



ౖ య క ేల ాఖ నమ

రచన:మంత
మంత ా ర ంకటసత
ంకట ాయణ
1
 









 



 

©










2
 

మ ను
ప ల క పద ద బ ం న
గరవల బహ ల బ లసుబహ ణ శర ార
ౖ య ఛం ో త లను ప ం , ప ం ఒక
సంకలనమ ా ే ి తన ా పం న మహ య ల .
ా నమఃప ర క కృతజతల ెల ప క ంట ార
ఏ , క సంకలనమ ే ిన ాఠమ ను
య తథం ా ఇచ ట ందు పర చు చు ను.

ౖ య ఛం ో త ల
ౖ యమ ల రకమ ల :

1. ౖ యమ : 1,3 ా ల 6 మ +రలగ (రగణం

దట అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం ) 2,4
ా ల 8 మ +రలగ ఉం . (రగణం దట
అ రం య (9 వ అ రం అవ త ం )
****** అ ే ౖ య ల స +బ ి అ ాలను
క ి ఒ అ రం ా (అంట గ ర వ ా) ాడ ాదు
3
 

ఇల 2+3; 4+5; 6+7 (1,2/3,4/5,6/7,8 క ిగరవ ా

ాడవచు )

2. ఔపచ ంద క
ి మ : 1,3, 6 మ , రయ గణ ల (రగణం
దట అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం ); 2,4
8 మ + రయ గణ ల (రగణం దట అ రం య
(9 వ అ రం అవ త ం )

3. ఆ ాత క 1,3, 6 మ , భగగ గణ ల (భగణం

దట అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం );; 2,4
8 మ + భగగ గణ ల భ గణం దట అ రం య
(9 వ అ రం అవ త ం )

4. ద ణ ం క 1,3, 6 మ , రలగ గణ ల (రగణం దట

అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం ); 2,4 8 మ +
రయ గణ ల రగణం దట అ రం య (9 వ
అ రం అవ త ం )

4
 

5. ాచ వృ : 1,3 ా ల 6 మ +రలగ (రగణం దట

అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం ) 2,4 ా ల
8 మ +రలగ ఉం . (రగణం దట అ రం య
(9 వ అ రం అవ త ం )
****** అ ే ఇందుల స ాదమ లందు
ౖ య వ కం ా 4,5 మ తల క ిఒ
అ రం ా (అంట గ ర వ ా) ఉం . ఇ ొక మ ర
తప ందం ౖ య .

6. ఉ చ వృ : 1,3 ా ల 6 మ +రలగ (రగణం దట

అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం ) 2,4 ా ల 8
మ +రలగ ఉం . (రగణం దట అ రం య (9
వ అ రం అవ త ం )
****** అ ే ఇందుల బ ి ాదమ లందు
ౖ య వ కం ా 2,3 మ తల క ిఒ
అ రం ా (అంట గ ర వ ా) ఉం . ఇ ొక మ ర
తప ందం ౖ య .

5
 

7. పవృతకమ : ( ింగళ డ / పవరకమ - తక దన/

వరకమ - అప క ): 1,3 ా ల ఉ చ వృ ల వల
6 మ +రలగ (రగణం దట అ రం య (7 వ
అ రం అవ త ం ) అ ేవ కం ా 2,3 మ తల
క ి ఒ అ రం ా (అంట గ ర వ ా) ఉం .
ఇ ొక మ ర తప ందం ౖ య . 2,4
ా ల ాచ వృ ల వల 8 మ +రలగ (రగణం
దట అ రం య (7 వ అ రం అవ త ం )
అ ేవ కం ా 4,5 మ తల క ి ఒ అ రం ా
(అంట గ ర వ ా) ఉం . ఇ ొక మ ర తప
ందం ౖ య .

8. ర ి :అ ా ల ఉ చ వృ ప ార
ఉండ ను. (రగణం దట అ రం య (7 వ అ రం
అవ త ం ) అ ా ల 2,3 మ తల క ి
గర ఉం అంట లగ వ ే ల .

9. అప ాం క; అ ా ల ాచ వృ ప ార
6
 

ఉండ ను. రగణం దట అ రం య (9 వ అ రం

అవ త ం ) అ ా ల 4,5 మ తల క ి
గర ఉం .

సంకలనమ : ా బంధు, ఛంద ా స ర కర,

“ఛం ో ా య”
బ. . ల బ లసుబహ ణ శర ార , ాంత
ప ాల ా ,
మండల పజ ప ష . ాసం: మ ధవపట ం, ా డ.
కర ాణ:93466 76049.

7
 

అంతరంగం
ప ల మ గరవ ణ ల బహ ల
బ లసుబహ ణ శర ా ఆ సు ల ార ౖ య
ఛందసు ను స వరమ ా ాఠమ ల ర పమ ల ె ి ,
ఈ ఛందమ లల ఒక ష న కవనమ ాయమ
ే సంకల మ ే ం త ం ర . ఆ సంకల
బల ఫల ఈ ౖ య క ేల ాఖ నమ . ఎం
ఓర , ౖ గల ష ాత ల మ ఈ
ఖండ ావ మ ను ప ం ప ష ం ర . అందుక
కృతజతల తప ఏ వ ల ాడను.
మ ఖ మ ా ఈ ఛం ో ప య ా గ
అత ంత కర య న శబ సమ ప ఢ న
చున . ఎం ఓ ిక ఈ ౖ య ఛందమ ల నవ
ధమ లౖన పద త లను బ ం నను ఈ కవనమ
ాయ ధమ ా అనన ామ న న ,
ఉ అం ం ర . ా ఆ జ ంతం
ఋణగసుడ . ష ాత ల ం ాట ప త ాత ల

8
 

క చూ ించుచూ మ నుమ ందుక న ించు

చు ర. ా ాత ల ం అ ర చ యమ .
ార ఏ డూ తన ద ను రహస ం ా
ఉంచు నుటక ఇషపడ ా ర పర ల . ప మం
తన ష ల ా ను న ద ను పంచమ
రంతరం ెబ త ఉంట ర . ప ార ర
పద ప య లదు. ఛం ో బద న ఎ ప యలను
బ ం న ప ఛం ో ా యల ార .
లమం ష లను పద ద ల ాత లను ే న
ి
ఘనత ా ే అనుటల ఎట సం ేహమ లదు.
ా , అట వంట మ ను వ లౖన గర
వ ణ ల శర ార ే న
ి ెల గ ా పద వను
ఇంతవరక ఏ శ లయమ గ ంచలదు. ఇ
ఇప ట మ గ సున అంశ . అ
ఎందు హృదయ బ సూ ఉం . ా ష
ా దృక ఏ శ లయం గ ం రవ
“ క ” ఇసుం ో ఆ శ లయ హృదయ

9
 

ప ర క శత ట నమసు ల అ ంచు క ంట ను. ెల గ

త జ న రవం ల ం ంద ాను.
ార గ ర వ ా ొరకడం అంట అ అదృషం,
ప ర జన సుకృతం. ార స ర ప లౖన ా
ల నమఃప ర క కృతజతల .
అల ను “అమ ” అ ిల చుక
అనంతచ ంద సమ హ సభ ాల , కవ అమ ,
“ ా త ి ” మ క ప వరల ార , ను
“అక య ” అ ిల చుక “పద ఖ మణ”,
”అ నవ ల” మ . ల ాయ ే ార
క ేల ాఖ నమ ప ష ంచడంల క ఎం
సహక ం ర . ా ర వ రక హృదయ ప ర క
కృతజతల .
క ామ శ థ సత ాయణ ా
ాలమ నుం జల ా న ౖ యమ ల
ఉ హరణక .

10
 

ౖ యమ :
ఎ – మ రమ ల
– ల ంచుచు
త త – దండ గ లౖ
రగ ల చు రగ ల చుఁ – బ ఢవహ లౖ
- - - ామ . కల . ి ంధ. గజప ి . 108
ఆ ాత క:
కడ కడ – కమ దు ర గ
సు యక సు యక – త ర ర
కడ కడ ఘ తల – ాఁగ
బడ త ర డత ర –భ భ జగ
- - - ామ . కల . ి ంధ. గజప ి . 109
బ ధజన ేయ డ ,
-మంత ా

11
 


అవ న ర , ా చత ానన,
ఛం ో ౖ ధ ాత,, ఛందస వ ా ,
స రకంకణ- క గండ ం ేర స ర గ త,
త
. చ ాల ల ాంత ాజ ావ ఎం.ఏ.,
ఎం
ాంతసంస ృ ం ోప సక ల , ద ాబ .
చర ాణ:9291333880
9291333880, .02.08.2023
“మ జం”
అనంతచ ందమ నందున క ఖర లల
కరగ మంత ా ర ంకట సత ాయణ ార –
బహ మ ఖ పజ ా . ఆధు క క పం త ణల
ఎన ద న ార . నయ సంపను ల , సహృదయ ల ,
రస హృదయ ల , సరస హృదయ ల .
ల బ లసుబహ ణ శర ా , ార
ేయ ప ా సంబం త ార కమ లక
ను దను ా బ ధజన వందు లౖ ర .
ర గ ంట ర ాసవ ల , య ా .
వృ క ి ంతమ . పవృ ర

12
 

పద ప ాధనమ .
క ేల ాఖ నమ గవతమ నంద
ైనను – రచనల – ా న ఛందమ లల అనూహ న,
అదు త న, ౖ ధ రస భ త న ా ెప వచు .
ఛందఃపద మ లల ౖ య క వృత న–
అ గ సమ ల – ధ
మమ ల – ఒక వంశ ల ణమ గల ా చూ ి,
ా గ ం , పద ావ మ ా ా ి – ెల గ ా
అం ంచడమ పశంస యమ .
మ బంధమ నక ర కృష లను,
బం కృష గ ేల లను చూపడమ మన ా
తల మనఃపవృ . కృష క ేల ల కథ ఆదర
సూ క ా ెప బడ చున .
ఆంధ గవత కథల ఉ ాఖ న ైన మ కర
ర ం ల అను ంట – న ార – ఇతను తనక
ం ాయగల ? అ అ తర ాధ మ
పల క ా లమం య ర.

13
 

తన ార – తనక అల ాట ప న వృత
చ ందమ లందు ావ మ ా ి ర. మ ప డ–
ం త ఛందమ లందు– ావ రచన ేయ
ార ర. మ తన ా ల డమ
స ాదు.
మంత ా క – వలమ
వృతమ ల ావ మ ర ం ర. ావ మ నందు
కథను న ి ర. ఇ ామ న న షయమ ? ా ే
– అ ామ న న షయమ . త ా వచు ా –ఇ
క మ రద . త దనమ ఉ , ఉల ా
మందు. ఆ మందును మనక ర ర.
క గమనమ ను, ార రచ నమ ను,
సంద త పద సమ ను, వృతఛందమ ప గ
సర ప ంప ా మంత ా క మం కడ ,
ాం మం త డ ప
ె క తప దు.
క ేల కృష ెంతక ామ పం ిన ర,
కృష డ క ేల ఆద ం న ర, రగ

14
 

పయ ణమ ల క ేల డ తనల ను తన బల నతను
ప ంచు న ర , గడపట త డ ా కృష న
గ సంపదను చూ క ేల డ ఆశ ర ప న ర
అదు తమ –ఆశ ర పదమ .
ాఠక లౖన మనమ సరస హృదయమ ,
సరళ వన ావ మ ను శద ప ం
ఆనం ంత ర . నుం మ
షచ ందః ావ మ ల ా ాల , ాణ ాద
ప లక ప జ క సుమ లౖ ా లల ఆ ంచు
చుంట .
కం. ఇ మంత ా ర త
మధుర రసఆర పదబంధ ావ ం
య దరణయమ
మ ఁ ా చదువ డ నుఁ ొక మనసున సఖు
ఇట
బధ ేయ డ ,
చ ాల ల ాంత ాజ ావ

15
 


“ ా బంధు’’,
“ఛంద ా సర కర””, “ఛందస మ ”
ల బ ల సుబహ ణ శర , ఎంఎ,
ా త రత ాంత ప ాల ా
(పం ా ) మ ధవపట ంం. .
31.07..2023; చర ాణ
ాణ: 9346676049.

ౖ య “క ల
ే ”
దమ నందు ఛందమ ఉన . ఈ ఛందమ ను
ె గంథమ ల అ ా ఉన నూ మనక లభ న
పథమ గంథమ సు ప ర ం 5,4 వ శ ెం న
ా ా ెప బ ే ింగ గడ. ింగళచ
చ ందమ
అ లకప ి .
ఈ ింగళచ ంద మంద లవ అ యం 32
నుం ఈ ౖ యమ ల గ ెప బ న . అ ే
ఇందు 8 మ త నబ న . ద ణ ం క అ

16
 

తర ాత ాలంల ఏర ఈ ౖ యల తం 9 ా
ెప బ న .
ఈ ౖ యల ాగ ప న న . మ
బదమ లౖన జ ప ల. ందర ౖ య
వృతమ ల నప ట ఇ వృత జ ల
ాదు. ెల గ ా తం ల ౖ య లను మం
కవ ల అక డక డ ా ార ఆధు క ాలంల బహ
శ థ సత న ాయణ ార ా కల వృ ం ల
ప ం ర . ఎవర తం 9 ప ంప లదు.
అనంతచ ందమ ాట ప ద ణల ఈ
ౖ య లను ప చయం ే ి ష ల ే
ా సున ప డ వల ౖ యల ఏ ావ మ
లదు కనుక ఒక ఖం కల అ
ౖ య లను ఉప ం రచన ేయ మ
ె నప డ నూత న షయ ల ౖ ఆస ండ ా
గల రం మంత ా ర ంకట సత ాయణ
ను క ేల ాఖ న షయ గ ం ా ాన డ.

17
 

ఆ అన మ ట ప ారం ౖ య లను
ఉప ం ఒ ౖ యం ప ల ప న
క షయ ె యజసూ తం 151 ప ల ఈ
ా ా అదు తం ా సంప ే ాడ . మ ందు ా
ార కమ లను మ 13 ప లల ా ాడ . ఈ
ావ ం తంల ఎక మ ఛందమ ను ాడలదు
అం ౖ య .( లమ – లమ - ౖ లమ )
అం ాన గ . సమర లౖన ాయక ల ా ం న
ఒక అదు త శవ ావ క ేల ాఖ నమ .
ెల గ ా త జగత ల ఈ మంత ా కృత
ౖ య క ేల ాఖ న ఆ గంథ మనుటల
సం ేహమ లదు. రణ గ భ షత ల
ఎవ ాయ వచు ా ఇతఃప ర ల ంట
రచన లదు, ఆ యసు క తమ ా ఈ మంత ా
ెందును.
ఈ క నుం గర లఘ వ ల నుం
పద ద ర చూ అన ాలమ ల అ క ప యల

18
 

ా ణమ ల అం ె ిన ె ా మ డ . ఈతడ
స ృ ంచ ప య లదు. ఏ ె ే ఆచరణల
చూ ిం డ. అదు త న తబంధ క త ం
గర క త ం ెప గలడ . అ క శత ాలను ఉ హరణ
ా ా లను ం డ.
ఈ ావ గత న షయమ లను ఇతర ల
ె య జ న
ి ందున ను ాట ల
ె ట లదు. చ త
చర ణమ ా ాద .
ఇంతట ప వ త త ల గ స యం ా ఒక
య ా అ ఉం క ష ా ల ంచుట
ప ర జన సుకృతమ . గ ర వ లందర స న
ష డ ొరక ట దురభ లల . స న శద,
ఆస , కృ ి, పట దల, ప శమ, ప లన గ ంప శ ఈ
ల ణల గల ార అర దు. ఈ అ ల ణమ ల
ఉన ా ే మంత ా . అ ఆనందమ నక
ారణమ . భమసు ల య బ బ ! ( మ మ దు ా

19
 

ిలచుక ర . నను మ బంధువ లం “బ బ ”

అ అంట ర కనుక అ ో బంధం మ ఇద మధ )
ఈక కలమ నుం మ గంథ ాజమ ల
లవ ల ఆ సు ను. ఆ శ య ఆస
అమ ార ంబ
కల గజయ ాత.
మంతమ పదమ లప డ
తంతమ ల య ఁ దలపక ప ఁ జను
యం క వన మందున
సం స మనున లక ాగ మ ా!
బ ధజన ేయ డ ,
ల బ ల సుబహ ణ శర

20
 


ఓం ామ
“ ా త ి ”
క ప వరల ,
7- 8- 2023
ౖ య ఛం ో త లల “ ౖ య
క ేల ాఖ నమ ” ను ర ం న మంత ా
ర ంకట సత ాయణ ల బ ల సుబహ ణ శర
ా అత ంత ఆప ైన ష ఁడ . మందరం “ల య
బ బ ”అ
అ అ మ నం ిల ంట మ . గ ర వ ార
ె ి నవ త .చ. తప క ాటసూ అ క శతకమ ల
బంధ, గర క త మ ల ఎం శ ౖప ణ మ
ా ిన, ాసున క . ాన గ మ ా ఉం ే ఈ
ౖ య ఛందసు ల అదు త న రచన ే ార .
గ ర వ ార అంద బ ం , ఆచరణల
డత పపథమం ా ఈ ఛందమ ల ఖండ ా ా
ర ం సఫ కృత లౖన ార ఈ ల య బ బ .

21
 

క ేల స ా వ సూ “ ిర ల ఱక
ంత ేయడ , ఎంత దుఃఖంల ఉ ఎవ
య ంచడ , అసత మ డడ —ఇల కళ క కటనట
వ ం ర. ల
ి ల ఆక చూ , ర ప న మ టల ,
ఆ కషమ లను చూ ఓర లక క ల
ే డ ర
ప న మ టల కళ ళ ె ి ా . న ట
త ాయం రమ ె ి నప డ ర ను
ాదనలక ఒప క ంట డ . దుఃఖమ ల త ట
ఆనందం ల ఉం ే ాడ . ర దుఃఖ చూ కలత
ెందు డ . ంట కల ాన , ర ంప మ
డ ా ఆపదలను ల ాడ ర ను
ఓ ర ాడ . ర వసమ నందు అట క లను కట ఆ
ర మ అడ గ మంట ం . ఇదం ె ిన కథ .
ా ాన గ న ౖ య ఛందసు ల క
అదు త పద జ లం స వ ాత తణ వ ం న ర
పశంస యం.
కృష ద ంచ ళ న ప డ,ద ం న

22
 

తర ాత, న ట త త ా చూడడం,
కను ల ర ందడం, ి ైన ష ా చూడ ా
కళమ ట ర ందడం, పదు ర ర మల
స ర ా చూ క ేల డ ం న హ ా కమ ,
కృష డ క ల
ే ఆద ం తన ాను ౖ నుం ఊరట
క ంచడం, స ర ాత ర ె క ేల ా ల
కడగడం, ఆ వ చూ క ేల కళ ెమ లడం,
ఇత ెంత పణం ే ి ోఅ ె క ెల
ఆశ ర వడం, గల, వ గల, గ ల , సుర
భ వర ల క డ కన శక మ ా కృష వ శయ ను
క ేల డ ందడం—అ ఘట ల అదు త ల
ర ెడక ం , అన య ల పం ాక ం స వం ా
కళక కటనట ౖ య ఛందసు ల ాఠక లక
అం ం క . హ ల వ ను ం న ఇత ే క
ి మంత డ అ అక డ న ెల ల ం ర.
ె న అట క లను కృష డ ి
టప డ ండవ ి ర ణ ఆపడం అ

23
 

మ హరం ా వ ం ర. త డ చూ ిన
అను ా ా పరవ ం న క ేల డ ఏ రక
ళడం, ఇంట ే స కృష డ ప ా ం న
ౖ ా ఆశ ర వడం, కృష పణత ల ంచడం-
ఏ ఘటం చూ క ేల భ ప ర క న వ త ం,
ఎ క ాల వ ెదర అత భ అదు తం ా
చూ ిం ర .
పద మ లక బంధ ా ణం క ే ి
తన ప భను చూ ిం ర . తం ద ావ మం
మం ర , ాన గ ం ా, ాఠక లను అల ం ేల
ా ి తమ ౖప ణ చూ ిం ర .
మ లయ బ బ ఇం ా అ క ావ మ లను,
ధ ప యల ల ను ా ి, ావ ల క మందు మం
ా ం ల ఆ సూ...
ఆ ర సూ,
క ప వరల

24
 


రసు భమసు అ ఘ మసు

ఓ న భగవ ే ాసు ే ాయ
. ల ాయ ే
పద ఖ మణ, అ నవ ల
ఉపమ క.
ఆమ ఖం
ియ త ల, దర ల , మంత ా ర ంకట
సత ాయణ ార , య ా , పద క ,. ర
మ ంధ గవతం దశమ స ం ంతరత న,
క ేల ాఖ నమ ను
ను, ఇ వృతం ా ీ క ం , నూతన
నవ ధ ౖ య మను ఛందమ న ర ం ర .
ఈ ౖ యమ , అ ఛం ో గమ , ా న న ే.
లయ త కం ా, ాన గ ం ా, పబ త కం ా
ఉండ న . సుమ ర ింగళ ాలమ ట ే.
గ ణగణ లను, త లను
లను, అనంతఛందమ అంత ాల
సమ హ ా హక ల ,ప మ , ఛంద ా స
ర కర ల , ా బంధు
బంధు, అస దుర వర ల న,
న

25
 

ల బ లసుబహ ణ శర ార , మ క బ ం ర.
ఆసమయంల ౖ య ల క ేల ాఖ నమ ను
ర ం ెదన ప న మంత ా ార
సఫ కృత లయ ర . అందు నవ ధ ౖ య
ల ణమ లను గ ం ర రచనను
న ా ంచుట షమ . అ నంద యమ .
ఈ ౖ యమ .ప . 5వ శ ల ెప
బ న . మ ఛందసు ౖ ఆ ర ప న .
జ పద మ నూ.
ఈ కథ ఆద ంతమ అంద ె న
ి ే. అ ననూ
రచన భ ర ామృతం , ల తల త పదజ లం
,అవసర న సమ స భ షం ా, త
ఛం ోనుగ ణం ా, ాన గ ం ా, రమ ం ా ఉన దనుట
అ శ ాదు. అట సంద ా ను ారమ , చక
ెనుగ నుడ ల , ంత షయ ల , క ేల
వ త ం, వన నం, కృష అ ా జకర ణ, . .
పసు టం ా వ ంచబ న .

26
 

ావ రచనల , ల ణ సంప య ను ారమ ,

మంత ా ా రచన ా న . వంద య ల , ారన,
అ కల ారం ం ర . ఇందు గ ర వందనమ ,
ఇష వ
ే సు , మ రథ పకటనమ , . షయ ల
నుటం ం , కథల ప ంచుట, ావ పఠ
ల షక , ా మ ా ణమ ల .
క బర వ త మ ను ,క ారంభం ,5 ,6 ,లల
“ ిర ల రక ంతజయ ే
పర ల ి గ బ ధ ంద ే
వర ను కడ బ ధల ం న
పర గ న రడ బంధు ాయమ ”
అ ెప డం ఎం ాసవం ా, ఆ మ నం గల ా
వ దర ణంపటన .
క ేల క లస క అవస.,
”పల వల వలపటయదుచు
మలమలమ డగ ి టల
ల లమనుసంత దన గన

27
 

క లస మగ ట .
అ ా వసను, ఆ త ల
ి లను చూ ప ే బ ధను
కళ క కటం ర . ప మ నవ డూ ఆ ా . పట ౖ
ఆశ మ నవ నడ ిసున క . ఆహ మ
స రణ బలమ ” ె ి న క మనసు భ వ
సంభ తమ స షమ త న .
కృష వదక పయన నప డ , క ేల
ర ే ిన ా టల , ా ద కమ క ిం న .
కృష భవ స ిం నప డ , క ేల
మ ాల త తపడక త ర ాంచుట.,
”ఉఱల గనుల నులసంప ట ర ”
అ ఆనంద ా ల స ంచడం, అ ాస ా
దగర ా యం , కథ మనకనుల మ ందు జ
నట ిసుం . ఇ ే క రచ ౖప ణ మ .
తదనంతర కథల , కృష క ేల ర సం షణ ల ,
గరవ ౖభవం గ ం , సంద తం ా, వ ంచట
ాక, తన గ ర వ ల ౖభ ా క , వ ం న

28
 

న . ఇ 67 నుం 87 వరక గల ౖ య లల
గర ౖభవం ెప డం ఒక సత ంప య షం ా
ో తక న .
99ల “గ ర ండ ప ాడ !” అంట
జగదుర వ కృష ే అన షయ క ేల ట
ె ి ం ర. తనక , కృష కల , ల
తలచుచూ, క ేల డ ” ి థుండట ేల నుడ “
అనుక ంట వన, పద ప గం మ హరం.
జప రమ న ప ం క క ేల ,మ ాల , ా
గృహ ౖభవమ , క ి ాల ప ావమ ల , నృత త
రవళ ల , సుంద మణ ల నృ ల , ధగధ ాయమ నం ా
లగ ను క ేల ప ౖభవమ అ ాఠక లను
పరవ ంప ేస అనుట అ శ ాదు. భగవంత
శ ిం న ా , గమల సంక ంచున ,
భగవంత కర ణ అ ాజ నద , హబంధమ
మధుర చందమ , ర ంి న క ేల ాఖ నమ ను
ర ం , క మంత ా ార , అంద మంత మ గ లను

29
 

ే ార .
ఇల ఈ ావ మం , క ా భ పప , రచ
సం నం, ఇ వృతం స తనం, ఛం ో నూతనం.,
షం ా, ఆబ ల వృదులక పఠన, ాన గ ం ా,
మల న ర , అ నంద యమ . మంత ా ర
ంకట సత ాయణక ా శ నందనమ ల .
ౖ యమ .
ల త ల త ల లనమ
త ల ి ప మళప యజ
పల క సుధల వనమ
ె బ డ ే ే.
అంగనరమ దరమ
ెంగ న ే ాసు ే
రంగమ ల ాణ క ా
మంగళ డ మంత ా .
భం… సమస సన ంగ భవంత ….
. ల ాయ ే

30
 


అం తం

పద ద ర చూ ఎ గంధమ లను ల వ ంచుటక

అను ణం ఎం హమ చు చూ, ప ప ర
పద వృ ాం ం ే ప జ గ ర వ ల
‘ ా బంధు’, ‘ఛంద ా సర కర’, ‘ఛంద ా మ ’,
బ. . లబ లసుబహ ణ శర ా భ పపత ల ఈ
ఱు తమ అం తమ

31
 

 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
7. 
8. 
9. 
10. 
11. 




32
 

క ల
ే ాఖ నమ క సంగహమ
మ గవతమ నంద దశమ స ందమ ల
ఉతర గమ న క ల
ే ాఖ నమ బహ ళ ప ి
ం న ఒక ఉప క ా ఖ నమ . క ేలమ అంట
న ాత వసమ . క ేల డ అంట న ాత
వసమ ల ధ ంచు ాడ అ అరమ . ఈ ప ారమ
అత ంత ద ాడ అ అరమ .
న తనమ న గ ర క లమ ల క ి ద
నభ ించు సమయమ ల కృష డ క ల
ే డ బహ ణ
కమర మం హo ంచుక డ. ఆ
తర ాత కృష డ రకల , క ేల డ తన పల ల నూ
ద ా రయ ర . క ల
ే డ జ నబహ ణ ల
ధ రన ద ఆశ లక ం , పరమ గవ తమ ా
గృహ ాశమం ా ంచు క ంట డ . అత ర
ఉతమ ాల . ప అ ల అనుక లం ా నడ చు
క ంట బత క ం .

33
 

ఆ దంపత ల ం ద ం అనుభ సూ,

వ బత దుర ర న సందర ంల , ాపం, ఆ

లల ఒక డ భర , " ప డూ త డ

కృష గ ం ెప త ఉంట ? ఆయన ప పభ వ

క ? ఐశ ర వంత డ క ను. ఆయనను అ ే,

ాదనక తప క స యం ేయగలర . మన

ద బధ రత ం . ాస సుఖం ా ఆకలన

ర గక ం ాం క ! ఆయనను

కల సు ాదూ?" అ ం నం ా డకం .

క ేల డ తనల , "ధన ొరకక ,

పం ౖ ల ాలం తర ాత త చూ ి

ఆనం ం ే అవ ాశం ల సుం " అ ఆల ం , "స ్,

అల " అ డ.

రక మ ిదమవ త , " ా
సుక ళ మన ంట ఉం ?" అ
క ేల డ ర అ ాడ . ఆ , ఆ య ం
34
 

సుక వ న అట క ల లగ ి ళ , క ేల
అంగవసంల మ కటం . సం షం ా రక ప డ
వసుం , ప డ ా చూ ా అ క ేల డ
అడ గ ల ాడ .
రకల మ డ పహ డల ట కృష డ
తన రల ం న భవ ల దగరక ,క ేల డ
అందుల ఒక భవనం ల ప ం డ.అ ర ణ
భవనం. దూరం నుం తన త చూ ి కృష డ
ల , ండ ేత ల మ ందుక , క ేల
ంచుక డ. క ేల ల సుక ,
ఆసన , ప ధూ ాల ా ం ాదరం ా
ా గతం ప ాడ .
క ేల డ , శల ంల మ గ డల
చూడ చ ా ల ఉ డ . అత , మ ల ాలక
అ ప అ న కృష మంత హం అ
అంతఃప ర ాసులం ఆశ ర యర.

35
 

క శల పశ లయ క, న ట గ ర క లం
కబ ర ెప క ంట ఆ దర త ల మ ి
యర. ం ెం పయ క నవ త , " తమ , సం
ం ె ే ట?" అ కృష డ క ల
ే అ ాడ .
క ేల డ అట క ల మ ట పట క , “ఇంతట
ఐశ ర వంత ే ేగ ను” అ ిగ తల
వంచుక డ. అ చూ ి కృష డ , ఆ అట క ల
మ ట సుక ంట , "భ క పత మ ం
ల . లదంట ె క నచ దు" అ ఆ
మ ట ి , ర ణ , "చూ ా ా! ఎంత ఆ ా యం ా
షమ అట క ల సు ో" అ ెప ,
అందుల ం ఓ ి డ అట క ల ట సుక డ.
బగ య తల ఆ ం , మ ి డ సు
బ య డ తన ట . అప డ ర ణ, "ఒక ి డ
నందు త హంల నూ, పరంల నూ
సకల సంపదల కల గ . ల" అ మ వద
కృష ప
ె ా, స అ ఊర క డ. ఆ ా

36
 

కృష మం రంల సంత ి ా జనం ే ి స రసుఖం

ం నట ా త పర ప ల ద క ల
ే డ
దు ం డ . ెల ార ా క ేల డ లవ
సుక ంట నంట, అత కృష డ ంతవరక
ాగనం ాడ .
ఇంట వసూ, వల , "అ , ఆ పరమ సం షం
ల మ ఆ డమ మ ె ి న కృష అడ గ లదు.
ఐ , ఎల ర ి , స ట అ అడ గను?
ఆ మ త చూడగ న గ ల . ఎందర
చు గలర అ ా ?" అ తృ ి ా అడ గ ల
ాడ .
ఇంట ద పల ర
ే క క, అక డ అం
త ా క ిం ం . అంత ద భవనం. తన పలల
న డూ చూడ లదు. ఆశ ర ం ా అల కళప సూ,
వసూండ ా కర ల మ ందుక వ , "దయ ేయం
ా "అ ఆ భవనంల క ేల సుక యర.
ల ళ ా , ఆభరణ ల అలంక ంచుక అత

37
 

ర దు , " ా ! దయ ేయం " అ రత

మణ ాల ే ప మ నం ా లగత న ఆ ఐశ ర
లయం ల సుక ం . ాస ేర క క
క ేల అదం ఆ కృషపరమ త అనుగహ
అ అరమ ం . అడ గక ే ఆ త ,
న ెం సఖ ం ా ఉం ే ా ో, అంతకంట క వ
మక వ ఆద ం న తన త , క ేల డ
నమస ం డ.
కృష డ ప ా ం న ఐ క గ ా దులను
అనుభ సు , ాటయందు హమ పక,
రంతర న, అచల న భ కృష క త ,
క ేల డ తన తమం గ ాడ . ఆ తర ాత
ేవ వ
ే వ స ేర గ ాడ .
*****

38
 

వంద య ల :
ౖ యమ :
నత లఁ ెల త జను
నత లను ల ద నందజ త
నత ల ెద గ
నత లను ెల ద దు జక 1
( మర బంధమ చూ…ప ట సంఖ 96)
ఔపచ ంద క
ి మ:
గరవగ డ ల దం
మ గ ర వ గ మం ద
స ి నను ా ిగ ధ
తలత సతమ తన యమ డ 2
ఆ ాత క:
ద ఱ దండమ డ
ి నత ల జప చు ను
హ సరమ లర ణ త
రతమ గ డంగ 3

39
 

ద ణ ం క:
వరమ డ ాయ ప త
ర ల సగ చును య ంత
రమగ ే త ే
గ ఘనమగ ద చు ల 4
ాచ వృ :
ి నస ంకటశ ా!
తల నంత ను దన యమ న
కల గ ను గడ ఁగ యమ
లత పడ క లత జ! 5
ఉ చ వృ :
వ ాహ ర ా! వ ాంగ !
రమ స బప ాడ ౖ
వరమ ల ా ి ా డ
ా జ స ! ాంజ ం ెద 6
పవృతకమ :
పదమ ల బట డ

40
 

సదమల ధృక ల ాక మ ! హ !
స ను సను ం ెద
మ దమ న బ వ ! హ ంగ ! 7
ర ి :
దు ాత ల దుష ర ల
సు ార ల ర జయగ
ధ ాధ ా! ధర ర ా!
మ ా ౖ ద య ! 8
అప ాం క:
వరమ యగ ె! ప ప !
రత గద! ాచగ
రమ వం హ ! వ ా!
రల ల ను శ య ా! 9

ారన:
ౖ యమ :
కరమ ేర ద

41
 

కరమ కడ య య !
కర! ే డ !
కర! తమ వజ ద 1
( మ బంధమ చూ…ప ట సంఖ 95)
ౖ యమ :
డ వను ను షరశ ా!
డదను ల ద ప డ ను
కడ రగ ల గమ చుం ె !
బడ గ ను ావ ా జస ! 2
ౖ యమ :
ర లను న లగ
కరమ ల జ డ చు గండ మ య చు
రమ గ మ ర ల చు
ప ప ల ద బ ర ార ! 3
ౖ యమ :
హ హ య య ర ప
రలను బ ప చు ద యగ

42
 

రతమ మ ల
వరమ ల ర చు వందనంబ ల 4

43
 

క ల
ే ాఖ న క ారంభమ :
ౖ యమ :
హ ియ సఖు సు మ ె
ప రలను ౖచుచు బ ణ డమ
రకటమ ల చు చుం న
రవక ా ను డ రగ 1
ౖ యమ :
రవ ప
ె డ దన గన
ఎర గడ య చన దుఃఖమ
చర త జ న గ ే
ల ర వ ల ల కమందున 2
ౖ యమ :
హ న ట
త ైనను వ
హమ ల హృ ి ర
త గ ఆశ జప ే! 3

44
 

ౖ యమ :
క గ ాం ర ే
క న కషమ గంక జయగ
నల వ గ జ నమత స
ెగ ేల డ వ డత 4
ౖ యమ :
ిర ల రక ంత జయ ే
పర ల ి గ బధ ంద ే
వర ను గడ బ ధ ల ం న
పర గ న ర ె బంధు ాయమ 5
ౖ యమ :
ఎర గడ బ ర ంత మ తమ
వరలడ సత ప ాక లప డ
ఱగ పడడ ీడ ల ప గ
గ మగ డల ాచుచుం ె 6

45
 

క ల
ే క లస అభ రన:
ౖ యమ :
కలతబ ెను కష ర డ
క లస సంత త డగ
దలప ల గ తల లగ
ల ల ల ెను ఱత గ 7
ౖ యమ :
పల వల వల బట యదుచు
మలమల మ డగ టల
ల లమను సంత గన
గ లస మ గఁ ెల టల 8
ౖ యమ :
డకలగ మ ప చు
దుడ క ల ఘ దూరమ ట
బడగ లలర సృతమ గ
గడచును త ను ల గలగ 9

46
 

ౖ యమ :
సుచ త స భ ం
నచట య రమ ందుచు
వచన ెను భర నట
పచనమ బ దంచు 10
ౖ యమ :
సరగ న బ స ం జన
ెరగ న సంత ె నట య
గయగఁబ ంద క
దర ణ ె ను సు మ నట 11
ౖ యమ :
ఓర గ లక ంట గషమ
ఓర గ లక ంట దుఃఖమ
ఓర గ లక ంట ట!
ఓర గ శ యంగ ే! 12
(బంధమ చూ…ప ట సంఖ 93)

47
 

ౖ యమ :
అరటమ ల య తమ ల ?
రమ గ నుండవ వ !
ెరగ పడ ను ెంక ల
హ హ యన ను నంత ంచు ! 13
ౖ యమ :
హ జ ర !
త ే కడ ంచ స
హమ ర ాడ
హణ జయ ె! భ యగ . 14
ౖ యమ :
ఇట లనగ ం యత
టవ గ ెల లక
దటపటను సు మ ర
నట ల యంచు 15
ఔపచ ంద క
ి మ:
కలత డ మ! కంటకమ ర

48
 

ల ింపక మ ! గ త
గల ి స ావ ా వటంచు
ెల పంగ ర ే పత 16
ఔపచ ంద క
ి మ:
సురవర నుత క
సరగ లవ సమ ం నంత
హర సమ గ క ల
ే ే
ర ర ర ాడంగ నట ంట 17
సరగ= ఘమ గ
ఔపచ ంద క
ి మ:
వరదుడ హ భకవత ల ండ
శరణ గత సంర క ండ గం
బరయ మనల బ పమ హ ంచు
రమంచును ెల గ ేల డంత 18
ఔపచ ంద క
ి మ:
అరయగ మన య ర ే!
స ంపక మ నులౖ య న ా

49
 

ర డక ద ాచు
రతమ గ త ల ాడ వ 19
ఔపచ ంద క
ి మ:
అ నుడ వగ ను గం
బన ద బవ త ండ ర
గణ ెద గషమ హ ంప
నుమ స ! ిమ ట హ ం వ 20

కృషదర నమ
ఔపచ ంద క
ి మ:
సమ తమ గ ా పల గ
మ యగ ాన లమ న ంట
ద ెల పగఁ దద ల
దమ ంప సు మ బ ి ం ె నంత 21
ఔపచ ంద క
ి మ:
స య స సత రమ గట
ర రప జలల జ నంగ

50
 

వ యట క ల భర ే ె
హ య చు ర ంగ ర 22
ఔపచ ంద క
ి మ:
ఱ గదలను వ జ ి నంత
ర య శఁగ ేల హ ద ం
రయమ నటఁ జప ర బధ
ప రక బ క జ ఁగ 23
ఔపచ ంద క
ి మ:
కను దన! ాకర క డంచు
బణ ర ల పంప ట ా !
మనమ న ననుమ నమ ం ఘటల
గ నంత కంబ ాణ ాల 24
ఔపచ ంద క
ి మ:
భట లర ిర! ౖరవమ డ
అట లయ ! యడ ంత !
ట ల గ ద? మశంఖ
టమ ెలబ నంత 25

51
 

ఔపచ ంద క
ి మ:
పసదనమ ల ా డంగ
వసు నుడ బ ద ాయణ ండ
గసబ లట ల ా బ ౌ !
స ెను డ ంత ధంబ 26
ఔపచ ంద క
ి మ:
ప నడ సృతంబ ల య
ప ర ధుల బ వ చు దలం ె
సరగ నజ స ద ంప
పరమ త ాదధూ నంట 27
ఔపచ ంద క
ి మ:
తరల చు మ దరన పడంగ
హ దర న మంద గ గ
స యగ పల ాలమ త ంప
ద ిం ెను న ా 28
ఔపచ ంద క
ి మ:
సదమల హృ యత గనంగ

52
 

పదు ర ర మల నటంప
మ దమ నఁగ హ ంగ మ
దజలను ల ాంత ల దటత 29
ఔపచ ంద క
ి మ:
సుర వరదుడ సుంద ాంగ డ దృ ంప
ప షమ బౖ నంగ నంత
త త పడక త ర ాంచుచుం ె
పరమ త ాద పద ాప 30
ఔపచ ంద క
ి మ:
ఉఱల గనుల నులసంప ట ర
ి థుడ ల సు డ
బర మనసు భ తత ల
ి డగ ష ా ల 31
ఔపచ ంద క
ి మ:
చమరమ లను శర ర చ ంపజయ
ద దల మ దళ ల త ాంత
ఖమ న గయ కంస ప డ

53
 

సుమ జప భ ం 32
ఔపచ ంద క
ి మ:
ఱప లలర ఘ కృష ాంత
ప ిల ాడ ాచు ాడ
సురప నుత భనమ చు ాడ
హ కద య ర ాడ 33
ఔపచ ంద క
ి మ:
తల ె మ ను సను ంప
ె ం ెల ం ె జత
కలత ె కంబ ాణ ెంత
జలగంగ గ ేల మ నసమ నంత 34
ఔపచ ంద క
ి మ:
గర డ గమన ాంత డ ఘనుండ
ి య ెల డ ధర ం
ధరణ హ న ా ార
ణ ర స హర ల ండ 35

54
 

ఔపచ ంద క
ి మ:
సుగ ణ వత డ భ కృత ండ
గ ణకృత ీతవస
జగమ ల గ జ ప ాడ
నగ ర డ నంద పక ండ 36

గ ేల కృష డ ఆద ంచుట:
ఔపచ ంద క
ి మ:
నుగ లగ ేల డంత జర
మ ను మ నగ ఁక డ ల
నుడ గ క ల
ే జర
య కడ వజ మ డ 38
ౖ య గ త ఔపచ ంద క
ి మ:
మ మ డ ద ందగ *
హ యట గ ర గ ి బక గ *
సరగ క ేల డ సంత ింపగ జ*జ
హ య సను నర నం ె * 39

55
 

ఔపచ ంద క
ి మ:
తడ మ చు నట తన యమ గ
డల ను కర త చు ప ం
డ క శల మ ద ంప డ
వ గ కడ ం ప నంత 40
ఆ ాత క:
అల ం య ర
వ యంబ నట వంట సఖు
లన ం ెను బ
శయ డట నందమ డ 41
ఆ ాత క:
అను ాగమ దర ప
జనుచు సఖునక ా గత ె
దన ాను ను దతమ జ
న నూరట నట గ న బట 42
ఆ ాత క:
చరణమ లను స రప ాత

56
 

ప మళ స ాజమ ం ం
ర గ ిక ేల యంఘ
మ క తలను మ రన ం ె 43
ఆ ాత క:
తదుప దండ సమ ం
ద మృగమదమ జను గఁ బ
సదమల హృ జందన మ ం
దగ నణచ గడ వలఁ గ 44
ఆ ాత క:
ప మళ డ ాసన డ
బ యగర గల బ న గ నంత
సురట ల ంప గ ె
హ ల రత ె 45
ఆ ాత క:
స ిగ బటను
ప మళ తమ లమ భ గ ె
జర మ చు క శలప శంకల జ

57
 

దఱ డ క ను న న 46
ఆ ాత క:
ెమ ల గ ేల కండ
జలమ లటఁ జంపల ౖన
ె రలట ేహమ ట
అమ సరగ యఙ ం ె 47
ఆ ాత క:
కరమ ల ె కంకణ దు
హ స సరగ నత హరం
బ ర గల ి బ ను ను
వర గ నను గర ా బత ి 48
ఆ ాత క:
మలయ మలయమ ర తమ బ ల
నలక వ సరగ న ి లంగ
దలప మఱ ె ను గ ేల ం
లమటల యడగ నంచు దలం ె 49

58
 

ఆ ాత క:
రణ లక ాధ మ ా ే!
ాఱుడ గనగడ బ న
జరగ ప వల నం ె
ి గల ి సర మ జయ 50
ఆ ాత క:
ఎంత ప మ ం ! ార
అం ప రప ె యంగన లంత
ంతను గ స య ంద
ా ంతమ నను వన జం ె 51
ఆ ాత క:
గల వ గల ౖన
గ ల మ సుర భ వర లౖన
గ ల ఘన య ల ౖన
ాగ న హ శయ కనంగ 52
ఆ ాత క:
తనదు మృదుల తల మ ౖన

59
 

సునయన ియ స డక
జ నక ా గత ె
కవ గడ మ ను ెల 53
ఆ ాత క:
ె డ క ెం న క డ
ద వమ జ ధ ాన
జ మ వల జయ
ెల లప డ దల వ తమ నందు 54
ఆ ాత క:
వరల నతడ ాను న ఱ ై
ప ప ధమ ల ాసన ల ం ె
హ ల వ ను నం న ా ే
మ త ె కద ి మంత డ డ 55
ఆ ాత క:
అట ల మ రయ ాంత
తటవట ఱుగక తతణ మందు
నటనమ లను ట గతమ

60
 

ఘటనల రవర జ ి ం ె 56
ఆ ాత క:
కరమ గరమ గల చు
ర హ ితమ గ ేల యం ం
ర ేషల జప ం
ర నయనుడట ారమ 57

గ ర పశంశ
ద ణ ం క:
ర ఁ చు మర
మ య చు మ చ టంచుచు
రగ బ ెను ంత చుచు
హ కరమ లయట ద ంపగ 58
ద ణ ం క:
సు ా! మ క !
త ల గడ మమ సమ ం
చు త ల భ ందగ

61
 

సతమ బల డ సత ాక ాణ! 59
ద ణ ం క:
త ల ల చు దమ
స త న గసత వరన
తవ గ ను ంచుచున ో!
సుత ల గడ ల చుచున ో! 60
ద ణ ం క:
రతమ ట ాక మ
దర మ మనుచు దబ చుంట !
వరల యశమ , గ మబ ?
జరగ ట ల? ాక ా సఖ ! 61
ద ణ ం క:
గమమ నను వ ట! ా
ిగ స సుత లక ెంత నుండ చు
సుగమ ల చూ ి వ! ఆ
సుగమమ ట డ ౖ ! 62

62
 

ద ణ ం క:
ఇహమ న భ య ను ల
క తమ లయగ కర చ ం
త తవర ల దుంత దుష ల
తమ వఱలగ శ ాం య 63
ద ణ ం క:
బ మ ాంఛల ండ
తమ ల ంతల ండవయ !
ఉతమ లౖ య ద ంత !
తమ ౖ ప ా ! 64
ద ణ ం క:
దర మమ ట ప డ
రవర డ డ రమ ల
మర వ ర మం ైవ ల
వరలదర సతమ బష లౖ భ 65
పష డ = ష డ

63
 

ద ణ ం క:
మ య ట ల మ ప ేపల
గ ర వ ల ను మ త
గ ర క లమ న గ ర గ ద
గర ె కద! త డ! క మ లగ 66
ద ణ ం క:
తల ె గ ర వ ధర పన మ
తల న
ె ు ను న ధర మ లమ
తల ె గ ర వ న లత
తల న
ె ు కఱ ిన ధర ాసమ 67
( తబంధమ చూ…ప ట సంఖ 94 )
ద ణ ం క:
కన మఱక వ ాట డజయ
నుక డ య ట పడ
మన కమ న మ న జ !
ఘనమగ మ గల ాం ార డ 68

64
 

ద ణ ం క:
కమ గనుమ! త న
సకల జగ జన త ా
నకమ లడగ నంక
బకడ గ ర భజన ాపమ ద 69
పకడ =పశస న
ద ణ ం క:
గ ర భజన ప దంచు
ఱుక పఱచుటక ధంబ ా
వరవ దనమ భ ఁ జ ి
రణ సఖ! ాంచ ల 70
వరవ దనమ = స మ
ద ణ ం క:
కనుక ల కన మ ఖు డ
నుప మ ె ల టజ
మనగ సకల మ న ా య
ఘనప ల గ వల ాల చుంట 71

65
 

ద ణ ం క:
వరల సకల వర ల
ధరణ య లమ ను పసు యత
గరవగగ త
చరణమ ల ల ి సను ం ట 72
ద ణ ం క:
పరమపదప ా ి ందగ
రతమ నత సం
సరణ శర ాగ ెంత
మ దర సతమ ల ల గ 73
ాచ వృ :
రగ లడగ జయమంచు
చరణ స సను ంపగ
సరగ న గ ాక ాడ
ిరమ క ీ ందగ 74
ాచ వృ :
వరల సకల ాణ టల

66
 

నరయ య త క ండ ౖ
రప యజ ంద
గర వక లగ ఁ బ ెద 75
ాచ వృ :
మరల ప మన త
గర ాసమ న ల నుండగ
గర ప సఁ ర గటయ
య మడ కంక క ! 76
అంకన=గ ర త
ాచ వృ :
అడ నుఱుమ లప వ ం
ె డమ గరనల చకమ ల
సుడ ల ి గమ
యడ జంత వ ల నల ందగ 77
ాచ వృ :
దడదడమ దం ల బ
లడ జలమ లట ప బటగ

67
 

వడక లడ బ ణ డ ా
వ గ ాన జ వ ల వ 78
ాచ వృ :
రపల ర ట ల గ
ానవ బనమమ ల
వరల శల బల డ
ఱ నర మ డ ార ణ 79
ాచ వృ :
క ికమ ల జ ర ాన
కలమ గడ దన బ ె
కమకబ ేర క ంటమ !
సకలమ రమ సంచ ంపగ 80
ాచ వృ :
తడవ నగ ాన ే!
త మ
ి ద న తదుక లమ
వడక డగ పర తమ ల
సడల యట సంచ ంపగ 81

68
 

ాచ వృ :
వనమ న గన ాగ వంకల
దనుక బట చును గ ం ె
ఘనతమమట గప ెం ె
కనుల య ను ాన క ం ె 82
ాచ వృ :
చ పయరల సంద ంపగ
వ నులట వం
లక వ త డద ం
ె ల తమ గ లను ల 83
= భ
ాచ వృ :
ల లమ రప ల
ల గ ఱడ తను నంత
ల లమ ను ాం ల
ెల ల
ె ా గన క ల య 84

69
 

ాచ వృ :
మన గ ర వ ల మ న ాం ప
మనల వ
ే టక మ ప గ
వనమ నక ను వ చూడగ
వనట ట బ డత 85
ఉ చ వృ :
కనంగ క ి డత
తనువ గగ దల ా?
వనమ ల బ ట ాన
నుక ొక దనం ా? 86
ఉ చ వృ :
సు ాషమ జ క ేయగ
సుకమ మ క ను జ డ ంప ా
కమ లౖ
యకమ ల ం యలల డగ 87
సుకమ =సుఖమ
జ క ేయ =సం ా ంచు; ిదపఱచు

70
 

జ డ ంచు=క ర
ఉ చ వృ :
బ ను నప రయ !
మ దమ వల క ంపగ
స దృ ాను సంస ంపగ
దథు రల న 88
ఉ చ వృ :
ర ణంబ ఱ ండ జ ిన
నుపం జయ ె! చ క
నుండ ల యవ
బనుప ం బ ను ను బ రగ 89
ఉ చ వృ :
రంబ గ ట సంత
వరలంగ పబ దు లర
ాన ా ించు ర త
మ ంబ న ప జ ర 90

71
 

ఉ చ వృ :
అనంతరం బత జవం
బ న జత బ నుచు ర ర
నంబ నందంబ ందగ
మ ే గన ద ంటను 91
తనమ = తమ
ఉ చ వృ :
గతస ృత కల మ
సతమ సంస ంత
గత త కం ె
తమ గన ట డల 92
ఉ చ వృ :
అనన త హరమందుచు
జనవ ల ందసు, ణ
గణంచగ ాం డత
ప ప ంగను ప ణ ప ర ా! 93
ప మ =ప ణ మ

72
 

ఉ చ వృ :
మ ా బ వ ం
పర సర ంబ నంగ
రంబ ా ెల త డ
బరమ ! ావ యంచు 94
ఉ చ వృ :
ప రంద ా! భ త వ !
గర ాప పమ ల
ఎఱుంగ ! ఎ ే ి
ర దమ ందగ 95
ఉ చ వృ :
అట ంచుమ ! ఆ పను హ !
పటలమ బ లన ేయ ా
డ! టంగ ల ల జయ !
సటమ ల శం బ న ంప ! 96
ఉ చ వృ :
కనంగ ణ జ !

73
 

నంత ంత ా ొ !
ఘనుండ ! ాంచ దు మ
య నర శక ంబ? కమ ! 97
ఉ చ వృ :
తర ప జరగ
దర దర న ందగ
వర ాప ందగ
దర దండన ర గ 98
ఉ చ వృ :
గ ర ండ ! ప ాడ !
గర ల? పక! ల
గ ర ండ గ ర ౖ !
గర !గర గమయ ! 99
ఉ చ వృ :
ఎఱుంగ ా ల ాణ ల
ర బంప వ ంచు ా
డ రం ల లక తయ

74
 

హ త ండన నుడ 100

కృష డ అట క ల ర ంచుట:
పవృతకమ :
క ల
ే ాక గ ంపగ
సుచ త ండ క క య
వ ం ె పశయమ గ
స వ నత ాక ంచుచు 101
పవృతకమ :
సమంద సంబ డత
స మ ను బ న గను ంద !
సమ నమ సను త స
సమమ క సఖ! సత ంచ ! 102
పవృతకమ :
మ య మక య ా
ిర ల ల! ి ెంతనుండ ా
రంబ గ ెల చుంట

75
 

ర సు య ల
ె కడ 103
సు యమ = ానుక; బహ మ నమ ; ా క
పవృతకమ :
పల భమ ాప య
పలవమ కనఁగ బ ట
కళంక ల ాంచ ప డ
సులభ సమ ల డన ట 104
పవృతకమ :
త ంత ా ధన వల
రత వ ల చవ ా
జ ంత సమ ంచ
వరల వ ట బదు మ టల 105
బదు=అసత మ
పవృతకమ :
క ేల! ి గ ండ వ
క ర ాలమ గ గ ట
వ ంప ! బ ల తమ !

76
 

ర కరంబ ల మఱుంగ బట ! 106

పవృతకమ :
ఇల ధరం య ల ?
పల ధంబ లగ బ పకంబ ల ?
ఫలంబ బ ష ంబ జ ల
స లమ సను త ల జ ల ల! 107
పవృతకమ :
ెరంగ న ె సను త
రమ వం కడ వ జయ చు
ా బద యగ
సుర ందగను ద 108
పవృతకమ :
వ షమ ాసు ేవ
బ మ మ టలను గ న
దురంతమ ష ం న
రమ వంచుచు గ ేల ల 109

77
 

పవృతకమ :
మనంబ న మ న ! శంకయ ?
కనగ శప ాం నుంట !
నంగ ంత వసువ
న డ ట ట చుంట ? 110
పవృతకమ :
త ండ ? ఏల మ న
త ద కడ చ డత
సు ం ే! భ లయ !
తమ జప మయ! ఏ ె ? 111
పవృతకమ :
మడం ే! మ ట నున య
యడ క ల డవ ర ంత
తడంబడ ప ల !
సడల మ ! మ సం యమ ల 112
ర ి :
న న నంద ! హ !

78
 

మ ! ేవ సు !
ప ద ాం గ
రమ ధ ా! ాప య ! 113
ర ి :
క ేల ేకం కడ
వ ంప ా ద
ర ంప ా రమ
సు త
ే న త ె ద 114
ర ి :
ేయ ! దన మ
ధంబ గ వ !
మ ంచగ మ య కషమ
న జయగ 115
ర ి :
ప ే పసు ంచుచు
దుక లమ దూయ చు సు
మ కన య మ ట

79
 

ల ె నమ ై 116
ర ి :
ధర ండ ఁ ద
ప ాక భ ణమ జ
రం ల త ండట
వరంబ ా ాంఛ 117
త =త క ర ాంతరమ …తృ ి
ర ి :
క ేల క డగ
వ ం ె ాం మర
ర
క ంతల క ల 118
ర ి :
ప ! హ ! ాప ం
భంక ా! భ స
యభమ ల యర ెంచగ
భమ ల ల జయ మ ! 119

80
 

అప ాం క:
అ క ేల డట ెల ా
మ ా కడ ందుచు
మనమ న దల ె మం ాడ
నయ ౌ త ద యగ 120
అప ాం క:
మనమ న దల ె మ ధవ ండట
మ నుప శప క ల ె
పం ిన చ ంచుచు
కనుక ర వల కషమ స 121
అప ాం క:
తన కషమ ల ే ిన
తనువ సుంతయ ను దల ల !ే
నుగ వసమ న న మ ట
నుచు త క ె 122
అప ాం క:
మ హ మ చ టంబడ

81
 

టం నుచు బ చ
నడ గ ల ొల త ర ంపగ
టం మరల ీ క ంప 123
అప ాం క:
లవమ డక ల ఘవమ ా
ను ద ర ణ క మ ఱు ా
నవ క ప చును నడ ంచుచు
ధవ ట ల దబ నత 124
లవమ =అల మ ; ం ెమ
అవ క =సంశయమ ;అనుమ నమ ;
దబ = ెప ; వ ంచు; వ ంచు
అప ాం క:
జగమ లల పభ ! ల గ
యగ గ ేల నక న సంపద
గవగ గనుమ! గ మర మ
దగవ నుమ ధ న 125

82
 

అప ాం క:
మ రహ ! అ త! మ ంజ !
అరయ మ ! త హర ందగ
వరమ కన బ ప గ
ద రగ ల మయ! చూప చు 126
అప ాం క:
తరమ! ఏ దక
పఱుప క న గ యటం
చు ర దుర జ ల తడ
పరమప భక ై యట 127
అప ాం క:
ల ంగ లట దూర బ కగ
లక వం నుచు దు ార మ
స శవ డ ాగనంపగ
మల నూర జన ా ర కర డ 128
అప ాం క:
స గత డ సంస ంచుచు

83
 

జగమ లల హ ాంతర ప
బ కడ గ ప గ
గమ ర డను 129
అప ాం క:
పరమప ర ష భకర క
గ మ డ తను ాం ే ట
వరమ క గ ప ా
ఱుక ంట ల ంత ప ణ డ 130
అప ాం క:
పర డ టను ా ండట
ి థుడట జల నుడ
ిర ల త ీదర ండ
వర హ ాఘ ణ ండ ౖ 131
ాఘ ణ డ =అ
అప ాం క:
స ర ణయ బమ డత
ిసల గంధమ ల డదగ

84
 

సను సటల
మసల సంతసమ మ నసంబ న 132
అప ాం క:
హ ె నను న త ల
ిర ల య ను జత బట
యం ను గ ం గనంగ
హ ల న యజ ం ె ! 133
అప ాం క:
రవ బ యగ ంక ందగ
ిర లఁ బ ందగ ంత ర !
ధర డ గ దల క !
కర ణ పఁగనఁ గషమ ! 134
అప ాం క:
అ త ేల సఖు నట నం
వజ ర ఁగ ాప ందగ
జమ ెల క డత
జప రంబ నక ర ంచగ 135

85
 

అప ాం క:
ల గ ఱడ శ ల లందున
ల గ చుం ెనట త ధమ
చూడ తను ర ప
దల ె నను లక మమ ! 136
ర ప =ఆశ ర ం ట
అప ాం క:
క ికమ ల ను ట నట వ
ికప ావమ ల ంప రగ
రకప ాటకల ాహ మ త ల
క ిలంగ నర ం నన 137
అర ం = మర గలగ ంప ; మర
సమ హమ
అప ాం క:
కనుల పండ వ గ ాం ె సర మ
మణ ల భ షణప మ కమ ల
నబ ాంతలట గ ంప జరగ

86
 

మనమ ంతప ె మ య డ త 138

అప ాం క:
అవసరంబ నట రయంగ
స నయ ంగనల ా గతం ె
గవన నృత మ ల ానమ జ
వమ ం ెను గ ేల త 139
అప ాం క:
ధగధగమ నుచు ధర ప య
గమమ ం ె ి డత
మగ జ ను మం ా
వగప న పసు ంచుచు 140
అప ాం క:
కరమ ల ొడవ గంటభ షణ
ిర ల ల గను ర గవ గన
ి గఁ ో ెను గ ేల ర
యరయ ా నట బష మ 141

87
 

అప ాం క:
మనమ న బ మన ప గ
ఘనమ గ నత లఁ ాళ
యనయమ సల నంద జయగ
గనగ మన థు ాండల 142
అప ాం క:
సర ిజ డ సర సంపద
త య చుం రట దంపత సుత
వనమ డ రగ
హ క న యంకనం ె 143
అప ాం క:
మనమ నందునను మ య
ొణ వక ట లక
వనమ బ ం కగ బ డత
ఘన గ ణ త ల స ామ లౖరట 144
అప ాం క:
చల వ ాళ చక క డ మ

88
 

ి నవ ి గ రత మ
మ ె కల మం రమ ల
వలప ే యల ాటక గన 145
అప ాం క:
ిర ల ంటను గ ల
ే రయం
గర స ాం నంత
హ మ నసమ నందున నత
సరగ నర ణను సల భ గ 146
అప ాం క:
అడక వ స య కషమ ల
నడ వజ కద! నర గ గ
కడక బ ం ామ సంపద
చుడ మ ంద స చుచుంట 147
అప ాం క:
పరమ ావనుడ పద భ ే
సగ నుచు ంత ర
ిర ల డ ప ల ?

89
 

ి థు గ ల చు ! 148
ర +ఒసగ = సగ ( ర ానుక)
అప ాం క:
ె య న య ను ే ఱ
ె య ప డన ేవత ల గ
ె య ఁ గన గర ల
ె యజ ట ేవ వ
ే ే 149
బంధమ చూ…ప ట సంఖ 92
అప ాం క:
మ రహర ం ట లఁబ నచ మ
సుర క ేల ఁ గ క
ధరణ థ! వ దక క న
హర సమ క మహ ెల నట 150
క = కమ ; దుఃఖమ ; మవ ధ,అలమట

90
 

క ల
ే ాఖ నం సంప ర
అప ాం క:
సురనుత ండ హ క న
ద ఁ జ నుచు దం యగ
రమ బ ె ల
ె ావ మ
హ నత ల ఁబ 151
*********

91
 


అప ాం క:
ె య న య ను ే ఱ
ె య ప డన ేవత ల గ
ె య ఁ గన గర ల
ె యజ ట ేవ ేవ ే
బంధ లకమ : “ ె య ” పదమ 4 ప ా యమ ల ఆవృ ా

వ న . మధ ల నున “ ె య ” దట త ర దళమ ,

వర స ా, ద ణ, ప మ
మ, ఉతర దళమ ల ల ాదమ ల ప ంచ

వలను.
92
 


ౖ యమ :
ఓర గ లక ంట గషమ
ఓర గ లక ంంట దుఃఖమ
ఓర గ లక ంట ట
ట!
ఓర గ శ యంగ ే!
బంధ లకమ : “ఓర
ఓర గ”
గ పదమ 4 ప ా యమ ల ఆవృ ా

వ న . మధ టక శ ర గమ ను ం నుం ౖ చదువ చూ
చూ,

ఎడమ ౖ ప మ ిదప ం ప మ , అనంతరం క ౖ ప మ,

ిదప ం ప మ ప ంపవలను
ంపవలను.
93
 


ద ణ ం క:
తల ె గ ర వ ధర పన మ
తల న
ె ు ను న ధర మ లమ
తల ె గ ర వ న లత
తల న
ె ు కఱ ిన ధర ాసమ
బంధ లకమ :“తల ె” పదమ 4 ప ా యమ ల ఆవృ ా

వ న . దళ మ క ాడ నుం ౖ దటదళ 1,2

గమ ల , ిదప మధ దళ 1,2 గమ ల , చవ దళ 1,2

గమ ల ప ంచవలను
ంచవలను.
94
 


ౖ యమ :
కరమ ేర ద
కరమ కడ య య !
కర!! ే డ !
కర!! తమ వజ ద
బంధ లకమ : “ కర”” పదమ 4 ప ా యమ ల ఆవృ ా

వ న . ాబట మమ ంద కర మధ ల ఎడమ ౖప ౖ

మరల మధ ల క ౖప ౖ అనంతరం మధ ల క ౖప ౖ

వర ా క ౖప మమ ౖ ప ంపవల.

95
 


ౖ యమ :
నత లఁ ెల త జను
నత లను ల ద నందజ త
నత ల ెద గ
నత లను ెల ద దు జక
బంధ లకమ : “నత
నత ల ” ాదమ 4 ప ా యమ ల ఆవృ ా

వ న . ాబట మరమ ి ల ‘నత ల’ నుం ౖనుం

ం వరక వర స ా 1,2,3,4 గమ ల ప ంప వలను.

96
 


ౖ య క ేల ాఖ నమ

రచన:మంత
మంత ా ర ంకట సత ాయణ
97






98