Örnek.5.1.

“Creager Profilinin Belirlenmesi”

h0= 2.5 m savak yükü için, x = 0.5m, 1.5 m, 5.0 m ve 7.5 m mesafelerinde Creager profilinin alt ve üst nap
koordinatlarını hesaplayarak profili çiziniz.

Çözüm: Verilen x mesafeleri x/ho = x/2.5 değerleri hesaplanmış, bunlara karşılık gelen y/h o Tablo 5.1 ‘den
y y
y= h 0=2. 5
alınarak h0 h 0 şeklinde bulunmuştur. Mesela x = 1.5 iken alt napta ve üst naptaki kotlar şöyle
x 1 .5 ( y)
= =0. 6 x =0. 6 → alt =0 . 063 ⇒ ( y )alt =2. 5∗0 . 063=0 . 158 m
hesaplanır. h0 2 .5 h0 h0
( y )üst
→ =−0 .620 ⇒ ( y )üst =2 .5∗(−0 . 62 )=−1 . 55 m
h0

x(m) 0.5 1.5 5.0 7.5

x/h0 0.2 0.6 2.0 3.0
y/h Alt nap .007 .063 1.315 3.11
Üst nap -.772 -0.62 .693 2.50
y(m) Alt nap .018 0.158 3.29 7.8
Üst nap -1.93 -1.55 1.73 6.25

-2
-1
5.0 7.5
1 x (m)
2
3
4
5
6
Alt Nap
7

y (m)
Alt nap---regülatör gövdesi kotu
Üst nap---su yüzeyi kotu

Örnek.5.2. “Ogee Profilinin Belirlenmesi”

Savak yükü h0=1.5m, x = 1, 2, 3, 4 ve 5 m için alt nap koordinatlarını hesaplayıp profili çiziniz.
−0 . 85
Çözüm: y=0. 5 h0 ×x 1. 85 h 0=1 . 5⇒ y=0 . 354 x 1. 85

x(m 1 2 3 4 5
)
y(m 0.35 1.28 2.7 4.60 6.96
) 0
 0 x(m)
1 2 3 4 5
1
2
3
4
5
6
7

y(m)

Örnek 5.3. “Sabit Bağlama Hesabı”

Sulama yapmak maksadıyla bir akarsu üzerinde yapılacak olan bir sabit bağlama için gerekli veriler:
İletim kanalının çıkış taban kotu 600 m, iletim (isale) kanalı boyu 10 km, eğimi 0.0005 (5/10 000 ), su alma
yerindeki yersel yük kayıpları toplam 0.40m, bağlamanın talveg kotu 595m, savak katsayısı C s = 2.0,
Lane katsayısı CL = 4.0 (ince çakıl), bağlamanın net boyu 50 m, Q maks = 200 m3/sn, Qmin = 30 m3/sn,
QAlınan = 10 m3/sn, Beton = 2.4 t/m3, sürtünme katsayısı f = 0.75, Manning katsayısı n = 0.012 (k St=83.3),
zemin emniyet gerilmesi 15 kg/cm2, diğer veriler şekilde verilmiştir.

2m

BKK
Qmaks.
Qmin.

BY
1.5m
1m

1.5m
1.5m 1m

6m 8m 1m

İstenenler:
a. b = 4*y olacak şekilde, şev eğimi 1/1.5 olan trapez en kesitli iletim kanalını boyutlandırınız.
b. Bağlamanın kret kotunu (BKK) ve yüksekliğini hesaplayınız.
c. Gerekli tahkikleri (kontrolleri) (kayma, devrilme ve gerilme için) yapınız.
Çözüm:
a. İletim kanalı:

B
 0.15m

y
1
1.5
1.5*y
1.5y b=4*y

1
Q= R 2/3 J 1/2 A ,
n A = 4y2 + 1.5y2 = 5.5y2, U = 4y + 3.61y = 7.61y, R = A/U = 5.5y2 / 7.61y = 0.723y,
1
Q=Q a =10= × ( 0. 723 y )2/3∗0 . 00051/2∗5. 5 y 2 ⇒ y =1. 075 m ,
0 . 012
b = 4*1.075 = 4.3 m, B = 4.3 + 3*1.075 = 7.525 m,

Kanal üst kotu yüksekliği: y + 0.15 (= hava payı) = 1.075 + 0.15 = 1.225m.

b. Bağlama Kotları:

[ Bağ . ¿ ] [ kret ¿ ] ¿ ¿ ¿
¿
Minimum debi için hesap yapılmalıdır, çünkü bu durumda bağlama üzerindeki su yüksekliği en az,
dolayısıyla bağlama kret kotu maksimum olur.
Q = Qmin – Qalınan = 30 – 10 = 20 m3/sn, Q = CbH 3/2  20 = 2.0*50*H1.5  H = 0.34m = Hmin

Bağlama kret kotu = Kanal taban kotu + Su yüksekliği + Yersel yük kayıpl. + Sürekli yük kaybı - Savak yüks.
= 600 + 1.075 + 0.40 + 10 000*0.0005 - 0.34 = 606.14m
Bağlama yüksekliği: BY= BKK – Talveg Kotu = 606.14 – 595 = 11.14m bulunur.

c. Tahkikler:

Maksimum debi halinde taşkın olduğundan, sulama suyuna ihtiyaç yoktur; alınan debi Qa = 0’dır.

Q = Qmaks.  200 = 2*50*H3/2  H = Hmaks = 1.59 m bulunur.

Memba ve mansap su seviyeleri arasındaki fark ΔH = BY + H - Hmansap

Mak s.s. ΔH1 = 11.14 + 1.59 – 1.5 = 11.23 m

Min s.s. ΔH2 = 11.14 + 0.34 – 1.0 = 10.48m . Emniyetli tarafta kalmak için büyük olan değer seçilir, ΔH = 11.23 m

(5.9a) Gerekli minimum (teorik) bağlama boyu  Lteorik = Clane*ΔHmaks = 4*11.23 = 44.92m ,

(5.9b) Mevcut bağlama boyu  Lşekil = 1.5 + (6+8+1 )/3 + 1.5 = 8.0m

Lteorik > Lşekil → Palplanş gereklidir.

Palplanş boyu ; Lp = (Lt – Lş)/2 = (44.92 – 8 )/2 = 18.46m  18.5m.

(Su palplanş boyunu bir aşağı bir yukarı dolaşıyor, bu sebeple 2’ye bölünür.)

Bu palplanş derinliği çok büyüktür. Bu sebeple yarı boydaki palplanşı membada, yarı boydakini de mansapta
yapmak uygundur.

(Lp)memba = (Lp)mansap = Lp / 2 = 18.5 / 2 = 9.25m,

Hidrolik eğim = Birim boydaki yük kaybı J = ΔHmaks / Lt = 11.23 / 44.92 = 0.25 m/m

Stabilite hesapları sadece ana gövde için yapılacaktır.

Qmaks

11.14

1
1.5m 1m
3 L = 6m 4
Lp = 9.25 L’ = 6/3=2m

1 - 4 arasında, 1m boyda 0.25m yük kaybı vardır. Bir noktadaki net (gerçek) basınç, brüt basınçtan
(hidrostatik) yük kaybı çıkarılarak bulunur. L boyu düşeyde kendisi, yatayda 1/3’ü alınır.
Pnet = Pbrüt – hk = Pbrüt – JL = Pb – 0.25L,
1 noktasında P1brüt = 1.59 +11.14 = 12.73 m,
2 noktasında P2brüt = 1.59 + 11.14 + 1.5 + 9.25 = 23.48 m,
3 ve 4 noktalarında P3.4brüt = 1.59 + 11.14 + 1.5 = 14.23 m,
1 noktasında Pnet = P1b – 0.25L = 12.73 – 0.25*0 = 12.73m.

Nokt L JL (m) Pbrüt (m) Pnet (m)

a
1 0 0 12.73 12.73
2 10.75 (=1.5+9.25) 2.69 23.48 20.79
3 20 (=10.75+9.25) 5 14.23 9.23
4 22 (=20+6/3) 5.5 14.23 8.73
 11.14
Y1
X1
12.64

4
X2 Y2
0.5
0.5
Y3 1.0

12.64 1.59 2.0m 4.0m

8.73 U1

0.5 U2

Etkiyen kuvvetler ve bu kuvvetlerin 4 noktasına göre momentleri şöyledir.

⃗
X 1= 1.59*12.64 = 20.1 t. M4 = 20.1*12.64/2 = 127 tm.

⃗
X 2= 12.642 / 2 = 79.88 t, M4 = 79.88*12.63 / 3 = 336.6 tm.

↓ Y1 = 2*11.64*2.4 = 55.87 t, M4 = 55.87*5 = 279.4 tm

↓ Y2 = 11.64* 4*2.4 / 2 = 55.87 t, M4 = 55.87*8/3 = 149 tm

↓ Y3 = 6*1*2.4 = 14.4 t, M4 = 14.4*3 = 43.2 tm

↑ U1 = 8.73*6 = 52.4 t, M4 = 52.4*3 = 157.2 tm.

↑ U2 = 0.5*6 / 2 = 1.5 t, M4 = 1.5*4 = 6 tm.

⃗
Kayma tahkiki: ∑
X= X 1 + X 2=20 . 1+79 .88=100 t ,

↓ ∑ Y =Y 1 +Y 2 +Y 3−U 1−U 2=55 . 9+55 . 9+14 . 4−52 . 4−1. 5=72. 3 t

Kayma Faktörü:
F k =∑ X / ∑ Y =100/72. 3=1. 38 ¿ f =0 .75 ⇒¿ Kaymaya Karşı Emniyetsiz!!.

Devrilme tahkiki: Mk = MY1+Y2+Y3 = 279.4 + 149 + 43.2 = 471.6 tm.

Md = MX1+X2+U1+U2 = 127 + 336.6 + 157.2 + 6 = 626.8 tm,

Devrilme Faktörü : Fd = Mk / Md = 471.6 / 626.8 = 0.75 < 1.5 Devrilmeye Karşı Emniyetsiz!!.
Gerilme Tahkiki :
6m

.O 1m

O noktasına göre momentler;

∑ M o=127 +336 .6−55 . 87∗2+55. 87∗1/3+14 . 4∗0+52. 4∗0+1. 5∗1=372 tm ,
N=∑ Y −∑ U =72. 3 t , A = 6 x 1 = 6 m 2,

N M o∗y
σ 1, 2 = ± ,
A I y = 6 / 2 = 3, I = 1 x 63 / 12 = 18 m4,

72 .3 372∗3
σ 1= − =−50t /m2 =−5. 0 kg /cm2 <0
6 18 (Çekme) Emniyetsiz.

72 . 3 372∗3
σ 2= + =74 . 1 t/m2 =7 . 41 kg/cm 2 <σ zem=15 kg /cm2
6 18 Emniyetli,

Sonuç: Kayma, Devrilme ve Gerilme tahkikleri sağlamadı. Beton gövdenin taban boyutları büyütülerek
(B > 6m, B  8 ~ 10 m ) hesaplar tekrar edilmelidir.

Örnek.5.4. Sabit Bağlama Hesabı: Sulama maksatlı bir bağlamanın verileri: Qmax = 300 m3/sn, Qmin = 20
2
m /sn, Qa = 10 m /sn, C
3 3 = 2.0, C = 3.0, iletim kanalı taban kotu 10 m, eğimi 0.0003, σ z =45t / m ,
savak Lane

γ b =2 . 4 t /m 3 , f = 0.60 ( sürtünme katsayısı ), bağlama boyu 50m, Manning katsayısı 62, iletim kanalı,
trapez, taban genişliği 4m, şev eğimleri 1/1.5 yersel ve sürekli yük kayıpları toplamı 0.15m.
1m

Qmaks.
Qmin.

8.0m 3.01m
1.2m

1.0m
1.0m 1m

8m 12m

İstenenler: a. İletim kanalını boyutlandırınız, b. Bağlamanın kret kotunu ve yüksekliği, c. Tahkikler

Çözüm: a.
Q = Qa = 10 m3/sn = 62*( 0.0003)1/2*RHy2/3*A

A = 4y + 1.5y2, U = 4 + 3.606y, RHy = AIslak /

UIslak ,

[ ]
2/3
( 4 y +1 .5 y 2 )
10 = 1.0739*(4y+1.5y2)* ( 4 +3 .606 y )
 y
1
1.5
1.5y
1.5y 4

b) Q = Qmin – Qa = 20 – 10 = 10 m3/sn , Q = CLH 3/2  10 = 2.0*50*H1.5  H = 0.22m = Hmin

BKK = Kanal Taban Kotu + y + hk - H = 10 + 1.5 + 0.15– 0.22 = 11.43 m olur.
Bağlama yüksekliği: BY= BKK – Talveg Kotu = 11.43 – 8 = 3.43 m bulunur.
c) Q = Qmaks.  300 = 2*50*Hmax3/2  Hmaks = 2.08 m bulunur. Q = Qmaks.  ΔH = 3.43 + 2.08 – 3.01 = 2.5 m,
Q = Qmin.  ΔH = 3.43 + 0.22 – 1.2 = 2.45 m büyük olan değer seçilir. ΔH = (ΔH )maks = 2.5m,
Lteorik = CLane*ΔHmax=3*2.5 = 7.5m , Lşekil = 1.0+(8 + 12 )/3 + 1.0 = 8.67m > Lt = 7.5 m Palplanş Gerekmez.
J = ΔH / ∑ L= 2.5 / 8.67 = 0.288 m/m Birim boydaki yük kaybı. Gerçek (net) basınç = Brüt basınç – Yük
kaybı  Pnet = Pbrüt – JL , L = Ld + Ly/3, Pb = γh ( Hidrostatik Basınç )
Etkiyen kuvvetler ve bu kuvvetlerin A ve O noktasına göre momentleri şöyledir.
⃗
X 1= 2.08 x 4.43 = 9.21 t. MA = MO = 9.21 X 4.43/2 = 20.41 tm.
⃗
X 2= 4.432 / 2 = 9.81 t, MA = MO = 9.81 x 4.43 / 3 = 14.49 tm.
↓ Y1 = 1 x 4.43 x 2.4 = 10.63 t, MA = 10.63 x 7.5 = 79.73 tm, MO = 10.63 x 3.5 = 37.205 tm,
↓ Y2 = 4.43 x 7 x 2.4 / 2 = 37.212 t, MA = 7.212 x7x 2/3 = 173.66 tm, MO = 24.83 tm,
↑ U1 = 5.45 x 8 = 43.6 t, MA = 43.6 X 4 = 174.47 tm, MO = 0,
↑ U2 = 0.5 x 0.77 x 8 = 3.08 t, MA = 3.08 X 8 x 2/3 = 16.43 tm, MO = 4.11 tm.
⃗
Kayma tahkiki: ∑
X= X 1 + X 2=9. 21+9 . 81=19 . 02t ,
↓ ∑ Y =Y 1 +Y 2 −U 1 −U 2 =10 .63+37 .212−43 . 6−3 . 08=1 . 16 t
Kayma Faktörü: k
F =∑ X / ∑ Y =19. 02/1 .16=16 . 4 ¿ f =0 . 60 ⇒¿ Kaymaya Karşı Emniyetsiz
Devrilme tahkiki: Mkoruyucu=MY1+Y2=79.73+173.66 = 253.39 tm. Mdevirici= MX1+X2+U1+U2 =20.4+14.49+174.47+16.43 =
225.79tm,
Devrilme Faktörü : Fd = Mk / Md = 253.39 / 225.79 = 1.12 < 1.5 Devrilmeye Karşı Emniyetsiz.
 Y1
X1
4.43

.
X2 Y2

.
3 4m

O A
4.43 2.08 1.0m 7.0m

5.45 U1

0.77 U2

2.08

3.43

1
1.5m

2 L = 8m 3

Gerilme Tahkiki :
8m

.O 1m

∑ M o=20. 41+14 . 49−37 . 205−24 .83+4 . 11=−23 .025 tm , MO = 23.025 tm,

↓ N= ∑ Y −∑ U =1. 16 t , A = 8 x 1 = 8 m2, y = 8 / 2 = 4, I = 1 x 83 / 12 = 42.67 m4,

N M o× y σ 1=
1. 16 23 . 025×4
− =−2 . 013 t/m2 <0
σ 1, 2 = ± ,
A I 8 42. 67 (Çekme) Emniyetsiz.
1. 16 23 . 025×4
σ 2= + =2. 30 t /m2 <σ zem =45 t/m2
8 42 . 67 Emniyetli, Sonuç: Zemin emniyet gerilmesi sağlıyor.
Kayma, Devrilme sağlamıyor. Zeminde çekme gerilmesi oluyor. Beton gövdenin taban boyutları büyütülerek

(B > 8 m, B  12 ~ 130 m ) hesaplar tekrar edilmelidir.