GNL/S-30

KAYNAK İŞLERİNDE RİSK ANALİZİ VE İŞ KAZASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLERİN İŞ

GÜVENLİĞİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Mustafa Burak Cömert1, Öncel Özalp², Asena Damla Özay³, Pınar Sarı Çavdar⁴, Uğur
Çavdar⁵(*)
1Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, Türkiye, mburakcomert@gmail.com
2Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, Türkiye, oncelozalp@hotmail.com
3Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, Türkiye, asenaozay@hotmail.com
4İnşaat Mühendisliği Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, Türkiye, pinar.cavdar@idu.edu.tr
5*Makine Mühendisliği Bölümü, İzmir Demokrasi Üniversitesi, İzmir, Türkiye, ugur.cavdar@idu.edu.tr
*İlgili yazar / Corresponding author: ugur.cavdar@idu.edu.tr
1.Mustafa Burak Cömert ORCID: 0000-0002-7954-9180
2.Öncel ÖZALP ORCID: 0000-0002-0177-6025
3.Asena Damla ÖZAY ORCID: 0000-0003-3815-5246
4.Pınar Sarı ÇAVDAR ORCID: 0000-0002-1989-4759
5.Uğur ÇAVDAR ORCID: 0000-0002-3434-6670

ÖZET
Kaynak işleri imalatı, günümüz koşullarında nüfus artışına paralel olarak artan yapı işleri, metal imalatı ve
sanayide gün geçtikçe ivme kazanmakta ve artan talepler doğrultusunda kaynak işinden anlayan yetkin, nitelikli
çalışanların da yetiştirilmesi ile ülkemiz katma değerine de kazanç sağlanmaktadır. Bununla birlikte kaynak
işlerindeki iş yükü ile kaynakçıların çalıştıkları farklı ortamlarda karşılaştığı risk etmenlerindeki artış ve iş
kazalarının ortaya çıkması, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin eksiksiz şekilde uygulanmasını kaçınılmaz hale
getirmektedir. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alındığı iyi uygulamalarda, çalışan ve çalışma ortamı gözetimleri
ile risk analizinin işlerliği kaynakçıların güvenliğini sağlamada önem arz etmektedir. Bu çalışmada kaynak işlerinde
farklı ortam ve çalışma koşullarının iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerince incelenerek bölümlendirilmesi,
tehlike ve risklerinin ortaya çıkarılması, durum tespitinin yapılması ve sonucuna göre alınması gereken tedbirlerin
belirlenmesi, iş kazasına neden olacak faktörlerin belirlenerek bertaraf edilmesi ve çalışanların vücut
bütünlüğünün tam olarak korunması amacıyla risk analizinin oluşturulması hedeflenmektedir.
Anahtar kelimeler: Kaynak İşlerinde Risk Analizi, Kaynak İşlerinde İş Kazası, Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve
Güvenliği,

RISK ANALYSIS IN WELDING WORKS AND INVESTIGATION OF THE FACTORS WHICH CAUSE
THE WORK ACCIDENT IN TERMS OF OCCUPATIONAL SAFETY

ABSTRACT
In today's conditions,The welding works manufacturing is gaining momentum in the construction works, metal
fabrication and industry increasing day by day in parallel with the population increase, and in line with the
increasing demands, It contributes to the added value of our country with the training of competent, qualified
personnel who understand the welding work. However, the increase in the risk factors faced by the welders in
different environments, and the emergence of work accidents make the inevitable implementation of
occupational health and safety measures. In good practices where occupational health and safety measures are
taken, the operability of employee and work environment surveillance and risk analysis are important in ensuring
the safety of welders. In this study, It is aimed to create a risk analysis for examining and partitioning different
environment and working conditions in welding works by occupational health and safety professionals, to
identify the hazards and risks, to determine the situation and determine the measures to be taken according to
the result, to determine the factors that will cause work accidents and to eliminate and to the full protection of
employees' body integrity.
Keywords: Risk Analysis in Welding Works, Occupational Accidents in Welding Works, Occupational Health and
Safety in Welding Works,

218
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
GİRİŞ
Kaynak, aynı ya da farklı özellikteki metallerin ısı ve/veya basınç altında birleştirme ya da dolgu işlemine
denilmektedir (Geliş, 2014). Kaynak imalatı ülkemizde farklı birçok işyerinde kullanılmakta olup (Karadağ, 2001)
bu durum kaynakçıların farklı sektördeki tehlike ve riskle karşılaşmasına da yol açmaktadır. Kaynakçıların
işyerinde geçirdiği iş kazası türleri incelendiğinde sıcak parça sıçraması, yanıklar, kaynak gazından/dumanından
etkilenme, elektrik çarpması, metal parça/yüzey kesikleri, başka bölümden etkilenme olarak sıralanmaktadır
(Kaymaz, 2014). Ülkemizde kaynak işi yapılan işkolu, İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ ne göre incelendiğinde
“25.62.02” ekonomik faaliyet sınıflaması (NACE) kodu ile “Metallerin makinede işlenmesi” içerisinde bulunmakta
olup “Tehlikeli Sınıfta” yer almaktadır (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB), 2012). Kaynakçıların işyerinde
güvenle çalışabilmesi için proaktif yaklaşım olan risk yönetimine ihtiyaç vardır. Proaktif risk yönetimi, işyerinde
etkin güvenlik kültürüne sahip olunması, kayıp oluşturabilecek unsurların bilinerek etkin tedbirler ile ortadan
kaldırılmasına dayanmaktadır (Özkılıç, 2014).
Bu çalışmada kaynakçıların 2013-2018 yılları arasında yaşadıkları iş kazalarının nedenlerini ortaya çıkarmak
amacıyla SGK istatistik yıllıkları ve literatür araştırmaları incelenmiştir. Elde edilen bulgular ile risk analizi
oluşturulacaktır.

GEREÇ-YÖNTEM
25.62 NACE kodu ile SGK istatistik yıllıkları 2018 yılı incelendiğinde, ekonomik faaliyet sınıflamalarına göre Tablo
1’ de gösterilmiş olup, kaynak işlerinin, fabrikasyon metal ürünleri imalatı altındaki faaliyet sınıfında yer almadığı
tespit edilmiştir. Kaynakçıların geçirdiği iş kazası verileri Tablo 2’ de meslek grupları, sene ve cinsiyete göre
gösterilmiştir. SGK istatistik yıllıklarında meslek grupları 2013 yılından itibaren yayınlanmaya başladığından 2013-
2018 yılları arası iş kazası verileri ele alınmıştır. 2019 verileri 2020 yılı içerisinde, 2020 verileri de 2021 yılı
içerisinde SGK tarafından incelenip yayınlanacağı için bu değerler tarafımızca değerlendirilememiştir.

Tablo 1. SGK 2018 Yılı İstatistikleri (SGK, 2019)

İş göremezlik sürelerine (gün)

Ekonomik Faaliyet Sınıflaması (NACE göre iş kazası geçiren sigortalı İş kazası sonucu ölen
Rev. 2)* sayıları sigortalı sayısı
Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam
25-Makine
2-
ve teçhizat 6-Metallerin
Metallerin
hariç. işlenmesi ve
makinede
fabrikasyon kaplanması,
işlenmesi 9.258 668 9.926 20 0 20
metal makinede
ve şekil
ürünleri işleme
verilmesi
imalatı

Tablo 2. Kaynakçılar ve Oksi-Gaz Alevli Kesimcilerin 2013-2018 Yıllarına Göre İş Kazası Verileri (SGK, 2019)

İş göremezlik sürelerine
İş kazası sonucu ölen
(gün) göre iş kazası geçiren
Meslek grupları (ISCO 08) Yıl sigortalı sayısı
sigortalı sayıları

Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam

721-Metal levha ve
metal inşaat 7212- 2018 4.304 24 4.328 16 0 16
malzemesi çalışanlar, Kaynakçılar ve
kalıpçılar ve oksi-gaz alevli 2017 3.752 17 3.769 9 0 9
kaynakçılar ve ilgili kesimciler
işlerde çalışanlar 2016 2.849 14 2.863 11 0 11

219
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 2015 2.594 6 2.600 6 0 6

2014 2.540 0 2.540 6 0 6

2013 2.027 3 2.030 10 0 10

SGK istatistik yıllıkları ile elde edilen iş kazası verileri bulgular ve tartışmada incelenecektir.

BULGULAR VE TARTIŞMA
Tablo 2 incelendiğinde, 2013 yılından 2018 yılına kadar “Kaynakçılar ve oksi-gaz alevli kesimcilerin” işyerinde
yaşadığı iş kazası sonucunda geçici iş göremezlik gün sürelerinin sürekli arttığı görülmüştür. Ölümlü iş kazalarının
her sene yaşandığı ancak doğru orantıda artmadığı tespit edilmiştir. Ölümlü iş kazası verilerinde kadın ölümü
gerçekleşmemiştir. SGK istatistik yıllıklarında kaynakçıların yaşadığı iş kazası nedenleri açıkça belirtilmemektedir.
Bu nedenle elde edilen veriler ile kaynakçıların işyerinde karşılaştığı tehlike ve riskler ortaya çıkarılamamıştır.
Kaynakçıların yaşadığı iş kazaları SGK istatistik yıllıklarında, meslek grupları altında nedenleri ile belirtilmesi
gerektiği düşünülmektedir. İş kazasına neden olan faktörler hakkında yeterli veriye erişilememesi sonucunda
literatür araştırması yapılmıştır.
İş kazaları sonucu, maddi ve manevi oluşan kayıplar ülke ekonomisine önemli ölçüde zarar vermektedir (Yurtsever
ve Özdemir, 2009). İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yapılan yatırımların oluşabilecek iş kazası ve meslek hastalıklarını
önemli düzeyde önlediği, maliyetleri de düşürdüğü Koç ve Akbıyık (2011) tarafından yapılan araştırmalarda
göstermektedir. İşveren, çalışanların işyerinde sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup, 6331 md 4/c
bendine göre “İşveren Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır” şeklinde ifade edilmektedir (6331 Sayılı İş Sağlığı
ve Güvenliği Kanunu, 2012). İşyerindeki iş kazasına neden olan unsurları ortaya çıkarmak için yapılacak risk
analizinde öncelikle tehlikenin tanımlamasına önem verilmelidir (Aditya & Tualeka, 2020). İşyerindeki tehlikeleri
belirlemek, insanlara zarar verebilecek durumları bulmayı içermelidir (safeworkaustralia.gov.au, 2018). Kaynak
işi yapılan işyerindeki tehlikeler; elektrik çarpması, yangın, patlamalar, ışınlar, gürültü, ergonomik etmenler,
duman ve gazlar olarak gruplandırılabilir (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (ÇASGEM), 2018).
Ancak işyerindeki çalışma koşullarının farklılığı (kapalı alanlar, yüksekte yapılan çalışmalar vb.) ve çalışanların bilgi
donanımı, tehlike unsurlarının belirlenmesinde ihmal edilmemesi gerekir. Bu çalışmada kaynakçıların işyerinde
karşılaştığı tehlikeler incelenerek olası iş kazalarının önüne geçilmesi ve iş güvenliği profesyonellerine rehber
olması amacıyla risk analizi oluşturulacaktır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ na göre tehlike; işyerinde olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya
işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini ifade ederken, risk; tehlikeden kaynaklanacak kayıp,
yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali olarak tanımlanmaktadır. Bunun sonucunda risk
değerlendirmesi; işyerinde tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile
risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin belirlenmesi için yapılan çalışmaları ifade
etmektedir.
Kullanılan kaynak yöntemine ve çalışma ortamının farklılık göstermesine göre riskler değişebilir (Bozkurt ve Keleş,
2017). İşyerinde uygulanacak risk analizinde tüm olumsuz etmenler ve tehlikeli durumlar hesaba katılmalıdır. Bu
nedenle çalışmamızda uygulama ve algılama yönünden kolaylık sağlayan 5x5 L tipi matris risk analizi metodu
kullanılmıştır. L tipi matris yöntemi iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri tarafından sıklıkla kullanılan bir yöntem
olup, olayın ortaya çıkma olasılığı ve oluşturduğu şiddetin çarpımı ile risk skoru belirlenmektedir. Daha çok neden-
sonuç ilişkilerinin belirlenmesinde risk analizi yapmak isteyen analistler için ideal olan bir yöntemdir. Bu metot
ile öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi halinde sonucunun derecelendirilmesi ve ölçümü
yapılır. Risk değeri, olasılığın ve şiddetin çarpımı ile hesaplanır.

220
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Tablo 3. Olasılık ve Şiddet Ölçeği (Ersoy ve Kaya, 2019)

SONUÇ OLASILIK ŞİDDET

Çok Küçük/Hafif 1 Hemen hemen hiç İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren
Çok az (yılda bir kez), sadece anormal İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan
Küçük 2
durumlarda ayakta tedavi, ilkyardım gerektiren
Orta 3 Az (yılda bir kez) Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektiren
Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek
Yüksek 4 Sıklıkla (ayda bir)
hastalığı
Çok sıklıkla (haftada bir, her gün),
Çok Yüksek 5 Ölüm, sürekli iş görememezlik
normal çalışma şartlarında

Tablo 4. L-TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ (Ersoy ve Kaya, 2019)

ŞİDDET(Ş)
RİSK (R)=OLASILIK x ŞİDDET Çok Ciddi Ciddi Orta Hafif Çok Hafif
5 4 3 2 1
Çok Yüksek 5 25 20 15 10 5

Yüksek 4 20 16 12 8 4

OLASILIK Orta 3 15 12 9 6 3
(O)

Küçük 2 10 8 6 4 2

Çok Küçük 1 5 4 3 2 1
Düşük Risk Acil Tedbir Gerektirmeyebilir
Orta Risk Bu Risklere Olabildiğince Çabuk Müdahale Edilmeli
Yüksek Risk Bu Risklerle İlgili Hemen Çalışma Yapılmalı
Tablo 5. Sonuç ve Eylem Tablosu (Ersoy ve Kaya, 2019)

SONUÇ EYLEM

Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş

başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır.
25 Katlanılamaz
Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen risk düşürmek mümkün olmuyorsa,
faaliyet engellenmelidir.

Belirtilen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden bir

15-16-20 Önemli faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devan etmesi ile ilgiliyse acil
önlem alınmalı ve önlem sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir.

Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma

8-9-10-12 Orta Düzeyde
önlemleri zaman alabilir.

221
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç
2-3-4-5-6 Katlanılabilir olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin
sürdürüldüğü denetlenmelidir.

Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve

1 Önemsiz
gerçekleştirecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir.

Tablo 6. Risk Matrisi ile Kaynak İşleri Risk Değerlendirmesi (Özkılıç, 2014)

NO TEHLİKE RİSK O Ş R ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Kaynakçının
İşinde Ehil Kaynak işleri eğitimli ve sertifikalı personel
Mesleki
1 Olmaması Sonucu 4 4 16 tarafından yapılmalıdır. Personelin mesleki
Eğitiminin
Yaralanma, Ölüm eğitimleri belgelendirilmelidir.
Olmaması
İş Sağlığı
İSG Eğt. Eksikliği Çalışanlar kaynak işinin tehlike, risk ve alınması
Güvenliği (İSG)
2 ile Yaralanma, 4 4 16 gereken tedbirler hakkında iş güvenliği
Eğitimi (Eğt.)
Ölüm eğitimleri aldırılmalıdır.
Olmaması
Kimyasal
Kullanılan kimyasalların MSDS’ leri tedarikçi
Maddelerin
Bilgi Eksikliği firmadan istenmeli ve çalışanlar kimyasallara
Malzeme
3 Nedeni ile 4 4 16 karşı bilgilendirilmelidir. MSDS’ ler tablo haline
Güvenlik Bilgi
Yaralanma, Ölüm getirilerek kimyasallarla çalışılan ortama
Formu (MSDS)
asılmalıdır.
Bilinmemesi
Çalışanların
Bilgi Eksikliği Çalışanların işyerinde yapacağı görev ve iş
Görev ve İş
4 Nedeni ile 3 4 12 tanımlarının yazılı olarak verilmesi ve işyeri
Tanımlarının
Yaralanma, Ölüm hakkında bilgilendirilmelidir.
Olmaması
Kaynak çalışmaları ağırdır ve dikkat
gerektirmektedir. Çalışanların işi dışında başka
Oluşabilecek
Kaynakçıların işlerle ilgilenmemelidir. Kaynakçıların işe
Kazalarda
5 Yorgun, dalgın, 3 4 12 başlamadan önce tam olarak dinlenmiş olması
Yaralanma Ve
çalışması da kontrol edilmelidir. Çalışırken yorgun ya da
Ölüm
dalgın olan kaynakçıya ara dinlenme
verilmelidir.
Kaynakçılar, uzun yıllar aynı işi yaptıklarında
kendilerinde oluşan özgüvenden dolayı
ihmalkar davranışlar ortaya çıkmaktadır. İş
güvenliğine aykırı yapılan hareketlerin bile
Tedbirsiz
Kaynakçıların zaman içerisinde farkına varamama durumu
Davranış Sonucu
İhmalkar ve gözlenebilir. Bu nedenle çalışanların belirli
6 Yaşanacak İş 4 4 16
Dikkatsiz aralıklar ile farkındalığını arttırıcı görsel
Kazaları,
Davranışları eğitimlere dahil edilmesi gerektiği
Yaralanma, Ölüm
düşünülmektedir. Kaynakçıların dikkatsiz ve
sorumsuz davranışlarının yetkililer tarafından
incelenip raporlanması geri dönüt verilmesi
sağlanmalıdır.
Yüze parça Çalışanlara yapacağı kaynak yöntemine göre işe
Kaynak
7 çarpması, Göze 4 4 16 başlamadan önce standartlara uygun renkli
Gözlüğü/
çapak kaçması/ cam siperlik, koruyucu kaynak gözlüğü

222
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Siperliği ışınların verilmeli, personelin KKD’ leri kullanımı kontrol
Verilmemesi etkilemesi edilmelidir.
Ağır yüklerin
Koruyucu ayağa düşmesi,
Çalışanlara işe başlamadan önce koruyucu
Tabanlı/ zemindeki
tabanlı ve koruyucu burunlu standartlara
8 Burunlu malzemenin 3 4 12
uygun iş ayakkabısı verilmeli, personelin
Ayakkabı ayağa batması
KKD’leri kullanımı kontrol edilmelidir.
Verilmemesi sonucu
yaralanma
Isıya dayanıklı Çalışanlara işe başlamadan önce kolluk, tozluk,
eldiven/ önlük yanmaz deri eldiven (TS EN 388 ve TS EN 407
Yanmaz Deri
verilmemesi standardı (st.)), kaynakçı önlüğü ve elbisesi (TS
9 Eldiven/Ön-lük 4 4 16
sonucu EN ISO 11612 st.) gibi kişisel koruyucular
Verilmemesi
vücudunda yanık verilmeli, personelin KKD’leri kullanımı kontrol
oluşması edilmelidir.
Kaynak Kullanım Kaynak makinesi ve diğer tüm iş ekipmanlarının
Makinesi Esaslarının kurulum, işletme ve bakım talimatlarının
10 Kullanım Bilinmemesi 3 4 12 olması ve bu Talimatların makinelere asılarak
Talimatının Nedeni ile talimatlara uygun çalışılması ve takibi
Olmaması Yaralanma, Ölüm yapılmalıdır.
Kaynak işi yapılırken kullanılan tüm iş
İş Ekipmanı
ekipmanlarının peryodik kontrolleri
ve/veya Elektrik
standartlara uygun şekilde yaptırılmalıdır.
Tüplerin Çarpılması, Tüp
11 3 4 12 Peryodik kontroller akredite kuruluş/kurum
Peryodik Patlaması Sonucu
tarafından yapılmalıdır. Kaynakçı hasarlı/arızalı
Kontrolünün Yaralanma Ölüm
iş ekipmanını işe başlamada önce de göz ve el
Olmaması
ile kontrol ederek kontrol formuna işlemelidir.
Kaynak yapılan çalışma alanında çalışanların
ulaşabileceği yakınlıkta en az 1 adet yangın
Yangın
Yangın ve sınıfına uygun YSC. bulundurulmalıdır.
Söndürücü
12 Yanıkların 4 4 16 Çalışma yapıldıktan kaynak sırasında etrafa
Cihazlarının
Oluşması sıçramış olacağı düşünülen kıvılcımların
(YSC) Olmaması
yangına sebebiyet vermemesi için çalışma alanı
iş bitimi hemen terk edilmemelidir.
Yangına Çalışanlara Acil Durumlar hakkında eğitim
Yangına Zamanında verilmesi ve senede en az 1 kez tatbikat
Müdahale ve Müdahale yapılarak bilgilendirilerek pratik kazanması
13 Söndürme Edememe Sonucu 3 4 12 sağlanmalıdır.
Eğitiminin Maddi Zarar, Çalışanlar eğitim sonunda yangın sınıflarını
Olmaması Yangın, Yanıklar bilmeli ve yangına nasıl müdahale edileceği
Ve Ölüm konusunda davranışları pekiştirilmelidir.
Çalışanların
Çalışma ortamında;
Sağlık ve Ortamdaki
Mavi-beyaz: Zorunluluk, Sarı-siyah: Uyarı,
Güvenlik Tehlikelerin
Kırmızı-beyaz (siyah piktogramlı): yasaklayıcı,
İşaretlerinin Farkına
14 3 4 12 Yeşil-beyaz: acil durum, kırmızı-beyaz: yangın
Çalışma Varmaması
işaretlerinin asılı olarak bulundurulmalıdır.
Ortamında Sonucu
Bu işaretler ile çalışma ortamındaki tehlikelerin
Bulunmaması Yaralanma Ve
farkına varılması sağlanmalıdır.
Ölüm
Ortamın Dağınık
Çalışma Çalışma yapılan alan temiz ve düzenli olmalıdır.
Olması Sonucu
15 Ortamının 3 4 12 Yürüme veya geçiş yolları açık bulunmalı ve
Dikkat Dağılması,
Tertipli ve malzeme bırakılmamalıdır.
Takılıp Düşme
223
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Düzenli Kullanılmayan el aletleri, iş ekipmanları iş
Olmaması bitimi yerine kaldırılmalıdır.
Kaynak işi yapılan ortam, kuru olmalıdır.
Çalışılan Yaş/nemli ortamlarda ve Yağışlı havalarda
Elektrik
Ortamın Islak, çalışma yapılmamalıdır.
16 Çarpılması, 4 4 16
Rutubetli Kapalı ve nemli ortamlarda kaynak yapılırken
Yaralanma, Ölüm
Olması kaynakçının metal kısımlara temasını önleyici
lastik vb. yalıtım sağlayan altlıklar kullanılmalı.
Kaynak işleri çalışma alanı kontrol edilerek
Sıcak Çalışma Yangın ve/veya
17 4 4 16 yapılmalı ve çalışma izine tabi olmalıdır. Yangın
İzni Alınmaması patlama
ve patlamaya neden olacak unsurlar
Kaynak makineleri ve bağlantı ekipmanları
kuru, temiz ve sıkı tutulmalı, iletken olan
bağlantı ekipmanlarının yalıtımları düzenli
olarak ve işe başlamadan önce kontrol
edilmelidir. Kablo ve bağlantılar iyi
tutulmalıdır.
Kaynak
Kaynak pensleri izole edilmeli, deforme olan
Makineleri ve Elektrik
kısım varsa değiştirilmelidir.
18 Ekipmanlarında Çarpılması, 4 4 16
Kaynakçı operatörünün vücut direncini
İzolasyon Yaralanma, Ölüm
düşürücü (terleme) önlemeli, vücudu elektrik
Hataları
akımına kapılmaması için alçak gerilime
dayanıklı eldiven kullanılmalıdır. Nemli veya
kirli giysilerin elektriksel direnci önemli ölçüde
azaltılabilir ve bu da elektrik çarpması riskini
artırır. İş parçası uygun yerlerden
topraklanmalıdır.
Kaynak makinesi boşta çalışırken pens koltuk
Kaynak Kaynakçının altına ve omuza alınmamalıdır. Kaynak
Makinesinin Uygunsuz kablosunu takarken veya kutupları
Kullanılmadı-ğı Davranışı Sonucu değiştirirken makine boşta çalıştırılmamalı, bu
19 4 4 16
Zamanlarda Elektrik işlemler makinede akım yokken yapılmalıdır.
Boşta Çarpılması, Kaynak makinesi boşta çalıştırılırken elektrot
Çalıştırılması Yaralanma, Ölüm değişimi yapılmamalıdır. Kaynak makinesi
kapatılmalıdır.
Kaçak Akım
Çalışanların oluşabilecek kaçak bir akım
Rölesinin Elektrik
nedeniyle çarpılmaması için, ana Elektrik
20 Elektrik Çarpılması, 4 4 16
panosuna 300mA’ lik, tali elektrik panosuna
Panosunda Yaralanma, Ölüm
30mA’ lik kaçak akım rölesi takılması gereklidir.
Bulunmama-sı
Elektromanyetik Alan, elektrik akımı geçen
kablolar ya da yüzeyler arasında ve iletken
Kaynak
çevresinde oluştuğundan çalışma esnasında bu
Makinesi ile
Elektromanye-tik alandan uzak çalışılmalıdır (Turan, 2015).
Çalışırken
21 Alandan 3 4 12 Elektromanyetik Alan, direnç kaynağı ve yüksek
Oluşan
Etkilenme, Ölüm akım çeken kaynak çeşitlerin
Elektromanyeti
karşılaşılmaktadır.
k Alan
Kalp pili olanların bu işi yapması ve çevrede
bulunması önlenmelidir.
Kaynak Gözde Hasar, Kaynakçı maskesi kullanılmalı, deri eldiven,
İşlerinde Kızıl Mide Bulantısı, deri önlük ve uygun iş elbisesi (pamuk)
22 4 4 16
Ötesi, Mor Ötesi Yorgunluk, giyilmelidir. Gözlük ve maske kaynak cinsi ve
ve Parlak Deride Yanıklar akım şiddetine göre seçilmelidir. TS EN 169 – TS
224
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Işınlara Maruz EN 170 Standartlarına uygun mineral oksitli
Kalma camlar kullanılmalıdır (ÇASGEM, 2018).
Kaynakçı operasyon noktasından olduğunca
uzakta kalmalı, çevredekilerin zarar görmemesi
için çalışma alanı etrafı radyasyonu engelleyici
paneller ile çevrilmelidir (Aydın vd., 2018).
Kaynak sırasında çıkan gaz ve duman,
kaynakçının solunum seviyesi altından lokal
Mide Bulantısı,
Kaynak Gazı ve aspirasyon ile alınması gerekmektedir.
Baş Ağrısı, Baş
Kaynak Kalabalık çalışma ortamlarda diğer çalışanların
23 Dönmesi ve 3 4 12
Dumanına da zarar görmemesi amacıyla kaynak kabinleri
Metal Dumanı
Maruz Kalma kullanılmalıdır.
Ateşi Hastalığı
Kaynakçıların TS EN 149 standardına sahip FFP2
kaynak maskesi kullanması da sağlanmalıdır.
Sıcak Yüzeylere Yüksek sıcaklıklara ve ısıya dayanıklı deri
Sıcak Yüzeylere Temas Sonucu eldiven, önlük ve tozluk kesinlikle
24 3 4 12
Temas Edilmesi Yanıkların kullanılmalıdır. Sıcak yüzeylere temastan
Oluşması kaçınılmalıdır.
Boş ile dolu tüpler ayrı, yanıcı ve yakıcı gaz
içeren tüpler ayrı yerlerde, güneş ışığına maruz
bırakılmadan depolanmalıdır. Depolar
havalandırma koşulları sağlanmalı, ateş,
kıvılcım oluşturan maddeler ile giriş
Tüplerin
Basınçlı Gaz yapılmamalıdır.
Patlaması,
Tüplerinin Tüplerin kafa koruyucuları mutlaka takılı
25 Yangın, 4 4 16
Uygunsuz olmalıdır. Üzerinde imalatçı firma tarafından da
Yaralanma Ve
Depolanması etiketleri olmalıdır.
Ölüm
Depoya yetkisi dışında giriş ve çıkış
yasaklanmalı, uyarıcı ve yasaklayıcı levhalar
asılmalıdır.
Tüpler devrilmemesi için zincir vb.
malzemelerle sabitlenmelidir.
Alev Alan Gazın
Tüplerde Alev Tüpün İçerisine Tüplerde yanıcı ve yakıcı gazlar için ayrı ayrı
Geri Tepme Doğru Kaçması alev ger tepme ventili takılı olmalıdır.
26 4 5 20
Ventili Sonucu Patlama, Alev geri tepme ventilleri düzenli olarak kontrol
Bulunmama- sı Maddi Hasar, edilmelidir. Deforme olanlar değiştirilmelidir.
Ölüm
Oksijen tüp vanasına kesinlikle yağlı el, eldiven,
Tüp vanası
bez vb. temas edilmemelidir.
Yağlı El ya da kısmında oluşan
Vanada kirlenme, yağ mevcut ise hemen
Eldiven ile reaksiyon sonucu
27 3 5 15 temizlenmelidir.
Oksijen Tüpüne patlama, alev
Çalışma alanında yeteri kadar uyarıcı işaret
Temas Edilmesi alma, yanıklar,
asılmalıdır.
ölüm
Çalışanlar konu hakkında bilgilendirilmelidir.
Kaynak yapılan ortamda çalışma tezgahı
çalışana uygun olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Kaynak Yapılan
Çalışanda Kas ve Kaynak işi tezgah dışında yapılan durumlarda
Çalışma
İskelet çalışanların kas ve iskelet yapısını zorlayıcı,
28 Ortamının 4 4 16
Hastalıkları, sürekli tekrarlayan hareketlerin ve aynı
Ergonomik
Ağrılar durumda uzun süre çalışmaların önüne
Olmaması
geçilecek şekilde organize edilmesi
sağlanmalıdır.
225
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Çalışanlar ergonomik etmenler ile vücudun
doğru kullanımı ve doğru pozisyonda çalışma
hakkında bilgilendirilmelidir.
Çalışanlar 25kg. dan ağır olan yükleri tek başına
kaldırmamalı, vücudun kas ve iskelet yapısını
zorlayıcı davranışlardan kaçınmalıdır.
Kaynak yapılacak
Ağır yüklerin taşıyıcı iş ekipmanları ile
malzeme taşıması
kaldırılması sırasında yük altına kesinlikle
sırasında
Yüklerin girilmemelidir. Çevre güvenlik tedbirleri
29 yaralanma, bel 4 4 16
Taşınması mutlaka alınmalıdır.
fıtığı, taşınan
Taşıma sağlayan tüm iş ekipmanların peryodik
yükün altında
kontrolleri çalışma başlamadan kontrol
ezilme
edilmelidir.
Taşıyıcı ekipmanı operatör harici kimse
kullanmamalıdır.
Basınçlı tüplerin taşınması sırasında, personel
dikkatli olmalıdır. Öncelikle taşıma yapılacak
tüp için uygun taşıma sağlayan el araçları
Tüplerin
kullanılmalı, aracın yol güzergâhı açık olmalıdır.
Basınçlı tüplerin patlaması,
30 3 5 15 Tüpler kesinlikle zemine yatırılmamalıdır. Araç
Taşınması yangın,
üzerinde kelepçeler ile sabitlenmelidir.
yaralanma, ölüm,
Asetilen, küçük miktarda çok patlayıcı
olduğundan araçta taşıma sırasında ana silindir
valfini kapatın (HSE, 2019).
Yüksekte yapılan çalışmalarda çalışanlar
paraşüt tipi emniyet kemerini kullanmalıdır.
Yüksekte yapılan iş için izin alınmalı ve gözlemci
eşliğinde işler yürütülmelidir. Çalışan sürekli
Yüksekte Yüksekten Düşme kontrol altında tutulmalıdır.
31 Yapılan Kaynak Sonucu 4 5 20 Ankraj bulunmayan kısımlar için yatay/dikey
İşleri Yaralanma, Ölüm yaşam hatları çekilmeli ve çalışan bu hatlara
kendini bağlamalıdır.
Zeminde montajı tamamlanabilecek işler
bitirilmeli ve yüksekte kaynak işi en aza inecek
şekilde planlama yapılmalıdır.
Kapalı alanda yapılacak olan tüm çalışmalarda;
Yetkililerden izin alınmalı ve izin formu
doldurulmalıdır.
Zehirli Veya Çalışanlar kapalı alan tehlikeleri hakkında
Patlayıcı bilgilendirilmelidir.
Atmosfer Çalışanlara tam hava beslemeli solunum cihazı,
Oluşması Sonucu kaynak ve solunum maskesi sağlanmalıdır.
Kapalı Alanda Sağlığın Kullanımı hakkında bilgilendirilmelidir.
32 Yapılacak Bozulması, 4 5 20 Çalışma yetkin gözlemci eşliğinde yapılmalıdır.
Kaynak İşleri Zehirlenme, Gözlemci ile çalışan sürekli iletişim halinde
Boğulma, Yangın tutulmalıdır.
Ve Patlamaya Kapalı alan çalışmaları mümkünse en az kişi ile
Bağlı Yaralanma, yapılmalıdır.
Ölüm Çalışma ortamındaki hava değerleri gaz
dedektörleri ile sürekli kontrol edilmelidir.
Zehirlenme veya patlamaya neden olacak gaz
birikimi engellenmelidir.

226
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
 Kirli hava dışarı tahliye edilmeli ve temiz hava
beslemesi yapılmadan çalışma başlamamalıdır.
Yanıcı, yakıcı ve kolay tutuşan maddeler kapalı
alan dışına taşınmalıdır.
Kapalı alanda kaynak makinesi takımı ve
hortumlar dışarı tutulmalıdır.
Çalışma ortamında entanj aydınlatmalar tercih
edilmelidir.
80dB' den yüksek gürültülü ortamlarda
gürültüye karşı kulaklık/kulak koruyucu tedarik
Gürültü Sonucu edilmelidir. Çalışanların da 85dB’ den yüksek
Gürültülü
33 İşitme Kaybı 3 4 12 gürültülü çalışmalarda çalışanların
Çalışma Ortamı
Yaşanması kulaklık/kulak koruyucu kullanması zorunlu
olup kullanımı takip edilmelidir. Ortamda
gürültü ölçümleri yapılmalıdır.
Dalış ile ilgili özel eğitimlerin alınması ve
kaynakçının tecrübe sahibi olması zorunludur.
Kaynak işlerinin olabildiğince karada yapılması
sağlanmalıdır. Dalış gerektiren konularda ve su
Su içinde Basınç Altında altı kaynak işlerinde çalışanların konusunun
34 Yapılan Kaynak Kalma, Boğulma, 3 4 12 uzmanı haline gelmesi için eğitimler pratikle
İşleri Ölüm desteklenmelidir. Dalış yapan çalışan sürekli
kontrol altında izlenmeli ve özel izin alınarak
takibi yapılmalıdır. Yeterli teknik destek
sağlanmalı ve kaynakçı ile iletişim için tüm
olanaklar değerlendirilmelidir.
Genel olarak kapalı otomasyon sistemlerde
Laser kullanılan laser kaynağında ışına maruz
Kaynağında Kesik, Uzuv Kaybı, kalmamaktadır. Operatör laser ışınına maruz
35 2 4 8
Işına Maruz Yaralanma, Ölüm kalmayacak şekilde çalışma ortamı tekrar
Kalma gözden geçirilmeli, bakım/onarım
faaliyetlerinde sistem kapalı tutulmalıdır.

SONUÇ
Yapılan bu çalışma ile kaynakçıların, çalıştıkları ortam, kaynak çeşidi ve çalışma koşullarına göre maruz kaldığı
tehlike ve risklerin değişiklik gösterdiği tespit edilmiştir. İş hayatına rehber olması amacıyla, kaynakçıların
karşılaşılabilecekleri risk ve tehlikeler ile bu durumlara karşı alınması gereken tedbirler Tablo 6’ da gösterilmiştir.
Literatür taramaları sonucu 5x5 L tipi matris yöntemi kullanılarak oluşturduğumuz risk analizi kaynak
işyerlerindeki tehlike ve risklerin genel olarak değerlendirilmesi sonucu oluşturulmuştur. Bu analizde kullanılan
olasılık ve şiddet değerleri oluşabilecek iş kazası ve meslek hastalıklarına dayanarak belirlenmiştir. Kaynak işyeri
için bu risk analizinin kullanılması durumunda olasılık ve şiddet değerleri, işyerindeki tehlikelerin ortaya
çıkarılmasına göre değişiklik gösterecektir. Bu nedenle kaynak işyeri için kullanılacak risk analizindeki tehlikeler
eklenebilir ve/veya çıkarılabilir. Bu risk analizi, faaliyette olan kaynak işyerine özel bir çalışma olmadığından,
kaynakçıların tehlike ile karşılaşma sıklıkları değerlendirilememiştir. Kaynakçıların uzun çalışma saatleri
düşünülerek, tehlikeye maruz kalma sıklıklarına göre risk analizinin Fine-Kinney metodu kullanılarak
değerlendirilmesi tercih edilmelidir.
Kayıpları ortadan kaldırmak veya kabul edilebilir seviyeye indirmek için elde edilen bulgular risk değerine göre
yüksekten düşüğe doğru sıralanarak değerlendirilmelidir. Elde edilen bulgular doğrultusunda Risk kontrol
hiyerarşisi oluşturulmalıdır. Bu hiyerarşiye göre kaynakta korunma (elemine etme, ikame etme), ortamda
korunma (yalıtım/izolasyon, yönetimsel yaklaşımlar), kişisel korunma şeklinde tedbirler ele alınmalıdır. Risk
kontrol denetimlerine çalışanların da dahil edilmesinin sağlanması hem iş motivasyonunu artıracak hem de iş
kazası ve meslek hastalıklarının önüne geçilmesini kolaylaşacaktır.

227
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020
Kaynakçılar mesleki, iş güvenliği ve işe özgü riskleri içeren eğitimleri işbaşı yapmadan önce almalıdır. İşyerinde
düzenlenen haftalık/günlük kısa iş güvenliği eğitimleri (tool-box) ile de desteklenerek çalışanların farkındalıkları
arttırılmalıdır.

KAYNAKLAR
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. (2012, 06 30). 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. (28339). Resmi
Gazete.T.C.CUMHURBAŞKANLIĞIMEVZUATBİLGİSİSTEMİ:
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden
alınmıştır
Aditya, I. M., & Tualeka, A. R. (2020, 3). Risk Assessment, Risk Management, and Risk Communication of Welding
Work at PT Dok and Perkapalan Surabaya (Persero). Indian Journal of Forensic Medicine & Toxicology, 14(1), 113-
117.
Aydın, F., Çidem, Ç., & Kahya, E. (2018). KABİN ÜRETİMİ YAPAN BİR İŞLETMENİN KAYNAK ATÖLYESİNDE İŞ SAĞLIĞI
VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ. Ergonomics, 1(3), 137 – 147.
Bozkurt, Y., & Keleş, D. (2017). Ergitmeli Kaynak Yöntemlerinde Açığa Çikan Gaz ve Dumanın Çalışan Sağlığına
Etkisi. Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 29(4), 144-150.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB). (2012, 12 6). İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN İŞYERİ TEHLİKE
SINIFLARI TEBLİĞİ.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (ÇASGEM). (2018). Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği.
http://www.casgem.gov.tr/dosyalar/yayinlar/834/dosya-834-936.pdf adresinden alınmıştır
Ersoy, S., & Kaya, E. Ç. (2019). Bir Kamu Üniversitesi Gıda Mühendisliği Laboratuvarları Risk Analizi Uygulaması.
Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(4), 411 -423.
Geliş, K. (2014). KAYNAK TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI. AĞRI: AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ MESLEK
YÜKSEKOKULU.
HSE. (2019, Kasım 22 ). Kaynaktan kaynaklanan güvenlik riskleri. İngiltere İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi:
https://www.hse.gov.uk/welding/other-welding-risks.htm adresinden alınmıştır
Karadağ, Ö. K. (2001, Ekim). KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ. TÜRK TABİPLER BİRLİĞİ MESLEKİ
SAĞLIK VE GÜVENLİK DERGİSİ, 27-32.
Kaymaz, Ö. (2014). KAYNAK İŞLERİNDE İŞ KAZASI VE İŞE BAĞLI SAĞLIK PROBLEMLERİNE NEDEN OLAN FAKTÖRLER
VE KKD KULLANIMININ BU FAKTÖRLERE ETKİLERİ ÜZERİNE ÇEVRESEL VE TEKNİK ARAŞTIRMA.
Koç, M., & Akbıyık, N. (2011, Winter). Türkiye’de İş Kazalarının Maliyetleri ve Çözüm Önerileri. Journal of
Academic Approaches, 2(2), 129-175.
Özkılıç, Ö. (2014). İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevresel Etki Risk Değerlendirmesi. Ö. ÖZKILIÇ içinde, RİSK
DEĞERLENDİRMESİ (s. 426). ANKARA: Tisk Yayınları.
safeworkaustralia.gov.au. (2018, Mayıs). İş sağlığı ve güvenliği risklerini yönetme.
https://www.safeworkaustralia.gov.au/book/model-code-practice-how-manage-work-health-and-safety-risks
adresinden alınmıştır
SGK. (2019). SGK Yıllık İstatistikler.
http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari adresinden alınmıştır
Turan, A. (2015). KAYNAK İŞLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ. A. Turan içinde, IX. KAYNAK TEKNOLOJİSİ ULUSAL KONGRE VE
SERGİSİ BİLDİRİLER KİTABI (Cilt 649, s. 411-422). ANKARA: TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI.
Yurtsever, E., & Özdemir, G. (2009). Kaynak Tekniği Uygulamalarında İş Güvenliği. (M. M. Odası, Dü.) Mühendis
ve Makine, 50(592), 2-9.

228
www.iches2020.idu.edu.tr
İzmir Demokrasi Üniversitesi, Uluslararası Sağlık Bilimleri Kongresi
20-21 Haziran 2020