Professional Documents
Culture Documents
Tanım: 8.103
= =8
aIR ve nIN+ olmak üzere, 1.103
an ÖRNEK
biçimindeki sayılara üslü sayılar denir.
0,2.10 4 0,04.10 3
1,2.10 4
Üslü Sayının Öz ellikleri işleminin sonucu kaçtır?
an = a
.
a .
a..........
...
a
n tane
ÇÖZÜM
a
n.a= a
..........
a
n tane 10–4 ve 10–3 tabanları aynı, üsleri farklı olduğundan,
üsler eşitlenerek işleme devam edilir.
ÖRNEK
5
2 = 2.2.2.2.2 = 32 0,2.10 4 0,04.10 3 2.105 4.105
4
=
(–5)3 = (–5).(–5) .(–5) = –125 1,2.10 12.105
1 1 1 1 1 1 (2 4).10 5 6.105 1
( )4 = ( ).( ).( ).( ) = = 5
= =
2 2 2 2 2 16 12.10 12.105 2
a+a+a+....+a a . a . a .... a
ÖRNEK
n-tane n-tane
25 . 23 = 25+3 = 28
n . a an
2x+1 . 22x–2 . 23 = 2x+1+2x–2+3 = 23x+2
Toplama ve Çıkarma
Üsleri Aynı Olan Üslü Sayılar, Ortak Üs Durumuna Getirilerek Çarpılır.
Tabanları ve üsleri aynı olan üslü ifadelerin katsayıları
toplanır veya çıkarılır. am . bm = (a . b)m (a, b 0)
–m –1 m
m
a .b .cm
= (a . b . c ) (a, b, c 0)
ÖRNEK
1 1 1 1
7 ( ) x – 5 ( ) x = (7 – 5) . ( ) x = 2. ( ) x
2 2 2 2
2 . 3x – 5 . 3x + 4 . 3x = (2 – 5 + 4) . 3x = 1 . 3x = 3x ÖRNEK
23 . 53 = (2.5)3 = 103
ÖRNEK 1 1
2.103 6.103 ( ) 5 . 65 . 35 = ( . 6 . 3)5 = 95
2 2
4.103 3.103 15x = (3 . 5)x = 3x . 5x
işleminin sonucu kaçtır? 12x = (4 . 3)x = (2.2.3)x = 2x . 2x . 3x = 22x.3x
ÇÖZÜM
2.103 6.103 (2 6).10 3 Üslü Sayının Üssü
3 3
= 3
4.10 3.10 (4 3).10
13
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
(a n ) m a n.m (a m ) n 3 21 910
3 21 3 2
10
3 21 3 20
318 3 3 318 3 2
a mn a (mn) 27 6 3
3 6 318 318
5
3 2
2 2
30
230
İki üslü sayının bölmesinde tabanlar eşit
5
üsler farklı ise ortak taban alınır, payın
3 15
22 üssünden paydanın üssü çıkarılarak yazılır.
2 230
2
4
5 20
2
2
22 240 am
a m n , (a 0)
3
an
1 3
4
312
3 3
4
3 3
32 3( 2 ) 38 İki üslü sayının bölmesinde, pay ile payda
yerleri değiştirildiğinde üslerin işareti değişir.
Pozitif ise negatif, negatif ise pozitif olur.
ÖRNEK
a n .c n a.c (b 0)
n
( )n ,
ÖRNEK b b
2x = a, 3x = b ve 5x = c ise,
(360)x ifadesinin a, b ve c cinsinden değeri nedir?
ÖRNEK
ÇÖZÜM
123 12 3
( ) (4)3 64
360 2 3 3 3
180 2 360= 23.32.5
90 2 (360)x = (23.32.5)x 25.6 5 2.6 5 12
45 3 = (23)x . (32)x . 5x ( ) ( )5 3 5 243
45 4 4
15 3 = (2x)3 . (3x)2 . 5x
5 5 = a3 . b2 . c bulunur.
1 a 0 olmak üzere, a0 = 1 dir.
ÖRNEK
3 21 910 Sıfırdan farklı herhangi bir sayının
işleminin sonucunu bulunuz. sıfırıncı kuvveti daima 1’e eşittir.
27 6
ÇÖZÜM
14
MATEMATİK
ÖRNEK
53x–6 = 1
olduğuna göre, x kaçtır?
ÖRNEK
9x = 16 olduğuna göre, 31 – 3x kaçtır?
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
53x–6 = 1 50 = 1 dir.
4
x
Böylece, 3x – 6 = 0 9x 16 32 2
3x = 6 3 4 x
x = 2 bulunur.
313x 31 33x
m
a 1
1 , (a 0) 3 3x
am 3
3
Sayının üssü negatif ise bu sayı, çarpma işlemine göre
3
3x
ters çevrilir ve üssü pozitif olur.
1 3
a n ( ) n
(a 0) 43
a
3
a b 64
( ) n ( ) n (a 0, b 0)
b a
ÖRNEK
1
3 6 1
Örnekler: 2
5 1
1
1) a 1 işleminin sonucu kaçtır?
a
1
2) a 2 2
a ÇÖZÜM
1 1 1
3) a3 3 61 2 6
3
2
a
51 3 5
1
4) 2 1
2 5
2
1 3 6
2 3 (2) (1)
5)
3 2 45 9 3
3 3 6 6 2
2 3 27
6) İki üslü ifadenin eşitliğinde, tabanlar eşit ise üslerde
3 2 8
eşittir.
am = an m = n (a1, a–1,a0)
ÖRNEK
ÖRNEK
3x 1 3x 3 33x + 3 = 9x – 4 olduğuna göre, x kaçtır?
3x
işleminin sonucu kaçtır? ÇÖZÜM
33x 3 9 x 4
x4
ÇÖZÜM 32
1
3 x 27 32x 8
x 1 x 3 1
3 3 3 3 3 3
x x
3
3 3x 3 2x 8
3x 3x 3x x 11
1
27
3
82
3
15
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
(x 0)
x tek sayı ise ax = bx a = b 2) 0 < a < 1 0 < ... < a3 < a2 < a < 1 dir.
x çift sayı ise ax = bx a = b veya a = –b
ÖRNEK
1
ÖRNEK 0 1
2
(2x – 3)5 = (x + 1)5 2x – 3 = x + 1 3 2
1 1 1
x=4 0 1
2
2 2
ÖRNEK 1 1 1
0 1
8 4 2
(2x – 3)4 = (x + 6)4
olduğuna göre, x kaçtır?
3) 1 < a 1 <a < a2 < ... dir.
ÇÖZÜM ÖRNEK
2 3
3 3 3 3
1 1
4 4
(2x – 3) = (x + 6) ise
2 2 2 2
2x – 3 = x + 6 veya 2x – 3 = –x –6
x=9 x = –1
4) 1 a 0 ise,
0 a 4 a 2 1' dir .
ÖRNEK
2.5x+1
– 3 . 5x – 175 = 0 1 a a 3 0'dır .
olduğuna göre, x kaçtır?
ÖRNEK
ÇÖZÜM 1
1 0 ise,
x 1 2
25 3 5 175 0
x
4 2
2 5 5 3 5 x 175 0
x 1 1 1
0 1
2 2
5 x (2.5 3) 175 0
1 1
7 5 x 175 0 0 1
16 4
7 5 x 175 1 1
3
1
5
1 ... 0
5 25
x
2 2 2
x2 1 1 1
1 ... 0
2 8 32
Bir sayının kuvvetlerinin sıralanması
1) n < m ve a > 1 an < am dir. KÖKLÜ SAYILAR
Tanım: n 2 ve n doğal sayı olmak üzere,
ÖRNEK an = b a = n
b
5
x 22 denklemini sağlayan a reel sayısına, b reel sayısının, n.
y2
2
5 dereceden kökü denir.
Tüm köklü sayılar, üslü sayılar biçiminde yazılabilir.
2
z 2 3
ÇÖZÜM
ÖRNEK
x 22 210
5
1
22 2 2
2
3 3 3 32 5
2 x 1
4
4 5 2 x 1
y 2 2 232 olduğundan
5
2
z 23 26
26 < 210 < 232 z < x < y dir.
16
MATEMATİK
n
a köklü ifadesinde, n
2
m
an a m
n=2 ise a a ifadesine karekök denir.
3
m
a n m.k a n.k (k Z+)
n=3 ise a ifadesine küpkök denir.
m
n
k
m
an ak (k 0)
ÖRNEK
ÖRNEK
6 x 2 1 4 x 2 1 (6 4) x 2 1 2 x 2 1
15 2x karekökün reel sayılarda tanımlı olması
için x hakkında ne söylenebilir?
a b a b
ab a b ÇÖZÜM
15 2x IR olması için,
Köklü sayılarda çarpma ve bölme işlemleri yapılabilmesi
15 – 2x 0 olmalıdır. Buradan,
için kök derecelerinin eşit olması yeterlidir.
15 – 2x 0 15 2x
15
x
m
a .m b m a.b 2
km a pm b k p m a b
m
a a Kök İçindeki çarpanı Kök Dışına Çıkarmak
m
m (b 0)
b b
a) Kök derecesi 2 ise;
km a k a
m (p 0, b 0) Kök içindeki ifadenin tam kare olan çarpanları dikkate
pm b p b
alınır. Bunun için verilen sayı, asal çarpanlara ayrılır.
Aynı olan asal çarpanlar ikişerli olarak gruplandırılırlar.
3 12 3 12 36 6
Kök içindeki ifadenin tam küp olan çarpanları dikkate
alınır, verilen sayı asal çarpanlara ayrılır. Aynı olan asal
3 çarpanlar üçerli gruplandırılır.
6 81 6 81 3
3 33 27 3 33 9
2 3 2
3 3
ÖRNEK
Rasyonel Üssün Sadeleştirilmesi-Genişletilmesi 0,64 3 0,008
17
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
64 3 8
0,64 3 0,008
100 1000 ÖRNEK
82 23 2 2
3 3 –1
102 10 1 2 2
8 2 10 işleminin sonucu kaçtır?
1
10 10 10
ÇÖZÜM
c) Kök derecesi n ise; verilen sayı asal çarpanlara ayrılır. 2 2 2 .(1 2 ) 2 2
–1 = –1
Aynı olan asal çarpanlardan kuvvetleri (n) olanlar dikka- 1 2 2 1 2 2
te alınır. ( 1 2 ) ( 2 )
2 2
n
an b an b = 2 –1
1
ÖRNEK = 2 2 2 –1
4 8 0,0256 ifadesinin daha sade yazılmış biçimi = 1
nedir? ÖRNEK
4 3
3 4
ÇÖZÜM
işleminin sonucu kaçtır?
8 2 256 2 256 23 28
4 23 4
4 2 128 2 104 104
ÇÖZÜM
2 2 64 2 211
4 4 3 2 3 2 3 3
1 32 2 104
3 4 3 2 3 2
4
16 2 24 24 23 (2) (3)
( 3)
8 2 10
4 4 8 24 8 4 3 3 3 3
4 2 = =
10 5 6 6
2 2
a b = (3 a 3 b ) (3 a 2 3 ab 3 b 2 )
1
a b = (3 a 3 b ) (3 a 2 3 ab 3 b 2 )
Kök Dışındaki Çarpanı Kök İçine Almak
ÇÖZÜM
Eşlenik İfadeler 52 6 3 2
Köklü sayıların bölme işleminde paydayı kökten kurtar-
mak için paydanın eşleniği ile kesir çarpılır. 3+2 3.2
18
MATEMATİK
ÖRNEK ÇÖZÜM
8 2 15 5 3
a = 20 = 5 . 4 ve aradaki işaret (+) olduğundan sonuç
büyük çarpanın değerine eşittir.
5+3 5.3
O hâlde x = 5’dir.
ÖRNEK
ÖRNEK
4 12 4 2 3 3 1
56 56 56 y
(4.3) (3+1) (3.1)
olduğuna göre, y kaçtır?
ÖRNEK ÇÖZÜM
7 48 7 4 12 7 2 12 a = 56 = 7 . 8 ve aradaki işaret (–) olduğundan sonuç
küçük çarpanın değerine eşittir.
4.12 4+3 4.3 O hâlde y = 7 dir.
= 4 3
=2+ 3 bulunur. Bir Kökün Kuvveti
a
n
m
n am
Sonlu İç İçe Kökler
mn p mnp
a a ÖRNEK
a)
2 3 2 3 4
2 2
3
b) m
an bp c mnp anp bp c
ÖRNEK
ÖRNEK a45 b 2 c 33
2 23 2 31 2 2
3 3 sayılarının sıralaması için ne söylenebilir?
2 : 3 2 : 3 2 : 31 2 4 2
3
19
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
1
ÇÖZÜM 5. 2 b
a
1 1
6 olduğuna göre, 32b–1 ifadesinin a türünden eşiti
x 22 x6 22 23 8 nedir?
1 1
6
y 3 3 y6 3 3 32 9 32
A) a B) a5 C)
1 1
6 a5
z 66 z6 66 61 6
a5
z6 < x6 < y6 olduğundan, z < x < y olarak bulunur. D) 32.a5 E)
32
22x+y = 14
ÇÖZÜMLÜ TEST
6.
82x+2y = 16
x + 6y
olduğuna göre, kaçtır?
x 2y
1 2 1
2
3 3
1. 5 (5 ) A) –5 B) –4 C) –3 D) –2 E) –1
1 1
A) 25 B) 5 C) 1 D) E)
5 25
3. 4y = a 5 3a 1 4 3a 1
8.
125y = b 3a 1 8 3a
olduğuna göre, 2000y ifadesinin a ve b türün- ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
den eşiti nedir?
20
MATEMATİK
1 1 1 41
A) B) C) D) 1 E)
8 5 2 33 14. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) (4)2 3 27 8
5
(6)5 4 (6)4
B) 3
5
3125 5 1
16
2
C) 4 3 48 4
9. (3x – 1)4 = (2x + 1)4
eşitliğini sağlayan x değerlerinin çarpımı kaç- D) 10 2 21 10 2 21 2 3
tır?
E) 7 13 7 13 2
A) 3 B) 2 C) 1 D) 0 E) –1
15. a 3
b69
c 5 27
10. x 0 olmak üzere,
olduğuna göre, aşağıdaki sıralamalardan han-
(xb)a–b.(xa)–a–b
gisi doğrudur?
işleminin sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A) b < a < c B) a < b < c
2
b2 2 2
A) xa B) xa C) xb C) c < b < a D) b < c < a
D) x a b E) x a b E) c < a < b
1 1
11. x
2 1 2 1 16. (2x 3)2 4x 1
eşitliğini sağlayan x değerleri toplamı kaçtır?
olduğuna göre, (x)2 değeri kaçtır?
2 1 2
A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32 A) –1 B) C) D) E) 1
3 3 3
6 3
12.
7 2 7 2
işleminin sonucu kaçtır?
0,0009 3 0,027
17. 4 0,0081
A) 0 B) 1 C) 2 7 D) 3 7 E) 10
ifadesi aşağıdakilerden hangisine eşittir?
1 1 10 11
A) B) C) D) 1 E)
33 30 11 3
3,9 4,9
13.
1
9
işleminin sonucu kaçtır?
1 1 2 9
A) B) C) 1 D) 3 E) 9 18. 7
3 9 3
2 4 7
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
A) 3
4 7 B) 3
44 C) 1
21
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
D) (4 7) 2 E) 0 2000y = a2.b
Cevap B’dir.
4 32x 2 3x 3x
19. n yn y n y yn1 4. 162 2 34
2 3x 3x
olduğuna göre, n aşağıdakilerden hangisidir? 3 = 34
x
x=4
A) 2 B) 3 C) 2 Cevap D’dir.
D) 3 E) 2 3
1
5. 2b 2b a
a
32b–1 = (25)b–1
8 2 15 7 2 12 = 25b.2–5
20.
= (2b)5.2–5
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
= a5.2–5
A) 5 3 B) 2 3 C) 2 5 a5
=
32
D) 1 E) 3 2
Cevap E’dir.
2x+y
6. 2 =4
ÇÖZÜMLER 26x+6y = 42
2x y 1
6x 6y 2
1 2 1 4x + 2y = 6x + 6y
2
3 3
1. 5 (5 ) 1 1
= 5 .5 2
–4y + = 2x
x = –2y
= 52 = 25 bulunur.
2y 6y 4y
Cevap A’dır. 1 bulunur.
2y 2y 4y
Cevap E’dir.
a6 a2 ( a2 ) a10 1
2. a16
a18
( a ) a
4 4
a 26
a16
Cevap B’dir.
7. 7y.5y.y = 7y.xy.y
x=5
Cevap C’dir.
3. 2000y = (2.103)y
= (2.23.53)y
= 24y.53y
y
4 =a 22y = a
125 = b 53y = b
y
22
MATEMATİK
4
3a 5 3 41
8. 3 3 41
3 (3 8)
a 11 33
Cevap E’dir.
9. 3x – 1 = 2x +1
x=2
–3x + 1 = 2x +1
5x = 0
x=0
0.2 = 0 bulunur.
1
Cevap D’dir.
15. a 32
1
b 33
3
c 35
1 1 3
3 2 5
2 2 2
b2 b<a<c
10. xab. xb . xa . x ab = xa
Cevap A’dır.
Cevap A’dır.
16. 2x – 3 = 4x – 1
2 1 2 1 2 2x – 3 = –4x + 1 2x – 3 = 4x – 1
11. 2 x
2 1 1 6x = 4 –2 = 2x
((2))2 2 olur.
x
2
x = –1 (eşitliği sağlamaz)
Cevap A’dır. 3
Cevap D’dir.
32 33
6 7 12 3 7 12 9 7 4
3
12. = 3 7 17. 10 103
3 3 3
34
Cevap D’dir.
104
0,03 0,3 33 11
0,09 9 3
Cevap E’dir.
45 9 2 9 2 3 4 9(4 7)
13. 33 9 18. 7 = 7
1 1 3
2 4 7 2 16 7
3 3
3 9(4 7)
Cevap E’dir. ( 22 )(4 7) = 3
4 7
9
= 3
44
23
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
Cevap B’dir. 6 x 15 x
3. 27
5x 2x
olduğuna göre, x kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 3 E) 4 E) 5
n 1 n1 y n1
19. n yn yn y y y
1
y n1 yn1
1
n 1
n 1
n2 – 1 = 1
n2 = 2 9n 2 3 2n 3
4.
n= 2 2.3 2n 1
Cevap A’dır. işleminin eşiti kaçtır?
A) 81 B) 54 C) 36 D) 27 E) 9
20. 8 2 15 7 2 12 = ( 5 3) ( 4 3)
= 5 4
= 2 5
5. 2x+4 – 3.2x+2 = 128
Cevap C’dir. olduğuna göre, x kaçtır?
1 6. 3 5 93 1
9
işleminin sonucu kaçtır?
1. a ve b pozitif tam sayılar olmak üzere,
48.a = b3 A) –312 B) –35 C) –34 D) 3–3 E) 3–6
eşitliğini sağlayan en küçük a değeri kaçtır?
A) 48 B) 36 C) 24 D) 12 E) 6
a3 a4 a3
2
7.
2. 2x = a işleminin sonucu nedir?
5x = b
A) –a6 B) –a5 C) –a4 D) a–4 E) a–5
olduğuna göre, 400x aşağıdakilerden hangisi-
dir?
5 5
8.
1 21 x 1 2 x 1
ifadesinin sonucu nedir?
A) 1 B) 1 – 2x C) 1 + 2x
24
MATEMATİK
A) 8 B) 10 C) 12 D) 15 E) 17
2
1 3
9.
8
14. 26 3 4 5
işleminin sonucu nedir?
ifadesinin değeri kaçtır?
–18 –12 12 18 24
A) –2 B) –2 C) 2 D) 2 E) 2
A) 8 B) 4 C) 3
D) 5 6 E) 3 5
1 1
A) 5 B) 3 C) 2 D) E)
3 5
2 x 1 x 1 1
4 8
4
1 5
12. 3 17. 32 x
25 125 625
eşitsizliğini sağlayan en küçük x doğal sayısı
kaçtır? olduğuna göre, 8 x kaçtır?
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 A) 3 B) 2 3 C) 5 5 D) 3 E) 5
3 54 3 16
13. x, y R olmak üzere, 18.
6 0,0016 6 0,0256
2 x 3 5 3 x x2 1 y
işleminin sonucu kaçtır?
25
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
A) 23 2 B) 253 2 C) 126 2 A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
D) 6 2 E) 104 2
2 .3 2 .6 4 4. x = 3a – 1
19. 4 2 .12 4 y = 2a + 1
Buna göre, 54a – 1 ifadesinin x ve y türünden
işleminin sonucu kaçtır?
değeri aşağıdakilerden hangisidir?
A) 3 9 B) 4 8 C) 6 27
xy x3y x2y3
A) B) C)
D) 12 243 E) 1 2 4 2
xy 3 x3y
D) E)
8 9
a a a ....... 2
20.
3
b : 3 b : 3 b : ...... 2
2n 12.2n 2
2 olduğuna göre, 2m kaçtır?
A) 34 B) 32 C) 30 D) 25 E) 22
22n 1 22n 1 7. x2 – x + 1 = 0
2. 2n 3
32 olduğuna göre, x5 aşağıdakilerden hangisidir?
işleminin sonucu kaçtır?
A) 1 – x B) x C) x – 1 D) 0 E) 1
A) 8 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3
5x 5x 5x 5x 2 8. 9x = 16
3. 27y = 4
15 x 15 x 81
olduğuna göre, x kaçtır?
26
MATEMATİK
3 1 1
A) a B) a 4 C) a 2 D) a 4 E) 1
9. 3x – 3-x = 4
olduğuna göre, 9x + 9-x ifadesinin değeri kaçtır?
A) 12 B) 15 C) 18 D) 27 E) 36
14.
3 2 2 . 3 2 2 . 7 2
işleminin sonucu nedir?
A) 49 B) 48 C) 47 D) 27 E) 16
2 x 2x
10. 33
1 2 x
olduğuna göre, x kaçtır?
8
15. ab 5
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 3 5
olduğuna göre, ab kaçtır?
11. a Z olmak üzere,
+
A) 8 B) 27 C) 36 D) 64 E) 81
1 1
x a2 3 16.
43 3
4 x 2. 2x 4
a a
eşitliğinde x kaçtır?
olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi rasyo-
nel sayıdır?
A) 5 B) 2 C) 1 D) –2 E) –4
A) x8 B) x9 C) x10 D) x11 E) x12
12.
3 1 . 3 1
200 199
17.
2 3
2
42 3 52 6
D) 3 199
E) 3 200
27
ÜSLÜ KÖKLÜ SAYILAR
3
15 7 .3 15 7
18.
6 20
işleminin sonucu nedir?
7 1 5 1 7 1
A) B) C)
2 2 2
5 1
D) E) 1
2
19. a 6 20
olduğuna göre, a2+a–5 ifadesinin değeri kaçtır?
A) 0 B) 5 C) 2 5
D) 3 5 E) –5
20.
a
a
b
b
x. a b
eşitliğinde x aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1 B) ab C) ab
D) ab E) a b
28