परस - त - ल क - क - क - ट प - लन व - यवस - य प - रश - क - षण-1

HçjmççlççÇuç kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç J³çJçmçç³ç ÒççÆMç#çCç
Notes created by :-
Mr. Suhas Dnyandev Aabitkar
# 9049 09 57 67
Educated & Provided by:- Dr. Davre & Dr. Anita Kadam, Central Egg
Incuabation Center, Kolhapur. # 0231 - 2651729
mçoj J³ççJçmçççÆ³çkçÀ ÒççÆMç#çCççlç Hç#³ççb®çí ÒçkçÀçj, l³ççb®çí mçbiççíHçvç, KççÐçç®çí ÒçkçÀçj, uççÆmçkçÀjCç Jç l³çç®çí ÒçkçÀçj, l³ççb®çç
Dççnçj, l³ççb®çí mçbj#çCçç®çí ÒçkçÀçj, l³ççb®³çç Mçm$ççÆ¬çÀ³çí®çí ÒçkçÀçj, l³ççb®çí Dçpççj, uç#çCçí Jç GHçç³ç ³ççyçÎuç çÆMç#çCç çÆouçí Dççní.
ÒççÆMç#çCçç®çí mçá©JççlççÇ®çí Jçiç& [ç@.[çJçjí Jç vçblçj®çí Jçiç& [ç@.DççÆvçlçç kçÀocç ³ççbvççÇ Içílçuçí.
 yç´ç@³çuçj Jç uçí³çj ní kçÀçíbyç[îççb®çí J³ççHççjçÇ ÒçkçÀçj Dççnílç.

 HçÀkçwlç cççbmççmççþçÇ Jçç{çÆJçuçíu³çç kçÀçíbyç[îçç yç´ç@³çuçj ³çç ÒçkçÀçjçlç cççí[lççlç. l³ççbvçç yç´ç@³çuçj çÆ®çkçÀvç Dçmçí mçbyççíOçlççlç.
 HçÀkçwlç Dçb[îççbmççþçÇ Jçç{çÆJçuçíu³çç kçÀçíbyç[îçç uçí³çj ³çç ÒçkçÀçjçlç cççí[lççlç. l³ççbvçç uçí³çj çÆ®çkçÀvç Dçmçí mçbyççíOçlççlç.
 kçÀçíbyç[îççb®³çç JççÇ³çç&®ççÇ mçbK³çç 3,600/- SJç{d³çç ÒçcççCççlç Dçmçlçí.
 Dççj. Dçç³ç. Dççj. (Nnçí[ Dçç³çuçb[ jí[), çÆiççÆjjçpç, Jçvçjçpç.
JççÆjuç pççlççÇ®³çç kçÀçíbyç[îçç Ô³çç-
(1) Dçb[îççbmççþçÇ HççUçJç³çç®³çç Dçmçu³ççmç Dçb[îççmççþçÇ uççiçCççjí KççÐç IççuçÓvç 72 - 73 DççþJç[í HççUçJ³ççlç vçblçj l³çç
kçÀçHçC³ççmççþçÇ kçÀç{çJ³ççlç.
çÆkçbÀJçç
(2) cççbmççmççþçÇ HççUçJç³çç®³çç Dçmçu³ççmç cççbmççmççþçÇ uççiçCççjí KççÐç IççuçÓvç 30-35 çÆoJçmç HççUçJ³ççlç.
(3) JçjçÇuç pççlççÇ®³çç kçÀçíbyç[îçç Ô³çç ¬çÀç@mç yç´çÇ[ DçmçÓvç l³çç Dçb[çÇ Jç cççbmç GlHççovççmççþçÇ HççUu³çç pççlççlç, mçoj
kçÀçíbyç[îçç Kçá[ÓkçÀ yçmçlç vççnçÇlç. l³ççcçáUí l³ççb®ççÇ Dçb[çÇ Flçj Kçá[ÓkçÀ yçmçCççN³çç iççJçjçvç kçÀçíbyç[îççbkçÀ[Óvç GyçJçÓvç
I³ççJççÇ.
kçáÀkçwkçáÀìHççuçvç HçájkçÀ J³çJçmçç³ç - DççÌ<çOç (uçmç) oákçÀçvç, KççÐç oákçÀçvç, MçílççÇmççþçÇ Kçlççb®çç HçájJçþç.
 Dçb[îçç®ççÇ çÆ¬çÀ³çç
1|Page
Visit us at - www.happychickens.in
Join us at - www.facebook.com/poultryfarmlo vers
Leave co mments on - www.facebook.com/groups/poultryfarmlo vers
kçÀçíbyç[çÇ Jç³ççlç Dççu³ççJçj lççÇ Dçb[çÇ IççuçC³ççmç mçá©Jççlç kçÀjlçí, çÆlçuçç Dçb[çÇ oíC³ççmççþçÇ vçjç®ççÇ içjpç Yççmçlç vççnçÇ. HçCç
l³çç Dçb[îççbHççmçÓvç çÆHçuçí çÆvçIçlç vççnçÇlç. HçjblçÓ lççÇ pçj vçjç®³çç mçbHçkçÀç&lç DççuççÇ Jç l³ççb®çí MçççÆjjçÇkçÀ çÆcçuçvç Pççu³ççJçj l³ççb®³çç
çÆcçuçvççHççmçÓvç kçÀçíbyç[çÇvçí çÆouçíu³çç Dçb[îççbHççmçÓvç çÆHçuçí pçvcççuçç ³çíJçÓ MçkçÀlççlç, HçjblçÓ vçj Jç cççoçÇ®³çç (kçÀçíbyç[çÇ Jç kçÀçíbyç[îçç®³çç)
Òçl³çíkçÀ MçççÆjjçÇkçÀ çÆcçuçvççlçÓvç kçÀçíbyç[çÇvçí çÆouçíu³çç Dçb[îççbcçOçÓvç çÆHçuçí pçvcççuçç ³çílççÇuç®ç Dçmçí vççnçÇ. l³ççb®³çç çÆcçuçvççlçÓvç pççÇ
mçHçÀuç (Fertile) Dçb[çÇ çÆcçUlççÇuç l³ççlçÓvç®ç çÆHçuçí pçvcççuçç ³çílççlç. l³ççyççyçlç DççHçCç Hçá{í cçççÆnlççÇ IçíT.
10/11/2012
 kçÀçíbyç[îççb®³çç pççlççÇ, Jçiç& Jç HççíìpççlççÇ :-

mçácççjí 5000 Jç<çç&HçÓJççÇ& uççíkçÀçbvçç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ cçççÆnlççÇ FçÆlçnçmç Jç HçájçCççcçO³çí Dçmçu³çç®çç GuuçíKç Dççní. l³ççkçÀçUçÇ
lççbyç[çÇ pçbiçuççÇ kçÀçíbyç[çÇ ³çç vççJççvçí lççÇ Òç®ççÆuçlç nçílççÇ. kçÀçnçÇ MçlçkçÀçHçÓJççÇ& J³ççHççjç®³çç Dçiçj Oçcç& Òçmççjç®³çç çÆvççÆcçÊççvçí Yççjlççlç
Dççuçíu³çç FbçqiuçMç, ÖçíbÀ®ç uççíkçÀçbvççÇ DççHçu³çç oíMççÇ kçÀçíbyç[îçç l³ççb®³çç oíMççlç vçíu³çç. çÆJççÆMç<ì nílçÓ cçvççlç Oçªvç l³ççbvççÇ l³ççb®ççÇ
HçÌoçmç Jç pççíHççmçCççÇ kçíÀuççÇ, kçÀçnçÇ nçÌMççÇ cçb[UçÇbvççÇ l³ççb®çí çÆ®ç$ç çÆJççÆ®ç$ç jbiç Jç DççkçÀçj HçççÆnuçí lçj kçÀçnçÇbvççÇ vçj Hç#ççbcçOçí PçÓbpççÇ
uççJçÓvç Dççvçbo uçÓìuçç DçmççJçç. kçÀçnçÇbvççÇ cççbmç Jç Dçb[îççb®³çç ©®çkçÀj ®ççÆJçJçj Jç HççÌäçÇkçÀlçíJçj uç#ç çÆouçí DçmççJçí, kçÀçíCçl³ççnçÇ
kçÀçjCççvçí kçÀç nçíFv& çç HçCç l³ççbvçç HççíìYçj DçVç, HççCççÇ, çÆvçJççjç Jç mçbj#çCç çÆou³ççcçáUí l³ççb®³çç DçbiçYçálç içáCççbcçO³çí Jçç{ nçílç
pççTvç Òçl³çíkçÀ çÆHççÆ{lç mçáOççjCçç nçílç içíuççÇ.
DçcçíçÆjkçíÀcçO³çí mçvç 1883 cçOçí DçM³çç kçÀçíbyç[çÇÒçícççÇ uççíkçÀçb®ççÇ SkçÀ mçbmLçç mLççHçvç PççuççÇ ³çç mçbmLçívçí kçÀçíbyç[îççb®çí
Jçpçvç, çÆJççÆMçä jbiç, ©Hç, DççkçÀçj, Jç içáCç ³ççlççÇuç mççjKçíHçCçç jçKçC³ççmççþçÇ l³ççb®çí JççÆiç&kçÀjCç kçÀjC³çç®çí þjçÆJçuçí.
Dç) Jçpçvççvçámççj JççÆiç&kçÀjCç - nuçkçÀçÇ pççlç, yççjçÇkçÀ pççlç,
yç) GHç³ççíçÆiçlçívçámççj JççÆiç&kçÀjCç - (1) Siç ìçF&Hç - pççmlç Dçb[çÇ oíCççN³çç pççlççÇ, (2) çÆcçì ìçF&Hç - pççmlç Jçpçvç DçmçCççN³çç
cççbmçuç pççlççÇ, (3) [îçáSuç ìçF&Hç - pççmlç Dçb[çÇ Jç cççbmç oíCççN³çç pççlççÇ.
kçÀçíbyç[îççb®³çç pççlççÇ
(1) Siç ìçF&Hç - pççmlç Dçb[çÇ oíCççN³çç pççlççÇ p³çç mçO³çç Yççjlççlç GHçuçyOç Dççnílç. - JnçF&ì uçíiç nç@vç&, uyç@kçÀ çÆcçvççíkçÀç&
(2) çÆcçì ìçF&Hç - pççmlç cççbmç oíCççN³çç pççlççÇ p³çç mçO³çç Yççjlççlç GHçuçyOç Dççnílç. - JnçF&ì jç@kçÀ, kçÀç@çÆvç&mç, Jçç@³çvçíiçç@ì
(3) [îçáSuç ìçF&Hç - JçjçÇuç oáníjçÇ GHç³ççíçÆiçlçí®³çç pççlççÇ - Nnçí[ Dçç³çuçb[ jí[, yuç@kçÀ Dç@mì^çuçç@Hç&, çÆiçjçÇjçpç, Jçvçjçpç
çÆoJççUçÇ mçáfçÇvçblçj Içílçuçíuçç Jçiç& - 20/11/2012
2|Page
YççÌiççíçÆuçkçÀ GiçcçmLççvççJçªvç JççÆiç&kçÀjCç
Jçiç& (kçwuççmç)
p³çç oíMççlç þjççÆJçkçÀ içáCçOçcç& Jç JçCç&vçç®³çç kçÀçíbyç[îççb®çç Giçcç Dçiçj HçÌoçmç PççuççÇ. l³çç oíMçç®çí vççJç l³çç kçÀçíbyç[îççbvçç Jçiç&
(kçwuççmç) cnCçÓvç çÆouçí içíuçí.
Goç. (1) DçcçíçÆjkçÀvç kçwuççmç, (2) FbçÆiuçMç kçwuççmç, (3) cçO³ç ³çájçíHç cçíçÆ[ìjíçÆvç³çvç kçwuççmç, (4) SçÆMç³çççÆìkçÀ kçwuççmç.
Fl³ççoçÇ.
Dçvçá. ¬çÀ. lçHççÆMçuç DçcçíçÆjkçÀvç Jçiç& FbçqiuçMç Jçiç& cçíçÆ[ìjíçÆvç³çvç Jçiç& SíçÆMç³çççÆìkçÀ Jçiç&
1 yççÔ³ç kçÀçvçç®³çç
HçUçÇ®çç jbiç (F³çj lççbyç[ç lççbyç[ç Hççb{jç lççbyç[ç
uççíyç)
2 ®ççí®ç, Hçç³ç,
çÆHçJçUç Hççb{jç çÆHçJçUmçj çÆHçJçUç
kçÀçlç[çÇ ³ççb®çç jbiç
3 Dçb[îçç®³çç çÆJçìkçÀjçÇ çÆJçìkçÀjçÇ çÆJçìkçÀjçÇ
Hççb{jç
kçÀJç®çç®çç jbiç (yç´çTvç) (yç´çTvç) (yç´çTvç)
4 Jçiçç&lççÇuç kçÀçnçÇ Huçç³ç cççTLç
yuç@kçÀ Dç@mì^çuçç@Hç&, DççÆMçuç, yç´cnç,
ÒççÆmçOo pççlççÇb®ççÇ jç@kçÀ, Nnçí[ uçíiçnç@vç&, çÆcçvççíkçÀç&
mçmçíkçwmç, kçÀç@çÆvç&mç kçÀçíçÆ®çvç
GoçnjCçí Dçç³çuçb[ jí[
pççlççÇ (yç´çÇ[)
þjççÆJçkçÀ Jçiçç&lççÇuç kçÀçíbyç[îççb®çç jbiç, ©Hç, DççkçÀçj, Jçpçvç, MççÆjjç®ççÇ þíJçCç ³çç içáCççJçªvç pççlç þjçÆJçuççÇ pççlçí.
Goç. DçcçíçÆjkçÀvç Jçiçç&lççÇuç Nnçí[ Dçç³çuçb[ jí[, FbçqiuçMç Jçiçç&lççÇuç mçmçíkçwmç, cçí[çÇìjíçÆvç³çvç Jçiçç&lççÇuç uçíiç nç@vç&. Fl³ççoçÇ.
Hççíì pççlççÇ (Jnjç³çìçÇ)

SkçÀç pççlççÇcçOççÇuç Hç#³çç®³çç çÆHçmçç®çç jbiç lçmçí®ç lçáN³çç®³çç ÒçkçÀçjçlçÓvç Hççíì pççlççÇ þjçÆJçuççÇ pççlçí.
Goç. Huçç³ç cççTLç jç@kçÀ pççlççÇcçOççÇuç Hç#³çç®³çç jbiççJçªvç JnçF&ì jç@kçÀ, yçç[& Hçwuçç³ç cççTLç jç@kçÀ.
uçíiçnç@vç& pççlççÇlççÇuç Hççb{N³çç çÆHçmççcçáUí JnçF&ì uçíiçnç@vç& ní vççJç þíJçuçí Dççní.
mì^ívç - SKççÐçç Mççñç%ççvçí þjççÆJçkçÀ pççlççÇlççÇuç Hç#³ççJçj çÆHç{îççvççÆHç{îçç HçÌoççÆMçyççyçlç mçbMççíOçvç kçÀªvç, lçmçí®ç þjççÆJçkçÀ
HççíìpççlççÇlççÇuç içáCç Jç=OoçÇbiçlç kçÀªvç çqmLçj kçíÀuçí lçj l³çç mçoj mçbMççíOçkçÀç®çí vççJç l³çç çÆHç{çÇuçç çÆouçí pççlçí. HçCç ní pçiçYçjçlççÇuç
3|Page
Flçj JçÌ%çççÆvçkçÀçbkçÀ[Óvç çÆmç× kçíÀu³ççvçblçj®ç lçí vççJç çÆouçí pççlçí. Goç. JnçF&ì uçíiçnç@vç& pççlççÇlççÇuç yç@yç kçÀç@Hç&, nç³ç uççF&vç, MçíJçj
mì^ívç, l³çç®ç pççlççÇlççÇuç MççmççÆkçÀ³ç HçÀçcç& cçOççÇuç Scç.JnçÇ. mì^ívç, ìçÇ. mì^ívç. DçMçç ÒçkçÀçj®³çç kçÀçíbyç[îççb®³çç HçÌoçMççÇcçOçí jmç
DçmçCççN³çç çÆvçjçÆvçjçÈ³çç oíMççlççÇuç Mççm$ç%ççbvççÇ çÆJççÆMç<þ içáCçOçcç& Dçmçuçíu³çç DçvçíkçÀ pççlççÇ Jç Hççíì pççlççÇ çÆvçcçç&Cç kçÀªvç
l³ççyççyçlç cççv³çlçç çÆcçUçÆJçuççÇ Dççní. HçjblçÓ mçO³çç l³ççHçÌkçÀçÇ Lççí[îçç®ç Mçá× pççlççÇ®çí Hç#ççÇ HçnçJç³ççmç çÆcçUlççlç, kçÀçjCç Mçá×
pççlççÇlççÇuç Hç#ççÇ, l³ççb®³çç GlHççovççlççÇuç þjççÆJçkçÀ HççlçUçÇHçí#çç Hçá{í mçjkçÓÀ MçkçÀlç vççnçÇlç. l³ççcçáUí HçáJççÇ&®çí Mçá× pççlççÇ®çí yç´çÇ[
kçÀcççÇ nçíTvç Dççlçç pççmlç GlHççovç oíT MçkçÀCççN³çç mçbkçÀçÆjlç çÆHçuççbvçç®ç cççiçCççÇ DççÆOçkçÀ ³çíJçÓ MçkçÀuççÇ Dççní.
oçívç çÆYçVç pççlççÇlççÇuç Mçá× vçj Jç cççoçÇ®çí mçbkçÀj kçÀªvç SkçÀ vççÆJçvç mçbkçÀçÆjlç pççlç (¬çÀç@mç yç´çÇ[) çÆvçcçç&Cç kçÀjlçç ³çílçí.
çÆJççÆYçVç pççlççÇlççÇuç ®ççbiçuçí içáCç mçbkçÀçÆjlç çÆHçuuççbcçO³çí SkçÀçÆ$çlç Dççu³ççvçí Dçmçí Hç#ççÇ l³ççb®³çç Mçá× DççF&, yççHççHçí#çç GlHççovççcçO³çí
DççÆOçkçÀ mçjmç þjlççlç. l³ççb®³ççlççÇuç Jçç{çÇJç içáCççbcçáUí mçbkçÀçÆjlç çÆHçuççb®ççÇ cççiçCççÇ Jçç{lççÇ Dççní DççÆOçkçÀ GlHççovç oíCççjçÇ nç³çyç´çÇ[
pççlç pççmlç uççíkçÀçÆÒç³ç PççuçíuççÇ Dççní. cççv³çlççÒççHlç Pççuçíu³çç Mçá× pççlççÇ®çí Hç#ççÇ KççuççÇuçÒçcççCçí: -
1) JnçF&ì uçíiçnç@vç& - FìuççÇ oíMççlççÇuç uçíiçnç@vç& vççJçç®³çç iççJççlçÓvç nçÇ pççlç yççníj Hç[u³ççvçí çÆlçuçç uçíiçnç@vç& vççJç çÆcçUçuçí.
Hççb{N³çç MçáYç´ çÆHçmççbcçáUí l³çç HççíìpççlççÇuçç JnçF&ì uçíiçnç@vç& vççJççvçí lççÇ pçiçYçj ÒççÆmç× HççJçuççÇ. Jçpçvççvçí kçÀcççÇ Dçmçu³ççvçí çÆlçuçç
KççÐç kçÀcççÇ uççiçlçí. nçÇ kçÀçíbyç[çÇ Jç<çç&uçç 230-250 Hç³ç&blç Hççb{jçÇ MçáYç´ Jç cççíþçÇ Dçb[çÇ Iççuçlçí. vçjç®³çç [çíkçw³ççJçj uççuç jbiçç®çç
cççíþç Jç lççþ lçájç Dçmçlççí. cççoçÇ®³çç [çíkçw³ççJçjmçá×ç cççíþç lçájç Dçmçlççí HçjblçÓ lççÇ Dçb[îççJçj Dççu³ççvçblçj lçájç SkçÀç yççpçáuçç
kçÀuçlççí, kçÀçvçç®ççÇ HçUçÇ Hççb{jçÇ Dçmçlççlç, Hçç³ç çÆHçJçÈ³çç jbiçç®çí Dçmçlççlç, cççoçÇ®çí Jçpçvç mçJç&mççOççjCç 1700 ûç@cç Yçjlçí.
2) Nnçí[ Dçç³çuçb[ jí[ - DçcçíçÆjkçÀç oíMççlççÇuç Nnçí[ Dçç³çuçb[ ³çç yçíìçJçj GiçcçmLççvç Dçmçu³ççvçí çÆlç®³çç çÆHçmçç®çç jbiç lççbyç[ç
Dçmçu³ççvçí ³çç pççlççÇuçç ní vççJç çÆcçUçuçí Dççní, çÆn Jçpçvççuçç Jç Dçb[îççuçç ®ççbiçuççÇ Dçmçu³ççvçí oáníjçÇ GHç³ççíiçç®ççÇ pççlç cnCçÓvç
mçJç&$ç ÒççÆmç× Dççní.
3) Huçç³ç cççTLç jç@kçÀ - kçÀçUí Jç Hççb{jí Hçfí DçmçuçíuççÇ yçç[& Huçç³ç cççTLç jç@kçÀ Jç mçbHçÓCç& Hççb{jí çÆHçmçí DçmçuçíuççÇ JnçF&ì jç@kçÀ
Jçpçvççvçí YççjçÇ Dçmçu³ççvçí cççTbmçuç pççlç cnCçÓvç pçiçYçj ÒççÆmç× Dççní. yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ çÆvçcçç&Cç kçÀjC³ççmççþçÇ ³çç pççlççÇ®çç GHç³ççíiç
kçíÀuçç pççlççí.
4) DçMççÇuç - çÆnbomá Lççvççlç HçÌoçmç kçíÀuççÇ içíuçíuççÇ nçÇ uç{çT Jç kçÀCçKçj pççlç. vçj kçÀçíbyç[îççblççÇuç PçábpççÇmççþçÇ ÒççÆmç× Dççní lç.
içíu³çç kçÀçnçÇ Jç<çç&lç Hç#³çç®³çç Mçá×lçí®çí Jçí[ vçççÆnmçí Pççuçíuçí DçmçÓvç Dççlçç J³ççJçmçççÆ³çkçÀ uççíkçÀ kçíÀJçU Dçb[çÇ Jç
cççbmçç®³çç GlHççovççuçç®ç pççmlç cçnlJç oíT uççiçuçí Dççnílç. l³ççcçáUí DçvçíkçÀ pççlççÇ vççcçMçí<ç Pççu³çç DçmçÓvç pçiççlç HçÀkçwlç 10 lçí
12 DççÆOçkçÀ GlHçvvç oíCççN³çç Hççíì pççlççÇ çÆMçuuçkçÀ Dççnílç Jç ³çç Hç#³çç®³çç GHç³ççíiç mçbkçÀçÆjlç HçÌoçmç kçÀjC³ççmççþçÇ nçílççí.
mççOççjCç yçN³ççHçÌkçÀçÇ KççCçíçÆHçCçí Jç mçbj#çCç çÆou³ççmç oíMççÇ Hç#ççÇ Jç<çç&uçç 60 lçí 70 Dçb[çÇ oílççí Jç 4 lçí 5 Jç<ç& pçiççÆJçu³ççmç pçiçÓ
MçkçÀlççí. HçjblçÓ Jçç{l³çç Jç³ççyçjçíyçj l³çç®ççÇ GlHççovç #çcçlçç kçÀcççÇ nçílç Dçmçu³ççvçí mçJç&mççOççjCçHçCçí kçÀçíbyç[îçç pççmlççÇlç pççmlç
2 Jç<çç&Hç³ç¥lç HççUu³çç pççlççlç.
mçáOçççÆjlç pççlççÇ®çí uçí³çj Hç#ççÇ SkçÀç Jç<çç&lç mççOççjCç 280 Hç³ç¥lç Dçb[çÇ GlHççovç çÆou³ççvçblçj cnCçpçí®ç l³ççb®³çç
Jç³çç®³çç çÆo[ Jç<çç&vçblçj cççbmççmççþçÇ çÆJçkçÓÀvç ìçkçÀuçí pççlççlç. cççbmçuç pççlççÇ®çí mçbkçÀçÆjlç yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ çÆo [ lçí oçívç çÆkçÀuççí Jçpçvç
Pççu³ççvçblçj l³ççb®³çç Jç³çç®³çç 7 J³çç 8 J³çç Jç³ççlç cççbmççmççþçÇ çÆJçkçÀuçí pççlççlç.
4|Page
n@®ççÆjmççþçÇ®ççÇ cçççÆnlççÇ
kçÀçíbyç[îççb®ççÇ HçÌoçMççÇmççþçÇ çÆvçJç[ - (1) uçí³çj Hç×lç (Dçb[îççbmççþçÇ®çí kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç) (2) yç´ç@³çuçj (cççbmççmççþçÇ kçáÀkçwkçáÀì
Hççuçvç)
Dçb[çÇ Jç Hç#ççÇ GlHççovççmççþçÇ HçÌoçmç:-

Dçb[îççbmççþçÇ kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç kçÀjlççvçç mççOççjCç 8 lçí 10 kçÀçíbyç[îççbcçOçí SkçÀ vçj DçmççJçç.
uçí³çj Hç#ççÇ Hççuçvç:-

1) DççÆOçkçÀ Dçb[çÇ GlHççovç - pççmlç Dçb[çÇ çÆcçUçÆJçC³ççmççþçÇ uçJçkçÀj Dçb[îççJçj ³çíCççN³çç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ HçÌoçmççÇkçÀçÆjlçç
çÆvçJç[ nçílçí. kçÀcççÇlç kçÀcççÇ çÆoJçmç Kçá[ÓkçÀ yçmçÓvç jçípç SkçÀ Dçb[í ÐççJçí nçÇ DçHçí#çç Dçmçlçí.
2) MçççÆjjçÇkçÀ Dççjçíi³ç - Mçkçw³ç lççí jçíiççuçç uçJçkçÀj yçUçÇ vç Hç[CççN³çç çÆvçjçíiççÇ kçÀçíbyç[îççb®ççÇ çÆvçJç[ Pççu³ççmç pççmlç Dçb[çÇ
çÆcçUÓ MçkçÀlççlç.
3) Dçb[îçç®çí Jçpçvç - DççkçÀçjçvçí cççíþí Dçb[í çÆcçUçu³ççmç l³ççbvçç pççmlç YççJç çÆcçUÓ MçkçÀlççí, HçjblçÓ Dçb[çÇ GlHççovç #çcçlçç Jç
l³ççb®çç cççíþç DççkçÀçj ní HçjmHçj çÆJçjçíOççÇ içáCç Dçmçu³ççvçí l³çç ÒçkçÀçj®³çç kçÀçíbyç[îçç çÆvçJç[çJ³ççlç.
4) Hç#çç®çí DççkçÀçj Jç Jçpçvç - Hç#ççÇ DççkçÀçjçvçí Jç Jçpçvççvçí cççíþç Dçmçu³ççmç pççmlç KççÐç uççiçlçí, kçÀcççÇ KççÐç KççJçÓvç
pççmlç Dçb[çÇ oíCççjçÇ kçÀçíbyç[çÇ çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj Dçmçu³ççvçí Dçmçí®ç içáCç Dçmçuçíu³çç Hç#³çç®ççÇ çÆvçJç[ kçÀjçJççÇ.
5) kçÀJç®çç®çç ìCçkçÀHçCçç - DçvçáJççbMççÇkçÀ içáCç Dçmçu³ççvçí Dçb[îççlççÇuç lçÓì-HçÓÀì ìçUC³ççmççþçÇ kçÀþçÇCç kçÀJç®ç Dçmçuçíu³çç
Dçb[çÇ oíCççN³çç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ çÆvçJç[ kçÀjçJççÇ.
yç´ç@³çuçj
cççbmçuç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ çÆvçJç[ (yç´ç@³çuçj)

yç´ç@³çuçj kçÀçíbyç[îççb®ççÇ çÆvçJç[ kçÀjlççvçç KççuççÇuç iççíäçÇb®çç çÆJç®ççj kçÀjçJçç.
1) pçuço Jçç{ - kçÀcççÇlç kçÀcççÇ kçÀçUçlç pççmlççÇlç pççmlç pçuço Jçç{ nçíC³çç®ççÇ DçvçáJççbçÆMçkçÀ #çcçlçç Dçmçuçíuçí Hç#ççÇ
çÆvçJç[çJçí.
2) kçÀcççÇ KççÐç - kçÀcççÇlç kçÀcççÇ KççÐççlç pççmlççÇlç pççmlç Jçpçvç çÆcçUçuçí lçj l³ççHççmçÓvç çÆcçUCççN³çç HçÀç³çÐçç®çí ÒçcççCç
Jçç{lçí, DçLçç&lç ní KççÐçç®³çç opçç&Jçj yçjí®çmçí DçJçuçbyçÓvç Dçmçlçí.
3) KççÐçç®çí cççbmççlç ©Hççblçj kçÀjCççjí Hç#ççÇ çÆvçJç[çJçí - çÆHçÀ[ kçÀvçJçMç&vç (FCR – Feed Conversion
Ratio)
5|Page
kçÀçíbyç[îççb®ççÇ Içjí, DçJçpççjí, GHçkçÀjCçí
Içjç®çí cçnlJç :-
kçÀçíbyç[îççbmççþçÇ Içjí yççbOçlççvçç mçáªJççlççÇuçç cççíþîçç ÒçcççCççlç Kç®ç& kçÀjçJçç uççiçlççí. kçÀçíbyç[çÇ®çí Içj yççbOçlççvçç pçmçç
çÆlç®³çç mJççmL³çç®çç Jç mçbj#çCçç®çç çÆJç®ççj nçílççí lçmçç®ç l³ççcçOçí kçÀçcç kçÀjCççN³çç®³çç mççí³ççÇ mçáçÆJçOçç ³ççb®ççnçÇ çÆJç®ççj kçÀjçJçç
uççiçlççí.
kçÀçíbyç[îçç MçççÆjjçÇkçÀ ¢äçÇvçí Flçj ÒççC³ççbHçí#çç pççmlç mçbJçíovçMççÇuç Dçmçlççlç. yççÔ³ç JççlççJçjCççlççÇuç yçouç Goç.
Lçb[çÇ, Gvç, Jççjç, HççTmç ³ççcçOçí yçouç Pççu³ççmç l³ççb®çí mJççmL³ç uçJçkçÀj çÆyçIç[lçí. lçmçí®ç l³ççb®çí vçÌmççÆiç&kçÀ Mç$çÓ Goç. kçáÀ$çç,
cççbpçj, cçábiçámç, GboçÇj, jçvçìçÇ Hç#ççÇ, IççjçÇ F. DçM³çç çÆJççÆJçOç ÒççÆlçkçÓÀuç HççÆjçqmLçlççÇlç Jç nJççcççvççlç kçÀçíbyç[îççb®çí mçbj#çCç ®ççbiçu³çç
ÒçkçÀçjí kçÀjlçç ³çíFu& ç Dçmçí Içj yççbOçCçí DççJçM³çkçÀ Dççní. Içjç®çí yççbOçkçÀçcç kçÀjC³ççHçÓJççÇ& DççHçu³çç cçvççMççÇ DççHçCç þjJççJçí, Içjçlç
çÆkçÀcççvç çÆkçÀlççÇ Hç#ççÇ Jçç{Jçç³ç®çí Jç lçí kçÀçíCçl³çç Hç×lççÇvçí Jçç{Jçç³ç®çí Dççnílç? Goç. cççíkçÀçì Hç×lç, çÆ[Hç çÆuçìj Hç×lç, çÆHçbpçjç
Hç×lç. kçÀçíCçlççÇnçÇ Hç×lç þjçÆJçuççÇ lçj Içjç®³çç cçáuçYçÓlç içjpçç mçJç&mççOççjCçHçCçí mççjK³çç®ç Dçmçlççlç.
Goç. Içjç®çí lççHçcççvç, Jçç³çÓçÆJçpçvç, Dççê&lçç, Gpçí[ Fl³ççoçÇ iççíäçÇb®çç çÆJç®ççj cçnlJçç®çç Dçmçlççí.
1) lççHçcççvç - kçÀ[kçÀ Lçb[çÇlç Gyçoçj Jç GvnçÈ³ççlç Içj Lçb[ kçÀmçí jçnçÇuç ³çç®çç çÆJç®ççj DççHçCç ÒçLçcç
kçÀjçJç³ççmç nJçç. kçÀçíbyç[îççbvçç Iççcçç®³çç ûçbLççÇ vçmçlççlç. l³ççbvçç DççHçu³çç DçbiççlççÇuç G<Cçlçç kçÀcççÇ kçÀjCçí HçÀçj kçÀþçÇCç pççlçí,
GvnçÈ³ççlç 38o C lççHçcççvç içíu³ççmç kçÀçíbyç[îçç DçmJçmLç nçíTvç OççHçç ìçkçÀlççlç. MççÆjjç®çí lççHçcççvç kçÀcççÇ kçÀjC³ççmççþçÇ
KççCçí yçbo kçÀªvç pççmlç HççCççÇ çÆHçlççlç, l³ççcçáUí DçMçç JçíUçÇ Içjçlç pççmlççÇlç pççmlç nJçç KçíUlççÇ DçmççJççÇ cnCçÓvç®ç Içjç®çí sHHçj
Gb®ç, oçívnçÇ yççpçÓuçç pççÈ³çç DçmççJ³ççlç, sHçjçmç JççÆjuç yççpçÓvçí Hççb{jç ®çávçç uççJçu³ççmç mçÓ³ç& ÒçkçÀçMç HççÆjJççÆlç&lç nçíTvç DççlççÇuç
lççHçcççvç Jçç{lç vççnçÇ.
2) Jçç³çÓçÆJçpçvç - Içjçuçç oçívnçÇ yççpçÓmç çÆkçÀcççvç 6 lçí 10 HçÓÀì pççUçÇ Dçmçu³ççmç ³ççíi³ç Jçç³çÓçÆJçpçvç nçíC³ççmç cçolç nçílçí.
oáHççKççÇ sHçjçmç cçO³ç YççiççÇ mççbO³ççuçç HçÀì þíJçuçíuççÇ Dçmçu³ççmç G<Cç PççuçíuççÇ nJçç Jç Jçç³çÓ nuçkçíÀ Dçmçu³ççcçáUí sHçjçlçÓvç
çÆvçIçÓvç pççlççlç ³ççíi³ç Jçç³çÓçÆJçpçvççcçáUí Içjçlç vçíncççÇ Mçá× Jç lççpççÇ nJçç jçnlçí. kçÀçíbyç[çÇ®³çç Içjçlç çÆuçìj Jç çÆJçäílçÓvç DçcççíçÆvç³çç
Jçç³çÓ mççjKçç yççníj Hç[lççí.
lçmçí®ç kçÀçíyçb[îççb®³çç G®s JççmççlçÓvç kçÀçyç&vç[ç³çDçç@kçwmçF&[ Jçç³çÓ mçlçlç yççníj ìçkçÀuçç pççlççí. ní Jçç³çÓ IçjçlççÇuç
JççlççJçjCççlç IçáìcçUlç jççÆnu³ççmç l³çç®çç kçÀçíbyç[çÇ®³çç Dççjçíi³ççJçj HççÆjCççcç nçílççí.
3) Dççê&lçç - kçÀçíbyç[çÇ®³çç çÆJçäílçÓvç Jç Içjçlç mççb[uçíu³çç HççC³ççlçÓvç yçç<HççÇYçJçvççlçÓvç JççHçÀ çÆvçcçç&Cç nçílçí. HççCççÇ
mçç®çu³ççcçáUí KççuççÇuç çÆuçìjcçOçí DçvçíkçÀ pçblçÓ çÆvçcçç&Cç nçílççlç. Içjçlç kçÀçíbyç[îççbvçç çÆnb[Óvç çÆHçÀªvç cççíkçÀUíHçCççvçí jçnC³ççmççþçÇ,
KççC³ççmççþçÇ, çÆomçC³ççmççþçÇ Gpçí[ç®çí ³ççíi³ç ÒçcççCççlç çÆvç³ççípçvç DçmççJçí, l³ççcçáUí Dçb[çÇ GlHççovççmç ®ççuçvçç çÆcçUlçí.
 Dçb[çÇ IççuçCççN³çç kçÀçíbyç[îççbvçç çÆoJçmçç®çç Jç jç$ççÇ®çç çÆcçUÓvç SkçÓÀCç 16 lççmç pççmlççÇlç pççmlç ÒçkçÀçMç Içjçlç
DçmççJçç uççiçlççí.
6|Page
 yç´ç@³çuçj ÒçkçÀçj®³çç kçÀçíbyç[îççbvçç çÆkçÀcççvç 22 lççmç ÒçkçÀçMç þíJçuçç pççlççí l³ççcçáUí çÆoJçmç Dçmçu³çç®çç Yççmç
nçíTvç l³çç KççÐç l³çç ÒçcççCççlç Kççlççlç.
HççíuìçÇ& HçÀçcç&®³çç pççiçí®ççÇ çÆvçJç[:-

DçMççÇ pççiçç çÆvçJç[çJççÇ çÆpç®³çç pçJçUHççmç yççpççjHçíþ DçmççJççÇ, pçíLçÓvç Dçb[çÇ, cççbmç, Hç#ççÇ çÆJçkçÀC³ççmççþçÇ Jç KççÐç,
DççÌ<çOçí, çÆHçuçí ³ççb®ççÇ vçí-DççCç kçÀjC³ççmççþçÇ yçN³ççHçÌkçÀçÇ jmlçí DçmçlççÇuç. lçmçí®ç pçJçUHççmç JççÇpç Jç HççCççÇ mçnpç Jç cçáyçuçkçÀ
ÒçcççCççlç GHçuçyOç nçíT MçkçíÀuç. Mçnj JçmlççÇHççmçÓvç pçJçU Jç jíuJçí, çÆJçcççvç lçU, mçlçlç®ççÇ jnoçjçÇ, cçnçcççiç& ³ççbHççmçÓvç uççbyç.
cççCçmççb®ççÇ Jço&U, kçÀCç&kçÀkç&ÀMMç DççJççpç, jçíiçjçF& ³ççbHççmçÓvç $ççmç nçíCççj DçMçç mJçªHçç®ççÇ pççiçç vçkçÀçí.
Hç#ççbvçç uççiçCççjçÇ IçjçlççÇuç pççiçç.:-

18 DççþJç[îççHççmçÓvç HçÓ{í çÆuçìj Hç×lççÇvçí 2 lçí 2 1/2 HçÓÀì pççiçç SkçÀç Hç#ççuçç uççiçlçí.
oj oçívç çÆoJçmççbvççÇ lçmçí®ç HççCççÇ Hç[Óvç çÆuçìj Dççíuçmçjí Pççu³ççJçj çÆuçìj®ççÇ nuçJçç nuçJç kçÀjçJççÇ.
Içjç®ççÇ j®çvçç:-
1) Içjç®ççÇ uççbyççÇ çÆkçÀlççÇnçÇ þíJçuççÇ lçjçÇ ®ççuçlçí HçjblçÓ ©boçÇ cç³çç&oçÇlç þíJççJççÇ mçJç& mççOççjCçHçCçí 30 lçí 35 HçÓÀì ©boçÇ DçmççJççÇ
l³ççcçáUí ³ççíi³ç ÒçcççCççlç Lçb[çJçç jçnlççí, Jçç³çáçÆJçpçvç, ÒçkçÀçMç J³çJççqmLçlç ÒçcççCççlç jçnlçí.
2) Içj yççbOçlççvçç Içjç®çí pççílçí pççÆcçvççÇHççmçÓvç çÆkçÀcççvç 2 1/2 lçí 3 HçÓÀì Gb®ç DçmççJçí, Içjç®çç Hçç³çç cçpçyçÓlç Jç ©bo DçmççJçç Jç
yççkçÀçÇ mçJç& kçáÀJçlççÇÒçcççCçí þíJççJçí pççÆcçvç mççOççÇ Dçmçíuç lçj OçÓcçmçÓvç I³ççJççÇ.
3) pççílçí pççÆcçvççÇHççmçÓvç oÓj þíJçC³çç®çí kçÀçjCç HççJçmççHççmçÓvç Jç Flçj ÒççC³ççbHççmçÓvç Hç#³ççb®çí mçbj#çCç nçíC³ççmççþçÇ.
4) pççÆcçvç cçpçyçÓlç DçmççJççÇ kçÀçjCç pççÆcçvççÇKççuççÇuç ÒççC³ççbHççmçÓvç mçbj#çCç nçílçí.
5) Içjçbvçç ©boçÇ®³çç yççpçÓvçí slççHç³ç¥lç Gb®ç çÆYçblç I³ççJççÇ, l³ççlç mçnç HçÓÀì Gb®ççÇ®çí ojJççpçí Jç yççpçÓuçç çÆKç[kçw³çç þíJççJ³çç
uççiçlççlç. uççbyççÇ®³çç yççpçÓvçí 2 HçÓÀì Gb®ççÇ®³çç çÆJçìç®³çç çÆYçblççÇ DçmççJ³ççlç. l³ççJçj nJçç Jç ÒçkçÀçMç ³çíC³ççmççþçÇ 6 lçí 8 HçÓÀì
Gb®ççÇ®ççÇ sHçjçHç³ç¥lç pççUçÇ DçmççJççÇ.
6) Içjçbvçç uççbyççÇ®³çç oçívnçÇ yççpçÓmç Dçblçjç Dçblçjçvçí 8 HçÓÀìçÇ ©boçÇ®çí oçívnçÇ yççpçÓvçí Kççbyç GYçí kçíÀuçíuçí DçmççJçílç l³ççlç kçÌÀ®ççÇ
yçmçíuç Dçmçí l³çç®çí Dçblçj 10 HçÓÀì DçmççJçí. Kççbyç cççju³ççJçj oáHççKççÇ sHHçj uççíKçb[çÇ DçBiçuç cççªvç yçmçJççJçí. oçívnçÇ
yççpçÓmç lçí 4 HçáÀì Hçá{í {kçÀuçuçíuçí DçmççJçí.
kçÀçíbyç[îçç Jçç{çÆJçC³çç®³çç HçOolççÇ:-

J³çJçmçç³ç cnCçÓvç kçÀjlççvçç 2 HçOolççÇ GHç³ççíiçç®³çç Dçmçlççlç.
1) iççoçÇ HçOolç (çÆuçìj HçOolç) (2) çÆHçbpçjç HçOolç (kçíÀpç HçOolç)

iççoçÇ HçOolç (çÆuçìj HçOolç):- iççoçÇ HçOolç (çÆ[Hç çÆuçìj HçOolç) ³ççcçOçí kçÀçíbyç[îççb®³çç Içjçlç pççÆcçvççÇJçj 4 lçí 6 Fb®ç
pçç[çÇ®çç Yççlçç®çç lçÓmç, MçíbiçoçC³çç®ççÇ ìjHçÀuçí ìçkçÓÀvç pççÆcçvç Dçç®sçoçÇlç kçÀjçJççÇ ³çç lç³ççj kçíÀuçíu³çç Dçç®sçovçç®³çç iççoçÇmç
7|Page
çÆuçìj cnCçlççlç. l³ççJçj KççÐç Jç HççC³çç®ççÇ Yççb[çÇ, Dçb[çÇ IççuçC³çç®ççÇ kçÀHççìí JçiçÌjí GHçkçÀjCçí þíJçÓvç pççÆcçvççÇJçj kçÀçíbyç[îçç
Jçç{çÆJçu³çç pççlççlç.
kçÀçíbyç[çÇ®ççÇ çÆJç<þç pççÆcçvççÇJçj çÆuçìjcçOçí Hç[u³ççcçáUí çÆuçìj mçlçlç nuçJçÓvç kçÀçíj[í þíJççJçí, çÆuçìj Lçb[çÇ®³çç çÆoJçmççlç
Gyçoçj Jç GvnçÈ³ççlç Lçb[ jççÆnu³ççcçáUí Hç#³ççbvçç Dççjçcç çÆcçUlççí, çÆuçìj Dççíuçí jççÆnu³ççmç l³ççcçOçí jçíiçpçblçÓ nçílççlç Jç
kçÀçíbyç[îççbcçOçí l³çç®çç Òçmççj nçíTvç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ cçj nçílçí. cçájuçíu³çç pçáv³çç çÆuçìj®çç GÊçcç Kçlç cnCçÓvç GHç³ççíiç nçílççí.
2) çÆHçbpçjç HçOolç (kçíÀpç HçOolç):-

çÆHçbpçjç HçOolççÇlç Hç#ççÇ pççÆcçvççÇJçj Jç þíJçlçç pççUçÇcçO³çí þíJçlççlç. l³ççcçáUí çÆJç<þç pççUçÇKççuççÇ pççÆcçvççÇJçj Dçiçj
Hç$³ççJçj Hç[lçí. çÆHçbpçjç HçOolççÇlç SkçÀ kçÀH³ççlç þjçJççÇkçÀ Hç#ççÇ þíJçuçí pççlççlç. çÆHçbpçN³ççHçá{í KççÐçç®ççÇ Jç HççC³çç®ççÇ mJçlçb$ç Yççb[çÇ
HçvnçUçÇ ©Hççvçí pççí[uçíuççÇ Dçmçlççlç. çÆHçbpçN³çç®çí SkçÀç jçbiçílç mççjK³çç cççHçç®çí DçvçíkçÀ kçÀHHçí Dçmçlççlç.
çÆHçbpçN³çç®çí DççkçÀçjcççvç Jç Hç#ççÇ mçbK³çç:-

çÆvçjçÆvçjçÈ³çç uççbyççÇ®çí Jç ©boçÇ®çí çÆHçbpçjí mçO³çç DççqmlçlJççlç Dççnílç. HçjblçÓ pççiçí® çç Dçboçpç ³çíC³ççmççþçÇ l³çç®ççÇ cççHçí
KççuççÇ çÆouçíuççÇ Dççnílç.
1) uçnçvç çÆHçuççbmççþçÇ yçÓ́[j kçíÀpç - 3 HçÓÀì uççbyç, 1 HçÓÀì ©bo Jç 10 Fb®ç Gb®ç l³ççlç 3 DççþJç[í Hç³ç¥lç®ççÇ 36 çÆHçuçí
jçnlççlç.
2) 4 L³çç DççþJç[îççHç³ç¥lç Jçç{uçíu³çç çÆHçuççbvçç DççÆOçkçÀ pççiçç uççiçlçí cnCçÓvç l³çç çÆHçbpçN³ççlç 18 çÆHçuçí þíJçuççÇ pççlççlç.
çÆHçuççbvçç GyçímççþçÇ çÆJçpçí®çí çÆoJçí, çÆnìçÇbiç kçÀç@Fu& ç Dçmçlççlç.
3) Jçç{l³çç çÆHçuççbmççþçÇ ûççíDçj kçíÀpç - 2 HçÓÀì uççbyç, 1 HçÓÀì ©bo Jç 1 HçÓÀì Gb®ç ³çç DççkçÀçjç®çí Dçmçlççlç. l³ççlç 9 lçí 18
DççþJç[îçç®ççÇ 6 çÆHçuçí þíJçlçç ³çílççlç.
4) Dçb[îççJçj®³çç kçÀçíbyç[îççbmççþçÇ uçíDçj kçíÀpç - mçJJçç HçÓÀì uççbyç, mçJJçç HçÓÀì ©bo Jç çÆo[ HçÓÀì Gb®ç Dçmçlççlç. l³ççlç 3
Hç#ççÇ þíJçuçí pççlççlç. çÆHçbpçN³çç®ççÇ cççiççÇuç yççpçÓ®ççÇ Gb®ççÇ mçJJçç HçÓÀì þíJçu³ççvçí çÆHçbpçN³çç®çí pççÆcçvççÇuçç 3 Fb®çç®çç Glççj
çÆcçUlççí, l³ççcçáUí kçÀçíbyç[çÇvçí Iççlçuçíuçí Dçb[í IçjbiçUlç ³çíTvç Hçá{í Dçmçuçíu³çç 9 Fb®ç pççUçÇ®³çç HççÈ³ççlç çqmLçj nçílçí.
çÆHçbpçjç HçOolççÇ®çí HçÀç³çoí.

1) Lççí[îçç pççiçílç yçjí®ç (çÆlçHHçì) Hç#ççÇ þíJçlçç ³çílççlç.
2) kçÀçíbyç[îççbvçç mJçlçb$ç kçÀHHçí Dçmçu³ççvçí mJç®s KççÐç Jç HççCççÇ cçáyçuçkçÀ ÒçcççCççlç çÆcçUlçí.
3) kçÀçíbyç[îççbcçO³çí Dççpççjç®çí ÒçcççCç kçÀcççÇ.
4) cçvçá<³ç yçU kçÀcççÇ.
5) mçJç& kçÀçíbyç[îççb®çí mçnpç çÆvççÆj#çCç kçÀjlçç ³çílçí Jç DççpççjçÇ kçÀçíbyç[çÇ mçcçpçlçí.
6) Dçb[çÇ mJç®s Jç çÆyçvç [çiççUuçíuççÇ çÆcçUlççlç.
7) KççÐçç®ççÇ vççmçç[çÇ ìUlçí.
8) çÆuçìj nuççÆJçC³çç®çç Jç kçÀçíj[í þíJçC³çç®çç $ççmç Jçç®çlççí.
8|Page
çÆHçbpçjç HçOolççÇ®çí lççíìí.
1) çÆHçbpçjí yçvççÆJçC³ççmç Kç®ç& Jçç{lçç Dçmçlççí.
2) çÆHçbpçjç kçÀçnçÇ Jç<çç&bvççÇ yçouççJçç uççiçlççí.
3) cççMççb®çí ÒçcççCç Jçç{lçí.
4) GvnçÈ³ççlç G<Cçlçí®çç Hç#ççbvçç $ççmç nçílççí.
5) çÆHçbpçN³ççlç Hç#ççbvçç cç³çç&çÆolç nçuç®ççuç kçÀjlçç ³çílç Dçmçu³ççvçí l³ççb®ççÇ nç[í çÆþmçÓU nçílççlç.
6) çÆHçbpçN³çç®³ççKççuççÇ pççÆcçvççÇJçj®çí Kçlç kçÀç{Cçí DçJçIç[ pççlçí.
 Òçl³çíkçÀçvçí kçÀçíCçl³çç ÒçkçÀçj®çç J³çJçmçç³ç kçÀjçJç³çç®çç ³çç®çç çÆJç®ççj l³çç®³çç kçáÀJçlççÇÒçcççCçí kçÀjçJçç.
01/12/2012
Dçb[çÇ GlHççovççlç Yççjlçç®çç 5 Jçç ¬çÀ. uççiçlççí
yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ cççbmççcçO³çí 19 Jçç ¬çÀ. uççiçlççí.
mçbiççíHçvç Hç×lççÇ:-
1) iççoçÇ Hç×lç (çÆ[Hç çÆuçìj Hç×lç) (2) çÆHçbpçjç Hç×lç (kçíÀpç çÆmççqmìcç) (3) muçç@ì[
í HçwuççíDçj Hç×lç (4) JççlççJçjCç
çÆvçb³ççÆ$çlç Içjí
1) iççoçÇ Hç×lç (çÆ[Hç çÆuçìj Hç×lç)

1) yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ HççuçvççcçO³çí iççoçÇ Hç×lççÇcçOçí Òçl³çíkçÀ Hç#ççmççþçÇ 2 ®ççÌjmç HçÓÀì pççiçç uççiçlçí. iççoçÇ 2 lçí 3 Fb®ç pçç[
DçmççJççÇ.
2) siççoçÇ HçOolççÇcçOçí uççiçCççjç lçÓmç cçáyçuçkçÀ ÒçcççCççlç DçmççJçç Jç mJçmlç DçmççJçí Jç l³ççcçáUí Hç#ççbvçç kçÀçíCçl³ççnçÇ ÒçkçÀçj®çç
$ççmç nçíT vç³çí ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
3) Yçámçç (çÆuçìj) ní JçíUçíJçíUçÇ nuçJççJçí l³ççlç DççíuçmçjHçCçç vçmççJçç.
4) Hççíuì^çÇ GlHççovççlç Hç#ççbJçj lççCç Dççuçç çÆkçÀ l³ççb®³çç mJççmL³ççJçj HççÆjCççcç nçílççí Jç cççbmç Jç Dçb[çÇ GlHççovççlç Içì nçílçí.
lççCç Goç. lççHçcççvç(ìíbÒçí®çj), Dçço&lçç(Ô³çáçÆcççÆ[ìçÇ), Jçç³çáçÆJçpçvç (JçBvççÆìuçíMçvç)
iççoçÇ Hç×lççÇ®çí HçÀç³çoí:

1) kçÀcççÇlç kçÀcççÇ pççiçílç pççmlççÇlç pççmlç Hç#ççÇ þíJçlçç ³çílççlç.
2) Içj yççbOçCççÇmççþçÇ Kç®ç& kçÀcççÇ uççiçlççí.
3) kçÀcççÇ KççÐç KççJçÓvç Hç#ççÇ pççmlç Jçç{lççí. SHçÀ. mççÇ. Dççj. (çÆHçÀ[ kçÀvçJçMç&vç jçMççÇDççí Feed Conversion
Ratio) - Kççuçíuçí KççÐç Jç çÆcçUçuçíuçb Jçpçvç ³çç®ç ÒçcççCç lçHççmçCçb.
9|Page
iççoçÇ Hç×lççÇ®çí lççíìí (kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç)
1) iççoçÇ Hç×lççÇcçOçí iççoçÇ Dççíuçmçj Pççu³ççJçj oáuç&#ç kçíÀu³ççcçáUí jçíiç Hçmçª MçkçÀlççí.
2) KççC³çç®³çç Yççb[îççlççÇuç KççÐçç®ççÇ JçíUçíJçíUçÇ nuçJççnuçJç kçíÀuççÇ vççnçÇ lçj l³ççlç yçájMççÇ nçílçí.
3) iççoçÇ Hç×lççÇcçO³çí çÆHçC³ççmççþçÇ þíJçuçíuçí HççCççÇ Hç#ççb®³çç çÆJçäícçáUí oáçÆ<çlç nçílçí Jç lçí®ç HççCççÇ Hç#ççbvççÇ çÆHçu³ççcçáUí l³ççbvçç
kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç vççJçç®çç jçíiç nçílççí. l³ççcçáUí Hç#ççbvçç jkçwlçç®ççÇ niçJçCç nçíTvç Hç#ççÇ oiççJçlççí. oáuç&#çHçCççcçáUí ³çç
Dççpççjç®çç ÒççoáYçç&Jç cççíþîçç ÒçcççCççlç nçílççí.
4) Hç#ççbkçÀ[í JçÌ³ççqkçwlçkçÀ uç#ç çÆouçí pççlç vççnçÇ.
5) Hç#ççbJçj lççCç Dççuçç çÆkçÀ l³ççb®³çç mJççmL³ççJçj HççÆjCççcç nçílççí.
6) Hç#ççb®³çç uçIçJççÇJççìí ³çáçÆjkçÀ Dç@çÆmç[ yççníj HçíÀkçÀuçí pççlçí l³ççlççÇuç kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç®çí pçblçÓ l³ççlççÇu ç ³çáçÆj³çç®çí ©Hççblçj
DçcççíçÆvç³ççcçOçí kçÀjlççlç Jç l³ççcçáUí lççÇJç´ Jççmç ³çíC³ççmç mçáªJççlç nçílççí l³ççcçáUí Hç#ççbvçç MJçmçvçç®çç $ççmç nçílççí, l³ççb®ççÇ
jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ kçÀcççÇ nçílçí l³ççcçáUí uçíDçj mççþçÇ HççUuçíuçí Hç#ççÇ J³çJççqmLçlçHçCçí Dçb[çÇ oílç vççnçÇlç, Dçb[îçç®çí
ÒçcççCç kçÀcççÇ ³çílçí, lçmçí®ç cççbmççmççþçÇ HççUuçíu³çç yç´ç@³çuçj Hç#çç®çí Jçpçvç Içìlçí. l³ççmççþçÇ I³ççJç³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ 100 ®ççÌ.
HçÓÀìçuçç 1 çÆkçÀuççí ®çáv³çç®ççÇ HçÀkçwkçÀçÇ lçámççlç çÆcçÞç kçÀjçJççÇ. lççÇ J³çJççqmLçlç çÆcççÆÞçlç kçÀjçJççÇ pççmlç HçmçjçÆJçu³ççcçáUínçÇ
Hç#ççbvçç MJçmçvççmç $ççmç nçílççí.
2) çÆHçbpçjç Hç×lç (kç@ÀçÆuçHçÀçíçÆvç&³çç çÆmççqmìcç) :-

1) çÆHçbpçjç pççÆcççÆvçHççmçÓvç 5 HçáÀìçÇ DçblçjçJçj DçmççJçç.
2) 12 yçç³ç 18 HçÓÀì nçÇ mççF&Pç Dçmçlçí. lçí l³çç®³çç Jç³ççícççvççvçámççj lççÇvç ìH³ççlç Dçmçlççlç.
3) SkçÀç Hç#ççuçç 0.75 ®ççÌ.HçÓÀì pççiçç uççiçlçí.
4) KççC³çç®ççÇ Jç çÆHçC³çç®ççÇ Yççb[çÇ yççníj Dçmçlççlç.
çÆHçbpçjç Hç×lççÇ®çí HçÀç³çoí

1) Òçl³çíkçÀ Hç#ççkçÀ[í JçÌ³ççqkçwlçkçÀ uç#ç oíT MçkçÀlççí.
2) Hç#ççÇ yçboçÇmlç Dçmçu³ççcçáUí DçvççJçM³çkçÀ Gpçç& Kç®ç& vç nçílçç Hç#ççÇ cççíþçÇ Dçb[çÇ oílççlç.
3) Dçb[çÇ iççíUç kçÀjC³ççmççþçÇ ì^í Dçmçu³ççcçáUí iççíUç kçÀjCçí mççíHçí pççlçí Jç mJç®s Dçb[çÇ çÆcçUlççlç.
4) kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç Dççpççjç®çí ÒçcççCç iççoçÇ Hç×lççÇHçí#çç kçÀcççÇ Dççní.
5) çÆJçäç KççuççÇ Hç[u³ççcçáUí Dççpççjç®çí ÒçcççCç kçÀcççÇ.
çÆHçbpçjç Hç×lççÇ®çí lççíìí

1) Yççb[Jçuç pççmlç uççiçlçí HçCç vçblçj çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj þjlççí.
2) Dçb[çÇ HçáÀìC³çç®çí ÒçcççCç DççÆOçkçÀ.
3) çÆHçbpçN³ççcçOçí mççþuçíu³çç çÆJç<ìícçáUí cççMççb®çç $ççmç nçílççí l³ççcçáUí l³ççb®³çç mJççmL³ççJçj HççÆjCççcç nçíTvç lççCç Hç[lççí Jç
Dçb[çÇ oíC³çç®çí ÒçcççCç Içìlçí lççí kçÀcççÇ kçÀjC³ççmççþçÇ yççÇ.Smç.mççÇ. çÆkçbÀJçç [çÇ.[çÇ.ìçÇ. HççJç[j çÆMçbHç[çJççÇ.
4) GvnçÈ³ççlç uççíKçb[çÇ çÆHçbpçN³çç®çí lççHçcççvç Jçç{lçí, l³ççcçáUí Mçí[®³çç Hç$³ççJçj HççCççÇ çÆMçbHç[çJçí.
10 | P a g e
iççoçÇ Hç×lç Jç çÆHçbpçjç Hç×lççÇcçO³çí cççíþç Dççpççj cnCçpçí kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç.
3) muçç@ìí[ HçwuççíDçj Hç×lç:-

1) mçoj Hç×lççÇcçOçí iççoçÇ Hç×lç ([çÇHç çÆuçìj), çÆHçbpçjç Hç×lç (kçíÀpç çÆmççqmìcç) oçívnçÇ®çç mçcççJçíMç Dççní.
2) ³ççlç uççkçÀ[çÇ HçÀÈ³çç çÆkçbÀJçç pççÈ³çç JççHçjlççlç ³ççlç çÆJçäç KççuççÇ Hç[lçí.
3) HççuçkçÀ Hç#ççÇ ³çíLçí þíJçuçí pççlççlç, cnCçpçí Dçb[çÇ oíCççjí cççíþí Hç#ççÇ.
4) JççlççJçjCç çÆvç³çbçÆ$çlç Içjí
5) Hç#ççbvçç Dçço&lçç 50 ìkçwkçíÀ uççiçlçí.
6) HçáÀì yççLç - Kç·ç kçÀªvç ®çáv³çç®çí HççCççÇ IççuççJçí. Mçí[cçOçí pççlççvçç l³ççlç Hçç³ç yçá[JçÓvç pççJçí.
7) HçáCç& yçboçÇmlç Içjí Jçç³çáçÆJçpçvç, Dçço&lçç Jç lççHçcççvç çÆvç³çbçÆ$çlç Dçmçlççlç.
kçÀçíbyç[çÇ Kçlç :- Kçlççb®ççÇ içáCçJçÊçç

1) MçíCçKçlççHçí#çç çÆlçHHçì ®ççbiçuçí.
2) kçÀçíbyç[çÇ®³çç vçç³çì^çípçvç (vç$ç) ní 6 ìkçwkçíÀ Dçmçlçí (Svç.HççÇ.kçíÀ.), HçÀç@mHçÀjmç ní 3.7 ìkçwkçíÀ DçççÆCç HççíìM@ ç 2 ìkçwkçíÀ
Dçmçlçí.
3) MçíCçKçlççcçOçí vçç³çì^çípçvç 0.5 ìkçwkçíÀ, HçÀç@mHçÀjmç 0.2 ìkçwkçíÀ, Hççíìç@ ÆMç³çcç 5 ìkçwkçíÀ Dçmçlççí.
oçíIççb®³çç lçáuçvçílç kçÀçíbyç[çÇ®³çç Kçlççlç vçç³çì^çípçvç pççmlç Dçmçlçí. 100 kçÀçíbyç[îççbHççmçÓvç 2.5 lçí 3 ìvç Kçlç çÆc çUlçí. Jç<çç&uçç
2 lçí 2.5 SkçÀj MçílççÇuçç GHç³ççíiççÇ.
SkçÀ ìvç Kçlç ní 66 çÆkçÀuççí ³çáçÆj³çç®³çç, 91 çÆkçÀuççí mçáHçj HçÀç@mHçíÀì®³çç Jç 31 çÆkçÀuççí Hççíìç@ ÆMç³çcç mçuHçíÀì ³ççb®³çç yçjçíyçj Dççní.
4) cççlççÇmççþçÇ DççJçM³çkçÀ KççÆvçpçí (çÆcçvçjumç) Jç mçíbçÆê³ç (Dçç@jiç@çÆvçkçÀ) HçoçLç& Jç yççÇ içìçlççÇuç pççÇJçvçmçlJçí kçÀçíbyç[çÇ®³çç
KçlççlçÓvç çÆcçUlççlç.
HççC³çç®çí çÆvç³ççípçvç:-
Hççíuì^çÇ J³çJçmçç³ççcçOçí HççCççÇ nç cçnlJçç®çç IçìkçÀ Dççní.
1) kçÀçíbyç[îççb®³çç HççíìçlççÇuç ®ççbiçuçí pçblçÓ Hçwuççíjç (uç@kçwìçíyç@m³çáçÆuçmç) Jç JççF&ì pçblçÓ jçíiç pçblçÓ (F&kçÀçíuçç, mççuçcççívçíuçç) ní
Dççnílç.
2) MçílççlççÇuç Jççnlçí HççCççÇ - ní HççCççÇ oÓ<ççÇlç nçíC³çç®çí cçáU - (1) mççb[HççCççÇ, (2) HççÆjmçjçlççÇuç iççÆuç®s mçJç³ççÇcçáUí vçoçÇ,
vççuçí, kçÀ@vçç@uç, çÆJçnçÇj ³ççblççÇuç HççCççÇ oÓçÆ<çlç nçílçí.
3) uç@kçwìçíyç@m³çáçÆuçmç nç pçblçÓ kçÀçíbyç[îççb®çí DçVç Hç®çvççmççþçÇ ®ççbiçuçí Dççnílç Jç Hç#ççb®³çç Jçç{çÇmççþçÇ ®ççbiçuçç Dççní.
4) DççÌO³ççíçÆiçkçÀ JçmççnlççÇ, kçÀçjKççvçí mççb[Hç[C³ççcçáUí HççCççÇ oÓçÆ<çlç nçílçí.
5) DçHçIçççÆlçkçÀ Hçç@u³çáMçvçcçáUí HççCççÇ oÓçÆ<çlç nçílçí.
11 | P a g e
oáçÆ<çlç HççC³çç®çí cççiç& - vçoçÇ, vççuçí, çÆJççÆnj, kç@Àvçç@uç
1) HççF&HçuççF&vçcçOçí HççCççÇ çÆuçkçÀ nçíCçí, çÆPçjHçCçí ³ççbcçáUí HççCççÇ oÓçÆ<çlç nçílçí.
2) HççC³çç®ççÇ ìçkçÀçÇ mJç®s DçmççJççÇ, HçÓCç& PççkçÀuçíuççÇ DçmççJççÇ.
3) kçÀçcçiççjçb®ççÇ DçmJç®slçç Jç oáuç&#çHçCçç.
4) iççoçÇ Hç×lççÇcçOçí HççC³çç®çí Yççb[í KççuççÇ þíJçu³ççJçj Hç#³ççb®ççÇ çÆJç<þç Hç[Óvç HççCççÇ Kçjçyç nçílçí Jç lçí®ç HççCççÇ çÆHçu³ççcçáUí
kçÀç@kçwmççÇçq[³çç@çÆmçmç mççjKçç jçíiç nçílççí.
HççC³ççcçáUí nçíCççjí Hç#³ççb®çí Dççpççj :-
1) cççvçcççí[çÇ (jçvççÇKçílç Ranikhet ), (2) HçÀçGuç kçÀç@uçjç (Fowl Colera), (3) mççuçcççívçíuçç@çÆmçmç
(Salmonelosis), (4) Dçç³ç.yççÇ.[çÇ. (I.B.D. Infictius Bursal Deaseas) - jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ
kçÀcççÇ nçílçí, (5) Dçç³ç.yççÇ. (I.B. Infictius Broncyaotis), (6) kçÀç@kçwmççÇçq[³çç@çÆmçmç (Cocksidosis) (7)
kçÀçíuççÇyç@mççÇuççíçÆmçmç (Colibacillosis)
 Hç#ççbvçç jçíiç Pççu³ççJçj HççC³ççcçOççÇuç FkçÀçíuçç nç pçblçÓ lçHççmççJçç.
Hç#³ççbcçOçÓvç kçÀçíCçl³çç cççiçç&vçí HççCççÇ yççníj kçÀç{uçí pççlçí?

1) MJçmçvç (2) çÆJç<þç
1) HççCççÇ HçíÀkçÀCçí ní G<Cç JççlççJçjCççcçáUí nçílçí, Hç#ççÇ pçí KççÐç Kççlççlç l³çç®³ççJçj mçá×ç DçJçuçbyçÓvç Dçmçlçí. çÆJç<ççjçÇ êJ³ç
(ìç@kçwmççÇvç Toxin) KççÐççcçOççÇuç jçíiçjçF&.
2) Hç#ççÇ GvnçÈ³ççlç lççÇvç Hçì Jç Flçj $çÝlçÓcçOçí 2 Hçì HççCççÇ çÆHçlççlç.
3) pçj Hç#ççÇ HççCççÇ kçÀcççÇ çÆHçlç DçmçlççÇuç lçj HççC³çç®ççÇ HççF&HçuççF&vç®çí çÆvççÆj#çCç kçÀjçJçí çÆkçbÀJçç DççpççjçÇ Dççní kçÀç lçmçí®ç
KççÐçç®çí ÒçcççCç çÆvççÆj#çCç kçÀjçJçí.
4) cççÇþç®çí KççÐççcçOççÇuç pççmlç ÒçcççCç kçÀçíbyç[îççbvçç IççlçkçÀ Dçmçlçí.
5) ÒççÆLçvçç®çí ÒçcççCç pççmlç vçmççJçí.
6) cçkçw³ççcçOççÇuç HçÀç³çyçj pççmlç Pççu³ççcçáUí Hç#ççbvçç $ççmç nçílççí.
7) DççpççjçJçj HççCççÇ HçíÀkçÀC³çç®çí ÒçcççCç Jçç{lçí.
8) çÆJçäícçOçí - kç@ÀçkçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç Jç uçIçJççÇcçOçí ³çáçÆjkçÀ Dç@çÆmç[ yççníj HçíÀkçÀuçí pççlçí l³ççlççÇuç kçÀç@kçwmççÇçq [Dçç@çÆmçmç®çí pçblçÓ
l³ççlççÇuç ³çáçÆj³çç®çí ©Hççblçj DçcççíçÆvç³ççcçOçí kçÀjlççlç Jç l³ççcçáUí lççÇJç´ Jççmç ³çíC³ççmç mçáªJççlç nçílççí l³ççcçáU í Hç#ççbvçç
MJçmçvçç®çç $ççmç nçílççí, Hç#ççb®³çç [çíÈ³ççJçj mçáPç ³çílçí, l³ççb®ççÇ jçíiçÒççÆlçkçÀçj Mççqkçw lç kçÀcççÇ nçílçí cnCçÓvç iççoçÇ
Hç×lççÇcçOççÇuç lçÓmç ní Jçj®çíJçj nuçJççJçí.
9) çÆHçbpçjç Hç×lççÇcçOççÇuç HççCççÇ Hç#çç®³çç vççkçÀçÜçjí Hç[CççN³çç HççC³ççcçáUí oáçÆ<çlç nçílçí.
10) HççC³ççcçOçí FkçÀçíuçç nç pçblçÓ Dçmçlççí.
11) HççC³ççlççÇuç #ççj, mççí[çÇ³çcç Jç kçwuççíçqjvç®ççÇ lçHççmçCççÇ kçÀªvç I³ççJççÇ.
12 | P a g e
HççCççÇ Mçá×çÇkçÀjCç;-
1) HççCççÇ GkçÀUCçí, iççUÓCç IçíCçí, Dçuì^ç Jçç³ççíuçíì jíçÆ[SMçvç (Ultra Violate Radiation ), jmçç³çvç
(Chemical) ìçkçÓÀvç Mçá×çÇkçÀjCç kçÀjCçí (cçíçÆ[kçwuççíj HççCççÇ Mçá×çÇkçÀjCççmççþçÇ JççHçjlççlç).
Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj - HççCççÇ Mçá× kçÀjCççjí jmçç³çvç - (³çç jmçç³çvççcçO³çí kçwuççíçqjvç Dçmçu³ççcçáUí HççC³ççlççÇuç jçíiçpçblçÓ cçjlççlç)
Goç. cçíçÆ[kçwuççíj, [ç³çkçwuççíj
1) 10 çÆuçìj HççC³ççlç 1 çÆcç.uççÇ. [ç³çkçwuççíj DççÌ<çOç ìçkçÀçJçí. HççC³ççcçOçí ní DççÌ<çOç ìçkçÀC³ççmç çÆJçmçª vç³çí. çÆHçC³çç®³çç
HççC³ççcçOççÇuç pççÇJçpçblçÓ®çç HççÆjCççcççcçáUí Hç#ççbcçOçí jçíiçjçF& Jç Dççpççj Jçç{lççí cnCçÓvç ní DççÌ<çOç HççC³ççlç çÆcçmçUçJçí.
2) DççÌ<çOç Mçkçw³çlççí jç$ççÇ®³çç JçíUçÇ ìçkçÓÀvç þíJççJçí Jç mçkçÀçUçÇ Hç#ççbvçç HççCççÇ HççpççJçí.
3) HççF&Hç OçáC³ççmççþçÇ 1000 çÆuç. mççþçÇ 100 çÆcç.uççÇ. DççÌ<çOç HççC³ççlç ìçkçÀçJçí Jç 3 lççmççvçblçj ìçkçÀçÇ OçÓJçÓvç I³ççJççÇ.
4) Dçç@ìçícç@çÆìkçÀ çÆmççÆmìcçuçç 1 çÆuç. mççþçÇ 100 çÆcç.uççÇ. DççÌ<çOç ìçkçÀçJçí.
5) DççÌ<çOç oíC³çç®çç cçáK³ç nílçÓ cnCçpçí Hç#ççbvçç nçvççÇ vç nçílçç HççC³ççlççÇuç pçblçÓ cçjçJçí nç cçnlJçç®çç GÎíM³ç Dççní.
6) HççÇ. S®ç. 6 (PH6) ní DççÌ<çOç HççC³ççlç ìçkçÀçJçí l³ççcçáUí HççC³ççlççÇuç mççuçcççívçíuçç@çÆmçmç (Salmoneelosis) ní
pçblçÓ cçjlççlç. Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj ní ìçkçÀu³ççcçáUí HççC³ççlççÇuç pçblçÓ cçjlççlç Jç l³ççcçáUí Hç#ççbcçOççÇuç ®ççiçuçç pçblçÓ cnCçpçí
uçíkçwìçíyç@m³çáçÆuçmç (Lactobacillues) ³çç pçblçÓ®ççÇ Jçç{ nçíTvç Hç#ççb®ççÇ Hç®çvççÆ¬çÀ³çç mçáOççjlçí. 10 çÆcç.uççÇ.
HççC³ççlç 1 çÆcç.uççÇ. DççÌ<çOç ìçkçÀçJçí.
 kçÀçíbyç[îççb®³çç mçcçánçuçç Hçwuçç@kçÀ nç Mçyo JççHçjlççlç.
HççC³çç®çí J³çJçmLççHçvç:-
1) Hç#ççbvçç ®ççbiçu³çç opçç&®çí HççCççÇ ÐççJçí (Good Quality Water)

2) mççOçí Yççb[í (Watrer) Jç Dçç@ìçícç@çÆìkçÀ (Drinker) Hç×lççÇbkçÀ[í uç#ç HçájJççJçí.
3) HççC³çç®çí Mçá×çÇkçÀjCç JçíUçíJçíUçÇ kçÀjCçí cçnlJçç®çí Dççní.
4) uçmççÇkçÀjCçç®³çç JçíUçÇ Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj Iççlçuçíuçí HççCççÇ uçiçí®ç HççpçÓ vç³çí. uçmç çÆou³ççvçblçj 2 lçí 3 lççmççvçblçj lçí
HççCççÇ ÐççJçí lçmçí vç kçíÀu³ççmç Hç#³ççbcçOççÇuç jçíiçÒççÆlçkçÀçjkçÀ MççqkçwlçJçj HççÆjCççcç nçíT MçkçÀlççí, cnCçÓvç Mçkçw³çlççí Jçç@ìj
mç@çÆvçìç³çPçj ní jç$ççÇ®³çç JçíUçÇ HççC³ççlç IççuçÓvç þíJççJçí.
5) pçj Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj çÆcçUçuçí vççnçÇ lçj çqyuççÆ®çbiç HççJç[j mçá×ç JççHçª MçkçÀlççí.
6) çÆuçìjJçj HççCççÇ Hç[u³ççmç Jçj®çíJçj lçHççmçCççÇ kçÀªvç I³ççJççÇ.
7) HççC³çç®ççÇ ìçkçÀçÇ Jç HççF&HçuççF&vç ³ççb®ççÇ mJç®slçç kçÀªvç I³ççJççÇ, HççC³çç®³çç ìçkçÀçÇcçOçí Jç HççF&Hçuçç yçájMççÇ DççuççÇ kçÀç? lçí
Jçj®çíJçj lçHççmççJçí.
8) HççC³çç®ççÇ Yççb[çÇ DççþJç[îççlçÓvç SkçÀoç HçÓCç& mJç®s kçÀªvç I³ççJççÇlç. Mçkçw³çlççí jçípç OçálçuççÇ lçj GÊçcç®ç.
9) 50 çÆHçuççbmççþçÇ SkçÀ sçíìí HççC³çç®çí Yççb[í þíJççJçí.
10) Dçç@ìçícç@çÆìkçÀ HççCççÇ HççpçC³çç®çí çÆvçHHçuç®ççÇ Jçj®çíJçj lçHççmççCççÇ kçÀjçJççÇ.
13 | P a g e
11) oÌvçbçÆovç HççCççÇ Jç Yççb[çÇ ³ççb®ççÇ lçHççmçCççÇ kçÀjçJççÇ.
12) Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj Jç Dç@çÆmç[çÇHçÀç³çj ní kçÀçíbyç[îççbvçç HççC³ççlçÓvç IççuççJçí lçj lçí GÊçcç Dçmçlçí l³ççcçáUí HççíìçlççÇuç ®ççbiçuçí
pçblçÓ (uç@kçwìçíçÆyçuçç@çÆmçmç) ®ççÇ Jçç{ nçílçí Jç Hç#ççb®ççÇ ®ççbiçuççÇ Jçç{ nçílçí. l³ççcçáUí Flçj DçççÌ<çbOççbJçjçÇuç Kç®ç& kçÀcççÇ nçílççí.
13) Hç#ççb®³çç Dççnçjçlç ÒççÆLçvççb®çí ÒçcççCç kçÀcççÇ Pççu³ççmç Dçb[îçç®çç DççkçÀçj kçÀcççÇ nçílççí.
14) Hç#ççb®³çç HççíìçlççÇuç Hçwuççíjç Jçç{u³ççcçáUí l³ççb®³çç mJççmL³ççJçj l³çç®çç cççíþç HçÀç³çoç nçílççí.
15) Hççíuì^çÇ®ççÇ Jçj®çíJçj vçíncççÇ mJç®slçç þíJççJççÇ.
04/12/2012
yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ KççÐç - çÆ®çkçÀ cç@Mç, mìçì&j, çÆHçÀçÆvçMçj.
uçíDçj Hç#ççÇ KççÐç - çÆ®çkçÀ cç@Mç, ûççíDçj, çÆHçÀçÆvçMçj.
kçáÀkçwkçáÀì KççÐç :-
 DççHçCç pçvççJçjçbmççþçÇ pçí kçÀçnçÇ KççÐçç®çí HççÇkçÀ Içílççí l³ççmç HçÀç@[j Dçmçí cnCçlççlç.
çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj Oçboç kçÀjC³ççmççþçÇ GÊçcç opçç&®³çç kçÀçíbyç[îçç, l³ççbvçç uççiçCççjí Glkç=Àä opçç&®çí mçblçáçÆuçlç KççÐç, ³ççíi³ç
lçNní®ççÇ pççíHççmçvçç Jç jçíiçÒççÆlçkçÀçjkçÀ DççÌ<çOççb®çç GHç³ççíiç kçÀjçJçç uççiçlççí. mçáOççjuçíu³çç pççlççÇ®³çç kçÀçíbyç[îççbvçç ³ççíi³ç KççÐç
lçlJçí, KççÆvçpçí DçççÆCç pççÇJçvçmçlJç³çákçwlç DçMçç KççÐççb®çç mçlçlç Jç uççiçíuç çÆlçlçkçÀç HçájJçþç Dçmçuçç HçççÆnpçí. çÆ Hçuuçí, lçuçbiçí, Dçb[çÇ
IççuçCççN³çç kçÀçíbyç[îçç Jç cççbmçuç pççlççÇ®³çç kçÀçíbyç[îççbvçç l³ççb®ççÇ Jçç{ nçíC³ççmççþçÇ, Dçb[çÇ oíC³çç®ççÇ #çcçlçç Jçç{çÆJçC³ççmççþçÇ Jç
l³ççb®³ççlç jçíiçÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ çÆvçcçç&Cç kçÀjC³ççmççþçÇ çÆvçjçÆvçjçÈ³çç DçJçmLçílç, JçíiçJçíiçÈ³çç ÒçkçÀçj®çí KççÐç uççiçlçí. KççÐççlççÇuç
ÒçcçáKç IçìkçÀ cnCçpçí mçJç& ÒçkçÀçj®ççÇ ÒççÆLçvçí çÆJçMçí<çlç: uçç³çmççÇvç, çÆcçLççÇDççívççF&vç, lçíuç³çákçwlç HçoçLç&, KççÆ vçpç êJ³çí, pççÇJçvçmçlJçí Jç
çÆJçMçí<ç KççÐç HçÓjkçíÀ Fl³ççoçÇ YççjlççÇ³ç cççvçkçÀ mçbmLçívçí (yççÇ.Dçç³ç.Smç.) çÆvçOçç&çÆjlç kçíÀuçíu³çç ÒçcççCçkçÀçbvçámççj þíJçuçí pççlçí. lçmçí®ç
Hç#³ççb®ççÇ ³ççíi³ç lçNnívçí pççíHççmçvçç JnçJççÇ Jç jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ Jçç{JççJççÇ, Hç#³ççb®³çç KççÐççcçOçí kçÀç@kçwmççÇçq[Dççímì@ìmçd Jç Flçj
GHç³çákçwlç DççÌ<çOçí çÆcçmçUuççÇ pççlççlç.
kçÀçíbyç[îççb®³çç çÆJççÆJçOç DçJçmLçílç uççiçCççjí KççÐç®çí ÒçkçÀçj :-

1) çÆ®çkçÀ cç@Mç çÆHçuuççb®çí KççÐç 0 - 8 DççþJç[í
2) ûççíDçmç& cç@Mç Jçç{l³çç kçÀçíbyç[îççb®çí KççÐç 8 - 20 DççþJç[í
3) uçíDçmç& cç@Mç Dçb[çÇ IççuçCççN³çç cççÐççb®çí KççÐç 20 DççþJç[îççbvçblçj
4) mìçì&j cç@Mç cççbmçuç pççlççÇ®³çç çÆHçuuççb®çí KççÐç 0 - 3 DççþJç[í
5) yç´ç@³çuçj çÆHçÀçÆvçMçj cç@Mç cççbmçuç pççlççÇ®³çç çÆHçuuççb®çí KççÐç 6 DççþJç[í
çÆ®çkçÀ cç@Mç
14 | P a g e
uçnçvç çÆHçuuçí pççícçoçj nçíTvç YçjçYçj Jçç{çÆJçC³ççmççþçÇ l³ççbvçç mçcçlççíuç Dççnçj uççiçlççí. l³ççb®³ççmççþçÇ uççiçCççN³çç
ÒççÆLçvççb®ççÇ çÆJçMçí<çlç: DççÆcçvççí Dç@çÆmç[®ççÇ Jç pççÇJçvçmçlJççb®ççÇ içjpç uç#ççlç IçíTvç ní KççÐç lç³ççj kçÀjC³ççlç Dççuçí Dççní. Ô³çç
mçcçlççíuç KççÐççlç Dç@vìçÇyçç³ççíçÆìkçÀ HçÀçÇ[ mçHuççÇcçíbì DçççÆCç kçÀç@kçwmççÇçq[Dççímì@ìmçd nçÇ ÒççÆlçyçbOçkçÀ DççÌ<çOçí ³ççíi³ç l³çç ÒçcççCççlç
çÆcççÆÞçlç kçíÀuçíuççÇ Dçmçu³ççvçí çÆHçuuççb®ççÇ Jçç{ çÆvçjçíiççÇ Jç pççícçoçj nçílçí. ní KççÐç çÆHçuuççbvçç 1 çÆoJçmççHççmçÓvç Dççþ DççþJç[îççHç³ç¥lç
ÐççJçí. mçákçÀç çÆ®çkçÀcç@Mç çÆHçuuçí KççlççÇuç lçíJç{ç ÐççJçç. Ô³çç KççÐççbKçíjçÇpç oámçjí kçÀçíCçlçínçÇ KççÐç oíC³çç®ççÇ içjpç vççnçÇ. mJç®s
çÆHçC³çç®çí HççCççÇ l³ççbvçç mçoçíçÆolç çÆcçUçuçí HçççÆnpçí.
ûççíDçmç& cç@Mç
Jçç{çÇmç uççiçCççN³çç çÆHçuuççb®³çç Jçç{l³çç içjpçç çÆJç®ççjçlç IçíTvç ní KççÐç çÆvçcçç&Cç kçíÀuçí Dççní. l³ççcçáUí çÆHçuuççb®ççÇ
®ççbiçuççÇ Jçç{ nçíTvç lççÇ uçJçkçÀj Dçb[îççJçj ³çíC³ççmç cçolç nçílçí. ní KççÐç Jç³çç®³çç 8 DççþJç[îççHççmçÓvç lçí 20 DççþJç[îççHç³ç¥lç
ÐççJçí.
uçíDçmç& cç@Mç
kçÀçíbyç[çÇ Dçb[çÇ IççuçÓ uççiçu³ççvçblçj ÒççÆLçvççb®ççÇ, pççÇJçvçmçlJççb®ççÇ DçççÆCç #ççjçb®ççÇ içjpç Jçç{lçí. l³çç®ç ÒçcççCçí l³ççb®ççÇ
KççÐç KççC³çç®ççÇ #çcçlçç oíKççÇuç Jçç{uçíuççÇ Dçmçlçí cnCçÓvç uçíDçmç& cç@Mç cçO³çí ³ççíi³ç ÒçcççCççlç JçjçÇuç lçlJççb®çç mçcççJçíMç kçíÀuçç
pççlççí. ní KççÐç çÆou³ççvçí cççÐçç pççmlç kçÀçU mçlçlç Dçb[çÇ oílççlç. lçmçí®ç l³ççb®³ççlç jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ oí KççÇuç Jçç{lçí.
Dçb[çÇ oíCççN³çç kçÀçíbyç[îççbmç KççlççÇuç lçíJç{í KççÐç oíC³çç®ççÇ J³çJçmLçç kçÀjçJççÇ. Dçb[çÇ oíCççN³çç kçÀçíbyç[îççbmç mççOççjCç 105 lçí 115
ûç@cç ÒççÆlç Hç#ççÇ - ÒççÆlç çÆovç KççÐç uççiçlçí. Jçpçvççvçámççj KççÐçç®çí ÒçcççCç þjçÆJçu³ççmç Dçb[îçç®çí GlHççovç kçÀcççÇ Dçmçlçí. Goç.
Lçb[çÇlç DççÆOçkçÀ DçVçç®ççÇ içjpç Dçmçlçí.
yç´ç@³çuçj mìçì&j cç@Mç

cççbmçuç pççlççÇ®³çç kçÀçíbyç[îçç (yç´ç@³çuçmç&) mççOççjCçlç: 6 lçí 8 DççþJç[í Kçájç[îççlç þíJçÓvç çÆlçlçkçw³çç çÆoJçmççlç l³ççb®çí
Jçpçvç kçÀcççÇlç kçÀcççÇ 1500 ûçcç (1.5 çÆkçÀuççí) Hç³ç¥lç Jçç{çÆJçuçí pççlçí. Ô³çç kçÀçíbyç[îçç cççbmççmççþçÇ cnCçÓvç Kççmç ÒçkçÀçjçvçí çÆyç´çÆ[biç
kçÀªvç çÆJçkçÀu³çç pççlççlç. DçMçç çÆHçuççbvçç 1 çÆoJçmççHççmçÓvç lçí lççÇvç DççþJç[îççHç³ç¥lç yç´ç@³çuçj mìçì&j ÐççJçí. l³ççb®³çç Jçç{çÇmççþçÇ
³çç KççÐççlç ÒççÆLçvçí pççmlç Dçmçlççlç. Ô³ççcçáUí çÆHçuuçí Jçpçvççlç ®ççbiçuççÇ PçHççìîççvçí Jçç{lççlç Jç l³ççb®³çç cççbmçç®³çç Jç nç[çb®³çç
Jçç{çÇmç cçolç nçílçí. Ô³çç KççÐççcçO³çí mçJç& ÒçkçÀçj®ççÇ ÒççÆLçvçí çÆJçMçí<çlç: Hçç³çmççÇvç, çÆcçLççÇDçç@vççÇFv& ç®çí ³ççíi³ç ÒçcççCç Jç DççJçM³çkçÀ lççÇ
MçkçwlççÇoç³çkçÀ HçÓjkçíÀ lçmçí®ç Jçç{çÇmç DçvçákçÓÀuç Dçmçuçíu³çç jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ DççÌ<çOççb®çç mçcççJçíMç Dçmçu³ççvçí çÆHçuuçí çÆvçjçíiççÇ jçnÓvç
Jçç{ pçuço nçílçí Jç çÆHçuuçí mçnmçç nçíCççN³çç kçÀç@kçwmççÇçq[DççímççÇmç jçíiççblç yçUçÇ Hç[lç vççnçÇ.
yç´ç@³çuçj çÆHçÀçÆvçMçj cç@Mç

lççÇvç DççþJç[îççvçblçj Jçç{CççN³çç çÆHçuuççbvçç yç´ç@³çuçj çÆHçÀçÆvçMçj KççÐç mçáª kçÀjçJçí. mçojnÓ KççÐç mççOççjCçlç: 6 lçí 7
DççþJç[îççHç³ç¥lç Jçç{ nçíFH& ç³ç¥lç ®ççuçÓ þíJççJçí. ³çç KççÐççcçáUí çÆHçuççb®³çç cççmççb®ççÇ Jç nç[çb®ççÇ Jçç{ pçuço nçílçí. ³çç KççÐççcçáUí
DççJçM³çkçÀ mçJç& ÒçkçÀçj®ççÇ ÒççÆLçvçí Jç YçjHçÓj MçkçwlççÇoç³çkçÀ êJ³çí Dçmçu³ççcçáUí Jçç{ PçHççìîççvçí nçílçí. ³çç yç´ç@³çuçj KççÐççbyçjçíyçj
15 | P a g e
Flçj kçÀçíCçlçínçÇ KççÐç oíC³çç®ççÇ içjpç Hç[lç vççnçÇ, l³ççcçáUí DççHçCççmç mççíH³çç çÆjlççÇvçí yçç@³çuçj pççlççÇ®çí cççbmçuç Hç#ççÇ mçáuçYçlçívçí
Jçç{çÆJçlçç ³çílççlç.
Dçb[çÇ oíCççjçÇ kçÀçíbyç[çÇ ÒççÆlç Hç#ççÇ KççÐçç®çí ÒçcççCç :-

çÆ®çkçÀ cç@Mç 0 - 8 DççþJç[í 1 Hç#ççuçç 1 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.
ûççíDçj cç@Mç 8 - 20 DççþJç[í 1 Hç#ççuçç 6.5 lçí 7.5 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.
uçíDçmç& cç@Mç 20 DççþJç[îççvçblçj 1 Hç#ççuçç 37 lçí 40 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.
cççbmçuç kçÀçíbyç[çÇ ÒççÆlç Hç#ççÇ KççÐçç®çí ÒçcççCç :-

mìçì&j cç@Mç 0 - 3 DççþJç[í 1 Hç#ççuçç 1.2 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.
çÆHçÀçÆvçMçj cç@Mç 6 DççþJç[í 1 Hç#ççuçç 2.3 lçí 2.5 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.
Hç#³ççbcççiçí Yççb[îççb®çí ÒçcççCç Jç l³çç®çí çÆvç³ççípçvç:-

1) 50 Hç#ççbvçç 2 KççÐçç®ççÇ Yççb[çÇ Jç 1 HççC³çç®çí Yççb[í uççiçlçí.
2) KççÐç Jç HççC³çç®³çç Yççb[îççb®ççÇ Gb®ççÇ Hç#çç®³çç HççþçÇ®³çç kçÀC³çç®³çç jí<çílç mçcççblçj DçmççJççÇ.
3) Hç#ççbmçcççíj KççÐç vçíncççÇ DçmççJçí. Dçb[îççJçjçÇuç kçÀçíbyç[îççb®çí KççÐç kç@ÀuççÆMç³çcç ³çákçwlç DçmççJçí.
4) Hççíuì^çÇ®çí çÆcçvçjuç çÆcçÞçCç yççpççjçlç çÆcçUlçí l³ççlç kç@ÀuççÆMç³çcç Jç Flçj ÒççÆLçvçí Dçmçlççlç.
5) Mçkçw³çlççí [ç@Mç kçbÀHçvççÇ®çí çÆcçvçjuç çÆcçÞçCç JççHçjçJçí.
Hç#ççbvçç ÐççJç³çç®çç Dççnçj vçíncççÇ mçblçÓçÆuçlç DçmççJçç
Gpçç& - (kçÀçyççí&nç[^íìmç - Carbohyadrets) - Hç#ççbvçç cçkçw³ççcçOçÓvç çÆcçUlçí.
ÒççÆLçvçí (ÒççíìçÇvmç - Protins) - MççÆjj Jç HçíMççÇb®³çç Jçç{çÇmççþçÇ cçnlJçç®çí - mççí³çççÆyçvç cçOçÓvç çÆcçUlçí.
çqmvçiOç HçoçLç& (Hç@Àìdmç - Fats) - MçkçwlççÇ Jç G<cçímççþçÇ
KççÆvçpç (çÆcçvçjumç - Minerals) - MççÆjjç®ççÇ çÆvçcçç&Cç kçÀjCçí, MççÆjjçmç Hççí<çCç oíCçí Jç GlHççovç oíCçí. (kç@ÀuMççÇ³çcç,
HçÀç@mHçÀjmç, mççíçÆ[³çcç, kçwuççíçqjvç, Dçç³çvç&, cç@ivççÇMççÇ³çcç)
pççÇJçvçmçlJçí (çÆJçì@çÆcçvmç - Vitamins) - içjpç HçÀçj Lççí[îçç ÒçcççCççlç HçCç Dçl³ççJçM³çkçÀ IçìkçÀ Dçmçlççí. jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ
MçkçwlççÇ Jçç{çÆJçC³ççmççþçÇ çÆJçìççÆcçvç yççÇ 12 ®ççÇ içjpç Dçmçlçí. mççí³ççyççÇvçcçOçí çÆJçìççÆcçvç yççÇ 12 vçmçÓvç lçí Hç#ççbvçç cçkçw³ççcçOçÓvç
çÆcçUlçí.
KççÐçç®ççÇ vççmçç[çÇ ìçUCçí:-
16 | P a g e
kçÀçíbyç[îççb®³çç KççÐççJçj cççíþîççÒçcççCççJçj Kç®ç& nçílççí. 70 ìkçwkçíÀ HçÀkçwlç KççÐççJçj Kç®ç& nçílççí.p³çç HçÀçcç&Jçj KççÐç
pççmlç Jçç³çç pççlçí lççí HçÀçcç& uç³ççmç pççlççí.
SkçÀ kçÀçíbyç[çÇ 20 ûçcç KççÐç Jçç³çç IççuçJçlçí l³ççcçáUí KççÐç Jçç³çç vç pççC³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
1) HçvnçUçÇ DççkçÀçjç®³çç Dççlç JçUuçíu³çç Yççb[îçç®çç KççÐç oíC³ççmççþçÇ GHç³ççíiç kçÀjçJçç, Yççb[îççlç SkçÀç JçíUí mç DçO³çç&Hçí#çç
pççmlç KççÐç Yçª vç³çí.
2) uçìkçÀCççN³çç Yççb[îççlç ì^í ®ççÇ Gb®ççÇ 5 Fb®ç DçmççJççÇ Jç YçjC³ççmççþçÇ pççiçç 2.5 bF®ç pçJçUHççmç DçmççJççÇ.
KççÐçç®çí mçbj#çCç:-
1) Gbojç®çí DççÌ<çOç Mçí[ çÆjkçÀçcçç Dçmçlççvçç HçÀJççªvç I³ççJçí. GboçÇj nçíT vç³çí ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
2) SkçÀ GboçÇj oçívç cççíþîçç kçÀçíbyç[îççb®çí KççÐç Kççlççí.
3) KççÐç þíJçC³çç®³çç pççiçíJçj DççíuçmçjHçCçç vçmççJçç. l³ççcçáUí l³ççuçç yçájMççÇ uççiçlçí.
4) KççÐçç®³çç pçJçU kçÀçíCçlçínçÇ çÆJç<ççjçÇ DççÌ<çOç þíJçÓ vç³çí.
kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç J³çJçmçç³ç çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj kçÀjC³çç®çí cççiç&: -

1) çÆHçuuçí DççÆOçkç=Àlç Jç vççcçbçÆkçÀlç kçáÀkçwkçáÀì Dçb[çÇ GyçJçCççÇ kçíbÀêçlçÓvç®ç DççCççJççÇlç.
2) Hç#ççb®çç DççkçÀçj ³ççíi³ç ÒçcççCççlç Jçç{C³ççmççþçÇ Hç#ççÇ IçjçlççÇuç lççHçcççvç, Jçç³çáJççÇpçvç Jç Dçço&lçç ní ³ççíi³ç jçnçÇuç ³ççkçÀ[í
uç#ç ÐççJçí.
3) uçnçvç çÆHçuçí cççíþîçç Hç#ççbHççmçÓvç oÓj þíJççJççÇ. (SkçÀocç Dççlç SkçÀocç yççníj nçÇ Hç×lç jçyçJççJççÇ.)
4) çÆHçuççbHççmçÓvç yççníjçÇuç J³çkçwlççÇbvçç oÓj þíJççJçí.
5) çÆHçuççbvçç Lçb[çÇ, Jççjç Jç GvnçHççmçÓvç mçbj#çCç ÐççJçí.
6) jçíiç ÒççÆlçkçÀçjkçÀ uççÆmçkçÀjCç çÆouçíu³çç mçá®çvçívçámççj kçÀjçJçí.
7) Mçí[®³çç pçJçUHççmç kçáÀ$çí, cççbpçj, GboçÇj, IçáMççÇ ³ççb®çç ÒççÆlçyçbo kçÀjçJçç.
8) cçíuçíu³çç Hç#ççbvçç Kç[îççlç Kççíuç HçájçJçí çÆkçbÀJçç pççUçJçí.
9) Jçç³ççÆcçjç@uç, mì^ímç Jçíuç ní DççÌ<çOç Hç#ççbvçç GvnçÈ³ççlç 5 çÆcç.uççÇ. 100 Hç#ççbvçç 1 çÆuçìj HççC³ççlç çÆcççÆÞçlç kçÀªvç
HççpççJçí Jç uççÆmçkçÀjCç kçÀjC³çç®³çç Dçiççíoj HççmçÓvç uççÆmçkçÀjCççvçblçj 5 çÆoJçmç Hç³ç¥lç HççpççJçí l³çç®çyçjçíyçj çÆJçìççÆcçvç mççÇ
mçá×ç GvnçÈ³ççlç oíT MçkçÀlççí.
10) DççpççjçÇ Jç jçíiçì çÆHçuuçí çÆvç³ççÆcçlçHçCçí JçíiçUçÇ kçÀjçJççÇ.
11) çÆ[Hç çÆuçìjmççþçÇ JççHçjC³ççlç ³çíCççjç Yçámçç nç çÆvç³ççÆcçlçHçCçí mçákçÀç þíJççJçç Jç çÆvç³ççÆcçlçHçCçí l³ççuçç KççuççÇ Jçj nuçJççJçç.
12) KççÐç Jçç³çç pççT vç³çí cnCçÓvç Yççb[îççlç KççÐç 1/3 HçÌ#çç pççmlç Yçª vç³çí.
13) DççÌ<çOççÌHç®ççj kçÀjlççvçç lç%ççb®³çç cççiç&oMç&vççKççuççÇ kçÀjçJçí.
14) çÆvç³ççÆcçlçHçCçí mJç®s Jç lççpçí HççCççÇ ÐççJçí.
15) SkçÀç®ç Jç³ççíiçìçlççÇuç Hç#ççÇ SkçÀ$ç þíJççJçí.
16) Dçb[çÇ IççuçCççN³çç kçÀçíbyç[îççb®³çç GlHççovçç®çí jíkçÀç@[& Jç çÆnMççíyç þíJççJçç.
17 | P a g e
17) Hç#³ççb®çí KççÐç nJçíMççÇj Jç kçÀçíj[îçç çÆþkçÀçCççÇ þíJççJçí.
kçÀçíCçl³ççnçÇ J³çJçmçç³ççlç lçb$ç%ççvççyçjçíyçj GÊçcç J³çJçmLççHçvç Dçmçíuç lçj nçÇ ³çMçç®ççÇ içá©çÆkçÀuuççÇ Dçmçlçí.
uççÆmçkçÀjCç - uççÆmçkçÀjCçç®çí cçnlJç:-
kçáÀkçwkçáÀì HççuçkçÀ l³ççb®³çç HçÀçcç&mççþçÇ çÆcçUíuç çÆlçLçÓvç çÆHçuçí DççCçlççlç. kçÀçcç ®çuççJçÓ içjpçí Hçájlçí uçmççÇkçÀjCç kçÀjlççlç,
l³ççcçáUí çÆvçjçÆvçjçÈ³çç mççLççÇb®³çç jçíiççb®çç yççícççí[ nçílç vççnçÇ. cnCçávç®ç pççiç=kçÀ kçáÀkçwkçáÀì HççuçkçÀçvçí çÆHçuçí nçÇ DççÆOçkç=Àlç çÆkçbÀJçç
vççcçJçblç çÆþkçÀçCççJçªvç DççCççJççÇ. (jçíiçÒççÆlçyçbOçkçÀ êJ³ç - DçBçÆìyççíçÆ[pçd - Antibodies) kçÀçíbyç[îççbcçOçí lç³ççj nçíCçí HçÀçj
cçnlJçç®çí Dççní. çÆvçjçÆvçjçÈ³çç Jç³ççlç çÆHçuççbvçç uççÆmçkçÀjCç kçíÀu³ççvçí çÆHçuççb®³çç jkçwlççlç çÆkçÀcççvç jçíiçÒççÆlçyçbOçkçÀ êJ³ç mçlçlç
jçnlççlç. l³ççcçáUí l³ççb®ççÇ jçíiçÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ Jçç{lçí l³ççcçáUí çÆHçuçí jçíiççmç yçUçÇ Hç[lç vççnçÇlç.
uççÆmçkçÀjCç oíC³çç®³çç Hç×lççÇ:-

uçmç [çíÈ³ççlçÓvç çÆkçbÀJçç vççkçÀçlçÓvç oílççlç Dçmçí uççÆmçkçÀjCç HççÆnu³çç DççþJç[îççlç oílççlç.
SkçÀ çÆoJçmçç®³çç çÆHçuççmç kçÀçlç[çÇKççuççÇ pçvcçç®³çç HççÆnu³çç®ç çÆoJçMççÇ cç@jíkçwmç nçÇ uçmç oílççlç.
Jçç{l³çç Jç³çç®³çç çÆkçbÀJçç cççíþîçç Hç#ççbmççþçÇ çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç uççÆmçkçÀjCç kçíÀuçí pççlçí kçÀçjCç l³ççbvçç HçkçÀ[Cçí kçÀþçÇCç pççlçí
lçmçí®ç HçkçÀ[u³ççmç PçìçHçìçÇ kçíÀu³ççcçáUí l³ççb®³ççJçj lççCç ³çílççí Jç Hç#ççÇ LçkçÀlççí l³ççcçáUí l³çç®³ççJçj lççCç Hç[Ó vç oílçç çÆHçC³çç®³çç
HççC³ççlçÓvç l³ççbvçç uçmç ÐççJççÇ.
mçá®çvçç - uççÆmçkçÀjCççmç kçÀOççÇ®ç çÆJçuçbyç uççJçÓ vç³çí.

yç´ç@³çuçj Hç#ççb®çí uççÆmçkçÀjCç
Jç³ç uçmççÇ®çç ÒçkçÀçj uçmççÇkçÀjCç Hç×lç
1) 1 uçç çÆoJçmç cç@jíkçwmç (uçmççÇ®çí Jç jçíiçç®çí vççJç SkçÀ®ç) 0.2 çÆcçuççÇ cççb[çÇ®çí mvçç³çÓlç FbpçíkçwMçvç
(çÆJç<ççCçÓpçv³ç Dççpççj ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç)
2) 5 Jçç çÆoJçmç / 4 - 10 çÆoJçmç uççmççíìç (ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç) 1 Lçíbyç vççkçÀHçá[çÇcçOçí çÆkçbÀJçç [çíÈ³ççlç
jçíiç - (cççvçcççí[çÇ / jçvççÇKçílç -
Ranikhet)
3) 7 Jçç çÆoJçmç / 18-21 çÆoJçmç Dçç³ç.yççÇ.[çÇ uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç
jçíiç - (içcyççíjçí) [çíÈ³ççlçÓvç SkçÀ Lçíbyç çÆkçbÀJçç çÆHçC³çç®³çç
HççC³ççlçÓvç ÐççJçí.
4) 4 Lçç DççþJç[ç Dçç³ç.yççÇ.[çÇ uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç
jçíiç - (içcyççíjçí) [çíÈ³ççlçÓvç SkçÀ Lçíbyç çÆkçbÀJçç çÆHçC³çç®³çç
5) 5 Jçç DççþJç[ç uççmççíìç (ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç) yçámìj 6 ûç@cç oÓOç HççJç[j / 1 çÆuçìj Lçb[ HççC³ççlç
jçíiç - (cççvçcççí[çÇ / jçvççÇKçílç) çÆcçmçUÓvç çÆHçC³ççmççþçÇ ÐççJççÇ.
6) 20 lçí 22 DççþJç[í uççmççíìç - (v³çá kç@Àsmçuç çÆ[çÆmçpçd) kçÀçlç[çÇKççuççÇ ìçí®ççJççÇ
18 | P a g e
HçÌoçMççÇ®çí çÆoJçmç jçíiç - (cççvçcççí[çÇ / jçvççÇKçílç)
7) 22 - 24 DççþJç[í Dçç³ç.yççÇ.[çÇ. (Infictius Bursal kçÀçlç[çÇKççuççÇ ìçí®ççJççÇ
Deaseas)
jçíiç - içcyççíjçí
Dçb[çÇ oíCççN³çç Hç#ççb®çí uçmççÇkçÀjCç

Jç³ç uçmççÇ®çç ÒçkçÀçj uçmççÇkçÀjCç Hç×lç
1) 1 uçç çÆoJçmç cç@jíkçwmç (uçmççÇ®çí Jç jçíiçç®çí vççJç SkçÀ®ç) 0.2 çÆcçuççÇ cççb[çÇ®çí mvçç³çÓlç FbpçíkçwMçvç
(çÆJç<ççCçÓpçv³ç Dççpççj ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç)
2) 5 Jçç çÆoJçmç / 4 - 10 çÆoJçmç uççmççíìç (ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç) SHçÀ 1 1 Lçíbyç vççkçÀHçá[çÇcçOçí çÆkçbÀJçç [çíÈ³ççlç
(SHçÀ 1 - mçáHlççJçmLçílççÇuç jçíiçpçblçÓ
Dçmçlççlç)
jçíiç - (cççvçcççí[çÇ / jçvççÇKçílç)
3) 7 Jçç çÆoJçmç / 18-21 çÆoJçmç Dçç³ç.yççÇ.[çÇ uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç

[çíÈ³ççlçÓvç
4) 24 - 28 çÆoJçmççlç Dçç³ç.yççÇ.(MJçmççvçç®³çç $ççmççJçj) uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç

jçíiç - (MJçmççvçç®³çç $ççmççJçj) [çíÈ³ççlçÓvç SkçÀ Lçíbyç çÆkçbÀJçç çÆHçC³çç®³çç
5) 5 lçí 6 DççþJç[í uççmççíìç (ÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç) yçámìj [çíÈ³ççlçÓvç çÆkçbÀJçç 6 ûç@cç oÓOç HççJç[j / 1
çÆuçìj
6) 8 - 9 DççþJç[í uççmççíìç SHçÀ 1 mì^ívç (uçmççÇ®ççÇ pççlç) kçÀçlç[çÇKççuççÇ 0.5 çÆcçuççÇ

Dççj. 2 yççÇ. cççvçcççí[çÇ (kçÀ[kçÀ uçmç
Dçmçlçí Hç#ççÇ çÆìkçÀC³ççmççþçÇ)
7) 10 - 11 DççþJç[í kçÀçíbyç[îççb®ççÇ oíJççÇ (Fowl Pox) uç@vmçíì GHçkçÀjCççlçÓvç kçÀçlç[çÇ KççuççÇ ìçí®ççJççÇ
8) 14 - 16 DççþJç[í Dçç³ç.yççÇ. (Infictius [çíÈ³ççlçÓvç çÆkçbÀJçç çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç

Broncyotis)
9) 16 - 17 DççþJç[í kçÀçíbyç[îççb®ççÇ oíJççÇ yçÓmìj uç@vmçíì GHçkçÀjCççlçÓvç HçbKççKççuççÇ kçÀçlç[çÇ
KççuççÇ
10) 18 - 19 DççþJç[í uççmççíìç Dççj 2 yççÇ yçÓmìj çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç ÐççJççÇ
19 | P a g e
jçíiç - (cççvçcççí[çÇ / jçvççÇKçílç)
11) 40 DççþJç[îççHçÓ{í Dçç³ç.yççÇ. yçÓmìj çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç ÐççJççÇ
jçíiç - (MJçmççvçç®³çç $ççmççJçj)
12) 45 - 50 DççþJç[îççlç Dçç³ç.yççÇ.[çÇ. çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç ÐççJççÇ
jçíiç - (içcyççíjçí)
HççC³ççcçáUí kçÀç@uçjç®çç jçíiç Pççu³ççJçj kçÀçíbyç[îççbvçç kçÀç@uçjç®ççÇ uçmç içjpç Dçmçu³ççmç mçuu³ççvçámççj ÐççJççÇ.
yç´ç@³çuçj cçOçí 4 Jç uçíDçj cçOçí 12 cçnlJçç®³çç uçmç Dççnílç.
(uççÆmçkçÀjCç – Vaccination)
mçá®çvçç - uçmççÇkçÀjCçç®³çç JçíUçÇ kçÀçUpççÇ IçíCçí HçÀçj cçnlJçç®çí Dççní lçj®ç l³ççb®³çç MççÆjjçlç jçíiçÒççÆlçyçbOçkçÀ êJ³ç lç³ççj nçílççlç.
uçmç ìçí®çlççvçç I³ççJç³çç®ççÇ o#çlçç:-
1) Hç#ççbvçç þjuçíu³çç JçíUçÇ®ç uçmç ÐççJççÇ.
2) uçmç ìçí®çlççvçç uçmççÇkçÀjCç kçíÀuçíuçí Hç#ççÇ JçíiçUí þíJççJçí.
3) uçmç ìçí®çlççvçç HçÀçcç&Jçj HçÓCç& mJç®slçç þíJççJççÇ.
4) Hç#ççbvçç uçmç ìçí®çC³ççHçÓJççÇ& kçÀUHççcçOççÇuç kçÀçíC çl³ççnçÇ Hç#ççuçç jçíiçjçF& Dççní çÆkçbÀJçç kçÀçíCçlççnçÇ Hç#ççÇ DççpççjçÇ Dççní kçÀç lçí
lçHççmçÓvç I³ççJçí. DççpççjçÇ Hç#ççuçç uçmç ìçí®çÓ vç³çí.
5) uçmç DççCçlççvçç l³ççJçj JçÌOçlçç lççjçÇKç (Expiry Date)yçIççJççÇ.
6) jçíiçÒççÆlçyçbOçkçÀ uçmç lç³ççj kçÀjlççvçç kçbÀHçvççÇvçí çÆouçíu³çç mçá®çvçç lçblççílçblç HççUçJ³ççlç.
7) uçmççÇcçOçí kçÀçíu[ ®çívç (mçáHlççJçmLçílççÇuç pçblçÓ) Dçmçlççlç l³çç cçívçìívç nçíC³ççmççþçÇ uçmç®ççÇ yççìuççÇ Lçb[ yçHçÀç&l ç þíJççJççÇ Jç
uçmç ìçí®çlççvçç mçáOoç yçHçÀç&lç þíJççJççÇ.
8) uçmç ìçí®çC³ççHçáJççÇ& vçíncççÇ Hç#ççbvçç çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç pççÇJçvçmçlJççb®çç HçÓjJçþç kçÀjçJçç. mì^ímç Jçíuç 5 çÆcçuççÇ 1 çÆ uç.
çÆkçbÀJçç JçççÆcçjç@uç 2 çÆcçuççÇ 5 çÆuç. HççC³ççlç 100 Hç#ççbvçç ÐççJçí. l³ççlç çÆJçì@cççÇvç S,[çÇ,F Dçmçlççlç.
9) uçmç ìçí®çC³ççHçÓJççÇ& mçáF®& çí GkçÀUl³çç HççC³ççlç çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç kçÀªvç I³ççJçí.
10) uçmç ìçí®çlççvçç l³ççb®ççÇ vççíboJçnçÇlç vççíbo þíJççJççÇ.
11) SkçÀoç lç³ççj kçíÀuçíuççÇ uçmç Hçávnç JççHçª vç³çí çÆkçbÀJçç çÆÖçÀpç cçOçí þíJçÓ vç³çí. Òçl³çíkçÀ Jçí Uímç uçmç vççÆJçvç lç³ççj kçÀªvç
JççHçjçJççÇ.
12) uçmç oíTvç Pççu³ççJçj uçmççÇkçÀjCçç®³çç yççìu³çç vçä kçÀjçJ³ççlç.
13) Hç#ççbvçç uçmç ìçí®çu³ççvçblçj mçá×ç l³ççb®³ççlç pçj jçíiçjçF& DççuççÇ lçj vççÆpçkçÀ®³çç [ç@kçwìjçbvçç mçbHçkç&À kçÀjçJçç.
14) uçmççÇkçÀjCç kçÀjlççvçç Jç ìçí®çÓvç Pççu³ççJçj yççníj®³çç uççíkçÀçbvçç Mçí[cçOçí ³çíC³ççmç ÒççÆlçyçbOç kçÀjçJçç.
15) uçmççÇkçÀjCç kçÀjlççvçç Hç#ççbvçç kçÀcççÇlç kçÀcççÇ $ççmç nçíFu& ç ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
16) uçmç ìçí®çlççvçç Hç#ççbJçj lççCç ³çílççí cnCçÓvç Hç#ççbvçç kçÀçUpççÇHçÓJç&kçÀ nçlççUçJçí.
17) uçmççÇkçÀjCç kçÀjlççvçç vçíncççÇ DçvçáYçJççÇ cççCçmççkçÀ[Óvç ìçí®çÓvç I³ççJççÇ.
18) uçmççÇkçÀjCç kçÀjC³ççHçÓJççÇ& Hç#ççbvçç YçjHçÓj KççÐç Jç HççCççÇ mçcççíj þíJççJçí.
19) uçmç Mçkçw³çlççí mçkçÀçUçÇ 6 vçblçj Jç mçbO³ççkçÀçUçÇ 6 vçblçj ìçí®ççJççÇ.
20 | P a g e
20) uçmç ìçí®çC³ççHçáJççÇ& Jç vçblçj Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj ìçkçÀuçíuçí HççCççÇ Hç#ççbvçç HççpçÓ vç³çí.
06/12/2012
kçÀçíbyç[îççb®³çç Mçm$ççÆ¬çÀ³çí®çí 5 ÒçkçÀçj
1) ®ççí®ççÇ kçÀçHçCçí (çÆ[çÆyççÆkçbÀiç - Debeaking)) (2) vçjç®çç lçájç kçÀçHçCçí ([çÆyçbiç -Dubbing) (3) kçÀUHççlççÇuç
Hç#ççÇ kçÀç{Cçí (kçÀçÆuçbiç - Culling) (4) vçjç®³çç Hçç³ççlççÇuç Dççj kçÀçHçCçí (çÆ[mHççqjbiç - Despurring) (5) Hç#ççb®çí
HçbKç kçÀçHçCçí (çÆ[çÆyççÆiçbiç - Dewing) (6) çÆHçmçí iççUCçí (cççíuìçÇbiç - Molting)
1) ®ççí®ççÇ kçÀçHçCçí (çÆ[çÆyççÆkçbÀiç (Debeaking)) :-

mçJç& Jç³ççlççÇuç Hç#ççbvçç SkçÀcçíbkçÀçmç ìçí®çÓvç Içç³ççU kçÀjC³çç®ççÇ JççF&ì Kççí[ Dçmçlçí. cnCçÓvç l³ççb®ççÇ ®ççí®ç Mççm$çMçá×
Hç×lççÇvçí kçÀçHççJççÇ. ®ççí®ç cççjC³çç®³çç çÆ¬çÀ³çímç kç@Àvççyçç@çÆuçmçcç (Canabolism) cnCçlççlç.
®ççí®ç kçÀçHçC³ççmççþçÇ cçMççÇvç JççHçjlççlç l³çç cçMççÇvçuçç çÆ[çÆyçkçÀj (Debeaker) Dçmçí cnCçlççlç.
çÆ[çÆyçkçÀçÇbiç ní çÆ[çÆyçkçÀj cçMççÇvçvçí kçÀjçJçí Jç ní Dçb[çÇ IççuçCççN³çç kçÀçíbyç[îççbJçj®ç kçÀjçJçí, kçÀjlççvçç Hç#³ççbJçj kçÀcççÇ lççCç
³çíFu& ç ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ. SkçÀoç kçÀçHçÓvç yççíLçì kçíÀuçíuççÇ ®ççí®ç HçÀçjMççÇ Jçç{lç vççnçÇ Jç lççÇ vç Jçç{u³ççcçáUí Hç#ççÇ SkçÀcçíkçÀçbvçç
®ççí®ççÇ cççjlç vççnçÇlç. l³ççcçáUí Hç#³ççbcçOççÇuç kç@Àvççyçç@çÆuçmçcç mçJç³ç vççnçÇMççÇ nçílçí.
1) ®ççí®ççÇ kçÀçHçu³ççcçáUí KççÐççcçOççÇuç HçÓCç& mçblçÓçÆuçlç Dççnçj Kççlççlç.
2) ®ççí®ç kçÀçHçlççvçç Hç#çç®³çç pççÇYçíuçç ®çìkçÀç uççiçá vç³çí ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
3) ®ççí®ç kçÀçHçlççvçç Hç#ççbJçj lççCç ³çílççí l³ççcçáUí ®ççí®ç kçÀçHçC³ççHçÓJççÇ& Jç kçÀçHçu³ççvçblçj HççC³ççlçÓvç mìí^mç Jçíuç ÐççJçí.
4) Hç#ççÇ pçíbJnç Dçb[îççJçj ³çílççlç çÆkçbÀJçç 6 lçí 7 J³çç DççþJç[îççlç Hç#ççb®³çç ®ççí®ççÇ kçÀçHççJ³ççlç.
5) smçoj kçÀçcç SKççÐçç DçvçáYçJççÇ cççCçmçç®³çç nçlççKççuççÇ mçáªJççlç kçÀjCçí DçOççÇkçÀ mççí³ççÇ®çí Dçmçlçí.
(2) vçjç®çç lçájç kçÀçHçCçí ([çÆyçbiç (Dubbing))

kçÀçíbyç[îççbcçOçí vçj çÆHçuççb®çç lçájç kçÀçHçC³çç®³çç çÆ¬çÀ³çíuçç [çÆyçbiç (Dubbing) Dçmçí cnCçlççlç.
vçj Hç#ççÇ SkçÀ çÆoJçmçç®çç Dçmçlççvçç l³çç®çç lçájç kçÀçHçuçç pççlççí. çÆJççÆMçä kçÀç$ççÇ®³çç mçnç³³ççvçí lççÇ Hçá{í cççiçí cçáUçuçiçlç
kçÀçHçuççÇ pççlççlç. l³ççcçáUí mçoj vçj HçÌoçMççÇmççþçÇ cççíþç Pççu³ççJçj DççHçmççHççlççÇuç uç{çF&cçáUí çÆkçbÀJçç ìçíkçÀoçj lççjícçáUí Fpçç
nçíT vç³çí cnCçÓvç lçájç kçÀçHççJçç lçmçí®ç DççKçá[ lçáN³ççcçáUí ¢äçÇ ®ççÌHçíÀj jçnÓ MçkçÀlçí.
(3) kçÀUHççlççÇuç Hç#ççÇ kçÀç{Cçí (kçÀçÆuçbiç (Culling))

kçÀçÆuçbiç cnCçpçí kçÀUHççlççÇuç Hç#ççÇ kçÀç{Cçí, kçÀUHççlççÇuç kçÀcççÇ GlHççovç oíCççjç Hç#ççÇ kçÀç{Óvç ìçkçÀCçí.
kçÀçÆuçbiç kçÀç kçÀjçJçí?
21 | P a g e
Jç<çç&lççÇuç kçÀçnçÇ cççÆnv³ççlç (cçç®ç& lçí SçÆÒçuç Jç ÞççJçCç cççÆnv³ççlç) Dçb[îçç®³çç çÆJç¬çÀçÇ J³çJçmLçíJçj yçjç®ç HççÆjCççcç nçílççí Jç
Dçb[çÇ JçíUíJçj vç G®çuçCçí çÆkçbÀJçç Dçb[çÇ mç[Cçí JçiçÌjí iççíäçÇbcçáUí DççHçuçí vçákçÀmççvç nçíC³çç®ççÇ Mçkçw³çlçç Dçmçlçí.
mççOççjCçHçCçí 60 lçí 65 DççþJç[îççvçblçj Dçb[çÇ oíCççN³çç Hç#ççb®çí KççÐç KççC³çç®çí ÒçcççCç Jçç{lçí Jç SkçÀ Hç#ççÇ 120 lçí
125 ûç@cç KççÐç Kççlççí Jç Dçb[çÇ oíC³çç®çí ÒçcççCç kçÀcççÇ nçílçí cnCçÓvç 60 lçí 65 DççþJç[îççHç³ç¥lç®çí Hç#ççÇ kçÀçÆuçbiç kçÀjçJçílç l³ççcçáUí
J³çJçmçç³ç HçÀç³çoíMççÇj nçílççí.
pççvçíJççjçÇ cççÆnv³çç®³çç DçKçíjHç³ç¥lç Hç#ççb®çí Jç Dçb[îçç®çí oj kçÀcççÇ pççmlç nçílççlç cnCçÓvç çÆ[mçíbyçj®³çç MçíJçì®³çç Jç
pççvçíJççjçÇ®³çç HççÆnu³çç DççþJç[îççlç kçÀçÆuçbiç kçÀjçJçí.
kçÀçÆuçbiç®çí cçnlJç:-
DççHçu³ççkçÀ[çÇuç GlHççovç¢<ìçÇvçí vç HçjJç[Cççjí Hç#ççÇ kçÀç{Óvç ìçkçÀu³ççmç ³çç Hç#³ççcçáUí Hçá{í çÆcçUCççjçÇ Dçb[çÇ kçÀcççÇ
Pççu³ççcçáUí yççpççjçlççÇuç yççípçç kçÀcççÇ nçíFu& ç Jç DççHçu³çç YççiççlççÇuç DççmçHççmç®³çç Hççíuì^çÇHçÀçcçç&uçç Jç DççHçu³ççuççnçÇ çÆvççÆM®çlç
HçÀç³çoç nçíFu& ç.
(4) vçjç®³çç Hçç³ççlççÇuç Dççj kçÀçHçCçí (çÆ[mHççqjbiç (Despurring))
vçj Hç#çç®³çç Hçç³ççlççÇuç yççíìçbcçOçí Jçç{uçíuççÇ Dççj kçÀçHçCçí cnCçpçí çÆ[mHçjçÇbiç.
vçj Hç#çç®³çç Jçç{uçíu³çç Dççj cçáUí l³ççuçç çÆvçì ®ççuçlçç ³çílç vççnçÇ l³ççcçáUí l³çç®³çç Hçç³ççuçç pçKçcçç nçílççlç.
kçÀçHçC³çç®³çç kçÀjJçlççÇvçí mHçj (Dççj) kçÀçHçlççlç.10 lçí 16 DççþJç[îçç®³çç vçj Hç#ççcçOçí l³çç®ççÇ Jçç{ nçílçí lçíbJnç lçí kçÀçHççJçí Jç
vçblçj Hççíìç@ ÆMç³çcç nç³ç[^ç@kçwmççF&[®çç [çiç ÐççJçç Jç Hçávnç lççÇ Jçç{lç vççnçÇlç.
(5) Hç#ççb®çí HçbKç kçÀçHçCçí (çÆ[çÆyççÆiçbiç (Dewing))
Hç#ççbcçOççÇuç HçbKç kçÀçHçC³çç®³çç çÆ¬çÀ³çímç (çÆ[çÆyççÆiçbiç (Dewing)) cnCçlççlç. HçbKçç®çç MçíJçì®çç Yççiç mççbO³çç®³çç
çÆþkçÀçCççÇ kçÀçHçlççlç, kçÀçHçu³ççvçblçj jkçwlç ³çíT vç³çí cnCçÓvç Hççíìç@ ÆMç³çcç nç³ç[^ç@kçwmçF&[®çç [çiç ÐççJçç.
HçbKç kçÀç kçÀçHçlççlç? - HçbKç kçÀçHçu³ççcçáUí Hç#ççbcçOççÇuç IçyçjçìçÇcçáUí nçíCççjçÇ Oç[Hç[ kçÀcççÇ kçÀjlçç ³çílçí, Hç#ççÇ Dçb[³ççJçj
³çíC³çç®³çç JçíUílç lçí kçÀçHççJçílç mççOççjCç 6 lçí 7 J³çç DççþJç[îççlç.
(6) çÆHçmçí iççUCçí (cççíuìçÇbiç (Molting))
vçÌmççÆiç&kçÀçÆjl³çç çÆHçmçí iççUCçí.
Hç#ççbcçOççÇuç kçÀçnçÇ JççF&ì mçJç³ççÇ:-
1) SkçÀcçíkçÀçbvçç ®ççí®ç cççªvç pçKçcççÇ kçÀjlççlç.
2) mJçlç:®ççÇ Dçb[çÇ Kççlççlç.
3) Dçb[çÇ uçHçJçlççlç, cnCçpçí®ç kçáÀþínçÇ pççTvç Dçb[çÇ oílççlç.
4) çÆHççÆkçbÀiç - ®ççí®ç cççjCçí
5) Hçç³çkçÀç - içjpçí®çí mççí[Óvç oÓmçjí®ç KççC³çç®çç ÒçkçÀçj, DçvççJçM³çkçÀ KççCçí.
KççÐççlç mçblçáçÆuçlç Dççnçj vçmçu³ççcçáUí - kçÀç@vççyçç@çÆuçmçcç, çÆHççÆkçbÀiç, Hçç³çkçÀç nçílççí.
22 | P a g e
pççÇJççCçápçv³ç (Bactarial)
1) mççuçcççívçíuçç@çÆmçmç / Hçáuççíjcç çÆ[mççÇpç
2) FvHçíÀçqkçwMç³çmç kçÀçíjçF&Pçç
3) DççmçHçjçÆpçuçíçÆmçmç
Hç#ççbcçOççÇuç jçíiçjçF& kçÀçíbyç[îççb®³çç jçíiççb®çí JççÆiç&kçÀjCç:-

1) pççÇJççCçápçv³ç – (Bactarial)
2) çÆJç<ççCçápçv³ç – (Viral Infection)
3) HçjçíHçpççÇJççÇ pçblç - GJçç, {íkçÓÀCç, çÆHçmmçÓ
4) yçájMççÇpçv³ç - yçájMççÇcçáUí
5) kçáÀHççí<çCççcçáUí - mçblçáçÆuçlç Dççnçj vç çÆcçUçu³ççcçáUí
6) J³çJçmLççHçvççlççÇuç $çáìçÇ - kçÀç@kçwmççÇçÆ[Dçç@çÆmçmç (Cocksidosis)
uçíDçj Hç#ççb®³çç J³çJçmLççHçkçÀçbvççÇ Salmoneelosis Dççpççjç®çí çÆvçjçÇ#çCç kçÀjçJçí.
1) mççuçcççívçíuçç@çÆmçmç (Salmoneelosis) - Hçáuççíjcç çÆ[mççÇpç - pççÇJççCçápçv³ç

ní SkçÀ ÒçkçÀçj®çí pçblçÓ Dçmçlççlç.
jçíiçç®ççÇ uç#çCçí:-
1) Hç#ççbvçç Hççb{jçÇ niçJçCç uççiçlçí.
2) nç uçíDçj Hç#ççbcçOççÇuç çÆHçuççb®çç Dççpççj Dççní.
3) niçJçCç uççiçu³ççcçáUí çÆHçuçí DçMçkçwlç nçílççlç Jç SkçÀ çÆþkçÀçCççÇ kçÀçíHçN³ççlç pççTvç yçmçlççlç.
4) nç jçíiç Pççu³ççJçj Hç#ççb®³çç içáoÜçjç®³çç yççpçÓuçç Hççb{jçÇ kçÀ[ç çÆomçlçí.
5) cççíþd³çç kçÀçíbyç[îççbcçOçí çÆyçpç Dçb[îçç®³çç çÆþkçÀçCççÇ ní pçblçÓ yçmçuçíuçí Dçmçlççlç Jç Dçb[çÇ lç³ççj nçílççvçç lçí l³çç Dçb[îççlç
pççlççlç Jç Dçb[îççHççmçÓvç Hçá{í nç jçíiç nçílççí.
6) Ô³çç jçíiççlç çÆHçuççb®ççÇ cçjlçÓkçÀ HçÀçj cççíþîçç ÒçcççCççlç nçílçí.
2) FvçHçíÀçqkçwMç³çmç kçÀçíjçF&Pçç (Inficius Oriza) - pççÇJççCçápçv³ç

Hç#ççb®³çç éçmçvç mçbmLçíuçç DçHçç³ç kçÀjCççjç Dççpççj Dççní, nç çÆHçuççbvçç Jç Jçç{l³çç Jç³çç®³çç Hç#ççbvçç nçílççí.
jçíiçç®ççÇ uç#çCçí:-
1) YçjHçÓj cççíþîçç ÒçcççCççlç Hç[mçí nçílçí, [çíÈ³ççblçÓvç HççCççÇ ³çílçí, çÆ®çHç[í ³çílçí, ®çínN³ççJçj mçáPç ³çílçí Jç [çíkçíÀ cççíþí çÆomçlçí.
2) Dççpççj Pççu³ççJçj jçíiçç®çç kçÀçuççJçOççÇ mçJç&mççOççjCç 10 çÆoJçmç Dçmçlççí.
23 | P a g e
I³ççJç³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ:-
J³çJçmLççHçvç J³çJççqmLçlç Dçmçíuç lçj nç Dççpççj nçílç vççnçÇ.
mçuHçÀç ní DççÌ<çOç oílççlç.
DççpççjçÇ Hç#ççÇ kçÀUHççlçÓvç yççníj kçÀç{Óvç GHç®ççj kçÀjçJçílç.
Dç@mHçjçÆpçuççíçÆmçmç (Aspergillosis) - yçájMççÇpçv³ç

jçíiçç®ççÇ uç#çCçí :-
çÆHçuççbvçç éçmçvçç®çç $ççmç nçílççí.
jçíiç nçíC³çç®ççÇ kçÀçjCçí:-

1) J³çJçmLççHçvççlççÇuç $çáìçÇcçáUí nç Dççpççj nçílççí.
2) ÒççcçáK³ççvçí oáçÆ<çlç KççÐç, nJçç, HççCççÇ ³ççÜçjí Hçmçjlççí.
3) HççJçmççÈ³ççlç mçoj jçíiçç®çç ÒççoáYçç&Jç Dçço&lçícçáUí Jçç{lççí. KççÐççlç yçájMççÇ ³çílçí.
4) yçájMççÇcçáUí Hç#ççbvçç MJççmç IçíC³ççmç $ççmç nçílççí.
I³ççJç³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ:-
1) Hç#ççbvçç cççíþîçç ÒçcççCççlç nJçç ÐççJççÇ, mJç®s Jç kçÀçíj[í KççÐç ÐççJçí, çÆuçìjmçá×ç kçÀçíj[í þíJççJçí Jç KççuççÇ Jçj nuçJççJçí.
2) KççÐç oíC³ççHçáJççÇ& KççÐççuçç yçájMççÇ uççiçuççÇ Dççní kçÀç ³çç®çí çÆvççÆj#çCç kçÀjçJçí.
3) kçÀç@Hçj mçuHçíÀì ní [ç@kçwìjçb®³çç mçuu³ççvçámççj HççC³ççlçÓvç ÐççJçí.
yç[& HçwuçÓ - (SçÆJç³çvç FbvHçwuçÓSbPçç – Avian InfluenZa, HçÀçTuç Huçíiç – Fowl Pluge - kçÀçíbyç[îççb®ççÇ
cçnçcççjçÇ)
yç[& HçwuçÓ nç Dççpççj çÆo. 9 HçíÀyçá́JççjçÇ 2006 jçípççÇ vçJççHçÓj çÆpç. vçbojÓ yççj ³çíLçí Dççuçç. nç çÆJç<ççCçápçv³ç Dççpççj Dççní.
nç Dççpççj pçbiçuççÇ Hç#³ççbcçáUí nçílççí. HççC³ççlççÇuç yçokçÀ, yçiçUç, jçpçnbmç, HççCçkçÀçíbyç[îçç Jç Dçv³ç mLçuççblçj
kçÀjCççN³çç Hç#ççbcçáUímçá×ç ní pçblçÓ ³çílççlç Jç yç[& HçwuçÓ Dççpççj ³çílççí.
Dççpççjç®ççÇ uç#çCçí:-
1) nç³ç cççíìíç& ÆuçìçÇ - mçiçUí®ç Hç#ççÇ cçjlççlç.
2) kçÀçnçÇ Kççlç vççnçÇlç, içHHç yçmçÓvç jçnlççlç.
3) lçájç Jç içuççíuç çÆvçUmçj, kçÀçUç Hç[lççí.
4) vççkçÀçlçÓvç jkçwlç çÆcçÞççÇlç HççCççÇ Hç[lçí.
5) Hç#ççÇ mççjKçç KççíkçÀlççí, çÆMçbkçÀlççí.
6) HççlçU niçJçCç uççiçlçí.
7) [çíUí Jç [çíkçw³ççJçj mçáPç ³çílçí.
24 | P a g e
yç[& HçwuçÓJçj lççyçç kçÀjC³ççmççþçÇ kçÀçnçÇ mçá®çvçç Jç GHçç³ç:-
1) HçÀçcç&®ççÇ mJç®slçç HçÀçj cçnlJçç®ççÇ, pçÌçÆJçkçÀ J³çJçmLççHçvç (BioSecurity - yçç³ççíçÆmçkçw³çáçÆjìçÇ) þíJçCçí HçÀçj cçnlJçç®çí.
2) çÆ¬çÀmçç@uç ní DççÌ<çOç DççCçÓvç Hç#ççÇ içíu³ççJçj HçÀçcç& OçÓCçí HçÀçj cçnlJçç®çí.
3) mLçuççblçjçÇlç Hç#ççÇ HçÀçcç&®³çç Hç#ççbpçJçU ³çíCççj vççnçÇ ³ççJçj Mçkçw³ç Dçmçíuç lçj çÆvç³çb$çCç þíJççJçí.
4) cçíuçíu³çç Hç#ççb®ççÇ çÆJçuníJççì uççJçCçí cçnlJçç®çí lçí cççlççÇlç Hçáªvç l³ççJçj ®çávçç ìçkçÀçJçç çÆkçbÀJçç pççUçJçí.
5) Hç#ççÇ, Dçb[çÇ, cçìCç, çÆ®çkçÀvç ³ççJçj kçbÀì^çíuç þíJççJçí.
6) çÆuçìj mçlçlç nuçJççJçí, Hç#ççb®³çç çÆJç<þícçáUí mçá×ç nç jçíiç cççíþîçç ÒçcççCççlç Hçmçjlççí.
yç[& HçwuçÓ®ççÇ lçHççmçCççÇ YççíHççUcçOçí nçílçí.

pçÌçÆJçkçÀ mçájçÆ#çlçlçç (yçç³ççíçÆmçkçw³çájçÇìçÇ – Bio Security)
Dççpççj Dççu³ççvçblçj DççÌ<çOççíHç®ççj kçÀjC³ççHçí#çç Dççpççj ³çíT vç³çí cnCçÓvç pççÇ o#çlçç I³ççJççÇ uççiçlçí Jç l³ççmççþçÇ pçí
GHç®ççj kçÀjçJçí uççiçlççlç l³ççmç pçÌçÆJçkçÀ mçájçÆ#çlçlçç Dçmçí cnCçlççlç.
kçÀçíbyç[îççb®³çç Içjç®ççÇ mçájçÆ#çlçlçç HçÀçj cçnlJçç®ççÇ Dççní. :-
1) HçÀçcç&Jçj vççÆJçvç Hç#ççÇ DççCçC³ççDçiççíoj 15 lçí 20 çÆoJçmç Mçí[ cççíkçÀUí þíJççJçí.
2) Hç#ççÇ içíu³ççvçblçj çÆuçìj kçÀç{Óvç ìçkçÀçJçí Jç vççÆJçvç çÆuçìj ìçkçÀçJçí, vççÆJçvç Hç#ççbvçç pçÓvçí çÆuçìj JççHçª vç³çí.
3) çÆuçìj kçÀç{Óvç ìçkçÀu³ççvçblçj çÆvçjcçç ìçkçÓÀvç Mçí[ mJç®s OçÓJçÓvç I³ççJçí, l³ççmççíyçlç Flçj mçççÆnl³çnçÇ OçÓJçÓvç I³ççJçí.
4) Mçí[cçOçí Gbojçb®ççÇ çÆyçUí PççuççÇ Dçmçu³ççmç. cççMçç nçílç Dçmçu³ççmç ÒçLçcç l³ççb®çç vçç³çvççì kçÀjçJçç.
5) Mçí[®³çç YççíJçlççÇ kçÀçíCçl³ççnçÇ ÒçkçÀçj®çí lçCç Jçç{Ó oíT vç³çí.
6) Mçí[YççíJçlççÇ kçáÀ$ççÇ, cççbpçjçÇ Jç Dçv³ç pçvççJçjí ³ççb®çç JççJçj DçmçÓ vç³çí.
7) Hç#ççÇ içíu³ççvçblçj çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCççmççþçÇÇ Mçí[ Oçálçu³ççvçblçj uççoçÇ Jç Mçí[uçç vççÆJçvç uçç@ì ³çíC³ççHçÓJççÇ& ®çávçç cççªvç I³ççJçç.
8) Hç#ççÇ ³çíC³ççHçÓJççÇ& çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCççmççþçÇÇ Dçç@³ç[çíHçÀçíj, mç@Jnuçç@vç, kçwuççíçqjvç mçá®çvçíÒçcççCçí Mçí[cçOçí HçÀJççjCççÇ kçÀªvç I³ççJçí.
9) 60 lçí 65 ûç@cç Hççíìç@ ÆMç³çcç Hçjcç@içvçíì Jç 120 lçí 150 çÆcçuççÇ HçÀç@jcç@çÆuçvç çÆcçÞççÇlç kçÀªvç I³ççJçí Jç ³ççb®ççÇ OçÓçÆjkçÀjCç
kçÀªvç I³ççJçí, lçlHçáJççÇ& lççíb[çuçç mkçÀçHç&À yççbOççJçç, HçÀç@jcç@çÆuçvç®çç cççCçmççuçç $ççmç nçílççí. lçmçí®ç Hç#ççbvçç $ççmç nçílççí
l³ççcçáUí Mçkçw³çlççí Hç#ççÇ ³çíC³çç®³çç 1 lçí 2 çÆoJçmç Dçiççíoj ní OçáçÆjkçÀjCç kçÀjçJçí Jç KççíuççÇ yçbo kçÀjçJççÇ l³ççlç kçÀçíCççÇnçÇ
ÒçJçíMç kçÀª vç³çí.
KççC³çç®³çç Jç çÆHçC³çç®³çç Yççb[îççb®çí çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç :-

1) çÆ[mkçÀç@uç çÆkçÀbJçç ¬çíÀmçç@uç ní HççC³ççlç mçá®çvçíÒçcççCçí ìçkçÓÀvç HççC³çç®ççÇ Jç KççC³çç®ççÇ Yççb[çÇ OçÓJçÓvç I³ççJççÇ.
2) Hç#ççÇIçjçlç uççJçuçíuççÇ lçç[Hç$ççÇ çÆkçbÀJçç Hç[oí OçÓJçÓvç I³ççJçí Jç Gvnçlç JççUJçÓvç I³ççJçí.
3) Hç#ççbvçç p³çç GHçkçÀjCççHççmçÓvç Gyç çÆouççÇ pççlçí l³ççmç yçÓ́[j Dçmçí cnCçlççlç, Hç#ççÇ ³çíC³ççHçÓJççÇ& yçÓ́[j mJç®s OçÓJçÓvç JççUJçÓvç
I³ççJçí.
4) Hç#ççÇ ³çíC³ççHçÓJççÇ& 1000 çÆuç. HççC³ççmççþçÇ 1 ûç@cç çqyuççÆ®çbiç mççí [ç çÆkçbÀJçç Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj ìçkçÀçJçí.
5) uçmç oíC³ççHçÓJççÇ& Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj ìçkçÀuçíuçí HççCççÇ çÆHçuççbvçç oíT vç³çí.
25 | P a g e
6) Mçí[cçOçí Dççuçíu³çç Hç#ççbvçç iuçákçÀçíPç HççJç[j çÆkçbÀJçç içáUHççCççÇ ìçkçÀçJçí.
7) uçmç oíC³ççDçiççíoj çÆkçbÀJçç çÆou³ççvçblçj iuçákçÀçípç çÆkçbÀJçç içáUHççCççÇ ÐççJçí.
J³çJçmLççHçkçÀçÇ³ç mçájçÆ#çlçlçç:-
1) GÊçcç J³çJçmLççHçvç nçÇ ³çMçç®ççÇ içáªçÆkçÀuuççÇ Dççní.
2) Hç#ççÇ IçjçbpçJçU ³çíCççN³çç JççnvççbcçáUí jçíiçÒçmççj cççíþîçç ÒçcççCççlç nçílççí.
3) Hç#ççÇ IçjçpçJçU ³çíCççN³çç Jççnvççb®ççÇ çÆkçbÀJçç uççíkçÀçb®çí çÆvçpç¥lçáçÆkçÀkçÀjCç nçíCçí HçÀçj cçnlJçç®çí Dççní. Hç#ççÇ Içjçlç ³çíCççN³çç
uççíkçÀçbvçç HçÓÀìyççLç Içílçu³ççvçblçj®ç Dççlç mççí[çJçí, HçáÀìyççLçmççþçÇ HççC³ççlç ®çáv³çç®ççÇ YçákçÀìçÇ IççuçÓvç lçí oçjçlç þíJççJçí,
JççHçjuçíuçç ®çávçç nç Hçç³ç YççpçC³ççFlçkçÀç pççmlç mì^çBiç vçmççJçç, lçí HççCççÇ çÆvç³ççÆcçlçHçCçí yçouççJçí.
4) kçÀcç&®ççjçÇ, HççnáCçí çÆkçbÀJçç vççlçíJççF&kçÀ Dççuçí lçjçÇ HçáÀìyççLç IçíCçí içjpçí®çí Dççní.
5) Hççíuì^çÇ HçÀçcç&Jçj vçícçuçíuçç kçÀcç&®ççjçÇ nç kçÀäçUÓ, ÒçcçççÆCçkçÀ Jç ÒççÆMç#ççÇlç nJçç.
6) DçvçáYçJç ní Þçí<þ %ççvç Dççní, DçvçáYççJççcçáUí KçÓHç kçÀçnçÇ çÆMçkçÀlçç ³çílçí.
7) içjpçí Hçájlçí®ç uççíkçÀ HçÀçcç& MçípççjçÇ þíJççJçí.
8) cç=lç Hç#ççb®çç Hççímì cççì&cç çÆjHççíì& lçç³çj kçÀjCçí HçÀçj cçnlJçç®çí Dçmçlçí kçÀçjCç l³ççvçámççj ÒççÆlçyçbOçkçÀ GHç®ççj kçÀjlçç ³çílççí.
9) cç=lç Hç#ççÇ Hçáªvç l³ççJçj ®çávçç ìçkçÀçJçç Mçkçw³ç Dçmçu³ççmç pççUÓvç ìçkçÀçJçç.
10) HççC³ççlççÇuç FkçÀçíuçç pçblçÓ kçbÀì^çíuç þíJçC³ççmççþçÇ HççC³ççlç Jçç@ìj mç@çÆvçìç³çPçj ìçkçÀçJçí.
11) Hç#ççÇ Içjçlç DççCççJç³çç®ççÇ çÆHçuçí nçÇ çÆvçjçíiççÇ DçmççJççÇlç cnCçÓvç Mççmçvçcççv³ç Hç#ççÇ Dçb[çÇ GyçJçCççÇ kçíbÀêçlçÓvç®ç çÆkçbÀJçç
HçÀçcç&Jçªvç çÆHçuçí DççCçççÆJçlç.
12) GyçJçCççÇ®ççÇ Dçb[çÇ DççCçÓvç çÆHçuçí GyççÆJçuççÇ lçj cçjíkçwmç uçmç ÐççJççÇ.
13) çÆHçuçí DççCçu³ççbvçblçj mìí^mçJçíuç ÐççJçí.
14) çÆHçuçí DççCçC³ççHçÓJççÇ& KççÐç Jç HççC³çç®çí J³çJççqmLçlç çÆvç³ççípçvç kçÀjçJçí Jç Hç#ççÇ IçjçlççÇuç JççlççJçjCç ³ççíi³ç þíJ ççJçí.
15) çÆHçuçí DççuççÇ çÆkçÀ vççÆJçvç çÆuçìj IççuççJçí Jç çÆuçìj çÆYçpçCççj vççnçÇ ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
16) HççCççÇ, KççÐç Jç çÆuçìj mJç®s þíJççJçí.
jçíiç ÒççÆlçyçbOç kçÀjC³çç®çí çÆvç<kçÀMç& :-

1) çÆvçJççN³ççcçOçí nJçç KçíUlççÇ nJççÇ - Jçç³çáçÆJçpçvç (Jç@vìçÇuçíMçvç - Ventilation)
2) YçjHçÓj mçá³ç&ÒçkçÀçMç nJçç, ocçì JççlççJçjCç ìçUçJçí, lççHçcççvç (Tempreture), Dççê&lçç (Humidity)
³ççb®çí ÒçcççCç ³ççíi³ç DçmççJçí.
3) çÆvçJççN³ççcçOçí pççÇJççCçÓpçv³ç, yçájMççÇ, çÆJç<ççCçÓ, çÆkçÀìkçÀ çÆJçjçÆnlç Dçmçuçç HçççÆnpçí.
çÆuçìj®çí ³ççíi³ç J³çmLççHçvç içjpçí®çí:-

1) Dççíu³çç çÆuçìjcçOçí pççÇJççCçÓ, çÆJç<ççCçÓ ³ççb®çç Òçmççj uçJçkçÀj nçílçí cnCçÓvç çÆuçìj kçÀçíj[í DçmççJçí.
2) Hççíuì^çÇ HçÀçcç&®çí Jçj®çíJçj çÆHçuçí ³çíC³ççDçiççíoj çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç kçÀjçJçí.
3) pççÇJççCçÓpçv³ç Dççpççjçbvçç GHç®ççj kçÀª MçkçÀlççí. HçCç çÆJç<ççCçÓpçv³ç Dççpççjçmç DççÌ<çOç vçmçlçí.
26 | P a g e
çÆJç<ççCçÓ pçv³ç
cççvçcççí[çÇ (jçvççÇKçílç -Ranikhet)
1) nç çÆJç<ççCçÓpçv³ç mççbmççÆiç&kçÀ Dççpççj DçmçÓvç cçjlçÓçÆkçÀ®çí ÒçcççCç HçÀçj Dçmçlçí. 100% ìkçwkçíÀ cççíjì@çÆuçìçÇ.
2) Dççpççjç®çç Òçmççj nç oáçÆ<çlç nJçç, KççÐç, HççCççÇ ³ççb®³ççlçÓvç nçílççí.
3) cççvç JççkçÀ[çÇ nçílçí.
4) mvçç³çábvçç kçbÀHç mçáìlççlç Jç Hç#ççbvçç nçuç®ççuç kçÀjlçç ³çílç vççnçÇ.
5) Hç#ççb®ççÇ çÆJçäç çÆHçJçUmçj, Hççb{jì, çÆnjJçì Dçmçlçí.
6) Hç#ççbvçç mçoçÇ&, KççíkçÀuçç nçílççí Jç éçmçvççmç $ççmç nçílççí.
7) Hç#ççÇ cçuçÓuç, çÆYç$çí nçílççlç Jç YçÓkçÀ cçboçJçlçí.
8) Dççpççj Dççu³ççmç Hç#ççblç HçÀçj cççíþçÇ cçjlçÓkçÀ nçílçí Jç nç Dççpççj Hç#ççbvçç nçíT vç³çí cnCçÓvç Hç#ççbvçç uççmççíìç uçmç oíCçí
cçnlJçç®çí Dççní.
jçíiçjçF&
oíJççÇ (Fowl Pox) mçbmçiç&pçv³ç jçíiç
1) GvnçÈ³ççlç cççíþîçç ÒçcççCçlç nçílççí, çÆJç<ççCçácçáUí (Viral Infection) nçílççí.
2) Hç#ççbvçç HçÀçí[, HçáÀìkçáÀÈ³çç ³çílççlç, kçíÀmç vçmçuçíu³çç çÆþkçÀçCççÇ Goç. lçájç, [çíUí, kçÀçvçç®³çç HçUîçç.
3) mçbmçiç&pçv³ç Dçmçu³ççcçáUí SkçÀç Hç#ççHççmçÓvç oámçN³çç Hç#ççbvçç nJçç, HççCççÇ, KççÐç, ³ççbHççmçÓvç nçílççí.
4) çÆncç@kçwmç, yççíjçíiuççÇmççÆjvç l³çç HçáìkçáÀÈ³çç, HçÀçí[çbJçj uççJççJçí, lçí pçj vçmçíuç lçj nUo uççJççJççÇ.
cçjíkçwmç (Marex)
FvHçÀçÇçqkçwMç³çmç uç@çÆjbiççíì^BkçÀçF&çÆìmç (Infictius Lringotrancytis)
DçíJnçÇ³çvç u³çákçÀç@çÆmçmç kçÀç@cHuçíkçwmç (Avian Lucosis Complex)
FvHçÀçÇçqkçwMç³çmç uç@çÆjbiççíì^BkçÀçF&çÆìmç (Infictius Lringotrancytis)
1) MJçmçvçç®çç Dççpççj Dççní. nJçílçÓvç MJçmçvççcççiçí HçmçjCççjç jçíiç Dççní.

2) DççÆlç Lçb[çÇ®³çç pççiçíJçj nç Dççpççj nçílççí.
3) Hç#ççbvçç mçoçÇ&, Hç[mçí, KççíkçÀuçç nçílççí, Hç#ççÇ mçlçlç çÆMçbkçÀlççvçç l³ççbvçç MJçmçvçç®çç $ççmç nçílççí l³ççcçáUí lçí LçkçÀlççlç Jç
l³ççb®³ççJçj lççCç ³çílççí.
4) DççHçu³ççkçÀ[í mçO³ççlçjçÇ nç $ççmç vççnçÇ cçç$ç HçjoíMççÇ Dçmçlççí cnCçÓvç nçÇ uçmç ìçí®ççJççÇ uççiçlçí.
27 | P a g e
DçíJnçÇ³çvç u³çákçÀç@çÆmçmç kçÀç@cHuçíkçwmç (Avian Lucosis Complex)
1) Hç#ççb®çí HçbKç, lçbiç[îççbJçjçÇuç vçmççbJçj mçápç ³çílçí, l³ççcçáUí Hç#ççÇ HççbiçUí nçílççlç.
2) [çíÈ³ççlç mçáPç ³çílçí, yçáyyçáU iççjímççjUí Hççb{jí MçáYç´ çÆomçlççlç.
3) Hç#ççb®çí çÆuçJnj, cçá$ççÆHçb[ ³ççbJçj iççþçÇ ³çílççlç mçápç ³çílçí.
4) ³çç jçíiççJçj DççÌ<çOççíHç®ççj Jç uçmç vççnçÇ. lççCç ³çíT vç³çí cnCçÓvç [ç@kçwìjçbkçÀ[Óvç mçuuçç I³ççJçç
cçjíkçwmç (Marex)
1) Hç#ççbvçç Dçç³çá<³ççlçÓvç SkçÀoç®ç uçmç çÆouçç pççlççí. lççí SkçÀ çÆoJçmççb®³çç çÆHçuççbvçç oílççlç.
2) oá<ççÇlç nJçí®³çç cççO³çcççlçÓvç mçoj Dççpççj nçílççí.
3) Mçkçw³çlççí 12 lçí 24 DççþJç[îçç®³çç Hç#ççbvçç jçíiç çÆomçlççí kçwJççÆ®çlç DççþJç[îççb®³çç Hç#ççbvçç çÆomçlççí. uçíDçj Hç#ççb vçç
çÆomçlççí.
uççiçCç - uç#çCçí
1) uçkçÀJçç cççju³ççmççjKççÇ uç#çCçí çÆomçlççlç.
2) Hçç³ç Jç HçbKççbvçç uçkçÀJçç cççjlççí Jç Hçá{í Jçç{lççí l³ççcçáUí Hç#ççbvçç nçuç®ççuç kçÀjlçç ³çílç vççnçÇ yçmçÓvç jçnlççlç Jç Hçç³ç cççiçí
Dççí{uçç pççlççí.
3) ÒçLçcç çÆoJçMççÇ uçmç vç kçíÀu³ççmç Hçá{í GHç³ççíiç nçílç vççnçÇ.
jçíiç pçblçÓ Hç@jçmççF&ì (Perasite) pçblç - HççíìçlççÇuç Jç yççníjçÇuç

Dççlç[îççlççÇuç pçblç (1) iççíuç pçblç (Round Warm)(2) ®çHçìí pçblç (Tep Warm)
iççíuç pçblç (Round Warm)
1) nç pçblç DççkçÀçjçuçç uççbyç, pçç[ oçíN³ççmççjKçç Dçmçlççí. l³çç®çç sío iççíuç Dçmçu³ççcçáUí ³ççmç iççíuç pçblç cnCçlççlç.
2) ní pçblç Hç#ççb®³çç Dççlç[îççlç, [çíÈ³ççlç Jç MJçmçvç vççÆuçkçíÀlç çÆomçlççlç. DçVçvççÆuçkçíÀlç Dçmçlççlç l³ççcçáUí MJççmç IçíC³ççmç
$ççmç nçílççí.
3) Hç#ççvçí Kççuuçíuçí DçVçç®³çç Jçj®çç Yççiç pçblç Kççlççlç Jç Hç#ççb®³çç Hççíìçlç Dçb[çÇ Iççuçlççlç Jç nçÇ Dçb[çÇ Hç#çç®³çç MççÆjjçlçÓvç
çÆJçäíJççìí yççníj HçíÀkçÀuççÇ pççlççlç Jç çÆvçjçíiççÇ Hç#ççÇvçí lçí Kççu³ççcçáUí lççÇ Dçb[çÇ Hçávnç oámçN³çç kçÀçíbyç[çÇ®³çç Hççíìçlç pççlççlç Jç
ní ®ç¬çÀ ®ççuçÓ jçnlçí.
4) yç´ç@³çuçj çÆkçbÀJçç uçí³çj kçÀçíbyç[îççbvçç nç Dççpççj nçíT MçkçÀlççí.
5) Hçç³çHç@jçÇPçcç çÆuççqkçwJç[ 100 Hç#ççbmççþçÇ 50 çÆcçuççÇ 1 çÆuç. HççC³ççlçÓvç HçMçáJçÌÐçkçÀç®³çç mçuu³ççvçámççj ÐççJçí.
®çHçìí pçblçÓ (ìíHç Jçç@cç& - Tep Warm)
28 | P a g e
1) pçblçÓ çÆjyççÇvç ÒçcççCçí ®çHçìí çÆomçlççlç l³ççb®³çç DçbiççJçj Dçç[Jçí Hçfí Dçmçlççlç.
2) ní Dççlç[îççuçç çÆ®çkçÀìÓvç yçmçlççlç Jç jkçwlç Mççí<çÓvç oçn çÆvçcçç&Cç kçÀjlççlç.
3) DççpççjçÇ Hç#çç®ççÇ çÆJçäç cçO³çmLç ÒççCççÇ Goç. cçábi³çç, cççM³çç, iççb [ÓU, iççíiçuçiçç³ç Kççlççlç. l³ççb®çí çÆvç³çb$çCç kçÀjçJçí ní
çÆJçäç Kççlççlç Jç l³ççbvçç Hç#ççÇ Kççlççlç ní ®ç¬çÀ Dçmçí®ç ®ççuçÓ jçnlçí.
uç#çCçí
Hç#ççbvçç niçJçCç uççiçlçí.
niçJçCç uççiçu³ççvçí Hç#ççÇ, cçuçÓuç çÆomçlççlç. cçíyçíkçwmç nçÇ iççíUçÇ l³ççbvçç ÐççJççÇ. pçblçç®çí DççÌ<çOç vçíncççÇ mçbO³ççkçÀçU®³çç JçíUçÇ ÐççJççÇ.
içíHç Jçç@cç& (Gep Warm)

MJçmçvç vçuççÇkçíÀlç Dçmçlççí.
Hç#ççÇ kçÀçnçÇ Kççlç vççnçÇ. MJçmçvççmç $ççmç nçílççí.
HçjçíHçpççÇJççÇ çÆkçÀìkçÀ
1) GJçç (Lyts)
2) kçÀçÇ[, DçUçÇ (Payts)
3) iççíçÆ®ç[ (Tics)
4) Dçb[í Dç[kçÀCçí uçíTj kçÀçíbyç[îççbcçOççÇuç Dççpççj (Egg Bound Condition)
5) IçMççlç / cççpççblç DçVç Dç[kçÀCçí (¬çÀç@Hç yççTb[ kçbÀ[çÇMçvç – Crop Bound Condition)
6) kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç (Cocksidiosis)
7) çÆjkçíÀìdmç (Rikets)
8) Hçç³ççJçjçÇuç mçáPç(yçbyçuç HçÓÀì – Bumble Foot)
GJçç (Lyts)
HçjçíHçpççÇJççÇ ní kçÀçíbyç[îççb®³çç yççÔ³ç DçbiççJçj Dçmçlççlç. Hç#ççb®³çç DçbiççJçjçÇuç lJç®çç ní l³ççb®çí DçVç çÆcçUçÆJçC³çç®çí KçáHç
®ççbiçuçí mççOçvç Dççní. jkçwlç Jç uççÆmçkçÀç Mççí<çlççlç. SkçÀoç Hç#ççbvçç GJçç Pççu³ççmç HçÓCç& Dçç³çá<³ç lçí Hç#ççb®³çç DçbiççJçj Dçb[çÇ oílççlç Jç
lçíLçí®ç JççmlçJ³ç kçÀjlççlç. l³ççcçáUí Hç#ççbvçç lççCç ³çílççí.
GHçç³ç
içbOçkçÀ HççJç[j Hç#ççb®³çç DçbiççJçj çÆkçbÀJçç lçbyççKçÓ®ççÇ YçákçÀìçÇ JççHçjlççlç, cç@uçíçÆLç³ççvç nçÇ 100 çÆuç. cçOçí 5 çÆcçuççÇ ìçkçÀçJççÇ
60 Hç#ççbvçç 1 çÆkçÀuççí ®ççuçlçí HçjblçÓ lççÇ HçÀçj çÆJç<ççjçÇ Dçmçlçí, Hç#ççbvççÇ ®ççìu³ççcçáUí lççÇ Hç#ççb®³çç Hççíìçlç pççTvç Hç#ççÇ oiççJçÓ
MçkçÀlççí.
kçÀçÇ[, DçUçÇ (Payts)
29 | P a g e
KçáHç mçá#cç Dçmçlççlç l³ççcçáUí [çíÈ³ççbvçç çÆomçlç vççnçÇ. Hç#³ççb®çí jkçwlç Mççí<çlççlç l³ççcçáUí Hç#ççÇ yçÌ®çívç nçílççlç. Hç#ççbvçç
Kççpç mçáìlçí l³ççcçáUí lçí ®ççí®ççÇvçí Jç vçKççbvççÇ KççpçJçÓvç mJçlç:®ççÇ çÆHçmçí GHçìlççlç. jkçwlç Mççí<çu³ççcçáUí Hç#³ççbmç Dç@çÆvççÆcç³çç nçílççí Jç
Hç#ççÇ çÆHçÀkçÀì Hççb{jç nçílççí. cç@uçíçÆLçvçDçç@vç®ççÇ HçÀJççjCççÇ kçÀjçJççÇ. Hç#ççÇ içíu³ççJçj Hç#ççÇ IçjçJçj Dç[çÇ®ç ìkçwkçíÀ [çÇ.[çÇ.ìçÇ. ®çç
HçÀJççjç cççjçJçç.
iççíçÆ®ç[ (Tics)
çÆoJçmçç çÆYçblççÇJçj HçÀìçÇlç yçmçlççlç Jç jç$ççÇ nuuçç kçÀjlççlç 2 ìkçwkçíÀ [çÇ.[çÇ.ìçÇ. ®çç HççC³ççlçÓvç HçÀJççjç
cççjçJçç.iççíçÆ®ç[cçáUí Hç#ççbvçç m[ç³çjçíçÆkçÀìçÇmççÇmç nç Dççpççj nçílççí. l³ççbvçç lççHç ³çílççí Hç#ççb®çí jkçwlç Mççí<çCç kçÀjlççlç.
çÆkçÀìkçÀçb®çí çÆvç³çb$çCç kçÀmçí kçÀjçJçí?
1) kçÀçíbyç[îççb®ççÇ Içjí mJç®s kçÀªvç çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç kçÀjçJçí. Hç#ççb®çç SkçÀ uçç@ì içíu³ççJçj Hç#ççÇIçjçlç mçiçUçÇkçÀ[í ®çávçç cçªvç
I³ççJçç.
2) Hç#ççÇIçjçlççÇuç çÆYçblççÇlççÇuç çÆyçUí, HçÀìçÇ cçápçJççJ³ççlç.
3) kçáÀ$çç, cççbpçj ³ççb®çç JççJçj Hç#ççÇ içjçbpçJçU ìçUçJçç.
4) ocçì JççlççJçjCç çÆkçÀìkçÀçb®ççÇ Jçç{ pççmlç nçílçí. Hç#ççÇ Içjçlç pççmlç mçá³ç&ÒçkçÀçMç, nJçç KçíUlççÇ DçmççJççÇ Jç JççlççJçjCç
çÆvçjçíiççÇ DçmççJçí.
Dçb[çÇ Dç[kçÀCçí - uçíTj kçÀçíbyç[îççbcçOççÇuç Dççpççj (Egg Bound Condition)
nç 20 DççþJç[îççb®ççÇ Dçb[çÇ oíCççjçÇ lçªCç kçÀçíbyç[çÇ®çí cççí þí Dçb[í Dçmçíuç lçj l³çç kçÀçíbyç[çÇmç pççmlç ÒçcççCççlç kçábÀLççJçí
uççiçlçí cnCçÓvç lççÇ Dçb[í yççníj ìçkçÓÀ MçkçÀlç vççnçÇ l³ççcçáUí DçMçç DçJçmLçílç kçÀçíbyç[çÇ oiççJçlçí. DçMççJçíUímç mçoj kçÀçíbyç[çÇuçç JçíiçUí
þíJçÓvç DççHçu³çç J³çJççqmLçlç vçKçí kçÀçHçuçíu³çç yççíìçbmç Jç@mçuççÇvç çÆkçbÀJçç lçíuç uççJçÓvç çÆlç®³çç içáoÜd çjçcçOçí IççuçÓvç Dçb[í nUÓJççjHçCçí
kçÀç{çJçí. kçÀçíbyç[çÇ®³çç içáoÜd çjçcçOçí kçábÀLçu³ççcçáUí yççníj ³çílçí l³çç JçíUímç kçÀçíbyç[çÇuçç Guçìí ìçbiççJçí Jç çÆlç®³çç içáoÜd çjçpçJçU nUo
uççJççJççÇ Jç çÆlçuçç kçÀUHççlçÓvç yççníj þíJççJçí.
cççbpççlç/IçMççlç DçVç Dç[kçÀCçí (¬çÀç@Hç yççTb[ kçbÀ[çÇMçvç - Crop Bound Condition)

Hç#ççbvçç KççÐç IççuçC³çç®çí þjççÆJçkçÀ mçç®çí Dçmçlççlç. kçÀçíbyç[çÇ®çí KççÐç Dçiçj lçblçÓcç³ç HçoçLç& YçjçYçj Kççuuçí lçj lçí
IçM³ççlç Dç[kçÀlççlç Jç l³ççcçáUí Içf kçÀçÆCçkçíÀ®çç iççíUç nçílççí. IçMççlç DçVç Dç[kçÀlçí Jç lçí Hçá{í mçjkçÀlç vççnçÇ l³ççcçáUí kçÀçíbyç[çÇuçç
$ççmç nçíTvç lççÇ oiççJçlçí. DçMçç JçíUçÇ Hç#çç®³çç içÈ³ççmç nuçkçÀç cçmççpç kçÀjçJçç Mçkçw³ç vççnçÇ Pççuçí lçj [ç@kçwìj yççíuçJççJçí.
Hçç³ççJçjçÇuç mçáPç (yçbyçuç HçáÀì - Bumble Foot)

Hç#ççb®³çç Hçç³ççb®çç lçUJ³ççJçj ìçíUçÇ mççjKççÇ mçápç ³çílçí Jç Hç#ççÇ uçbiç[Ó uççiçlççí. kçÀçnçÇ JçíUímç SkçÀ çÆkçbÀJçç oçí vnçÇ Hçç³ççJçj
mçápç ³çílçí, kçÀçnçÇ ìçí®çu³ççmç uççiçu³ççmç pçKçcç nçíTvç HçÓ Yçjlççí. HçÓ Yçjuçíu³çç pççiç®çç HçÓ kçÀç{Óvç pçKçcç mJç®s kçÀªvç cçuçcç
uççJççJçç.
kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç (Cocksidiosis)
30 | P a g e
çÆuçìj Hç×lççÇcçOçí nç Dççpççj cççíþîçç ÒçcççCççlç Dçç{Ulççí. nç pççÇJççCçápçv³ç Dççpççj DçmçÓvç Hç#ççb®³çç çÆJçäícçOçí ³çç
Dççpççjç®çí pççÇJççCçá Dçç{Ulççlç. çÆuçìj Hç×lççÇcçOçí çÆuçìjJçj Hç#ççb®ççÇ çÆJçäç Hç[lçí, Hç#ççb®³çç JççF&ì Kççí[çÇvçámççj lçí mJçlç:®ççÇ
çÆJçäç Kççlççlç, lçmçí®ç çÆuçìjJçj þíJçuçíu³çç HççC³çç®³çç Yççb[îççlç oíKççÇuç Hç#ççb®ççÇ çÆJçäç kçÀUlç vçkçÀUlç Hç[lçí Jç lçí HççCççÇ
l³ççb®³ççkçÀ[Óvç çÆHçuçí pççlçí l³ççJçíUçÇ ³çç jçíiçç®çç pççÇJççCçÓ l³ççb®³çç MççÆjjçlç ÒçJçíMç kçÀjlççí Jç l³ççbvçç nç Dççpççj nçílççí. ³çç
DççpççjçcçáUí J³çJçmçç³çç®çí Òç®çb[ vçákçÀmççvç nçílçí. iççoçÇHç×lççÇcçOçí nç Dççpççj pççmlç nçílççí. 3 lçí 6 DççþJç[îçç®çí Hç#ççÇ cççíþîçç
ÒçcççCççlç yçUçÇ Hç[lççlç. Hç#ççbvçç jkçwlççÇ niçJçCç uççiçlçí. Hç#ççb®ççÇ YçáKç cçboçJçlçí Hç#ççÇ cçuçÓuç nçílççlç. Hç#ççbvç ³çç jçíiçç®ççÇ uççiçCç
uççiçu³çç®çí çÆvçoMç&vççmç Dççu³ççmç l³ççJçíUçÇ l³çç®³çç KççÐççcçOçí kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@mì@ìmç ìçkçÀçJçí. Hç#ççb®³çç çÆHçC³çç®³çç HççC³ççcçOçí
l³ççb®ççÇ çÆJçäç Hç[Ó vç³çí cnCçÓvç HççCççÇ ³ççíi³ç l³çç Gb®ççÇJçj þíJççJçí. Hç#ççÇ ³çíC³ççHçáJççÇ& Mçí[®çí çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç vçíncççÇ kçÀjçJçí. çÆuçìj
vçíncççÇ kçÀçíj[í þíJççJçí. çÆuçìj Dççíuçí Pççu³ççmç l³ççJçj ®çáv³çç®ççÇ HççJç[j ìçkçÀçJççÇ.
iççíçÆ®ç[ (mHçç³çjçí çÆkçÀìç@çÆmçmç – Spayro Kitosis)

iççíçÆ®ç[cçáUí lççHç ³çílççí l³ççmç mHçç³çjçí çÆkçÀìç@çÆmçmç cnCçlççlç. çÆkçbÀJçç çÆìkçÀ çÆHçÀJçj cnCçlççlç. lççHç Yçju³ççmç Hç#ççÇ
çÆnjJ³çç jbiçç®ççÇ HççlçU niçJçCç kçÀjlççlç.
çÆjkçíÀìdmç - (çÆcçvçjuç çÆcçÞçCç Minarel Mixer) ní KççÐç Hç#ççb®³çç Dçç³çá<³ççlç HçÀçj cçnlJçç®çí Dççní.
kç@ÀçÆuMç³çcç, HçÀç@mHçÀjmç, çÆJçìççÆcçvç [çÇ ®ççÇ KççÐççlç kçÀcçlçjlçç Dçmçu³ççcçáUí nç Dççpççj nçílççí.
uç#çCçí-
³çç Dççpççjçlç Hç#çç®ççÇ nç[í çÆþmçÓU nçílççlç. Hçç³ççlç yççkçÀ ³çíTvç Jçç{ Kçábìlçí. kç@ÀçÆuMç³çcç kçÀcççÇ Dçmçu³ççcçáUí ®ççí®ç
jyçjçmççjKççÇ nçílçí. mçá³ç&ÒçkçÀçMççcçáUí çÆJçìççÆcçvç [çÇ l³ççlç çÆcçUlçí. kçÀJç®ççJçj lç[ç pççCçí, kçÀJç®ç Içf vçmçCçí, çÆyçiçj kçÀJç®çç®ççÇ
Dçb[çÇ IççuçCçí, kç@ÀçquMç³çcçcçáUí $ççmç nçílççí.
Hç#ççb®ççÇ HçÌoçmç (çÆyç´[çÇbiç - Breeding)

Fvç çÆyç´[çÇbiç (In Breeding)
uççF&vç çÆyç´[çÇbiç (Line Breeding)
¬çÀç@mç çÆyç´[çÇbiç (Cross Breeding)
DçHç çÆyç´[çÇbiç/ûçí[çÇbiç (Up Breeding/Grading)
vçj Jç cççoçÇ ³ççbvçç SkçÀ$ç þíJçÓvç l³ççb®çç mçb³ççíiç Iç[JçÓvç DççCçC³çç®³çç ÒççÆ¬çÀ³çíuçç cçíìçÇbiç (Meting) Dçmçí cnCçlççlç. mçHçÀuç
Dçb[îççHççmçÓvç®ç ní Mçkçw³ç Dççní. çÆJççÆMç<þ ÒçkçÀçjí kçíÀuçíu³çç HçÌoçMççÇmç çÆyç´[çÇbiç Dçmçí cnCçlççlç.
cçíìçÇbiç (Meting) mççþçÇ SkçÀ vçjçmç 10 lçí 12 cççoçÇ ³ççb®çí ÒçcççCç Dçmçlçí.
31 | P a g e
Fvç çÆyç´[çÇbiç (In Breeding)
pçJçU®³çç vççl³ççlççÇuç çÆkçbÀJçç mçn pççlççÇ³ç vçj cççoçÇ SkçÀ$ç þíJçÓvç HçÌoçmç lç³ççj kçÀjlççlç.
uççF&vç çÆyç´[çÇbiç (Line Breeding)

SkçÀ$ç vçj þíJçuçç pççlççí Jç l³ççHççmçÓvç JçbMççJçU lç³ççj kçÀjlççlç. pçívçíçÆìkçwmç çÆ[Hççì&cçíbì cçOçí ní kçÀçcç nçílçí.
¬çÀç@mç çÆyç´[çÇbiç (Cross Breeding)

JçíiçÈ³çç pççlççÇ®çí vçj Jç cççoçÇ ³ççb®çç mçb³ççíiç kçÀªvç JçbMççJçU lç³ççj kçÀjCçí. vçj Jç cççoçÇ ³ççb®³çç oçíIççbcçOççÇuç DçOç&í
®ççbiçuçí içáCç Hçá{çÇuç pççlççÇlç SkçÀ$ç ³çílççlç Jç mçbkçÀçÆjlç pççlç lç³ççj nçíTvç DççF& yççHççHçí#çç ®ççbiçuçí GlHççovç nçílçí Jç çÆvçHçpç
nçíTvç DççÆOçkçÀ kçÀç³ç&#çcç nçílççlç Jç lçí 1 çÆkçbÀJçç 2 çÆHç{çÇlç®ç Lççbyçlçí.
DçHç çÆyç´[çÇbiç/ûçí[çÇbiç (Up Breeding/Grading)

oíMççÇ kçÀçíbyç[îçç®ççÇ Dçb[îççb®ççÇ #çcçlçç Jçç{çÆJçC³ççlç nçÇ Hç×lç JççHçjlççlç. Kçí[îççbcçOççÇuç oíMççÇ vçj kçÀç{Óvç ìçkçÀçJçç Jç
l³ççSJçpççÇ GÊçcç Dçb[çÇ oíC³çç®ççÇ #çcçlçç Dçmçuçíuçç mçáOççjçÇlç vçj mççí[u³ççmç Òçl³çíkçÀ çÆHç{çÇlççÇuç mçbkçÀçÆjlç cççÐççbcçOçí Dçb[çÇ
GlHççovç Jçç{uçíuçí çÆomçÓvç ³çílçí.
yçÓ́[çÇbiç (Brooding)
SkçÀ çÆoJçmçç®³çç çÆHçuççbHççmçÓvç l³ççb®çí 4 - 6 DççþJç[³ççHç³ç¥lç mçbiççíHçvç kçÀjC³ççmççþçÇ IçíC³ççlç ³çíCççjçÇ kçÀçUpççÇ Jç J³çJçmLççHçvç
cnCçpçí®ç yçÓ́[çÇbiç (Brooding).
Fvçkçw³çáyçíMçvç (Incubation)
Dçb[îçç®ççÇ GyçJçCçÓkçÀ cnCçpçí Fvçkçw³çáyçíMçvç
Fvçkçw³çáyçíMçvç (Incubation)
mçíìj (Setter) n@®çj (Hatcher)
GyçJçCçÓçÆkçÀ®ççÇ Dçb[çÇ 0 - 19 çÆoJçmç GyçJçCçÓçÆkçÀvçblçj 3 çÆoJçmç -19 - 21 çÆoJçmç
1 lççmççuçç Dçç@ìçícç@ìçÇkçÀ Dçb[çÇ çÆHçÀjlççlç. Dçb[îççcçOççÇuç Dç@cyç´çÇ³ççí Jçç{u³ççcçáUí ³çíLçí Dçb[çÇ çqmLçj þíJçlççlç.
lççHçcççvç - 99.50 F (Hç@ÀjívççF&ì) lççHçcççvç 99.5 0 F (Hç@ÀjívççF&ì) - 97.5 0 F (Hç@ÀjívççF&ì)
Dççê&lçç - 84.5 0 F (Hç@ÀjívççF&ì) Dççê&lçç 84.5 0 F (Hç@ÀjívççF&ì) - 90 - 92 0 F (Hç@ÀjívççF&ì)
çÆvçpç¥lçÓçÆkçÀkçÀjCç
1 u³çç çÆoJçMççÇ, 7 J³çç çÆoJçMççÇ Jç 14 J³çç çÆoJçMççÇ 9 Jçç çÆoJçmç Jç 22 Jçç çÆoJçmç
cçnlJçç®çí - Fvçkçw³çáyçíMçvçcçOçí (Incubation) 6 Dçb[îççcççiçí 1 çÆHçuçÓ lçjçÇ pçvcççuçç Dççuçí HçççÆnpçí.
32 | P a g e
Dçb[çÇ Jç l³ççlççÇuç Yççiç ³ççb®ççÇ cçççÆnlççÇ
1) Dçb[îçç®³çç yççníjçÇuç kçÀJç®ççmç Siç Mçíuç cnCçlççlç.
2) Dçb[îççlççÇuç Hççb{jç yçuçkçÀ cnCçpçí Siç Dççuy³çácçvç
3) Dçb[îççlççÇuç çÆHçJçUç yçuçkçÀ cnCçpçí Siç ³ççíkçÀ.
4) Dçb[í çÆMçUí nçílç içíuçí çÆkçÀ DççlççÇuç nJçí®ççÇ HççíkçÀUçÇ Jçç{lçí Jç lçí HççC³ççlç lçjbiçÓ uççiçlçí.
5) Dçb[îçç®çí kçÀJç®ç kç@ÀçquMç³çcç kçÀçyçç&ívçíì®çí yçvçuçíuçí Dçmçlçí.
6) kçÀJç®ççmç çÆ®çkçÀìÓvç DççlççÇuç yççpçÓmç pççí HççHçáêç Dçmçlççí l³ççmç Mçíuç cçícyçjívç cnCçlççlç.
7) Siç Dççuy³çácçvç SkçÀ ÒçkçÀçj®çí ÒççíìçÇvç Dçmçlçí l³ççmç Dçb[îçç®çí Hççb{jí yçuçkçÀnçÇ cnCçlççlç.
8) Dçb[îççlççÇuç çÆHçJçUç yçuçkçÀ cçO³çYççiççÇ ®çíb[Ó mççjKçç iççíuç iççíUç Hççb{N³çç yçuçkçÀçcçOçí uçHçíìuçíuçç Dçmçlççí l³ççmç Siç ³ççíkçÀ
cnCçlççlç.
9) çÆHçJçÈ³çç yçuçkçÀçcçOçí cçíOç Dçmçlçí.
Dçb[îçç®çí Hççí<çCç cçáu³ç:-

DçVç IçìkçÀ Dçb[í kçÀçíbyç[çÇ®çí cççbmç (çÆ®çkçÀvç)
HççCççÇ 74 % 66%
ÒççÆLçvçí (Protins) 12.4 % 20.2 %
cçíOç (Fats) 11.7 % 12.2 %
#ççj (Minerals) 1% 1%
pççÇJçvçmçlJç (Vitamins) yççÇ 2 0.3 çÆcçuççÇ 0.3 çÆcçuççÇ
pççÇJçvçmçlJç (Vitamins) yççÇ 1 0.3 çÆcçuççÇ 0.2 çÆcçuççÇ
pççÇJçvçmçlJç Dç,[, HçÀç@uççÇkçÀ Dç@mççÇ[ ³ççb®çí ÒçcççCç pççmlç Dçmçlçí. Dçb[îççcçOçí Dçç³çvç& Dçmçlçí.
kçÀ®®çí Dçb[í kçÀOççÇ®ç KççJçÓ vç³çí, Dçb[í vçíncççÇ GkçÀ[Óvç KççJçí.kçÀ®³çç Dçb[îççcçOçí SçÆJç[vç (Avidan) vççJçç®çç IçìkçÀ Dçmçlççí.
Hççíuì^çÇHçÀçcç&®³çç pççiçí®ççÇ çÆvçJç[:-

1) Dçb[çÇ, Hç#ççÇ Jç cççbmç çÆJçkçÀC³ççmççþçÇ yççpççjHçíþ pçJçU DçmççJççÇ.
2) DççÌ<çOç, KççÐç, çÆHçuçí DççCçC³ççmççþçÇ çÆlçLçí yçN³ççHçÌkçÀçÇ jmlçí DçmççJçí JççÇpç Jç HççCççÇ mçnpç GHçuçyOç nçíFu& ç DçMççÇ pççiçç
DçmççJççÇ.
3) Mçnj JçmlççÇ HççmçÓvç DçiçoçÇ pçJçU çÆkçÀbJçç jíuJçí cççiç& pççmlç JççnlçÓkçÀçÇ®çí jmlçí çÆJçcççvçlçU ³ççHççmçÓvç pççiçç Lççí[çÇ uççbyç
DçmççJççÇ l³ççcçáUí pççÇ cççCçmççb®ççÇ Jço&U kçÀkç&ÀMMç DççJççpç Flçj jçíiçjçF&®çç $ççmç nçílç vççnçÇ.
4) pççiçç mJçmlç, çÆvç®çjç nçíCççjçÇ Jç Gb®ççÇJçj DçmçuçíuççÇ nJççÇ.
5) HçÀçj cççíþçÇ Pçç[í Hççíuì^çÇHçÀçcç& MçípççjçÇ DçmçÓ vç³çílç l³ççcçáUí ocçìHçCçç ³çíTvç jçíiçìHçCçç Jçç{lççí.
6) jçvçìçÇ Hç#ççÇ IçjçpçJçU DçmçÓ vç³çílç l³ççb®³ççcçáUí jçíiçjçF& Hçmçjlçí.
33 | P a g e
7) Içj HçÓJç& HççÆ½çcç DçmççJçí.
Dçb[îçç®ççÇ GyçJçCçÓkçÀ Fvçkçw³çáyçíMçvç (Incubation)

Dçb[îçç®ççÇ GyçJçCçÓkçÀ kçÀjCçí cnCçpçí Fvçkçw³çáyçíMçvç (Incubation)
1) GyçJçCçÓkçÀçÇ®ççÇ Dçb[çÇ çÆvçJç[lççvçç kçÀMççÇ I³ççJççÇ.
2) Fvçkçw³çáyçíMçvç (Incubation) 2 ÒçkçÀçjí kç=ÀçÆ$çcç Jç vçÌmççÆiç&kçÀ Hç×lççÇvçí kçÀjlççlç.
3) Dçb[çÇ cçO³çcç uççbyçì Jç mççjK³çç DççkçÀçjç®ççÇ SkçÀmççjKççÇ DçmççJççÇlç.
4) DççÆlç cççíþçÇ çÆkçbÀJçç DççÆlç sçíìçÇ Dçb[çÇ vçmççJççÇ.
5) uççbyçì DççkçÀçjç®ççÇ Jç Dççíyç[Oççíyç[ kçÀJç®çç®ççÇ Dçb[çÇ çÆvçJç[Ó vç³çí.
6) HçáÀìuçíuççÇ lç[ç içíuçíuççÇ Dçb[çÇ çÆvçJç[Ó vç³çí.
7) HççlçU kçÀJç®çç®ççÇ Dçb[]çÇ çÆvçJç[Ó vç³çí.
8) Dçb[îçç®çí Jçpçvç mçjçmçjçÇ 52 - 56 ûç@cç DçmççJçí.
9) kçÀçíbyç[îççbHççmçÓvç çÆcçUçuçíuççÇ Dçb[çÇ 7 lçí 10 çÆoJçmçç®³çç Dççlç®ç GyçJçCçÓkçÀçÇmççþçÇ JççHçjçJççÇlç.
10) kçÀçíu[ mìçíjípçcçOçí þíJçuçí Dçmçíuç lçj lççÇ GyçJçCçÓkçÀçÇHçÓJççÇ& 10 lçí 12 lççmç yççníj kçÀç{Óvç mççOççjCç lççHçcççvççmç ³çíF&Hç³ç¥lç
þíJçÓvç cçiç®ç GyçJçCçÓkçÀçÇmççþçÇ þíJççJççÇlç.
11) GyçJçCçÓkçÀçÇ®ççÇ Dçb[çÇ 50 - 55 Jç Dççê&lçç 80 Hç³ç¥lç DçmççJççÇ.
12) p³çç®³ççkçÀ[Óvç Dçb[çÇ DççCçuçíuççÇ DçmçlççÇuç l³çç®çí Hç#ççÇ HçÌoçMççÇmççþçÇ JççHçjuçíu³çç vçj Jç cççÐçç mçá¢{, çÆvçjçíiççÇ Jç mçMçkçwlç
nJ³çç l³ççcçáUí çÆHçuuççÇ pççícçoçj çÆvçcçç&Cç nçílççlç.
13) vçj Jç cççoçÇb®çí ÒçcççCç ³ççíi³ç DçmççJçí 1 : 10.
14) GyçJçCçákçÀçÇmççþçÇ mçHçÀuç Dçb[çÇ JççHçjçJççÇlç.
15) GyçJçCçákçÀçÇmççþçÇ mçHçÀuç Dçb[çÇ JççHçjlççvçç Hç#ççb®çí Jç³ç cçnlJçç®çí Dçmçlçí.
16) vçj Jç cççoçÇ jçíiç cçákçwlç DçmççJçílç.
Dçb[îçç®ççÇ GyçJçCçÓkçÀ :- vçÌmççÆiç&kçÀ Hç×lççÇvçí
1) nçÇ SkçÀ mççíHççÇ Jç kçÀcççÇ KççÆ®ç&kçÀ HççjbHçHççjçÇkçÀ Hç×lç Dççní.
2) SKççÐçç Kçá[ÓkçÀ Pççuçíu³çç kçÀçíbyç[çÇKççuççÇ 10 lçí 12 Dçb[çÇ þíJççJççÇ Jç 21 çÆoJçmççvçblçj l³ççlçÓvç çÆHçuçí çÆvçIçlççlç.
3) oíMççÇ kçÀçíbyç[çÇcçOçí Kçá[ÓkçÀ yçmçÓvç Dçb[çÇ GyççÆJçC³çç®ççÇ kçÀuçç DçvçáJççbçÆMçkçÀ®ç Dçmçlçí.
4) MçíCççvçí mççjJçuçíu³çç ìçíHçuççÇlç cçT içJçlç IççuçÓvç l³ççJçj Dçb[çÇ þíJçÓvç l³ççJçj Kçá[ÓkçÀ kçÀçíbyç[çÇ yçmçJççJççÇ.
5) Mçkçw³çlççí lçuçbiçç cnCçpçí HççÆnu³ççboç Dçb[îççJçj ³çíCççjçÇ kçÀçíbyç[çÇ çÆvçJç[Ó vç³çí.
6) oíMççÇ kçÀçíbyç[îçç Jçpçvççvçí nuçkçw³çç Dçmçlççlç Dçb[îççJçj mçnpç yçmçlççlç Jç l³ççb®³çç JçpçvççcçáUí Dçb[çÇ HçÓÀìlç vççnçÇ .
7) Kçá[ÓkçÀ kçÀçíbyç[çÇ IçjìîççlççÇuç Dçb[îççJçj mçlçlç yçmçÓvç Dçmçlçí.
8) kçÀçíbyç[çÇ çÆHçmçí DçmçuçíuççÇ lçboª
á mlç DçmççJççÇ.
9) Kçá[ÓkçÀ kçÀçíbyç[çÇmç iççíçÆ®ç[, GJçç vçmççJççÇ Jç çÆlçuçç yçmççÆJçC³çç Dçiççíoj içbOçkçÀ uççJççJçí.
34 | P a g e
10) Dçb[çÇ GyçJçCçÓkçÀçÇmççþçÇ kçÀçíbyç[çÇuçç jç$ççÇ®³çç JçíUíuçç HççÆjHçÓCç& lç³ççj Dçmçu³ççcçáUí yçmçJççJççÇ, jç$ççÇ®³çç JçíUímç l³ççbvçç Mççqkçwlç
Jç Dççjçcç çÆcçUlççí.
11) Içjìîçç®ççÇ pççiçç kçÀçíHçN³ççlç Mççblç pççiççÇ DçmççJççÇ.
12) GyçJçCçÓkçÀçÇ®çí Yççb[í 15 Fb®ç iççíuç Jç 8 Fb®ç Kççíuç DçmççJçí.
13) ìçíHçuççÇlç cçT içJçlç l³çç®³çç KççuççÇ cççlççÇ Jç jçKç ìçkçÀçJççÇ l³ççJçj içJçlç çÆkçbÀJçç cçT Hççvçí ìçkçÀçJççÇlç.
14) uççkçÀ[ç®çí, cççlççÇ®çí çÆkçbÀJçç OççlçÓ®çí Yççb[í JççHçjçJçí. Yçç[îççJçj kçÀçíbyç[çÇ yçmçíuç Dçmçí JççHçjçJçí.
15) Yççb[îççpçJçU IççCç vçmççJççÇ pçíCçíkçÀªvç çÆHçuççbvçç kçÀçíbyç[çÇuçç $ççmç nçí Fu& ç çÆkçbÀJçç jçíiç uççiçíuç.
GyçJçCçÓkçÀçÇmç Kçá[ÓkçÀ kçÀçíbyç[çÇ®ççÇ kçÀçUpççÇ kçÀMççÇ I³ççJççÇ.

1) GyçJçCçÓçÆkçÀuçç Kçá[ÓkçÀ kçÀçíbyç[çÇuçç yçmççÆJçC³ççDçiççíoj ìçíHçuççÇlç Hçájímçí HççCççÇ Jç KççÐç oíTvç ìçíHçuççÇlç [cççÇ Dçb[çÇ þíJçÓvç
yçmççÆJçC³çç®ççÇ mçJç³ç uççJççJççÇ, mçJç³ç uççiçu³ççJçj lççÇ [cççÇ Dçb[çÇ kçÀç{Óvç GyçJçCçÓkçÀçÇ®ççÇ Dçb[çÇ çÆlç®³çç KççuççÇ þíJççJççÇ.
2) çÆoJçmççlçÓvç oçívçoç KççÐç Jç HççCççÇ ÐççJçí, KççÐç Dççíuçmçj Jç HççlçU vçmççJçí.
3) kçÀçíbyç[çÇuçç çÆoJçmççlçÓvç SkçÀoç lçjçÇ Dçb[îççJçªvç yççníj kçÀç{çJççÇ. J³çç³ççcççkçÀçÆjlçç Jç lççÇ Dçb[çÇ PççkçÓÀvç þíJççJççÇ pçíCçíkçÀªvç
lççHçcççvç çÆvç³çbçÆ$çlç nçílçí 20 çÆcççÆvçìçHç³ç¥lç lççÇ Hçávnç Dçb[îççJçj yçmçJççJççÇ.
4) kçÀçíbyç[çÇ Dçb[îççbvçç lççHçcççvç oílçí HçCç nJçç Jç Dççê&lçç Dçb[îççuçç yççníjçÇuç nJçílçÓvç çÆcçUlçí.
vçÌmççÆiç&kçÀ GyçJçCçÓçÆkçÀcçOççÇuç Dç[®çCççÇ

1) Òçl³çíkçÀ JçíUímç Dçb[çÇ GHçuçyOç DçmçlççÇuç HçCç kçÀçíbyç[çÇ Kçá[ ÓkçÀmççþçÇ GHçuçyOç vçmçlçí lçj kçÀOççÇ kçÀçíbyç[çÇ Kçá[ÓkçÀmççþçÇ
GHçuçyOç Dçmçíuç lçj Dçb[çÇ vçmçlççlç.
2) kçÀçíbyç[çÇ cççHç&Àlç jçíiç Òçmççj nçíT MçkçÀlççí.
3) IçjiçálççÇcçOçí nç ÒçkçÀçj çqm$ç³ççbvçç çÆMçkçÀJçÓ MçkçÀlççí HçjblçÓ J³ççJçmçççÆ³çkçÀ HççlçUçÇJçj ní kçÀª MçkçÀlç vççnçÇ. J³çJçmçç³ççmççþçÇ nçÇ
Hç×lç ³ççíi³ç vççnçÇ.
4) mçJç&mççOççjCçHçCçí 65 lçí 70 ìkçwkçíÀ HçÀç³çoç nJçç.
12/12/2012
J³çJçmçççÆ³çkçÀ ¢<ìçÇvçí Dçb[çÇ kçÀMççÇ çÆìkçÀJççJççÇ.
kçÀçíbyç[çÇ pçíbJnç Dçb[í oílçí lçíbJnç lçí içjcç Dçmçlçí Jç pçíbJnç lçí çÆlç®³çç içáoÜçjçcçOçÓvç yççníj ³çílçí ³çíbJnç lçí yççníjçÇuç nJçícçáUí uçiçí®ç®ç
DçbkçábÀ®çvç HççJçlçí pçí GIç[îçç [çíÈ³ççbvççÇ çÆomçlç vççnçÇ Jç l³ççcçáUí Dçb[îçç®³çç DççlççÇuç Yççiççlç Dçb[îçç®³çç cççíþîçç Yççiççlç sçíìçÇ
nJçí®ççÇ HççíkçÀUçÇ çÆvçcçç&Cç nçílçí lççÇ HççíkçÀUçÇ yççníjçÇuç G<CçlçícçáUí Dçb[îççlççÇuç HççC³çç®ççÇ JççHçÀ nçíTvç Jçç{lçí , DççíuçmçjHçCç çÆìkçÀlç
vççnçÇ Jç Dçb[í Kçjçyç nçíC³ççmç mçáªJççlç nçílçí cnCçÓvç Dçb[í Lçb[ çÆþkçÀçCççÇ þíJççJççÇ. IçjçÇ Dçb[çÇ mççO³çç lççHçcççvççmç 6 çÆoJçmççvçblçj
çÆìkçÀlç vççnçÇlç cnCçÓvç cç[kçw³ççcçOçí ®ççbiçuççÇ cççlççÇ Jç JççUÓ çÆcçkçwmç kçÀªvç l³ççlç Dçb[çÇ þíJçÓvç Yççb[îçç®³çç YççíJçl³ççvçí HççCççÇ IççuçÓvç
KççÐçç®çí Hççílçí Dççíuçí kçÀªvç l³ççJçj þíJççJçí l³ççcçáUí l³ççlççÇuç pççÇJçvçmçlJç (Vitamins) çÆìkçÓÀvç jçnlççlç. Dçb[çÇ vççMçJçblç
35 | P a g e
Dççnílç cnCçÓvç kçÀçíu[mìçíjípçcçOçí þíJççJççÇ. ®çáv³çç®³çç çÆvçJçUçÇlç Dçb[çÇ GyçJçÓvç lççÇ þíJççJççÇ l³ççcçáUí Dçb[îççcçOçí nJçç Dççlç yççníj
pççlç vççnçÇ Jç lççÇ pççmlç çÆoJçmç çÆìkçÀlççlç.
Jçç@ìj iuççmç (Water Glass), çÆcçvçjuç Dçç@Fu& ç, 1 çÆcçuççÇ IçíTvç 1 çÆuç. HççC³ççlç IççuçÓvç çÆcçkçwmç kçÀªvç
GkçÀUÓvç iççj kçÀjçJçí Lçb[ Pççu³ççJçj l³ççlç Dçb[çÇ yçÓ[JçÓvç þíJççJççÇ lççÇ Dçb[çÇ 1 cççÆnvççYçj çÆìkçÀlççlç Jç Dçb[îçç®ççÇ Òçlç KççuççJçlç
vççnçÇ.
14/12/2012
Hç#³ççb®çí J³çJçmLççHçvç $çÝlçÓÒçcççCçí:- GvnçUç, HççJçmççUç, çÆnJççUç Gvnçlç Hç#ççÇ OççHçç ìçkçÀlççlç. l³ççJçíUçÇ HççC³ççlçÓvç mì^ímçJçíuç,
çÆJçìççÆcçvç mççÇ, DçímkçÀçíçÆHç&kçÀ Dç@çÆmç[ kçbÀHçvççÇ çÆvço&íMççvçámççj HççC³ççlç IççuçÓvç ÐççJçí.
HçÌoçMççÇmççþçÇ kçÀçíbyç[ç 8 cççÆnvçí lçí 2 Jç<ç&í þíJççJçí Jç kçÀçíbyç[çÇ 9 cççÆnvçí lçí 20 cççÆnvçí þíJççJçí.
GvnçÈ³ççlç kçÀçUpççÇ kçÀMççÇ I³çç³çç®ççÇ:-

1) nJçílççÇuç lççHçcççvç 27oC lçí 37 oC Pççuçí lçj Hç#ççb®çí Dççjçíi³ç çÆyçIç[lçí.
2) çÆuçìj mçkçÀçUçÇ HçÀkçwlç SkçÀ®ç JçíU nuçJççJçí.
3) lççHçcççvç 42 oC Jçj içíuçí lçj Hç#ççbvçç G<cççIççlç nçílççí. Hç#³ççb®çí KççÐç KççC³çç®çí ÒçcççCç kçÀcççÇ nçílçí. HççCççÇ çÆHçC³çç®çí
ÒçcççCç Jçç{lçí Jç Hç#ççb®ççÇ jçíiçÒççÆlçkçÀçjkçÀ MçkçwlççÇ kçÀcççÇ nçílçí. Dçb[çÇ Jç cççbmç GlHççovççJçj l³çç®çç HççÆjCççcç nçílççí.
4) Içjç®³çç sHçjçJçj içJçlç ìçkçÀçJçí Jç l³ççJçj HççCççÇ çÆMçbHç[çJçí.
5) Hç$³ççJçj DççlçÓvç yççníªvç ®çávçç cççjçJçç, l³ççcçáUí Mçí[ Lçb[ jçnlççí.
6) HçbK³çç®çç JççHçj Dç@kçwmçç@mì Hç@Àvç cnCçÓvç kçÀjçJçç.
7) Mçí[cçOççÇuç Hç[oí mçkçÀçUçÇ Jç jç$ççÇ Lççí[í GIç[çJçí pçíCçíkçÀªvç l³ççlçÓvç Lçb[ KçíUlççÇ nJçç ³çíFu& ç.
8) HççC³çç®³çç Yççb[îççlç lççpçí HççCççÇ þíJççJçí çÆMçUí HççCççÇ JççHçª vç³çí.
9) HççC³ççlç Fuçíkçwìç^ íuç HççJç[j ìçkçÀçJççÇ çÆkçbÀJçç mì^ímçJçíuç p³ççlç çÆJçìççÆcçvç Dçí Dçmçlçí çÆkçbÀJçç Jçç³ççÆcçjç@uç ìçkçÀçJçí nçÇ DççÌ<çOçí
Mçí[cçOçí vçínícççÇ DçmççJççÇlç.
10) Hç#ççbvçç iççj HççCççÇ ÐççJçí.
11) lççHçcççvç Jçç{uçí çÆkçÀ G<cççIççlç Pççuçíuçí Hç#ççÇ HççC³ççlç yçá[JççJçí çÆkçbÀJçç l³ççb®³çç DçbiççJçj HççC³çç®ççÇ HçÀJççjCççÇ kçÀjçJççÇ .
12) Hç#ççÇ OççHçç ìçkçÀlç DçmçlççÇuç lçj pçcçu³ççmç l³ççb®³çç DçbiççJçj HççC³çç®ççÇ HçÀJççjCççÇ kçÀªvç I³ççJççÇ.
13) Hç#ççbvçç mçkçÀmç ÒççíìçÇvç ³çákçwlç KççÐç ÐççJçí.
14) lççHçcççvç Jçç{uçí çÆkçÀ KççÐççJçj Lççí[í HççCççÇ çÆMçbHç[çJçí l³ççcçáUí Hç#ççÇ KççÐç DççJç[çÇvçí Kççlççlç.
15) çÆoJçmçç KççÐç Kççuuçí vççnçÇ lçj jç$ççÇ®³çç JçíUçÇ Hç#ççbvçç uççF&ì uççJçÓvç KççÐç KççC³ççmç Òççílmççnvç ÐççJçí.
16) GvnçUç Dççu³ççJçj jçvççÇKçílç, oíJççÇ Jç [ç³ççÆj³çç nçílççí.
17) Dççpççj Dççu³ççJçj cçjlçÓkçÀ cççíþîçç ÒçcççCççJçj PççuççÇ lçj cççíì&çí ÆuçìçÇ (Mortality) nç Mçyo JççHçjlççlç.
18) cçjlçÓkçÀ kçÀcççÇ PççuççÇ kçÀçÇ cççíyç&íçÆuçìçÇ (Morbality) nç Mçyo JççHçjlççlç.
36 | P a g e
HççJçmççÈ³ççlç I³ççJç³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ:-
1) kçÀçíbyç[îççb®³çç Içjçlç lççpççÇ nJçç KçíUlççÇ nJççÇ, Hç[oí GIç[í kçÀjçJçílç.
2) Hç[oí GIç[uçí vççnçÇ lçj DççlççÇuç JççlççJçjCç ocçì nçíTvç çÆJçäílççÇuç DçcççíçÆvç³çç®çç Òçmççj nçíTvç Hç#ççb®³çç [çíÈ³ççlçÓv ç
HççCççÇ ³çílçí.
3) Hç[oí GIç[lççvçç HççJçmççcçáUí çÆuçìj Dççíuçí nçíCççj vççnçÇ ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
4) HççJçmççÈ³ççlç Kçjçyç Jç iç{ÓU HççCççÇ ³çílçí cnCçÓvç HççC³ççlç cçí[çÇkçwuççíj, lçájìçÇ, çqyuççÆ®çbiç HççJç[j HççC³ççlç ìçkçÀçJçí.
5) çÆuçìj kçÀçíj[í þíJçÓvç nuçJççJçí, çÆuçìj Dççíuçí Pççu³ççmç l³ççlç ®çáv³çç®ççÇ YçÓkçÀìçÇ çÆcçmçUçJççÇ Jç l³çç®çç Hç#ççbvçç $ççmç nçíCççj
vççnçÇ ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
6) çÆkçÀìkçÀ Hç#ççÇ Içjçlç ³çílççlç Jç l³çç çÆkçÀìkçÀçbcçáUí jçíiçç®çç Òçmççj nçíT MçkçÀlççí l³ççcçáUí IçjçMçípççjçÇ içJçlç Jç lçCç kçÀç{çJçí.
7) HççmçJçmççÈ³ççlç cççMççb®çç $ççmç pççmlç nçílççí l³ççcçáUí PççiçíJçj pçj kçÀçíbyç[çÇ Kçlç mççþJçCçÓkçÀ kçíÀuççÇ Dçmçíuç lçj lçí
uçJçkçÀjçlç uçJçkçÀj çÆJçkçÀçJçí.
8) kçÀç@kçwmççÇçq[Dçç@çÆmçmç, kçÀçíjçF&Pçç, FkçÀçíuçç Jç yçájMççÇ, Dçj®çíjçÆi çuçç@çÆmçmç ní jçíiç nçíT vç³çí cnCçÓvç jçíiçÒççÆlçyçbOç DççÌ<çOçí ÐççJçí
çÆkçbÀJçç Dç@vìçÇyçç³ççíìçÇkçÀ HççJç[j ìçkçÀçJççÇ.
çÆnJççÈ³ççcçOçí I³ççJçç³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ:-
9) çÆnJççÈ³ççlççÇuç yççí®çjçÇ Lçb[çÇ, iççj çÆYçjçÆYçjCççjí Jççjí Hç#ççb®³çç Dççjçíi³ççmççþçÇ ®ççbiçuçí vçmçlççlç.
10) Hç#ççÇ Içjçbvçç Hç[oí uççJççJçílç Jç kçÀ[kçÀ Lçb[çÇHççmçÓvç yçboçíyçmlç kçÀjçJçç.
11) oáHççj®³çç JçíUílç Hç[oí Jçj kçÀjçJçí Jç Mçá× nJçç Dççlç ³çíFu& ç ³çç®ççÇ kçÀçUpççÇ I³ççJççÇ.
12) IçjçlççÇuç nJççcççvç Gyçoçj þíJçC³ççmççþçÇ jç$ççÇ Mçíiç[çÇ JççHçjçJççÇ Hç#ççbvçç Mçkçw³çlççí Lççí[í uççbyç þíJççJçí, OçÓj kçÀª vç³çí.
kçÀçíbyç[îççb®³çç Dçb[îççb®ççÇ ÒçlçJççjçÇ kçÀMççÇ kçÀjçJççÇ: -

DççÆlç cççíþí Dçb[çÇ (Extra Large Eggs) 57 lçí 62 ûç@cç Dçmçlçí.
cççíþçÇ Dçb[çÇ (Large Eggs) 49 lçí 56 ûç@cç Dçmçlçí.
cçO³ç Dçb[çÇ (Medium Eggs) 43 lçí 48 ûç@cç Dçmçlçí.
cççíþçÇ Jç cçO³çcç DççkçÀçjç®ççÇ Dçb[çÇ yççpççjçlç çÆcçUlççlç.
kçÀçíbyç[çÇ®çç J³çJçmçç³ç kçÀjlççvçç l³ççb®ççÇ ÒçlçJççjçÇ kçÀMççÇ kçÀjçJççÇ Jç l³ççb®çí içáCç kçÀmçí DççíUKççJççÇ.
DçJç³çJç ®ççbiçuççÇ kçÀçíbyç[çÇ JççF&ì kçÀçíbyç[çÇ
[çíkçíÀ ©bo, YçjçÇJç Jç iççíuçmçj Dçmçlçí,
[çíkçíÀ Dçªbo, DçMçkçwlç Jç çÆvçmlçípç ®çínjç
®çínjç iççíuçmçj
37 | P a g e
uççuç Yç[kçÀ, cçT, lçíuçkçÀì, SkçÀç
lçájç uçnçvç, cçbo, cçuçÓuç
yççpçÓmç kçÀuçuçíuçç Dçmçlççí.
[çíUí cççíþí, lçájlçájçÇlç, náMççj uçnçvç, cçbo, cçuçÓuç
Hççþ ©bo, mçHççì, cççíþçÇ Dçªbo, çÆvçcçáUlççÇ, uçnçvç
içáoÜçj ©bo, cççíþí, mçÌuç Jç Dççíuçmçj Dçmçlçí Dç©bo, Içf, yççjçÇkçÀ, mçákçÀuçíuçí
SkçÀ Hç#ççuçç DççþJç[d³ççuçç 100 çÆuçìj HççCççÇ uççiçlçí. HççÆnu³çç DççþJç[îççlç 100 Hç#ççbvçç 1 çÆuçìj 900 çÆcçuççÇ HççCççÇ uççiçlçí.
Hç#ççbvçç çÆnjJ³çç HççuçíYççp³çç JççHçjçJ³çç:-
1) u³çámçvç Jç yççÆmç&vç çÆyç³çç 100% DçvçáoçvççJçj HçÓÀkçÀì çÆcçUlççlç.
2) u³çámçvç Jç yççÆmç&vç ní Hç#ççbvçç ÐççJçí Jç³çç®³çç 7 lçí 8 DççþJç[îççHç³ç¥lç uçíDçj Hç#ççbvçç IççuççJçí.
3) u³çámçvç Jç yççÆmç&vç, HçÊçç iççíyççÇ®ççÇ Hççvçí, kçÀçboç, kçÀçbÐçç®ççÇ Hççlç, iççpçj yççjçÇkçÀ çÆ®çªvç oáHççj®³çç KççÐççlç SkçÀ Hç#ççmç 25 ûç@cç Hçí#çç
pççmlç ìçkçÓÀ vç³çí ³çç®çí KççÐççlç ÒçcççCç pççmlç Pççu³ççmç Hç#ççbvçç HççlçU çÆnjJççÇ çÆJçäç nçílçí.
4) Yççb[îççlç çÆkçÀbJçç çÆuçìjJçj ìçkçÀçJçí p³ççvçí 10% kçÀçbÐçç®ççÇ yç®çlç nçílçí.
5) Hç#ççbvçç yçìçìç Kçç³çuçç IççuçÓ vç³çí kçÀçjCç kçÀçnçÇ JçíUímç yçìçìîççJçjçÇuç Jçç{uçíu³çç çÆnjJ³çç yçájMççÇcçáUí Hç#ççbvçç çÆJç<çyççOçç nçíT MçkçÀlçí.
6) çÆnjJçU Kççu³ççvçí Hç#ççb®ççÇ YçÓKç Jçç{lçí Jç l³ççcçáUí lççCç kçÀcççÇ nçílççí.
7) A, B2 Jç Dçcçç³çvççí Dç@çÆmç[ Dçmçlççlç. çÆcçvçjumç Jç çÆJçìççÆcçvç®ççÇ içjpç Yççiçlçí.
8) çÆnjJçU Kççu³ççcçáUí Hç#ççb®ççÇ YçáKç Yççiçlçí Jç Hççíì mççHçÀ nçílçí.
9) çÆnjJ³çç HççuçíYççp³ççcçOçí jbiç kçÀCç Color Pigment ní Dçb[îçç®³çç çÆHçJçÈ³çç yçuçkçÀçcçOçí Jç çÆ®çkçÀvç®³çç lçbiç[çÇcçOçí çÆHçJçUmçj
kçÀuçj ³çílççí l³ççuçç yççpççjçlç ®ççbiçuçç YççJç ³çílççí.
10) kçÀJçUç Jç HçáÀuççíjç ³çíCççjç YççpççÇHççuçç ÐççJçç.
11) Hç#ççÇ Içjçlç YççpççÇHççuçç Hçíb[çÇ yççbOçÓvç Jçj uçìkçÀJççJççÇ pçíCçíkçÀªvç ®ççí®ççÇ cççjC³çç®ççÇ (Canabolism) Hç#ççbcçOççÇuç JççF&ì mçJç³ç
vççnçÇMççÇ nçíF&uç.
12) mJçlç:®ççÇ MçílççÇ Dçmçíuç lçj cçkçÀç, mççí³ççyççÇvç uççJççJçç l³ççcçáUí yççníªvç KççÐç DççCçç³ç®çç Kç®ç& kçÀcççÇ nçíF&uç.
38 | P a g e

परस - त - ल क - क - क - ट प - लन व - यवस - य प - रश - क - षण-1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

परस - त - ल क - क - क - ट प - लन व - यवस - य प - रश - क - षण-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HçjmççlççÇuç kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç J³çJçmçç³ç ÒççÆMç#çCç

Mr. Suhas Dnyandev Aabitkar

 yç´ç@³çuçj Jç uçí³çj ní kçÀçíbyç[îççb®çí J³ççHççjçÇ ÒçkçÀçj Dççnílç.

 kçÀçíbyç[îççb®³çç pççlççÇ, Jçiç& Jç HççíìpççlççÇ :-

Dç) Jçpçvççvçámççj JççÆiç&kçÀjCç - nuçkçÀçÇ pççlç, yççjçÇkçÀ pççlç,

çÆoJççUçÇ mçáfçÇvçblçj Içílçuçíuçç Jçiç& - 20/11/2012

Hççíì pççlççÇ (Jnjç³çìçÇ)

uçíiçnç@vç& pççlççÇlççÇuç Hççb{N³çç çÆHçmççcçáUí JnçF&ì uçíiçnç@vç& ní vççJç þíJçuçí Dççní.

Dçb[çÇ Jç Hç#ççÇ GlHççovççmççþçÇ HçÌoçmç:-

uçí³çj Hç#ççÇ Hççuçvç:-

cççbmçuç kçÀçíbyç[îççb®ççÇ çÆvçJç[ (yç´ç@³çuçj)

HççíuìçÇ& HçÀçcç&®³çç pççiçí®ççÇ çÆvçJç[:-

Hç#ççbvçç uççiçCççjçÇ IçjçlççÇuç pççiçç.:-

kçÀçíbyç[îçç Jçç{çÆJçC³çç®³çç HçOolççÇ:-

1) iççoçÇ HçOolç (çÆuçìj HçOolç) (2) çÆHçbpçjç HçOolç (kçíÀpç HçOolç)

2) çÆHçbpçjç HçOolç (kçíÀpç HçOolç):-

çÆHçbpçN³çç®çí DççkçÀçjcççvç Jç Hç#ççÇ mçbK³çç:-

çÆHçbpçjç HçOolççÇ®çí HçÀç³çoí.

Dçb[çÇ GlHççovççlç Yççjlçç®çç 5 Jçç ¬çÀ. uççiçlççí

yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ cççbmççcçO³çí 19 Jçç ¬çÀ. uççiçlççí.

1) iççoçÇ Hç×lç (çÆ[Hç çÆuçìj Hç×lç)

iççoçÇ Hç×lççÇ®çí HçÀç³çoí:

2) çÆHçbpçjç Hç×lç (kç@ÀçÆuçHçÀçíçÆvç&³çç çÆmççqmìcç) :-

çÆHçbpçjç Hç×lççÇ®çí HçÀç³çoí

çÆHçbpçjç Hç×lççÇ®çí lççíìí

3) muçç@ìí[ HçwuççíDçj Hç×lç:-

kçÀçíbyç[çÇ Kçlç :- Kçlççb®ççÇ içáCçJçÊçç

HççC³ççcçáUí nçíCççjí Hç#³ççb®çí Dççpççj :-

 Hç#ççbvçç jçíiç Pççu³ççJçj HççC³ççcçOççÇuç FkçÀçíuçç nç pçblçÓ lçHççmççJçç.

Hç#³ççbcçOçÓvç kçÀçíCçl³çç cççiçç&vçí HççCççÇ yççníj kçÀç{uçí pççlçí?

Goç. cçíçÆ[kçwuççíj, [ç³çkçwuççíj

 kçÀçíbyç[îççb®³çç mçcçánçuçç Hçwuçç@kçÀ nç Mçyo JççHçjlççlç.

1) Hç#ççbvçç ®ççbiçu³çç opçç&®çí HççCççÇ ÐççJçí (Good Quality Water)

yç´ç@³çuçj Hç#ççÇ KççÐç - çÆ®çkçÀ cç@Mç, mìçì&j, çÆHçÀçÆvçMçj.

uçíDçj Hç#ççÇ KççÐç - çÆ®çkçÀ cç@Mç, ûççíDçj, çÆHçÀçÆvçMçj.

kçÀçíbyç[îççb®³çç çÆJççÆJçOç DçJçmLçílç uççiçCççjí KççÐç®çí ÒçkçÀçj :-

2) ûççíDçmç& cç@Mç Jçç{l³çç kçÀçíbyç[îççb®çí KççÐç 8 - 20 DççþJç[í

3) uçíDçmç& cç@Mç Dçb[çÇ IççuçCççN³çç cççÐççb®çí KççÐç 20 DççþJç[îççbvçblçj

4) mìçì&j cç@Mç cççbmçuç pççlççÇ®³çç çÆHçuuççb®çí KççÐç 0 - 3 DççþJç[í

5) yç´ç@³çuçj çÆHçÀçÆvçMçj cç@Mç cççbmçuç pççlççÇ®³çç çÆHçuuççb®çí KççÐç 6 DççþJç[í

yç´ç@³çuçj mìçì&j cç@Mç

yç´ç@³çuçj çÆHçÀçÆvçMçj cç@Mç

Dçb[çÇ oíCççjçÇ kçÀçíbyç[çÇ ÒççÆlç Hç#ççÇ KççÐçç®çí ÒçcççCç :-

uçíDçmç& cç@Mç 20 DççþJç[îççvçblçj 1 Hç#ççuçç 37 lçí 40 çÆkçÀuççí KççÐç uççiçlçí.

cççbmçuç kçÀçíbyç[çÇ ÒççÆlç Hç#ççÇ KççÐçç®çí ÒçcççCç :-

Hç#³ççbcççiçí Yççb[îççb®çí ÒçcççCç Jç l³çç®çí çÆvç³ççípçvç:-

Hç#ççbvçç ÐççJç³çç®çç Dççnçj vçíncççÇ mçblçÓçÆuçlç DçmççJçç

Gpçç& - (kçÀçyççí&nç[^íìmç - Carbohyadrets) - Hç#ççbvçç cçkçw³ççcçOçÓvç çÆcçUlçí.

çqmvçiOç HçoçLç& (Hç@Àìdmç - Fats) - MçkçwlççÇ Jç G<cçímççþçÇ

KççÐçç®ççÇ vççmçç[çÇ ìçUCçí:-

kçáÀkçwkçáÀì Hççuçvç J³çJçmçç³ç çÆkçÀHçÀç³çlçMççÇj kçÀjC³çç®çí cççiç&: -

uççÆmçkçÀjCç oíC³çç®³çç Hç×lççÇ:-

mçá®çvçç - uççÆmçkçÀjCççmç kçÀOççÇ®ç çÆJçuçbyç uççJçÓ vç³çí.

Dçb[çÇ oíCççN³çç Hç#ççb®çí uçmççÇkçÀjCç

3) 7 Jçç çÆoJçmç / 18-21 çÆoJçmç Dçç³ç.yççÇ.[çÇ uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç

4) 24 - 28 çÆoJçmççlç Dçç³ç.yççÇ.(MJçmççvçç®³çç $ççmççJçj) uçmç GlHçokçÀç®çí mçá®çvçívçámççj çÆkçbÀJçç

6) 8 - 9 DççþJç[í uççmççíìç SHçÀ 1 mì^ívç (uçmççÇ®ççÇ pççlç) kçÀçlç[çÇKççuççÇ 0.5 çÆcçuççÇ

8) 14 - 16 DççþJç[í Dçç³ç.yççÇ. (Infictius [çíÈ³ççlçÓvç çÆkçbÀJçç çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç

10) 18 - 19 DççþJç[í uççmççíìç Dççj 2 yççÇ yçÓmìj çÆHçC³çç®³çç HççC³ççlçÓvç ÐççJççÇ

1) ®ççí®ççÇ kçÀçHçCçí (çÆ[çÆyççÆkçbÀiç (Debeaking)) :-

(2) vçjç®çç lçájç kçÀçHçCçí ([çÆyçbiç (Dubbing))

(3) kçÀUHççlççÇuç Hç#ççÇ kçÀç{Cçí (kçÀçÆuçbiç (Culling))

Hç#ççbcçOççÇuç jçíiçjçF& kçÀçíbyç[îççb®³çç jçíiççb®çí JççÆiç&kçÀjCç:-