BADANIA PRZYRODNICZE

1) Każda dziedzina nauka opiera się na prowadzeniu wszelakich badań,

które rozpatruje się metodami sensownego, logicznego myślenia, do
którego należy myślenie dedukcyjne i indukcyjne.

DEDUKCJA INDUKCJA
- przechodzenie od ogółu do szczegółu, - przechodzenie od szczegółu do ogółu,
np. skoro wszystkie ptaki mają dzioby, to np. skoro kruk ma dziób, to mają go
dziób ma także kruk wszystkie ptaki

- na podstawie twierdzenia ogólnego - na podstawie szczegółowych badań

formułuje się szczegółowe wnioski, naukowych formułuje się uogólnienia
Które pozwalają powiązać fakty i teorie

2) Logiczne myślenie prowadzi do formułowania pytań, na które naukowcy mogą

odpowiedzieć prowadząc:

a) obserwację – prowadzenie badań bez wpływu na przedmiot badawczy, np.

obserwacja zachowań godowych żurawi koroniastych

b) doświadczenie (eksperyment) – badanie pewnego zjawiska w

odpowiednio zmienionych warunkach, np. badania wpływu światła
na szybkość wzrostu roślin

3) Prowadzenie badań:

a) określenie problemu badawczego (cel badania w formie pytania lub

równoważnika zdania)

b) postawienie hipotezy (przewidywana odpowiedź na problem badawczy)

c) weryfikacja hipotezy przez:

 zaplanowanie badania

 wykonanie badania selekcjonując obiekty badań na:

 próbę badawczą – organizmy lub procesy poddawane

pewnemu czynnikowi

 próbę kontrolną – organizmu lub procesu nie poddawane

pewnemu czynnikowi
 BADANIA PRZYRODNICZE

 sporządzenie dokumentacji

d) postawienie wniosku

4) Wyniki badań są zbierane i reprezentowane jako:

a) dane jakościowe – fotografie, rysunki, filmy

b) dane ilościowe – tabele, diagramy, wykresy

5)

RODZAJE
WYKRESÓW

kołowy słupkowy liniowy

6) Na wykresach liniowych i słupkowych dane oznacza się w formie zmiennej:

a) zależnej

b) niezależnej
 BADANIA PRZYRODNICZE

ZMIENNA ZALEŻNA ZMIENNA NIEZALEŻNA

- wartość zmieniana pod wpływem - wartość zmieniana przez badacza
zmiennej niezależnej
- oznaczana na osi X
- oznaczana na osi Y
- temperatura
- np. intensywność fotosyntezy

zmienna
zależna

zmienna niezależna

Rysunek 1 - Oznaczenie zmiennych na wykresie liniowym (źr. www.elektroda.pl)

7) Podczas pobierania odpowiednich do dokumentacji pomiarów należy zwrócić

uwagę na:

a) rodzaj mierzonego parametru

b) częstotliwość pomiarów

c) stosowane narzędzia pomiarowe

8) Mikroskop to przyrząd optyczny służący do obserwacji niewielkich obiektów,

np. komórek. Każdy mikroskop ma zdolność rozdzielczą, czyli najmniejszą
odległość między dwoma punktami, która kiedy zostanie przekroczona, wtedy
obiekt jest ukazywany jako jeden punkt. W mikroskopii są używane 2 jednostki:

a) nanometr (nm) – 1 nm = 10-9 m

b) mikrometr (µm) – 1 µm = 10-6 m

W labolatoriach są najczęściej używane mikroskopy optyczne i elektronowe.

 BADANIA PRZYRODNICZE

9) Mikroskop optyczny:

a) pozwala na 1000-krotne
powiększenie obrazu

b) ma zdolność rozdzielczą
równą 0,2 µm

c) posiada układ:

 optyczny – oświetla preparat

i wytwarza jego obraz Rysunek 2 - Mikroskop optyczny (źr. Repetytorium maturzysty wyd. Greg)

 mechaniczny – umożliwia manipulację preparatem

i przesuwaniem części optycznych względem preparatu

d) Wyświetla obraz pozorny, powiększony i odwrócony

10) Mikroskopy optyczne pozwalają na obserwację żywych lub martwych komórek.

Martwe komórki są poddawane obróbce chemicznej, np. przez utwardzenie
żywicą. Taki preparat można obejrzeć pod mikroskopem fluorescencyjnym.
Obrazy w nim oglądane mają postać kolorowych struktur na czarnym
tle, ponieważ emitują fale świetlne o określonej długości, np. kariotyp.

Rysunek 3 – Kariotyp człowieka (źr. wikipedia.pl)

11)

MIKROSKOPY
ELEKTRONOWE

skaningowy transmisyjny
mikroskop mikroskop
elektronowy elektronowy
(SEM) (TEM)
 BADANIA PRZYRODNICZE

Cecha SEM TEM

Maksymalne
powiększenie do 500 000 razy do 1 000 000 razy
obrazu
Zdolność 1 nm 0,2 nm
rozdzielcza
Obiekty martwe Martwe
Preparaty martwe obiekty pokryte cienką martwe obiekty utwardzone
warstwą metalu środkami chemicznymi
Obraz trójwymiarowy trójwymiarowy
Soczewki elektromagnetyczne elektromagnetyczne

12) Przykłady zdjęć spod:

a) mikroskopu optycznego

Rysunek 4- Preparaty spod mikroskopu optycznego

b) SEM (źr. www.teleskopy.pl)

Rysunek 5 - Preparaty spod SEM

źr. wikipedia.pl)

c) TEM

Rysunek 6 - Preparat spod TEM

źr. wikipedia.pl)