1.

Funkcja stabilizacyjna
Funkcja stabilizacyjna w odniesieniu do całej gospodarki; funkcja ta polega na
wykorzystaniu narzędzi polityki gospodarczej w celu stabilizowania koniunktury
gospodarczej. Poza tym z funkcją stabilizacyjną związane są oczekiwania związane z
osiągnięciem bliskich ideałowi parametrów systemu gospodarczego:
● ukształtowanie inflacji i stopy bezrobocia na jak najniższym poziomie
● osiągnięcie co najmniej 3% rocznego wzrostu PKB
● zapewnienie stabilności kursów walutowych
● równowaga bilansu płatniczego i budżetu państwa.
Cel tej funkcji to stabilizacja koniunktury gospodarczej w długim horyzoncie czasowym za
pomocą instrumentów takich jak wysokość stopy procentowej, podatków, czy ilość pieniądza
w obiegu. Do instytucji regulacyjnych zaliczamy m.in. bank centralny i banki komercyjne,
fundusze ubezpieczeniowe i sądy

2. Funkcjonowanie banku centralnego

Bank centralny – instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego oraz
prowadzenie bieżącej polityki pieniężnej państwa. Funkcjonowanie banku centralnego:
● Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Jest jedyną instytucją uprawnioną do
emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.
● Bank centralny jako bank banków, tzn. zaopatruje banki komercyjne w pieniądz,
reguluje rezerwy banków komercyjnych. Bank centralny realizuje również transakcje
z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.
● Bank centralny jest bankiem państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych.
Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu,
obsługuje dług publiczny. W wyjątkowych przypadkach bank centralny może udzielić
państwu kredytu (w formie kredytu bezpośredniego lub zakupu skarbowych papierów
wartościowych). Jednak z racji na zagrożenie inflacją, do której mogą doprowadzić
tego typu transakcje, jest to obecnie bardzo rzadko stosowane rozwiązanie.
● Bank centralny pełni funkcje pożyczkodawcy ostatniej szansy (ostatniej instancji) –
wspomaga pożyczkami banki i instytucje finansowe w sytuacji kryzysowej.
Funkcje stabilizująco-kontrolne:
● Bank centralny formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą
dostępnych instrumentów.
● Bank centralny utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi
politykę kształtowania kursu waluty krajowej.
● Bank centralny nadzoruje działalność banków komercyjnych, dbając o
bezpieczeństwo systemu bankowego.
● Bank centralny reguluje podaż pieniądza w obiegu (poprzez np. operacje otwartego
rynku i ustalanie stóp procentowych) i oddziałuje na politykę kredytową banków
komercyjnych.
Pośrednie instrumenty polityki pieniężnej:
● Polityka rezerw obowiązkowych- Stopa rezerw obowiązkowych określa, ile procent
od każdego depozytu zdeponowanego na rachunkach a vista lub rachunku
 terminowym banki komercyjne muszą przekazać na swój rachunek w banku
centralnym lub utrzymywać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki.
● Operacje otwartego rynku- Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów
wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek
przez bank centralny.
● Transakcje depozytowo kredytowe- W ramach transakcji depozytowo-kredytowych
banki komercyjne mogą pożyczać z własnej inicjatywy pieniądze od banku centralnego.
Istnieją jednak pewne limity i warunki specjalne tych pożyczek ustalane bezpośrednio
przez bank centralny. Do operacji depozytowych natomiast, należą wszelkie lokaty na
rachunku terminowym w banku centralnym, zwane depozytami na koniec dnia. Operacje
depozytowo-kredytowe są istotne kiedy regulowanie płynności płatniczej sektora
bankowego za pomocą operacji otwartego rynku nie zapewnia utrzymania
ustabilizowanego i zgodnego z oczekiwaniami poziomu stóp procentowych.
Instrumenty bezpośrednie oddziałujące na rynek pieniężny:

● Kontrola udzielanych kredytów i stóp procentowych- Zadaniem kontroli

wysokości udzielanych przez banki komercyjne kredytów jest utrzymanie podaży
pieniądza na określonym poziomie w celu przywrócenia lub po prostu zapewnienia
równowagi w gospodarce i/lub obrotach bieżących z zagranicą
● Moralna perswazja- Polega na przekazywaniu w różnej formie informacji na temat
krótko i średniookresowych założeń polityki pieniężnej, jej instrumentów i zamierzonych
efektów. Skala posługiwania się nimi zależy od szeregu uwarunkowań, mających swoje
źródła w sytuacji wewnętrznej danego kraju oraz w jego powiązaniach z zagranicą.
Można zaryzykować stwierdzenie, iż wielkość zapotrzebowania na wspieranie polityki
pieniężnej instrumentami perswazji powinna być odwrotnie proporcjonalna do poziomu
niepewności i niemożności osiągnięcia jej celów za pomocą instrumentów ogólnego
oddziaływania na system bankowy.

3. Narzędzia banku centralnego (stopa redyskontowa i

dyskontowa, kredyt lombardowy, operacje otwartego
rynku)
● Stopa redyskontowa - jest stopą naliczaną przez bank centralny przyjmujący od
banków komercyjnych, wcześniej przez nie dyskontowane, weksle pochodzące z
obrotu gospodarczego.
Dyskonto jest różnicą między wartością nominalną weksla a zawsze od niej niższą ceną
jego zakupu. Wykup przez bank centralny weksli już dyskontowanych określa się
redyskontem.
wzrost stopy redyskontowej studzi koniunkturę -> wysoka stopa redyskontowa wpływa na
ograniczenie podaży oferowanych przez bank handlowy weksli do redyskonta, ponieważ
zmniejsza się zysk

spadek stopy redyskontowej podgrzewa koniunkturę -> niska stopa redyskontowa banku
centralnego powiększa rezerwy banku handlowego

● Polityka dyskontowa - to oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza na

rynku. Taka polityka ma za zadanie określenie przez bank centralny poziomu stopy
 dyskontowej, co skutkuje na wysokość oprocentowania kredytów udzielanych
bankom komercyjnym przez bank centralny.
- Wzrost stopy dyskontowej – podniesienie kosztów kredytu – zmniejszenie bazy
monetarnej.
- Obniżenie stopy dyskontowej – obniżenie kosztów kredytu – zwiększenie bazy monetarnej.
- Wzrost kredytów banku centralnego – zwiększenie bazy monetarnej.
- Spadek kredytów banku centralnego – zmniejszenie bazy monetarnej

● Stopa lombardowa - określa cenę, po której bank centralny udziela bankom

komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie
może przekroczyć równowartości 100%-X% wartości papierów wartościowych
obciążonych zastawem. Jest to jedna z podstawowych stóp procentowych w Polsce.
Rada Polityki Pieniężnej ustala wysokość stopy lombardowej, która jest podstawą do
określenia maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek. Przepisy ustawy
anty-lichwiarskiej zakładają, że maksymalna wysokość odsetek nie może przekroczyć
czterokrotności stopy lombardowej. W przypadku gdy banki potrzebują gwałtownie
pieniędzy, cena pieniądza na rynku międzybankowym może przekroczyć poziom stopy
lombardowej.
- Stopa procentowa to cena pieniądza i wyznacznik wartości pieniądza w czasie,
- Podstawowy instrument polityki pieniężnej,
- Zmiany stóp procentowych wynikają z rodzaju prowadzonej polityki pieniężnej przez NBP
- Określa także wysokość odsetek, które musi zapłacić pożyczkobiorca swojemu
pożyczkodawcy (wierzycielowi). Innymi słowy jest to koszt skorzystania z kredytu,
- Określa koszt pozyskania depozytów przez banki,
- Określa dochód banku z tytułu udzielenia kredytów i nabytych papierów dłużnych,
- Ustalane przez bank centralny lub banki komercyjne

● Operacje otwartego rynku to zespół transakcji kupna i sprzedaży

krótkoterminowych papierów wartościowych, odbywających się pomiędzy bankiem
centralnym a bankami komercyjnymi. Zarówno transakcje kupna jak i sprzedaży są
inicjowane przez bank centralny a przedmiotem tych operacji są głównie rządowe
instrumenty dłużne, tj. bony (weksle) skarbowe oraz inne instrumenty, np. bony
(weksle) komercyjne, obligacje komunalne, papiery emitowane przez bank centralny
lub waluty obce. Bank centralny dokonuje tych operacji w celu oddziaływania na
wielkość rezerw gotówkowych banków komercyjnych, a tym samym w celu
oddziaływania na podaż pieniądza.
- Operacje podstawowe (standardowe) są przeprowadzane regularnie (raz w tygodniu) z
reguły z 7-dniowym terminem zapadalności. Narodowy Bank Polski realizuje operacje za
pomocą emisji i skupu bonów pieniężnych.
- Operacje otwartego rynku stanowią najbardziej skuteczny instrument polityki pieniężnej,
zwłaszcza w szczególności gdy celem banku centralnego jest kontrola podaży pieniądza w
gospodarce.
- Celem operacji otwartego rynku jest zwiększenie lub zmniejszenie rezerw banków
handlowych, gdyż banki te są głównym partnerem banku centralnego w operacjach rynku
pieniężnego.
- Dzięki nim bank centralny może bezpośrednio wpływać na podaż pieniądza, regulując
bieżącą płynność banków komercyjnych i pośrednio, regulując obrót na rynku
międzybankowym.
- Bank centralny z którego inicjatywy przeprowadzane są operacje otwartego rynku
podejmuje decyzje o zakupie bądź sprzedaży takiej ilości walorów, jaką uzna za stosowną z
punktu widzenia potrzeby kształtowania bieżącej równowagi finansowej w gospodarce, przy
czym zarówno zakup jak i sprzedaż tych walorów jest dokonywany w sposób ciągły.
- Operacje otwartego rynku służą głównie bieżącemu kompensowaniu niekorzystnych
tendencji na rynku pieniężnym i mają bezpośredni, łatwo dający się przewidzieć wpływ na
płynność sektora bankowego.

4. Definicja gospodarki
Gospodarka – system gospodarstw domowych, rolnych, przedsiębiorstw, instytucji
publicznych i prywatnych zapewniający zaspokojenie potrzeb określonej populacji,
współcześnie najczęściej regulowany przez państwo lub rynek.
Gospodarka to całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w danym regionie
(gospodarka regionalna), kraju (gospodarka narodowa) lub na całym świecie (gospodarka
światowa) polegającej na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami
ludności.
W ramach gospodarki funkcjonują trzy podstawowe sektory:
● rolnictwo – pozyskiwanie użytecznych dla człowieka produktów metabolizmu roślin,
zwierząt i innych organizmów (płodów rolnych);
● przemysł – przekształcanie materii ożywionej lub nieożywionej (surowców i kopalin)
w zdatne do użytku produkty przemysłowe;
● usługi – świadczenie czynności zawodowych o charakterze materialnym (np. handel,
transport, wytwórstwo rzeczy oznaczonych indywidualnie) lub niematerialnym (np.
pomoc prawna, opieka zdrowotna, edukacja), nie będących rolnictwem ani
przemysłem.
Gospodarka Narodowa - wraz z Instytucją Państwa składa się na Państwo w rozumieniu
jednego z tradycyjnych podmiotów gospodarki światowej. Jest to wyodrębniony granicami
polityczno-ekonomicznymi organizm gospodarczy, w ramach którego działają podmioty
gospodarcze niższego szczebla podlegające władzy państwa, rozumianego jako centralny
ośrodek regulacyjny. Stanowi strukturę, w której to sumuje się działalność gospodarczą
przedsiębiorstw krajowych. Obejmuje łącznie wszystkie gospodarstwa indywidualne i
zespołowe w sferze produkcji, usług, podziału, obrotu oraz konsumpcji na terenie państwa.
Instytucja państwa natomiast spełnia określone funkcje organizacyjno-regulacyjne.

5. Gospodarka rynkowa (kapitalistyczna)

Gospodarka rynkowa – rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu

produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe,
gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym
interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Odbywa się
bez interwencjonizmu państwowego, podmioty gospodarcze, wyznaczające cele, sposoby
ich realizacji, odgrywają zasadniczą rolę w jej kształtowaniu. Gospodarka rynkowa oznacza
sytuację, w której mechanizm wolnych cen rynkowych zmienia się zależnie od istniejącego
popytu i podaży. Jej ogólną zasadą jest wolność konkurencji.
 ● dominacja własności prywatnej, chroniona i gwarantowana przez państwo, swoboda
dysponowania majątkiem przez właścicieli,
● ceny, umowy, i transakcje nie podlegają regulacjom (z wyjątkami),
● maksymalizacja zysków, minimalizacja kosztów,
● decyzje w gestii przedsiębiorstw, wolność gospodarcza, swoboda w kontaktach
między firmami,
● wolny rynek decyduje o alokacji, działaniach rozwojowych i podziale dochodów,
● podstawą konsumpcji społecznej jest spożycie indywidualne (konsumenci i firmy),
● nieduży zakres redystrybucji dochodów przez władze centralne (z wyłączeniem
państwa dobrobytu), dochody związane są z dyspozycyjnymi czynnikami produkcji,
ich udziałem w produkcji i uzyskanych cenach produkcji,
● konkurencja podmiotów gospodarczych.

6. Gospodarka rynkowa optimum pareto

Efektywność w rozumieniu ekonomistów jest procesem, w którym społeczeństwo wydobywa
z konsumentów ich maksymalne zadowolenie przy zastosowaniu dostępnych zasobów.
Efektywność alokacyjna, nazywana też efektywnością Pareta zachodzi wówczas, gdy da
się tak zreorganizować proces produkcji lub konsumpcję, aby polepszyć sytuację
kogokolwiek, nie pogarszając jednocześnie sytuacji kogoś innego. Jeśli jednak zdarzy się
taka sytuacja, w której dobrobyt jednostki poprawi się bez pogorszenia dobrobytu kogoś
innego to wtedy mówimy o poprawie w sensie Pareto.
● malejące użyteczności krańcowe dla konsumentów, rosnące koszty krańcowe
producentów,
● cena powstaje gdy krańcowe korzyści społeczne równają się krańcowym kosztom
społecznym,
● niemożliwa jest realokacja czynników produkcji poprawiających sytuację jednych bez
pogorszenia sytuacji innych.

7. System regulacyjny gospodarki rynkowej

● Parametry regulacyjne (ceny, płace, podatki);
● System pobudzania – autonomiczny (samoczynny – cel przedsiębiorcy
maksymalizacja zysku) i centralny (zadania ustalone odgórnie przez regulacje
prawne);
● Zasilanie – przepływ środków finansowych i rzeczowych do i z podmiotów systemu
gospodarczego;
● Planowanie (strategiczne) – wyznaczanie celów oraz metod i środków ich realizacji

8. Gospodarka centralnie planowana

(państwowo-monopolistyczna)
Gospodarka planowa - system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące produkcji i
inwestycji zawarte są w planie sformułowanym przez władze centralne, zwykle przez
agencję rządową. To gospodarka oparta na dominacji państwowej własności czynników
produkcji i kierowania przez biurokrację państwową, głównie za pomocą różnego typu
wskaźników wynikających z planu centralnego. Wdrożenie systemu gospodarki planowej
osłabia działanie mechanizmu rynkowego oraz ustanawia planowanie ekonomiczne
swoistym narzędziem organizacji gospodarki. Idea ta zakłada iż produkcja, jej organizacja
oraz struktura planowane są odgórnie i z wyprzedzeniem. Państwo zarządza wszelkimi
zasobami ekonomicznymi społeczeństwa w oparciu o plan makroekonomiczny.
● dominacja własności publicznej w gospodarce,
● cel gospodarowania dotyczy zaspakajania potrzeb społecznych, dochód motywuje
do aktywności zawodowej,
● cel gospodarczy związany z zaspakajaniem aspiracji rządzącej nomenklatury
partyjnej związany z budową potęgi militarnej, gwarantującej utrzymanie władzy i
możliwości podporządkowania innych państw,
● decyzje gospodarcze ustalane są przez władze centralne,
● centralne planowanie i zarządzanie oddziałuje na alokację w gospodarce,
● podległość podmiotów gospodarczych (państwowych) władzy centralnej
odzwierciedla w nakazach, zaleceniach, zezwoleniach, reglamentacji,
● państwo finansuje i decyduje o dostępie i konsumpcji do usług społecznych,
● wysoki poziom redystrybucji dochodów przez państwo (wrogie państwo opiekuńcze),
● pieniądz niewymienialny, środek obrachunkowo – ewidencyjny.

9. Założenia nurtu ordoliberalnego

Ordoliberalizm jest nurtem w ekonomii, będącym odmianą czy też pochodną liberalizmu.
Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa ordo oznaczającego ład, porządek.
Ordoliberalizm był próbą modyfikacji anglosaskiego klasycznego liberalizmu i
przystosowania go do warunków i mentalności niemieckiej. Poszanowanie dla własności
prywatnej i reguł gospodarki rynkowej łączono z katolicką nauką społeczną i
konserwatyzmem obyczajowym. Niemieccy ordoliberałowie mieli dużą rolę w powstaniu idei
społecznej gospodarki rynkowej i państwa opiekuńczego.
- Ordoliberalizm opierał się na katolickiej nauce o naturze człowieka, dostrzegając rolę
wspólnoty, tradycji, obyczaju i religii.
- Wolność, zdaniem ordoliberałów, była konsekwencją ludzkiej wolnej woli.
- Ustawy nie powinny tworzyć nowych norm, lecz ujmować tradycyjne obyczaje w kategorie
prawne.
- W gospodarce ordoliberałowie podkreślali aspekt etyczny, przeciwstawiali się traktowaniu
pracowników „jak maszyny”, z uwagą podchodzili do papieskich encyklik społecznych.
- Opowiadali się za gospodarką rynkową, szczególnie doceniając i wspierając klasę średnią i
drobną burżuazję.
- Dopuszczali interwencję państwa w gospodarkę tam, gdzie było to konieczne dla obrony
konkurencji; państwo miało zatem bronić wolnego rynku przed monopolami i oligopolami.
- Ordoliberalizm opowiadał się zdecydowanie za demokracją parlamentarną, którą traktował
jako zaporę przeciwko totalitaryzmowi i kolektywizmowi.
- Ordoliberałowie obawiali się jednak tyranii większości i populizmu, ponad wolę większości
stawiając rządy prawa.
- Ordoliberałowie popierali decentralizację władzy i federalizację państwa.
Istotnymi cechami ordoliberalizmu są: zasada prywatnej własności, wolność jednostki,
stabilny pieniądz, wolność umów i wyboru kontrahentów, przejrzyste ramy
instytucjonalno-prawne dla kontroli i koordynacji wolnego rynku, a ideą przewodnią —
wspólne dobro realizowane we współpracy z neutralnym wobec grup interesu państwem.

10. Podejście ordoliberalne powojennych Niemiec

Niemcy, odreagowując okres narodowego socjalizmu z dużą ingerencją państwa w życie
gospodarcze, zwróciły się ku rozwiązaniom liberalnym; głównym celem społecznej
gospodarki rynkowej było odtworzenie konkurencyjnych struktur rynku i odrodzenie klasy
średniej; realizację tych celów wspierała demokratyzacja struktur politycznych, stabilizacja
cen i utrzymywanie równowagi gospodarczej; elementem uzupełniającym programu
społecznej gospodarki rynkowej była ochrona socjalna najuboższych. Z perspektywy
dziesięcioleci społeczną gospodarkę rynkową można uznać za fundament gospodarczych
sukcesów Niemiec Zachodnich (następnie RFN) po II wojnie światowej.

11. Krzywa Laffera (zależność)

Krzywa ilustrująca zależność między stawką opodatkowania dochodów a dochodami

budżetowymi państwa z tytułu podatków. Laffer w swojej koncepcji oparł się na
następujących założeniach:
● Przy stawce opodatkowania równej t=0% podatnicy nie płacą żadnych podatków,
zatem budżet państwa nie odnotowuje żadnych przychodów z podatków.
● Wzrost stawki opodatkowania wyzwala dwa przeciwstawne efekty:
○ zwiększenie udziału budżetu państwa w dochodach podmiotów
gospodarczych
○ zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów
gospodarczych.
Ten drugi efekt podniesienia stawki opodatkowania Laffer wyjaśnia poprzez:
● zmniejszenie motywacji do podejmowania pracy i działalności gospodarczej –
ograniczenie korzyści, jaką podmioty gospodarcze odnoszą ze swojej pracy i
działalności gospodarczej skłania je do ograniczenia swojej aktywności w tej
dziedzinie.
● zwiększenie skłonności podmiotów gospodarczych do ukrywania swoich
dochodów i wchodzenia w szarą strefę – przy wyższej stawce opodatkowania
podmioty gospodarcze odnoszą większe korzyści z niepłacenia podatków.
 ● zwiększenie skłonności, zwłaszcza dużych przedsiębiorstw, do przenoszenia
całości lub znacznej części czynników produkcji za granicę, na przykład do tzw.
rajów podatkowych.

12. Działania interwencyjne

Interwencja Państwa to polityka państwa polegająca na "wtrącaniu się" państwa w
gospodarkę i wywieranie na nią wpływu. Jest systemem polityki gospodarczej państwa,
polega na bezpośrednim oddziaływaniu państwa na gospodarkę. Interwencjonizmem
nazywamy każde świadome oddziaływanie państwa na przebieg procesów gospodarczych.
Państwo posiada rozbudowany zakres środków przy pomocy których może wpływać na
funkcjonowanie mechanizmu rynkowego. Do najczęściej używanych zaliczamy:
● politykę płacowo-cenową,
● subwencje,
● zamówienia rządowe,
● interwencyjny skup lub sprzedaż,
● polityka fiskalna,
● polityka pieniężna.

13. Polityka defensywna i ofensywna

Polityka defensywna - często określana jako zachowawcza, łagodna oraz pasywna,

zazwyczaj zajmuje się ochroną oraz wspomaganiem gałęzi, które przeżywają trudności
strukturalne.
Państwo defensywne skupia mniejszą uwagę na polityce, ustalaniu reguł politycznych i ich
egzekwowaniu niż państwo ochronne, dzięki czemu w takim państwie grupy jednostek mogą
być bardziej niezależne od państwowej polityki. W kwestii finansowania działalności celem
może stać się zabezpieczenie płynności finansowej w krótkich okresach, utrzymanie
wiarygodności finansowej, maksymalizacja zysku w krótkich okresach lub eliminacja
bieżących zagrożeń. Charakterystycznymi cechami polityki defensywnej są:
● ograniczenia ryzyka,
● występowanie nieznacznego ryzyka utraty płynności wraz z założeniem o utrzymaniu
wysokiego poziomu,
● ułatwienie korzystania z dźwigni finansowej i osłony podatkowej w stopniu
ograniczonym.
Polityka ofensywna - nazywana jest również polityką antycypacyjną. Według słownika
języka polskiego, poprzez antycypację rozumiemy «zakładanie czegoś jeszcze
nieistniejącego», czy «oznakę, zapowiedź przyszłych wydarzeń». Obejmuje ona wszystkie
przedsięwzięcia państwa polegające na ułatwianiu przedsiębiorcom dostosowania się do
nowych warunków gospodarowania w przyszłości. Polityka antycypacyjna ma na celu
ułatwienie przesunięć zasobów kapitału i pracy do gałęzi "wzrostowych" (zazwyczaj są to
gałęzie zupełnie nowe, tzw. gałęzie wysokiej techniki). Dzięki prowadzonej polityce
ofensywnej, możliwe jest wyprzedzanie planowanych działań, związanych z możliwymi
zmianami gospodarczymi.
 14. Definicja polityki gospodarczej
Polityka gospodarcza – identyfikacja celów dla danego systemu gospodarczego oraz
zastosowanie wybranych metod i środków prowadzących do ich osiągania (zgodnie z
dorobkiem ekonomii).
Polityka gospodarcza – subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby
świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi
(instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki
gospodarczej (tj. polityka rządu), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o
daną teorię ekonomiczną), wewnętrznych (związanych z danym krajem) i zewnętrznych
(poza nim).

15. Konsensus Waszyngtoński

Konsensus Waszyngtoński jest to dokument stworzony przy współpracy
Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku światowego, zawierający dziesięć
dyrektyw, tworzących jednocześnie neoliberalny model rozwoju
gospodarczego.Postanowienia Konsensusu były rekomendowaną przez amerykański rząd
drogą poprawy sytuacji ekonomicznej w krajach rozwijających się. Konsensus
Waszyngtoński, jako program reform w duchu neoliberalnym, zakłada przede wszystkim
ograniczenie interwencjonizmu państwa w gospodarce i otwarcie się na kontakty
gospodarcze z innymi krajami, w tym zaakcentowanie roli aktywnej wymiany handlowej w
budowaniu prosperity.
● dyscyplina finansowa państwa, niewielki deficyt budżetowy możliwy do
sfinansowania bez tzw. podatku inflacyjnego,
● wydatki publiczne związane z kwestiami zaniedbanymi, rentownymi ze znacznymi
perspektywami fiskalnymi,
● zmiany podatkowe, zwiększające bazę podatkową oraz redukcja podatków,
● liberalizacja rynku finansowego, w którym stopy procentowe kształtuje rynek
(rynkowe stopy procentowe mogą zagrozić wypłacalności firm, budżetowi państwa),
● jednolity kurs walutowy (transakcje handlowe), wpływający pozytywnie na eksport i
konkurencyjność,
● liberalizacja handlu – zniesienie ograniczeń ilościowych, obniżenie taryf celnych,
jednolita stawka na poziomie 10%,
● ograniczenie barier dla BIZ, firmy krajowe i zagraniczne działają na takich samych
zasadach,
● prywatyzacja,
● deregulacja, zmniejszająca biurokrację i wprowadzająca zasady ułatwiające wejście
na rynek, utrwalająca konkurencję z wyłączeniem kwestii bezpieczeństwa, ochrony
środowiska naturalnego i nadzoru nad instytucjami finansowymi,
● ochrona praw własności tak aby działające regulacje nie powodowały zbyt dużych
kosztów;
Uzupełnienie konsensusu:
● wzmocnienie systemu finansowego w celu neutralizacji skutków kryzysu,
● efektywniejszy system zabezpieczeń społecznych,
● większe wydatki na edukację,
● ukształtowanie ram instytucjonalnych gospodarki,
 ● ustanowienie sprawnego systemu skarbowego, niezależnego i odpornego na
korupcję aparatu sądowniczego,
● stworzenie podatku proekologicznego;

16. Pojęcie transformacji systemowej (z czego składa się

budowanie transformacji, warunki wyjściowe itp.)
System gospodarczy w czasie transformacji systemowej – przejście z gospodarki centralnie
planowanej do gospodarki rynkowej.
Czynniki wpływające na program transformacji:
● warunki „wyjściowe” gospodarki – poziom stabilizacji ekonomicznej;
● struktura gospodarcza;
● stopień uzależnienia i powiązań gospodarczych państw bloku komunistycznego;
● kapitał ludzki i społeczny;
● kwestie instytucjonalne;
● elity rządzące przeprowadzające zmiany systemowe;
● tworzenie programu transformacji.
Transformacja systemowa, ekon. proces przechodzenia od ustroju tzw. realnego
socjalizmu, opartego na autorytarnej władzy partii komunistycznych oraz centralnym
zarządzaniu gospodarką, do ustroju demokratycznego, połączonego z kapitalistyczną
gospodarką wolnorynkową, czyli tworzenia na nowo systemu gospodarki kapitalistycznej w
warunkach odziedziczonych po gospodarce scentralizowanej.
Przebudowa państwa objęła swoim zasięgiem niemal wszystkie sfery życia społecznego,
dlatego na potrzeby badawcze wyróżnia się następujące podkategorie transformacji:
● transformację ustrojową (wdrażanie instytucji i procedur demokratycznych)
● transformację gospodarczą (tworzenie wolnego rynku opartego na własności
prywatnej)
● transformację społeczną (zmiana mentalności społecznej, akceptacja nowych reguł).
transformacja ustrojowa -> obrady Okrągłego Stołu i wybory z czerwca 1989
transformacja gospodarcza -> reformy rządu Mieczysława Rakowskiego w latach
1988–1989, w 1990 przyjęto pakiet reform gospodarczych znanych jako plan Balcerowicza,
polegający na wprowadzeniu wolnego rynku, obniżeniu inflacji i deficytu budżetowego oraz
na dążeniu do przyspieszenia wzrostu gospodarczego

17. Transformacja systemowa - polskie problemy (wysoka

inflacja)
Pierwszym latom transformacji i wszystkim korzystnym zmianom towarzyszył silny kryzys
gospodarczy:
● spadek PKB
● bardzo wysoka inflacja
● rosnące bezrobocie
● polska gospodarka doznała szoku, przez zbyt szybkie otwarcie na świat
(przybyło w tym okresie wiele niedostępnych wcześniej towarów czy usług,
jednak kosztem polskich producentów, skazanych na nierówną walkę ze
światowymi korporacjami)
 18. Polityka mikroekonomiczna a makroekonomiczna
(monetarna, fiskalno-budżetowa)
Polityka mikroekonomiczna – interwencja państwa wobec przedsiębiorstw, branż,
sektorów gospodarczych oraz jednostek terytorialnych.
Dziedzina polityki gospodarczej, obejmująca działania mające na celu:
1. Ochronę istnienia, zapewnienie powstania oraz funkcjonowania rynków w tych
sferach, w których są one w stanie zapewnić efektywną produkcję;
2. Korygowanie wskazywanych przez teorię mikroekonomii różnych nieefektywności w
funkcjonowaniu rzeczywistych rynków;
3. Zapewnienie sprawiedliwego podziału majątku między jednostki (gospodarstwa
domowe) oraz zagwarantowanie podaży dóbr pożądanych społecznie.
Wyróżnia się następujące rodzaje polityki mikroekonomicznej:
● polityka rolna
● polityka przemysłowa
Ogólnie mówiąc polityka mikroekonomiczna jest ukierunkowana na poprawę
konkurencyjności gospodarki i zwiększenie jej ogólnej efektywności. Powinna więc
uruchamiać samonapędzające się procesy rozwojowe przez unowocześnianie i rozwijanie
potencjału produkcyjnego, podnoszenie jego jakości i konkurencyjności, przy jednoczesnym
zapewnianiu możliwie wysokiego stopnia jego wykorzystania.
Podstawowymi narzędziami tej polityki są:
● prace interwencyjne
● roboty publiczne
● szkolenia i przekwalifikowania zawodowe
● subwencje płac
● pośrednictwo pracy i doradztwo zawodowe
● pożyczki dla bezrobotnych i dla przedsiębiorstw
Polityka makroekonomiczna – oddziaływanie państwa na przebieg procesów
gospodarczych w skali całej gospodarki narodowej.
Jest ukierunkowana na wzrost popytu globalnego oraz rozwój produkcji w celu zmniejszenia
bądź zlikwidowania bezrobocia przymusowego. Do realizacji tego celu wykorzystywane się
instrumenty fiskalne (np. podatki, ulgi i zwolnienia podatkowe, wydatki rządowe) i monetarne
(np. stopy procentowe, podaż pieniądza).
Polityka pieniężna, polityka monetarna – część polityki gospodarczej, polegająca na
systematycznych działaniach mających na celu zapewnienie stabilności cen, czyli niskiej
inflacji. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa
upoważniona do realizacji tej funkcji.
Polityka fiskalna (budżetowa) - część polityki gospodarczej kraju, która wykorzystując
narzędzia związane z dochodami i wydatkami budżetowymi, pozwala osiągnąć założone
cele gospodarcze. Głównym celem polityki fiskalnej jest zaspokojenie popytu państwa na
pieniądz (cel fiskalny), ale może być ona prowadzona również dla np. promowania wzrostu
gospodarczego, ograniczenia cykliczności procesów gospodarczych, walki z bezrobociem
lub ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów.
Do narzędzi wykorzystywanych w ramach polityki fiskalnej można zaliczyć podatki i inne
daniny publiczne, wydatki sektora finansów publicznych, gwarancje i poręczenia kredytowe,
deficyt sektora finansów publicznych oraz zarządzanie długiem publicznym.

19. Automatyczne stabilizatory koniunktury (czym są,

20. przykłady)
Automatyczne stabilizatory prowadzą do wzrostu wpływów budżetowych w okresie
ożywienia gospodarczego oraz ich spadku w okresie spowolnienia. Innymi słowy, poprzez
ich działanie polityka budżetowa w okresie ożywienia staje się automatycznie restrykcyjna, a
w okresie spowolnienia – ekspansywna.
Przykłady automatycznych stabilizatorów:
● System podatkowy(głównie podatek dochodowy) –Większość podatków jest
ściśle powiązana z poziomem aktywności w gospodarce. Przy spowolnieniu
gospodarczym dochodzi do automatycznego zmniejszenia obciążenia
przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, oraz redukcji wpływów budżetowych z
tytułu podatków, natomiast przy wzroście aktywności gospodarczej, zarówno
obciążenia podmiotów gospodarczych, jak i wpływy budżetowe z tytułu podatków
automatycznie rosną.
● Świadczenia i transfery publiczne (np. zasiłek dla bezrobotnych, wydatki na
pomoc społeczną)- Obniżeniu aktywności gospodarczej zazwyczaj towarzyszy
spadek dynamiki wynagrodzeń oraz wzrost stopy bezrobocia; w efekcie następuje
zwiększenie płatności transferowych państwa, w tym wypłat zasiłków dla
bezrobotnych. Oznacza to automatyczny wzrost wydatków państwa, oddziałujący w
kierunku zwiększenia zagregowanego popytu. Z kolei w sytuacji ożywienia dynamika
wynagrodzeń zazwyczaj rośnie, a stopa bezrobocia obniża się, a zatem zmniejszają
się płatności transferowe państwa, co przyczynia się do ograniczenia wzrostu
zagregowanego popytu.
● Import – krańcowa skłonność do importu zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu
społeczeństwa, w związku z tym w okresie dobrej koniunktury większa skłonność do
importu oznacza odpływ większej ilości pieniędzy za granicę. W czasie recesji
zmniejsza się krańcowa skłonność do importu, co oznacza, że pieniądze, które
wcześniej były przeznaczone na zakup dóbr importowanych, teraz pozostaną w kraju
i przyczynią się do pobudzenia popytu krajowego.

21. Państwo dobrobytu (dwa rodzaje - korporacyjny i

socjaldemokratyczny)
Doktryna państwa dobrobytu:
● powszechny i złożony system ubezpieczeń społecznych;
● szeroki zakres bezpłatnych usług, np. usługi medyczne, budownictwo mieszkaniowe,
sport, wypoczynek, kultura, edukacja, dostęp do przedszkoli, opieka nad osobami
starszymi;
 ● próba utrzymania pełnego zatrudnienia, przy zapewnieniu zasiłków dla relatywnie
niewielu bezrobotnych;
● wyrównanie dochodów z pracy przez progresję podatkową;
● przewaga własności prywatnej w gospodarce z rosnącym udziałem własności
publicznej firm przemysłowych i handlowych.

Dwa rodzaje państwa opiekuńczego:

● Model korporacyjny (społeczna gospodarka rynkowa) – państwo odpowiedzialne za
problemy społeczne, pieniądze na politykę społeczną pochodzą od pracodawców i
pracowników, świadczeniami nie są objęte osoby nienależące do wskazanych grup
(Francja, Niemcy, Włochy);
● Model socjaldemokratyczny, powstały w Wielkiej Brytanii na bazie raportu
Beveridge’a, systemem socjalnym objęci są wszyscy obywatele korzystający z dużej
ilości świadczeń i przywilejów (państwa skandynawskie).

22. Kryteria konwergencji w Maastricht

1 - stabilność cen
W odniesieniu do osiągnięcia wysokiego poziomu trwałej zbieżności traktat głosi, że jednym
z warunków jest osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen; będzie to wynikało ze
stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech Państwach Członkowskich,
które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen.
Jest to jedno z trzech kryteriów o charakterze monetarnym. Konkretne wskaźniki brane pod
uwagę zawarte są w art. 1 Protokołu w sprawie kryteriów konwergencji. Zgodnie z jego
treścią poziom inflacji danego państwa w ciągu roku poprzedzającego badanie nie może
przekraczać o więcej niż 1,5 punkta procentowego inflacji trzech państw Unii Europejskiej o
najbardziej stabilnym poziomie cen. Inflację tę mierzy się wskaźnikiem HICP, nie zaś CPI.
2 - sytuacja fiskalna
Zgodnie z treścią traktatu kolejne kryterium dotyczy sytuacji finansów publicznych danego
państwa członkowskiego. W myśl art. 2 Protokołu państwo członkowskie nie może być:
objęte decyzją Rady zgodnie z artykułem 126 ustęp 6 wspomnianego Traktatu,
stwierdzającą istnienie nadmiernego deficytu.
Państwo członkowskie nie może być zatem objęte procedurą nadmiernego deficytu
(EDP), która związana jest z przekroczeniem wskaźników odnoszących się do sektora
instytucji rządowych i samorządowych. Wskaźniki te wynoszą 3% PKB w odniesieniu do
deficytu oraz 60% PKB w odniesieniu do zadłużenia, jednak w praktyce przy ocenie
uwzględnia się raczej tendencję, nie zaś poziom wartości referencyjnych w jednym
określonym momencie. Ponadto uwzględnia się m.in. wyzwania stojące aktualnie przed
budżetem danego państwa, jak np. podejmowanie określonych reform.
3 - Kurs walutowy
Drugim kryterium o charakterze monetarnym jest kryterium kursu walutowego. Zgodnie z art.
3 Protokołu państwa członkowskie zobowiązane są do uczestnictwa w europejskim
mechanizmie kursowym przez minimum dwa lata, bez poważnych napięć. Ocena
pomyślności pozostawania w mechanizmie wydawana jest przez Europejski Bank Centralny.
W okresie przebywania w ERM II zakazana jest samowolna dewaluacja waluty krajowej
względem euro. Obecnie maksymalne dopuszczalne pasmo wahań kursowych wynosi ±15%
odchylenia względem wyznaczonego kursu centralnego.
4 - stopy procentowe
Ostatnim kryterium związanym z polityką monetarną jest kryterium stóp procentowych, ściśle
określone w art. 4 Protokołu. Przy ocenie jego wypełnienia brane są te same trzy państwa,
co przy kryterium inflacyjnym. Kryterium głosi, że w ciągu roku przed badaniem średnia
nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może przekraczać stopy procentowej
wspomnianych państw o więcej niż 2 pkt. procentowe. Przy ocenie brane są pod uwagę
obligacje skarbowe.

23. Nominały:
a. parametry UE o inflacji
Europejski Bank Centralny definiuje swój cel jako utrzymanie spadku siły nabywczej euro w
tempie „blisko ale poniżej” 2% rocznie.
Zgodnie z traktatem z Maastricht, stopa inflacji powinna być zbliżona do trzech najlepszych
krajów (przekroczenie nie większe niż 1,5%).
W Polsce aktualnie ok. 4%.
Inflacja według HICP - średnie 12-miesięczne tempo wzrostu indeksu HICP 0,8%
b. stopa procentowa
liczona na bazie 10 letnich obligacji skarbowych, zbliżona do trzech najlepszych krajów
według kryterium inflacji, przekroczenie nie większe niż 2%, średnia długoterminowa stopa
procentowa w ostatnich 12 miesiącach max. 4,3%
aktualnie w Polsce:
- Stopa referencyjna 1,00% w skali rocznej;
- Stopa lombardowa 1,50% w skali rocznej;
- Stopa depozytowa 0,50% w skali rocznej;
- Stopa redyskonta weksli 1,05% w skali rocznej;
- Stopa dyskontowa weksli 1,10% w skali rocznej.
c. poziom deficytu budżetowego - max 3% PKB w UE, w Polsce w 2019 13,7
mld zł (ok. 2,3% PKB)
d. dług publiczny - max 60% PKB w UE, w Polsce aktualnie 1177,5 mld zł
(48,9% PKB).
e. system ERM2
Exchange Rate Mechanism (ERM), czyli mechanizm kursu walutowego, jest ostatecznym
testem stabilności dla waluty (a pośrednio i dla gospodarki) kraju aspirującego do strefy
euro. Jeżeli uda się utrzymać stabilny kurs złotego przez dwa lata, oznaczać to będzie, że
polska gospodarka jest silnie zintegrowana ze strefą euro, więc euro może zastąpić złotego
bez większych ekonomicznych perturbacji.