EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

GELİŞİMİN TEMELLERİ
Gelişim
• Bireylerde yaşamın başlangıcından sonuna kadar ortaya
çıkan sistematik ve ardışık özelliğe sahip niteliksel ve
niceliksel değişmelerdir.
Gelişim Psikolojisi

Bireyin yaşamı boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel,

duygusal, sosyal değişimleri açıklamaya çalışır.
Gelişim
• Döllenme ile başlayarak yaşamın sonuna kadar birbirini izleyen
olaylar dizisi olan bir süreç vardır.
• Gelişim, biyofizyolojik ve psikososyal süreçlerin karşılıklı olarak
etkileşiminin bir ürünüdür.
• Genetik etkenler gelişimin sınırlarını belirlerken, çevresel
etkenler de bu sınırlar içinde gelişime katkıda bulunurlar.
• Gelişim, bazen hızlı bazen yavaş olmasına rağmen ileriye
yönelik ve tek yönlü bir sürecin anlatımıdır.
• Düzenli ve uyumlu bir ilerlemenin ifadesi olan gelişim, kendi
içinde taşıdığı anlama ve değere bakıldığında olumluluğu ve
iyiyi ifade etmektedir.
• Gelişim, zaman içinde meydana gelen değişimlerle ortaya
çıkan bir sonuçtur.
Gelişimle İlgili Temel Kavramlar

Değişim/Değişme
• Değişim bir durumdan diğerine geçmektir.
• Uzay’ın bisiklete binemiyor iken şimdi binebiliyor olması bir
değişimdir.
• İdil’in yalan söylemiyor iken yalan söylemesi bir değişimdir.

• Değişme ise bir süreç olan değişimin sonunda gelinen

nokta olarak tanımlanabilir.
Gelişim/Gelişme
• Organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin
etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden
değişmesidir.

• Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel,

zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan
en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
kaydeden değişimidir.

• Gelişmeyi ürün olarak ele aldığımızda gelişimi bu

ürünün süreç yönü olarak tanımlayabiliriz.
Büyüme
• Büyüme (Organizmada meydana gelen fiziksel ve
fizyolojik değişikliklerdir.)

• Bedenin sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır.

• Büyüme, vücudun değişik organlarında değişik hızlarda

gerçekleşir
Olgunlaşma
• Olgunlaşma (Genetik olarak programlanmış olan ve
zamanla kendiliğinden düzenli bir sıra içerisinde ortaya
çıkan biyolojik temelli değişikliklerdir.)

• Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu

yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, kalıtımın
etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir.

• Öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, örneğin,

parmak kasları yeterince gelişmemiş bir çocuk makasla
kağıdı düzgün bir şekilde kesemez.
Öğrenme

• Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucunda davranışlarında

meydana gelen kalıcı değişikliklere denir.

• Duygu, düşünce ve davranışlarımızdan oluşan

deneyimlerimizde göreceli kalıcı değişiklikler oluşturma
sürecidir.
Hazırbulunuşluk
• Bireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları
yapmaya hazır hale gelmesidir.

• Bireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı zamanda,

bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını,
güdülenmişlik düzeyini, yeteneklerini, genel sağlık
durumunu da kapsar.

• Örnek: Resim çizmeyi öğrenecek olan bir çocuğun kalem

tutabilmesi için kaslarının olgunlaşmasının yanısıra
resime karşı ilgisinin olması.
Kritik Dönem
• Kritik Dönem / Duyarlı Zaman Aralıkları (Belirli bir yaşantının en çok
etkilenme potansiyeline sahip olduğu belirli zaman dilimleridir.)

• Gelişimde belli davranışların, belli dönemlerde kazanılması gerekir.

• Gelişim süreci içinde bazı evrelerde hemen hemen herkesin benzer

davranışlar sergiledikleri ve belli konuları öğrenmeye daha çok eğilim
gösterdikleri görülmektedir.

• Bu evre, eğilim gösterilen konu için kritik dönem olarak

adlandırılmaktadır.

• Bireyin gelişiminde karşımıza çıkan kritik dönemler, hem belli

kazanımların elde edilmesi için uygun zaman dilimi, hem de oldukça
kısa bir dönemdir.

• Kritik dönemin sağlıklı geçirilmesi, evde anne-babanın, okulda

öğretmenin uygun tutum ve davranışlarına ve çevresel koşulların
doğru hazırlanmasına bağlıdır.
Gelişim Alanları
• Bedensel gelişim
• Psikomotor gelişim (Gallahue)
• Bilişsel gelişim (Piaget)
• Dil gelişimi (Chomsky)
• Psiko-seksüel gelişim (Freud)
• Psiko-sosyal gelişim (Erikson)
• Ahlak gelişimi (Piaget ve Kohlberg)
Gelişimi Belirleyen Faktörler
• Kalıtımsal Faktörler

• Genotip: bireyin sahip olduğu genetik özellik

• Fenotip: bireyin sahip olduğu gözlenebilir özellik

• Çevresel Faktörler
Gelişimin Temel İlkeleri
• Gelişim süreklidir.
• Gelişim birikimlidir.
• Gelişimin her döneminde çeşitli gelişim özellikleri farklı
oran ve hızda gerçekleşir.
• Gelişim düzenli ve birbirini izleyen ilerlemelerdir.
• 3 yönelimi bulunur:
- Baştan ayağa doğru oluşur.
- İçten dışa, merkezden uzağa doğru oluşur.
- Genelden özele doğru oluşur.
• Gelişim bir bütündür.
• Bireysel farklılıklar söz konusudur.
Gelişim görevlerini etkileyen faktörler
Gelişimi etkileyen etmenler genel olarak kalıtım, çevre ve
zamandır. Buna ek olarak;
• Fiziksel olgunlaşma
• Toplumsal beklenti ve talepler
• Kişisel değerler ve beklentiler
Gelişim Dönemleri
• Doğum Öncesi Dönem: Döllenmeden doğuma kadar olan
dönem.

• Doğum Sonrası Dönem: Doğumdan başlayıp ölüme kadar

süren yaşam dönemidir.
Doğum Öncesi Dönemi Gelişim Ödevleri
• Temel vücut yapısının gelişmesi
• Organların oluşması
• Organların işlevlerini yerine getirecek kadar gelişmesi
Bebeklik Dönemi Gelişim Ödevleri
• Çevresel değişikliklere uyum sağlama
• Nefes almayı öğrenme
• Emmeyi gerçekleştirme
• Belli saatlerde uyumayı ve uyanık kalmayı öğrenme
• Katı yiyecekleri yemeyi öğrenme
• Tuvalet alışkanlığı kazanma
İlk Çocukluk Dönemi Gelişim Ödevleri
• Yürümeyi ve konuşmayı öğrenme
• El göz koordinasyonunu gerçekleştirme
• Öz bakım becerilerini kazanma
• Cinsiyet farklılıklarını öğrenme
• Anne, baba, kardeş ve yaşıtlarla yakın ilişki kurmayı
öğrenme
• Toplum kurallarını öğrenme
İkinci Çocukluk Dönemi Gelişim Ödevleri
• Bedenini tanıma, kabullenme ve olumlu tutumlar
geliştirme
• Yaşıtlarıyla iyi ilişkiler kurmayı öğrenme
• Cinsiyet rollerini kazanma
• Okuma, yazma gibi temel becerileri kazanma
• Vicdan ve değerler sistemi oluşturma
• Kişisel bağımsızlığını kazanma
Ergenlik Dönemi Gelişim Ödevleri
• Yaşıtları ile daha olgun ilişkiler kurma
• Cinsiyetine uygun sosyal rolleri kazanma
• Aileden duygusal bağımsızlığını kazanma
• Bir meslek seçme ve buna hazırlanma
• Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma
• Toplumsal sorumlulukları isteme ve gerçekleştirme
• Kendine özgü değerler sistemi geliştirme
Genç Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
• Bir mesleğe hazırlanma
• Bir işe girme ve bir meslekte ilerleme
• Toplum tarafından onaylanan bir sosyal gruba girme
• Bir eş seçme ve eşiyle hayatını sürdürme
• Çocuk yetiştirme
• Evin yönetimine katılabilme
• Toplumsal sorumlulukları alma
Orta Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
• Yetişkinlere özgü toplumsal sorumlulukları alabilme
• Ekonomik yaşam koşullarını oluşturma
• Gençlere rehberlik etme
• Boş zaman etkinlikleri geliştirme
• Bedende oluşan fizyolojik değişikliklere uyum sağlama
İleri Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
• Azalan fiziksel güç ve bozulan sağlığa uyum sağlama
• Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama
• Eşin ölmesi sonucu ortaya çıkan yeni koşullara uyum
gösterme
• Yaşıtları ile yakın ilişkiler kurma
• Kendi durumuna uygun fiziksel yaşam koşullarını
düzenleme
• Toplumsal sorumluluklarını yerine getirme