You are on page 1of 76
CHUONG I CHU NGHIA DUY VAT LICH SU Lich siz tr tung triét hoc trude Mac da c6 nhting tx ting triét hoc x3 hi cd gid digu kign dé triét hoc macxit ké thita, phat trién quan niém duy vat lich sit. Tuy nhién, do han ché lich siz va cdc nguyén nhan khae nhau, cée nha triét hoc duy tam trude Mac 4% di tim nguyén nhén eta sy phat trign lich sir 6 tw tuémg; coi ed nhan, enh hing quyét dinh su phat trién lich si. Tir 4, ho quy tink tich eye cia con ngudi vao host dong tinh than va tim bién phép cai tao xa hOi 6 Iinh vuc tinh thin. Déi véi céc nha triét hoe duy vat true Méc, khuyét diém chung cita ho la phuong phép tu duy siéu hinh trong xem xét ban chit con nguti va x4 hGi. Ho quy ban chat con ngudi vao ban tinh ty nhién, t6c logi ciia cfc ed nhfn ring bigt. Phuong phép tw duy siéu hinh da din dén tuyét d6i hoa vai trd cla hoan cénh dja ly trong sur phat tridn x8 héi ho&e ap dung quy Iuft ty nhién, quy luat sinh hoe mét céch may méc vao abi séng xa hOi. Dae biét, trong khi xem xét ban chat con ngudi va x4 hdi, cde nha triét hoc duy var trade Mae da thiéu tinh thuc tién, khéng xudt phat tir thye tién, khong hiéu vai trd hoat dOng thue tin c6 tinh céch mang cla con ngudi, C. Mic va Ph. Angghen da xudt phat ti tién d8 nghién céru vé lich sit x4 hoi la con ngudi hign thyc, sng va hogt dong thye tién. “Nhung tién dé xudt phat cita ti khong phai 14 nhtme tién dé ty tign, khdng phai la gifo didu; d6 12 nhting tién dé hign the ma ngudi ta ¢6 thé bé qua trong tri tudng tuéng thoi D6 la nhtng cé nhdn hign thyo, hogt déng ela ho, nt 6 sin cing afr nhtg digu kiga do chin host dong cla ho 120 rs. Nehign cfm vé cuge s6ng ca con nguii ign thuc, cée nha kinh dién phét hién ra phwong thirc tn tai cia con ngudi chinh ld hoat dong thuc tién cha ho. Déng luc thie diy con ngubi hoat dng trong tién trinh lich str Ja nhu cdu va Igi ich mA truée hét 1a nu edu vat chét. Ph.Angghen nhén menh rng, “cai sw hién nhign...J& trée hét con ngudi cn phai an, uéng, va mio, nghia 1a phai lao ong, trudc khi cé thé d4u tranh dé gianh quyén théng tri, trudc khi cé6 thé hogt dong chinh tri, ton gio, trit hoc wv..." Nhung “ed nhan 1a thie thé xi bGi cho nén moi bidu hign sinh hoat ota n6 1a biéu hig va sy Khang dinh cia sinh hhoat xa hOi"™“*. C.Méc va Ph.Angghen viét : “Xa-hOi - cho dit né cé hin thite gi di nifa - 18 cAi gi? La sin phim ola su tée dong qua Iei gita nhing con , tam tién, Cae va Ph Angghen (1995), Todn tp, t. 3, Neb. Chink tri Quée gia, HA NGj. 29. 1 © Mac va Ph.Angehen (1995), Todm tdp, t. 19, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha Ndi. tr. 166. 6 C Mac va Ph.Amgghen (2000), Todn tp, t. 42, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha NOi. tr. 171 154 ngudi”™”, Con ngudi, bang hoat ddng cla minh da lim nén lich sir, tg0 ra xa hei. Légic ly Iufn cia C. Mac va Ph. Angghen la dua thue tién yao triét hoc, 6 quan niém dang déin vé thyc tién va vai trd ciia thye tién d6i v6i doi song x hGi. Tx do giai dap duge nhimg bi én, bé tic cia moi ly luda wiét hoc cll. Dac biét, hai éng ly giai mot cdch khoa hoc trén lap trutmg duy vat bign chtmg méi quan hé gitta vat chit va ¥ thirc; méi quan hé gitta ¥ thite xa hGi va ton tai xa hoi; Iudn gidi duoc vai 1o cla san xudt vat chat va chi ra nhiing quy lujt van Gng, phat trién cila xa hOi loai ngudi, the chét né 14 nhtmg quy Twat phan anh. hoat déng thuc tin cla con ngudi trong lich sit. Ln dau tién trong lich sir we tude tiét hoe, chil nghia duy vat lich str d& chi ra nhiing quy ludt, nhitng dong Je phat trién xa hoi. Day 1a mot phit minh vi dai cua C.Mée, dem Igi mgt cue céch mang trong triét hoc vé x8 héi. I. HOC THUYET HiNH THAI KINH TE - XA HOT Hoe thuyét hinh thai kinh té - x4 hdi la mét néi dung co ban cila chi nghia duy vét lich sit, vach ra nhiimg quy ludt co ban clia sw van dong phat trién x hOi, la phuong php lun Khoa hoe dé nh§n thite, ci tao xa hi. Ngay nay, thé gidi dang 06 nhting bién d4i to 16n, su sic nhung ly lugn hinh théi inh té - xa hi van gift nguyén gi tri Khoa hoc va gid tri thoi dai. Day Ia co sé thé gidi quan, phuong php Iufn khoa hoc chi dao cho ec chinh ding va nha nude xa hOi chi nghia van dung séng tgo trong xAc djuh cuong Tinh, duéng I6i, chi truong, chinh sch xay dug chit nghia xa hi; 1a co sé khoa hoe cla vige xAc dinh con dudmg phat trién qué 46 én chi nghia xa hGi, bo qua ché 46 tr ban chi nghia 6 Viét Nam hién nay. Hoe thuyét hinh théi kinh t8 - xa hoi cia Chit nghia Mac - Lénin bao gbm mét hé théng cac quan diém co ban: San xuét vat chat la eo s6, nén tang cila sy. van dong, sur phat trién cla x8 hdi; bign ching gitta Ic Iong sén xuat va quan hé san xuét; bign ching gitta co sé ha ting va kién ic thugng tng cia xf hdi sw phat trién cdc hinh thai kinh té - xa hi Jd mot qué trinh lich sit - ty nhién. HE théng quan diém ly lu§n khoa hoe nay 44 phan nh ban chat va quy Iuat van dong, phat trién ota lich sir x4 hi loai ngudi. 1. San xudt vat chdt ld co sé ciia sy tom tai va phat trién xa hoi pé thn tai va phat trién, con ngudi phai tién hanh sin xudt. D6 1a hoat dong die trung riéng cé cila con ngudi va x4 hoi loai ngudi. Sain xudt la hoat © C Mie va Ph.Angghen (1996), Tod idp, ¢ 27, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha N6i. tr. 657. 155 déng khéng ngimg sang tao ra céc gia tri vat chat va tinh than nhim muc dich thoa man hu cdu tn tai va phat trién cia con ngudi. Qué trinh san xudt diéa ra trong x4 hdi loai nguoi chinh 1a su sén xudt xa hoi - sin xuét va ti sn xuat ra adi séng hin thuc. Ph_Angghen khing djnh: “Theo quan diém duy vét vé lich sit, nhan t6 quyét dink trong lich si xét dén cing 1a sy san xudt va tai san xuat ra déi song hién thu. CA Mac va ti chua bao gid kh’ng dinh gi hon. Néu nh 6 ai xuyén tac cu 46 khién cho n6 06 nghia 1 chi 06 nhan t6 kinh té 1a nhan 16 duy nbdt quyét dinh, thi ho 4% bién cau dé thinh mét cau tréng ring, v6 nghia”"*. Su san xudt x@ Adi, tie 1a sin xudt va t4i sin xudt ra doi séng hién thuc, bao gdm ba phirong dign khéng tach rdi nhau 1a sn xudt vat chat, sin xuat tinh than va san xudt ra ban than con ngudi, Mai phuong dién o6 vi tri, vai tro khac nhau, trong 46 sin xudt vat chit gitr vai tro 1a co sé cha su tén tai va phat wién cia x4 h6i loai newdi, va xét dén cing quyét dinh toan bd su van déng, phat trién cia di séng xa hdi. Cing vi san xudt vat chat, con nguéi tién hanh sin xuit tinh than. Sén xuat tinh thin [a hoat dng séng tao ra cdc gid tri tinh thin nhim thoa man nhu cau tén tai va phat trién cia con ngudi va xa hoi. Dong thai, cling véi hai phuong dign san xudt ct bin néi trén, xf hi con phai sin ‘xudt ra ban than con ngudi. Su sdn xuat ra ban than con ngudi & pham vi c& nhén, gia dinh 1a viée sinh dé va nudi day con cdi dé duy tri ndi giéng. 6 pham vi xd hoi la syr ting tréng dan sé, phat trién con ngudi v6i tinh céch 1a thie thé sinh hge - xh San xudt vat chdt V4 qué trinh ma trong 45 con ngudi sir dung céng cu lao dong téc d6ng true tiép hoae gin tiép vao ty nhién, cai bién cdc dang vat chat i ty ohién d& tao ra oda céi x4 h6i, nhdm thoé man nhu cdu tén tai va phét trién cia con ngubi. Sén xudt vat chat la co sé cha su tin tai va phat trién x héi loai ngudi, Vai trd cia san xudt vat chat duoc thé hién, trade hét, sdn xudr var chée la ttén a8 truc tibp tao ra “tw ligu sinh hogt cia con ngudi” nh’m duy tri sy ton tai va phat tién ca con ngudi néi chung cfing nhw timg cé thé ngudi noi riéng, (C.Méc khang dinh: “Dita tré nao cting biét rang bit ké dan t6c no ciing sé digt vong, néu nhu né ngimg lao dong, Khong phai mét nam, ma chi may wn thorn” 8 © Méc va PhAngghen (1997), Todn tp, t. 37, Sida. te. 641, 2 Mae va Ph Angghen (1997), Todn 1p, t. 32, Nxb. Chinh tri Qué gia, HA NOi. 749. 156 San xudt vat chat Id tién dé cia moi hoat dong lich sit cita con ngudi Hoat dng san xudt vat chat la co so hinh thanh nén quan hé kinh té - vat chat gitta ngudi véi ngudi, tir dé hinh thanh nén cae quan hé xa hOi khac - quan he gitta ngudi véi nguvi vé chinh tri, phap Iugt, dao dite, t6n gido... San xudt vat chit 4 tgo ra cdc diéu kign, phuong tién bao dam cho hoat d9ng tinh than cia con ngudi va duy tr, phét trién phuong thirc sin xuét tinh thin cua xa hoi. C.Mée chi rd: “Vige sin xudt ra nhting ww ligu sinh hoat vat chat trye tiép... tao ra mét co sé tir dé ma ngudi ta phat trién cdc thé ché nha nude, cde quan diém phap quyén, nghé thudt va thm chi ca nhimg quan nigm tén giéo cia con ngudi ta”. Nho su sin xudt ra cla cdi vat chat d& duy tri sy tn tai va phat trién cia minh, con ngudi ding thoi sang tao ra toan bd di sng vat chit va doi s6ng tinh thin cia xa hOi véi tat c& sy phong phu, phie tap cla nd. ‘San xudt var chdt Ie dieu Nho hoat déng san xudt vat chét ma con ngudi hinh thanh nén ngén ngtt, nhén thire, tur duy, tinh cam, dao dite...Sén xudt vat chét 1a didu kign co ba dinh nhat déi véi su hinh thank, phat trién phim chat x4 hOi cua con ngudi. Ph.Angghen khang dinh ring, trén mt y nghia cao nbat, “lao dng da sang tao ra ban than con ngudi”!, Nhu vay, nhé lao dong san xvat mA con nguéi vira tach khdi ty nhién, vita hoa nhSp véi tr nhién, edi tao ty nhién, sdng t20 ra moi gid tri vat chat va tinh than, ding thdi sang tgo ra chinh ban than con ngudi. Neuyén ly vé vai trd cia sin xudt vat chit 18 co sb cia sy tén tai va phat trign xa h6i loai ngudi cé ¥ nghia phutong phép ludn quan trong. Dé nhan thire va cai tao xa hoi, phai xudt phat tir doi sing sén xudt, tir nn san xudt vat chét xa hoi, Xét dén cing, khong thé ding tinh thin d8 giai thich i s6ng tinh thin: dé phit triém xa hoi phai bat dau tir phat trién ddi sng kinh té- vat chat, 2. Bign ching gitta Ie Iugng sn xuat vA quan hé sin xuat 2.1. Phuong thiee san xuat 6 mdi giai dogn lich sit con ngudi tién hanh sin xudt theo m@t céch thite nhat dinb, tie 1a c6 mét cach sinh séng, cach san xudt riéng cia minh, dé 1 phuong thite sin xuat. Phuong tiie sdn xudit 1a cich thire con ngwoi tién hanh qué trinh sin xudt vat chét 6 nhimg giai doan lich str nat dinh cla xa hoi loai ngudi. Phuong thire san xudt 1A sy théng nat gitta lye Iuong sin xudt voi mot trinh 46 nhét dinh va quan hé sn xudt tuong ting. Lye hrgng san xudt va quan ién cui yéu séng tao ra ban thdn con ngwdi. , quyét "5 ¢ Mac va Ph.Angghen (1995), Toan idp, ¢ 19, Nxb. Chin tri Quée gia, Ha NOi. tr. 500. "51 Mac vi Ph-Angahen (1994), Tot fp, t 20, Sd, 641 157 hé san xudt 1a cdc khai niém chi hai méi quan hé “song tring” ela nén san xudt vat chét xi hi, dé 1A quan hé gitta con ngudi voi ty nhién va quan hé gitta ngudi v6i ngudi trong qué trinh sin xuit vat ch4t, “Ngudi ta khGng thé san xudt due néu khong két hop voi nhau theo m6t céch nao dé dé hoat dong chung va 48 trao ddi hoat dng voi nhav. Mudn san xudt duoc, ngwoi ta phai cé nhtng méi lién hé va quan hé nhat dinh véi nhau; va quan hé ca ho voi gidi tu nhién, tite 1 viée sin xudt”"””, Do vay, phuong thite sin xuét 14 cach thite con ngudi thy hién déng théi sw tée dong gita con nguéi véi ty nhién va sy tac ding gitta nguiri voi ngudi dé sing tao ra ciia cai vat chat phuc yu nhu cau con ngudi va x hi & nhting giai doan lich sit nhdt dinh. * Lye leong sdn xudt la sur két hop gitta ngwdi lao déng voi tw liéu san xudt, tao ra sire san xuit va nang luc thyc tién lam bién di cdc déi tugng vat chit eda gidi ty nhién theo nbu cin nhét dinh cia con ngudi va x hoi. Vé edu trie, Iye Iuong sin xudt duge xem xét trén c& hai mit, 46 La mit kinh +8 - ky thuat (tu ligu san xudt) va mat kin té - xa hoi (ngudi lao dong). Lyc lugng san xuit chinh la su két hyp gitta “lao d6ng sing” voi “lao dong vat héa’’ tgo ra site san xuit, 18 toan bé nhting ning lye thye tién ding trong san xudt cila xa hoi 6 céc thai ky nhét dink. Nhu vay, luc lugng san xudt Ja mét hé théng gbm cdc yéu t6 (ngudi lao déng va tu ligu sin xudt) cing méi quan b¢ (phuong thirc két hop). tao ra thude tinh dc biét (sic sin xudt) dé cdi bién gidi ty nhién, séng tao 1a cha cdi vat chét theo muc dich cla con ngudi. Day 1a sy thé hign nang luc ‘thye tin co ban nhat - nang lye hoat déng san xudt vat chat céta con ngudi, ‘Ngwdi Tao déng 1a con ngudi o6 tri thie, kink nghiém, ky ning lao dong, va nang luc sng tgo nhft dinh trong qué trinh san xudt cia xa hdi. Ngudi lao Ong la chit thé séng tao, ding thai 1a chi thé tiéu ding moi ela cai vat chat x8 hdi. Day la ngudn lye co ban, v6 tin va dae biét cla san. xudt, Ngay nay, trong nén san xudt x4 hOi, t¥ trong lao dng co bip dang co xu thé giam, trong dé lao dGng 06 tri tué va lao dong tri tue ngay cdng tang Ién. Ti ligu san xudt 1a didu kign vat chit can thiét dé 18 chite sn xudt, bao gdm ww ligu lao dng va d6i tong lao dong. Dét twong lao déng la ching yén t5 vat chat cia sin xudt ma lao dng con nguéi ding tw ligu leo dong tée dng 1én, nhiim bién di ching cho phi hop véi mye dich sir dyng cia con ngudi. Te Tiéu lao déng la nhimg yéu t6 vat chét eta san xudt ma con nguisi dua vio 46 6 téc dong lén di tugng lao déng nhim bién d6i d6i tuong lao dong thanh sin 159 @ Mic va Ph Angghen (1993), Tod tép,t. 6, Nb. Chinh tri Quéc gia, Ha NOj. tr 552. 158 phim dap img yéu edu sin xuét cua con ngudi. Tu ligu lao dng gém céng cu lao dng va phuong tién lao dong. Phuong tién lao dong 1a nhhtng yéu 16 vat chat cia sin xual, cng véi cing cu lao dng ma con nguvi str dung dé tic dong lén d6i tuong lao dong trong qué tinh san xuat vat chat. Cong cu lao déng la nhimg phwong tign vat chét ma con ngubi wruc tigp sir dung dé tac dong vao déi tung lao ding nhim bién déi ching nhim tao ra cia cdi vat chat phyc yu nhu cau con ngudi va x4 hoi, Céng cy lao dong 1a yéu 16 vét chét “trung gian”, “truyén din” gitta ngudi lao dong va déi trong lao dng trong tién hanh sin xudt. Day chinh la “khi quan” ciia bO 6c, 1a tri thite durge vat thé héa do con ngudi séng tao ra va duge con ngudi sir dung lim phuong tign vét chat eta qué trinh san xudt, Cong cv lao dng gitt vai trd quyét dinh dén nang suat lao d6ng. Nagiiy nay, trong diéu kign cude cach mang céng nghiép Hin thér tw dang phat trién, céng cu lao dong duge tin hoc hod, ty déng hod va tri tué hod cang ¢6 vai tro dac biét quan trong, Cng cu lao dng 1a yéu t6 dong nhat, cach mang nhat trong lye long san xust, 1a nguyén nban su xa cla moi bién di kinh +8 x hoi trong lich str; la thuée do trinh 46 tic dng, cai bién ur nhién eda con ngudi va tiéu chudin dé phan bigt cdc thdi dai kinh té khae nhau. Chinh vi vay, C.Mée khang dinh: “Nhimg thoi dai kinh té khée nhau khong phai & chd ching sin xudt ra cdi gi ma 1a & ché ching sin xuat bang cach nao, vi nhting tr ligu lao dgng nao Dic trung chi yéu cia lye Iugng san xudt la mdi quan hé gitta ngudi lao dong, va céng cu lao déng. Trong Ive long sin xuét, ngudi lao dOng 14 nan t6 hang dau gitt vai tro quyét dink. S@ 47 nhw vay 1a vi ngudi lao déng 1a cb thé sing tao va sit dung céng cu lao dng, Suy dén cing, cdc te ligu san xudt chi 1a sin pham lao déng ca con nguéi, déng thoi gid tri va higu qua thyc 16 cia cic tu ligu san xudt phy thuge vao trinh d6 sit dung cia ngudi lao dong. Hon nia, trong qué trinh sin xuat, néu nhu cOng cy lao dng bj hao phi va di chuyén dan gid tri vao san phim, thi ngudi lao dong do ban chét sng tgo ciia minh, trong qui trinh lao dng ho khéng chi sang tao ra gi tri du bd dap hao phf lao dong, ma con sing 1go ra gid tr] méi Ién hon gia tri bé ra ban diu. Ngudi lao dong Ia ngudn géc cla moi sang tao trong sin xudt vat chit, nguén géc cia sy phat trigén sin xudt. Cling v6i ngudi lao dong, cong cu lao dong Ia yéu 16 co ban, quan trong khong thé thiéu duge, de biét, trinh 46 phat trién cila cong cu lao dong la mot nhan 18 quyét dinh nang suét lao dng xa hGi. Lye Iwgng sin xuat 15 © Mac va Ph.Angghen (1993), Tod idp, ¢ 23, Nxb. Chin tri Quée gia, Ha N6i. tr. 269. 159 Ja két qua nang luc thye tién cba con ngudi, nhung ban than nang ue thuc tién nay bj quy dinh béi nhiig diéu kign khach quan ma trong 46 con nguti séng va boat déng. Vi vay, luc lrgng san xuat luGn cé tinh khéch quan. Tuy nhién, qué trinh phat trién Iyc lugng sin xuét la két qua cua su théng nhAt bién ching itis Ithdch quan va cha quan. Su phat trién cia luc hrong san xuft 1a phat trién 6 cA tinh chat va trinh 6. Tinh chat cla Ive Iugng sin xuat néi én tinh chat ca nbén bode tink chat x4 hod trong vige sir dung wr liéu san xuét. Trinh d@ cia lye Igng san xudt 1a su phat trién cia ngudi lao dong va céng cu lao déng. Trinh 46 cia lye luong san xudt duge thé hign & trinh 46 cita cing cu lao dng; trinh a9 18 chite lao. dong x4 hOi; trinh €9 dng dung khoa hoc vio sin xuét; trinh 49, kink nghiém ‘ky nang cia ngudi lao déng va dic biét la trinh 46 phan céng lao dong xa hoi. ‘Trong thye té, tinh cht va trinh 46 phat trién cia hye lugng sin xuat la khong. ‘téch rbi nhau. ‘Neghién ctu su phat tién cla lye Ingng san xudt trong lich st, Cac Mac khang dinh: “Tri thire xa héi phé bién [Wissen, knowledge] da chuyén héa dén mite 9 nao thanh lye lugng san xudt trac tiép"154. Ngay nay, trén thé gidi dang dién ra cugc céch mang khoa hgec va cong nghé hién dai, Khoa hoc dé tro thank luc lwong sn xudt mue tiép. Khoa hoc sin xudt ra cia cai dc biét, hang hod dc bigt. D6 IA nhiing phat minh sing ché, nhing bi mét cOng nghé, to thanh nguyén han cia moi bién ddi trong Ie rong san xudt, Hign nay, khoang céch tir phat minh, sang ché dén img dung vao sin xudt da diege rit ngan lam cho nang suat lao déng, ca cai x8 h6i tang nhanh. Khoa hoc kip thoi gidi quyét nhing mau thudn, nhig yéu edu do san xudt dat ra; ¢6 kha nang phat tién “vugt trude” va thm nhap vao tat ca céc yéu t6 cia san wudt, to thanh mit khau bén trong cla qué trinh sin xudt. Tri thtte khoa hoc duoc két tinh, “vat hoa” vio ngudi lao déng, ngudi quan Iy, cOng cu lao déng va déi tugng lao dng. Sy phat trién ctia Khoa hoe 4a kich thich sy phat trién nang Iie Jam chu san xudt cia con ngubi. ‘Trong thei dai ngay nay, cude céch mang céng nghiép lan thi 4 dang phat trién, ca ngué'i lao dng va céng cu lao déng duge tri tug hod, nén kinh 08 ofa nhigu quéc gia phat trién dang tré thank nén kinh té tri thitc. Dé la nén kinh té ma trong 6 su san sinh, phé cp va st dung ti thie cita con ngubi déng vai © Mic va Ph.Angghen (2006), Todm tp, t. 40, Phan II, Nxb. Chinh tri Quéc gia- Sir that, ‘Ha N6i. tr. 372. 160 Lt trd quyét dinh nhét d6i véi sw phat trign kinh t€, tir €6 tao ra cita cai vat chit va nang cao chat lugng cude séng con nguéi. Dae trung cua kinh 16 tri thu 1a cong nghé cao, cong nehé thong tin, tri tué nbn tao duge ting dung rong rai trong sin xuét va trong ddi séng xf h6i. Luc Iwong san xudt phat trién trong méi quan hé bign ching véi quan hé san xuat. * Quan hé san xudr 1a tng hgp cdc quan hé kinh té - vat chat gitta ngudi ‘v6i ngudi trong qua trinh san xuat vat chat. Day chinh 1a mt quan hé vét chat quan trong nt — quan hé kinh té, trong cdc méi quan he vat chit gitta ngudi Y6i ngudi. Qué trinh sn xudt vat chat chin la tng thé cdc yéu t6 trong mot qué trinh théng nat, gm san xuat, phan phéi, trao ddi va tiéu dig cia cai vat cht. Quan hé san xuét bao gdm quan hé vé sé hiu déi voi wr Ligu san xudt, quan hé trong 16 chite quan ly va trao di hoat dng v6i nhau, quan hé vé phan phéi san pham lao dng. Quan hé sé hitu vé te Tigu san xuat 1a quan hé gitta cae tap doin nguéti trong vige chiém hitu, sir dung céc tu ligu sim xudt xa hoi. Day 1a quan h€ quy dinh dia vj kinh t& xa hoi cia cée tap doan ngudi trong sin xudt, tir 46 quy dinh quan hé quan ly va phan phéi. Quan h¢ sé hit vé tu ligu sin xuét Ia quan hé xudt phét, co bin, trung tam ciia quan hé sin xuét, In6n c6 vai trd quyét dinh céc quan hé khée. Béi vi, lye lugng x4 hdi nao nim phuong tien vat chét cho yéu ca qua trinh san xudt thi sé quyét dinh vige quan ly qua trinh sin xuat va phan ph6i san phim. Quan hé vé t chize quan Ly sin xuat 1a quan hé gitta cde tp doan ngudi trong viée t8 chtrc san xudt va phan céng lao dong. Quan hé nay 06 vai tr quyét dinh trac tiép dén quy mo, téc d6, higu qua cita nén sin ‘xudt; c6 kha nang day nhanh hoge kim ham su phat trién cia nén sin xudt xa hoi. Neay nay, Khoa hoe t8 chire quan ly sin xndt hign dai c6 tam quan trong dic bigt trong nang cao higu qua qué trinh sén xudt. Quan hé vé phén phéi sin pham Jao déng 1a quan hé gitia cfc tap doan ngudi trong vige phan phéi sin phdm lao dng x4 hdi, noi lén céch thite va quy mé chia cai vat chat ma cdc Yip doan ngudi diroc huéng. Quan hé nay c6 vai tro dic bigt quan trong, kich thich true tigp gi ich con ngudi; 1a “chat xtc tic” kinh té thie day t6e 46, nbip digu san 2uat, Jam nang dQng hod toan bd doi séng kinh té x hOi. Holic nguge zi, né 06 thé Lam ti tr8, kim him qué trinh san xuat. (Céc mat trong quan hé san xudt 6 méi quan hé hitu co, tae dong qua lai, chi phéi, anh hudng ln nhau. Trong d6 quan hé vé so hitu tu liu san xudt gitt vai tro quyét dinh ban chat va tinh cht cda quan hé san xudt. Quan hé san xudt 161 hinh thinh mt cach khéch quan, IA quan hé dau tién, co ban cht yéu, quyét dinh moi quan hé xa hdi. 2.2, Quy luGt quan hé sén xudt phi hop voi trink do phat trién cita lure luong sin xudt Méi quan hé bién ching gitta luc Iupng san xudt va quan hé san xudt quy inh su van d6ng, phat trién cia cdc phuong thite sin xuit trong lich stt. Lyre lugng sén xudt va quan hé sén xuét ld hai mat ctia mét plasong thite sin xudt cd tée ding bién ching, trong dé lye hrong san xudt quyét dink quan hé sin. xudt, con quan hé sn xudt tée dng w6 lai d6i v6i lye long sén xuat. C. Mac. viét: “Trong sy sin xudt xa h6i ra ddi séng cla minh, con ngudi c6 nhting quan. hé nbdt dinh, tat yéu, kh6ng phy thude vao ¥ muén ctia ho - tte nhing quan he sin xudt, nhiing quen hé hé nay phi kop véi mét trinh dé phat trién nhae dink cla cde ye ugng san xudt vat ehét cia ho”!S, Néu quan hé san xuat phi hop véi trinh 46 phat trién cila lye Iuong sén xuat thi thie day lye Iigng sin xudt phat trién, nguoc Ii, néu khdng ph hgp sé kim ham sy phét trién cia Ie Iugng sin xuét. Day la guy Iudt co ban nhdt cia sw van déng va phat trién xa hei. * Vai trd qupét dinh cita luc long san xudt G61 v6i quan hé san xudt Su vin dng va phit trign cila phurong thite san xuét bat du tir su bién adi cia lye luong sin xudt, Lye Iugng san xudt 1A ndi dung cita qué trinh san xudt cé tinh nang dGng, céch mang, thutmg xuyén van done va phat trién; quan hé sén xudt 18 hinh thite x4 hi ciia qué trinh san xudt ¢6 tinh én dinh tyong dé. ‘Trong su van dong cia mau thudn bién chimg d6,luc hrong sin ‘xuat quyét dinb quan hé san xuét, Co s6 khéch quan quy dinh sy van dOng, phat trién khéng nging ciia Iyc lugng san xuat 1a do bién ching gitta sin xudt va nhu edu con ngudi; do tinh nang dong va cach mang cha sw phat trién cong eu lao dong; do vai tro cia ngudi lao dong 1a chi thé sing tgo, la Ic Luong sin xuat hang déu; do tinh ké thita khéch quan eda sw phat trién Ie long sin xudt trong tién trink lich si. Su phi hgp eta quan hé sn xudt véi trinh 46 phét trién cla [uc Ivong sén smdt 1a doi héi khéch quan cia nan sén xuit, Lye hgng san xuat van dng, phat trién khong ngimg sé méu thodn véi tinh “ding im” tuong 46i cia quan hé sin xuét, Quan hé sin xudt tir ché 1a “hinh thite pha hop”, “tao dia ban” phat trién 155 © Mic va Ph.Angahen (1993), Todn tp, t 13, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha N6i. tr. 14-15. (SGK abén mar). 162 £ cia lye Ivgng san xuét tro thanh “xiéng xich” kim ham sy phat wién cia Ie Izong sin xudt. di hoi tit yéu cia nén sin xudt xd h6i 1a phai xod bO quan he san xuit ci, thiét lap quan hé san xudt méi phi hgp v6i trinh dé cia Ire lwong: sin xudt da phat trién, C-Mac d& néu tr tuéng vé vai trd cita su phat trién lye Iugng san xuat déi véi vige thay déi cde quan hé x4 hoi: “Nhimg quan hé xa Oi déu gin lién mét thiét vei nhiing Iye lgng sin xudt. Do ed nhimg lve lwong sin xudt méi, loai ngudi thay dbi phuong théte sin xuét ciia minh, va do thay déi phuong thite sin xuat, cach kiém s6ng cfia minh, loai ngudi thay abi tat cd nhting quan hé xa h6i cia minh. Cai e6i xay quay bang tay dua lai xa hoi cé lanh chia, ede ¢6i xay ehgy bang hoi nuréc dua Iai xa hGi o6 nha tu ban cong nghigp"!® Lue Irgng san xuét quyét dinh sy ra di eta mot kigu quan hé sin xudt méi trong lich sit, quyét dinh dén ndi dung va tinh chat cia quan hé sin xudt. Con ngwai bing ning Iye nhan thie va thye tién, phét hign va giéi quyét mau thudn, thiét Lap sy phi hyp méi lam cho qué trinh séin xudt phAt tin dat t6i mét née thang cao hon. ® Sue tée dong tré lai ctia quan hé sin xudt d6i v6i bec heong sén xudt Do quan hé sén xudt a hinh thite xa hdi cla qué trinh sin xudt c6 tinh dc lap tuong d6i nén te d6ng manh mé tré lai d6i voi Ie hong sin xudt. Vai trd cGa quan hé sén xudt d6i v6i lye lugng sin xuét duge thy hign théng qua sz phi hop bign ching gitta quan hé sin xuét véi tinh d6 phat trién cia Ive hong san xudt. Su phd hgp cia quan hé sin xudt véi trinh 46 phat trién cia luc Iuong sin xuit Ja d6i h6i khach quan ta nén sin xudt. Sir phis hop ofa quan hé sin xudt véi lye lugng san xudt 1A mét trang thai trong 46 quan hé sn xuat 1a “hinh thire phat trién” cita Iye lugng sin xudt va “tao dia ban day dit” cho lye long san xudt phét trién's”. Sw phi hop bao g6m sy két hop ding dan git 16 cdu thank Iyc rong san xudt; sy két hgp ding din gitta cde yéu t6 edu thank quan hé sin xudt; sur két hop ding din gitta lye long sin xvat v6i quan hé sin xuét, Su pha hop bao gdm ca viée tao diéu kién tdi wu cho vige sir dung va ket hop gitta ngubi lao dong va te ligu san xuét; tao diéu kign hyp ly cho nguési lao dOng sng tao trong san xuat va hung thy thanh qua vat chat, tinh, thin cita lao dong. che ye 5 C Mao va Ph Angahen (1995), Toan idp, ¢ 4, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha Noi tr. 187. "57 © Mic va Ph.Angghen (1993), Tod tdp, t, 13, Nxb. Chinh tri Qué gia, Ha NGi. tr. 15. 163 ‘Néu quan hé san xudt “di sau” hay “vuot truéc” trinh 46 phét trién cba Iye lwgng san xuit déu 1a khéng phi hop. Su pha hop khéng cé nghia la ddng nhdt tuyét d6i ma chi la tuong di, trong 46 chia dung ca su khac bist. Sy phi hop din ra trong sw van dng va phat trién, 14 m6t qué trinh thudng xuyén niy sinh mau thudn va gidi quyét mau thuan. Su phi hgp cia quan hé san xuat véi luc lugng san xuét quy dink myc dich, xu hung phat trién cia nén sin xudt x4 hOi; hinh thanh bé théng dong Jue thie day sén xudt phat trién; dem lai nang suét, chit Iugng, hiéu qua cia nén sén xuat, Sy tac d9ng cia quan hé san xudt déi voi lye long san xudt dién ra theo hai chiéu hudng, dé 1 thiic diy ho&e kim ham sy phat trién cita Ie luong san xuét. Khi quan hé sn xudt phd hop véi Ive lvong san xuét thi nén sin xudt phat trién ding huéng, quy mé san xudt duge mé réng; nhfing thanh qm khoa hoc va cOng nghé duge 4p dung nhanh chéng; ngudi lao dng nhiét tink hing hai sin xuét, Loi ich eda ngudi lao dng duge dim bio va thie diy Iye Iugng san xudt phat trién. Néu quan hé sin xuét khéng phi hop thi sé kim ham, tham. chi phi hoai luc Iugng sin xudt. Tuy nhién, su kim him d6 chi dién ra trong nhing gidi han, véi nhimg diéu kién nhat dinh. ‘Trang théi vén dong cia mau thun bién chimg gitta Iue lugng sin xuat ‘va quan hé sdn xudt din ra [a tir phi hop dén khéng pha hop, rdi dén sy pho hop méi é trinh 49 cao hon. Con nguii bang ning lye nhan thie va thyc tién, phat hién va gidi quyét mau thud, thiét lap su phd hop moi lam cho qué tink san xuit phat trién dat t6i mOt ndc thang cao hon. C.Méc khang dinh: “Toi mot giai dogn phat trién nao dé cita ching, cdc lye lnong sén xudt vét chat cia xa Oi mau thudn y6i nhing quan bé sin xudt hién cé...trong dé tir tude t6i nay cac luc lzong sin xuét van phat trién, Tit ché 1a cdc hinh thite phat trién cita lye Iwong sin xudt, nhing quan hé 4y tré thanh nhimg xiéng xich ella cée lye Jwong san xudt. Khi d6 bat diu thii dai mOt cudc cach mang xa hoi”"**. Quy luat quan hé sn xudt phi hop véi trinh 49 phat trién cilia Ive lugng san xudt la quy luat phd bién téc d6ng trong toan bé tién trinh lich sit nhan log. Su téc dong bign chiing gitta lye Ingng san xuét voi quan hé san xudt lam cho Jich sit xa h6i loai newoi 1A lich sir ké tiép nhau ciia ce phuong thite san xuét, tir phuong thite sin xudt cong sén nguyén thu} qua phuong thite sin xudt chiém hiru né [é, phuong thie sin xudt phong kién, phuong thitc san xudt 5G Mio va PhAngghen (1993), Toar tp, 13, Sat. 15. ; Z ban chit nghia va dang phat tién dén phurong thife sin xudt cong sén chit nghia. Trong xd hoi xa hoi chit nghia, do nhimg diéu kign khich quan va chi quan quy dinh, quy Iugt quan hé sin xuét phi hop véi trinh 46 phat trién ciia luc Iuong sin xudt c6 nhting de diém tac dong riéng. Su phi hop gitta quan hé sin xudt v6i trinh 46 phét trién cia lye Iugng sin xudt doi hdi tit yéu thiét lap ché 46 céng hiru vé tu ligu san xudt chit yéu. Phuong thite sin xudt xa hdi chi ghia din dan loai trir déi khang x4 h6i. Sy phii hgp khéng dién ra “tr dong”. doi héi tinh 40 tw wide cao trong oh§n thire va vén dung quy Iuat. Quan hg bign chimg gitta Ie Iuong sin xudt va quan hé san xudt trong x4 hOi x4 hGi chi nghia cé thé bj “bién dang” do nhfn thie va vén dung khong ding quy Iuat. * ¥ nghia trong doi song xd hoi Quy Iuat quan hé sin xudt phit hop véi tinh 49 phat trién ciia lye Ingng san xudt c6 ¥ nghia phuong phap luan rat quan trong. Trong thye tién, muén phat trién kinh té phai bit du tir phat trién Iye lugng san xudt, trade hét la phat trién Ive huong lao dong va céng cu lao dng. Mudn xoa bé mét quan hé san xuit ci, thiét Igp mot quan hé sin xudt méi phi cam cit tir trinh dO phét trig cia Ive Iwgng sin xuAt, khdng phai la két qua ofa én énh hénh chinh, eta moi séc lénh tir trén ban xuéng, ma tir tinh tit yéu kinh 16, yéu cau khdch quan ‘cla quy luat kinh té, chong tuy tién, chi quan, duy tam, duy y cht. Nhfn thite diing dn quy lu@t nay c6 ¥ nghia rt quan trong trong quan tigt, van dung quan diém, dutmg 16i, chinh sch, la co sé khoa hoc dé nhan thirc séu sée su déi méi tr duy kinh té ca Dang Cong san Viet Nam. Trong qué trinh céch mang Viét Nam, dae biét trong su nghiép d6i mdi toan dign dat nude hign nay, Ding Céng sin Vigt Nam Iuén luén quan tim hang dau dén viée nin thie va van dung ding din sing tao quy lugt ny, 4% dem Jai higu qui to I6n trong thue tién. Nén kinh té thi tdng dinh huong xa hOi chd nghia 1 mé hinh kinh é téng quat, 1a sw van dung quy luat quan hé san xudt phd hop v6i trinh 46 phat wién cia lye Iuong sin xudt trong phat trim kinh té 6 Viet Nam hign nay. 3. Bign ching gitra co sé-hg ting va kién tric thirgng tang cia xa hoi ‘M@i xa h6i trong lich sir 1 mQt ting thé cc quan hé x4 hGi, bao gém cée quan hé vat chat va cde quan hé tinh than nhat dinh. Sy lién hé va tae dOng Tn nhau gitta nhiing quan hé vat chit véi cde quan hé tinh than ela xa hoi duge phan anh trong quy luat vé méi quan hé bign chimg gitta co s@ hg tang va kién tric thuong ting cla xa hoi. Day 14 quy ludt co bin téc dng 6 moi hinh thai kinh té - x hdi trong lich sir. 165 3.1. Khdi nigm co’ s¢-ha tang va kién tric thong ting cita xd hOi * Co sc ha tang 1a toan bé nhiing quan hé sén xudt cia mét xa hoi trong sur van dong hién thuc cia chfing hop thinh co cu kinh té ca xa hoi 46, Co sé ha tang duge hin thanh mot céch khéch quan trong qué trinh sin xuAt vat chit ofa xa héi. Day la toan b6 cdc quan hé sin xudt tin tai trén thyc t6 ma trong qué trinh van déng ota n6 hop thanh mét co edu kinh té hién thuc. (C.Méde chi r0: “Toan b9 nhiing quan hé sin xudt Ay hop thanh co cdu kinh té ciia xf hOi, tire la cdi co sé hién thyc wen d6 dug lén mét kién tric thugng ‘ng phap ly va chinh tri va nhiing hinh thai ¥ thite x4 hoi nbét dink twong tng Oi co sé hién the 46°". Cac quan hé san xudt 1a cae quan hé co ban, dau tin, cha yéu, quyét dink moi quan hé xa h6i Kkhéc. Céu tric eta co sé ha ting bao gdm: Quan hé sn xudt théng tri, quan hé sin xudt tan du, quan hé san xudt mim méng. Méi quan hé sin xuat c6 mot vi tri, vai trd khdc nhau. Trong ¢6 quan hé san xudt théng tri dic trung cho co sé ha ting cia xa h6i 66. * Kién tiie thuong tang la toan bO nhiing quan diém, tw téng xa hi voi nbing thiét ché xa hi twong ing cing nhiing quan hé nOi tai cia thuong tang hinh thanh trén m6t co sé ha tng nat dinh. Cu tric ca kign trie thuong ting bao gim toan b9 nhiing quan diém te tudng vé chinh tri, phép quytn, dao dite, ton giéo, nghé thuat, triét he...cing, nhimg thiét ché xa hoi tong ting nh nha nuée, ding phai, gido hOi, cde doan thé va tb chite xi hoi Khéc. Cac yéu t6 vé quan diém tur tuémg va thiét ché xa Oi cb quan hé v6i nhau, cing voi nhting quan h@ ndi tai trong céc yéu t8 6 hop thanh kién tric thong ting cia x8 hoi. M&i yéu t6 cia kién tric thugng ting o6 dic diém va quy Iuat phat trién riéng. Cac yéu t6 cia kién tric thuong ting tén tai trong, méi lién hé tac dong qua lai ln nhau va du nay sinh trén oo s6 ha tang, phan 4nh nhiing co sii ha ting obit dinh. Song, khong phai tit c& cdc yéu t6 cia kién truc thugng tang bu lign h@ nhu nhau d6i voi co sé ha tang cha né. Mét s6 bg phén hu kién tric thugng tang chinh tri va phép ly ¢6 méi lign hé truc tiép véi co sé ha ting, con cée yéu t6 khéc nhu triét hoo, nghé thuat, ton gido, dao dite, v.v... lai c6 lién hé gin tiép véi co sé ba ting sinh ra n6. Trong xf h6i co déi Khang giai cap, kién tric thugng tang cing mang tinh chdt di khéng. Tinh 46i khang eta kién wie thong ting phan anh tinh 19 Mic va Ph.Angghen (19! ), Tod tép, t. 13, Sd tr 15. 166 6i khang cia co sé ha ting va duoe biéu bién sw xung 401, sy du tanh vé tw tuéng cita céc giai cfip déi khang. Song, dic tng ciia kién trac thugng tang la su théng tri vé chinh tri va tu tuéng clia giai cdp théng tri. Thue t€ cho thay, trong kién tric thugng tang cia cae x8 hOi c6 déi khang giai cdp, ngoai bé phan chi yéu c6 vai tra la céng cy cia giai cdp théng tri con c6 ning yéu 16, bd phan déi lap v6i n6, dé 12 nhtng tw tuéng, quan diém va cée +6 chite chinh tri cia giai cp bj théng tri, bi béc lot. BO phan c6 quyén lyre menh nit trong kién triic thugng ting cia xit hoi 06 déi khéng giai cép 14 nha nude - céng cy quyén lye chinh tri dac biét cla giai ofp théng tri. Chinh nhe 6 nh nude ma tu tuéng cia giai cp théng tri méi tré thanh mt stro manh théng tri toan b dai sing xa hOi. Giai cdp no théng tri vé mat kinh té va nm gift chinh quyén nha nude thi hé tu tuéng, cing nhiing thé ché cia giai cép Ay cing gitt dia vi théng tri. No quy dinh va tic dGng truc tiép dén xu hung cia toan b6 doi song tinh than x@ hOi va ca tinh chit, dic trung co bin cia toan bd kién trie thuong tang. 3.2. Quy lugt vé méi quan hé bign ching gitta co si hg tang va kién trite thwong tang cia xd hoi Méi quan hé bign chimg gitta co sé he ting va kién tric thugng ting la mot quy ludt co’ ban ota sw van dng phat trién lich sir x8 hoi. Co 86 ha tng va kign trac thurong ting la hai mat co ban ciia xi hdi gin bé hiu ca, co quan he ign chiing, trong dé co sé ha ting quyét dinh kién tric thugng ting, con kién tric thugng ting téc dOng tré Iai to Ién, manh mé d6i véi co so ha ting. Thye chat 1a sv hinh thinh, vén dong va phat trién ciia cdc quan diém tu tuong cling véi nhiing thé ché chinh tri - xa h6i tuong img xét dén cing phy thuge vio qué trinh sn xuat va tai sn xudt cde quan hé kinh te. * Vai tro quyét dinh cita co sé ha ting déi voi kién trite thuong tang Chi nghia duy vat lich sit khang dinh co sé ha tding quyét dinh kién trite thueong tang, Boi vi, quan bé vat chat quyét dink quan hé tinh thdn; tinh vit yéu kinh t6 xét dén cing quyét dink tinh tat yéu chinh trj - xa hGi. ‘Trong dai séng hign thye cia xa hdi, kién tric throng ting uén dure biéu hign ra mdt cach phong phi, phire tap va d6i Khi dudmg nu khong true tigp gén véi co sé hg ting. Nhung dé chi 14 nhing biéu hién bé ngoai, cdn trong thye té tit cd nhtmg hién tong cla kién tréc thirong. ting déu c6 nguyén nhfn séu xa trong nhiing diéu kién kinh té - vét chit cha x4 hdi. Bat ky mot hién tuong nao thudc kign tric thuong tang, nhu chink tri, phdp luét, dang phéi, iét hoc, dao dito, v.v. déu khong thé gid thich duge tir chinh bén thn né ma 167 tat cd xét dén ciing phy thudc vio co si ha ting, do co sé ha ting quyét inh. BOi vay, vai trd quyét dinh ca co sé ha ting a6i voi kién tric thurong tng thé hign trude hét 6 ch6, oo s6 hg tang vai tinh c4ch la co cu kinh t8 hién thre eta x4 hGi sé quyét dinh kiéu kién wie thugng ting oda xt hdi dy. Co sé ha ting ‘KhOng chi san sinh ra m6t kiéu Iién trae thugng ting tuong img - tite 1a quyét dinh nguén g6c, ma cén quyét dinh dén co céu, tinh chat va sy van déng, phat trién olla kién tric thuong tang. Néu co sérha tng c6 déi khang hay khéng d6i khang, thi kién tric thuong tang cita n6 cng c6 tinh chat nhu véy. Trong xi h6i c6 d6i khang giai cp, giai cdp ndo chiém dja vi théng tri vé kinh té thi cing chiém dja vj théng tri tong i séng chinh tri, tinh thdn cia xf hOi; mau thudn trong linh vue kinh té quyét job tinh chdt mau thudn trong or ‘vue tu tuéng cla x héi. Boi vay, co sé ha ‘ting nhu thé nao thi co cau, tinh chat cua kién tric thuong ting 1a nhwr thé Ay. Nhiing bién adi cin ban cia co sé ha ting sém hay mun sé din dén sw bién déi cn ban trong kién tric thugng tang. Su bién ddi d6 dign ra trong timg hinh thai kinh té - x4 h6i, cting nhu khi chuyén tix mét hinh thai kinh té - xa hoi nay sang mét hinh thai kinh té - x4 hi khdc. C. Méc khiing dinh: “Co sé kinh 16 thay dai thi ton b§ cai kién triic thugng tang dd s6 cong bi dao 1én it nhiéu nhanh chéng”””, Nguyén nhan cia nhiing bién déi dé xét cho cimg 1 do sw phat trién cia lye rong sin xudt. Tuy nhién, sw phét trién eta Ie hong sén ‘xuit chi truc tiép gay ra su bign déi cla cer sé ha ting va dén lot né, su bién 44i cia co sé hg ting Lam cho kién tic thugng ting bién ddi mot cach can ban. ‘Sy bién déi ca co sé ha ting va kién tric thuong ting dién ra rat phite tap trong qué trinh chuyén tir mét hinh thai kinh t& - x4 hi 18i thdi sang mot binh ‘thai kinh 1é - xa h6i méi, tién b9 hon. Trong x4 hdi cé déi khdng giai cfp, sw bvién ddi a6 tat yéu phai thong qua dau tranh giai cp va cach mang xa hOi. Sy thay déi cia co sé ha ting dua téi su thay adi cia kién tric thong tang. Nhung sy thay déi cia kién tric thugng ting dién ra rat phire tap, c6 nhting bd phan cia kién mic thugng ting thay déi nhanh chéng cing véi su thay déi cia co sé ha tang nhw chinh tri, ludt phap,v.v.. Cé nhting nhan t6 riéng 1é cia kin tric thuong ting thay déi cham hon nhu tén gido, nghé thuat,v. Cling c6 nhiing nbén té nao 46 cila kién tric thuong ting cf vin droge ké thira 48 xay dung kién tric thugng tng mi. * Su tdc dong tré lai cia kién triic thuong tang déi voi co sé ha tang 9 C Mae va Ph Angghen (1995), Todmiep,t. 13, Sa. 15. y 168 a Kién tic thuong tang 1a sy phan anh co s6 ha ting, do co sé ha ting quyét dink nhung c6 sy tac dng rd Iai to In déi vei kién tric thwong tng. Bai vi kién tric thuong ting cé tinh d6c lap tuong déi so véi cot sé ha ting. Linh vue ¥ thie, tinh than khi ra d0i, tn tai thi c6 quy luat van dng néi tai cla né. Vai wo cia kién trac thuong ting chinh Ia vai tro tich cue, ty gide cia ¥ thitc, tur twéng. Vai tro oda kién tric thugng ting cn do sire manh vat chat cia 'bQ may t6 chite - thé ché luén c6 téc dong mét cdch manh mé te6 Iai co sé ha tang, Ph. Angghen khing dinh: “Quan diém tw tong, den Iwot minh, n6 tc d6ng tr lai dén co sé ha ting kinh té va cé thé bién dai co sé ha ting dy trong gigi han nhat dink". Kién tic thugng ting cing c6, hoan thién va bao vé co sé ha tang sinh ra nd; ngan chan co sé ha ting méi, d4u tranh xoa bo tin du co sé ha tang e; dinh hung, t6 chite, xay dumg ché 46 kinh té cita kién tric thugng tang. Thue chat vai trd kién tric thurgng ting la vai trd bao vé duy tri, cing 6 Igi feh kinh té cia giai cp théng tri xa hoi. Mat khdc, kién trée thuong ting trong cde xi hoi c6 giai cp edn dém béo su théng tri vé chinh tri va tu tung cia gial ep gitt dia vj théng tr vé kinh t8. Néu giai cép théng ti khGng xac lap duge sy théng trj vé chinh ti va tu twéng, oo sé kinh té cla n6 khOng thé dimg ving duge. Tac dong cia kién trae thuong ting d6i véi co sé ha tang din ra theo hai chidu huéng. Kién téc thuong ting tac dong cing chiéu voi sy phit tién cia co sha ting sé thiic day co sé ha ting phat trién va néu tac dong ngwge chiéu -véi sir phat trign ca co sd ha ting, cia co céu kinh t& né sé kim ham sw phat trién cla co si ha ting, cia kinh 16, Nghia 1, khi kién trie thugng tang phin fh Ging tinh tét yéu kinh té, cde quy Ingt kinh té khach quan sé thnic day kinh t& phat trién, Va nguoe lai, khi kién tric thugng tang khong phan énh ding tinh tat yéu kinh 18, cde quy Indt kinh té khdch quan sé kim ham sw phat trién cha kkinh té va d0i s6ng xa hoi. ‘Trong cde bé phan cia kién tric thong ting thi kién tric thirong tang vé chinh tr c6 vai tr quan trong nhat, trong 46 nha nuée e6 vai trd the dong to lon d6i véi co sé ha tng. Nha nucic la t6 chite dé bist da quyén lye chinh ti, nha nuée khong chi dya trén hé 0 tung, ma cén dya trén nhiing hinh thite nh dinh cia sy kiém soat xii hoi. Nha nude sit dung ste manh cia bao hye dé tang cudng strc manh kinh té cia giai edp théng tri va cing ¢6 vang chic dia vi 18 C Mae va Ph Angghen (1997), Toa tdp, ¢. 37, Nxb. Chinh tr} Quée gia, Ha NOi. tr. 680. 169 cla quan hé san xudt théng ‘Voi ¥ nghia dé Ph.Angghen khang dinh: “Bao Tye (tie 1a quyén lye nha nude) cling la mét sire manh kinh t8". Va chi 16, tée dng ngwoc lai cia quyén lye nha nude adi voi sy phat tién kinh té theo hai chiéu hudng co ban, néu tac déng cing hudng voi sw phat trién kinh té sé thc day kinh té phat trién nhanh hon; néu téc dng nguge lai hudmg phat trién kinh té sé kim ham sw phat trién cia kinh té; va né 6 thé ngan can mot vai huéng phat trién nao dy cla nén kinh té, thie dy sy phat trién dé theo nhtng ‘hung khéc - trong truéng hgp nay theo Ph.Angghen, rot cudc n6 cing diin dén mét trong hai trrdng hop trén. Tuy nbién, trong thyc tién cia doi séng x4 hoi, khéng phai chi cé quyéa lye nha nude mdi cé sy tée dong to 1én dén co sé ha ting, ma céc b6 phan khéc cia kién tric thuong ting nhu tiét hoo, dao dite, ton gido, nghé thudt,... cing déu tic déng manh mé dén co sit ha ting bing nhig hinh thirc khac nhau, véi céc co ché khdc nhau. Ph. Angghen viét: “Sy phat tin cia mat chin tri, phép Int, tiét hoe, t6n gido, vin hoc, nghé thudt, v.v...déu dua trén co sé su phat trién kinh t6. Nhung tat cA cing ¢6 anh huéng lan nhau va anh huéng dné co sé kinh t8"", Song thudng thudng nhiing sy tic dng dé phai théng qua nha nurée, php lugt, céc thé ché tong ting va chi qua a6 ching méi phat huy duge higu luc 46i v6i co s6 ha tng, cling nhu déi véi toan xa hoi. Su van dng ciia quy luat nay dussi cha nghia xa hdi c6 nhting do diém riéng. Co sé ha ting va kién tric thugng ting x4 hdi chi nghia khéng hinh ‘thanh tu phat trong ling xa hdi ci. Dé xd lap co sé ha ting xd hOi chi nghia, doi hoi tat yéu phai xod bo co sé ha ting cli thong qua cude cach mang xa hoi chit nghia. Sw thiét lap kién tric thurong ting chinh trj x4 héi cini nghia 1a tién dé cho su hinh thanb, phat trién cua co sé ha tang xa hOi chi nghia. Kién trac thuong ting xa hi chi nghia cé mim méng nay sinh ngay tir cudc ddu tanh cia giai cdp v6 sin va quin ching lao déng nhim chéng lai giai cp théng tri béc 16t, 1at dé tr4t tyr Oi efi. Song, sy hinb thanh va vai tro eiia n6 due phat huy mét cach day di, chi yéu tir khi giai cp v6 sin giamh duge chinh quyén. Kién trac thuong ting x4 héi chi nghia chi cé thé duoc cing cé, phat trién dua trén co sé ha ting x@ hi chi nghia va trong chinh su nghiép x4y dung chi ghia xa hdi. Boi vay, xay dung va hoan thién kién tric thugng ting xa hi chi nghia phai xudt phat ti nhtng ddi di khdch quan cia su phat wién kinh 1é - xa '@ C Mic va Ph.Angghen (1997), Toan tdp. t. 37, Sd. tr. 683. ° C Miao vi Ph Angghen (1999), To’n tpt. 39, Nxb. Chinh tri Qués gia, H& NOH. t. 271. 170 2 hoi. Dang thoi, phai tich cue chi dng déu tranh hdc phye moi tan du tw ‘udng lac hau ciia xf hi of va dénh bai moi am mum chéng pha cia cde thé lve thi dich. ‘Trong thd ky qué dQ len chi nghia x8 hoi, vige xy dimg co sO ha ting va Jign tric thuong ting x4 hoi cha nghia phai dugc tién hanh timg bude véi nhting hin thite, quy mé thich hop. Co s6 ha ting cin mang tinh chat qua d voi mot két cfu kinh té nbigu thanh phan dan xen nhau cia nhiéu Logi hinh kinh 46 -xa hoi. Vi vay, phét trién kinh ¢é nhidu thanh phan theo dinh huéng xa hoi chit nghfa la van 48 c6 tinh quy luét 48 phét wign cor sé ha tang xf hoi cha nehia. Déng thoi, phai biét phat huy cao 49 vai tr ola kién tric thuyng ting trong phat trién kinh té va xay dung chit nghia xa hoi. Dé xay dung co sé ha ting va kién tric thuong ting xa di cho nghfa, cAn phai trénh khuynh huéng chit quan duy ¥ chi, ndn néng bat chép cdc quy Iuat khéch quan. Co sé ha ting va kién tric thirgng ting xa hoi chit nghia Khi da phat wién mot each day di va hoan thién sé e6 ban chit wu viet, +t dep nhat trong lich si. Co sé ha tang x2 hdi chi nghia khéng con mau thulin déi khang, trong két edu Kinh té khong bao ham sy d6i lap vé loi ich cain ban, Dac tung cia kién trie. thurong tang xi hoi chil nghia la sy nat tri vé chinh tr] va tinh than trong toan xdi hoi. Tinh wa viet ota kién trie thuong ting x4 hi chi nghia durge biéw hign ohé ur twing cia giai cp cong nhén, la hé tw twéng tién b9 va céch mang ohat trong lich sit. N6 con duge biéu hién 6 vai tro ciia nha nude va phép Iuat x8 hoi chit nghia; & su phat trién cde hinh thai y thite xii bi mOt céch phong ph, da dang chita dung day di céc gia tri cla chi nghia x4 héi. * ¥ nghia trong dot song xa héi Quy Iuat v8 méi quan hé bign chitng gitta co sé ha ting va kién tae thuong ting a co sérkhoa hoe cho vige nhén thie mot céch diing din mdi quan é giiza kink 16 va chinh wri, Kinh t& va chinh tri tae dong bién chimg, trong 46 Ikinh t6 quyét dinb chinh tri, chinh tj tée dong tré Iai to lon, manh mé 66i v6i kinh té. Thy chat ca vai tro kién tric thugng ting 1a vai trd hoat déng ty giac tich cwe clia cdc giai cp, dang phai vi loi ich kinh té s6ng cdn ciia minh. Su tée déng cla kién tric thugng ting déi voi co sé ha ting truéc hét va chi yéu thong qua during Idi, chinh sich eta ding, nha nuéc. Chinh vi vay V.L. Lénin viét: “Chinh tri 1a sy biéu hign tép trung cite kinh t6.... Chink tr) khdng thé khong chiém dia vi hang dau so véi kinh t&". 361 v1 Lenin (1977), Todm 1p, 1. 42, Nxb. Tién bd, Matxcova. tr. 349. 171 ‘Trong nan thiéc va thu tién, néu téch réi hode tuyét a4i hod mét yéu 15 nao gitta kinh té va chinh tri déu IA sai lam. Tuyét 61 hoa kinh té, ha thdp hoge phi nhén yéu 6 chinh trj 18 roi vao quan diém duy vat im theong, duy vat Kinh té sé din dén v6 chinh phu, bat chip ky ewong, phap luat va khéng tranh. Kchdi thét bai, d6 vo. Néu tuyét déi hoa vé chinh tri, hg thdp hode phi dinh vai trd ca kinh té sé dan dén duy tam, duy ¥ chf, ndn néng, chi quan, dét chay giai doan va cling khéng trénh khdi that bai. ‘Trong qué tinh lanh dao cach mang, Dang Céng sin Viét Nam da rét quan tam dén nhén thite va van dung quy lugt nay. Trong thai ky d0i moi dét nue, Dang C$ng san Viét Nem chi truong 461 méi totn dign od kinh té va chinh tri, trong dé déi moi kinh té 14 trung tam, déng thoi 46i méi chinh tri ting buée thin tong ving chic bing nhiing hinh thite, buéc di thich hop; giai quyét t5t mdi quan hé giita di méi - én dinh - phat trign, gitt ving dinh budng x hOi chi nghia 4, Sw phat trién cdc hinh thai kinh té - xa hdi 1a mét qua trinh lich si - ty nhién 4.1. Pham trit hinh thai kinh té - xa hoi Trén lap tudng duy vét lich sit, cdc nha kinh dién mdcxit kh’ng dinh, nhing quan hé vat chit cia xi di lé quan hé co ban quyét dinh céc quan hé xa hdi khéc va chi ra cu tric hign thc ciia m6t x4 héi ou thé théng qua pham tri. hloh thai kinh té - xa hoi Hink thdi kinh t8 ~ xd hoi 1A mot pham tri co ban eda chit nghia duy vat lich sir ding dé chi xa h6i 6 timg ndc thang lich sit nhét dinh voi mét kiéu quan hé sin xuit dc teung cho x4 hGi dé, phd hyp véi mGt trinh 9 ohit dinh cba hee lugng san xudt va mét kién tric thugng tang tuong img duge xay dung trén quan hé sin xuit dic trung dy. Pham tri hinh thai kinh té - x h6i chi ra két cu xa h6i trong mdi giai doan lich sir nh4t dinh bao gém ba yéu t6 co ban, phé bién: Lyre Ivong san xuat: quan hé san xudt (co sé ha tang); kién tric thuong ting. Lure Ivong san aut la nén tang vat chét cia x4 h6i, tigu chudn khach quan 8 phin biét cdc ‘théi dai kinh té khac nhan, yéu t6 xét dén cing quyét dinh sy van dGng, phat trién cia hinh thai kinh té - x4 hOi. Quan hé sdn xude la quan hé khdch quan, co ban, chi phdi va quyét dinh moi quan hé x4 h6i, dng thoi 1a tiéu chudn quan trong nhat dé phan bigt ban chat céc ché 46 x hi khac nhan. Kién tric thugng tdng la su thé hién céc méi quan hé gitra nguéi véi ngudi trong Tinh vue tinh ‘than, tiéu biéu cho b6 mat tinh than ca di séng xa hoi. 172 EL Day la sy tritu tuong hod, khéi quét héa nhtng mat, nhting yéu 16 chung nat, phd bién nbdt cia moi x& hOi & bat ky giai doan lich st ndo, Pham tr hhinh thai kinh té - xa hi khong chi mang tinh trivu tugng, ma cdn mang tinh ou thé, cho phép xem xét xii hoi 6 timg quéc gia, dan the, trong timg giai dogn lich str cu thé vai céc tiéu chi e6 thé xée dink duvge voi mot quan hé san xuat dec trung, m6t trinh 49 phét trién Ie rong sn xuét nhét djnh va mét kiéu kién tric thuong tiéu biéu cho b6 mat tinhh than cia x4 hOi dé. Va nhu vay dem lai mot ahdin thire séu sée cho con ngudi, dem lai tinh cu thé trong tr duy vé lich sit xa hOi. Sau khi trivu tung héa tig mat, ting yéu t6 eo ban ctta lich sit xa hoi, pham tri inh thai kinh 1 - x hoi dem Igi mot sy nhgn thire ting hop va sau sc vé x hOi loai ngudi 6 timg giai doan lich st nbat dinh. 4.2, Tién trink lich sit te nhién cia xd hgi lodi nguoi Ba yéu 16 co ban: Ie Iugng san xuit, quan hé sin xudt (oo s6 ha ting) va kién tric thuong ting téc dng bién ching, tao nén sy van dng, phat irién cia lich str xa h6i, théng qua sy tae dong téng hop cia hai quy luat co ban 14 quy Juat quan hé sn xudt phir hop v6i trinh 49 cia hye Iuong sén xudt va quy lat vé méi quan hé bign chiing gitta co sé ha ting va kién tric thong tang cla xa Gi. Su van dong phat tién cia xa hé dau ti sw phat trién cua luc wong san xudt ma trude hét 1a su bién déi, phat trién cia cOng cu san xudt va sy phat trién vé tri thite, kinh nghiém, ky ning cia ngudi lao dong. MOi sw phat trién ca Iuc Iugng sin xudt déu tao kha ning, diéu kién va dat ra yeu cdu khdch quan cho su bién déi eda quan hé san xudt. Su phi hyp bign chimg gita quan hé san xudt véi trinh 46 phat tién ca Iue lugng sin xudt la yéu cdu khach quan cla nén san xudt x4 hoi. Khi lye Iwong sén xudt phat trién vé chit, ddi hoi phai xo4 b6 quan hé sn xudt cli, thiét Ip quan hé sin xudt méi ve chat. Su phat trién vé chét cua quan hé san xuat, tit yéu dain dén sy thay déi vé chat cha. co sé ha tng xf hdi. Khi co sé ha ting xa hoi bién déi vé chét din dén sy bién d6i, phat wién cain ban (nhanh hay chém, it ho§e nhiéu) ca kién tric thong ting xa hoi. Hinh thai kinh té - x4 hoi cit mit di, hinh théi kinh té - xi hoi méi, tién bd hon ra dai. Cit nhu vay lich sir x4 hoi loai ngudi 1a mot tién tinh ndi tiép nhau tir thp dén cao cia cae hinh thai kinh t& - xii hdi: Cong sin nguyén thuy - chiém htra nO 1é - phong kién - tx ban chi nghia - x8 hOi chi nghia. ‘Trong dé, théng nhat gitta quy ludt chung co ban phé bién voi quy Iudt dc thi, ‘va quy ludt rigng cia Iich sit. Chinh vi vay, C-Mae viét; “Toi eoi sur phat ign 173 ca cac hinh thai kinh té - xa hi LA mét qué trinb lich sit - tw nbién'"'®. Tién trink lich sit xa héi lodi neudi Ja két qua cia sy théng nhit gitta légic va lich sir. Xu huéng co ban, xu huéng chung cia sy van dGng, phat trién lich str loai ngudi 14 do su chi phéi cia quy luat khach quan (théng nhdt gitta c&i chung véi céi dic thi) va cdi riéng) xét dén cling La sy phat trién ota lye lugng san xudt. Légfc cia toan bd tién trinh lich sit loai nguéi 1a su ké tiép nhau cia céc hinh thai kinh té - xa hdi tir th4p dén cao. D6 1A con dudng tit yéu cia tién bé lich sit. Mat khac, su phat trién cia xa hdi loai ngudi con mang tinh lich str. C4c hinh thai kinh té - x hi nhu nhiing trang thai khéo nhau vé chat trong tign trinh lich str, v6i nbiing didu kién vé khéng gian, thiti gian oy thé, voi ofc tiéu chi v8 su phat trign cia luc long sén xudt, kiéu quan hé san xudt, kiéu ign tric thurgng ting cia moi xa hdi cy thé, Sue théng nhdt giiéa légic va lich sit trong tién trinh lich sir - ty nhién cla xa hi lodi ngudi bao ham cA sy phat rrién tudn ne a6i voi lich sit phat trién toan thé gigi va sw phat trién “bé qua” mot hay vai hinh thai kinh ¢é - x hOi d6i voi mOt sd quéc gia, dan toc cu thé, Su phét trign phong phi, nhiéu vé, da deng, phite tap cba ede hinh thét inh t§ - xa h6i cu thé cia cdc giai doan xa hOi, cde quéc gia, dan tdc cu thé. Bao gdm ca nhiing buée quanh co, thém chi nhung buéc thut Ii Ién, kha nang rit ngin, bé qua nhing giai dogn phat trién lich sir nhat dink. Theo V.LLénin: “Tinh quy Iuét chung cita sy phat trién lich sir toan thé giéi da khong Logi tet ma tréi Iai cdn bao him mét s6 giai doan phat trién mang nhiing dic diém vé inh thitc hoge vé trat ty ofa sw phat trién do". Ban chat ctia vide “bd qua” mot hay vai hinh thai Kinh ¢é - x2 hOi sur phat trién rat ngéin xa hOi. Do 1a rit ngn céc giai doan, bude di cia nén van minh loai ngudi, cét Idi la su tang trréng nhay vot cia lye hong sén xuét. Thyc tién lich sir d& chimg minh todn bé lich sir xa h6i lo’i nguoi phit trién twin tu qua tat cA cdc giai dogn ciia cdc hinh thai kinh té - xa bOi da 06. Nhung do dic diém vé lich sit, vé khong gian, thdi gian, vé sy téc AGng cla han 16 khéch quan va nhén t6 chi quan, c6 nhiing quée gia phat trién tun ty, nhumg 6 nhting quéc gia phat trién bd qua mot hay vai hinh thai kinh té - xa hGi nao 46. Do quy luét phat trién khong déu, trén thé gidi thudng xudt hign nhiing *65 © Mac va Pp. Amgghen (1993), Todm tdp, t. 23, Nxb. Chinh tri Quée gia, Ha Noi. tr. 21 "SV. Lénin (1974), Toc tép,t. 45, Nxb, Tién bd, Marxcova. tr. 431 174 trang tam phat trién cao hon, déng théi bén canh dé con cé nhting ving, ning quée gia, dan tc 6 trinh 46 phat trién thép, tham chi rat thap. Do su giao uu, hop téc quée 1é ma gitta céc trung tm, céc khu vue, cdc quéc gia xuit hin kha nang mot s6 nude di sau c6 thé rat ng’in tién trinh lich sit. Quy Inat Ké thita sy phat trién lich sit lun Iudn cho phép cae quée gia, dan the e6 thé bd qua cée giai dogn phat trién kh6ng can thiét 4é vuon téi trinh 49 tién tién oda nhan loa Tuy nhién vige phat trién bé qua mdt hay vai hinh thai kinh té - xa hoi, bén canh nhiing diéu kign khach quan cia thdi dai, con phy thude vao nhan t6 chi quan ciia mdi quée gia, dan tbe. Hinh thai kinh 16 - xd h6i cong sén chit nghia ra abi la tat yéu khach quan tia lich sit xd héi. Phat trién la xu hudng tat yéu, co ban cla lich str x4 bi nguii. Chi nghia tr ban khéng phai 1a née thang phét trién cudi cing ctia xa hoi loai ngudi. Chinh ahtng mau thudn cq ban trong long xd hoi tu bin da quyét dinh sy van dong phat trign cia xa Oi Lodi ngudi. Nhiing tién dé vat chat ‘va tinh thin cho sw vén d6ng phat trién xa hdi da xudt hién ngay trong long x4 hOi tu ban, D6 1A lye lugng sin xudt hign dai voi tinh chét xa hOi hoa cao va giai cp vo san tién tién, cach mang, 3 phat trién ed vé sé lugng va chat lnong. Dé con 1a sy xudt hién cua hé tw tudng Méc - Lénin khoa hoc va cach mang. Su thay thé hinh thai kinh té - xa hi tr ban chi nghia bang hinh théi kinh 16 - xa Oi cOng san chi nghia phai thong qua déu tranh giai cap ma dinh cao la loa cach mang xa hi. 4.3. Gid tri khoa hoc bén vitng va § nghia cdich mang Ly lun hinh thai kinh 18 - x hoi ra doi dem lai mot cude céch mang trong toan bd quan ni¢m vé lich sit x8 hOi. Day 1A biéu hign t4p trung cua quan niém duy vét bign chimg vé lich str xa hi, bac bo quan niém triru tong, duy vat tim thudng, duy tim, phi lich sir vé xa h9i trude 46, tre thanh hon dé ting, cia khoa hoe xa hdi, eo s6 phwong phap Iuén khoa hoc va cach mang cho su phfn tich Ich sir xa hi. Ly ludn hinh thai kinh té - xa bOi da gidi quyét mot cach khoa hoe vé van dé phén loai cdc ché 46 xa hOi va phén ky lich stt, thay thé cde quan niém duy tam, siéu hinh trude dé da théng tri trong khoa hoc xa hOi. Chi ra déng lyc phat trién ota lich str x8 hoi khOng phai do mot lye wong, tinh thin hoa lye lwgng siéu nhién thin bi nao ed, ma do hoat dong thyc tién cia con ngudi, trrde hét 1a thyc tién sin xudt vat chit dusi su tée dong ca cée quy luat khach quan. ‘Muén nhén thite va edi tgo x8 hi efi, xdy dung xa hoi méi phai nban thre ‘ya tic dong ca ba yéu 16 co ban: lye Iugng san xudt, quan hé sin xudt (co sé ha 175 ting) va kién tric thugng ting. Xem nhe hoge tuyét déi hod mot yéu t6 nio cng sai lm, xét dn cimg sy Ja bat du tir viéo xy dung, phat trién lye hrong san xudt. Hoe thuyét hinh thai kinh té - xa hi 1a co sé khoa hoe cho viée x4c dinh con dutmg phat trién cia Vigt Nam dé 1a qué 46 len chit nghia xa hdi, bd qua ché d6 tw ban chit nghia. Day chinh 1a sy ha chon duy nhét ding dan, 66 kha nang va diéu kign dé thue hién. Con duong phat trién qué dé 1én chit nghia x4 hgi, bd qua ché 46 tu ban chi nghia 6 Viet Nam 1a phi hop véi tinh quy lugt ciia vige “bd qua” mot hay vai hinh théi kinh té - x4 h6i trong sw phat triéa lich, sit Qua 49 Jén chi nghia xa hdi, bd qua ché dO tur ban chit nghia 6 Vigt Nam 1a phd hop véi quy Inst phat trign nit ngfn trong lich sit Lodi ngudi. Ban chét cia su phat trign rit nein xf hOi lardt ngin céc giai doan, céc bude di cia nén van minh loai ngwéi, cét 10i 1a sur ting trréng nhay vot cla luc Iuong san xudt. Qua qué trinh tang két thie tién, phat trién ly Iugn, Dang Cong sin Vigt Nam 44 chi ra thy chat eta vi8e bd qua ché 46 tw ban chi nghia, qua d6 Lén chi ngbia xa h6i 6 Viet Nam hign nay: “Con dutmg di én ala nude ta la sy phat trién qué d6 1én chi nghia x hOi bd qua ché 46 tr ban chi nghfa, tire 1a bd qua vide xdc lap vi tri théng tri cia quan hé sin xudt va kién tréc thugng ting ur ‘ban chi nghia, nhung tiép thu, ké tha nhing thanh tyu cia nbén loai da dat dizac dui ché do tw ban chi neha, de bigt A v8 khhoa hoe cOng nghé, 8 phat trién nhanh Iye hrong sn xust, xy dung nén kin té hién dai”. Hoe thuyét hinh thai kinh té - xa h6i la co’ so If Iuan, phuong phép lugn hoa hoc trong quén triét quan diém dudng 16i cha Dang Cong san Viet Nam. Mé hinh, mye tiéu chi nghia xa hGi ¢ Viet Nam duge xAc dinh véi cdc tiéu chi v8 lize Igng sin xuét, quan hé san xudt, kién tric thuong ting. Dong thdi xie inh cée phong huéng xAy dung chi nghia xa h6i trong thoi ky qué 49 Jen chit nghia xf hoi 6 Viet Nam. Hoe thuyét hinh thai kin t6 - xi h6ila co’ s6 If Ing, phuong phép Tuan kchoa hoc va cdch mang trong déu tranh bic bd nhitng quan diém thi dich, sai trai, phién dign vé xa hOi. Phe phan thuyét ky tri, thuyét hoi ty da tuyét d6i hoa yéu t6 kinh té - ky thuat, xod nhoa su khée nhau vé ban chat cita cic ché d6 xi hOi nbim chimg minh cho sy tn tai vinh vién cia ché dO tu ban. pang Cong sin Viet Nam (2001), Vein kiém Dai Adi Damg toan quédc tan thic Lk, Nxb Chinh tri Quée gia. Ha NOi. tr. 84. 176 zZ ‘Trong thoi dai ngay nay c6 nhiéu hoe gia cting suy tu vé con duimg va quy lugt phat trién ctia xii hi loai ngubi. Mot s6 hoe gid phyong Tay tim céch bac bé hoe thuyét hinh thai kinh tf x4 hOi ciia Mac biing cach dura ra céch tiép cn méi ho&e dit nguge lai van dé ma Mac 4a chimg minh. Dién hinh 1a Fukuyama véi hoc thuyét “sy két thite cia lich si” va Huntington véi hoc thuyét “su xung d0¢ gitta cdc nén van minh”. Hoe gid nguéi Mg Francis Fukuyama cé chuyén lun “Sy két thiie cite lich ste?” ding trén tap chi “Loi ich quéc gia” (1988) va phat tién quan diém nay, 6ng da vit va cho xuét bin cuén “Sy két thie cia lich str va con ngudi cudi cang”!®"(1992). Ong cho ring Lign X6 thét bai, Dong Au thay déi, chién tranh Lanh két thc, nhimg diéu d6 chimg 16 su cdo chung cia chit nghia cong, san va lich sir phat trién ofa loai ngudi chi con mét con dudng duy nbét, d6 12 kinh té thj wudng va chinh tr] dan chit cia phuong Tay. Ong néi: “Nhing gi ching ta dang ching kién khong chi la sy eo chung ca Chién tranh Lanh, hay sir tri qua cia mot giai doan dic bigt trong lich sit sau Chién tranh thé gidi lan thir hai, ma con 12 sur e4o chung ctia lich sit theo nghia ring d6 la diém két thie trong cuée tién héa ur tuéng eta loai ngudi va su phd quat héa cia din chi ty do phuong Tay v6i tur cach 1a thé thie cudi cling cia su cai tr] con ngudi”™. Quan dim su két thic cita lich sir cé nguén géc tir céch hiéu eta Fukuyama vé ‘Hegel: néu Hegel cho ring con ngudi bi thie day bai dng luc dye vong, khién cho lich sit tién hoa kh6ng ngimg thi Fukuyama cho ring lich sit s€ dimg & giai doan ty do dan chi, khéng c6n bat cit mét giai doan néo khéc cao hon e6 thé thay thé, Fukuyama khing dinh ché d6 ty do dan chi kiéu phuong Téy, mac dit chvea phai la hoan my, song Ia diém cudi cing eda su phat trién hinh thai ¥ thie con ngudi, cfing la hinh thite théng tri cudi cng cia nhan loai. Mac di duge coi 1a tuyén ngén thing Igi ciia chit nghia t ban, song luan diém nay cia Fukuyama da bj phé phan trén khip thé gidi, trong dé cd ci & MY, dic bigt la sau str kign bc 16 thye té tréi nguge Iai vei nhig tin diéu cia Fukuyama, nh Khing bé 11/9 tai New York, su kign khiing hoang tai chinh toan céu nam 2007 ° Francis Fukuyama (1989). “The End of History? “, The National Interest, No. 16, Summer. pp. 3-18. "© Francis Fukuyama (1992). “The End of History and the Last Man”, The Free Press, New York "hat we may be witnessing is not just the end of the Cold War, or the passing of particular period of postwar history, but the end of history as such: that is, the end point of mankind’s ideological evolution and the universalization of Wester liberal democracy as the final form of human government.”, Francis Fukuyama. “The End of History?", Sd. Bin dich cca Neuyén Phi Loi dang trén nghiencvuquocte.net ngay 29/7/2013, t. 2. 177 - 2008 hay phong trao chiém phé Wall nam 2011,... Cé khdng it nguéi phe phdn luén diém ca Fukuyama, chi ra nhtmg thye té chimg minh su két thic ctia lich sir 1a c6 that, song lich sit 46 14 lich str cia chi nghia tu ban, vi di cé tgo ra site sin xudt nhu thé nao, dit c6 ty cai tao minh nbu thé nao di nita thi chi ngbia ty ban van mang trong minh ban chit béc 16t. xm chiém va bat binh ding, ‘Tée gid Samuel Huntington di cho dang bai “Sir xung d0t gitta céc nén ‘vin minh?” trén tap chf “Ngoai giao” cla My nhu dé phan hdi va bd sung cho quan dién cia Fukuyama’”. Ong da phat trién quan diém cia minh trong cuén sdch noi tiéng “Xung d6t gidta cdc nén vin minh va sy tai Iép trat ty thé gid?" (1996). Cac quan diém chi yéu cia Huntington vé su xung dOt cdc nén vin minh nhu sau: M6r 14, nguyén nhan cin ban cba xung dot quéc té trong thé gidi tuong lai khéng phai 1a kinh té hay y thite hé, ma la van hod. Kung dét chi yéu tia chinh tr toan cau la xung dt gitta céo nude, céc tap doan thuge céc nén van minh khic nhau, bién giéi cla c4e nén van minh cling chinh 1a gidi tuyén ctia chién tranh. Hai /a, xung d6t vin minh 1a hiém hoa hang dau déi y6i hoa binh thé gidi, vi vay, phai x4y dung thé gidi trén nén tang cua van minh. Ba la, trat tw thé gidi méi s® duge hinh thanh dua tén van hod va vin minb, va Lin dau tién két c4u thé gidi xudt hién da cyc, da vin minh nhu vay. Bén [a, xung d6t vin minh thé gi6i sé chit yéu Ia gitta 7 nén van minh", trong 46 van minh Islam giéo va vin minh Nho gido c6 strc uy hiép lén nhét 44i v6i vin minh phuong Tay. Vi lugn cit cia Huntington khOng day di, khdng ton dién, nén bat ct quan diém nao cia Huntington ciing déu c6 thé phan déi tir cde phuong dién ly lun, lich sir va thuc tién khac nhau. Huntington da qué dé cao yéu t6 van minh trong khi néi dén xu hung van dng ciia x hGi, dic biét trong xa ‘hoi hién dai ma xem nhe céc yéu 16 khdc cling vO cing quan trong 1a kinh té, chinh tri va quén su. Ngoai ra, ban thén xung dot khéng chi t6n tai gitta cde nén ‘vin minh, ma cn c6 xung dt gitta cdc quéc gia trong mét nén van minh, thim chi trong mét quéc gia ma mirc dO khdng hé thua kém sy xung 6t gitia cic ™ Samuel Huntington (1993). “The Clash of Civilizations”, Foreign Affairs, Vol. 72, No. 3, Summer. pp. 22 - 49. "? Somucl P. Huntington (2005). “The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order”, Bin tiéng Viet: “Su va cham cia cc nén van minh”, Nauyén Phuong Situ, Nguyén ‘Van Hanh, Nauyéa Phuong Nam, Liru Anh Tuyét dich, Nxb. Lao Bdng, Ha Noi, 2005, "= Theo Huntington, thé gidi ign dai o6 oe nén vn minh chu yéu sau: vin minh An D6, van minh Jslam gido, vin minh Naat Ban, van minh Chinh théng gido, van minh Trung Hoa (Nho ‘io, vin minb Mg latinh va van minh phuong Tay, 178 nén van minh, Nha Déng phuong hoe n6i tiéng Edward Said con phé phan ‘Huntington manh hon nia, éng cho ring mye dich ciia Huntington khong phai Ja dé nbén thite va hoa giai cc nén van minh khéc biét, ma dé duy tri mé rong chién tranh Lanh. Nhiéu hoe gid tén thé gidi cting phé phan Huntington va Fukuyama chi dimg trén lap trudng cla chi nghia tr ban dé bio vé quyén Igi cola cfc nude ur ban phat t Hoe thuyét hinh thai kinh 1é - xa hOi cing 1a co sé Ii Inn khoa hoc 48 phé phan quan diém tuyét 46i hod eéch tiép cn xa hOi bling ec nén van minh cla AlvinToffler. Ong da chia Ich sit ra thinh ba “lin séng” tire ba nén vin minh lan luot ké tiép nhau: nong nghiép, cng nghiép va sau céng nghiép (con goi lé van minh tin hoc, van minh tri tu8). Céch tiép c€n nén van minh 4a c&p nhat duge sur phat trién cia khoa hoc cong nghé, cua tri tué va c6 gid ti nat din. Nhung mét s6 ngudi doi dig cach tiép cfn nay dé thay thé cdch tiép can hinh thai kinh té - x hoi 1 sai Him, Tite 14 tuyét d6i hod yéu t6 Iyc Iugng sin xudt, xem nhg yéu t6 quan hé san xudt va kién tric thuong ting, khong thay duge ngudn géc, dng luc cia sy phat trién lich sit x8 hoi. ‘Nady nay thue tién x8 hOi va sy phat trign cia nbgn thite khoa hoc da bé sung, phat trién méi cae quan niém lich sir xa hdi, song Mi ugn hinh thai kinh 16 ~ x hOi van gitt nguyén gid tri, 1a quan nigm duy nhdt khoa hoe va céch mang 48 phan tich lich sir va nhan thire cdc van dé x8 hGi, 14 co sé nén tng li vgn cho chi nghia xa hoi khoa hoe. [ghién caru ly lugn hinh thai kinh té - xa hi c6 ¥ nghia rét quan trong di ‘y6i nang cao nhén thére vé ban chat khoa hoc va efich mang cia chu nghia Mée = Lénin, quén trigt su sfc duong 16i ciia Dang COng sin Viét Nam vé xay dug chi nghia xa hi, cling o6 niém tin, ly tuémg céch mang, kién dink con duimg cha nghia x4 hoi, Day cing 1A co sé khoa hoc va each mang trong euge du tranh tw tung chéng lai cée quan diém phién din, sai lm, phan dng hong phi nhn mye tiéu, IY tuéng, phit nbn con duémg di 1én chil nghia xa hoi & Vigt Nam, IL GIAL CAP VA DAN TOC 1.Gi iai cp va du tranh giai cap Ly Iudn vé giai cp va déu tranh giai cap la mét trong nhing ndi dung can ban nhét eda chi nghia Mac - Lénin, két qua tt nhién cia sy van dung va mo rng chi nghia duy vét bign chimg vio xem xét Tinh vue x8 hoi. Lan dau tién trong lich st, cdc nha kinh dign cia chit nghia Méc dé luan giai mot e4ch khoa hoc vin dé giai cdp. Trong thir giti G. Vaydomayo ngay 5/3/1852, C. Mae da 179 khai quat ly lugn vé giai cdp ciia minh rét ngin gon, khoa hoc va day di nhu sau: “Cai moi ma t6i da lam a ching minh rang: 1) sir tn tai cla cde giai edp chi gin véi nhiing giai doan phét trién lich sit mhdt dinh cita sén xudt, 2) wanh giai cdp idt yéu dén dén chuyén chink v6 sén, 3) ban thin nén chuyén chinh nay chi la bude qua 6 tin téi tht tiéu moi giai cdp va tién t6i xa hi khong giai cdip”"™ Ly ludn vé giai cdp va dau tranh giai cp da va dang IA co sé ly luan, phuong phdp Iuan khoa hoe dé cde ding cng sin va giai cp céng nhfin trén thé giéi xac dinh dudng 164i chién luge, sich luge trong cuéc déu tranh thyc hin thing loi si ménb lich si cba minh. LL. Giai cap L1.I. Dinh nghia giai cép Trong lich sit, phn In cdc nha triét hoc, x4 hdi hoc tre C. Mac, dic bigt 1a cdc nha triét hoc va x4 hOi hoc tu san déu thira nhan su ton tai thy t& ctia cée giai cp. Song. do han ché vé nhieu mat, dac biét 1a han ct nban thie, vé lap trudng giai cp, ho da khéng thé ly gidi m6t cach Khoa hoe vé hién tugng phite tap nay cila Ijch stt, Theo ho, giai cp 1 tp hop nhitng ngudi c6 cing mét chire nang xa hdi, cing mt 16i sing hodc mute séng, cling mdt dia vi va uy tin xa hOi.v.v... Céc ly thuyét 46 dua trén nhiing tiéu chuan liza chon mot céch chi quan dé thay thé cho nhimg dic trung khéch quan cia giai cp. Vé thye chit, ho trénh dung dén céc vin d& co ban, dic biét 1A van d8 sé hia tr ligu sin xudt cha yéu eta x4 hoi, muu toan Lim mo sw khdc biét giai clip va d6i Khéng giai cép nhiim bién h6 cho sy tn tai cia cdc giai cép thong tri, béc Lot. Cée Mae di nghién cimu vé giai cdp tir viée phn tich két céu phuong thie ‘sin xudt da c6 céch tiép can khoa hoe: léy Ly tugn vé hinb thai kinh té - xa hgi lam co sé nghién iru x6 hoi. Mae 4a di tim céi géc cita co céu xa hOi, co cf giai cp d6 1a kinh 18, Theo C.Mac, sy phén chia x& h6i thanh giai cap 1a két qué tit nhién ota sy phat trién lich sit xa hOi. Quan hé giai cp chink la biéu ‘ign vé mat x4 héi cde nhimg quan hé sin xuat, trong dé tap doan ngudsi nay co thé béc I6t lao déng cia tap doin ngudi khée. Vi vay, chi c6 thé hiéu ding van 8 giai cdp khi gin né voi déi sng kinh 16, véi nén san xudt vat chdt xd hoi. Ké thita va phat trién tr tuéng cla C.Méc va Ph. Angghen, trong téc phim “Sang kién vi dai”, V.1-Lénin da dua ra mét dinh nghia khoa hoc ve giai GMa va Pa, Angghen (1996), dn rp, 1 1, Nib. Chih tri Quée gia, HA NGI. tr. 662. 180 cdp: “Buge goi la giai cap, la nhimg tap doin ngudi to 1én, khée nhau vé dia vi cha ho trong m6t hé théng sn xudt x4 hoi nbat dinh trong lich siz, vé quan hé cla ho d6i véi nhung ty ligu sn xudt (thudng thi nhting quan hé nay duge phap Iuét quy dinh va thira nhan), vé vai tro cia ho trong 16 chite lao dng xi hOi, va do dé khée nhau vé céch thie huéng thu phan cia cai x4 hOi ft hay nhiéu ma ho duge hudng. Giai cp la nhiing tip doan ngudi, ma mét tap doan cé thé chiém doat lao dong ciia cdc tap doan khdc, do dia vi khac nhau cia ho trong mot ché 6 kinh té xa hi nhat dinh"”* inh nghia cla V1. Lénin di chi ra céc de trmg eo ban cia giai cép, sau day: Truée hét, giai cdp la nhig tap doin ngudi cé dia vi kinh té - xa hdi Khde nhaw. Giai cdp la nhimg tap doan ngudi déng dio, khong phai la nhimg cé nhan rigng 1é, ma nhtng tép doin nay khée nhau vé dja vi kinh té - xa hoi, tie la Kade nhau v2 vi tri, vai t6 trong mét hé théng sdn xudt xd hoi nhat dinh trong lich sit. Dia vi kinh t& - x€ hoi cha giai cdp do toan b9 cdc diéu kign t8n tai kinh 16 - vat chdt cia xa hOi qui dinh, do véy mang tinh khéch quan, me dit giai cp 46 hode méi thanh vign cua giai cp cd ¥ thie durge hay khéng. Mai ca han Khi sinh ra khéng ty Iya chon cho minh dia vi kinh t8 - x8 hoi duge. Dia vi cla cdc giai cdp 1a do phuong thiic sin xudt nhét dinh sinh ra va qui dinh. Dia vi cia méi giai cép trong mot hé théng sin xudt x hoi nhat dinh, n6i 1én giai cip d6 la giai cp théng tri hay giai cp bi théng ti. Trong mot hé théng, san xudt x4 hoi nhat dinh, thudng tin tai cd phuong thie sin xudt théng ti, phwong thite sén xuat tn dir va phuong thie sén xudt mam méng. Dia vi kink 1é- x4 hdi ciia mot giai cdp la do giai cdp Ay dai dign cho phuong thite san suit nio trong hé théng sin xuét xi héi 46 quy dinh. Giai cdp théng tri va giai cép bi tri trong xa hOi chiém hitu nO 18 1a chit nd va n6 Ig; trong x hoi phong kién Hai chi va ndng dn; trong x4 6 in chi neha Ba tu san va vo san. D6 la nhting giai cp dai dign cho ban chit ctia phuong thie sin xuat théng tri 6 timg, giai doan lich sit. Su van d6ng, phat trién cia cde phuong thite sin xudt 06 thé Jam cho dia vi kinh té - xa hoi cia méi giai cp eting bién Adi theo sy bién dai chia vai trd cde phuong thie san xuét trong x hoi. Vi du nu khi hé théng san xudt tr ban chi nghia trong mét x4 hoi da phat trién thi giai cép dia cho dai ign cho phuong thie sin xuit phong kién (tan du) sé khéng cdn la giai edp "SB HL. enw (1970), Tornoe cofpanue covmenui, 1. 39, Vanaxme natoe. Visa. Tloawru4eckoii satepary ‘Mocxea. ¢. 15. (V.1. Lénin, Toan tap, t. 39, xt bin lan thet 5, Mitxcova, 1970, Ban tiéng Nea. Newi dich: H6 ST Quy). 181 théng trj nit Phuong thie sén xudt xa h6i a co sé hign thuc dura t6i sy ra ddi cua céc giai cap. Tuy nbién, khéng phai bat ctr phwong thite san xudt nao trong lich si cling sin sinh ra giai cép, ma chi cé nhiing phuong thie sin xudt chita dung ning didu kign vat chit tao ra su déi lap vé Loi ich gitta cdc tap doan ngudi méi sin sinh ra giai cdp. Trong lich st x4 hoi loa ngudi, cae phuong thite sin xuét chia dung nhiing diéu kign vat chat cho sy thn tai cdc giai cdp déi khang 1a phyong thite san xudt chiém hau né 1é, phuong thite sin xudt phong kién, phurong thtic sin xudt nr ban cho nghia. Déu hiéu chi yéu quy dink dia vi kinh té - xét h6i ca cde giai cdp la cdc mdi quan hé kinh té - vat chdt gitta cdc tép dodn ngudi trong phuong ihite sén cud? Cac méi quan hé kinh té - vat chét co ban gitta ngudi v6i ngudi trong phuong thite san xuat 14 quan hé so hitu déi v6i tr ligu sin xudt; quan hé chitc quan ly sin xudt va quan hé phin phéi cia cai xa hi. Céc méi quan hé chi yéu nay d& quy dinh dia vi kinh t8 - x4 hOi khéc nhau ciia cdc tap doan ngudi. Day chinh 1a céc déu higu khach quan cht yéu quyét dinh dia vi kinh té ~ xd hi cia cée giai cp trong xa hi, hinh thanh nén giai cp théng tri va giai cAp bj tri. Céc giai cp khac nhau vé vai trd ciia ho trong cdc méi quan hé kinh té - ‘vat chat co ban. Quan hé sé hitu quy dinh giai cép nao nam quyén sé hitu (din oat), cdn giai cp ndo khéng 6 quyén sé himu tu ligu sin xudt chi yéu. Quan hé td chute, quan ly san xudt quy dinh giai cp nao c6 quyén quan ly (t8 chite, diéu han, phan céng lao dOng...), cdn giai cfp nao khéng cd quyén 16 chitc, quan ly sin xudt. Quan hé phan phdi cia cdi xa hOi quy dinh phuong thie huéng thu (sin phim, dja 16, gid tri thing dw...) va quy mé huéng thy (nhiéu hole it) cla cai x4 hOi ca cdc giai cdp. Trong nhiing quan hé trén, quan hé déi ‘v6i tu ligu sin xuat 1a quan hé co bin va chil yéu nhét quyét dinh tye tiép dén ja vi kinh té - x@ h6i ola cdc giai cdp. BOi vi, giai cép ndo néim git tu ligu san xuit tte 1 nim duge phuong tién vat chat chi yéu cia nén san xudt x hoi va theo d6 sé nm gitt luén vai trd chi phdi trong t6 chite quan ly san xudt va phan phéi san phim lao d6ng. giai cp 46 tré thanh giai cap théng ti, béc I6t. Cac giai cp khéc do khéng cé tu ligu sn xudt, bude phai phu thudc vo giai cAp ¢6 tu ligu san xudt va tré thanh céc giai cp bj thdng tri, bi bée 16t. Quan hé san xudt vat chat khéng chi quy dinh vai tr cla cdc t4p doan ngudi tong linh vac kinh t8, ma c6n la co sé cht yéu quy dinh yai trd ota ho trong céc link vue chinh tri, van hod, x4 hdi cia dai sng x4 hoi 182 \ee

You might also like