Czynności życiowe pro stów

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Czynności życiowe pro stów

Stylosphaera flexuosa, przedstawiciel promienic. Pro sty są grupą zróżnicowaną pod względem
pochodzenia, funkcji życiowych oraz budowy.
Źródło: Picturepest, licencja: CC BY 2.0.

Protisty są sztuczną jednostką systematyczną, do której zalicza się organizmy eukariotyczne

bardzo zróżnicowane pod względem budowy, czynności życiowych i pochodzenia. Należą
tu gatunki, które w starszych systematykach zaliczane były do glonów – wodne
jednokomórkowce, np. euglena zielona (Euglena viridis) lub wielokomórkowe organizmy
samożywne, np. morszczyn pęcherzykowaty (Fucus vesiculosus), pierwotniaków –
jednokomórkowce cudzożywne, np. pantofelek (Paramecium caudatum), oraz grzybów –
komórczaki cudzożywne o cechach grzybów, do których należy m.in rulik nadrzewny
(Lycogala epidendrum).
Twoje cele

Przedstawisz czynności życiowe protistów.

Podzielisz protisty ze względu na sposób odżywiania.
Omówisz sposoby pobierania pokarmu przez protisty cudzożywne.
Przeczytaj

Odżywianie

Protisty dzielimy na: samożywne (autotrofy), cudzożywne (heterotrofy) lub miksotroficzne

(miksotrofy), tzn. cudzożywne w ciemności i samożywne (fotosyntetyzujące) w świetle.

samożywne (autotrofy)

Pros sty cudzożywne (heterotrofy)

miksotroficzne (miksotrofy)

Pro sty samożywne

Protisty samożywne są fotoautotrofami, tzn. wytwarzają potrzebne do życia związki

organiczne w wyniku fotosyntezy. Mają one różne barwniki fotosyntetyczne oraz
wytwarzają różne produkty fotosyntezy, które gromadzą jako materiał zapasowy.

Grupa
Materiał zapasowy Najważniejsze barwniki fotosyntetyczne
systematyczna

Główny
Chlorofile Fikobiliny
ksantofil

skrobia fikocyjanina,
krasnorosty a, d luteina
krasnorostowa fikoerytryna
 Grupa
Materiał zapasowy Najważniejsze barwniki fotosyntetyczne
systematyczna

zielenice skrobia a, b luteina brak

chryzolaminaryna,
chryzofity a, c fukoksantyna brak
tłuszcz

chryzolaminaryna,
okrzemki a, c fukoksantyna brak
tłuszcz

laminaryna,
brunatnice a, c fukoksantyna brak
mannitan, tłuszcz

tobołki skrobia a, b diadinoksantyna brak

eugleniny paramylon a, b diadinoksantyna brak

Obecność specyficznych barwników fotosyntetycznych, które absorbują światło w nieco

innym zakresie długości fali, warunkuje pionowe rozmieszczenie samożywnych protistów
w zbiornikach wodnych.

Zielenice
Zielenice występują do głębokości około 10 m. Zawierają chlorofil a i b oraz karoteinoidy
takie jak luteina czy zeaksantyna.
2

Brunatnice
Brunatnice występują głębiej, do ok. 20 m. W ich feoplastach, oprócz chlorofili a i c zawarty
jest brązowy barwnik – fukoksantyna.

Krasnorosty
Krasnorosty występują najgłębiej, bo aż do 50 m. W ich rodoplastach oprócz chlorofili a i d
znajdują się barwniki: fikocyjanina i fikoerytryna.
Rozmieszczenie samożywnych pro stów w morzu.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Pro sty cudzożywne

Sposób pobierania pokarmu przez protisty cudzożywne zależy przede wszystkim od

wielkości przyjmowanych cząsteczek pokarmowych i może się odbywać na drodze
wchłaniania lub pinocytozy i fagocytozy.

Fagocytoza

Umożliwia pobieranie większych cząstek pokarmowych, np. całych bakterii i innych

komórek, które otaczane są przez wypustki cytoplazmatyczne, a następnie zamykane
w utworzonym w ten sposób pęcherzyku, zwanym wodniczką pokarmową. Po
połączeniu się wodniczki z lizosomem zawierającym enzymy trawienne następuje
strawienie pobranego pokarmu. Niewykorzystane resztki zostają usunięte poza
komórkę przez zlanie się błony wodniczki z błoną komórkową.

Pinocytoza

Wchłanianie

Więcej informacji na temat fagocytozy znajdziesz tutaj.

Miksotrofy

Miksotrofy to organizmy zachowujące się zależnie od warunków raz jak samożywne

(autotrofy), innym razem jak cudzożywne (heterotrofy). Przykładem może być euglena
zielona (Euglena viridis), należąca do rodziny Euglenaceae. Organizm ten przy
nieodpowiednich warunkach świetlnych zaczyna odżywiać się martwą materią organiczną.

Przedstawiciel rodzaju Phacus z kladu Euglenozoa.

Źródło: Proyecto Agua, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.

Oddychanie i wymiana gazowa

Ze względu na niewielkie rozmiary, a przez to korzystny stosunek powierzchni do

objętości, protisty nie potrzebują żadnych struktur do transportu gazów, a wymiana gazowa
zachodzi całą powierzchnią ciała. Formy wolno żyjące oddychają tlenowo, natomiast
pasożyty wewnętrzne – beztlenowo.

Osmoregulacja i wydalanie
Protisty słodkowodne są hipertoniczne w stosunku do otaczającej je wody, a przez to
narażone są na ciągły jej napływ do komórki. Pozbycie się nadmiaru wody zapewniają im
wodniczki tętniące – specjalne organelle osmoregulacyjne, które po napełnieniu wodą
kurczą się, usuwając jej nadmiar poza komórkę. Protisty morskie i pasożytnicze nie
posiadają wodniczek tętniących: są izotoniczne w stosunku do otaczającego je środowiska
i nie muszą przeprowadzać osmoregulacji.

Jądro

Wodniczka tętniąca
Ameba z widocznym jądrem i wodniczką tętniącą.
Źródło: Cymothoa exigua, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wydalanie zbędnych i toksycznych produktów przemiany materii, np. związków

azotowych, u protistów cudzożywnych zachodzi albo na drodze dyfuzji (gatunki żyjące
w wodach słonych i pasożytnicze), albo za pomocą wodniczek tętniących (formy
słodkowodne).

Rozmnażanie
 Protisty rozmnażają się bezpłciowo:
organizmy jednokomórkowe
przeprowadzają podział komórki, protisty
wielokomórkowe natomiast wytwarzają
zarodniki.

Istnieją również protisty rozmnażające się

Pantofelek w trakcie podziału (po lewej). Zdjęcie
wykonano w powiększeniu 200 ×.
Źródło: Marc Perkins, Flickr, licencja: CC BY-ND 2.0.
znajdziesz tutaj.
płciowo – z wytworzeniem gamet.
Występuje u nich przemiana faz jądrowych
i obserwuje się różne cykle życiowe:
haploidalny, diploidalny
oraz haplodiploidalny z przemianą pokoleń.
Więcej informacji na temat przemian
pokoleń i przemian faz jądrowych

Wyróżnia się też proces płciowy zwany koniugacją. Koniugacja nie jest sposobem
rozmnażania, a tylko procesem wymiany genów między dwoma osobnikami. W jej wyniku
zachodzi rekombinacja genów.

Więcej na temat koniugacji przeczytasz tutaj.

Wrażliwość

Odbieranie i przewodzenie bodźców zachodzi podobnie jak w komórkach zwierzęcych

i warunkowane jest polaryzacją błony komórkowej (pellikuli). Pod wpływem bodźca, np.
dotknięcia, pellikula ulega miejscowej depolaryzacji, która rozprzestrzenia się na wzór
impulsu nerwowego, wywołując określoną reakcję. Protisty nie mają wyspecjalizowanych
receptorów. Wyjątek stanowią eugleniny, u których występuje tzw. narząd światłoczuły.
Tworzy go fotoreceptor odbierający bodźce świetlne i położona obok niego plamka oczna
(stigma), będąca skupieniem barwnika ukierunkowującego światło na fotoreceptor.

Poruszanie się i organelle ruchu

Wśród protistów są zarówno organizmy osiadłe (np. brunatnice, krasnorosty), jak
i ruchliwe. Te drugie (głównie jednokomórkowce) aktywnie zdobywają pokarm i reagują
ruchem na działanie czynników środowiska. Reakcje ruchowe jednokomórkowców
nazywane są taksjami.

Sposób poruszania się protistów zależy m.in. od struktury pellikuli okrywającej komórki.
Jeśli jest ona cienka i elastyczna (np. ameby), komórki przyjmują postać pełzaka, który
porusza się przy pomocy nibynóżek (pseudopodiów), będących wypustkami cytoplazmy
o zmiennym kształcie. Gatunki o pellikuli sztywnej (np. orzęski) lub otoczone ścianą
komórkową (tobołki) nie tworzą nibynóżek, a poruszają się dzięki obecności undulipodiów,
do których zalicza się wici i krótsze od nich rzęski.
Dwa rodzaje ruchu:

Ruch za pomocą wici lub rzęsek

Ruch związany z wysuwaniem nibynóżek i przepływem cytoplazmy

Wici i rzęski mają podobną budowę wewnętrzną i składają się z dziewięciu par mikrotubul
obwodowych i jednej pary mikrotubul centralnych zakotwiczonych w cytoplazmie
odcinkiem nazywanym ciałkiem podstawowym (kinetosomem). W kinetosomie nie
występują włókna centralne. Wszystkie protisty mogą się również poruszać biernie,
niesione prądem wody lub powietrza.
Schemat budowy wici i rzęski.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ameba porusza się przy pomocy nibynóżek (pseudopodiów). Zdjęcie wykonano w powiększeniu 400 ×.
Źródło: Marc Perkins, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.
 Oxytricha trifallax, przedstawiciel orzęsków, porusza się za pomocą rzęsek. Fotografię wykonano
mikroskopem skaningowym.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Słownik
nibynóżki

ruchliwe wypustki cytoplazmatyczne o nieokreślonym, zmiennym kształcie; służą do

poruszania się i pobierania pokarmu; występują na przykład u ameby
osmoregulacja

zdolność organizmu lub komórki do utrzymywania równowagi wodnej i elektrolitowej

płynów ustrojowych
pasożyt

organizm związany (okresowo lub stale) z innym organizmem, który jest jego żywicielem
pellikula

u protistów błona komórkowa wraz z przylegającą do niej cytoplazmą (epiplazmą),

w której znajdują się włókna białkowe i ewentualnie obłonione pęcherzyki
pro sty

niejednorodna grupa organizmów jądrowych, których nie można zaliczyć ani do roślin,
ani do zwierząt, ani do grzybów; są wśród nich organizmy samożywne i cudzożywne
undulipodia

błony falujące u wiciowców albo błonkowate sklejenia rzędu rzęsek – organelle ruchu
u orzęsków
wodniczka pokarmowa

pęcherzyk otoczony jedną błoną; zawiera pobrany pokarm i jest miejscem jego trawienia
przez enzymy dostarczone w wyniku połączenia z lizosomami; zanika po wydaleniu
(egzocytoza) niestrawionych resztek pokarmu
wodniczka tętniąca

organella komórkowa protistów słodkowodnych o funkcji osmoregulacyjnej, która kurczy

się regularnie i usuwa na zewnątrz komórki nadmiar wody
Grafika interaktywna

Polecenie 1

Na podstawie poniższej grafiki interaktywnej scharakteryzuj sposoby pobierania i transportu

cząsteczek pokarmowych. W odpowiedzi uwzględnij rodzaj pobieranych cząsteczek, etapy
transportu i struktury biorące w nim udział.

1 2 3

Fagocytoza
Umożliwia pobieranie większych cząstek pokarmowych, np. całych bakterii i innych
komórek, które otaczane są przez wypustki cytoplazmatyczne, a następnie zamykane
w utworzonym w ten sposób pęcherzyku, zwanym wodniczką pokarmową. Po połączeniu
się wodniczki z lizosomem zawierającym enzymy trawienne następuje strawienie pobranego
pokarmu. Niewykorzystane resztki zostają usunięte poza komórkę przez zlanie się błony
wodniczki z błoną komórkową.

2
 Pinocytoza
Wiąże się z pobieraniem cząsteczek organicznych rozpuszczalnych w wodzie, takich jak
białka, które wnikają do komórki poprzez kanaliki zakończone niewielkimi pęcherzykami.
Pęcherzyki te, nazywane pęcherzykami pinocytarnymi, odrywają się następnie od kanalików
i łączą z lizosomem, po czym następuje strawienie całych pęcherzyków wraz z ich
zawartością. W przeciwieństwie do fagocytozy pinocytozie nie towarzyszy wydalanie
(wszystko jest trawione), następuje natomiast stopniowy ubytek błony komórkowej
(pęcherzyki pinocytarne, inaczej niż wodniczki pokarmowe, nie są z powrotem
wbudowywane w błonę).

Endocytoza receptorowa
Dzięki niej transportowane są specyficzne związki takie jak hormony, przeciwciała, enzymy
i witaminy, które występują w małych stężeniach w otoczeniu komórki. Białka receptorowe
znajdujące się na zewnętrznej stronie błony rozpoznają i wiążą związki o charakterystycznej
strukturze, rozpoczynając endocytozę.

Sposoby transportu cząsteczek

Źródło: Manu5, h ps://www.scien ficanima ons.com/wiki-images/, licencja: CC BY-SA 4.0.

Polecenie 2

Opisz, jaką rolę odgrywają lizosomy podczas fagocytozy i pinocytozy.

Polecenie 3

Grafika interaktywna zamieszczona poniżej przedstawia pantofelka (Paramecium caudatum)

należącego do orzęsków. Przeanalizuj ją, a następnie nazwij te elementy budowy, które są
oznaczone literami „X”, „Y” i „Z”. Omów pełnione przez nie funkcje.
 3 2 1
5 4

6 7 8 9 10

Kanał odprowadzający

Mikronukleus

Cytopyge
7

Cytosom

Lejek

Zagłębienie okołogębowe

10

Rzęska

Pantofelek (Paramecium caudatum ).

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 4

Scharakteryzuj sposoby poruszania się pro stów. W odpowiedzi uwzględnij rodzaje ruchu
oraz budowę odpowiadających za niego struktur.
Polecenie 5
Stwórz mapę myśli dotyczącą sposobów rozmnażania się pro stów.

Rozmnażanie się pro stów

Polecenie 6

Wyjaśnij, na czym polega koniugacja.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Dopasuj podane struktury do odpowiadających im funkcji.

obłoniona struktura, taka jak rzęska lub

pseudopodium
wić

element narządu światłoczułego, dzięki

pellikula któremu możliwa jest reakcja na
natężenie światła

u pro stów błona komórkowa, która

dzięki polaryzacji może przewodzić
s gma
impulsy prowadzące do określonych
reakcji na bodźce

obłoniony element cytoplazmy

undulipodium tworzący wypustki służące do
przemieszczania się całej komórki
Ćwiczenie 2 輸

Przyporządkuj podane organizmy do barwników fotosyntetycznych z grupy ksantofili

zawartych w ich komórkach.

Luteina

zielenice brunatnice

eugleniny krasnorosty

tobołki chryzofity
Fukoksantyna
okrzemki

Diadinoksantyna
Ćwiczenie 3 輸

Porównaj procesy fagocytozy i pinocytozy, przenosząc stwierdzenia do odpowiednich grup.

Fagocytoza

Pobierane są mniejsze
cząsteczki.

Resztki nie są wydalane, tylko

trawione w całości.
Pinocytoza
Następuje ubytek błony
komórkowej.

Pobierane są większe cząsteczki.

Trawiona jest tylko zawartość

pęcherzyka.

Trawiony jest cały pęcherzyk.

Nie następuje ubytek błony

komórkowej.

Resztki są wydalane na zewnątrz

komórki.

Ćwiczenie 4 醙

Oceń, czy podane stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Wszystkie pro sty mają wodniczkę tętniącą, która
pozwala na utrzymanie prawidłowej osmoregulacji  
komórki.
Jednokomórkowe pro sty mają na tyle duży stosunek
powierzchni do objętości, że nie potrzebują żadnych  
dodatkowych struktur do wymiany gazowej.
Wodniczka pokarmowa odpowiada za trawienie
pokarmów, natomiast wodniczka tętniąca za usuwanie  
resztek pokarmowych.
Ćwiczenie 5 醙

Rozwiąż krzyżówkę na podstawie podanych poniżej haseł. Wybrane litery utworzą

rozwiązanie.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1. Płyny wewnątrz komórek pro stów morskich są … w stosunku do środowiska

zewnętrznego.
2. Materiał zapasowy u euglenin.
3. Wielokomórkowe pro sty, do których zaliczany jest morszczyn.
4. Inaczej ciałko podstawowe.
5. W jakiej wodzie pro sty są hipertoniczne względem środowiska (słodka, słona,
destylowana)?
6. Pro sty, które w zależności od środowiska mogą odżywiać się samo- lub cudzożywnie.
7. Niebieski barwnik występujący u krasnorostów.
Ćwiczenie 6 醙

Uzupełnij tekst poprawnymi sformułowaniami, wybierając je spośród podanych opcji.

Pros sty mogą rozmnażać się wyłącznie płciowo  wyłącznie bezpłciowo 

zarówno płciowo, jak i bezpłciowo  . Do zmienności genetycznej prowadzi natomiast

tylko rozmnażanie bezpłciowe  tylko rozmnażanie płciowe  . Pro sty

wielokomórkowe rozmnażają się bezpłciowo przez zarodniki  podział komórek  ,
a u pro stów płciowych wytwarzane są gamety  gametangia  . Wśród pro stów
występują formy diploidalne  haploidalne 

zarówno diploidalne, jak i haploidalne  . Zachodzi też proces płciowy zwany koniugacją,
który jest  nie jest  rozmnażaniem. Podczas niego dochodzi do rekombinacji
materiału genetycznego.

Ćwiczenie 7 難

Pochłanianie światła w wodzie zachodzi nierównomiernie dla fal o różnej długości, czyli
o różnej barwie. W miarę ze wzrostem głębokości w pierwszej kolejności zanikają fale światła
czerwonego – do około 5 metrów, później światła żółtego – do około 15 metrów, a najgłębiej
dociera światło zielone i niebieskie – na głębokość około 30 metrów. Kolory widzialne dla
człowieka gołym okiem to fale, które zostały odbite od obiektów. Cytryna jest żółta, ponieważ
pochłania fale światła widzialnego poza falami o barwie żółtej.

Wyjaśnij, dlaczego krasnorosty po wyjęciu z wody są czerwone. W odpowiedzi uwzględnij

nazwę barwnika fotosyntetycznego odpowiadającego za tę barwę.
Ćwiczenie 8 難

Cytoszkielet rzęski i wici stanowi aksonema, struktura wyrastająca z ciałka bazalnego

(nazwanego kinetosomem) i zbudowana według schematu 9 × 2 + 2. Oznacza to, że 9
dubletów mikrotubul obwodowych, rozmieszczonych symetrycznie na obwodzie rzęski, otacza
dwie mikrotubule centralne wchodzące w skład aparatu centralnego (…). Każdy dublet
mikrotubul obwodowych składa się z mikrotubuli A, która ma na obwodzie 13
protofilamentów tubuliny, oraz niepełnej mikrotubuli B składającej się tylko z 10
protofilamentów i mającej wspólną ścianę z mikrotubulą A. (…) Od każdej mikrotubuli
A w kierunku sąsiedniej mikrotubuli B „wyrasta” zewnętrzne i wewnętrzne ramię dyneinowe
(…). Łańcuchy lekkie o masie cząsteczkowej od 8 do 30 kD są odpowiedzialne za regulację
aktywności cząsteczki dyneiny. (…) Ważnym odkryciem potwierdzającym wcześniejsze
spostrzeżenia było wykazanie, że lekki łańcuch dyneiny o masie cząsteczkowej 29 kD,
wchodzący w skład zewnętrznego ramienia dyneinowego u pantofelka, ulega specyficznej
fosforylacji w obecności cAMP przy stężeniu Ca2+ poniżej 10−7 M (mol/dm3). Wzrost stężenia
wapnia do poziomu powyżej 10−7 M powoduje zahamowanie fosforylacji. Lekki łańcuch
dyneiny jest jej regulatorem. W formie ufosforylowanej, w badaniach in vitro, generuje on
1,4 razy szybszy ślizg mikrotubul niż w formie nieufosforylowanej.
Źródło: h p://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2000/559.pdf.

Wyjaśnij, jak na szybkość oddalania się pantofelka od źródła zagrożenia będzie miało wpływ
stężenie jonów wapnia w jego komórce o wartości poniżej 10 −7 M.
Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Czynności życiowe protistów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

VIII. Protisty. Uczeń:

2) przedstawia czynności życiowe protistów: odżywianie, poruszanie się,

rozmnażanie, wydalanie i osmoregulację; zakłada hodowlę protistów słodkowodnych
i obserwuje wybrane czynności życiowe tych protistów;

3) wykazuje związek budowy protistów ze środowiskiem i trybem ich życia (obecność

aparatu ruchu, budowa błony komórkowej, obecność chloroplastów i wodniczek
tętniących);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii.

Cele operacyjne ( językiem ucznia):

Przedstawisz czynności życiowe protistów.

Podzielisz protisty ze względu na sposób odżywiania.
Omówisz sposoby pobierania pokarmu przez protisty cudzożywne.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

 z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
prezentacja;
analiza grafiki interaktywnej;
mapa pojęć.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom

e‐materiał „Czynności życiowe protistów”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się
z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, a następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 4 (w którym mają
za zadanie ocenić, czy podane stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe) zawartego
w sekcji „Sprawdź się”.
2. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Ich zadaniem będzie przygotowanie
prezentacji na przydzielony temat:
– grupa I – odżywianie się protistów (z podziałem na protisty samo- i cudzożywne);
– grupa II – oddychanie i wymiana gazowa, osmoregulacja oraz wydalanie protistów;
– grupa III – wrażliwość, poruszanie się i rozmnażanie protistów.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie”

cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
2. Wprowadzenie do tematu. Prowadzący prosi uczniów, aby zgłosili swoje propozycje
pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy
uczniowie wyczerpią pomysły, a pozostały jakieś ważne kwestie do poruszenia,
nauczyciel je dopowiada.

Faza realizacyjna:
 1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji i omówienia
przez grupy materiałów przygotowanych w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania
prezentującym oraz uzupełniają informacje.
2. Mapa pojęć. Uczniowie, pracując w parach, tworzą mapy pojęć związane z tematem
lekcji i na podstawie treści z sekcji „Przeczytaj”.
3. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafikę
interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by
pracując w parach, scharakteryzowali sposoby pobierania i transportu cząsteczek
pokarmowych. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej
siedzącą parą.
4. Nauczyciel czyta polecenie nr 3 (odnoszące się do drugiej grafiki interaktywnej –
polegające na nazwaniu wskazanych elementów budowy pantofelka i omówieniu
pełnionych przez nie funkcji). Prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie
wybrana osoba prezentuje swoją odpowiedź, a pozostali uczniowie ustosunkowują się
do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, wyjaśnia wątpliwości uczniów.
5. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”.
Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie interaktywne nr 8 (w którym mają za
zadanie wyjaśnić – na podstawie tekstu źródłowego – jak na szybkość oddalania się
pantofelka od źródła zagrożenia będzie miało wpływ stężenie jonów wapnia w jego
komórce o wartości poniżej 10−7 M), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą
lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie rozwiązują krzyżówkę (ćwiczenie nr 5).

2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie
dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji.
Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 3 oraz 6 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 8 z sekcji „Sprawdź się”..

Materiały pomocnicze:

Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy
REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo
Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Uczniowie mogą wykorzystać grafikę interaktywną jako inspirację do przygotowania
własnej prezentacji multimedialnej.