T.C.

ĠNKILAP TARĠHĠ VE ATATÜRKÇÜLÜK

4.ÜNĠTE
ÇAĞDAġ TÜRKĠYE YOLUNDA ADIMLAR

Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni

Sosyal Bilgiler Öğretmenleri sosyalciniz.wordpress.com

 SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922)
NEDENLERİ
 Osmanlı Devleti’nin Mondros Ateşkesi ile fiilen sona ermesi
 TBMM’nin açılmasıyla ulusal egemenlik ilkesinin yerleşmeye
başlaması
 Osmanlı Devleti’nin Sevr’i kabul etmekle kendi kendini yok
sayması
 TBMM’nin 1921 Anayasası’nı kabul ederek Osmanlı’nın
egemenlik haklarını ve yetkilerini elinden alması
 Osmanlı Devleti’nin Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla İtilaf
Devletleri tarafından hukuken yok sayılması
 Saltanatın ulusal egemenliğe ters düşmesi (en önemli neden)
 Lozan Barış Görüşmelerine Osmanlı Hükümeti’nin de
çağrılmış olması (hızlandırıcı neden)
SONUÇLARI
 623 yıllık Osmanlı Devleti kesin olarak sona erdi.
 İtilaf Devletleri’nin Lozan’da ikilik çıkarma planları
bozulmuştur.
 Laikliğe geçişte ilk adım atılmış oldu.
 TBMM’nin siyasi alanda gerçekleştirdiği ilk büyük inkılaptır
(Aynı zamanda tek inkılap hareketidir.).
 Cumhuriyet yönetimine geçiş sürecini hızlandırmıştır.
 Saltanatın kaldırılması, Atatürk’ün ulusal egemenlik ve
Cumhuriyetçilik ilkeleriyle paralellik göstermektedir.
Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 İtilaf Devletleri’nin Lozan Görüşmelerine TBMM(Ankara)
ve İstanbul Hükümetlerini birlikte çağırmalarının amacı;
Türk tarafını bölerek, iki hükümet arasındaki ikilikten
yararlanmak istemeleridir.
 İstanbul Hükümeti’nin, Ankara’ya Lozan’a birlikte katılma
çağrısı yapması üzerine, TBMM bu durumu ortadan
kaldırmak ve İtilafların planlarını bozmak için 1 Kasım
1922’de saltanatı kaldırmıştır.
 Sadece Halifelik yetkileri kalan son Osmanlı Padişahı Vahdettin,
17 Kasım 1922’de bir İngiliz zırhlısıyla yurdu terk etmiştir.
 Vahdettin’in İngilizlere yazdığı sığınma mektubunda yalnızca,
“Müslümanların Halifesi” ünvanını kullanması, siyasi
yetkilerinin kalmadığını kabul ettiğinin göstergesidir.
 TBMM, İngiltere’nin Vahdetin aracılığı ile Müslüman Anadolu
halkını kışkırtmasını önlemek amacıyla Osmanlı
hanedanından Abdülmecit Efendi’yi Halife ilan etti.
 Abdülmecit Efendi, meclis iradesiyle seçilen ilk ve son
halifedir. Böylece halifelik milletin egemenliğine bağlanmıştır.
 Halifelik makamının saltanatla birlikte kaldırılmamasının
nedeni, kamuoyu ve şartların hazır olmamasıdır.

 İtilaf Devletleri konferans için Lozan’ı (İsviçre)
önerince, TBMM, haberleĢmenin zor
olacağını söyleyerek İzmir’i önermiş, ancak
devletlerarası geleneklere göre
görüĢmelerin tarafsız bir yerde yapılması
gerektiğinden Lozan kabul edilmiştir.
 TBMM’nin amacı; Mustafa Kemal PaĢa’nın
görüĢmelere doğrudan müdahale
edebilmesini sağlamaktı.
SINIRLAR
 Suriye Sınırı: Fransa ile imzalanan Ankara
AntlaĢması ile çizilen sınır,
 Irak Sınırı: Musul Sorunu yüzünden
çözümlenememiĢ, Türkiye ile Ġngiltere
arasında çözümlenmek üzere ileri bir
tarihe ertelenmiĢtir.
 Batı Sınırı: Meriç Nehri sınır kabul edildi.
ÖNEMĠ
 Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı ve
toprak bütünlüğü tüm dünya devletleri
tarafından tanındı.
 Misak-ı Milli sınırları büyük ölçüde
gerçekleĢtirildi.
 Devletlerarası eĢitlik ilkesine göre
hazırlanması ve emperyalizme karĢı baĢarılı
olması yönüyle sömürge halindeki uluslara
örnek olmuĢtur.
 Geçerliliğini günümüze kadar koruyan
uluslararası bir antlaĢmadır.
LOZAN BARIġ ANTLAġMASI (24 TEMMUZ 1923)
 Konferansa Türkiye’yi Ġsmet PaĢa temsil
etmiştir.
 TBMM, Lozan’a gidecek heyetten,
Kapitülasyonlar ve Ermeni Yurdu (Azınlıklar)
konularında kesinlikle taviz verilmemesini
istemiştir.
 Azınlıklar ve kapitülasyonlar konusunda Türk
tarafının kesin tavır koyması, tam
bağımsızlıktan ödün verilmeyeceğini gösterir.
 Lozan’da Türk heyetinin en çok üzerinde
durduğu ilkeler devletlerin eĢitliği ve tam
bağımsızlıktır.
 ADALAR: Bozcaada, Gökçeada Türkiye’ye,
Rodos, Oniki Ada Ġtalya’ya, Kıbrıs Ġngiltere’ye,
diğer bütün adalar Yunanistan’a bırakıldı.
 KAPĠTÜLASYONLAR: Tam bağımsızlığımızı
engelleyen kapitülasyonlar kaldırıldı.
 BOĞAZLAR: Yönetimi, Milletler Cemiyeti’nin
garantisinde, Türkiye’nin baĢkanlığındaki
uluslararası bir komisyona bırakıldı.
 Boğazların yönetiminin uluslararası bir
komisyona bırakılması Türkiye’nin egemenlik
haklarını zedeleyici niteliktedir.
 AZINLIKLAR: Türkiye’deki tüm azınlıklar Türk
vatandaĢı kabul edilmiştir. Böylece
Avrupalıların içiĢlerimize karıĢma problemi
ortadan kalktı ve tam bağımsızlığımız
sağlanmıĢ oldu.
Lozan’dan Kalan Sorunlar
 Musul Sorunu (Irak sınırı)
 Hatay Sorunu
 Boğazlar Komisyonu
 Konferansa; Ġngiltere, Fransa, Ġtalya,
TBMM Hükümeti, Yunanistan, Japonya,
Romanya, Yugoslavya, Belçika ve
Portekiz doğrudan katılırken, Sovyet Rusya
ve Bulgaristan Boğazlar konusunda, ABD
ise gözlemci olarak katılmıştır.
 I. görüşmeler Boğazlar, Ermeni Yurdu,
Kapitülasyonlar (en önemlisi), Musul
Sorunu gibi konularda antlaşma
sağlanamadığı için 4 ġubat 1923’te kesildi.
 Ancak daha sonra görüşmelere yeniden
başlandı ve 24 Temmuz 1923’te Lozan
BarıĢ AntlaĢması imzalandı.
 NÜFUS MÜBADELESĠ (DEĞĠġ - TOKUġ)
Türkiye’deki Rumlar ile Yunanistan’daki
Türklerin karĢılıklı olarak değiĢ – tokuĢ
edilmesi kararı alındı.
 SAVAġ TAZMĠNATI: Yunanistan,
Edirne’nin Karaağaç bölgesini savaş
tamiratı olarak Türkiye’ye vermiştir.
 DIġ BORÇLAR: Osmanlı Devletinden
ayrılan devletlere paylaĢtırılmıĢtır.
Borçlar konusunda Türkiye’ye en fazla direnen
devlet Fransa olmuĢtur.
 YABANCI OKULLAR: Türkiye’deki bütün
yabancı okulların Türk devletinin
düzenleyeceği esaslara göre eğitim
yapmaları kararlaştırıldı.
 FENER RUM PATRĠKHANESĠ: Türkiye
aleyhinde siyasi faaliyetlerde
bulunmamak Ģartıyla açık kalacaktı.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR - İZMİR İKTİSAT KONGRESİ (17 ŞUBAT 1923)

 Osmanlı Dönemi’nde ulusal bir ekonominin
kurulamamasının nedenleri;
 Kapitülasyonlar
 Bankacılık, ticaret, ulaşım sektörlerinin yabancıların elinde olması
 Sanayi İnkılâbı’nın gerçekleştirilememesi
 Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi)
 Yeraltı ve yerüstü kaynaklarının yabancıların eline geçmesi
 Lozan Barış Antlaşması’yla kapitülasyonların kaldırılması,
bağımsız ve milli bir ekonominin kurulması için gerekli olan
ortamı hazırlamış oldu.
 “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun,
ekonomik zaferler ile taçlandırılmazlarsa kazanılan zaferler
yaşayamaz, az zamanda söner.” Atatürk

 Kongrede alınan kararlar:  İzmir İktisat Kongresi’nde

 İzmir İktisat Kongresi; çiftçi, tüccar,
sanayici ve işçi temsilcilerinin katılımı ile
toplandı. Amacı, yeni Türk devletinin
ekonomi politikasını belirlemek ve
ekonomik bağımsızlık konusundaki
kararlılığını göstermekti.
o 1924’te ilk özel banka olan İş Bankası
kurulmuştur.
o 1925 yılında Ticaret ve Sanayi Odaları
kuruldu.
o Özel girişimcileri özendirmek amacıyla
1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu
çıkarıldı.
o Ancak özel sermaye yetersizliği ve 1929
Dünya ekonomik bunalımının
etkisiyle istenilen sonuç elde edilemedi.
o 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı
uygulanmaya konularak, devlet eliyle
önemli tesisler açılmıştır. Sümerbank,
merinos, cam, kâğıt, deri, şeker ve
demir - çelik fabrikaları kuruldu.
 Küçük işletmelerden fabrikalara geçilmelidir. daha çok liberal bir
 Demiryolu ulaşımına öncelik verilmelidir. ekonomik kalkınma
 Milli bankalar kurulmalıdır. politikası benimsenmiş,
 Hammaddesi yurt içinde olan ürünlerle ilgili sanayi dalları devletin ekonomik alanda
kurulmalıdır. özendirici ve koruyucu
 Yabancıların elinde bulunan işletmeler satın alınarak bir rol üstlenmesi
millileştirilmelidir. hedeflenmiştir.
 Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır.
 En önemli karar, ekonomik bağımsızlığı amaçlayan olan  İzmir İktisat Kongresine
Misak-ı İktisadi (Ekonomi Andı)’dir. her kesimden insanın
 Ekonomik bağımsızlık için izlenecek yol; yabancılara katılması Halkçılık ilkesi
bağımlı kalmadan, ulusal kaynaklarımızı, ulusal ile,
güçlerimizle yine ulus için değerlendirmektir. milli bir ekonomi
amaçlanması
 Özel sektörün ve teknik bilgilerin yetersizliği, milliyetçilik ilkesi ile,
 Gelir seviyesinin çok düşük olması, kalkınmanın devlet eliyle
 1929’a kadar sanayinin dışa karşı korunamaması, gerçekleştirilmesi
 Özel sektörün yapabildiği yatırımların miktar ve çeşit devletçilik ilkesi ile
itibariyle yeterli olmaması, ilgilidir.
 1929 Dünya Ekonomik bunalımı nedeniyle 1933’e kadar
istenilen sanayileşme sağlanamamıştır.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 CUMHURİYETİN İLANI (29 EKİM 1923)
 Cumhuriyet’in ilanına ortam hazırlayan gelişmeler
şunlardır: (Kronolojik olarak)
 Saltanatın kaldırılması
 II. TBMM’nin açılması
 Lozan Barış Antlaşması’nın II. TBMM’de onaylanması
 Yeni Türk Devleti’nin ilk siyasi partisi olan Halk Fırkası’nın
kurulması
 İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından boşaltılması
 Ankara’nın başkent olması
 Mecliste meydana gelen hükümet bunalımı
 Meclis Hükümeti Sisteminde Bakanlar tek tek meclis
içerisinden seçiliyordu. Bu sistem hükümeti kurmayı ve
sürdürmeyi zorlaştırmaktaydı. Bu yüzden bir an önce
Cumhuriyeti ilan edip Kabine Sistemi’ne geçmek
gerekmekteydi.
 Ülkenin işgalden kurtarılması ve saltanatın kaldırılmasından
sonra milletvekilleri arasındaki görüş ayrılıkları artmaya
başladı. Bu da hükümet bunalımını iyice arttırdı.
 Kabine Sisteminde Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından
ve TBMM üyeleri arasından seçilir.
 Bakanlar, başbakan tarafından TBMM üyeleri arasından
seçilerek ve Cumhurbaşkanı tarafından meclisin onayına
sunulur.
 Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından kendi üyeleri
arasından seçilir.
 Cumhuriyet’in ilanını gerektiren nedenler şunlardır:
o Yeni Türk Devletinin rejiminin ne olacağı konusundaki
tartışmalar
o Saltanatın kaldırılmasından sonra oluşan devlet başkanlığı
sorunu
o Yeni Türk Devleti’nin yapacağı inkılâplara en uygun rejimin
Cumhuriyet olması
o Meclis Hükümeti Sistemi’nin zamanla işleyemez hale gelmesi ve
yaşanan hükümet bunalımları
 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. 1921 Anayasasının
birinci maddesinin sonuna “Türkiye Devleti’nin yönetim şekli
Cumhuriyettir.” eklendi.
 Cumhuriyet’in ilanı ile Çözümlenen Sorunlar
 Yeni Türk Devleti’nin adı konuldu.
 Yönetim şekli (rejimi) belirlendi. Böylece rejim konusundaki
tartışmalar sona erdi.
 Gazi Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanı seçilerek Devlet
Başkanlığı sorunu da kesin olarak çözüme kavuştu.
 Meclis Hükümeti Sistemi’nden Kabine Sistemi’ne geçildi.
Böylece Meclis’te yaşanan hükümet bunalımları da sona erdi.
Ayrıca devlet işleri hız kazandı ve yapılacak inkılâplara uygun
ortam hazırlandı.
 Demokratikleşme yolunda önemli bir adım atıldı.
 İlk Başbakanlık görevi İsmet (İnönü) Paşa’ya verildi.
 Fethi (Okyar) Bey de TBMM Başkanlığı’na seçildi.
Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 HALĠFELĠĞĠN KALDIRILMASI ( 3 MART 1924 )
 Hz. Muhammed’in vefatından sonra devlet ve hükümet iĢlerini
yürütmek amacıyla seçilen idarecilere “Halife” denilmiştir.
 Ġlk dört halife seçimle belirlenmiĢ, ancak Emevilerden itibaren
halifelik saltanata dönüĢmüĢtür.
 Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi ile Halifelik, Osmanlı padiĢahlarına
geçmiĢtir (1517).
 I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti bütün Müslümanları İtilaf
Devletleri’ne karşı birleştirebilmek için “Cihat” ilan etmiş ancak başarılı
olamamıştır. Bu çağrı İslam Dünyası’nda destek görmemiş hatta
İngilizlerin kışkırtması ile Araplar Osmanlı Devleti’ne karĢı
ayaklanmıĢlardır.
 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılırken Ģartlar ve ortam müsait
olmadığından halifelik makamına dokunulmamıĢ, TBMM, Osmanlı
hanedandan Abdülmecit Efendi’yi halife olarak seçmiştir.
Halifeliğin Kaldırılma Nedenleri
 Halifeliğin ulusal egemenlikle (Cumhuriyetle) bağdaĢmaması
 Halifeliğin laik düzene geçiĢte en önemli engel olması
 Halifenin devlet iĢlerine karıĢması ve padiĢah gibi davranması
 Bazı çevrelerin halifeye yeniden siyasi haklar sağlamaya çalışmaları
 DıĢ güçlerin kendi çıkarları doğrultusunda halifelik kurumunu
savunmaları ve desteklemeleri
 TBMM, 3 Mart 1924’te çıkardığı yasa ile halifeliği kaldırdı. Aynı yasa ile
Osmanlı Hanedanı’nın yurt dışına çıkarılması kabul edildi.
 Halifeliğin kaldırılması siyasi alanda yapılan bir inkılaptır.
 Laikliğin önündeki en büyük engelin kaldırılmasıdır.
 Laiklik ilkesi ile ilgilidir.
Halifeliğin Kaldırılmasının Önemi
 Laik düzene geçiĢte önemli bir adım atılmıĢ oldu (en önemlisi).
 Ulusal egemenlik ilkesi pekiĢtirildi.
 Türkiye Cumhuriyeti’nin karakteri tam olarak ortaya çıktı.
 Eski rejim yanlılarının dayanak noktası yok edilerek saltanata
dönüĢ yolları kapatıldı.
 Yapılacak inkılâplara zemin hazırlandı.
 Devlet yönetimindeki ikili yapı ortadan kalktı.
 Türkiye’deki ümmetçilik arayıĢları sona erdi ve milliyetçiliğin
temelleri güçlendirildi.
Aynı gün ( 3 Mart 1924 ) Ģu kanunlar da kabul edilmiĢtir:
o Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) Kanunu: Eğitim ve öğretim
birleĢtirilerek devlet denetimine alınmıştır. Tüm okullar Milli
Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıĢtır. Medreseler kapatılmıĢ,
modern okullar açılmıĢtır. Karma ve laik eğitime geçilmiştir.
o ġer’iyye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak yerine Diyanet ĠĢleri
BaĢkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Böylece laik
devlet olma yönünde önemli bir adım atılmıştır. Ayrıca yönetimdeki
iki başlılık da sona ermiştir.
o Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak yerine Genel Kurmay
BaĢkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kurulmuştur. Böylece
ordunun siyasetten ayrılması yönünde ilk adım atılmıştır.
Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni

 Siyasi Partiler, demokrasinin vazgeçilmez
unsurlarından biridir.
 I. TBMM’de partiler yoktu. Meclis içerisinde siyasi
görüş ayrılıklarından dolayı çeşitli gruplar vardı.
 Ġlk mecliste bütün milletvekillerinin tek amacı
yurdu düĢmandan kurtarmak ve Misak-ı Milli’yi
gerçekleĢtirmekti. Ancak daha sonra gruplar
oluşmaya başladı.
 Bu grupların içinde en etkili olanı Mustafa Kemal’in
kurduğu Müdafaa-i Hukuk Grubu idi.
TERAKKĠPERVER CUMHURĠYET FIRKASI
(17 KASIM 1924 - 5 HAZĠRAN 1925)
o Mustafa Kemal'in Milli Mücadeledeki yakın silah
arkadaĢları tarafından kurulmuĢtur.
o Partinin kurucuları Kazım Karabekir, Refet Bey
(Bele), Rauf Bey (Orbay) Ali Fuat Bey (Cebesoy),
Adnan Bey (Adıvar)’dır.
o Bu partinin kurulmasında Mustafa Kemal PaĢa ile
silah arkadaĢları arasında meydana gelen siyasi
görüĢ ayrılıkları etkili olmuĢtur.
o Partinin kurucuları aynı zamanda ordu mensubu
subaylardı. Bu nedenle 19 Aralık 1924’te bir yasa
çıkartıldı. Bu yasaya göre ordu mensubu olanlar
siyasi partilere üye olamayacaklardı. Bu nedenle
Terakkiperver Fırkasının kurucuları ordudan istifa
etmek zorunda kalmıĢlardır.
o Bu yasanın çıkarılmasındaki amaç; ordunun
siyasete karıĢtırılmamasıdır. Ayrıca bu uygulamayla
ulus egemenliği ilkesi pekiĢtirilmiĢ oldu.
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası parti
programında;
 Dini düĢünce ve inançlara saygılı olunacağını,
 Serbest ekonomi politikası (liberalizm)
uygulanacağını ifade etmiştir.
ÇOK PARTĠLĠ HAYATA GEÇĠġ DENEMELERĠ
CUMHURĠYET HALK FIRKASI (9 EYLÜL 1923)
 Mustafa Kemal çalışmaları esnasında Müdafaa-i
Hukuk grubuyla birlikte hareket etmiş ve bu
grubun bir uzantısı olarak 9 Eylül 1923’te Halk
Fırkası’nı kurmuştur (Ġlk siyasi parti).
 Cumhuriyetin ilanından sonra adı Cumhuriyet
Halk Fırkası olarak değiştirilmiş, daha sonra da
Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır.
 Atatürk, 1938’e kadar CHP’nin başkanlığını
yapmıştır. Atatürk’ten sonra bu görevi 1950’ye
kadar İsmet İnönü yerine getirmiştir.
CHP’nin kurulma nedenleri:
 Ġnkılâpların yapılması için bir siyasi oluĢuma
gerek duyulması
 Yenilikleri, halkın katılacağı bir parti
aracılığıyla halka benimsetme düĢüncesi
 Halkın istek ve görüĢlerinin Meclise daha
kolay yansımasını sağlamak ve demokrasiyi
kurum ve kurallarıyla iĢletme düĢüncesi.
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası rejim ve
laiklik karĢıtı olanların sığınağı haline geldiği
ve ġeyh Sait Ayaklanmasıyla ilgisi olduğu
gerekçesiyle 5 Haziran 1925'te kapatılmıştır.
 Böylece çok partili hayata geçiĢin ilk
denemesi baĢarısızlıkla sonuçlanmıĢtır.
 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, kurulan ikinci
siyasi parti ve ilk muhalefet partisidir.
 Serbest Cumhuriyet Fırkası, kurulan üçüncü
siyasi parti ve ikinci muhalefet partisidir.
 Serbest Cumhuriyet Fırkasının feshedilmesinden
sonra çıkan Menemen Olayı, partinin kendini
feshetmesindeki haklılığı ortaya çıkarmıĢtır.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 Cumhuriyet Halk Fırkası, Atatürk’ün 6 ilkesini
parti felsefesi olarak kabul etmiĢtir.
 Ekonomide devletçilik ilkesini benimsemiştir.
 1946 yılına kadar Meclisteki tek parti; 1950
yılına kadar da iktidar partisidir.
 Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan inkılâpların
ve Atatürk ilkelerinin uygulayıcısı da
Cumhuriyet Halk Partisi olmuĢtur.
 Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun iktidarda
kalan partisi Cumhuriyet Halk Partisi’dir.
SERBEST CUMHURĠYET FIRKASI
(12 AĞUSTOS - 18 ARALIK 1930)
 Mustafa Kemal’in isteğiyle Fethi Okyar
tarafından kurulmuştur.
 Amaç; 1929’da dünya ekonomik
bunalımının etkilerini azaltmak, ekonomik
alanda yeni politikalar üretmek,
demokrasiyi tüm kurum ve kurallarıyla
iĢletmek, hükümetin uygulamalarının daha
iyi denetlenmesini sağlamak, halkın istek
ve görüĢlerinin meclise tam olarak
yansımasını sağlama düşüncesidir.
 Serbest Cumhuriyet Partisi;
 Ekonomide liberalizmi (serbest piyasa
ekonomisi) savunmuş, Cumhuriyet’e bağlı ve
laiklikten yana olacağını belirtmiştir.
 Serbest Cumhuriyet Partisine de rejim karĢıtı
olanlar girmeye baĢlamıĢ, Fethi Okyar bu
gelişme üzerine o dönemde yapılan yerel
seçimlerde büyük başarı kazanmasına rağmen
partisini feshetmek zorunda kalmıĢtır.
 Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılması ile
ikinci çok partili hayata geçiĢ denemesi de
baĢarılı olamamıĢtır. Bundan sonra Atatürk
döneminde bir daha çok partili hayata
geçiĢ giriĢiminde bulunulmamıĢtır.
 SOSYAL VE TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN ĠNKILAPLAR
KILIK KIYAFET ALANINDA ĠNKILAP
25 KASIM 1925
 Osmanlı Devleti zamanında kılık kıyafet konusunda
birlik yoktu. Bu durum toplumda hoĢ bir görünüm
oluĢturmuyordu.
 Türk toplumunu görünüĢ itibariyle de çağdaĢ bir
görünüme kavuĢturmak için Şapka Kanunu çıkarıldı
ve kılık kıyafet konusunda inkılap yapıldı.
 Atatürk ilk kez Kastamonu’da şapka giymiştir.
Kılık kıyafet inkılabı ile;
 Giyim-kuĢamda çağdaĢlaĢma sağlandı.
 Kıyafet karmaĢasına son verilerek birlik beraberlik
sağlandı.
 ÇağdaĢlaĢmayı amaçladığı için Ġnkılapçılık ilkesi
ile, görünüm olarak da eĢitliği amaçladığı için
Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
KADINLARA SĠYASĠ HAKLARIN VERĠLMESĠ
 
 Belediye seçimlerine katılma hakkı verilmesi
(3 Nisan 1930) Ġlk siyasi haktır.
 Muhtar olma hakkının verilmesi (26 Ekim 1933)
 Milletvekili seçme- seçilme hakkının verilmesi
(5 Aralık 1934)
 Türk kadını birçok Avrupa ülkesinden önce siyasi
haklarına kavuĢmuĢtur.
 1935’te yapılan seçimlerde meclise 18 kadın
milletvekili girmiştir.
 Seçme ve seçilme hakkı olduğu için
Cumhuriyetçilik ilkesi ile, bu hak kadınlara da
verildiği için Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
 KODLAMA: Belediyenin Muhtarı Vekil oldu.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
TEKKE, ZAVĠYE VE TÜRBELERĠN KAPATILMASI
30 KASIM 1925
 Tekke; tarikatların toplantı, tören, eğitim
yeridir. Zaviye ise tekkenin daha küçüğüdür.
 Tekke ve zaviyeler, Osmanlı devletinde
tarikatların faaliyet yaptığı yerlerdi.
 Osmanlı devletinin son zamanlarında tekke ve
zaviyeler esas görevlerinden uzaklaĢmıĢlar
ve halkın din duygularının istismar edildiği
yerler haline gelmiĢlerdi.
 İnsanların dini duygularını sömüren ve
gerçek amacından uzaklaĢmıĢ bu kurumlar
kapatılmıştır. Ayrıca Ģeyhlik, derviĢlik,
dedelik gibi unvanlar da kaldırılmıĢtır.
Böylece;
 Türk halkının bilime, akılcılığa ve laik
düĢünceye yönelmesi,
 Birlik beraberliğin sağlanması yönünde
önemli bir adım atıldı.
ġeyh, derviĢ, mürit gibi unvanların
kullanılması ve bunlarla ilgili elbiselerin
giyilmesi ve muskacılık yasaklandı.
 Türbeler kapatılırken Yavuz ve Fatih gibi Türk
büyüklerinin türbelerinin kapatılmaması; Türk
Ġnkılabının tarihi kökleri koparmaya yönelik
olmadığını gösterdi.
“Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler ve
mensuplar memleketi olamaz.” Atatürk
 Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması,
Laiklik ve Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
 Soyadı Kanunu, ayrıcalıkları kaldırdığı ve
eĢitliği sağladığı için Halkçılık ilkesi ile
ilgilidir.
TAKVĠM, SAAT VE ÖLÇÜLERDE DEĞĠġĠKLĠK
o Osmanlı Devletinde kullanılan Hicri ve Rumi
takvim kaldırılarak yerine Miladi Takvim ve
uluslararası saat sistemi kabul edildi. (26 Aralık
1925) 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya
başlandı.
o 20 Mayıs 1928’de Arap rakamları yerine
uluslararası rakamlar kabul edildi
o 26 Mart 1931’de eski ölçü birimleri ( okka,
endaze, arşın) yerine kilogram, metre ve litre
kabul edildi.
o Hafta tatili Cuma gününden Pazar gününe alındı.
(1935)
 Takvim, Saat ve Ölçülerde değişikliğin amacı,
Batılı /Avrupalı devletlerle olan ekonomik
iliĢkilerde kolaylık ve birlik sağlanmasıdır.
 Takvim, saat ve ölçülerde yapılan inkılaplar,
Ġnkılapçılık ilkesi ve ÇağdaĢlaĢma hedefi ile
ilgilidir.
SOYADI KANUNU
Osmanlı Devletinde kişiler yer, ana baba adları ya da
lakapları ile tanınıyorlardı. Bu durum devletle olan
resmi ilişkilerde ( okul-vergi-askerlik-tapu) karışıklığa
neden oluyordu. Bu karışıklığa son vermek için Soyadı
Kanunu çıkarıldı. Böylece;
  Kişilerin toplum hayatında kolayca tanınmaları
sağlandı.
  Ağa, paşa, bey, hacı, hoca gibi ayrıcalık
belirten lakap ve ünvanlar ile Osmanlı
Devletinden kalan niĢan ve rütbelerin
kullanılması yasaklandı.
  Uluslararası ilişkilerde düzen sağlandı.
  TBMM tarafından Mustafa Kemal’e Atatürk
soyadı verildi.

Anayasa: Bir devletin rejimini, işleyişini, kişi hak ve hürriyetlerini ortaya koyan temel kanundur.
Anayasalarımız sırasıyla; 1921,1924, 1961, 1982
anayasalarıdır.
TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU
(20 OCAK 1921)
 İnönü Zaferi’nden sonra hazırlanarak
yürürlüğe konmuştur.
 Savaşın zor şartları altında hazırlanmış
olmasından dolayı olağanüstü özellikler
taşıyan bir anayasadır.
 Başlıca maddeleri şu şekilde sıralanabilir;
 Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir. Yani
bütün güçlerin kaynağı millettir (TBMM’dir.).
 Yasama, yürütme, yargı yetkileri TBMM'ye
aittir. Güçler birliği ilkesi esas alınmıştır.
 Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de
başkanıdır (Meclis Hükümeti Sistemi).
 Tek meclis ve meclisin üstünlüğü ilkeleri kabul
edilmiştir. Laik bir anayasa özelliği taşımaz.
 Cumhuriyetin ilanından sonra 1921 Anayasası
yetersiz kalmış, bu nedenle 1924 Anayasası’nın
hazırlanması zorunlu hale gelmiştir.
1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının Ortak
Özellikleri
o Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
o Bütün güçlerin kaynağı millettir.
o Cumhuriyet rejiminin ve temel niteliklerinin
değiştirilemez olmasıdır.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
HUKUK ALANINDA İNKILAPLAR
1924 ANAYASASI (20 NİSAN 1924)
 Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir (ilk kez).
 Devletin dini İslam, dili Türkçe, başkenti
Ankara’dır.
 Bütün güçlerin kaynağı millettir, egemenlik
hakkı millete aittir.
 1924 Anayasası’nda da ulusal egemenlik,
güçler birliği, tek meclis ve meclisin
üstünlüğü ilkeleri 1921 Anayasası’nda olduğu
gibi devam etmiş hatta daha da geliştirilmiştir
(Kabine Sistemi’ne geçilmiştir.).
 1928’de Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır”
ibaresi çıkarılmıştır. Böylece laiklik ilkesi
benimsenmiştir
 1924 Anayasası en uzun süre yürürlükte
kalan anayasadır.
 1924 Anayasası, en fazla değişikliğe uğrayan
anayasadır.
 Patrikhane’nin evlendirme, boşanma gibi bir
takım dünyevi yetkileri de elinden alınmıştır.
Sadece bir dini kurum olarak kalması
sağlanmıştır (Azınlıkların haklarını koruma
yetkileri sona erdi.).
 Türk Medeni Kanunu, akla dayanan hukuk
kurallarını getirmekle laiklik;
kadınları erkeklerle eşit duruma getirmesi
yönüyle halkçılık;
eski kurumları yıkması yönüyle de
inkılâpçılık ilkesiyle yakından ilgilidir.
 İsviçre Borçlar Kanunu, Alman Ticaret Hukuku,
İtalyan Ceza Hukuku alınmıştır.
MEDENİ KANUNUN KABULÜ (17 ŞUBAT 1926)
Hukuk İnkılabı Yapılmasının Nedenleri
 Osmanlı Devleti’nde hukuk birliğinin olmaması
 Osmanlı hukuk sisteminin din esaslarına göre
düzenlenmiş olması ve laik yönetim anlayışıyla
bağdaşmaması
 Kadın – erkek eşitliğinin tam olarak sağlanmak
istenmesi
 Milli birlik ve bütünleşmeyi hızlandırma düşüncesi
 Yenilikler yapılırken kanunların Batı’dan alınmasının
nedenleri; savaştan yeni çıkmış toplumda bu kanunları
hazırlayabilecek yeterli kadronun olmayışı ve hukuk
kurallarının hazırlanmasının uzun zaman almasıdır.
 17 Şubat 1926’da, İsviçre Medeni Kanunu örnek
alınarak Türk Medeni Kanunu kabul edildi.
 İsviçre Medeni Kanunu’nun örnek alınmasının
nedenleri; Bu alandaki en son kanun olması, sade
olması, sorunlara pratik yollardan çözüm getirmesi,
kadın ve erkek eşitliğine önem vermesi, laik ve
demokratik olmasıdır
 Osmanlı Devleti’nde bu alanda hazırlanan Mecelle dini
kurallara göre hazırlanmıştı. Çağın koşullarına ve
toplumun ihtiyaçlarına cevap vermekten uzaktı.
Medeni Kanun ile;
 Tek eşli evlilik ve resmi nikâh zorunluluğu getirildi.
 Kadına da boşanma hakkı tanındı.
 Kadınlara mirasta eşitlik ve mahkemede şahitlik
hakları tanındı.
 Kadınlara istediği mesleği seçme ve çalışma hakları
sağlandı.
 Ayrıca hukuk birliği sağlanmıştır.
 Bu haklarla Türk kadını ekonomik ve sosyal haklar
yönünden toplum içerisinde layık olduğu yeri almıştır.
 Medeni Kanun’un kabulü ile ümmet toplumu
anlayışından ulus toplumu anlayışına geçilmiştir.

ŞEYH SAİT AYAKLANMASI
(13 ŞUBAT – 3 HAZİRAN 1925)
 Halifeliğin kaldırılmasından sonra, laikliğe
ve Cumhuriyet yönetimine karşı olanlar
tarafından çıkarılmıştır.
 Ayaklanmanın çıkmasında, Musul konusunda
Türkiye'yi zayıf duruma düşürmek isteyen
İngiltere’nin Doğu Anadolu’da yaptığı
çalışmalar da etkili olmuştur.
 Şeyh Sait Ayaklanması, Genç (Bingöl)’te
başlamış, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da
birçok ili içerisine alacak şekilde genişlemiştir.
Ayaklanmanın bastırılması için alınan önlemler:
 Fethi Okyar Hükümeti istifa etti. İsmet İnönü
yeni hükümeti kurdu.
 Takrir-i Sükûn (Huzuru Sağlama) Kanunu
çıkarıldı.
 İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
 Bölgede kısmi seferberlik ilan edildi.
 Basına sansür uygulanmıştır.
 Bu önlemlerin alınması ve uygulanması sonucu
ayaklanma 3 Haziran 1925'te bastırıldı.
SONUÇLARI
o Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isyanda
rolü olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır
(5 Haziran 1925).
o Şeyh Sait isyanı, Türkiye’de çok partili hayata
geçiş için ortamın uygun olmadığını ve
henüz demokrasinin tam anlamıyla
uygulanamayacağını göstermiştir.
REJİM KARŞITI İSYAN VE OLAYLAR
MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ
(16 HAZİRAN 1926)
 Cumhuriyet ve laiklik karşıtları, eski
İttihatçılar ve yeni rejime karşı olanlar
tarafından planlanan bu suikast Mustafa
Kemal’in İzmir gezisi sırasında
gerçekleştirilecekti.
 Ancak, olay daha önceden haber alınınca
(Mustafa Kemal’in İzmir’e bir gün gecikmeli
gitmesi ve suikastçileri kaçıracak olan Giritli
Şevki’nin durumu İzmir valisine bildirmesi
üzerine öğrenilmiştir) gerçekleştirilememiş ve
suikastı planlayan 13 kişi yakalanarak
İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanmıştır.
 Bu olaydan sonra İttihat ve Terakkiciler, devlet
kadrolarından tamamen tasfiye edilmişlerdir.
 İzmir suikasti millet egemenliğine dayalı
rejime karşı bir girişimdir.
 Mustafa Kemal’in bu olaydan sonra söylediği
şu sözler, onun Türkiye Cumhuriyeti’ne verdiği
önemi bir kez daha ortaya koymuştur:
“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak
olacaktır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti
ilelebet payidar kalacaktır.”
o İngiltere bu isyanı kullanarak Musul
sorununun Türkiye aleyhine
çözümlenmesini sağlamıştır.
o 1926 Ankara Antlaşması’yla Musul,
İngiltere’nin mandası altındaki Irak
Hükümeti’ne bırakılmıştır. Bu durum Misak-ı
Milli’ye aykırıdır.
MENEMEN OLAYI
(23 ARALIK 1930)
 Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın
kapatılmasından sonra, İzmir’in Menemen
ilçesinde rejim karşıtlarının çıkarmış
olduğu olaydır.
 Derviş Mehmet ve yandaşları tarafından
Menemen’de askerlik yapan öğretmen
Asteğmen Kubilay şehit edilmiştir.
 Olay kısa sürede bastırılmış, Derviş Mehmet
ve yandaşları yakalanarak Askeri
Mahkeme de yargılanarak
cezalandırılmışlardır.
 Menemen Olayı, Şeyh Sait İsyanı’ndan
sonra laik Cumhuriyete karşı çıkan ikinci
isyandır.
 Hem Şeyh Sait İsyanı, hem de Menemen
Olayı, Türkiye’de henüz demokrasi
ortamının oluşmadığını göstermiştir.
 Cumhuriyet’in ilanından sonra bir süre
daha tek partili yönetimin sürdürülmesinin
en önemli nedenleri; yapılacak olan
inkılâpların ülkeye yerleşmesini sağlama
ve halkın gerekli olan siyasal olgunluğa
erişmesini beklemektir.
o Bu olay iç politikada yaşanan sorunların
dış politikayı olumsuz etkilediğini
göstermiştir.
o Laik Cumhuriyet rejimini yıkmaya
yönelik ilk isyandır.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 KABOTAJ KANUNU – NUTUK – BĠR CUMHURĠYET KENTĠ - SAĞLIK ALANINDA ÇALIġMALAR
KABOTAJ KANUNU - 1 TEMMUZ 1926
Kabotaj; bir ülkenin kendi karasularında
(deniz ve limanları arasında) yük ve yolcu
taĢıma hakkıdır. Bu hak Osmanlı Devletinde
yabancı Ģirketlere verilmiĢti. Bu durum
ekonomik bağımsızlığımıza ve egemenlik
haklarımıza aykırı bir durumdu.
 Kabotaj Kanununun kabul edilmesi ile
limanlarımız arasındaki yük ve yolcu
taĢıma hakkı Türklere verildi.
 Türk karasularında yük ve yolcu taĢıma
haklarının Türklere ait olduğu kabul edildi.
(1 Temmuz 1926)
 Kabotaj Kanunu ile denizyolları
millileĢtirildiği için Milliyetçilik ilkesi ile,
ekonomi ile ilgili olduğu için de
Devletçilik ilkesi ile ilgilidir.
BĠR CUMHURĠYET KENTĠ
 Atatürk, Ankara’nın Cumhuriyete yakıĢır
bir Ģehir olması için çalıĢmıĢ, Ankara’da
fakülteler, üniversiteler kurmuĢ, Ģehrin
planlı geliĢmesi için 1928 yılında bir
yarışma düzenlemiş, yarışmayı Alman
Mimar Hermann Jansen kazanmıştır.
 Ankara’nın gelecek 50 yılı düĢünülerek
300 bin nüfuslu Ģehir planı yapmıĢtır.
BĠR DEVRĠN ANALĠZĠ: NUTUK
 Nutuk, yeni Türk devletinin yazılan ilk
tarihidir. Yazarı Mustafa Kemal Atatürk’tür.
 Atatürk yaptığı çalışmaları Türk insanına
tanıtabilmek amacıyla bu kitabı kaleme
almıştır.
 Nutuk, Cumhuriyet Halk Partisinin 15-20
Ekim 1927 tarihleri arasında Ankara da
toplanan Ġkinci Kongresinde Atatürk
tarafından okunmuĢtur.
 Nutuk, 1919’dan baĢlayarak 1927 ye kadar
olan tarih dilimini incelemektedir. Bu
dönem üç bölümde ele alınmıştır.
1- Kuva-yı Milliye Dönemi (1919-1920)
2- TBMM Dönemi (1920-1923)
3- Cumhuriyet Dönemi (1923-1927)
 Atatürk bu eserinde, ulusal varlığı sona ermiĢ
sayılan büyük bir ulusun, bağımsızlığını
nasıl kazandığını, bilim ve tekniğin en son
ilkelerine dayanan ulusal ve çağdaĢ bir
devleti nasıl kurduğunu anlatmaya
çalışmıştır.
 Nutuk’un birçok dile çevrilmesi onun
evrensel bir eser olduğunu gösterir.
Kurulan diğer kurumlar: Kızılay, YeĢilay, Verem
SavaĢ Dernekleri, Çocuk Esirgeme Kurumu gibi
sosyal kuruluşlardır.
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
SAĞLIK ALANINDA YAPILAN ÇALIġMALAR
DEVLET TOPLUM ELELE
 Milletin sağlığını korumak ve
güçlendirmek, bulaĢıcı ve salgın
hastalıkları önlemek ve sağlıklı nesiller
yetiĢmesini sağlamak politikası esas alındı.
Bunun için de;
 Koruyucu hekimliğe önem verilerek
Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu.
 İlk Hıfzısıhha Enstitüsüne Sağlık Bakanı Refik
Saydam’ın adı verildi.
 Verem o önemde yaygın bir hastalıktı. Bu
amaçla; Behçet Uz’un girişimiyle
 1923’te İzmir Veremle Mücadele Cemiyeti;
 15 Ağustos 1924’te İstanbul’da Senatoryum;
 1925’te Veremle mücadele için ilk Dispanser;
 1927’de Ġstanbul Veremle Mücadele
Cemiyeti kuruldu.
 Senatoryum: Uzun dönemli tedavi gerektiren
hastalıklara sahip (verem) hastaların
iyileştirilmesi için kurulmuş sağlık kuruluşu.
 Dispanser: Ayakta tedavisi yapılabilecek
durumdaki hastaların, hafif tedavi edilerek,
karşılığında ücret talep edilmeyen bakım evi.
 1930’da Umumi Hıfzısıhha Kanunu çıkarıldı.
Umumi Hıfzısıhha Kanunu ile veremlilerin
ihbar edilmesi ve önlem alınması ile ilgili
kanundur.
 Behçet hastalığını ilk kez 1937 yılında
Hulusi Behçet tanımladığı için bu hastalık
onun adıyla anılır.
 EĞĠTĠM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN ĠNKILAPLAR - I
Eğitimde yenilik yapılmasını gerektiren sebepler:
 Eğitim ve öğretimi çağdaş esaslara göre
düzenlemek
 Eğitim ve öğretim kurumlarında laikleşmeyi
sağlamak
 Eğitim kurumlarında eğitim-öğretim birliğini
sağlamak
 Kültür çatışmalarını ortadan kaldırmak
 Milli, bilimsel ve çağdaş değerlerle donanmış
bir nesil yetiştirmek
HARF ĠNKILABI (1 KASIM 1928)

 Okuma yazmayı kolaylaştırmak, okur - yazar
oranını arttırmak ve konuşma dili ile yazı dili
arasındaki farkı ortadan kaldırmak amacıyla 1
Kasım 1928’de Arap alfabesi kaldırılarak
Latin alfabesi kabul edilmiştir. Böylece;
 Okuma yazma bilenlerin sayısında artış
olmuş ve bilimsel çalışmalar hızlanmıştır.
 Basılan kitap sayısı artmış, batılılaşma ve
çağdaşlaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır.
 Milli kültürümüz daha da gelişmeye
başlamıştır.
o Okur-yazar olmayan yetişkinlere okuma
yazma öğretmek ve yeni Türk harflerinin
tanıtılmasını sağlamak için Millet Mektepleri
açılmış (1928) ve ülke genelinde okuma -
yazma seferberliği başlatılmıştır.
o 24 Kasım 1928’de Atatürk’e Başöğretmen
ünvanı verilmiştir.
TEVHĠD-Ġ TEDRĠSAT KANUNU Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun
(3 MART 1924) (Milli Eğitim Temel Kanunu - Mart 1926)
 Eğitim ve öğretim birleştirilmiş,
o Ġlk ve orta öğretimin esasları tespit
 Medreseler kapatılmış; yabancı okullar Milli
edilmiş,
Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır. Böylece
o Bütün okul açma faaliyetleri devletin
eğitim ve öğretim faaliyetlerinden kaynaklanan
tasarrufuna alınmış,
kültür çatışmaları önlenmeye çalışılmıştır.
o Ġlköğretim parasız ve zorunlu hale
 Yabancı okullara Türkçe, Tarih ve Coğrafya
getirilmiş,
dersleri konulmuş ve bu derslerin Türk
o Eğitimin millileştirilmesi ve
öğretmenler tarafından okutulması sağlanmıştır.
çağdaşlaştırılması amaçlanmıştır.
 Karma ve laik eğitime geçilmiş, eğitimin
Ayrıca;
çağdaşlaşması ve laikleşmesi sağlanmıştır.
 1926’da çıkarılan bir kanunla ticaret
hayatında Türkçe kullanılması
öngörülmüştür.
Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (15 Nisan 1931)
 1927’de çıkarılan bir kanunla sokak
adları Türkçeleştirilmiştir.
 Türk tarihinin sadece Osmanlı ve Ġslam
 1928’de Arap rakamları kaldırılarak
tarihiyle sınırlı olmadığını göstermek
uluslararası rakamlar kabul
 Türk milletinin geçmişini araştırıp eski Türk
edilmiştir.
tarihini de aydınlatmak
 Türklerin dünya uygarlığına yaptıkları
Türk Dil Kurumu’nun Açılması
hizmetleri ve katkıları ortaya koymak
 Ümmetçi tarih anlayışı yerine milli tarih (12 Temmuz 1932)
anlayışını oluşturmak
 Türk dilini yabancı dillerin
 Türkler hakkındaki olumsuz propagandaları
etkisinden kurtarmak
çürütmek için kurulmuştur.
 Konuşma ve yazı dili arasındaki
 Türk Tarih Kurumu’nun açılmasıyla Türk tarihi ile
birlikteliği sağlamak
ilgili çalışmalar hızlanmış; ümmetçi tarih
 Türkçeyi bilim dili haline getirmek
anlayışından milli tarih anlayışına geçilmiştir.
 Türk dilinin zenginliğini ortaya
çıkarmak
“Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler
 Türk Dil Kurumu ve Tarih
yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”
Kurumu’nun açılması Atatürk’ün
milliyetçilik ilkesiyle doğrudan
Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni
ilgilidir.
 T.C.ĠNKILAP TARĠHĠ KARMA NOTLAR

TARIM ALANINDAKĠ GELĠġMELER EĞĠTĠM KÜLTÜR ALANINDAKĠ DĠĞER EKONOMĠ ALANINDAKĠ DĠĞER
MODERN TARIMIN DOĞUġU GELĠġMELER GELĠġMELER

 Osmanlı Devleti zamanında köylüden alınan AĢar
Vergisi (1/10 oranındaki ürün vergisi) kaldırıldı.
(1925)
 Aşar verginin kaldırılması ile köylüyü ağır vergi
yükünden kurtarmak ve tarımsal üretimi
arttırmak amaçlanmıĢtır.
 Toprak Reformu yapıldı ve köylüye toprak
mülkiyeti sağlandı.
 Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu.
 Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği kuruldu.
 Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.
 Ziraat okulları açıldı.
 Örnek çiftlikler kuruldu.
 Makineleşmeye önem verildi.
 Köylünün yararına bir uygulama olduğu için
Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
LAĠKLĠĞE GEÇĠġ AġAMALARI
 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi
açılmıştır (Ġlk Yüksekokul).
 1932’de Halkevleri (Halk Eğitim
Merkezleri) kurulmuştur.
 1933’de Darülfünun’un yerine
Cumhuriyet’in ilk üniversitesi olan
Ġstanbul Üniversitesi kurularak Avrupa
modeline göre örgütlendirilmiştir
(Üniversite Reformu).
 Ankara’da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi
(1936)
 Ankara’da Musiki Muallim Mektebi (1924)
açılmış,
 Sanayi-i Nefise mektebi Güzel Sanatlar
Akademisi’ne dönüştürülmüş (1928),
 Ankara Devlet Konservatuvarı (1936) ,
 Resim ve Heykel Müzesi açılmıştır. (1937)
Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni
 1933‟te Birinci BeĢ Yıllık Kalkınma
Planı hazırlandı ve uygulandı. 1938’de
hazırlanan Ġkinci BeĢ Yıllık Kalkınma
Planı 2.Dünya savaĢı nedeniyle
uygulanamadı.
 Özel sermaye yetersiz olduğundan
Karma Ekonomi modeli benimsendi.
 ĠĢ Bankası kuruldu.(1924)
 Yerli sanayiyi korumak için gümrük
vergileri yükseltildi.
 TeĢvik-i Sanayi Kanunu kabul
edildi.(1927)
 Ülkemizdeki maden kaynaklarını
araĢtırmak için MTA (Maden Tetkik ve
Arama Enstitüsü) kuruldu.(1935)
 Maden yataklarını iĢletmek için
Etibank kuruldu.
 Dokuma sanayini geliştirmek için
Sümerbank kuruldu.
 Birçok yabancı kuruluĢ devletleĢtirildi.

1-Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922 ) Ġlk aĢama

Siyasi alanda yapılan inkılapların diğer adı, yönetim ve idari alanda yapılan
2-Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) En önemli aĢama
inkılaplardır.
3-ġer'iye ve Evkaf Vekaleti'nin kaldırılması( Mart 1924)
Siyasi alanda yapılan inkılaplar Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda
4-Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun Kabulü (3 Mart 1924)
yapılmıştır.
KISA KISA

5-Tekke-Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925)

Toplumsal alanda yapılan inkılapların diğer adı sosyal alanda yapılan
6-Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926)
inkılaplardır.
7-“Devletin Dini Ġslam'dır" maddesinin anayasadan
Toplumsal alanda yapılan inkılapların büyük bir kısmı Halkçılık ilkesi ile
çıkarılması (10 Nisan 1928)
ilgilidir.
8-Laikliğin Anayasa'ya girmesi (5 Şubat 1937)
Eğitim ve Kültür alanında yapılan inkılapların büyük bir kısmı Milliyetçilik
ilkesi doğrultusunda yapılmıĢtır.
 ALANLARINA GÖRE ĠNKILAPLAR

SĠYASĠ ALANDA YAPILAN ĠNKILAPLAR
1-Saltanatın Kaldırılması (1922 )
2-Ankara’nın Başkent İlan Edilmesi (1923)
3-Cumhuriyetin Ġlanı (1923)
4-1921 ve 1924 Anayasaları
5-Halifeliğin Kaldırılması (1924 )
6-Ordunun Siyasetten Ayrılması (1924)
7-Çok Partili Hayata GeçiĢ Denemeleri (1924-
1930)
8-Kadınlara Siyasi Hakların Verilmesi (1930-
1933-1934)
EĞĠTĠM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN
ĠNKILAPLAR
1-Tevhid-i Tedrisat Kanunu (1924)
2-Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (1926)
3-Harf Ġnkılabı-Latin Alfabesinin Kabulü
(1928)
4-Güzel Sanatlar Akademisinin Açılması (1928)
5-Millet Mekteplerinin Açılması (1929)
6-Türk Tarih Kurumunun Kurulması (1931)
7-Türk Dil Kurumunun Kurulması (1932)
8-Halk Evlerinin Açılması (1932)
9-Üniversite Reformu (1933)
10-İstanbul Üniversitesinin Açılması (1933)
11-Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesinin
Açılması (1936)
12-Devlet Konservatuarının Kurulması (1936)
13-Resim ve Heykel Müzesinin Açılması 1937
SOSYAL VE TOPLUMSAL ALANDA
ĠNKILAPLAR
1-ġapka Ġnkılabı-Kılık Kıyafette Yenilik (1925 )
2-Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
(1925)
3-Takvim, Saat (1925) ve Ölçülerde DeğiĢiklik
(1931)
4-Soyadı Kanunu (1934)
5-Lakap ve Unvanların Kullanımının
Yasaklanması (1934)
6-Kadınlara Siyasi Hakların Verilmesi (1930-
1933-1934)
7-Hafta Tatilinin Cuma’dan Pazar’a Alınması
(1935)
TARIM ALANINDA ĠNKILAPLAR
1-AĢar Vergisinin kaldırılması (1925)
2-Tarım Kredi Kooperatiflerinin
kurulması(1925)
3-Atatürk Orman Çiftliğinin kurulması(1925)
4-Yüksek Ziraat Enstitüsünün kurulması
5-Ziraat Okullarının açılması
6-Toprak Reformu (1929)
SAĞLIK ALANINDA ĠNKILAPLAR
1-Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının
kurulması(1920)
2-Numune Hastanelerinin açılması(1924)
3-Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarılması(1930)
4-Veremle Mücadele Cemiyetinin kurulması
5-Senatoryum ve Dispanserlerin kurulması
HUKUK ALANINDA YAPILAN ĠNKILAPLAR
1-1921 Anayasası (1921)
2-1924 Anayasası (1924)
3-ġeriyye Mahkemelerinin Kapatılması (1924)
4-Türk Medeni Kanunun Kabulü-İsviçre (1926)
5-Türk Ceza Kanunu-İtalya (1926)
6-Türk Ticaret Kanunu-Almanya (1926)
7-Borçlar Kanunu-İsviçre (1928)
EKONOMĠ ALANINDA YAPILAN ĠNKILAPLAR
1-Ġzmir Ġktisat Kongresi (1923)
2-Türkiye İş Bankasının Kurulması (1924)
3-AĢar Vergisinin Kaldırılması (1925)
4-Örnek Çiftliklerin Kurulması (1925)
5-Tarım Kredi Kooperatiflerinin Kurulması (1925)
6-Kabotaj Kanununun Kabulü (1926)
7-TeĢvik-i Sanayi Kanununun Çıkarılması (1927)
8-Toprak Reformunun Yapılması (1929)
9-Devletçilik Ġlkesinin Uygulanması (1933)
10-I. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı (1933)
11-Sümerbank (1933) ve Etibank’ın (1935)
Kurulması
12-Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü’nün
Kurulması (1935)
13-II. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1938)
14-Karabük Demir Çelik Fabrikasının Açılması
(1939)
Zeki DOĞAN
Sosyal Bilgiler Öğretmeni
sosyalciniz.wordpress.com