32.

Konferencja pokojowa w Paryżu

18 I 1919 r. rozpoczęły się obrady konferencji pokojowej w Paryżu. W konferencji, trwającej do czerwca 1919 r., wzięło udział 17
państw związanych z koalicją. Państwa pokonane nie zostały dopuszczone do udziału w obradach (nie zaproszono również Rosji
bolszewickiej).

Na konferencji o wszystkim decydowały tzw. Główne Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone (Wielka Brytania, Stany
Zjednoczone, Francja, Włochy, Japonia). Jej pracami kierowała Rada Najwyższa złożona z przywódców mocarstw.

28 czerwca 1919 r. podpisano w Wersalu traktat pokojowy z Niemcami.

Postanowienia traktatu wersalskiego

W sprawie Niemiec:

- oddanie Francji Alzacji i Lotaryngii,

- plebiscyt dotyczący przynależności zagłębia Saary,

- demilitaryzacja 50-kilometrowego pasa nad Renem (Nadrenia),

- zakaz posiadania lotnictwa wojskowego i okrętów podwodnych,

- ograniczenie liczebności armii niemieckiej do 100 tys. zawodowych żołnierzy,

- utrata kolonii,

- zobowiązanie Niemiec do wypłacenia wysokich odszkodowań (kontrybucji) - 132 mld marek w złocie.

W sprawie Polski:

- do Polski włączono: Pomorze Wschodnie (bez Gdańska) z dostępem do morza, Wielkopolskę (już wcześniej przyłączoną w wyniku
powstania);

- ogłoszono Gdańsk Wolnym Miastem pod protektoratem Ligi Narodów;

- zdecydowano o plebiscytach na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach, w których ludność miała wypowiedzieć się za przynależnością
do Niemiec lub do Polski.

Powstanie Ligi Narodów - organizacji międzynarodowej. Cele:

- utrzymanie pokoju na świecie,

- zagwarantowanie nienaruszalności granic państwowych,

- utworzenie tzw. mandatów, czyli opieki nad terytorium dawnych kolonii niemieckich i nietureckiej ludności państwa
ottomańskiego.

Traktat wersalski wszedł w życie 10 I 1920 r., po ratyfikowaniu (zatwierdzeniu) go przez parlamenty zainteresowanych państw.

Podpisano również traktaty z innymi pokonanymi państwami centralnymi: Austrią (Saint-Germain, czyt. sę żermę), Bułgarią (Neuilly-
sur-Seine), Węgrami (Trianon) i Turcją (Sévres).

Nowy układ sił w Europie - upadek wielkich przedwojennych monarchii, - powstanie nowych państw w Europie: Polski,
Czechosłowacji, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii, Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców( od 1929 r. Jugosławia).

Wielki kryzys gospodarczy: - Obniżenie na nowojorskiej giełdzie cen akcji (czarny czwartek), - ograniczenie udzielania kredytów, -
wstrzymanie inwestycji w przemyśle, - spadek produkcji, zamknięcie fabryk, utrata pracy, wzrost bezrobocia, - wycofanie przez
Amerykanów kapitału zainwestowanego w Europie.
33. Skutki cywilizacyjne i kulturowe wielkiej wojny

1. Zmiany społeczne w dwudziestoleciu międzywojennym

a. w niektórych krajach nastąpiła DEMOKRATYZACJA życia politycznego
b. wzrosła społeczna i gospodarcza rola kobiet oraz ich aktywność publiczna
– SUFRAŻYSTKI walczyły o przyznanie kobietom praw wyborczych
– o równouprawnienie kobiet walczyły EMANCYPANTKI
c. po wojnie rozwinęła się oświata i rozpowszechnił powszechny obowiązek nauki
d. nastąpił kryzys tradycyjnego modelu rodziny

2. Wzrost znaczenia mass mediów

a. nastąpił wzrost czytelnictwa prasy
– dzięki rozwojowi oświaty wzrosła liczba czytelników
– postęp w technice drukarskiej spowodował obniżenie cen gazet i czasopism
c. ogromną popularność zdobyły nowe media: – radio, – kino
d. w okresie międzywojennym rozpoczęto prace nad przekazem telewizyjnym
e. społeczna rola mediów – media pełniły funkcje informacyjne i edukacyjne,
– dzięki reklamom media odgrywały coraz większą rolę komercyjną
– wykorzystywane były do celów PROPAGANDOWYCH i INDOKTRYNACYJNYCH

3. Postęp w transporcie i komunikacji

a. rozpowszechniły się nowe środki transportu: – samochody, – samoloty
b. ciągłemu udoskonalaniu podlegał transport kolejowy – m.in. elektryfikacja niektórych linii kolejowych

4. Sztuka i architektura dwudziestolecia międzywojennego

a. główne trendy – funkcjonalizm – DADAIZM – SURREALIZM – FUTURYZM

b. odmienną drogą rozwijała się sztuka w państwach TOTALITARNYCH

– w budownictwie dużą rolę odgrywał monumentalizm

– w ZSRS dominował SOCREALIZM

34. Związek Sowiecki pod władzą Stalina

1. 30 XII 1922 r. utworzono Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS)

a. republiki założycielskie :

Rosyjska Federacyjna Republika Radziecka (RFSRR) – w skrócie Rosja,

Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka (USRR) – w skrócie Ukraina,

Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka (BSRR) – w skrócie Białoruś,

Zakaukaska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (ZFSRR)

b. mimo pozorów federacji głównym ośrodkiem władzy była Moskwa

2. Rządy Józefa Stalina

a. Włodzimierza Lenina, który zmarł w 1924 r., u władzy zastąpił Józef Stalin

b. Józef Stalin został sekretarzem generalnym Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) – WKP(b)

c. w latach 1936-1938 przeprowadził tzw. wielką czystkę w wyniku której uwięził lub wymordował przeciwników

d. w ZSRS zaczął obowiązywać tzw. kult jednostki – bezkrytyczne uwielbienie dla Stalina

e. Stalin przekształcił ZSRS w państwo totalitarne, stawiano mu pomniki, jego imieniem nazywano szkoły, prasa drukowała jego
przemówienia

3. Gospodarka ZSRS

a. w czasie wojny domowej obowiązywał tzw. komunizm wojenny – państwo sprawowało pełną kontrolę nad gospodarką
b. po wojnie Włodzimierz Lenin wprowadził tzw. Nową Ekonomiczną Politykę (NEP) – władze pozwoliły na ograniczony rozwój
wolnego rynku
c. Stalin przeprowadził kolektywizację rolnictwa, w wyniku które:
– zlikwidowano indywidualne gospodarstwa rolne
– utworzono sowchozy – państwowe gospodarstwa rolne
– utworzono kołchozy – spółdzielnie rolnicze, skupiające dawnych indywidualnych rolników
d. Stalin wprowadził gospodarkę planową, w której: – obowiązywały pięcioletnie plany gospodarcze – gospodarka był centralnie
zarządzana – decyzje dotyczące gospodarki zapadały na najwyższych szczeblach władzy
e. industrializacja – uprzemysłowienie

4. Zbrodnie komunistyczne

a. władze komunistyczne bezwzględnie zwalczały: – przeciwników i rywali politycznych – przedstawicieli tzw. klas posiadających,
którzy byli właścicielami np. majątków ziemskich, fabryk, banków – rolników indywidualnych (tzw. kułaków)
b. aparat przemocy w ZSRS – głównym narzędziem terroru był Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD) – sieć łagrów, które
podlegały Gułagowi (Główny Zarząd Obozów)

5. Stosunki ZSRS z Niemcami w okresie międzywojennym

a. w 1922 r. w Rapallo ZSRS i Niemcy zawarły traktat o współpracy

b. po dojściu do władzy w Niemczech Adolfa Hitlera stosunki niemiecko-sowieckie uległy pogorszeniu
c. 23 VIII 1939 r. ZSRS i III Rzesza zawarły tzw. pakt Ribbentrop-Mołotow