BÖLÜM 9: DOĞRUSAL MOMENTUM VE ÇARPIŞMALAR

Örnek 9.1 Bir uzay laboratuvarı astronotunun yazılı notlarına bakıldığında, açık
havada bir uzay aracında yavaşça yüzer gibi hareket etttiği ortaya çıktı. Zıt yönde
hareket edinceye kadar hiç beklemedi ve bir arkadaşınıın itmesini istedi. Bu duruma
arkadaşları gülerek yardım etmediler, böyece üniformasını çıkarıp hareket etmek
istediiği yöne zıt yönde atmak zorunda kaldı. Astronotun hızını tahmin ediniz.
Astronotun kütlesi 70 kg, üniforması 1 kg ve 20m/s hızla fırlattığını kabul ediniz.
m2 1
Çözüm: m1v1i + m2 v 2i = m1v1s + m2 v 2 s = 0 ⇒ v1s = − v 2 s = − (20i ) = 0,3im / s
m1 70
Örnek 9. 5. Trafik ışığında durmakta olan 1800 kg kütleli bir arabaya, 900 kg kütleli
küçük bir araba arkadan çarpar ve iki araba birlikte sürüklenirler. Çarpmadan önce
küçük arabanın hızı 20 m/s ise çarpışmadan sonra birleşik arabaların sürüklenme hızı
ne olur?
Çözüm:
m1v1 + m2 v 2 = (m1 + m2 )vort ⇒ (900)(20) + 0 = (900 + 1800)vort ⇒ vort = 6,67 m / s

Örnek 9.6 Balistik sarkaç, bir mermi gibi hızlı hareket eden cisimllerin hızını ölçmek
için kullanılan bir sistemdir. Mermi, küçük tellerle asılı büyük bir ağaç blok üzerine
atılır. Mermi ağaç bloğa çarparak durdulur ve birlikte h kadarlık bir yüksekliğe
çıkarlar. Çarpışma tam esnek olmayan türdendir. Momentum korunduğundan
merminin ilk hızını bulunuz.

m1
m2
h
v1i
Çözüm:
1
Ks = (m1 + m2 )vort
2

2
m1v1 1 (m1v1 ) 2
m1v1 + m2 v 2 = (m1 + m2 )vort ⇒ vort = ⇒ Ks =
m1 + m2 2 m1 + m2

1 (m1v1 ) 2  m + m2 
= (m1 + m2 ) gh ⇒ v1 =  1  2 gh
2 m1 + m2  m1 

Hazırlayan: T. Uzunoğlu 1/3

Örnek 9.12 Şekildeki yerleştirilmiş üç parçacığın kütle merkezini bulunuz.

y(m)

m3

x(m)
m1 m2

∑m x i i
m1 x1 + m2 x 2 + m3 x3 (1)(1) + (1)(2) + (2)(0)
Çözüm: x km = i
= = = 0,75m
M m1 + m2 + m3 1+1+ 2

∑m y i i
m1 y1 + m2 y 2 + m3 y 3 (1)(0) + (1)(0) + (2)(2)
y km = i
= = = 1m
M m1 + m2 + m3 1+1+ 2
rkm = (0,75i + 1 j )m

PROBLEMLER
9.1 3 kg’lik bir cisim hızı (3i-4j) m/s’dir. a) momentumun x ve y bileşenlerini
b)momentumun yön ve büyüklüğünü bulunuz.
r r
Çözüm: p = mv = (3)(3i − 4 j ) = 9i − 12 jkgm / s
v
p = 9 2 + (−12) 2 = 15kgm / s

9.3 Buz üzerinde duran 40 kg’lik bir çocuk 0,5 kg’lik taşı 5 m/s hızla doğuya doğru
atıyor. Sürtünmenin olmadığını kabul ederek çocuğun geri tepme hızını bulunuz.
Çözüm: çocuk+taş sistemi için pi=0
p s = mt vt + mç vç = 0 ⇒ 40vç = −(0,5)(5) ⇒ vç = −0,0625m / s

9.17 10 g’lık bir mermi, bir kütük (5 kg) içinde durduruluyor, çarpışmadan hemen
sonra mermi ile kütük sisteminin hızı 0,6 m/s olduğuna göre merminin ilk hızı nedir?
Çözüm:
m1v1 + m2 v 2 = (m1 + m2 )vort ⇒ (10.10 −3 )v1 + 0 = (10.10 −3 + 5)(0,6) ⇒ v1 = 300,6m / s

Hazırlayan: T. Uzunoğlu 2/3

9.40 Dört csim y ekseni üzerinde aşağıdaki gibi sıralanmıştır. 2 kg’lik kütle + 3 m’de,
3 kg’lik kütle +2,5 m’de, 2,5 kg’lik kütle orijinde ve 4 kg’lik kütle -0,5 m’dir.
Bunların kütle merkezi neresidir?
Çözüm:

∑m y i i
m1 y1 + m2 y 2 + m3 y 3 (−0,5)(4) + (0)(2,5) + (2,5)(3) + (3)(6)
y km = i
= = = 1m
M m1 + m2 + m3 4 + 2,5 + 3 + 2

Hazırlayan: T. Uzunoğlu 3/3