Przestrzeń na płaszczyźnie – perspektywa

Przestrzeń na płaszczyźnie – perspektywa

 Przestrzeń na płaszczyźnie – perspektywa

Scenariusz lekcji dla nauczyciela 

Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

 I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych,
w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich;

rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna,
powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji
przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół
problematyki iluzji przestrzeni;

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się

w działaniach indywidualnych i zespołowych.

7) podejmuje działania z zakresu estetycznego kształtowania otoczenia; projektuje i realizuje

formy dekoracyjne, podnoszące estetykę otoczenia (wykorzystuje elementy gotowe, aranżując
własny pokój, np. projektując nakrycie stołu na uroczystość rodzinną z wykorzystaniem m.in.
dekoracji kwiatowej; uwzględnia zasady estetyki podawania potraw).

Nauczysz się

wyjaśniać pojęcie perspektywa;

rozwijać wiedzę na temat poznanych sposobów tworzenia iluzji przestrzeni na

płaszczyźnie we własnej pracy twórczej;

wyznaczać: perspektywę pasową, linię horyzontu, topografię, relacje wielkości,

zakrywanie płaszczyzną, zakrywanie linią, linie kierunkowe.

Perspektywa
Artyści od zawsze szukali sposobów, aby oddać stosunki przestrzenne na dwuwymiarowej
płaszczyźnie. Stosowali różne metody na jej wyrażanie - zwane powszechnie
PERSPEKTYWĄ. Ponieważ człowiek żyje w trójwymiarowej przestrzeni, szukał sposobu na
takie przedstawienie świata, które przypominałoby faktycznie postrzeganą przestrzeń
i znajdujące się w niej obiekty. W malarstwie jest to umiejętność ukazywania
trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, z zachowaniem naturalnych stosunków
przestrzennych. Jednak nie wszyscy twórcy przedstawiali głębię. Cywilizacje prymitywne,
sztuka egipska, sztuka wschodu, sztuka nowoczesna przyjmują za punkt wyjścia inny niż
realistyczny sposób widzenia, akcentując duchowy charakter swoich dzieł.

Ważne!
 Do najbardziej charakterystycznych stosunków przestrzennych podkreślających
płaszczyznowość należą:

perspektywa rzędowa
linia horyzontu
topografia
stosunki wielkości
zakrywanie
linie kierunkowe

Filmy przedstawiające iluzję przestrzeni

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Film animowany Iluzja przestrzeni - cz. I. Film przedstawia poruszającą się od lewego boku
czerwoną linię. Z góry ekranu wyskakuje niebieski prostokąt, który ustawia się w bliskiej
odległości od czerwonej linii. Czerwona linia i prostokąt obracają się o 180 stopni, podczas
obrotu widać, że jeden z boków prostokąta jest czarny. Figury oddalają się, niebieski
prostokąt przekształca się w długą niebieską linię, natomiast czerwona linia znika w oddali.
Następnie z jednej niebieskiej linii powstają dwie niebieskie linie, które ustawione są
poziomo. Z dwóch linii wychodzi po dziewięć krótkich pionowych linii i między nimi
przemieszczają się czerwone linie. Gdy czerwone przeskakujące linie przejdą do końca
ekranu, to niebieskie linie ustawiają się w pionie, oddalają się i kurczą, powstają z nich dwa
małe prostokąty, które łączą się w jeden kwadrat a następnie w prostokąt z którego środka
wychodzi czerwona linia.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Film animowany Iluzja przestrzeni - cz. II. Film przedstawia pojawiające się kule białe, które
zmieniają barwe na zielono-żółte. Kule lekko się rozmazują począwszy od kuli która jest
najbliżej do kuli w oddali, następnie pojawia się biały ekran. W drugim kadrze film
przedstawia pomarańczowo-żółtą płaszczyznę z półkulami. Płaszczyzna porusza się
i widoczna jest z pozycji lotu ptaka, następnie pojawia się biały ekran. Kolejny kadr filmu
przedstawia białą stronę z liniami które kształtują równe kwadraty oraz okręgi, które
rozmieszczone są nieregularnie. Kratkowana płaszczyzna oddala się i pojawia się biały
ekran. Kolejny kadr filmu przedstawia czarną linię, która przekształcającą się w koło, której
boki falują i pogrubiają się. Następnie pojawiają się cztery kwadraty połączone liniami,
kwadraty wirują.

Perspektywa rzędowa
Perspektywa rzędowa - zwana też rzędową, wstęgową, fryzową - to płaszczyzna podzielona
na poziome pasy, odpowiadająca planom w obrazie. Najniżej zamieszczone jest to, co
znajduje się najbliżej. Im wyższy rząd, tym dalsza odległość.

Obejrzyj ilustrację ze schematem ukazującym zasadę tworzenia perspektywy rzędowej.

Następnie zapoznaj się z reprodukcją dzieła, w której zastosowano tę perspektywę. Taki
sposób przedstawiania tego, co dalej i bliżej stosowali między innymi Egipcjanie.
 
Perspektywa pasowa, online-skills, CC BY 3.0

Ćwiczenie 1

Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę pasową. Kliknij w wybraną reprodukcję.

 

Inna wersja zadania


Linia horyzontu
Linia horyzontu to miejsce, w którym niebo na pozór łączy się z ziemią.
W dwuwymiarowych przedstawieniach każda linia pozioma dzieląca obraz na dwie części
jest linią horyzontu. Wszystkie obiekty znajdujące się nad linią poziomą będą postrzegane
jako znajdujące się dalej, a te pod linią – jako bliższe.

Obejrzyj ilustrację ze schematem ukazującym zasadę wykorzystania linii horyzontu jako

sposobu interpretowania przestrzeni na płaszczyźnie. Następnie zapoznaj się z fotografią
krajobrazu morskiego z wyrazistą linią horyzontu, która stała się dla artysty inspiracją do
stworzenia dzieła.


Linia horyzontu, online-skills, CC BY 3.0
 Ćwiczenie 2

Wybierz dzieło, w którym zastosowano linię horyzontu. Kliknij w wybraną reprodukcję.

 

Inna wersja zadania



Topografia
Topografia to ukazanie przestrzeni na płaszczyźnie „z lotu ptaka”, przy jednoczesnym
pokazaniu obiektów widzianych z boku, co umożliwia wyeksponowanie ich najbardziej
charakterystycznego widoku. Obiekty są rozmieszczane w sposób zbliżony do schematu
mapy.

Obejrzyj rysunek i reprodukcję dzieła, ukazujące zasadę wykorzystania topografii jako

sposobu interpretowania przestrzeni na płaszczyźnie.
 

Topografia, online-skills, CC BY 3.0

Ćwiczenie 3

Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę topograficzną. Kliknij w wybraną

reprodukcję.

  

Inna wersja zadania



Relacje wielkości
Zastosowanie stosunków wielkości, określanych też jako perspektywa hieratyczna
(intencjonalna), opiera się na ukazaniu na obrazie osób ważnych jako większych od mniej
znaczących, czyli eksponowanie człowieka poprzez jego wielkość. Postacie największe
zawsze będą postrzegane jak te będące bliżej. Zasada ta powszechnie stosowana była
w średniowieczu, a wcześniej w niektórych kulturach starożytnych, np. w Egipcie.
Obejrzyj rysunek i reprodukcję dzieła ukazujące zasadę hieratyczności.


Stosunki wielkości, online-skills, CC BY 3.0

Perspektywa kulisowa
Artyści nowożytni, odwołując się do dzieł starożytnych, studiowania natury i własnej
intuicji, coraz częściej wprowadzali sposoby mające sugerować widzenie zgodne
z faktycznym spostrzeganiem świata trójwymiarowego, dlatego właśnie odwoływali się do
takich sposobów jak np. perspektywa kulisowa.

Perspektywa kulisowa (krycie)

Perspektywa kulisowa to zakrywanie przedmiotów dalszych przez te znajdujące się bliżej.

Możemy wyróżnić zakrywanie figurami i zakrywanie linią.

Obejrzyj rysunki, fotografie i reprodukcje wybranych dzieł w których zastosowano krycie.

Zakrywanie figurami
 
Krycie figurami, online-skills, CC BY 3.0

Zakrywanie linią


Krycie linią, online-skills, CC BY 3.0
Ćwiczenie 4

Wybierz dzieło, w którym zastosowano zakrywanie figurą. Kliknij w wybraną reprodukcję.

 

Inna wersja zadania


 Ćwiczenie 5

Wybierz dzieła, w których zastosowano zakrywanie figurą.

 

Inna wersja zadania



Linie kierunkowe
W celu uzyskania głębi artyści stosują również linie, którym nadają określone kierunki. Od
rozłożenia światła, kierunku linii i ich grubości uzyskany efekt może być czytany jako
przedstawienie wklęsłości lub wypukłości. Obejrzyj rysunki i reprodukcję dzieła ukazujące
zasadę wykorzystania linii kierunkowych.
 

Linie kierunkowe, online-skills, CC BY 3.0

Ćwiczenie 6

Wybierz dzieło, w którym zastosowano linie kierunkowe. Kliknij w wybraną reprodukcję.

 

Inna wersja zadania



Zadania
 
Jim Dine, „Nazywam się Jim Dine 2”, 1992, UMK, CC BY 3.0

Ćwiczenie 7

Inna wersja zadania


 Polecenie 1

Twórz tradycyjnie

Potrzebne materiały:

kartka papieru

kolorowe gazety

zdjęcia bliskich osób (mogą być czarno-białe wydruki komputerowe)

klej

nożyczki

pisaki

kredki

Za pomocą techniki kolażu wykonaj pracę plastyczną na temat: Urodzinowe menu.

Wykorzystaj w tym celu perspektywę topograficzną i/lub połącz ją z innymi sposobami
sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie. Przedstaw stół urodzinowy, na którym będzie widać
jego nakrycie, np. tort, talerze, serwetki, dzbanki z napojami i dekoracje. Zadbaj też
o przedstawienie gości siedzących przy stole tak, aby było widać, jak są ubrani. Do realizacji
zadania wykorzystaj zdjęcia Twoich bliskich. Wykonaną pracę możesz zeskanować,
a następnie wydrukować i dać w prezencie wszystkim osobom, które umieściłeś w pracy.

Słownik pojęć
Kolaż

(z francuskiego collage – „przyklejanka”) technika mieszania materiałów na płaszczyźnie

poprzez przyklejanie do przygotowanego wcześniej podłoża gotowych elementów
wyciętych z prasy, reprodukcji, fotografii, a także innych materiałów, takich jak np.:
sznurki, koraliki, czy uzupełnienie rysunkiem, malarstwem.

Perspektywa
 określenie stosowane w sztukach wizualnych, które odnosi się do sposobów
przedstawiania iluzji przestrzeni na dwuwymiarowej płaszczyźnie.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki


Grobowiec Rekhmire, „Wytwórca cegieł czerpiący wodę z basenu”, ok. 1479-25r. p.n.e., Egipt, Metropolitan Museum of Art,
New York, muzeum.bydgoszcz.pl, CC BY 3.0