Kavanata vi N pAGSUBOK 0 PAG-EBALWEYT SA SALT ‘Mga Pagsasanay MGA SANGGUNIAN INDEKS yes 239 240 244, 250 254 258 261 KKabanaraly KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA DAIGDIG* 1.0 Panimula Halawin natin saaklatni Savory (The Art of Ti 1968) angnaging g-wika sa daigdig noong mga dakong una upang, ng higit na malawak na panana’ s mga aklat na aming sinangguni ay si Savory ang ty sa kasaysayan ng pagsasaling-wika sa daigdi.b ang kanvang ay ay umabot lamang hanggang noong mal natian ng kasalukuyang siglo o dantaon. 2.0 Ang Pagsasaling-wika sa Iba’t Thang Panahon1 bukod sa pagiging ; Euripides. $i CiCe" sind ng mga silat ni EuSpides. SY isang mahusay na Ce nd ora ay names PUNE ee i gumami nang dumami ang mga Sa pagdaraan ng marine tnon ay uma at param na in nang tagasaling-ak, Natural bore wugmyan i an sun 5 Pas Nom esa pene a higit ra maurled na mge erste nalimpluwensyahang mga bansa “Ang tooo, nakatulong nang malaki sa pagunlad ng TBs bansa sa Soa'tibong sangey ng panitikan. asain inagaw 54 aoe rae tng ais, bar, noon alas Ranga aya na ele eakang Grvegora noon ay yang pansipal na daluyan ng iba’ bang karunungan sapagkat ang bansang ‘Gresya noon ang kkiniklalang sentro ng sibilisasyon. Sa kabilang dako, may isang pangkat ng mga iskolar se Syria ang laging nababanggitkapag napag, wasapan ang pagsasaling-wika. Ayon kay Savory, ang mga iskolar na ito ay nakaabot sa Baghdad at doon ay isinalin nila sa wikang Arabic ang mga sinulat nina Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at ya nga’t sa dakong ing isang paaralan ng ‘mga pyesa ay isalin si ‘Ngunit dumating ang panahong nawalan ng sigla ang tagapagsaling aga iskolar sa Baghdad sapagkat napabaling ang kanilang kawilihan sa iba namang mga bagay na pang-intelektwal, tulad ng pagsusulat ng mga artikulong pampilosopya. Kayat pagkaraan ng mga tationg siglo, rapalitan ng Toledo ang Baghdad bilang sentro ng Karunungan sa larangan ng. aseasaling-wika. Marani-ranirng salapi at panahon ang ginugol ng mga ‘slolars Toledo upang isan naman sa Latin ang mga nasusulat sa wikang Anupat naganyak ang maraming iskolar sa Toledo upai is Jepsalng vika 5a mga aklatan.Isandaang taon din, Tumigit Kamutang, spatuloy ang gayon, ayon kay Savory. Sa pangkat ng mga to ay dalowa ang higit na napatanyag — sing ‘Adeland at and siyang nagsalin sa Latin ng mga sinulat ni Euclid ‘na sa Arabic; i Retines naman ang nagsalin sa Latin ng na noon ay naisalin: Korat noong 1141, Dahilsa palawaknan; sa ig Palawak na pag-uugna Trane. y askabt nasa Todo ang gu ork eee ae nee 2 pagkakataon ang mga tagasaling-wika na magsalin nang tuwiran sa Latin mula sa Griyego. Sa gayon ay nabawasan ang mga pagkakamali na ‘karaniwang nagaganap kung ang pagsasalin ay di-tuwiran. Sa mga panahong iyon lumabas ang naging dakilang salin ng, Liber Gestorum Barlaam et Josaphat. Ang orihinal na teksto nito’y nasusulat se Griyego. Nagkaroon ng iba't bang salin sa iba’t ibang wika sa Europe ang Bariaam et Josaphat, kayat napilitang kilalanin ng simbahang Latino bilang, mga santo at santa sina Barlaam at Josaphat, dalawang tauhang ulizan sa pag-uvgali at sa pagiging maka-Diyos, kahit ang mga ito ay likhang-isip lamang. Ang pangyayaring ito’y itinuturing na siya na marahil pinakadikaraniwang natamo ng alinmang pagsasaling-wika sa daigdlig. Naniniwala si Savory na umabot sa pinakataluktok ang pagsasaling- wika noong mga dakong ikalabindalawang siglo. Ayon sa kanya, ang pagsasaling-wika ng mga panahong iyon ay maaaring napantayan a sa kasalukuyang panahon ngunit hindi pa nahihigtan. Noong sinasabing nagsimula ang pagsasalin sa Biblia. Ang salin ni Wydiffe ay sinundan ng, salin ni Tyndale at Coverdale. Sa wikang Aleman, ang kinikilalang, inakamabuting salin ay ang kay Martin Luther (1483-1646). 8a katotohanan ay dito nagsimulang makilala sa larangan ng pandaigdig na panitikan ang, bansang Germany. : ‘Sa mga panahong iyon lumitaw ang mga salin ni Jacques Amyot, sang obispo sa Auxerre na siyang kinikilalang, "Prinsipe ng Pagsasaling-wika” sa Europe. Ang pinakamahalagang utang ng pandaigdig na panitikan kay ‘Amyot ay ang pagkakasalin niya noong 1559 ng Lives of Famous Greek and Romans ni Plutarch. Ang saling ito sa wikeng Aleman ang siya namang pinagkunan ng salin sa Ingles ni Sir Thomas North noong 1579. Mula sa Ingles ay nagkaroon pa ng mga pagsasalin sa iba’t ibang wika sa daigdig, ang nasabing akda Sa Inglatera ay nakilala naman noong 1467-1553 ang isang taga~ ppagsaling si John Bourchier. Karamihan sa kanyang mga salin ay mala sa wikang Kastila na sa ngayon ay hindi na kinawiwilihang basahin, ayon pa rin kay Savory. Subalit si Bourchier ay nakatala sa k pagsasaling-wika sa Alemanya bilang tagapagsalin ng Cito isang awtor na ang paksa at estilo ay kanyang labis na kinagiliwan. ‘Ang panahon ng unang Elizabeth ang itinuturing ni Savory panahon ng pagsasaling-wika sa Inglatera, bagamat ang pangalawang Elizabeth ang kinikilalang pinakatalu pagkakasalaysay ni Savory, ang pambansang diwang nangibabaw ng panahong iyon ay pakikipagsapalaran at pananakop. Ang mga tagapagsaling-wika ay kapapansinang may gayon ding layunin — ang pagtuklas sa anumang nababago sa panitikan. Ayon sa kanya ay si Thomas North ang kinilalang pinakadakila sa mga tagapagsalin sa Inglatera nang panahong iyon. 3mga ni Homer ay nalathala bl ‘a panahong iyon, sraibibilang din $@ P: : roa gun Pose ee a nghusay ng Parc ne North. Noong ‘Shelton ang Don Quixote nulat 1 salin ni George ChaP an ng 15 6, ka sa pagitan ng 1598 at 1616, Sty hunabas aa jgang babasahing itinuturing qetday isinain naman wi Thomas Jin ang binanggit ni Savory sa snatin ang mga pyesang Digit na i pagraralna Pilipino. Mababanggit dat upang mabigyan Mababangit nama" amvang abit ngeit pi ane slonass pandinigns mea Poe me hirabal ne heya ang mambebo oe ene anahong mn; na kandi dahil sa pags ppartikular na wika. ‘Ang ikalabimpitong siglo ay maituturing M9 tulad din halos ng oawilihan ay ang pag-aaral at pagsasalin dalawang nakaraang sigiona ang) ing mga literatura sa ibang bansa. ANS Homer ay hindi gazanong nagustuhan ng mamb n pijats Devden sa event at Virgil. Gayupamen, si Dryden ay iP aaeea ca mahuhusay na lagapagsalin noong kanyang panahon sa dal pinag-uuukulan niya ng maingat na paghilim’ sasalin. Siya {ng Kauna-unahang kurilala na ang pagses dapat umalinsunod ang sinumang nagsasagawa ng pagsasal prinsipyo at simulaing nauukol sa sining na ito ‘Ang pagsasaling-wika ay masasabing kasinsigla pa rin ng mga nakareang siglo nang sumapit ang ikalabing-walong siglo. Binanggit ni Savory angsalin nina Alexander Pope at William Cowper sa Ingles ng Homer paraang patula, Ang salin ni Pope sa liad ay lumabas sa pagitan ng 1715 ai mg anyang Oise ay noong 1725 at ang Oddyss: ‘owper ay noong sa mga panakon ding iyon lumaba i ‘ian eg Alanon Sg ge gown Stakegeat Noong 1792ay nalathala ang isan; y 1g namumukod na aklat ni Alexan y ra ay pamagt a Essay on the Principles of Tra an Doon ay rnaglahad si Tytler ng tatlon, i road yer ng tong Panuntunan sa pagkilatis sa isang salin na 1 ‘Ang isang alin ay kailan ne sang sin ay Failangangkatulad na Katulad ng ovina sa 2 Ang estilo at orn n P278" NB Pagkasulat ay kailangang katulad ng sa 3. Ang isang salin ay di basahing tulad nes coker maging maluwag at magaang 4 lo ay nakasama ang ‘Sa mga tagapagsalin ng ikalabinsiyam mazaming dakilang pangalan. Unang binanggit niSavory 31 Thomas Carlyle na noong 1824 ay nagsalin ng Wilheim Meister ni Goethex. Makasaysayan ang nasabing akda sapagkat ito ang nagpapatunay sa mga mambabasang, Jngles na mayroon din namang mga henyong manunulatsa Alemanya nang ‘mga panahong iyon. Dahil din kay Carlyle, dahil sa kanyang mga salin at ‘ulat, ay nagsimulang pagtuunang-pansin ng mga palaaral ang an ng Germany. ‘Marami pang isinagawang mga pagsasaling-wike ng panahong iyon. ‘Ngunit ang saling nangibabaw sa lahat at maaaring naging dakilang salin, kundi man pinakadakila, ayon kay Savory, ay ang Rubsiyat ni Omar Khayyam ng mga Persyano noong 1859. Dito nagsimulang mauso ang isang turing saknong sa tala na may apatna pentametro na ang ikatlong linye 2y hindinakatugma. Hindi tinangka ni Rubaiyat ni Omar Khayyam; sa halip ay sinikap niyang mapanatili ang ikas na kagandahang estetiko nilo na siyang kinagiliwan nang labis ng mga mambabasa. Kaalinsabay halos ng panahong ito, noong 1861, ay nagpugay sa mga mambabasa ang On Translating Homer ni Matthew Amold, isang sanays2y pa tumatalakay sa isang simulain na ang isang salin ay kailangang magtegay ng bisang katulad ng sa orihinal. Sa ibang salita, ang pagsasaling titers! ay hindi kasinghalaga ng pagpapanatili ng bisang pang-estetiko ng orihinal sa salin, Binanggit ni Savory na ang mga prinsipyo at simulain ni Amold ay kataliwas ng kay FW. Newman na isa sa mga nagsalin ng Homer. Ayon daw kay Newman, ang isang salin ay kailangang maging matapat so Srihinal na kailangang madama ng bumabasa na ang kanyang binabass 2¥ feang salin at hind) ordinal. Kaya nga't mapapansin aang Esstvni Arnold atang Replyni Newman ay tulad ng dalawang tagasaling-wika na nagtaaio, hha paca bang bawat isa'y nagpipilit turuan ang isa kung paano susulat © agsasalin ng isang tulo, gayong kapwanaman sila Knikilalang dalubhasa- .gkadalawampung siglo ay isa na lamang karaniweang gawain ang pagszsaling-wika, ayon kay Savory Ang lahat day halos 6 Ragtatangkang magsalin, kaya naman ang uri sunod na: ay waring mababa sa uring natarapat athinihinging mak ‘Rt wari raw na karamihan sa mga nagsasal sapagkat ang pangunahing lays ing ay “dam Kaya nga’t noong 1919 ay n: artikulona nagsasabin maaabot sa pamamagitan lamang ng mg fan ay masasabing nakabuti ang gayon sapagkat ming manunulat ang joy ng Russia na kundi Gayunpaman, sa kal jansakang pagsang na hindi nakilala pang mga drama ling langit- on. 5 ng bansa 5 i Sika ng ME? Sng maihatid a daigdig ay patuloy sa ‘mahuhusay na akdang ‘rigit na nakararaming ing Magog Kalakaran sa panitikan, alin ay ang mga pagsasalin NE MBA Thedong kaalaman at karunungang, beraturama lay ng mga bag nad na wika nasusulat Bhat a ibang bansa na karaniwanay $4. higi tate an aang ingles. Mapapatunayan ito mga lite bt ng oe eg ibang digas Ag toto ¥ mali na baags EON 2 . Sarum tpino sapagkat ng wikang Inglesay ginagamit ding wi ikang ecru sa paaalan Ang magancang halimbayd marl ay ane ‘bansang i lang Hapon para pantie Phang halage ang ginugugol ng Pamahalaang Tp Pei ie oe eee og rng aeesahetpumamagian ng pagsisalin ng mga fo 50 Wikang NiPOPEES 3.0 Mga Pagsasalin sa Biblia Totoo ang sabini Savory na kapag pagsasaling-wika ang pinag-usapan, hindi meinwvacang mabanggit ang pagsasalin ng Biblia dahil sa dalawang Kadahilanan. Ang una ay sapagkat ang paksasa Biblia, lalo na sa Matandang Tipan,ay turmatalakay sa tao —sa kanyang pinagmulan, sa kanyang layunin atsa Kanyang destinasyon. $a loob ng dina halos mabilang na henerasyon, ang Biblia ang siyang nagiging sang; sa katuturan ng, Kanyang pagkabuhay. Sa mga dahon din ng Biblia hinahanap ng tao ang ‘mga panuntunang dapat niyang sundin upang mabigyan ng katuturan ang kanyang buhay sa daigdig na ito. Kaya nga’t mas: dokirinang nasasaad sa Biblia ay nakahuhubog nang mal ng ao Ko ang dahilan bang bli tinoturingna naa ang aklat ia sa ibang cha, sa panahon ng kanyang gis nyang pangangailangan, a} ma 2 mga dahon ng Biblia humahanap ng kasiyahan, inope o tibay ng loeb. Anupat ang kasiyahang nahahango sa Biblia ay nasasal sa bay ng pananampalataya o paniniwalang isang nilalangsapagkal ang seizonay hn panghaspan Rana pang-emosyon. Tinatanggap ng isang ‘erage Kestano ang mga loktrina ng kanyang relihiyon nang hindi ig dahilan kung bakit naii lragan ag pagmtingwika yang cmap '§ Pagkakasulat nito. Mahabang panahon na tin na sa karaniwan sa ang kataasan ng uri man ang nakaraan sunit hanggang sa panahong ito, sa daigdig ng mga Kristyano, ay inuturing pa ring totoo at di-mapasusubalian, kundi man sagrado, ang mga nasusulat sa Banal na Kasulatan 0 Bi Kayal nga't nangangailangan ang isang tagasaling-wika ng ibayong pag-iingat at pambihirang kakayahan sa pagsasalin ng Biblia sapagkat bawat salita o lipon ng mga salita sa nasabing aklat ay nangengailangan ng masusing pag-aaral at paglilirip tungkol sa tunay na diwang napapaloob sa teksto, alo na kung isasaalang-alang ang lawak ng panahong nakepagitan sa mga sumulat ng Biblia at ng tagapagsalin. ‘Ang Bibliang kinagisnan natin, kahit sa anong wika nasusulat, ay isang, salin. Ang orihinal na manuskrito o teksto nito ay sinasabing wala na. May ‘mga patibay, ayon kay Savory, na ang nakatalang kauna-unahang teksto ng Matandang Tipan na nasustlat sa wikang Aramaic ng Ebreo ay naging malaganap noong mga unang siglo, A.D. Naniniwela ang marami na dito ‘buat ang salin ni Origen sa wikang Griyego noong ikatlong siglonanakilala sa tawag na Septuagint, gayon din ang salin sa Latin ni Jerome noong ikaapat na siglo. jerome ay isa sa iilan-ilang kinikilalang pinakamahusay na .g-wika a Biblia noong kanyang kapanahunan. Ang kanyang sa Latin ng Biblia ay matagal na panahon ding naging ),ayon kay Savory, ang dinadakilang salin ng Biblia: ang kay Jerome sa Latin, ang kay Luther sa Aleman, at ang kay Haring, James sa ingles (ng Inglatera) na lalong kilala sa taguring Authorised Version. ‘Ang kauna-unahang salin sa Ingles ng Biblia, ayon kay Savory, ay {sinagawa ni John Wycliffe noong ikalabing-apat na siglo, Dalawaang naging edisyon ng nasabing salin. Ang una ay noong 1382 sa tulong ng isang tagapagsalin na nagngangalang Nicholas. Ang ikalawang edisyon ay Iumnabas noong, 1390, Nangyac\ ito sapagkat ang unang bersyon ay naging ibhang literal ang pagkakasalin. Sa ibang, salita, pinanatili sa salin ang jstruktura ng mga pangungusap sa wikang Latin, kayat ang naging resulta ay hindi idyomatikong Ingles. Kayat sa tulong ng Kanyang Kalthim na nagngangalang John Pts a ang tinang bersyon upang maalis ang mga pangungusap na literal o mg: sunod sa Latin. William Tyndale ng isa ring pagsasalin Griyego na salin naman mi Erasmus. Jahil sa masalimnot na mga Noong 1526 ay nagsagawa sa Ingles ng Biblia in ni Tyndale ayin ng mga pagtatangka ing Biblia. Ang wnang, restament ay nalathala aman ay noong 1609, diumano sa Rheumsnoons Noon naga ng isang humperensya na dinaluhanng mea arsobispo atiba pang, parisa Hampton Apatipe t Lena eehepo at pan ang furdsang ni Haring James upang bumo OG leans pe coxawa ng fang salin ng Biblia na higit na maayos Kaysa sain. Ang ginamit ng lupon bilang pinakasaligang salin ay : { ane mea sanggunian naman ay ang ibang mga saling, ABbarmuet a itaas, gayundin ang mga teksto sa Griyego at Ebreo. Naging Panuntunan ng upon, batay sa kagustuhan ni Haring James, na ang bandang sosozawane pagsaselin ay kailangang maging matapatsa orihinal ha diwa at kahulugen ng Banal na Kasulatan. Dito nga nakilala ang tinatewag na Authorized Version na naging malaganap at waring hindi na mulalampasen pa ng ibang susunod na selin habang ang wikang Ingles ay buhay. Subalit katulad din naman ng mge naunang salin, ang Authorized Version ay tumanggap din ng mge puna habang lumalekad ang panahon, ayat noong 1870 ay nagmungkahi si Obispo Winchester na rebisahin ang, rized May mga pangkat, halimba Wa, na nagsasapawa 1a walang ibang nag-audyck kunci any, kapeeahans 7 naniniwala na ang mga naunang salin ng Biblia ay kakikitaan ng Sa hindi gaanong ibang pangkat dahil sa katotohanang may kehitapang magkaroon ng mapagbabatayang orihinal na bersyon 0 tektso 52 kalimitang napapasakamay ng mga tagapagsa! Kundi mga salin na rin ng salin ng san at ang mee nagkakaiba-iba ng pakahulugen sa ilang bahagi ng Bi naga ay pumipili na lamang ng isa sa mga salin ne iniss Z Kung minsan naman ay gumagawa siya ng kanvang sa pagpapakahulugan. ‘Ang maituturing na pinakahuling salin ng Biblia sa taong 1970 ay ang ‘The New English Bible na inilimmbang ng Oxford University Press. It ay 2 taong pinagtiyagaang ihanda ng itinuturing ng smbahang Orthodox ra pinakadalubhasang pangkat ng mga tagapagsalin at sskolar ng wike, ‘Ang New English BiSle ay isinalin nang tuwiran mula 2 orthnal na fang Fbreo at Griyego sa liwanag ng pinakahult at ‘mapananaligang tuklas ng mga mananaliksik. Sa nasebing bersvor 2 isinama ang Apoerypa. Ang Apocrypina pinagkukunu' dahil diumano’y di-mapananaligan ay sivang mag-ueg Bagong Tipan. ‘Tatlo ang dahilan kung bakit napagkaisshang = 1. Marami nang mga natuklasan ang mga arkeo! ang nasasaad sa maraming bahagi ng mga una gisalinang Bhs samga malaki angNagkaroon ng ka on .g Biblia ay 1 nabang panalvon sapagkat isinagawa nina gpapalaganaprig Protest baie dani sa bahaging su together ing mga pagtatangka ig Biblia. Ang unang, ay nalathala ay noong 1609. sanalong iyon ay nagkaroon na rin ang mga Katoliko Romanona magkaroon ng are oa calla sa tawag ng Dow Bible. Ang 2 ‘diumano sa Rheims noong 1582, at ang Old Testa " 3, si Haring James ay nagdaos ng isang Kumperensya na sae tems nf pig arsobispo a par ang hnkrang ni Haring James vPe bumuo "8 oging ‘ciyang gagawa ng isang salin ng Biblia na higit na maayo: Fee ene scngang ae 3 ang Bishop's Bible t ang mga sanggunian naman ay ang ibang mga saling hrabanggit sa iteas, gayundin ang mga teksto sa Griyego at Ebreo. Naging panuntunan ng lupon, batay sa kagustuhan ni Haring James, na eng kanilang isasagawang pagsasalin ay kailangang maging matapat sa orihinal na diwa at kahulugan ng Banal na Kasulatan. Dito nga nakilala ang finatawag na Authorized Version na naging malaganap at waring hindi na malalampasan pa ng ibang susunod na salin habang ang wikang Ingles ay Dubay. Subalit katulad din naman ng mga naunang sali Version ay tumanggap din ng mga puna habang lum: kayat noong 1870 ay nagmungkahi si Obispo Winchester na ret nasabing sain. Tumagal ng labinlimang taon ang pagrebisa sa A\ Version. Noong 1881 ay inilimbang ang nirebisang salin nito na nakilala sa tawag na English Revised Version. Nang mga P! _Anupat sari-sari at napakaraming salin ng Bi Jumilitaw pa hanggang sa kasalukuyan. At maral Kistyano, hindi mapuputol ang mga pagsasalin ng. Bil 8 isasaalang-alang natin ang kalikasan ng tao — walang kasiyahan at la naghahangad ng higit na mabuti kaysa dati, ee ae May mga pangkat, halimbawa,na na, . 1 na nagsasagawa ng pag: sa biblia ‘na walang ibang nag-uudyok kundi ang kagustuhang magsaliksik. Sila’y 8 naniniwala na ang mga naunang salin ng Bi kakikitaan ng napakaraming mali at malalabong bahagi dahil marahil sa hindi gaanong ‘maunawaan ang tunay na kahulugan ng orihinal. Hindi matatawaran ang kakayahan at kahusayan ng mga tagapagsalin 1g Billa Subait ang kakayahang ilo ay malimi pagkunuten eno ng ibang pangkat dahil sa katotohanang may kahirapang magkaroon ng mapagbabatayang orihinal na bersyon o tektso sa wikang Ebreo. Ang kalimitang napapasakamay ng mga lagapagsalin ay hind na mga orihinal kundi mga salin na rin ng salin ng salin at ang mga ito'y karaniwang lia. Ang isang tagasaling-wika sa kasalukuyan, samakatwid, ay nagkakasya na lamang sa mga salin (kung ikailang salin ay hindi na matiyak). Sa mga bahaging ang tagasaling-wika ip niyang siyang tama ay pumipili na lamang ng isa sa mga salin na Kung minsan naman ay gumagawa siya ng kanyang sariling pagpapakahulugan. Ang maituturing na pinakahuling salin ng Biblia sa taong 1970 ay ang +h Bible na inilimbang ng Oxford University Press. Ito ay 2 taong pinagtiyageang ihanda ng itinuturing ng simbahang Orthodox na pinakadalubhasang pangkat ng mga tagapagsalin at iskolar ng wika. Yew English Bible ay isinalin nang tuwiran mula sa orthinal na mga katitikang Ebreo at Griyego sa liwanag ng pinakahuli at mapananaligang tuklas ng mga mananaliksik. Sa nasabing bersyon ay ng Apocrypr. Ang Apocrypana pinagkukunutan ng noong marami tiumano'y di-mapananaligan ay siyang nag-uugnay sa Matanda at ‘Tatlo ang dahilan kung bakit napagkaisahang muting isalin ang Biblia 1. Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo na naiiba sa diwang nasasaad sa maraming bahagi ng mga unang salin; 2, Nitong mga huling araw ay higitna naging masigla ang pag-aaral sa larangan ng linggwistika. Di matatawaran ang naitutulong ng karunungan sa linggwistika sa pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi ng ‘Ang mga nagpakadalubhasa sa mgz kang Ebreo, Aramaic at Griyego, halimbawa, ay malaki ang jing dapat linawin sa mga sa nasabing New English wang pagbabago ng est Bible ay ang sermon sa bundok ng Sinai. 9se: You must derefOFe 11 good men, just as Your mrerefore be all 8 , just as you You mus vod. ainto your goodness 88 YOUT ~* 7 a smbawa naman $2 PA aksiba ng diwa ay any . “~ b i wa ay ang g isang halimbawa ou cj Bible: “How ean this be-- WHER have no husband?” r Je: "How can this this be?. Tam still a virgin.” lage ay maar hong iyon ay imp vngal ng sinumang as ungatang Paniniwala sa Pagsasalin Dé ma 4.0 Nagsasal Akdang Klasika ory sa kanyang aklat.Sinipiniya si Virginia ing, pag-aaisaya lamang Ng panahon ang ‘Griyego. Ang alinmang,salin ay tiyak Sundan pain natin Woolf sa pagsasabing: jaghabase ng mga sain ng panitkang ohana masopspantay’se orn Gavang pagkakaalam natin, ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang me ‘mga orthinal na nasusulat sa Griyego at Latin. Sa pagpasok sang daigdig ng pagsasaling-wika ay halos umiinog lamang ‘a Ingles ng mge literaturang Griyego at Latin. Ang mga ‘oang naging kadluan ng karumungan ng mga sumusunod na ‘ava nga't masasabing lahat halos ng mga masusumpungang suliranin sa pagsasalin sa asalukuyan ay naging mga suliranin na noon pa mang dakong una. Kung pakasusuriin ang mga pagsasalin ng mga literaturang Griyego, rmaituturing na ang mga ito'y hindi tulad ng mga karaniwang pagsasaling ragaganap sa kesalukuyang panahon. Ang wikang Griyego ay isa sa iilang, diradakilang wikeng pampanitikan sa daigdig. Diumano'y may mga Jatangion ang wikang ito na wala sa ibang wika, kayat ito ay labis na nakaakit se mge iskolarng wika, Ayon kay Woolf, ang wikang Griyego ay isang wi it , i isang wikang may pang-akit se aengepstamalapingyarhan tiga ay raugeayin ncn yak ‘ra nakaijgayang pakinggan. Ginagamit ng tao a ag wis hind among pang payag ang Longang Snip ates payee: mien ng pag-uunaysaan kundi upang magparinig din naman ng ‘yang himig sa kanwyang kausap sa pamamagitan ng pagsasama- 10 sama ng iba’t sbong uri ng mga tunog at intonasyon, Hindi kataka-taka, Sabi pa nya, kung, ang wikang Griyego ay kilalaning isa sa dakilang wika, Kundi man pinakadakila, sa buong daigdig, ay mabisa, tiyak isang Pilipino na ito ang siyang unang wika upang ipahayag ang, kanyang damdamin. Hindi mabisa, hindi tiyak at hindi nakaiigayang pakinggan ang, isang wikang hiram kapag ginamit sa pagpapahayag ng kultura (demdamin, Tingigatiin, kaugalian o tradisyon) ng isang lahi. Manapa, mapaniniwalaan marahil kung sasabihing ang bansang pinakamauniad at pinakamakapangyarihan ang siyang natural na mag,angkin ng wikang higit ha maunlad kaysa sa ibang bansa. Gayon ang wikang Griyego ng mga panahong yaon. Maraming henerasyon ding nangibabaw ang wikang Griyego sa Jipunan ng mga iskolar at palaaral.5a katotohanan, hanggang sa mga unang taon ng kasalukuyang siglo, ang kaalaman sa wikang Grivego sa dakong, Europe at maging sa ilang dako ng daigdig ay kinikilalang tatek ng isang. taong may mataas na pinag-aralan. Sa panahong ito, ang kaalamang magsalita ng wikang Grivego ay palatandaan na lamang ng isang partikular na karanungan, lalo pa’t kung fisiping ang wikang ito'y unti-unti nang napapasaisang sulok na lamang rng mga aklatan sa daigdig. Ang totoo, Kaiba sa panzhong nakalipas, ang di-kaslaman sa wikang Griyegoay dingayon nakahahadiang sa lagumpany ng isang tao sapagkat marami nang wikang higit na mauniad ne nagiging Dati ng iba’t ibang karunungen. Gayunpaman, ang panitikang Griyego ay laging babalik-balikan ng mga iskolar at mananaliksik sa buong daigdig sapagiat malaki ang naging impluwensya nito sa panitikan ng lahat halos ng wika. ayon kay Savory, ang mga tagasaling-wika ang pangkatng mga makaluma, Ing Mga Makabago osalungat ng layunin abs ilang wika, mga Samantala, ang mga makebape POT sal wk mga ng una Nagalyon ang ma TS oma wang Saling,rahubdan na 26 EET pg wikang Pinas = aniniwala ang mga nabihisan na ng mga kalangi palepalagay a Fan rsa tas spat maraming iM62 Ce en) ee vag oa naan bY nga “Panimula” ng kanyang sali. ng Aga I pan kung ang Pagiging ay valangang maging literal hanggat pant pinagsasalinan. Iiteral ay llabag sa lkas na kakanyaan ny isang salin na Sinabi niyang, higit miyang. male anB° ‘ralayang salin na nagpapanatil se kakanyahan ng 0% a paniniwala ng nawawala na ang kekanyahan ng orihinal, Ito y_ hawig 6a Ps ‘aniniwalans aga Hellz Si Rober Bridges naman Fn *. or abosa ay ahalaga ang estilo ng awtor kung ai Piece ng ang ali Naniniwalasyang hindi magiging makatotohanan kung ang estlomi Homer halimbawa, sa kanyang mga sinlat ay mapa tay ng estilo ni Tennyson o ni Swinburne samantalang ang dalawang huli ay mga tagapagsalin lamang ng kanyang mga akda. Gayunpaman, sa kabila ng mga magkasalungat na opinyong nababanggit ay may ikatlo pang opinyong gumigitaw. May mga naniniwala na hindi makatwirang piliting ipasok sa wikang pinagsasalinan ang mga kakanyahan ng wikang isinasalin. Halimbawa: ang “We know Thee, Who ‘Thou Art” ay hindi kadaramhan ng mambabasa ng likas na balangkas ng wikang Griyego. Sa halip, ang madarama ng mambabasa rito ay wari bang artipisyal o di-natural na Ingles. Naniniwala sina Edward, FitzGerald at Samuel Butler, patuloy pa ni Savory, na sa alinmang salin ng mga akdang Klasika ay dapat maging natural ang daloy ng mgassalita, madaling basahin at unawain. Sa ibang salita, dapat maging idyomatiko ang salin. FitzGerald na higit na gusto niya a1 buhay na ibong pipit kaysa patay na agila. Sina gustoniyaang Ang dakilang si Homer, halimbawa, na sumulat ng kanyang mga tula Ned eee ay tbnuluring na magpahanggang sa Taselukuyan ay cedipa nal gla gibang mes manunulat. Samakatwid, ang alinmang, Tapia ag ito ot acto nay makatarungan lamang na magtaglay Econ nga ge mt ag may ain Newn. mer bilang isang magandang halimbawa. Si ‘an mismo diumano ang nagsabi na sa kan: i siyong mapanatili ang kakanyahan ng orihinal hanger tone Ie ones ‘age naninivala na hindi dapat makaligiaang isang mente en kanyang binabasa ay isang salin at sapaghat, sip ng mambabasa na ang, sa orihinal. ‘Pagsat sain ay isa lamang panggagaya R igat na salungat naman dito, ayon kay Savory, ang paniniwala ni \i Homer ay totoong kailangan ‘an ang lahat ng katangian ng pagiging tahas sa kanyang mga salita, 1 ng pagpapahayag. Ngunit kung ang ri Homer sa kanyang mga tula sa Griyego hindi maging mabisa at maluwago madulas ne tulad ng sa wikang Griyego ang magiging salin, Samantala, unti-unting nahalinhan ng Rome ang Athens bilang sentro ng karanungan nang mga panahong iyon. Ang mga palaaral na dati’y sa Athens nagsisitungo ay sa Romena nagsasagawa ng kanilang pananaliksik at pag-aaral. Anupat nang lumaon, ayon pa rin kay Savory, nalipat na sa Rome pati ang mga aklatan sa Athens upang magamit ng mga palaaral na :nagsisipanaliksik doon. At mangyari pa, tinanggap ng mga mag-aaral ang wikang Griyego nang walang pasubali sapagkat nadudwkal nila sa wikang ito ang di-kakaunting karunungan na hindi nila mababasa sa kanilang wika. Kaya nga’t nang ipatayo ni Haring Augusto ang isang malaking aklatan sa Rome ay hinati niya ito sa dalawang prinsipal na departamento: isa para sa wikang Latin at isa para sa wikang Griyego. ww, Kung sabagay, ni Savory na ang pinakamataas na uri ng wikang Griyego ay umirai ng maikling panahon lamang kung ihahalintulad sa Latin, Kung ano ang diumano ang naging bilis ng pag-akyat ng wikang Griyego ay siya rin namang naging bilis ng pagbagsak nito. Hindi gayon, aniya, ang naging kapalaran ng wikang Latin. Dahil sa kahalagahan nito ay nanatiliitong wikang pampanitikan hanggang sa mga panahon nina Horace 10, hanggang sa kasalukuyan ay ginagamit pa rin sa sa medisina, sa agham at iba pang larangan ang ig terminolohiyang hiram o hango sa Latin. id ay ang pagsasalin sa Ingles ng kung paano ito sinabi ni is na ang gayon ay hindi in ni Day-Lewisa. tagapagsalin ay sabe sirulangang Pook, pag-ibig at kung sapagkat isang Salamin sa kanyang, i araan 18 pinakakaranin a fang kanyang atauhan ng rere karanasan, Ngunit ang isang, . 150, Fir Pag alana be Tabatann,natapos a Fu mga sinulato sinusulatang a rakapraktica ma parton 3) 25 Se ra niya ig Hang PAST anaging kabigan,halimbawa, UPA falyanan apalapit a kanya re ey ng Kanyang awior, lalo nat KUNG 7 maiapitan ang tunay na kel Tanying iinasain ay isang nobela, Fula o went. — At mangyari pa, bukod sa nabanggit na ugray"0 panini *e vt ay kailangan pa HB Oe se tagapagsalin at : n pang makagawa ng mabuting salin: sapatna kaa] aaa area a leang gogaitin sa pagsasalin at sapat na Kaalaman sa paksang tinatalakay. Tungkol naman sa tula, may mga naniniw: patulr an enguika oy hgitra mabuting alin saparaang tuluyan a ibang vika, ngunit mayroon din namang mga naniniwala na hindi magiging makatarangan diumano sa isang awtor kung ang kanyang patula ay isasalin a paraang fuluyan. Sa ibang sata, kung patula ang orihinal, ang salin ay Jailangan ding maging patula. Gamitin natin dito ang ginamitna halimbawa ni Savory sa kanyang aklat — ang isang bahagi sa Aeneid! nang binibigyan ng babala ni Laocoon ang kanyang mga kasamang Trohano tungkol sa kasamaang maaaring ibunga ng handog sa kanilang malaking kabayong, kahoy ng mga Griyego. Gaya ng alam natin, si Laocoon ay dumating na humahangos mula sa kanyang kuta at nagsabi nang ganito: ala na ang isang akdang aut hace in nostros fabricata est machina muros ins} fomos venturague desuper ub, remo ne credite, Teucri, eo Danaos et dona ferentes. seit is a mechanism designed against our walls — 4 tricks there. No, you must never fel safe with the horse, Troja 2 horse, Trojans, Whatevey distrust the Greeks, even wey are ist the Greeks, even when they ar Salin ni Conington (patula): “Wretched countrymen, he cries; What monstrous madness blinds your eyes? Think you your enemies removed? Come presents without wrong From Danaans? Have you thus approved Ulysses, known so tong? Perchartce—who knows?—the bulk we see Conceals a Grecian enemy. Or ‘tis apite to And pour from high iranders down, Or fraud iurks somewitere to destroy: Mistrust, mistrust it, men of Troy! Whatever it be, a Greek L fer, ‘Though presents it his hands he bear!” Ang bahaging ito ng Aeneid ay binanggit dito hindi lamang posstbcgntne 0 8 Are oy Nanay i dl eg wpa kandi upang ipakita rin kung papaanong nagkakaiba ang mga tagapagsalin a mga pamaraang kanilang ginagamit. Anupat masasabing sadyang naj i ang mga tagay ny mga ekg Knsikeo mj ngs aang nosuslt ca mga wong Lan Griyego. Marahil ay hindi magiging makatarungan sa mga tagapagsaling ito kung hindi babanggitin dito na lahat sila ay nakapag-ambag sa pagpapalaganap ng karunungan sa buong daigdig; isinalin nila ang mga dakilang akdang klasika upang pakinabangan ng mga sumusunod na salinlahi. 8.0 Machine Translation: Papalit sa Tao? Nabanggit sa mga unang pahina na ang syensya ng pagsasalin sa Pilipinas ay ni hindi pa nakakalayo sa kanyang Kuna 0 duyan. Sa biglang isi ring kalabisang talakayin sa aklat na ito ang tungkol sa machine translation (mula ritoy dadaglatin natin ng MTn). Maaaring sabihin ng iba na pag-ukulan na muna natin ng panahon ang tungkol sa pagsasaling-wika na tao ang nagsasagawa at hindi kompyuter 0 makina. Tutal, wala pa nga naman ang MTn. Gayunpaman, ipinasya pa rin ng awtor ng aklatna isama ang seksyong, ito upang magkat ang mamibabasa sa kasalukuyang istatus 0 kalagayan ng MTs isasaalang-alang natin na narito na rin sa Pilipinas ang kompyuter. Samakatwid hindi magiging lubhang bagosamga 5aling-wika, yond 3 nga mag227! sa pagsas: ipo, $8) sea wanston akon, eg mabaryoneng Pagsasaling Wika 2 “Kasay pang bahagi ng aklat, akapag-ar ang paksang, yy dadaglatin naman ula rito’y dadagl lat ang aklat na ito yanahong Sinust! aaring ipali ¥ Pika o rompyuter na maaaring ipalit ala pa silang, lang tagassling Kita na nakaimbento na dumano ay may nalathalang isang vat asahan, ang nasabing ee ie Se ae oer a gong mga fang nasabing paksa ay Ttenitadung-limitado lamang, eg, nuclear kailangan . sang lubhang teknikal, bukod pa $4 sa at wika, Pendang-limitado pa fin sa isang Byak na Pa physics sa Ingles. | sing-wika ay hind naan tagasaling-wika ay hindi Kung mapapalitan ng makina a8 oO lad ng syensya. Kung natin masabi sa ngayon. Napakabilis n§ P alfa pa 0 abt arang mga taong nakapagsisi ga meron na ngayong mga robot na PAR BNE. mga ospital at mga robot na restoran, nakapagsasagavia ng operasyon $4 0\B6 WP oe win sa nadidiktahan mula sa control tower sa daigdig Kung, 8 2 Kanilang kinalululanang spaceship sa kalawakan, hindi magiging ial. taka kung balang araw ay magkaroon nang MTr na higitna episyente vn tao. ‘Alam natin na nang unang maimbento ang kompyuter ay hindi pa skasing-episyentengnalalaman nating kompyuter se ngayon. Ngunit patuloy itong pinabuti at pinabubuti pa. Halos taun-taon ay may Tumalabas na bagong modelo na may mga katangiang wala sa mga unang labas na modelo. Kayat marahil ay dapat manatiling bukas ang ating isipan sa isang posibilidad na dahil sa tayo'y nasa panahon nang mga kompyuter, darating ‘ang panahon na makalilikha na ang tao ng MI na kanyang makakawaksi kundi man magiging kapalit. Sa mga bansang nangunguna sa ngayon sa pagsasagawa ng mga pananaliksik sa larangan ng MIn ay mababangit ang mga sumusunod: United States, Great Britain, Russia, at nitong mga huling taon ay nakahabol ‘na ang bansang Japan. Ayon kay Finlay (Translating, 1971:156-7), sumigla ang paranaiksingbansang America sa Min dahil sa unang may-sakay- ‘a-taong spaceship na pinalipad ng Russia noong 1961. Noong mga panahong yon ay mahigpit ang paligsahan ng Russia at America na cmagatuged ang kalawakan. At waring nakalalamang ang una. K: ‘ mnanaliksik ng A ing una. Kaya nga’t nakatuon ang pananullisic ng America noon sa pagikha ng Mir na makapagsasalin $2 ABIES NE mga karunungang pang-agham, lalo na ng tungkol sa space 16 exploration ng Russia. Sa ngayon ay hindi natin masabi kung nagtagumpay ‘mayroon na kayang MTF it sa pagkuha ng mga impormasyong sia at sa iba pang mauunlad na bans pang-agham buhat sa Noong 1980 aj kumperensy i Singapore. Isa sa nag) ng kani-kanilang papel talakayan ay nagsimula sa ang talakayan sa mga pi grammar” ni Chomsky at ng iba pang m makatutulong nang malaki sa pagbuo ng mapananaligang MTs kasi ang nagpapalagay na binuoni Chomsky ang kanyang "tranformational- oe gram ig-asang balang araw ay magagamit na maaaring iprogram sa kom} ng “5 pagsa: ababanggit na bago niya sinulet ang kanyang disert igkol sa TGG, ang kanyang interes ay nasa “miatheriatical theory of formal languages.” Ngunit hanggang doon lang ang naging talakayan. Halos labing-apat na taon na ngayon ang nakakaraan mula nang maging paksa ng talakayan sa RELC-Singapore ang MTs. Ngunit sa pagkakaalam ng awtor na ilo ay wala pang bansang makapagsasabi na nakaimbento na ito ng MTr na maaari nang pamalit sa tao; ‘yong MT na nakapagsasalin ng malikhaing panitikan, talad ng kwento o ful ‘Ano kaya ang mga dahilan at hindi makabuo ang mga sayantist ng MTr para sa di-teknikal na paksa? Malalagom sa sumusunod ang mga dahilan: 5.1 Hindi pa maabot ng isip ng kasalukuyang mga sayantis papaano mabisang maisasalin ang mga idyoma. Ang mge lings: ay walang maibigay na pormula para magamit ng mga savantst. Gay ng alam natin, karaniwang wala sa pinagsasamang mge 5. S ‘ekspresyong idyomatiko ang kahulugan nito. Bukod dit paghuon: wv5.2. Pagkakaiba ng ist _mgawika, Gayangalam nati a salita 50 7 fo Aeimmang wikang pinagtureane” pa muna ng i58%S malanakang Filipino, halimbawa, ane er ra re mi ral upangPa a Dahan ng pagal Bee og io alo a gat "s gs alinmang aklo ng sang mga problemang talastasan, At Kung danagin mat Kamala TER vangemnantika na kakimitan ay nak 2 apgoao ng MT, hindi tong asangk se. 2 rE ntl 1 een Linggwista kung pa makakayang isipin sangayon 7s mB? %Y paano ito mabibigyang-Tunas- Sia Kah saving ikarga sa isang salita. Ang 7 atalimbaa, na ony ont bane. yehulugan sa diksyunaryo problema sa MTin. Ang tot00, ito ang pinakadalian Heung bakit ragsmeliksiksa MT ay limtado lang muna So "EO Pe sang lubhang Mae Rea na kung saan ang mga katawagan ay karamtwang 1° lamang ang pa maabot ng kasaluuyan karuawongan n {20 eg Mn sa malkaing panitikan na kung saan ang nang salitang maraming dalang kobulugan Polysemous) aynagkakaroon dean ng dyakrrakahluganna siyang big tukuyin ng awtor kapag maging bantagl ng pangungusap o konteksto. Sapagkat ang Kompyuter 0 ang abubuong Mig ay “hindinag-isip” ra taladng tao, wala itosa kalagayang ‘alain kang aling Kahulugan ng salita ang dapat kunin, balay sa konteksto Magagavva lang tong kompyuter o MT: kung may pormulang ipoprogram at "isusubo" dito tungkol sa kung paano pipiliin ang angkop na kahulugan ‘2 isang Konteksto, Kung malulutas ng kasalukuyang karunungan ng 20 ang mga problemang ito ay wala pang nakakatiyak. malaki ang Ki ingusap- Kung ang cla 0 Pan ang Ingles at Madali sanang maiimhento ang MTr kung magkakasindami ang bokabularyo o Ieksikon ng mga wika sa daigdig. At kung may isa-sa-isang, tumbasan ang mga salita ng mga wika. Subalit, gaya ng alam natin, ang ‘mga bagay na ito'y imposibleng mangyari. __ 54 Bagamat magiging mabilis ang proseso ng aktwal na pagsasaling wks sa pamamagitan ng MTr (kong sakal ito'y ‘maimbento ma) nupalaraming ora naman ang magugugol s preeliting at post -eiting PB testo Ssene it ss Sang salita, hindi na mga tao ang magsasagawa 2g pagssalin ngun mas mahmap at mas matagal naman ay lin nye ago it matapos magsagawa ng pagsasalin. Kaya nga’t! anges Sind wid ng mga sayantist ang problemang ito, higit na magiging matipid pins panshon at a slaps king tao ang magsasngawa ng pageasalin 18 55 Wala pang computerized bilingual dictionary na sadyang,inikanda para magamitsa MTr. Ang paghahanda ng ganitong uring diksyunaryo ay ‘hindi pa makuro nang husto sa ngayon. Hindi ito birw-birong gawain. Kung ang tuon, halimbawa, sa pagbuo ng MTr ay Ingles at Niponggo, kakailanganin ang English:: Niponggo Computerized Bilingual Dictionary. Ang, uunang prosedyur 0 mga hakbang na susundin sa dalawang wikang ito ay xailangang maiprogram muna sa MT sa isang paraang maayos at tiyake Kekailanganin, samakatwid, na maghanda ang mga linggwista ng mga tuntunin sa transpormasyon na maipoprogram sa MTr upang matiyak ang, tamang paglilipat ng diwang tekstong isinasalin sa tekstong pinagsasalinan- Anupat sa bahaging ito'y malilirip na natin marahil kung gaano kasalimuot ang paglikha ng MTr. Mabubuod natin sa tatlo ang mga problema 55.1 Ang isip ng tao ang pinakakumplikadong computer machine, ‘Ang taong gumagamit ng kanyang kompywter na pagclisip ay buhay — ‘may puso at damdamin, malikhain. Samantala, ang kompyuter na likha 0 filikhain pa ng tao ay hindi nag-lisip, walang buhay, walang puso at damdamin, hindi malikhain. Ang kompyuter o MI, sa katotohanan, ay: robot lamang, Nagagawa lang nito ang iba’ ibang bagay nang napakabilis yon sa kung ano ang naiprogram dito ng tao. Kaya nga’t sa pagsasaling- Sika na kinasasangkutan ng mga wikang kasangkapan ng mga taong may Sariling pag-iisip at damdamin, masasabing sa panahong ito ay malaki pa ang kakulangan ng kompyuter ong anumang makina na likha ng tao. Ang, totoo'y matagal nang pi copyahin ng mga ang isip ng to ngunit hanggong ngayon ay hindi sila nagtagumpay. Laging may limit. Sapagkat Kapeg nagawa nilang lagyan ng buhay at damdamin ang mea piraso 9g bakalna indhugis-tao, matutulad na rin sila sa Diyos na siyang lumikha ng, malikhaing kompyuter ~ ang isip ng tao. 552 Kulang pa sa nalalamang mga teorya ang mga linggwista tungkol sa paglalarawan at paghahambing ng mga wika upang magamit fa pagbuo ng MTr. Ang mga inggwista na dat'y mapupusoksa paglalahad ng Fani-Kanilang mga teoryang panggramatika sa pag-2akalang magagens ang mga iyon sa Mn ay pinanlalamigan na ngayon, Napapatunayan nile tna ang wikang likha ng isip ng tao ay halos imposibleng ilarawan Ilo na Rung ang paglalarawan ay gagamitin sa pagbuo ng MTE Ang kompyuter jpa nililikha nila ay hindi pa naiaangkop sa pagsasaling-wika. Gayunpaman, sa Kabila ng lahat ng mga ito, hindi natin dapat tasahan ang kakayahan ng mga sayantist. Maraming imposible noong araw 1 posible na ngayon. Ang talino ng mga sayantst ay hindi lang marahil naitutuon nang husto sa MIn. Samantala, maghintay tayo. Umasa. 9MGA PAGSASANAY Bahagi! - Pag-alam $4 ‘nang same tin a Saari asahang ™ rg hniaalang oma" tagasaling-wika sq wg isinalin? tay sa yunitna binasa, ot na mga tone iat sa Pagsagot Sa mga bukser ON Smoryang lahat ang mga Parte: wana aliwart og, Hind i rabasa.) |. Ayon kay Savory sino 1 Btroper Ano ang kanye saling-wika ang "2P2 Fg ng mga sinulat i Eli 5 3. Sino naman ang napatanyag din dahil sa ing Koran mula sa Arabic? ; : 4 aypagsasalinse Arabicmulasa wikang Grivego Kangen Behe mn arg ri SEES Peas sa Toledo? Sino ang Kinilala sa Europe, bilang wwika”? Bakit? ‘Ang unang Elizabeth ang itin a pasbacaling,wika sa Inglateza, ayon kay Savory. Alin namang ponahon ang itinuturing aa pinakataluktok o gintong panahon? 7. Anoang pamagat ng: Thomas Carlyle sa Ingl rnagsimulang pagtuunan ng pansin ng mga pal ng Germany? 8 Sinu-sino ang tinukoy ni Savory.na mga manunulat na Ruso na ‘malamang na hindi nakilala at dinakila ng daigdig kung hindi nasalin sa Ingles at iba pang mga wika ang kanilang mga sinulat? 9. Ayon kay Savory, tatlo ang dinadakilang salin ng Biblia. Ibigay ang tagasalin at kung sa anong wika isinalin. dahil sa Kanyang salin Hany ng Arabic? anyang salin sa Latin 5 “prinsipe ng Pagsasaling- 6 wuluring na unang panahon ng sinulat ni Goethex noong 1824 na isinalin ni ies na naging makasaysayan sapagkat doon aaral ang panitikan 10. Sino ang kauna-unahang nagsalin sa Ingles ng Biblia noong ikalabing-apat na siglo? 11, Ang aklat ni Alexander Tytler na may pamagat na Essay on the Princo na nalathala noong 1792 ay namumukod, iyon kay Savory. Ibigay ang tatlong panuntunan sa pagkilatis sa is & Rang salin ayon kay Tytler at ipaliwanag ang kanyang iDig 20 Thigay ang mga dahilan kung bakit i 5 wgbakithanggang sa ngayon ay hindi Bal skalithe ang mga syantt ng rmatine franctaor na spagsasalin ng mga teksiong di-teknikal. Buuin sa mga dahilan. eens tatloans ‘Bahagi Il - Pagtalakay sa Nilalaman 1 2 3. 2. Sang-ayon ka ba na ang pagsasaling-wika ay halos kasintanda na rin ng panitikan? Bakit? Ipaliwanag kung paanong nakatulong ang pagsasaling-wika upang makaahon sa kamangmangan ang Arabia. arawan ang mga pangyayari kung bakit naging “paaralan ng pagsasaling-wika” ang Lungsod ng Baghdad. Bakitnapalitan ng Lungsod ng Toledo ang Baghdad bilang sentro ng pagsasaling-wika? Bakit itinuturing na siya na marahil ang pinakedakila at pinakadikaraniwangnatamong alinmang salin ang Liber Gestorum Barlaam et Josaphat? Ipaliwanag kung bakit itinuturing ni Savory na umabot sa pinakataluktok ang pagsasaling-wika noong mga dakong ikalabindalawang siglo. ‘Ang "On Translating Homer,” isang sanaysay na sinulatni Matthew ‘Amold, ay tumatalakay sa isang simulain sa pagsasalin. Tukuyin ang simulain kung paano ito naiiba sa simulainni FW. Newman. Noong1919 ay nagpalathala ang dalawang Pransesna manunulat « at tagasaling-wika na sina Ritchie at Moore ng isang artikulo na nagsasabing ang tunay na panitikan ng Pransya ay hindi lubusang maabot sa pamamagitan lamang ng mga salin. Bakit? Naniniwala ka ba na ang pagsasalin sa Biblia ay naiiba sa karaniwan, kayat nangangailangan ito ng mga tagasalin na may pambihirang Kakayahen sa pagsasalin? Bakit? Virginia Woolf na ang pagsasalin ng “igang pag-aaksaya lamang ng panahon”? tan ang paniniwala ng Hellenizers at ng in ng mga akdang Klasika, ayon kay Bakit kaya sinabi ni panitikang Griyego ay Paano nagkakasalung: ‘Modernizers sa pagsasa Savory? Sinabi di iC. Day-Lewis, nagsalin sa Ingles mula sa Latin ng Aeneid ni Vigil, na kinakailangang magkaroon ng ispiitwal nna pagkakaugnayan ang awtor at ang Kanyang tagapagsalin auugnay ang A ro Kang Paay a ang maisalin MAPS a panne jo matt ups vang tint ywtor? ayn ang Kany gkontak ang 707" sumalit 64 tao sq malayo at dina in, maaari kayang Pt kaw ang tat0nund’h ing macinefranslatorbalang, araw, 13, Kung fant Bageasalng ike it? Inangan ng pe parang? Ba Bahagi il - Malikhaing PagkakaPlt cqmeeasinngmeapodsigl 1b Magali blons "eg mga huling hating ika-29 siglo. 2. Kapanayamin o inte LP aga at gayundin naisagawang pagsesalin ng iba $3 6 pampenitikan ng daigdig. ‘ Kilalang manunulat at yuhin a 0 "Almario, PoncianoB, P. tal ‘ang alam nilang mga a dakilang pyesang KSbanatgl] KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA PILIPINAS ———$ $$ 1.0 Unang Yugto ng Kasigiahan ‘Ang pagsasaling-wika sa Pilipinas ay masasabing nagsimulang magkaanyo noong panahon ng pananakop ng mga Kastila, kaugnay ng pagpapalaganap ng Kristyanismo. Kinailangan ng mga panahong yaon na isalin sa Tagalog at sa iba pang katutubong wika sa kapuluan ang mga katesismo, mga akdang panrelihiyon, mga dasal at iba pa, sa ikadadali ng pagpapalaganap ng Iglesia Catotica Romana. Mababanggit na bagamat nadiskubre ni Magellan ang ating kapuluan noong 1521, ang aktwal na pananakop o kolonisasyon ng Espafia ay nagsimula noon lamang 1565 nang dumaong sa Cebu ang ekspedisyong, pinamumunuan ni Adelantado Miguel Lopez de Legazpi, kasama ang sundalong-pare na si Fr. Andres de Urdaneta. Tatlundaan at tathumpu’t tatlong (333) taon na napasailalim sa kapangyarihan ng bansang Espafia ang Pilipinas. Sa mga panahong iyonay pitairal ng mananakop ang kanyang dalawang magkakawing na layunin — ang Kristyanismo at Hispanisasyon ng bansang Pilipinas. Pilipinas. Sa ibang: sa pagtuturo ng mabisang mapalalaganap ang Kristyanismo s: Kastila. Subalit ang kanilang mga dekreto ay hindi sinunod ng karamihan ng mga prayle na hali-halili kanilang karanasan sa Timog at Hilagang America, higit na nagiging 2316 rity ait, ‘mas madali na frabo. $a it «g mga katutubo ang pagpapalagat matagumpay a"g Pé “a Katutubo kays@ ang vwika ng mea Kan? ‘i mg ragearal ng mga Wika 5 i magaral rg wikang Kastila gap sa mga katutubo ang jan: Mas katanggaP“@NBET" | yatutubong Wika sa Ikalawang dahilan: ae ang Kanilag one ang mea ra ginagamit ng mBa PPV Aung sabagaye ng: ‘agaituro ng sabta ng Dives: MAPSPLE ngmnisa, rosaryo (rosario), ns ‘alte ng doktrina ay nanati CTP (novena),Doktrina ren Eaton (stoic) kusipho (MCD) Ao (convento) alta, Kristyana (Doctrina Cristiana), Bsbliya (BiP32)- at marami pang iba. am Kastila: Ma mea. y gion daa nahin eg wing lihim silang pangamba na baka *angmet Se pga pagkamulatse karlang Kastila ay maging kasangkapan pa rv alagayang puliial at sila ang balan. eityenismo s masing ana anism Anup 2 panglalahaan ge dartbong wika. 52 Bayo ea iin mea paganong katutubo ang kinagisnang paraan unt itinakwil ng mga PAE yaripa, ang mga “Indios” pninvala atniyakap 2g A ory aontong dasalan.” wika nna muha sa pamamogitan ng “kes” "santong dasala.’ ‘ga. ay rulupig sa pamamagitan ng, “espada”o “santong paspasan ranahong ito ng pananakop ng mga Kastila ang maituturing na nang to rng kasiglahan sa pagsasaling-wika sa Pilipinas. "Narito ang ilan sa mga salin sa Tagalog ing mga akdang panrelihiyon sa isang lathalain ng dating Surian ng Wikang Pambansa — Tagalog Periodical Literature, Teodoro A. Agoncillo (nagtipon), ‘Maynila: 1953: (Mapapansing pinanatili ni Agoncillo ang aktwal na ispeling 1a ginamit ng mga awtor) Calderon, Sofronio C. “Ang Pag-ibig tg Mahiwagang Diyos” (coling halaw sa mga akda ni Buffalo Bill; walang petsa). ‘Amezquita, Luis de Troy Predicador. “Catecismo na Pinaglaanan nang mga Pangadyi at Maikling Casaysayan na Dapat Pag sel Tong Crono” (mula “Cato.” walang autor). Angeles, Roman de los. “Buhay ni Sta. Maria Magdalena” (saling. ppatula mula sa “Historia de un Martir de Golgota.” Maynila: 1907). Benchuchillo, Francisco, “Cara Maganda ni Sta, Rita de nagsalin; mula walang petsa). lang Epcot Nang Aral na le Casia” (walang pangalan nj “Sta. Rita de Casia” ni Fe Benchuchily By Belen, Gaspar Aquino de, “Manga Panalanging Pagtagobilin sa Calolvanang tavong naghihingalo” (halaw na salin mula sa aklat ni Tomas Villacatin; Maynila: Imprenta dela Compania de Jesus, 1760). lain, Pablo. “Ang infiemong nabvbvcsan sa tavong Christiano at nang hovag masoc doon” (Galing halaw mula sa isang, amplet na nilimbag sa “Convento nang Dilao”, 1713). Cortazar, Raimundo. “Ang pagcocompisal at paquiquinabang” (Malabon: Tipe-Litografia del Asilo de Huerfanos de Nira Sra, de Consolacion, 1885). Diez, Esteban, “Manga Pananalangining, cauiliuili sa mahal na Poong S, Roque, Tanging Pintacasi nang tauo sa sarisaring, Salot, at saquit na nacahahaua” (mula sa bersyong espaol i D. Manuel Lecaros, Maynila: 1820; walang imprenta) Garcia, Vicente. “Ang Pagtulad Cay Cristo” (mula sa “The Imitation of Chast” ni Thomas a Kempis; Maynila: Imprenta, de Santos y Bernal, 1880). Herrera, Pedro de. “Ang pacadapat ibiguin si Jesus nang manga caloloyang tinobos niya...” (Maynila: Colegio deSt. Thomas, 11639; walang awtor) ."Meditaciones cun manga mahainaPagninilay na sadya sa Sanctong Pag Exercicios. (mula sa sinulat sa Kastila ni S. de Salazar, Maynila: Imprenta de la Compania Jesus, 1762). Lope, Pedro. "Manga catotohanang tunay sa tauong cristiano, nang caniyang alalahanin sa ara ang caniyang pinagmulan, at caniyang sasapiting..” (mula sa “Verdades ‘eternas’ ni Carlos Gregorio Rosignoli: Maynila: Imprenta de Colegio de Santo Tomas, 1847). Sanabanggitna koleksyon ni Agoncillo ay 209 na lahat ang nakatalang “Religious Works” na karamihan ay salin 0 adaptasyon mula sa mga manuskrito, pamplet, aklat at iba pa na orihinal na nasusulat sa wikang Kastila, Inamin niya sa kanyang “Introduction” na ang, koleksyon ay isang maliit na bahagi lamang ng kabuuang dapat matipon, ‘ Sa bahaging ito'y malalagom natin na ang naging tuon ng mga isinagawang, pagsasalin noong panahon ng Kastila ay tungkol sa mga ‘materyales na panrelinyon, kaugnay ng pagpapalaganap ng Kristyanismo, Pansinin na hindi na itinala rito ang tungkol sa mga naging pagsasalin sa iba’t ibang katutuibong wika na mga orihinal na sinulat sa wikang Kastila. Bng uit ampané 1 ee Ee ay eee isa sa pangunahing © aman Ieee abr lte ey mfiat o edukasyon sa pamamagit® sabagayina kahithindina sakop linng mga, piyesang ‘mga pagsasalin sa jan sa mga salin : kung! banggitin sa bahaging ito, a Dapeng an Eg FEE anne recdat se wiz Kost a angi Sikang pambanse ng mga nasusulat st ‘Ingles. ‘a hinalaw din sa aklat ni Agoncilo. Maikling Nobela sdo Chanco, “Ang Buhay ay Diamzon, a es at UN] ‘ho Alfaro, sa Ang ‘MITHI, Okt. 1917 - Mar. 1918). Dugo sa Dugo” (mula sa . “Lucha de Laksamana, Francisco, “ ‘Razas” ni Bradon sa TALIBA, 1 Maikling Kwento J Mariano, Patricio. “Mga Alamat” (mula sa “El Filibusterismo” nt arose P Rizal, MULING PAGSILANG, 1904) Rosario, Deogracias A. “Dafne at Apolo”, “ foals fa "A Book of Fables’ ‘ni Bulfinch. ANG DEMOCRACTA, Hunyo, 19 Dula Balmaseda, Julian C. “Ang Hampas-Lupa” (mula sa iisahing tagpong “The Vagabond” ni Jacinto Venavente. SAMPAGUTTA, Disyerbre 8, 1925; Mariano, Patricio, “Rizal” (mulasa 4-na-tagpong dulaniJuan Utor y Fernandez; ipinalabas-sa Rizal Theater, Disyembre 30, 1909; ___. "Sa Pangpan; tagpong “A Orillas del Pa: 1720, 1911; /” (mula sa iisahing. Jose Rizal. TALIBA, Hunyo “La Traviata” (mula sa opera na may 3 tat “La Traviata” ni Francisco Maria Pave; . Rivera, Jose M. “Simoun” (mula sa “El Filibust “ni serismo” Rizal, TALIBA, Hunyo 30-Hulyo 3, 1916; misma’ i Jose Afan, Arsenio R. “Pulong Hiwaga” ; r ga” (mula sa "Gulliver’s Travels” i Swift SAMPAGUITA, Setyembre 27, 1982-Pebrero 7, 1933; 6 Asistio, Narciso S. “Mutyang Pinaghaharap” (malayang salin mula sa “The American Marquis” ni Nick Carter, Limbagan. ni P. Sayo, balo ni Soriano, 1923; ____. “Natapos na ang Lahat” (ibinatay sa “Anna Karenina” ni Tolstoi. Maynila: Labor Press, 1923; Gatmaitan, Pedro. “Noli Me Tangere” (mula sa “Noli Me Tangere” ni Jose Rizal, Maynila: Ramon Roces Publications, 1926. —___. “Pilibusterismo” (mula sa "Bl Filibusterismo” ni Jose Rizal, Maynila: Ramon Roces Publications, 1928; Jesus, Jose Corazon de. “Mga Pusong Naglaho sa Dilim" (mula sa “Bancarotas de Alma” ni Balmot TALIBA, Enero 14-Abril 9, 1928; “Mariano, Patricio. “Noli Me Tangere” (mula sa “Noli Me Tangere” ni Jose Rizal. Maynila: Limbagan at Aklatan, 1912); “Ang Filibusterismo” (mula sa “El Filibusterismo” ni Jose Rizal, Maynila: Limbagan at Aklatan, 1914; Tala Almanzor, Vicente. “Ang Aking Pahimakas” (mula sa “Mi Ultimo ‘Adios” ni Jose Rizal, ANG DEMOCRACTA, Hunyo 19, 1911; Balmaseda, Julian C. “Ang Kalupi ng Sakristan” (mula sa “Memorias de un Sacristan”. TALIBA, Nobyembre 24, 1915; ___. "Ang Pagkasawi Ko” (mula sa “Mi Caida”, TALIBA, Nobyembre 27, 1915; Jesus, Jose Corazon de. “Blanca Nieve” (patulang salin mula sa kwentong “Blanca Nieve”, ANG DEMOCRACIA, Dis. 13, 1919; ‘ ‘Maderal, Ursula Q. “Isang Araw na Mauilan” (mula sa “The Rainy Day” ni Henry Wadsworth Longfellow, TALIBA, Okt. 21, Silvestre, Aniceto F. “Aking Ina” (mula sa “Mother of Mine” ni Kipling. ANG MITHI, Hunyo 25, 1921. Agoncillo ay nakapagtala ng mga 10, Maikling Kwentor 109, Drama: 09. ‘sumusuinod na salin: 19, Nobela: 87, Tula: 51, ‘Ang pagtitipon ay hanggang noon lamang 1925. Kung masasama sa talaan ang lahat ng mga salin sa wikang pambansa nuula noong 1926 hanggang sa kasalukuyan, tiyak na magiging napakakapal ng aklat 27ga teatro. Noong ina libangan ng 00 Sa parhon ng America Jansakan ang mga iyon ™ Naging asi Png lata. AP nga eee 2 pagsacaling Wika PSS ang America Dang BENS Pi aeeal bang bansa ng mea Pipi ang paipas-ugnayang inteles itado noong panahon ng a natin beams maging Hadi ano. A pananakop ng mga Kastia ay Nagi wunahing patakarang ‘Efapht ong pogtame ng efuksyon 2 Par panes ang AE ne ye arunangan mula sa Kanluran. Sa larangan ng, z ; mga tikan, bi sing ukaw na uhaw na tinanggap ng t a yang ang bagong Kasam se pagstlat ma hind ra aarhoan sa panahon ng pananakop ng mge Kasia sme i agsaling-wika sa hindi nagbago ang kasiglahan ng mga tagapagsal papstalinngnabenggitea. ge uri ngpanitian se paglakad ng mga 200. Agog hanggang resent F2 2. pagsasalin sa Filipino a akdang klasika ng daigdig. a , 2 2yeaparang d-swiran Sa bangeal,ongsinastinay hind ang orhial Teketo kandi angisana ring sain. Kalirten, ang nagiging tulay na wi ay Ingles \Narito ang ilang halimbawang salin: Agustin, Dionisio, et al. “Don Quizote” (mula sa salin sa Ingles ng nobelang “Don Quixote de la ‘Mancha” ni Cervantes, 160 P. Vera & Sons, Co. 1940). ‘Alejandro, Rufino, “Rubaiyat at Oedipus” (mula sa “Rubaiyat at Oedipus” ni Omar Khayyam; Maynila: MCS Enterprises 197} nang pumalit sa Espana . "Ang Prinsipe at ang Pulubi” (mula sa “The Prince and the Pauper” ni Samiuel Langhorne Clemens (Mark ‘Twain, pseud.}, 1835; Maynila; Philippine Book Co., 1971). Villalon, A.B. “Ang liad at Odyssey” (mulasa “Diad and Odyssey” ni Homer; Maynila: PBC 1972), oer “Romeo at Julieta (mula sa “Romeo and ‘speare: Maynila; Dalubhasaang Normal ng ake: nas, 1968). 28 Chanco, Gerardo, “Sakit ng Sangk ngkataul Miserables” ni Victor Hugo: Maynil arn lugo: Mayr Coreen Manuel B.’Mga Hakbang ng Manlalakbay” (mula 2 “Pilgrims Progress” ni John Bunyan; Maynila: OM.F, Publishers, 1968) _—— Tegnacio, Rosendo, “Ang Bathala ng Dula” (mula so “La Divina ‘omedia” ni Dante Aligheri; Maynila: Imprenta y Libreria de J. Martinez, 1917) wre Impey Panganiban, Jose Villa. “Julio Cesar” (rwula sa “Julitis Caesar” ni ‘Shakespeare; San Juan, Rizal: Limbagang Pilipino, 1968). Pineda, Tablan at Enriquez. “Mga Kwentong Griyego.” (binubuo ‘ng mga piling kwentong Griyego; Maynila: PBC, 1971) Rodrigo, Francisco Soc. “Cyrano de Bergerac” mula sa dulang “Cyrano de Bergerac” ni Edmond Rostand; Maynila: M. Colcol & Co,, 1955). Rosario, Deogracias A. “Ang Bilanggo sa Zenda” (mula sa “The Prisoner of Zenda” ni Anthony Hope (pseud.). Santiago, Aurea Jimenez. "Ang Kuba sa Notre Dame” (mula sa rnobelang "The Hunchback of Notre Dame” ni Alexander Dumas: Maynila: PBC, 1952). . “Ang mga Gabi sa Arabia” (mula sa “Arabian Nights: Kwento ng mga Arabe”; Maynila: PBC, 1951). Calderon, Sofronio C. “Sanglibo't Isang Gabi” (mula sa “Arabian Nights, Literatura ng mga Arabe" ;Cabanatuan, Nueva Ecija: Nicanor K, Abad (walang pets). Enriquez, Salud Rosario del. “Ang Tatlong Muskitero” (mula sa “The Three Musketeers” ni Alexander Dumas; Maynila: PBC (walang petsa). -“Kwentong mga En; Fairy Tales and Other Stories”; (Cruz, Andres Cristobal, “Ang Lal aklat na “All Men are Brothers”; naglalarawan ng buhay at ” mula sa “Les TALIBA (walang into” (halaw sa "Grimun’soon?” (nla 38 fo. "Sa0 * Limbagan Mg ring ees Ha aa sk “Mga Tula ni Robert solganik. soy al mio, Rolando at Mira $ fan Tuikang, Rus0; Tinie destvensky” ans sain gro isinalin si Tinio, Mababanggit na maramni aN mga dua al alabasniyace andulaan naman ural Center of the Philippines. bayan ang mga Kilalang rng wikang higit nating i jtan pivesang pandulaan ng daigsi8 sa pamamagit Pesnawean at turatalab 62 atin stoma sinagan Mi Iudbanggitna rin dito angisang magend@n BOT oe ‘sinaga a Natlonad BookStore noong, 1971. Ipinasalin A NBS ang ea Pe arna Aapela at kwentong pandaigdig at isinaaklat upang mag: ga paaralan. Halos lahat ay salin ng ‘salin at ‘Naito ang ilang halimbawa: ; Si Pusang Nakabota. (Salin ng ewentong Puss N” Boots.) Rapunsel, Galin ng Rapunzel.) “Ang Munting Pulang Inalting Manok at ang. (Galin ng, The Little Red Hen.) ‘Ang Prinssa at ang Gisantes. (Salin Pes. ‘Ingles ang naging wikang tulay. mga Butil ng Trigo. ng The Princess and the ng Puno ng Bitswelas, (Salin ng ack and The ‘Ang mga Dusende at ang Sepatero.(Salin ng The Dwarfs ana the Shoemaker) Ang Natutulog na Kagandahan. (Salin ng The Sleeping Beauty.) Sinderela. (Satin ng, Cinderela.) ‘Ang Tatlong Munting Baboy. (alin ng The Three Lit ‘Ang Tusong Zoro at ang Pulang Inaking Manok. (Sa Wise Fox and the Little Red Hen.) ‘Ang Tatlong Lalaking Kanbivig. (alin ng The Three Billy Goats.) ‘Ang Batang Tinapay. (Salin ng Giiger Bread Boy.) Muoting Pulang Talukbong. (Salin ng The Little Red Riding Hood.) ‘Mga Salin na Isinakomiks: (National Klasiks llustrated, 1973) Kasaysayan ng Dalawang Lungsod. (Salin ng, A Tale of Two Cities.) Robinhood. (alin ng Robinhood) Ang Negosyante ng Venicia. (Salin ng The Merchant of Venice.) Wuthering Heights. alin ng Wuthering Heights) Natutulog na Kagandahan. (Salin ng The Sleeping Beauty.) Ang Pangit na Bibe, (Salin ng, The Ugly Duckling.) Ang totoo’y hindi lang ang National Book Store ang nagsagawa ng ganitong proyekto. Ang ibang pabliser man ay naglimbag din ng mga saling- akda. Ang Goodwill Bookstore, halimbawa, ay naglathala ng koleksyon © antolohya ng mga klasikong sanaysay nina Aristotle, Aquinas, Kant at iba pang kilalang pilosoper. ‘Ang Children’s Communication Center ay may proyektorin sa pagsasalin ng mga akdang pambata. Ila sa mga naipalathala na nito ay ang mga sumusunod: Mga Kuweniong-Bayan Mula Sa Asia, Rama at Sita, Palaso ni Wujan, Mga Isdang Espada at iba pa. “Anupatsa pagdaraanng mga taon ay patuloy ang pagsasalin sa Filipino ing karamihan ay mga materyales na mula sa Ingles - kalimitan ay paputa- putaki o kanya-kanya; kung minsan naman ay organisado. 8.0 Ikatlong Yugto ng Kasiglahan "Ang maituturing na katlong yugtong kasiglahan sa pagsasaling-wika ay ang mge pagsasalin sa Filipino ng mga materyales, pampaaralan na ‘Rasusulat sa Ingles, tulad ng mga aklat, patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa, kaugnay ng pagpapatupad sa patakarang bilinggwal sa ating sistema ng ediukasyon. Ayon sa Depart noong 1987 sa pamamagitan ng Depar dre mga iursong ituturo sa Pilipino Kaysa Ingles. Nangangahwlugan, sae akatwid, na lalong dapat pasiglahin ang mga pagsasalin sa Filipino ng ‘mga kagamitang pampagtuturong, s8 {ang rekomendasyon ng EDCOM ( dapat na wikang panturo sa elemehta 2060. At sapagkat ang karunungan ng bansa at ng pamamagitan ng wikang Ingles pa higitn natatano, Kinakallangan 298 Fralawakang © lansakang pagsasalin ng mga 1. Dampagtaturo, kaaknsabay ng isinasagawang tuwkang pogsusult St Biipino ng mg manerelat na mayzoon nang gayong kakayahan. at