FUNGSI INVERS

1. Invers suatu fungsi

Invers fungsi adalah sebuah fungsi yang berkebalikan dari fungsi asalnya.

Perhatikan gambar di bawah ini.

1
Jika f : A  B maka invers fungsi dinyatakan dengan f : B  A . Jika y  f (x) maka
1
x f ( y) .

1
Suatu fungsi f : A  B mempunyai fungsi invers f : B  A jika dan hanya jika f merupakan
fungsi bijektif.

Cara menentukan invers suatu fungsi:

Contoh :
1
Tentukan invers f ( x) dari fungsi berikut :

3x  5
1. f ( x)  3x  5 4. f ( x) 
2x  1
 3x  7
2. f ( x)  3  7 x 5. f ( x) 
2x  8
1
3. f ( x)  x5 6. f ( x)  x 2  2 x  1
3

Jawab :

1. f ( x)  3x  5
Misal : 3x  5  y
3x  y  5
y5
x
3
y5
1
f ( y) 
3
x5 1
Jadi f 1 ( x)   ( x  5)
3 3
2. f ( x)  3  7 x
Misal : 3  7 x  y
 7x  y  3
y 3
x
7
y 3
f 1 ( y ) 
7
x3 1
Jadi f 1 ( x)    ( x  3)
7 7

1
3. f ( x)  x5
3
1
Misal : x  5  y
3
1
x  y5
3
x  3( y  5)
x  3 y  15
f 1 ( y)  3 y  15
Jadi f 1 ( x)  3x  15

3x  5
4. f ( x) 
2x  1
3x  5
Misal : y
2x  1
3x  5  y (2 x  1)
3 x  5  2 xy  y
3 x  2 xy  y  5
x(3  2 y )  y  5
y 5
x
3  2y
y 5
f 1 ( y ) 
3  2y
x5
Jadi f 1 ( x) 
3  2x

 3x  7
5. f ( x) 
2x  8
 3x  7
Misal : y
2x  8
 3 x  7  y (2 x  8)
 3x  7  2 xy  8 y
 3x  2 xy  8 y  7
 3x  2 xy  8 y  7
x(3  2 y )  8 y  7
8y  7
x
3  2y
8y  7
f 1 ( y ) 
3  2y
8x  7
Jadi f 1 ( x) 
3  2x

6. f ( x)  x 2  2 x  1
Misal : x 2  2 x  1  y
( x  1) 2  y  5
x 1   y
x   y 1
f 1 ( y)   y  1
1
Jadi f ( x)   x  1

Rumus menentukan invers fungsi:

xb
1. Jika f ( x)  ax  b maka f 1 ( x) 
a
ax  b  dx  b
2. Jika f ( x)  maka f 1 ( x) 
cx  d cx  a
xn  b
3. Jika f ( x)  n ax  b maka f 1 ( x) 
a
4. Jika f ( x)  a x maka f 1 ( x) a log x

1
5. Jika f ( x) a log x maka f ( x)  a x

6. Jika f ( x)  ax 2  bx  c maka
b 1 D
f 1 ( x)   x 
2a a 4a 

atau
1  b  b 2  4a (c  x )
f ( x) 
2a
 2. Fungsi invers dari fungsi komposisi

Rumus :

( gof )( x)  ( f 1og 1 )( x)

atau

( fog)( x)  ( g 1of 1 )( x)

Contoh :

Diketahui f ( x)  x  5 dan g ( x)  3x  7 . Tentukan :

a. ( fog) 1 ( x)
b. ( fog) 1 (2)

Jawab :

a. ( fog ) 1 ( x)  ?
Cara 1
Cari ( fog )( x)  f ( g ( x))
 f (3x  7)
 (3x  7)  5
 3x  2

Cari ( fog ) 1 ( x)
( fog )( x)  y
3x  2  y
3x  y  2
 y2
x
3
y2
( fog ) 1 ( y ) 
3
x2 1
Jadi ( fog ) 1 ( x)   ( x  2)
3 3
Cara 2
f ( x)  x  5
1
Cari f ( x)  .. ?
x5 y
x  y 5
f 1 ( y)  y  5
1
f ( x)  x  5

g ( x)  3x  7
Cari g 1 ( x)  .. ?
3x  7  y
3x  y  7
y7
x
3
y7
g 1 ( y ) 
3
x7
g 1 ( x) 
3

Cari ( fog) 1 ( x)  ( g 1of 1 )( x)  Rumus

 g 1 ( f 1 ( x))
 g 1 ( x  5)
( x  5)  7

3
x2

3
1
 ( x  2)
3

b. ( fog) 1 (2)  .. ?
1 1
Sudah dicari ( fog ) ( x)  3 ( x  2)
1 1 4
Maka ( fog ) 1 (2)  (2  2)  (4)  
3 3 3