Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Πρόλογος

Φαινομενολογία και Κριτική

Κατ’εμέ το ζήτημα των λεγομένων περί ενάρετης διαβίωσης δίχως ηθική

και δίχως αφέντη και φιλόσοφο είναι μετέωρο. Δεν είναι δυνατόν να
διάβουμε βίο εδώ στην Ευρώπη δίχως φιλοσοφική κατανόηση. Οι μύθοι
περί τέλους της φιλοσοφίας είναι ακόμη εδώ, παραταύτα οι εκπρόσωποι
αυτών των μύθων από ότι φαίνεται πολεμούνται και νικιούνται σε κάθε
πλατεία, σε κάθε γωνία.

Κάποιοι σήμερα μιλάνε για μετα-φαινομενολογία. Έχω εξηγηθεί ήδη για

το άτοπο της έκφρασης, η φαινομενολογία ως ο λόγος περί φαινομένων,
η κατανόηση του πνεύματος εώς έχων αντικείμενο, αυτό το είδεναι που
προυποθέται ένα επίστεσθαι, αυτός ο λόγος, συνεχίζει ακόμα. Πιστοί
στον Έντμουντ Χούσσερλ συνεχίζουμε παρά τις όποιες διαφωνίες, οι
διαφωνίες θα μας απασχολήσουν, και μας απασχολούν ήδη. Δεν τις
προσπερνάμε προσπαθούμε να τις υπολογίσουμε. Ας πούμε λοιπόν, ότι
είμασταν κάπως υπερβολικοί στην έκφραση. Γιατί ο Χουσσερλ λοιπόν να
είναι ο πατέρας της φαινομενολογίας και να μην υπάρχουν
χουσσερλιανοί; Γιατί ο φαινομενολόγος του σήμερα διαβάζει οτιδήποτε
άλλο από τον θεμελιωτή της φιλοσοφικής έρευνας που ονομάζεται
φαινομενολογία. Ας κάνουμε έναν κύκλο λοιπόν. Εάν και εφόσον η
Ευρώπη γέννησε την φιλοσοφία και τους φιλοσόφους, εώς ελεύθερα
πνεύματα, πως εμείς σήμερα θα κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα το οποίο δεν
θα είναι απλά επανάληψη της παραδόσεως, αλλά θα είναι κάτι σαν μία
νέα αρχή πιστή στο πνεύμα της φιλοσοφίας;

Όλοι οι δρόμοι έχουν ήδη παρθεί, ο άνθρωπος κινείται από μέρα σε μέρα
και από ώρα σε ώρα, ψάχνει, ο καθένας ψάχνει τον εαυτό του και τον
αγαπημένο του άλλου στους δρόμους της Ευρώπης. Δεξιά και αριστερά
κινείται σχεδόν στην τύχη. Οι επιστήμες βιώνουν μια υποτιθέμενη
άνθιση ενώ η πίστη στον Λόγο καταρρέει ανά ώρα και στιγμή και οι
στυλοβάτες της γνώσης αναγκάζονται να δουλέψουν ξανά και ξανά για
να ξαναστηθεί το οικοδόμημα της Ηθικής. Φτιάχνουμε και γκρεμίζουν.
Εμείς λοιπόν θα θεωρήσουμε ότι το ζήτημα του καιρού είναι η
εγρήγορση και η περήφανη γυναίκα, εγρήγορση και περηφάνια.

1
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Ο κύκλος λοιπόν, ο κύκλος του Είναι, η φαυλότητα του, η δήθεν

φαυλότητα του μας έχει ήδη απασχολήσει. Να μπούμε στον κύκλο
λοιπόν; Δεν γίνεται να βγούμε λοιπόν. Και ένας κόκκος ύλης να
εξαφανιστεί, που ακριβώς θα πήγαινε το Πάν; Τι θα έκανε το Παν αν
εξαφανιζόταν κάτι από την ύπαρξη; Κατ’εμέ αν υπήρχε ολικός
εκμηδενισμός έστω και ενός πράγματος τότε το Παν αναγκαστηκά θα
ακολουθούσε για να καλύψει το κενό υπάρξεως το οποίο βιώθηκε. Αυτή
η απότομη κίνηση θα σάλευε την σταθερότητα του νυν κόσμου. Θα
μπορούσαμε να προεκτείνουμαι αυτό το πείραμα σκέψης στο άπειρο και
να φανταστούμε μια άπειρη κίνηση στην οποία ο Κόσμος θα κατέρρεε
σιγα-σιγά, δηλαδή για εμάς ταχύτατα. Ας μην κλείσουμε το ζήτημα
γρήγορα, απλά όπως έχω εξηγήσει ήδη σε προηγούμενο μου έργο, στο
«Περι Χρέους και άλλων Εμποδίων», η άπειρη ταχύτητα φαίνεται να
αντιπαρατίθεται στην σταθερότητα του νυν, εναργού δοσμένου κόσμου.

Άρα δύο πράγματα ένα, είτε υπάρχει η προοπτική της ανθρωπότητας,

είτε φαντασιονόμαστε υπερδυνάμεις. Σε αυτό το έργο λοιπόν δεν
θέλουμε να βγει κανείς απέξω, σαν το scrabble που κάθε πολύγωνο που
βγαίνει κάνει το οικοδόμημα πιο αδύναμο, έτσι και εμείς προσπαθούμε
να κρατήσουμε το οικοδόμημα όρθιο. Το οικοδόμημα αυτό είναι η
σταθερότητα του νυν Κόσμου. Ο νυν Κόσμος, εξαρτημένος από τον
Λόγο, υπάρχει διότι υπάρχει Λόγος. Το «λόγον δίδοναι» που μας
υπενθύμισε ο Κορνήλιος Καστοριάδης είναι απαραίτητη προυπόθεση,
αιώνιο πρόταγμα, της ηθικής και ενάρετης ανθρώπινης διαβίωσης.
Πρέπει να δίνουμε Λόγο.

Η φαινομενολογία είναι η επιστήμη των φαινομένων εώς αυτά τα

φαινόμενα να αποτελούσαν το αντικείμενο των εναργών εποπτειών μας
και των διαβλέψεων μας, ο Λόγος περί των φαινομενών αναγκαστικά
συνεχίζει. Η φαινομενολογιά λοιπόν, παντρεμένη με την Κριτική, με την
γνώση και την ηθική που πηγάζει από μία ενδελεχή μελέτη των
φαινομένων μας οδηγεί στον Κοσμοπολιτισμό. Ο Ευρωπαικός
Κοσμοπολιτισμός έχει σήμερα δύο εχθρούς, τον θετικισμό και την
χυδαιότητα. Ο Κοσμοπολιτισμός δεν είναι ένας απλός πολυπολιτισμός,
είναι η συμβίωση μεταξύ προσώπων τα οποία σέβονται το ένα το άλλο.

Ο Κοσμοπολιτισμός, η συμβίωση λαών στο Εσωτερικό της Ευρώπης,

είναι δυνατή μόνο εάν ο φασισμός διαπολεμηθεί. Εγώ είμαι υπέρ μιας
Ευρώπης που δέχεται τον Ξένο.
2
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Ο Καντ λοιπόν, στοχαστής των Ηθών, προετοίμασε το έδαφος για μια

υγιή Ηθική στεκόμενος εντός του Δικαστηρίου του Λόγου. Ο Λόγος ως
Κριτής των λόγων είναι το Δικαστήριο του Καθαρού Λόγου, η Κριτική
του Καθαρού Λόγου θέτει τα θεμέλια μίας έλλογης Κριτικής του κάθε
αυτόκλητου υπερασπιστή της χυδαιότητας. Η Κριτική, λοιπόν, είναι το
μηχάνημα που λειάνει το έδαφος για να στηθεί ακέραιο το οικοδόμημα
των Ηθών.

Αν και εφόσον δεν υπήρχε η Κριτική τότε θα είχαμε μια απόλυτη

ασυδοσία. Πως είναι ένας Κόσμος δίχως Ηθική; Είναι προφανώς η
βαρβαρότητα. Ο σπουδαίος Ζυλ Ντελέζ είχε πει στο Abecedaire ότι η
Φιλοσοφία υπάρχει για να σταματάει την βλακεία. Η κτηνωδία, τα μίσοι,
όλα αυτά καλύπτονταί από ένα πέπλό, το Πέπλο της Ηθικής.

Η απελευθέρωση, η απελευθέρωση από τα δεσμά του ανήθικου Κόσμου,

του γελοίου ρατσισμού, της στρεβλοδικίας εν τέλει για να μιλήσουμε και
λίγο ανοιχτά, των θετικιστών που δεν κατανοούν ότι όλες οι επιστήμες
εκτός της μαθηματικής φυσικής μιλάνε για μερικά πράγματα, για
αποσπάσματα ενός Κόσμου οποίος είναι Ένας και Μοναδικός, η
απελευθέρωση από τον θετικισμό λοιπόν, μας αφορά όλους.

Η έννοια του εμμενούς Κόσμου είναι η έννοια που αφορά την εποχή
μας. Η βιολογία και ο βιολογισμός, η ψυχολογία και ο ψυχολογισμός, η
κοινωνιολογία και ο κοινωνιολογισμός, μας αφήνουν παγερά
αδιάφορους. Αυτές οι λοιπές επιστήμες στέκονται σε ξένα θεμέλια για
έναν φαινομενολόγο, αυτές οι επιστήμες έχουν όρια. Όρια διάβλεψεις και
κατανόησης. Απορούμε από την τύχη των ιδεαλιστών που πιστεύουν σε
μια απόλυτη επιστήμη. Αν υπήρχε θα ήταν η Μεταφυσική. Σεβόμαστε
φυσικά και τον ψυχολόγο, και τον βιολόγο και τον κοινωνιολόγο, αυτός
με τον οποίο έχουμε πρόβλημα είναι ο επιστημονιστής.

Το Ον δια το οποίο ομιλούμε είναι πλέον εμείς οι ίδιοι, ο άνθρωπος, η

ανθρωπότητα και εν τέλει το ζωντανό Ον. Κατά δεύτερο λόγο υπάρχει το

3
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

ενυλό αγαθό, και γαρ κατά τρίτο λόγο υπάρχει το αδημιούργητο, αυτό
που δεν πλάστηκε από ανθρώπινο χέρι, ούτε αυτό που προέκυψε μέσω
αλληλεπηδράσεων, μιλάμε φυσικά για τα φυσικά στοιχεία τα οποία είναι
υπεράνω των δυνάμεων μας.

Ας επικεντρώσουμε σήμερα στο ζήτημα του Κόσμου. Τι συναντάμε

λοιπόν καθημερινά; Αν ξεκινήσουμε θεωρώντας ότι αυτός εδώ ο Κόσμος
είναι ο Κόσμος του ανθρώπινου όντος, καταλήγουμε γρήγορα στο
πολιτικό ζήτημα. Δεν θα επηρεάσουμε την κοινή γνώμη όσον αφορά το
πολιτικό με μία μεταφυσική θεωρία. Η Μεταφυσική υποτίθεται ότι
βρίσκεται πέρα. Πέρα και πάνω από το Πολιτικό, εώς τέτοιο. Για την
Μαρξιστική άποψη αυτό είναι ένα Καπιταλιστικό ψέμα. Το Ον της
Μεταφυσικής είναι ο άνθρωπος, ο Κόσμος και φυσικά ο Θεός. Η
θρησκεία λοιπόν, ως όπιο του λαού κατά τον Μαρξ είναι το Ον του εντός
του ανθρώπινου Κόσμου.

Οπότε αν θελήσουμε να υποθέσουμε την ύπαρξη της Μεταφυσικής, θα

πρέπει να υπολογίσουμε τις διαφωνίες έναντι της. Η Μεταφυσική
θεώρηση, κρίνεται ως ψεύδος από τους Μαρξιστές. Οπότε ας
αναγνωρίσουμε ότι στην φάση του Χαιντεγγεριανού οντολογικού
σκεπτικισμού, δηλαδή την θεμελίωση της πρώτης οντολογίας κατά τον
ιδίο, ο Μαρξισμός κρατούσε τα ηνία. Δύο πράγματα ένα, ήτε ο
Μαρξισμός έχει δίκιο και η Μεταφυσική είναι μια ψευδεπίγραφη θεωρία
προορισμένη να γεφυρώσει το ταξικό χάσμα, είτε η Μεταφυσική εώς
βασίλισσα των επιστημών διαφυλάσσει την Μνήμη του εκάστοτε λαού.
Κατ’εμάς υπάρχει και ο τρίτος δρόμος ο οποίος είναι η Κριτική θεώρηση
και ο Φαινομενολογικός χάρτης του επιστητού που χάριν στο ιδεώδες
μιας άπειρης ανάπτυξης συμπέφτει με τον Μαρξιστικό τρόπο, δηλαδή
εκεί που οι μαρξιστές λένε νομοτέλεια του Κομμουνισμού, εμείς λέμε
ιδεώδες της αέναης Ειρήνης.

Το συμβάν είναι ένα και το αυτό, ή μήπως να μιλήσουμε για την ποικιλία
διάφορων συμβάντων. Ο Ζυλ Ντελέζ λοιπόν θέτει τα συμβάντα εντός
ορίζοντα, του ορίζοντα της εμμένειας η οποία με την σειρά της στήνεται
πάνω σε μία υπόσταση. Ας ακολουθήσουμε αυτή την σκέψη εώς ότου
καταστεί σαφές ότι η Σπινόζικη υπόσταση είναι το Α και το Ω της
Ντελεζιανής Φιλοσοφίας.

4
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Εάν κατανοήσουμε την Εμμένεια ως κάτι το οποίο συστάται εντός ή

πάνω σε μία υπόσταση τότε πολύ απλά η ποιότητα της ζωής είναι
εξαρτημένη από το τι ακριβώς κατασκευάζουμε, αυτό που
κατασκευάζουμε μπορεί να είναι ένας θεσμός, μια μηχανή, ή μια εταιρία,
λέμε. Λοιπόν, έχουμε στο παρελθόν αναφερθεί στην αντινομία της
ύστερης Ντελεζιανής σκέψης ανάμεσα στο πλάνο της εμμένειας και την
υποτιθέμενη άπειρη ταχύτητα, του φωτός και της σκέψης. Νομίζουμε ότι
αυτό το στοιχείο της σκέψης του Ντελέζ και του Γκουαταρί, είναι βαθειά
αντινομικό.

Αλλά ας είμαστε επιεικείς για ένα έργο το οποίο γράφτηκε σε

συνεργασία. Ας υποθέσουμε ότι δεν μιλάνε για μια φανταστική κατ’εμάς
άπειρη ταχύτητα, αλλά μιλάνε για την Σπινόζικη Υπόσταση.

Σε αυτή την περίπτωση θα λέγαμε ότι και αυτοί ήταν μεταφυσικοί,

ειδικά ο Ντελέζ. Παραταύτα, κρίνουμε την Μεταφυσική του Ντελέζ εώς
μιας Μεταφυσικής με πολλαπλές απολήξεις. Πρέπει φυσικά να
υπολογίσουμε και την Ντελεζιανή άποψη, αλλά παραταύτα εμείς, εμείς
εδώ, έχουμε μια άλλη άποψη. Δεν μπορούμε απλά και ξάστερα να
θεωρήσουμε ότι το θέμα Μεταφυσική έκλεισε με τον Σπινόζα και να
τρέξουμε να παράξουμε μια ανόητη πολιτική φιλοσοφία. Η πολιτική
φιλοσοφία είναι για τους πολιτικούς φιλοσόφους, η υποτιθέμενη
Καντιανή άρνηση της πολιτικής φιλοσοφίας δεν είναι αλήθεια. Ο
Ιμμάνουελ Καντ απλά πάτησε στο στερεό έδαφος του Δικαίου. Ο Ζυλ
Ντελέζ μαζί με τον Φέλιξ Γκουατταρί στον Αντι-οιδίποδα τους μιλάνε
για τον άνθρωπο μεταφορικά, δηλαδή εικονικά, δηλαδή θα ήταν ένα
υπέροχο έργο, ένα όμορφο έργο, εάν και εφόσον παραδεχόντουσαν ότι
είναι μεταφορικό. Θα ήταν στο ράφι λογοτεχνεία. Ο Ζυλ Ντελέζ λοιπόν
κάνει σχεδόν αποκλειστικά μεταφορές. Και ορίστε τι ζήσαμε, να ακούμε
μεταφορά στην μεταφορά, εικόνα στην εικόνα, και να έχουμε έναν
φαντασμένο να μας λέει ότι μιλάει κυριολεκτικά. Δεν είναι αυτό σοβαρό
πολιτικό έργο, δεν γίνεται να πασπατεύεις έτσι την ιστορία, όποιος θέλει
όλη την ιστορία σαν σε ένα bulletin ας διαβάσει το Κομμουνιστικό
Μανιφέστο. Η ιστορία που προτείνει ο Ζυλ Ντελέζ αφορά 30 κεφάλια
στην Vincennes και όχι ιστορικά γεγονότα. Η λέξη «σαν» δεν μπορεί να
βγεί από την γλώσσα. Είναι η αμοιβάδα κυριολεκτικά σε αναμονή;
Περιμένει το θύμα της; Είναι σε άμορφη κατάσταση δηλαδή σε υπνηλία;
Είναι μήπως σαν να βρίσκεται σε αναμονή;

5
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Πήραμε την πιο κοντινή στην πραγματικότητα Ντελεζιανή εικόνα. Και

μιλάει για μια αμοιβάδα. Είναι ο άνθρωπος χίλιες αμοιβάδες; Εγώ και ο
καθένας που μπορεί να δει με τα μάτια του λέει ότι έχουμε να κάνουμε με
μεταφορές. Ο άνθρωπος εώς άνθρωπος είναι ένα Ον. Ένα Ον με
ορίζοντα, δεν κάνουμε εδώ μοριακή επιστήμη, οι χημικοί τα των χημικών
και οι φιλόσοφοι τα των φιλοσόφων.

Το έργο του Εντμουντ Χούσερλ γνώρισε την άνθιση της

φαινομενολογίας και ύστερα την προδοσία. Μετά την προδοσία
ακολούθησε η εκτροπή Ντελέζ. Η προδοσία του φαινομένου λόγου έχειν
ήρθε από την Χαιντεγγεριανή φαινομενολογία που έκλεισε τον ορίζοντα
στο ζήτημα της ανθρωπολογίας. Ο Χάιντεγγερ ισχυρήστηκε ότι ο
άνθρωπος είναι ένα εδώ-τώρα, διακλείοντας έτσι την άπειρη προοπτική
που πρότεινε ο Χούσερλ.

Το φαινόμενο εώς επιστητό και ως λόγον έχων είναι το πρώτιστο

στοιχείο για τον άνθρωπο, δηλαδή για εμάς. Πως θα γνωρίσουμε το
καθαρό εώς τέτοιο αν δεν κοιτάξουμε το κατ’εμάς; Ο Χάιντεγγερ
ισχυρίζεται ότι γνωρίζοντας το κατ’εμάς και ξεκινώντας από το ερώτημα
του όντος εώς όντος ίσως φτάσουμε σε μια βαθειά κατανόηση του Είναι-
δίχως-εμάς. Αυτό για οποιοδήποτε υπερβατολογική φιλοσοφία είναι ένα
φάντασμα, μια φαντασίωση. Δεν υπάρχει ο Κόσμος δίχως εμάς, και να
υπήρχε ποτέ θα ήταν εκτός του νυν φαινομενικού Κόσμου, άρα ο
Αιώνας, εώς υπόθεση, ακόμη και στον Σπινόζα το Sub-species-
aeterarnatis, αυτός ο Αιώνας θα πρέπει στον νυν Κόσμο να είναι το
πρώτο μας ερώτημα και η πρώτη μας βεβαιότητα.

Το να μιλήσουμε για την αιωνιότητα ως τέτοια θα μας πήγαινε πολύ

μακρυά. Η αιωνιότητα στον νυν Κόσμο είναι η Μνήμη, η επιβίωση του
παρελθόντος ως τέτοιου, ασάλευτου στον εαυτό του. Το παρελθόν λοιπόν
ακολουθεί εμάς σήμερα, μας σπρώχνει προς την κατεύθυνση που έχουμε
επιλέξει. Ο αιώνας μας, είναι νέος ακόμα, η κατεύθυνση που θα πάρει
είναι απρόβλεπτη. Αυτή την στιγμή το κύμα του αιώνα φαίνεται να είναι
η Οικολογία.

Η διαβεβαίωση λοιπόν του χαρακτήρα του αιώνα είναι αυτό που

επιχειρείται να διατυπωθεί από πολλές πλευρές, και από τον Νότιο και
Βόρειο ημισφαίριο. Η διαβεβαίωση ότι ο Νότος τηρεί την οικολογική

6
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

συνείδηση μας διαπερνά σήμερα. Ο Βορράς μένει να ακολουθήσει στην

τήρηση της οικολογικής συνείδησης.

Η αιωνιότητα λοιπόν, του είδους μας, περνάει μέσα από την διαφύλαξη
του Δάσους. Εάν και εφόσον τηρηθεί η οικολογική δέσμευση του
ανθρώπου απέναντι στην Φύση, τότε λοιπόν, δεν υπάρχει κανένας λόγος
ιδιαίτερης δηλαδή τραγικής ανησυχίας. Η ανησυχία παραταύτα,
παραμένει σε πληθωρικό βαθμό εάν και εφόσον δεν είμαστε βέβαιοι ότι
θα τηρηθούν οι δεσμεύσεις. Τα κράτοι λοιπόν, μέσω του ΟΗΕ, έχουν
δεσμευθεί για την διατήρηση του Δάσους.

Κάναμε μια υπόθεση, αυτήν του υποτιθέμενου άπειρου ορίζοντας της

Ευρωπαικής ανθρωπότητας. Αυτή ήταν η υπόθεση ενός Χούσερλ. Πιστοί
σε αυτόν τον ορίζοντα διανύσαμε την διαδρομή που πάει από το τότε στο
τώρα. Παραταύτα ας θεωρήσουμε για λίγο ότι ο ορίζοντας είναι
πεπερασμένος, όχι χρονικά αλλά στο επίπεδο της γνώσης. Ο άπειρος
χαρακτήρας του καθορισμένου τοπολογικά ορίζοντα είναι μια υπόθεση.
Η Κριτική δεν μπορεί να κατανοηθεί και να αρθρωθεί αν δεν υπάρξουν
κάποιες προυποθέσεις, προυποθέσεις που τίθονται εντός της Κριτικής
διανόησης. Εάν λοιπόν θέλουμε να συνεχίσει η υποτιθέμενη ελευθερία
Λόγου θα πρέπει να είμαστε αντιμέτωποι με την λογοκρισία που
δυστυχώς επικρατεί.

Η λογοκρισία λοιπόν έρχεται προφανώς από ψηλά. Ψηλά στα γραφεία,

ψηλά στην ιεραρχία, είναι οι λειτουργοί του Κράτους, εκεί λοιπόν τίθεται
το θέμα της ελεύθερης ομιλίας, τι ακριβώς μπορεί να θεωρηθεί ομιλία
ελεύθερη. Αυτή η ομιλία, στην γραπτή της μορφή υπόκειται σε έλεγχο,
κριτικό έλεγχο. Είναι όμως δίκαιο η απαγόρευση τύπεων εκφράσεων;

Το ζήτημα πολλές φορές αφοράει τον έλεγχο στην ομιλητική διάθεση

του ανθρώπου. Κάθε επάγγελμα έχει το καταστατικό του, δηλαδή τους
τύπους που πρέπει να κρατηθούν για να συνεχίσει η λειτουργία του,
δηλαδή την δεοντολογία του. Ας πάρουμε για παράδειγμα το επάγγελμα
της συνοδού. Είθισται ο ενδιαφερόμενος να υπακούει έναν κώδικα. Ας
πούμε στα αεροπλάνα.

Η συνοδός λοιπόν έχει διάφορων τύπεων δικαιώματα που συγκρούονται

με τα δικαιώματα του επιβάτη. Ακόμη και στα λεωφορεία, και στα τρένα
η συνοδός προσφέρει μία αίσθηση ασφάλειας και τάξης. Ας μιλήσουμε
τώρα για τον Φίχτε και την θαυμαστή άποψη του, ότι αν καταργήσουμε
7
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

την ελευθερία του τύπου, θα καταργηθεί εκ των υστέρων και η ελευθερία

της έκφρασης. Σίγουρα, και είναι βέβαιο, εάν καταργούταν το ένα θα
καταργούταν και το άλλο, διότι πολύ απλά μια ομιλία που υπάρχει μόνο
εσωτερικά θα έφτανε σε βάλτο, δηλαδή θα ήταν μία ομιλία η οποία θα
ήταν εσωτερικευμένη μόνο και δεν θα μπορούσε να τεθεί σε κυκλοφορία
στον Κόσμο. Αν ήμουν ελεύθερος μόνο μέσα μου, χωρίς να μπορώ να
εκφραστώ, τότε σίγουρα σε πολύ μεγάλο βαθμό κατά την διάρκεια των
ημερών μου θα ξεχνούσα αυτή την ελευθερία μου. Οπότε εν τέλει ο
Φίχτε έχει δίκιο. Η προσπάθεια να καταπατηθεί η ελευθερία του τύπου
οδηγεί στην καταπάτηση της ελευθερίας του Λόγου.

Άρα ας εντοπίσουμε το πρόβλημα. Είναι το πως σχετίζεται η Κριτική με

την Λογοκρισία. Η σχέση αυτή είναι σίγουρα περίπλοκη, αλλά θα λέγαμε
ότι δίχως Κριτική, η ελευθερία Λόγου θα έφτανε στην ασυδοσία, και
χωρίς ελευθερία Λόγου, η λογοκρισία θα ήταν αποπνικτική. Η Κριτική
είναι προϊόν ευθυκρισίας.

Ηθικά μιλώντας, είναι οι πετυχημένοι που είναι και σωστοί; Είναι άραγε
ο πετυχημένος ο σωστός άνθρωπος; Είναι άραγε ο άνθρωπος με πλούτο
που είναι μεζούρα του νυν Κόσμου;

Ας επιστρέψουμε λοιπόν στο ζήτημα της Φαινομενολογίας. Ο ορίζοντας

μας καλύπτεται από της εναργές μας διαβλέψεις, και φυσικά, από της
εναργές μας εποπτείες. Λοιπόν, ας πιάσουμε το θέμα από βαθειά. Ας
πούμε λοιπόν, πρώτον, ότι καθένας ορίζει για τον εαυτό του έναν
ορίζοντα, δεύτερον, αυτός ο ορίζοντας δημιουργεί αυτό που για αυτόν
είναι διάβλεψη, και τρίτον ότι εντός αυτού του ορίζοντα έχουμε εναργής
εποπτείες.

Ας γυρίσουμε λοιπόν στο παράδειγμα μας, αυτό της συνοδού. Ας πούμε

λοιπόν παραδείγματος χάριν ότι υπάρχει μια συνοδός τρένου. Η συνοδός
λοιπόν απαιτεί από τον επιβάτη να μην φάει το γεύμα του άμεσα αλλά
πρώτα να δέσει την ζώνη του. Η δεοντολογία απαιτεί την υπακοή του
επιβάτη. Τι δύναται ο επιβάτης εκείνη την στιγμή; Το παρόν Νομικό
πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο με διαφωνία, που θα οδηγήσει
αναγκάστηκα στην επέμβαση των πραγματικών ή δήθεν ανωτέρων.

Οπότε ο ορίζοντας μας, είναι περισσότερο ή λιγότερο εκτεταμένος στον

Χώρο και στον Χρόνο, οι διαβλέψεις μας μπορεί να είναι περισσότερο ή

8
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

λιγότερο κενές περιεχομένου, εάν και εφόσον ο Νομικός Ορίζοντας είναι

συγκεκριμένος τότε οι διαβλέψεις υπόκεινται σε Νόρμες.

Αυτοί λοιπόν που δεν υπακοούν στις Νόρμες δυστυχώς βάλλονται από
δεξιά και αριστερά. Για αυτό ακριβώς τον Λόγο υπάρχει και η
διαμαρτυρία. Η διαμαρτυρία, η διαδήλωση, η οργάνωση είναι η μοίρα
των κάτω.

Άραγε δεν ανήκουν όλοι οι φιλόσοφοι στην ιστορία της φιλοσοφίας;

Δεν είναι ο κάθε φιλόσοφος ένα μέρος ενός ευρύτερου συνόλου; Ο
Κορνήλιος Καστοριάδης ψευδόταν όταν μιλούσε για την κοινωνικο-
ιστορική διάσταση του ανθρώπινου όντος; Δεν είναι λοιπόν η πολεμική
του εκάστοτε φιλοσόφου που τον κάνει από μια πλευρά τουλάχιστον να
ανήκει στην ιστορία της φιλοσοφίας;

Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο ερώτημα, και βλέπουμε για τα άλλα

αργότερα. Σίγουρα ο φιλόσοφος δεν μπορεί να ζήσει δίχως άλλους
φιλοσόφους. Δίχως πολεμική όπως είπαμε. Ο Φρήντριχ Νίτσε δεν είχε
πει άραγε ότι η τελευταία πράξη κάθε νέοου φιλοσόφου είναι να
αποκεφαλίσει τον προκάτοχο του; Δεν είναι η πολεμική άραγε που
συναντάμε στα έργα όλων των φιλοσόφων; Αυτό δεν σημαίνει ότι ο
εκάστοτε φιλόσοφος κοιτάει μόνο την πολεμική, απλά διαπιστώνουμε το
γεγονός ότι μέσα και εντός του έργου του κάθε φιλοσόφου η πολεμική
έχει την σημασία της.

Το παράδειγμα του Πλωτίνου είναι χαρακτηριστικό. Κανείς δεν μπορεί

να διανύσει της Εννεάδες χωρίς να παρατηρήσει ότι ο Πλωτίνος
αναφέρει πολλαχώς πολλές απόψεις προγενέστερων από αυτόν
φιλοσόφων. Παραταύτα ο Πλωτίνος κάποια στιγμή, στην τέταρτη
Εννεάδα, παίρνει τον Λόγο. Έτσι πρέπει να κάνει ο πρωτόπειρος
φιλόσοφος, πρέπει να εντρυφήσει στην σκέψη ενός δασκάλου, πρέπει να
εντρυφήσει στα έλοι και στους γκρεμούς, πρέπει να δει πόσο δύσκολο
είναι το στοχάζειν, και τότε, ίσως να απελευθερωθεί.
Η ιστορία λοιπόν είναι η επιστήμη των γεγονότων. Όπως έδειξε ο
Γκευρού, η ιστορία έχει και αυτή την θέση της στον φιλοσοφικό
στοχασμό, αυτό διότι δεν είναι δυνατόν να στοχάζεσαι δίχως να
υπολογίζεις τον προκάτοχο σου, τους προκάτουχους σου. Η ιστορία
λοιπόν, αποτελεί απαραίτητη προυπόθεση του στοχασμού. Η μη-γνώση
της ιστορίας της φιλοσοφίας οδηγεί μόνο στην Χάρυβδη.

9
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Περί του τελευταίου ανδρός ο Λόγος, ο τελευταίος άνθρωπος του Νίτσε

μας ακολουθεί ακόμα, είναι ο Φιλόσοφος της πολεμικής. Ξέρει μόνο την
πολεμική.

Η φαινομενολογία λοιπόν ως επιστήμη των φαινομένων ζει ακόμα. Ζει

στους πάγκους των πανεπιστημίων και ζει και στα γραφεία των οίκων
μόδας. Τι έκανε τον σύγχρονο άνθρωπο να οικτιρίσει την
φαινομενολογία; Γιατί ένας φιλόσοφος του μεγέθους του Ζυλ Ντελέζ να
μιλάει ενάντια στην φαινομενολογία; Ήταν η επιθυμία του να οδεύσει
προς ολοταχώς σε νέα δεδομένα. Σπουδαία απόφαση για την εποχή του
αλλά μια απόφαση που εμείς σήμερα την θεωρούμαι την πιο μέτρια του
απόφαση, γιατί ήταν η πολεμική απόφαση του.

Πρώτο Κεφάλαιο
Η φαινομενολογία στον 20ό αιώνα
Πότε ακριβώς ξεκίνησε η ιστορία της φαινομενολογίας; Θα μπορούσαμε
να πάμε εώς τις «Μεταφυσικές Αρχές της επιστήμης της Φύσης» του
Ιμμάνουελ Καντ για να βρούμε τυπωμένη την λέξη φαινομενολογία. Εκεί
η φαινομενολογία είναι η επιστήμη της φύσης ενόσω υπάρχει
υποκείμενο. Ιδέα προδρομική αλλά συμπαγής. Είναι το υποκείμενο εώς
στοχαστής, εώς θεωρητής και εώς παρατηρητής της φύσεως, αυτός ο
επιστήμονας είναι ο φαινομενολόγος.

Ο Έγελος από την μεριά του έγραψε την «Φαινομενολογία του

Πνεύματος» , το Πνεύμα το οποίο οράται τον εαυτό του φτάνει σε
κατανόηση μέσω της ιστορικής διαδικασίας. Το τέλος της ιστορίας
αφορά την κατανόηση του πνεύματος εώς ύλη, εώς φυσικό ον. Οπότε
νομοτελειακά ο ιστορικός υλισμός διαδέχθηκε την Εγελιανή Διαλεκτική.

Εμείς λοιπόν, ύστεροι φαινομενολόγοι του 21ού αιώνα, ξεκινάμε από

τον Χούσερλ. Ο Ιμμάνουελ Καντ έθεσε τις βάσεις, δηλαδή την βάση της
κριτικής συστηματικής, δηλαδή το υπερβατολογικό υποκείμενο, και ο
Χούσερλ έκανε την δογματική του καντιανού ορθολογισμού. Η
δογματική του κριτικού συστήματος είναι προβλεπόμενη από τον Καντ,
εφόσον και εάν αποδεχθούμε ότι υπάρχει γνώση. Οι δογματικοί προ-
Καντιανοί φιλόσοφοι απλά δεν είχαν κάνει κριτική στον καθαρό Λόγο,
δηλαδή πιστεύαν ότι τα φαινόμενα είναι ψεύτικα. Οι πρόδρομοι της
κριτικής ήταν φυσικά οι πατέρες της νεωτερικής φιλόσοφίας. Ένας

10
Ilach Sirach – Η Φαινομενολογία

Αριστοτέλη και ένας Πλάτωνας είναι φυσικά οι πρώτοι που αγγίξαν μια
υπερβατολογική θεώρηση, για τα καθ’ημάς, δηλαδή για εμάς τους
νεώτερους ήταν ο Κέπλερ, ο Νεύτωνας, ο Καρτέσιος και ο Λάιμπνιτς. Ο
δογματισμός του Σπινόζα και του Λάιμπνιτς ήταν το ύστατο κάλεσμα της
παλιάς Μεταφυσικής. Ο Καντ λοιπόν θεωρεί ότι η δογματική πρέπει να
γίνει μετά την εύρεση της επιστημονικής έρευνας και της υπερβατικής,
(υπερβατολογικής) μεθόδου. Εάν και εφόσον έχουμε επιστημονικά
αποτελέσματα μπορούμε πλέον να διδάξουμε δογματικά.

Ο ίδιος ο Καντ φυσικά και δεν δίδαξε θεωρητική Μεταφυσική

δογματικά στην Κριτική του Καθαρού Λόγου, μόνο τα Προλεγόμενα του
είναι η Καντιανή θεωρητική δογματική. Εν πάσι περιπτώση, η δογματική
μέθοδος, εώς φαινομενολογία ήρθε με τον Χούσερλ. Ας το εξηγήσουμε
αυτό το δεδομένο. Λοιπόν, η δογματική μεταφυσική μιλάει για τα όντα
εώς αυτά να γνωρίζονται φύση από τον ανθρώπινο λόγο, η κριτική μιλάει
για το ον της σκέψης εφόσον αυτό έχει αντίκρυσμα στην
πραγματικότητα, και τέλος η δογματική είναι η διδαχή τον
αποτελεσμάτων της έρευνας. Δεν υπήρξε ποτέ φιλόσοφος που δεν έκανε
μια κάποια δογματική. Οπότε, τι διακρίνει την Φαινομενολογική
δογματική από την προ-Καντιανή δογματική; Είναι ότι η
φαινομενολογική δογματική πορίζει αποτελέσματα και δεν είναι
μεταφυσική απόφαση.

Τέλος

11