Kultura języka.

Typy błędów
językowych
Kultura języka polskiego
Dr Małgorzata Brożyna-Reczko
Kultura języka
• dbałość o język
• umiejętność posługiwania się językiem poprawnego i sprawnego
• działalność kulturalnojęzykowa
• dyscyplina naukowa
Składniki kultury języka
• Poprawność językowa
• Sprawność językowa
• Etyka słowa
• Estetyka słowa
Cele kultury języka
• Stabilizacyjny
• Modyfikacyjny
• Podniesienie poziomu sprawności komunikacyjno-językowej
Warunki udanej komunikacji
• Sprawność językowa
• Sprawność społeczno-komunikacyjna
• Sprawność pragmatyczna
NORMA A UZUS

NORMA JĘZYKOWA
NORMA
NORMA SKODYFIKOWANA
UŻYTKOWA

POTOCZNA WZORCOWA
Poprawność językowa
Kryteria poprawności językowej:
a. wewnętrznojęzykowe:
• wystarczalności języka
• ekonomiczności języka
b. zewnętrznojęzykowe:
• stopnia upowszechnienia
• autorytetu kulturalnego
• narodowe.
Błąd
• Błąd językowy – nieświadome odstępstwa od obowiązującej w danym
momencie normy językowej, czyli takie innowacje, które nie znajdują
uzasadnienia funkcjonalnego: nie usprawniają porozumiewania się,
nie wyrażają nowych treści, nie przekazują na nowo, w inny sposób
emocji nadawcy.
 Błędy językowe
BŁĘDY JĘZYKOWE

leksykalne
gramatyczne stylistyczne w pisowni w wymowie logiczne
frazeologiczne

fleksyjne ortograficzne

słowotwórcze interpunkcyjne

składniowe
Błędy
• Błędy rażące
• Błędy pospolite
• Usterki językowe
Błędy językowe
• W dniu dzisiejszym restauracja będzie nieczynna.
• Ten związek jest związany, znaczy ta kwestia jest związana z próbą
ustalenia genezy pochodzenia pieniędzmi i pana fortuny.
• W saunie organizm poddany jest działaniu suchego, gorącego
powietrza, które w krótkich okresach czasu ma podwyższoną
wilgotność, oraz działaniu niskich temperatur podczas schładzania
ciała zimną wodą i powietrzem.
• Proszę panią, proszę sobie usiąść.
• Podaj mi tą książkę.
• Ukończyłem studia w dwutysięcznym czwartym roku.
Błędy językowe
• To tylko kłopoty o charakterze krótkotrwałym.
• Złodziej kieszonkowy został złapany na gorącym uczynku.
• Cofnij się do tyłu o cztery kroki.
• Kontynuuj dalej, bardzo proszę
• Wrócę z powrotem około 20.
• Akwen wodny został wysprzątany przez mieszkańców pobliskich
miejscowości.
Błędy językowe – moda językowa

• Tak postawione zagadnienie pozwala traktować hazard nie tylko jako

immanentny atrybut przedsięwzięć transformacyjnych, ale także
pozwala badać warunki ograniczające (lub wzmacniające) cały ten
proces.
To przykład ekstremalny, potwierdzający jednak ogólne wrażenie, że
reformy są w dużym stopniu „zaliczane” , a nie po prostu solidnie
przygotowane.
• Ten produkt jest dedykowany dzieciom.
• Nasz projekt zakłada przeprowadzenie ankiet.
• Nie posiadam takich informacji.
Kalki w tłumaczeniu
• Zweryfikuj aktualność swojego opisu stanowiska dostępnego przez
Intranet.
• Obszary do rozwoju pracownika.
• Pracownik tworzy warunki do przyjmowania odpowiedzialności przez
siebie i/lub przez innych np. sygnalizuje gotowość do podjęcia nowych
wyzwań, odpowiedzialności?
• Pracownik deleguje zadania i odpowiedzialności.
• Pracownik słucha i stara się zrozumieć stanowisko innych?
• Jaką wiedzę / doświadczenie muszę zdobyć aby stać się gotowa/gotowym
do pełnienia nowej roli?
• Które moje umiejętności / wiedza wspierają realizację moich zadań?
Zmiany we współczesnej polszczyźnie
Zmiany językowe w wymowie:
- pojawienie się nowych spółgłosek tzw. zmiękczonych typu [t’], [r’], a nawet
[ụ’], np.: !ara, rizo)o, weekend, whisky;
- stabilizacja akcentu na przedostatniej sylabie;
- tendencja do coraz mniej starannej wymowy:
małe zróżnicowanie samogłosek;
niedokładna artykulacja spółgłosek (np. podobnie ś – sz);
opuszczanie głosek w szybkiej wymowie w niektórych wyrazach i
połączeniach, np. oryginał : *orginał, w ogóle : *wogle, widziałem:
*widziaem, trzeba: *trzea (nawet: *trza).
Zmiany we współczesnej polszczyźnie
Zmiany językowe w odmianie wyrazów:
- nieodmienność obejmuje coraz to nowe grupy rzeczowników:
nazwiska i nazwy zawodowe kobiet, nazwiska obce i polskie zakończone
na -o, nazwy miejscowości (w mieście Łódź).
- zanika wołacz (w jego funkcji mianownik) i celownik (zastępowany
przez konstrukcje przyimkowe);
- coraz rzadziej stosuje się liczebniki zbiorowe typu dwoje, pięcioro.
Zmiany we współczesnej polszczyźnie
Zmiany w zakresie słowotwórstwa
- wprowadzanie jako nazw własnych tzw. hybryd językowych,
utworzonych częściowo z materiału obcego, a częściowo z polskiego,
np.: Balkonex – nazwa firmy ślusarsko-spawalniczej
- uniwerbizacja: liceum ogólnokształcące: ogólniak
- upowszechnianie się skrótowców: ZUS, KUL, UPR, BGŻ, WBK
- zestawienia wyrazów, w których zatarta jest różnica między członem
określanym a określającym: auto salon, mop zestaw, biznes informacje
Zmiany we współczesnej polszczyźnie
Zmiany językowe w zakresie składni - ekspansja konstrukcji
analitycznych
• natrafiać co → natrafiać na co
• ciekawszy → bardziej ciekawy
• - zastępowanie dopełniacza przez biernik w dopełnieniu bliższym:
słuchać radia → słuchać radio
• - zastępowanie narzędnika mianownikiem w orzeczeniu złożonym
jesteś świnią → jesteś świnia
*Twoja mama jest dla Ani ciocia.
Zmiany we współczesnej polszczyźnie
Zmiany w zakresie słownictwa i frazeologii
- zanik dużej liczby wyrazów oznaczających desygnaty, które przestały istnieć.
- zanik frazeologizmów i przysłów odwołujących się do świata przyrody i do
gospodarstwa wiejskiego oraz tradycyjnych zawodów rzemieślniczych.
- pojawienie się ogromnej liczby neologizmów, w tym zapożyczeń, tzw.
okcydentalizmy (głównie anglicyzmy)
• airbag // poduszki powietrzna
soundtrack // ścieżka dźwiękowa
poli!cal correctness // polityczna poprawnosć
soap opera // opera mydlana
• - zapożyczenia semantyczne
recepta: To jest dobra recepta na przetrwanie.
kondycja: Firma jest w dobrej kondycji finansowej.
Kłopoty z koniugacją
• spolszczać – spalszczać?
• zaspokajać – zaspakajać?
• wziąść – wziąć?
• nienawidzieć – nienawidzić?
• wymyślić – wymysleć?
• lubić – lubieć?
Bibliografia
Markowski A., 2011, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
Bańko M. (red.), 2006, Polszczyzna na co dzień, Warszawa.