गुणोत्तर आणण प्रमाण

संख्यात्मक चाचणी

Copyright © 2014-2020 TestBook Edu Solutions Pvt. Ltd.: All rights reserved
 Download Testbook App

गुणोत्तर व प्रमाण

गुणोत्तर
a
A आणण B या दोन संख्यांचा गुणोत्तराचे प्रमाण आहे आणण ते a:b असे णिहहिे जाते
b

• तसेच B चे A शी असिेिे गुणोत्तर B:A

Q. जर A : B = 2 : 3 आणण B : C = 5 : 7 तर A : B : C गुणोत्तर ककती असेल ?

A. A : B = 2 : 3

B:C=5

3/5,या संख्येने गुणा.

B : C = 5 × 3/5 : 7 × 3/5

⇒ B : C = 3 : 21/5

A : B : C = 2 : 3 : 21/5

=2 × 5 : 3 × 5 : 21/5 × 5

=2 × 5 : 3 × 5 : 21/5 × 5

म्हणून , A : B : C = 10 : 15 : 21

Testbook Trick

वरीि प्रश्ांसारख्या प्रश्ांसाठी खािीि क्लुप्त्या वापरल्या जाऊ शकतात.

संख्यात्मक चाचणी | गुणोत्तर आणण प्रमाण पृष्ठ 2

 Download Testbook App

ममश्र गुणोत्तर
जर दोन ककिंवा अधिक गुणोत्तर हदिे गेिे आणण प्रत्येक संख्येचा पहहल्या पदाचा गुणाकार केिा गेिा आणण त्याच्या
पररणामाचा इतरांच्या पररणामासह गुणाकार केिा तर प्राप्त गुणोत्तरास ममश्र गुणोत्तर असे म्हणतात. प्रमाण प्रमाण
(a: b), (c: d), (e: f) चे ममश्रश्रत प्रमाण (ace: bdf) असेि

Q. 17 : 23 ∷ 115 : 153 ∷ 18 : 25 ममश्र गुणोत्तर =?

A. ममश्र गुणोत्तर (a : b), (c : d), (e : f) म्हणून (ace : bdf)

म्हणून, ममश्र गुणोत्तर (17 : 23), (115 : 153), (18 : 25)

= (17 × 115 × 18) / (23 × 153 × 25) = 2 : 5

प्रमाण
दोन गुणोत्तरांची समानता यांस अनुपात असे म्हणतात.

जर a : b = c : d, => a: b :: c: d असे णिहहतो आणण a, b, c, d प्रमाणात आहेत, असे म्हणतो.

येथे a आणण d ला जास्तीत जास्त प्रमाण म्हटले जाते, तर b आणण c ला मध्यम प्रमाण असे म्हणतात.

मध्ांचा गुणाकार = अं त्यांचा गुणाकार

म्हणून, a : b ∷ c : d ⇔ (b × c) = (a × d)

प्रमाणचे प्रकार
ततसरे प्रमाण
जर a: b = b: c, तर c िा a आणण b चे मतसरे प्रमाण म्हणतात.

चौथे प्रमाण
जर a: b = c: d, तर d िा a, b, c चे चौथे प्रमाण म्हणतात.

मध्यम प्रमाण
a आणण b चे मध्म प्रमाण ab असेि

संख्यात्मक चाचणी | गुणोत्तर आणण प्रमाण पृष्ठ 3

 Download Testbook App

Q. जर 3 : 27 ∷ 5 : ?
A. जर 3 : 27 ∷ 5 : ?

3/27 = 5/?

? = 5 × 27/3

? = 45

Q. 17.9 आणण 16.8 चे ततसरे प्रमाण ककती आहे?

A. जर c हे a आणण b चे मतसरे प्रमाण आहे, तर a आणण b दरम्यानचे संबंिः

b2 = ac

17.9 आणण 16.8 चे मतसरे प्रमाण x असावे,

17.9 : 16.8 ∷ 16.8 : x

16.8  16.8
⇒ 17.9x = 16.82 x=
17.9
= 15.76

म्हणून 17.9 आणण 16.8 चे मतसरे प्रमाण 15.76 आहे.

Q. 14 आणण 15 दरम्यानचे सरासरी प्रमाण शोधा?

A. जसे आपल्याला माहित आिे , प्रमाण प्रमाणणत आिे = √(ab)
⇒ √(14 × 15)
⇒ 14.5
तर, 14 आणण 15 चे सरासरी प्रमाण = 14.5

Q. 4 आणण 36 चे सरासरी प्रमाण a आणण 12, 18 चे ततसरे प्रमाण b आहे. b, 12, 14 चा चौथी सरासरी प्रमाण

A. हदिेल्याप्रमाणे,
4 आणण 36 चे सरासरी प्रमाण = a
⇒ a2 = 4 × 36
⇒ a = 12
18 आणण 12 चे सरासरी प्रमाण = b
⇒ 122 = 18 × b
⇒b=8
8, 12 and 14 चा चौथे सरासरी प्रमाण
⇒ 8/12 = 14/?
⇒ ? = 21

संख्यात्मक चाचणी | गुणोत्तर आणण प्रमाण पृष्ठ 4

 Download Testbook App

काही महत्वाचे प्रश्न

Q. एका बॅगमध्ये 1 रुपये, 50 पैसे आणण 25 पैशांची नाणी 5: 9: 4 च्या प्रमाणात आहेत. बॅगमधील एकूण
नाण्ांची संख्या 72 असल्यास बॅगचे एकूण मूल्य ककती आहे?
A. ⇒ 1 रुपयांच्या नाण्ांची संख्या = 5/18 × 72 = 20

⇒ 50 पैशांची नाणी = 9/18 × 72 = 36

⇒ 25 पैशांची नाणी= 4/18 × 72 = 16

⇒ बॅगचे एकूण मूल्य = (20 × 1) + (0.5 × 36) + (0.25 × 16) = 20 + 18 + 4 = 42 रुपये

Q.
जर 18 : 13.5 : : 16 : x आणण (x + y) : y : : 18 : 10,तर y चे मूल्य किती आहे ?
A. 18 : 13.5 : : 16 : x

x = (16 × 13.5)/18

x = 12

(x + y) : y : : 18 : 10

(12 + y) : y : : 9 : 5

5(12 + y) = 9y

60 + 5y = 9y

4y = 60

y = 15

Q. एका बॉक्समध्ये 10 रुपये, 20 आणण 50 रुपयांच्या नोटा उपलब्ध आहेत. 10 रुपये, 20 रुपये आणण 50
रुपयांच्या नोटांच्या संख्येचे गुणोत्तर 3 : 4: 6 आहे. बॉक्समध्ये एकूण 2460 रुपये उपलब्ध आहेत.
बॉक्समध्ये एकूण 10 आणण 50 रुपयांची ककती नोटा आहेत ?
A. एका बॉक्समध्ये 10 रुपये, 20 आणण 50 रुपयांच्या नोटा उपलब्ध आहेत. ,
⇒ 10 × 3a + 20 × 4a + 50 × 6a = 2460
⇒ 410a = 2460
⇒a=6
10 रुपयांच्या नोटांची संख्या = 3 × 6 = 18

संख्यात्मक चाचणी | गुणोत्तर आणण प्रमाण पृष्ठ 5

 Download Testbook App

20 रुपयांच्या नोटांची संख्या= 4 × 6 = 24

50 रुपयांच्या नोटांची संख्या= 6 × 6 = 36

आवश्यक रक्कम= 10 × 18 + 50 × 36 = Rs.1980

संख्यात्मक चाचणी | गुणोत्तर आणण प्रमाण पृष्ठ 6