TERAPIA I LEKI

Znaczenie leków zobojętniających

w chorobach związanych z nadmiernym
wydzielaniem kwasu solnego

Marcin Janiaczyk1,2, Magdalena Ogrodowczyk1

Katedra i Zakład Chemii Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polska
1

Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne, „Ziołolek” Sp. z o.o., Polska

2

Farmacja Polska, ISSN 0014-8261 (print); ISSN 2544-8552 (on-line)

Adres do korespondencji
Magdalena Ogrodowczyk, Katedra i Zakład Chemii The role of antacids in diseases related to excessive secretion of hydrochloric acid
Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Antacids are known from the earliest times. This is a group of
ul. Grunwaldzka 6, 60-780, Poznań, Polska; compounds of various chemical structures and a common mechanism
e-mail: mogrodo@ump.edu.pl of action consisting in the neutralization of hydrochloric acid and raising
gastric pH. An additional result is inhibition of pepsin activity. These
Źródła finansowania drugs are in the form of suspensions, swallowing tablets, and chewing
Nie wskazano źródeł finansowania. tablets. In their comparison, an ANC value is the most important
meaning the ability of acid neutralization for a certain amount of drug.
Konflikt interesów Due to the fast onset of action, antacids operate rapidly, bringing
Nie istnieje konflikt interesów. relief in ailments related to excessive secretion of hydrochloric acid.
Antacids can neutralize stomach acid which got into the esophagus.
Otrzymano: 2021.07.24 The combination of antacids with alginates allowed to obtain drugs
Zaakceptowano: 2021.09.09 with a double mechanism of action: a physical barrier blocking the
Opublikowano on-line: 2021.09.16 gastroesophageal reflux and chemical acid neutralization.
With the emergence of new drug groups as H2 receptor antagonists
DOI (H2RAS) and proton pump inhibitors (PPI), the use of antacids has
10.32383/farmpol/142110 decreased and, consequently, their popularity on the market. Despite
this, these drugs still remain in use. This is due to wide availability as
ORCID OTC and outside pharmacy. These drugs are still used in mild symptoms
Marcin Janiaczyk (ORCID id: 0000-0003-2740-1077) and self-healing. They are also commonly used in heartburn during
Magdalena Ogrodowczyk pregnancy or in the initial phase of gastroesophageal reflux disease.
(ORCID id: 0000-0001-8541-420X) Antacids can be additionally used in the treatment of stomach and
duodenal ulcers to relieve pain symptoms or heartburn. These medicines
used according to the recommendations are considered safe and the
Copyright most common side effects are limited to the occurrence of constipation
© Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne or diarrhea.
In 2020, the most popular substance from the H2RAS Ranithidine group
To jest artykuł o otwartym dostępie, was withdrawn, which caused PPI to become a major group of drugs in
na licencji CC BY NC diseases associated with excessive acid secretion. On the other hand,
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/ there are reports of adverse effects of long-term PPI use and its abuse.
This means that there is no ideal drug and long-term inhibition of
hydrochloric acid production leads to serious consequences.

Keywords: gastroesophageal reflux disease, heartburn, antacids.

© Farm Pol, 2021, 77(7): 425–434

Tom 77 · nr 7 · 2021 425

TERAPIA I LEKI
Wstęp
Leki zobojętniające antacida są znane od naj-
dawniejszych czasów, a do klasycznej medycyny
weszły ponad 110 lat temu, kiedy to Karl Schwarz
w 1910 r. po raz pierwszy sformułował hasło „nie
ma kwasu, nie ma wrzodu” [1]. Aktualnie pogląd
ten uległ modyfikacji, niemniej nadal uważa się, że
kwas solny stanowi podstawowy czynnik ryzyka
tego schorzenia. Antacida początkowo były stoso-
wane w leczeniu nadkwaśności oraz choroby wrzo-
dowej żołądka i dwunastnicy [2]. Znacznie później
pojawiły się nowe leki o odmiennym mechanizmie
działania, który polega na hamowaniu stymulowa-
nego przez histaminę procesu wydzielania kwasu
solnego w wyniku konkurencyjnej blokady recep-
torów H2 w komórkach okładzinowych błony ślu-
zowej żołądka. W latach 70. poprzedniego stulecia
James Black z zespołem opracowali cymetydynę
(cimetidine) – pierwszy lek z grupy antagoni-
stów receptora H2 (H2RAs). Został on wprowa-
dzony do lecznictwa w 1976 r. W latach 80. XX w.
do obrotu wprowadzono kolejne leki z tej grupy,
m.in. ranitydynę (ranitidine) (1981), famotydynę
(famotidine) (1985). W tym samym okresie opra-
cowano również pierwsze leki z grupy inhibitorów
pompy protonowej (IPP). W 1988 r. do lecznictwa
wprowadzono omeprazol (omeprazole), natomiast
w latach 90. – kolejne pochodne, jak lanzaprazol
(lansoprazole) (1991), pantoprazol (pantoprazole)
(1994) oraz esomeprazol (esomeprazole) (2000) [2,
3]. W leczeniu chorób związanych z nadmiernym
wydzielaniem kwasu solnego najczęściej wyko-
rzystywane są IPP, jednakże zaniepokojenie wzbu-
dzają doniesienia o szkodliwości ich długotrwa-
łego przyjmowania oraz nadużywania, które jest
związane z większą dostępnością tych pochod-
nych, kiedy to w 2010 r. pojawiły się pierwsze IPP
bez recepty (jako leki OTC). W 2020 r. z grupy blo-
kerów receptora H2 wycofano z obrotu ranitydynę,
w której wykryto potencjalnie rakotwórcze zanie-
czyszczenia N-nitrozodimetyloaminą i w związku
z tym okazuje się, że antacida, mimo że są naj-
starszą z trzech wymienionych grup leków stoso-
wanych w chorobach związanych z nadmiernym
wydzielaniem kwasu solnego, nadal są wykorzy-
stywane i uznawane za bezpieczne, jeżeli są stoso-
wane zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczni-
czego. Ponadto należy podkreślić, że jako jedyne są
rekomendowane do stosowania w zgadze występu-
jącej u kobiet w ciąży.
Budowa leków zobojętniających
Leki zobojętniające to najczęściej związki
chemiczne z grupy wodorotlenków: glinu,
magnezu (Al(OH)3, Mg(OH)2) lub soli: sodu,
426
wapnia, glinu czy magnezu (np. CaCO3, AlPO4,
MgCO3) oraz nowsze związki w postaci kom-
pleksów glinowo-magnezowych jak: magal-
drate (zasadowy siarczan glinowo-magnezowy
Al5Mg10(OH)31(SO4)2 × H2O), hydrotalcite (uwod-
niony zasadowy węglan glinowo-magnezowy
o wzorze Al2Mg6(OH)16CO3 × H2O), almagate
Al2Mg6(OH)14(CO3)2 × H2O. Pomiędzy poszczególnymi
substancjami występują duże różnice w budowie che-
micznej, zdolności zobojętniania oraz działaniach
niepożądanych [4, 5].
Wśród leków zobojętniających wyróżniamy
2 grupy: wchłanialne oraz niewchłanialne z prze-
wodu pokarmowego. Te pierwsze działają sys-
temowo, np. wodorowęglan sodu (NaHCO3),
i mogą prowadzić do zmiany pH całego organi-
zmu, a w skrajnych przypadkach do zasadow-
nicy. Dlatego obecnie ich użycie jest ograniczone
do krótkotrwałego podawania [4]. Mają one rów-
nież zastosowanie w lekach na bazie alginia-
nów, gdzie pełnią funkcję niezbędną do unie-
sienia żelu alginianowgo na powierzchni treści
żołądka.
Substancje zobojętniające niewchłanialne
działają miejscowo i są to: wodorotlenki glinu
i magnezu, węglany wapnia i magnezu, fosforan
glinu, węglan dihydroksyglinowo-sodowy oraz
kompleksy glinowo-magnezowe. W wyniku reak-
cji zobojętniania kwasu powstaje sól kwasu (chlo-
rek), która jest w minimalnym stopniu wchłaniana
z przewodu pokarmowego i wydalana przez nerki
wraz z moczem. Pozostała część jest wydalana
z kałem. Wyjątek stanowi węglan wapnia, który
w około 30% jest wchłaniany w jelitach, przez co
stosuje się go również w suplementacji jonów wap-
nia. Związki kompleksowe magaldrate, hydrotal-
cite, almagate posiadają strukturę warstwową,
która pod wpływem kwasu stopniowo uwalnia jony
magnezu i glinu. Prowadzi to do wydłużenia czasu
działania tych związków.
Większość leków dopuszczonych do obrotu
w Polsce to połączenia związków glinu i magnezu
lub wapnia i magnezu (tabela 1). Występujący
w tych połączeniach magnez o działaniu prze-
czyszczającym ma na celu zniwelowanie zapierają-
cego działania związków glinu czy wapnia. W kon-
sekwencji działania niepożądane tych leków są
mniejsze niż w przypadku stosowania pojedyn-
czej substancji. Brak natomiast w krajowym reje-
strze leków zawierających nowsze związki kom-
pleksowe.
Leki zobojętniające przyjmuje się około godzinę
po posiłku i także przed snem, w celu zmniejszenia
agresywnego działania kwasu solnego w warun-
kach podstawowych, tzn. na czczo lub w nocy,
kiedy wydzielany kwas nie jest buforowany przez
pokarm, co zwiększa jego wpływ na błony śluzowe
Tom 77 · nr 7 · 2021
 TERAPIA I LEKI
Tabela 1. Leki zobojętniające dopuszczone do obrotu w Polsce.
Table 1. Antacids authorized for trading in Poland.
Nazwa powszechnie stosowana
Dihydroxyaluminii natrii carbonas
Aluminii hydroxidum + Magnesii hydroxidum
Aluminii hydroxidum
Aluminii hydroxidum + Magnesii carbonatis gelatum desiccatum + Magnesii hydroxidum
Simeticonum + Aluminii hydroxidum + Magnesii hydroxidum
Calcii carbonas + Magnesii subcarbonas ponderosus
Acidum alginicum + Natrii hydrogenocarbonas + Aluminii hydroxidum
Aluminii phosphas
Aluminii oxidum hydricum + Magnesii hydroxidum
żołądka. W leczeniu pomocniczym, przy stosowa-
niu leków hamujących wydzielanie kwasu (H2RAs
lub IPP), antacida stosuje się w razie wystąpienia
objawów bólowych.
Mechanizm działania
Mechanizm działania antacida polega na bez-
pośredniej reakcji substancji z kwasem solnym,
w wyniku czego powstaje sól, a pH w żołądku
zostaje podniesione. Antacida mają na celu zobo-
jętnienie soku żołądkowego. Zmniejszają one
przejściowo stężenie jonów wodorowych, głów-
nie w postaci kwasu solnego. Dodatkowo, wzrost
wartości pH w żołądku powoduje zahamowanie
aktywności pepsyny. Obniżenie stężenia jonów
wodorowych pod wpływem tych środków może
być wynikiem reakcji zobojętniania, wymiany lub
buforowania. W zależności od składu leku oraz
dawki wzrost pH jest różny, najczęściej w grani-
cach pH od 3 do 5. Taki zakres dotyczy związ-
ków kompleksowych oraz połączeń wodorotlen-
ków glinu i magnezu. Związki wapnia i magnezu
są w stanie podnieść pH powyżej 5, natomiast
wodorowęglan sodu nawet powyżej pH 7 [6]. Leki
zobojętniające nie hamują produkcji kwasu sol-
nego, natomiast niektóre z nich mogą nasilić jego
produkcję w wyniku tzw. „efektu odbicia kwa-
sowego”. Ma to miejsce w przypadku stosowania
leków podnoszących pH w żołądku powyżej 6, co
stymuluje żołądek do produkcji kwasu. W prak-
tyce klinicznej zjawisko to może powodować sto-
sowany samodzielnie wodorowęglan sodu, stąd
jego zastosowanie jako leku zobojętniającego jest
ograniczone [6].
Tom 77 · nr 7 · 2021
Moc produktu Postać farmaceutyczna
340 mg tabletki do rozgryzania i żucia
1,02 g/15 ml zawiesina doustna
200 mg + 200 mg
tabletki
400 mg + 400 mg
(23 mg + 40,77 mg)/ml
zawiesina doustna
(35 mg + 40 mg)/ml
500 mg tabletki
450 mg + 300 mg tabletki do ssania
tabletki do ssania
25 mg + 200 mg + 200 mg
tabletki do rozgryzania i żucia
680 mg + 80 mg tabletki do rozgryzania i żucia
680 mg + 80 mg tabletki do ssania
350 mg + 120 mg + 100 mg tabletki do rozgryzania i żucia
45 mg/g zawiesina doustna
(460 mg + 400 mg)/4,3 ml zawiesina doustna
Szybkość reakcji zobojętniania zależy od roz-
puszczalności związków w wodzie. Wodorowę-
glan sodu reaguje najszybciej z kwasem solnym,
powodując szybkie, ale krótkotrwałe podniesienie
pH. Pozostałe związki reagują wolniej, ponieważ
są trudno rozpuszczalne bądź nierozpuszczalne
w wodzie [6].
Leki te różnią się również czasem działa-
nia, za który uważany jest okres utrzymywania
pH w żołądku powyżej 3. Czas ten jest różny dla
poszczególnych pochodnych – najkrócej działają
związki rozpuszczalne w wodzie, dłużej związki
będące połączeniem magnezu i wapnia, następ-
nie glinu i magnezu, natomiast najdłużej związki
kompleksowe. W przypadku podania leku rano
po nocnej przerwie na pusty żołądek, czas działa-
nia jest krótszy i wynosi od 20 do 60 minut, nato-
miast podanie leku godzinę po posiłku wydłuża
czas działania nawet do 2 godzin [6].
Sulz i wsp. przeprowadzili badanie porów-
nujące szybkość działania dwóch leków – Ren-
nie tabletki i Riopan zawiesina na 24 zdrowych
ochotnikach. Leki były podawane na pusty żołą-
dek po nocy i przynajmniej 10-godzinnej prze-
rwie od ostatniego posiłku. Oceniono czas
potrzebny do osiągnięcia pH > 3, utrzymują-
cego się przez kolejne 10 min. W obu przypad-
kach działanie było szybkie – mediana czasu dla
Rennie tabletki to 2,5 min, natomiast dla Rio-
pan zawiesina – 4,2 min. Ponadto, czas dzia-
łania przyjęty jako utrzymanie pH powy-
żej 3 wyniósł tylko 12,7 min dla Rennie tabletki
i 10,3 min dla Riopan zawiesina [7]. Na tak krótki
czas działania wpływ miało podawanie leków
na pusty żołądek.
427
 TERAPIA I LEKI
Tabela 2. Wartość ANC (acid neutralizing capacity) różnych surowców
wg USP [9].
Table 2. ANC value (acid neutralizing capacity) of various raw materials by
USP [9].
Substancja lub mieszanina substancji Wartość ANC
(mEq HCl/g)
Almagate 28,3
Hydrotalcite 30,7
Magaldrate 24,0
Wodorotlenek glinu 32,0
Wodorotlenek magnezu 32,6
Połączenie wodorotlenku glinu i wodorotlenku magnezu 27,9
Węglan wapnia 20,0
W innym badaniu Rey i wsp. [8] porówny-
wali szybkość i czas działania ranitydyny (rani-
tidine) w postaci tabletek musujących i almagate,
przy czym założono podniesienie żołądkowego
pH > 4. Badanie uwzględniało dwa warianty poda-
nia leku: rano na pusty żołądek po przynajmniej
6-godzinnej przerwie od ostatniego posiłku oraz
godzinę po posiłku. Mediana rozpoczęcia dzia-
łania dla almagate przyjętego na pusty żołądek
wyniosła 2,9 min, a po posiłku 4,1 min. Nato-
miast mediana czasu działania (utrzymanie pH
powyżej 4) odpowiednio 19,4 min oraz 61,3 min.
Wykazano, że na szybkość działania obu bada-
nych leków ma także indywidualna zdolność do
wytwarzania kwasu solnego, ponieważ rozrzut
czasu działania dla poszczególnych pacjentów był
w granicach od 44,7 do 91,9 min. Ze względu na
tak duże rozbieżności w szybkości oraz czasach
działania in vivo, do porównania leków używa się
testu określającego zdolność zobojętniania kwasu
ANC (ang. acid neutralizing capacity), wg USP.
ANC oznacza ilość kwasu, jaka może być zneutra-
lizowana przez określoną ilość leku (w gramach
lub dawce). Wyższa wartość ANC oznacza więk-
szą zdolność substancji do neutralizacji kwasu.
W tabeli 2 zebrano dostępne dane dla najpopu-
larniejszych składników w przeliczeniu na gram
substancji czynnej.
Leki antacidowe, poprzez wzrost pH w żołądku,
hamują aktywność pepsyny, co powoduje zmniej-
szenie jej aktywności proteolitycznej. Pepsyna jest
najbardziej aktywna w zakresie pH 1,0–2,0, który
osiągany jest w wyniku wydzielania kwasu sol-
nego przez komórki żołądka. Podczas zobojętnia-
nia pH wzrasta powyżej 4,0, a pepsyna staje się nie-
aktywna [10].
Ponadto, związki zawierające kationy glinu
wykazują działanie cytoprotekcyjne. W bada-
niach in vitro wykazano, że efekty cytoprotek-
cyjne wynikają ze wzrostu wydzielania wodoro-
węglanu i prostaglandyn przez śluzówkę.
428
Postać farmaceutyczna a szybkość
i czas działania
Leki zobojętniające występują w formie zawie-
sin oraz tabletek: musujących, do połykania, do
ssania lub żucia. W zależności od postaci farma-
ceutycznej różne jest miejsce, szybkość i czas ich
działania. Leki przyjmowane w formie płynnej,
czyli zawiesiny i tabletki musujące, oraz tabletki
do ssania działają już w przełyku, podnosząc pH
obniżone np. spożytym pokarmem lub zarzuconą
treścią w wyniku refluksu. W przypadku tabletek
do połykania efekt ten jest minimalny. Najszybciej
działają zawiesiny oraz tabletki musujące, z kolei
tabletki do ssania wymagają czasu niezbędnego
do rozpadu i uwolnienia substancji aktywnych
w jamie ustnej, natomiast tabletki do połykania
działają jedynie w żołądku, a szybkość działania
zależy od czasu rozpadu tabletki. Antacida są sku-
teczniejsze w formie zawiesin, które składają się
z mniejszych cząstek, mają większą powierzchnię
i rozpuszczają się szybciej w kwaśnym środowisku
w porównaniu z tabletkami.
W badaniu przeprowadzonym przez Robin-
son i wsp. [11] porównano wpływ różnych leków
zobojętniających na pH w przełyku oraz w żołądku
po posiłku inicjującym wystąpienie zgagi (zawie-
rającym chili, cebulę, ser i colę). Badacze zaob-
serwowali, że tabletki musujące (wodorowęglan
sodu, wodorowęglan potasu) oraz tabletki do ssania
(węglan wapnia) efektywniej podnosiły pH w prze-
łyku w porównaniu z tabletkami do połykania
(węglan wapnia). Przyjęcie pierwszej grupy leków
powodowało podwyższenie pH w przełyku powy-
żej 6, a czas działania wynosił do 60 min, natomiast
tabletki do połykania podnosiły pH jedynie nie-
znacznie powyżej placebo i efekt utrzymywał się
około 15 minut. Podobnie, na pH w żołądku naj-
większy wpływ miały tabletki musujące oraz do
ssania, natomiast tabletki do połykania wywie-
rały niewielki efekt. Na podstawie badania wycią-
gnięto wniosek, że leki zobojętniające podwyż-
szają pH przełyku niezależnie od pH w żołądku.
Zatem leki te w refluksie działają poprzez neutrali-
zację kwasu bezpośrednio w świetle przełyku, a nie
poprzez wpływ na pH w żołądku.
Leki na bazie alginianów
Do grupy antacida często zaliczane są także
leki na bazie alginianów, które zawierają w skła-
dzie substancje zobojętniające. Alginiany to poli-
sacharydy uzyskiwane z niektórych gatunków
alg morskich. W lekach najczęściej wykorzysty-
wany jest alginian sodu lub kwas alginowy. Obok
tych substancji występują również składniki zobo-
jętniające, jak wodorowęglan sodu oraz węglan
Tom 77 · nr 7 · 2021
 TERAPIA I LEKI
wapnia. W żołądku kwas alginowy ulega żelifi-
kacji, a wodorowęglan i węglan reagują z kwa-
sem solnym wydzielając pęcherzyki dwutlenku
węgla, które zostają uwięzione w żelu alginiano-
wym. Powoduje to utworzenie pianki, która unosi
się na powierzchni soku żołądkowego tworzącą
barierę, która zapobiega jej cofnięciu się do prze-
łyku, hamując refluks żołądkowo-przełykowy.
Jednocześnie dodatkowym efektem jest częściowa
neutralizacja kwasu solnego w żołądku. W tym
przypadku występuje podwójne działanie: mecha-
niczne poprzez utworzenie bariery oraz chemiczne
poprzez reakcję zobojętnienia [12]. W badaniach
przeprowadzonych in vivo wykazano, że leki
będące połączeniem alginianów z substancjami
zobojętniającymi podnoszą żołądkowe pH powy-
żej 4 przez przynajmniej 30 min. W czasie kolej-
nych 20–30 minut następuje stopniowy powrót
do pH wyjściowego. Dodatkowo, leki takie przy-
jęte po posiłku utrzymują warstwę żelu alginiano-
wego do 4 godzin [13]. Leki te mają zastosowanie
w łagodzeniu objawów refluksu żołądkowo-prze-
łykowego, takich jak zgaga, uczucie pieczenia, ból
w nadbrzuszu oraz niestrawność.
Dostępność leków zobojętniających
Antacida są dostępne w sprzedaży aptecznej
jako leki OTC, a część z nich również w sprze-
daży pozaaptecznej, m.in. w sklepach spożyw-
czych, supermarketach, sklepach zielarskich czy
na stacjach paliw. Leki z grupy H2RAs oraz IPP
są dostępne wyłącznie w aptekach, w sprzedaży
OTC zazwyczaj w mniejszej dawce oraz na receptę
w większej dawce. Dzięki łatwej dostępności leki
zobojętniające są powszechnie stosowane w nad-
kwaśności, zgadze czy niestrawności, jednakże
z medycznego punktu widzenia może to powodo-
wać ryzyko niewłaściwego stosowania, prowadzą-
cego do działań niepożądanych [14].
Zastosowanie leków zobojętniających
W łagodnych przypadkach
lub w początkowej terapii
Leki zobojętniające są stosowane jako pierw-
sza pomoc w łagodnych objawach chorób związa-
nych z nadmiernym wydzielaniem kwasu solnego.
Niestrawność czy zgaga pojawia się okazjonal-
nie nawet u zdrowych osób i nie wymaga specja-
listycznego leczenia. Najczęściej wywołana jest
przez błędy dietetyczne, głównie spożycie nad-
miernej ilości pokarmów ciężkostrawnych lub
zbyt tłustych. Czynnikami sprzyjającymi wystę-
powaniu niestrawności jest również nadmierne
spożycie alkoholu i palenie tytoniu. Antacida są
często pierwszymi lekami stosowanymi w tzw.
Tom 77 · nr 7 · 2021
samoleczeniu objawów związanych z niestraw-
nością, zaburzeniami żołądkowymi i nadkwa-
śnością [13].
W chorobie wrzodowej żołądka
i dwunastnicy
Już w latach 80. i 90. XX w. publikowano bada-
nia porównawcze leków antacidowych do anta-
gonistów receptora H2 w leczeniu choroby wrzo-
dowej. Wraz z wykryciem bakterii Helicobacter
pylori oraz pojawieniem się leków IPP, leki anta-
cidowe są stosowane jedynie pomocniczo w razie
wystąpienia objawów bólowych, zgagi czy dys-
komfortu w nadbrzuszu [4]. U pacjentów z cho-
robą wrzodową żołądka bóle pojawiają się najczę-
ściej 15–30 min po posiłku. W przypadku choroby
wrzodowej dwunastnicy charakterystyczne są tzw.
„bóle głodowe” pojawiające się zwykle wcześnie
rano oraz w nocy po kilku godzinach snu. W obu
przypadkach leki zobojętniające łagodzą dolegli-
wości bólowe.
Antacida mogą być również stosowane na
początku leczenia choroby wrzodowej, ponieważ
ich działanie rozpoczyna się już po 10 minutach od
podania, natomiast dla porównania H2RAs wyma-
gają do rozpoczęcia działania od 55 min (raniti-
dine) do 90 min (famotidine) [15]. W przypadku
IPP początek ich działania jest odsunięty w czasie
o około 1–2 godzin od przyjęcia [16].
W zgadze kobiet ciężarnych
i karmiących
Zgaga w ciąży obejmuje zespół dolegliwości
związanych z uczuciem pieczenia za mostkiem,
palenia w gardle i bólem/uciskiem w klatce pier-
siowej. Dotyczy to znacznego odsetka ciężarnych
(30–80%) [17]. U części kobiet zgaga pojawia się
nawet na początku ciąży i przybiera na sile w II i III
trymestrze. Wśród przyczyn wyróżnia się zmniej-
szone napięcie dolnego zwieracza przełyku, spo-
wodowane przez zachodzące zmiany hormonalne,
m.in. wzrost stężenia progesteronu. W później-
szym okresie dodatkowo powiększająca się macica
powoduje ucisk na żołądek, co w konsekwencji
prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusz-
nego. Skutkuje to zarzucaniem treści pokarmowej
z żołądka do przełyku i objawia się zgagą, co pro-
wadzi do pogorszenia jakości życia kobiety w ciąży
[17, 18].
W leczeniu zgagi kobiet ciężarnych reko-
mendowany jest algorytm „step-up” polegający
na stosowaniu leków od najsłabiej do najsilniej
działających, w zależności od występujących obja-
wów. Podstawą są zalecenia związane ze zmianą
stylu życia i nawyków żywieniowych. W przy-
padku gdy są one niewystarczające, włączana
jest terapia farmakologiczna, która rozpoczyna
429
 TERAPIA I LEKI
IPP
H2RAs
Leki zobojętniające
Zmiana diety i modyfikacja stylu życia
Rycina 1. Schemat postępowania „step-up” w leczeniu zgagi kobiet
ciężarnych [17].
Figure 1. A “step-up” scheme for GERD and heartburn in pregnancy [17].
się od leków zobojętniających i alginianów.
W razie braku poprawy, w kolejnym kroku włą-
czane są silniejsze grupy leków: H2RAs oraz IPP
(rycina 1) [17, 18].
Pierwszym krokiem w leczeniu są zmiany
w diecie oraz zmiana stylu życia. Polegają one na
unikaniu spożywania pokarmów oraz napojów
wywołujących zgagę (tłuste lub pikantne potrawy,
kawa, czekolada, napoje gazowane) oraz wyeli-
minowaniu używek takich jak alkohol czy papie-
rosy. Spożywane posiłki powinny być mniejsze,
a ostatni posiłek powinno się spożywać najpóź-
niej 2 godziny przed snem. Korzystne jest również
spanie z lekko uniesioną głową oraz noszenie luź-
nych ubrań [17, 18].
W pierwszym rzucie stosuje się leki zobojętnia-
jące kwas żołądkowy lub alginiany, jeżeli powyż-
sze postępowanie nie przynosi efektu. Okazuje się,
że u około 30–50% kobiet w ciąży leki zobojęt-
niające szybko i skutecznie łagodzą objawy zgagi
[18]. W randomizowanym badaniu z podwójnie
ślepą próbą wykazano porównywalną skuteczność
leku na bazie alginianu i leku zobojętniającego na
bazie wodorotlenków glinu i magnezu w zmniej-
szeniu częstotliwości zgagi oraz intensywności.
Działania niepożądane były niewielkie i ograni-
czyły się do zaparć i kredowego posmaku zawie-
sin. Oba leki uznano za bezpieczne i nie wystąpiły
komplikacje noworodkowe w badanych gru-
pach. Do badania zostały zakwalifikowane cię-
żarne, u których w ciągu tygodnia od wprowadze-
nia zaleceń dietetycznych i zmiany stylu życia nie
wystąpiła poprawa. U 34 osób ze 134 zmniejszyła
się zgaga bez stosowania leków [19]. Leki zobojęt-
niające uznaje się za bezpieczne, jeżeli są stoso-
wane w zalecanych dawkach, zgodnych z Charak-
terystyką Produktu Leczniczego (ChPL). Jednakże
należy zachować ostrożność przy lekach zawiera-
jących jony glinu, które mogą powodować zapar-
cia, a przy dużych dawkach mogą wiązać fosforany
w jelitach i wpływać na ich przyswajalność. Nad-
używanie związków wapnia może prowadzić do
hiperkalcemii [19].
430
W kolejnym kroku stosuje się uzupełnienie
leczenia o grupę H2RAs, która należy do kategorii
B wg FDA. Nie przynoszą one tak szybkiego efektu
terapeutycznego jak leki zobojętniające i wyma-
gają systematycznego przyjmowania. Choć prze-
nikają przez barierę łożyskową, nie powodują
zwiększenia ryzyka teratogennego. Najbezpiecz-
niejsza jest ranitydyna, również w pierwszym try-
mestrze, co potwierdzono w badaniach rando-
mizowanych. Z powodu wycofania ranitydyny
z obrotu na terenie Polski z grupy H2Ras, obecnie
dostępna jest jedynie famotydyna, która posiada
mniejszą liczbę danych klinicznych dotyczących
bezpieczeństwa [20].
Niepowodzenie w leczeniu według powyżej
przedstawionego schematu, powoduje koniecz-
ność zastosowania leków z grupy IPP, które
skutecznie hamują wydzielanie kwasu sol-
nego, jednakże część z nich należy do kategorii
C wg FDA.
W chorobie refluksowej przełyku
(gerd)
Choroba refluksowa przełyku (ang. gastroeso-
phageal reflux disease, GERD) jest jedną z czę-
ściej spotykanych chorób w gastroenterologii.
W Europie, w zależności od kraju, dotyczy od
8,8 do 25,9% populacji. W ostatnich latach czę-
stość jej występowania jest większa, co związane
jest z rosnącym narażeniem na czynniki ryzyka
coraz większej części populacji. Do najważniej-
szych czynników powodujących wzrost wystę-
powania GERD należą: niewłaściwa dieta, palenie,
wiek > 50 lat, wysokie BMI, ograniczona aktyw-
ność fizyczna, a także niektóre leki: NLPZ, wita-
mina C czy statyny [21, 22]. W wynikach opu-
blikowanych w latach 2006–2016 odnotowano
wzrost choroby refluksowej we wszystkich prze-
działach wiekowych, z wyjątkiem grupy ≥ 70 lat.
Budzący zaniepokojenie jest wzrost występowa-
nia GERD wśród młodszych pacjentów, najsilniej
w grupie 30–39 lat [21].
GERD związany jest z patologicznym zarzuca-
niem treści żołądkowej do przełyku, jamy ustnej i/
lub dróg oddechowych, wywołującym kłopotliwe
dolegliwości i powikłania. Wśród objawów wyróż-
niamy zespoły przełykowe (typowe) oraz pozaprze-
łykowe (nietypowe).
Do objawów przełykowych zalicza się: zgagę
(uczucie palenia za mostkiem), regurgitację (cofa-
nie się treści żołądkowej do przełyku), bóle w nad-
brzuszu, odbijania oraz ból w klatce piersiowej.
Do zespołów pozaprzełykowych zalicza się: zespół
kaszlu refluksowego, zespół refluksowego zapale-
nia krtani, refluksowy zespół astmatyczny, zespół
refluksowych nadżerek szkliwa zębów [22]. GERD
jest również powszechnie związany z obniżeniem
Tom 77 · nr 7 · 2021
 TERAPIA I LEKI
jakości życia, powoduje problemy ze snem i zmniej-
szoną wydajność pracy. Wśród przyczyn GERD
wymienia się m.in.: zaburzenia czynności moto-
rycznej dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia
opróżniania żołądka oraz otyłość [22].
W leczeniu GERD przyjmuje się stopniową tera-
pię tzw. „step-up”, która polega na włączaniu coraz
silniejszych leków, w zależności od postępującego
w czasie nasilania się choroby. Zgodnie z wytycz-
nymi, w przypadku objawów, które występują
rzadziej niż 2 razy w tygodniu wystarczająca jest
zmiana diety i modyfikacja stylu życia oraz włą-
czenie leków antacidowych lub alginianów [23, 24].
U chorych z nadwagą lub otyłością zaleca się
redukcję masy ciała. Pacjentom, którzy cierpią
z powodu dolegliwości występujących w nocy,
zaleca się uniesienie wezgłowia łóżka i unikanie
spożywania posiłków na 2–3 godziny przed snem.
W diecie zaleca się wyeliminowanie produktów,
które prowokują objawy refluksu, takich jak: kawa,
czekolada, napoje gazowane, pikantne czy tłu-
ste pokarmy. Zaleca się również wyeliminowanie
palenia oraz ograniczenie alkoholu.
Leki antacidowe zobojętniają kwas solny, który
w wyniku refluksu przedostał się do przełyku oraz
ten znajdujący się w żołądku, podnosząc pH. Siła
działania zależy od zdolności zobojętniania, nato-
miast efektywność działania od postaci farmaceu-
tycznej. Również alginiany zawierające substan-
cje zobojętniające mogą działać w przełyku, ale
jedynie w formie zawiesiny. Zasadnicze ich dzia-
łanie wynika z utworzenia warstwy żelu algini-
nowego, hamującej zarzucanie treści pokarmowej.
Leki zobojętniające działają jedynie do kilku godzin
od podania, a w przypadku alginianów warstwa
żelowa utrzymuje się do 4 godzin. Później wyma-
gana jest kolejna dawka dla podtrzymania działa-
nia. Krótkie działanie nie zaburza pracy przewodu
pokarmowego, a kwas solny nadal jest produko-
wany [23].
Należy włączyć leczenie farmakologiczne
z wykorzystaniem leków zmniejszających wydzie-
lanie kwasu solnego, jeżeli powyższe zalecenia nie
przyniosły korzyści. W pierwszej kolejności zale-
cane są H2Ras, a w następnej IPP, co jest zwią-
zane z klinicznym stanem pacjenta oraz z działa-
niem niepożądanym poszczególnych pochodnych.
Zaobserwowano również u części pacjentów słab-
sze działanie IPP, co może być związane z osobni-
czą aktywnością metaboliczną cytochromu P450.
W 80% przypadków dochodzi do nawrotów cho-
roby refluksowej, dlatego zalecane jest leczenie
podtrzymujące, które polega na stosowaniu naj-
mniejszej dawki IPP, która będzie pozwalała na
kontrolowanie objawów chorobowych, a następ-
nie na stopniowym redukowaniu dawki w ciągu
następnych 2–4 tygodni.
Tom 77 · nr 7 · 2021
W zgadze po posiłku
Zgaga to uczucie pieczenia (palenia) w okolicy
zamostkowej, pojawiające się najczęściej po spoży-
ciu posiłku i następnie stopniowo zanikające. Naj-
częstszą przyczyną zgagi jest refluks kwaśnej treści
żołądkowej do przełyku. Przyjmuje się, że spora-
dyczne epizody refluksu treści żołądkowej do prze-
łyku są fizjologiczne.
U części pacjentów przyczyną zgagi po
posiłku może być zjawisko tzw. kwaśnej kie-
szeni, czyli przestrzeni w proksymalnej części
żołądka, która jest wypełniona sokiem żołądko-
wym o bardzo niskim pH ~2 [25]. Treść pokar-
mowa wymieszana z sokiem żołądkowym, która
znajduje się poniżej kwaśnej kieszeni, wywiera
na nią wpływ i może powodować zarzucanie jej
zawartości do przełyku. U osób zdrowych, przy
sprawnie działającym zwieraczu przełyku, zarzu-
cana jest tylko minimalna ilość zawartości kwa-
śnej kieszeni. U pacjentów z GERD, osób otyłych
możliwe jest zarzucanie większej ilości zawar-
tości kwaśnej kieszeni do przełyku, co wywołuje
objawy zgagi.
Zarówno leki zobojętniające, jak i alginiany
neutralizują kwas solny pojawiający się w kwa-
śnej kieszeni. Dodatkowo alginiany, tworząc uno-
szącą się na powierzchni warstwę żelową, blo-
kują zarzucanie treści żołądkowej do przełyku.
Czas działania jest także dłuższy w przypadku
alginianów, a mechaniczna bariera utrzymuje
się do 4 godzin. W badaniu przeprowadzonym
na osobach otyłych potwierdzono, że zarówno
alginiany, jak i antacida, nie zawierające algi-
nianów, są skuteczne w hamowaniu refluksu po
posiłku. Wyższą skuteczność odnotowano dla
alginianów [26].
W bólach żołądka
Pacjenci zgłaszający się na izbę przyjęć z bólem
w nadbrzuszu są zazwyczaj leczeni lekiem zobojęt-
niającym w monoterapii lub w połączeniu z innymi
lekami. Takie połączenia obejmują lidokainę, leki
przeciwhistaminowe, inhibitory pompy proto-
nowej lub leki przeciwcholinergiczne. W bada-
niu porównującym zawiesinę antacidową z zawie-
siną antacidową z lidokainą nie odnotowano różnic
w działaniu. Ze względu na działania niepożądane,
m.in. uczucie drętwienia w jamie ustnej, prefero-
wana była zawiesina antacidowa bez dodatku lido-
kainy [27].
Interakcje leków zobojętniających
Leki zobojętniające sok żołądkowy są sze-
roko stosowane i łatwo dostępne jako leki OTC,
mogą w związku z tym być podawane jedno-
cześnie z lekami z różnych grup chemicznych
431
 TERAPIA I LEKI
Tabela 3. Różnice w stosowaniu leków zobojętniających, H2RA i IPP.
Table 3. Differences in the use of antacida, H2RAs and IPP.
Główne wskazania
Antacida
z Charakterystyki Produktu Leczniczego (ChPL)
Nadkwaśność, Występująca 1-2 razy w tygodniu
Zgaga Występująca 1-2 razy w tygodniu
Niestrawność Wynikająca z błędów dietetycznych
Wzdęcia, uczucie pełności lub ciężkości Zwłaszcza leki antacidowe
w nadbrzuszu zawierające w składzie simethicon
Pomocniczo oraz w razie wystąpienia
Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy
dolegliwości bólowych
Zapobieganie i leczenie owrzodzeń dwunastnicy
Brak wskazań
podczas stosowania NLPZ
Przy lekkim przebiegu i objawach 1–2
Choroba refluksowa przełyku (GERD)
w tygodniu
Zespół Zollingera-Ellisona Brak wskazań
i farmakologicznych. Mogą zmieniać szybkość i/lub
stopień wchłaniania jednocześnie podawanych
leków poprzez różne mechanizmy. Ze względu
na to, że antacida składają się z słabo zasado-
wych substancji sprzężonych z wielowartościo-
wymi kationami (glin, wapń, magnez), kationy
wielowartościowe, które są elementem budowy
chemicznej leków zobojętniających, mogą two-
rzyć kompleksy wielopierścieniowe z niektórymi
lekami przeciwbakteryjnymi. Stwierdzono, że
może to doprowadzić do zmniejszenia biodostęp-
ności doustnych tetracyklin i fluorochinolonów
nawet o 50%. W związku z tym należy unikać jed-
noczesnego podawania tych leków lub stosować
odpowiednie odstępy czasowe [28]. Antacida mogą
wpływać na zmniejszenie wchłaniania antybio-
tyków z przewodu pokarmowego, dlatego też nie
powinny być podawane pacjentom przyjmującym
cefalosporyny, a w szczególności cefaklor, cefurok-
sym i cefpodoksym.
Leki zobojętniające zawierające magnez mogą
sprzyjać szybszemu opróżnianiu żołądka i przy-
spieszać tempo wchłaniania niektórych leków,
dlatego też zazwyczaj w preparatach są stoso-
wane łącznie z glinem, który przeciwdziała tym
procesom. Preparaty zawierające wodorotlenek
magnezu i trójkrzemian magnezu, zwiększa-
jąc pH treści pokarmowej, ułatwiają wchłania-
nie pochodnych kumaryny (warfaryna, dikuma-
rol) i mogą nasilać ich działania farmakologiczne.
Mogą obniżać wchłanianie leków stosowanych
w nadciśnieniu z grupy inhibitorów konwertazy
angiotensynowej i β-adrenolityków, leków uspo-
kajających i nasennych z grupy benzodiazepin,
digoksyny.
Wykazano, że jednoczesne podawanie leków
zobojętniających sok żołądkowy z prednizonem,
zmniejsza zarówno stężenie maksymalne (Cmax),
432
H2RAs IPP
Często występująca, nawracająca, Często występująca, nawracająca
Często występująca, nawracająca Często występująca, nawracająca
Brak wskazań Brak wskazań
Brak wskazań Brak wskazań
Leczenie oraz zapobieganie
Leczenie oraz zapobieganie nawrotom,
nawrotom,
w przypadku H. pylorii w połączeniu
w przypadku H. pylorii w połączeniu
z antybiotykami
z antybiotykami
Tak Tak, najczęściej stosowane
Leczenie oraz zapobieganie
Leczenie oraz zapobieganie nawrotom
nawrotom
Tak Tak
jak i wchłanianie leku o około 40% w porówna-
niu z wartościami kontrolnymi. Podobne działanie
występuje przy jednoczesnym podaniu antacida
i niesterydowych leków przeciwzapalnych (kwas
acelylosalicylowy). Leki zobojętniające sok żołąd-
kowy zawierające wodorotlenek glinu mogą zabu-
rzać wchłanianie ibuprofenu i opóźniać początek
jego działania; natomiast leki zawierające wodo-
rotlenek magnezu mogą przyspieszyć i zwiększyć
jego wchłanianie.
Leki zobojętniające, zawierające w swoim
składzie wodorotlenek glinu oraz wodorotlenek
magnezu mają także wpływ na wchłanianie nie-
których leków przeciwgrzybiczych z grupy azoli.
Wykazano, że jednoczesne podawanie doustne
może obniżać wchłaniane ketokonazolu o 90%
natomiast itrakonazolu o 66% [29, 30].
Także leki przeciwhistaminowe, a w szcze-
gólności feksofenadyna, nie powiny być stoso-
wane łącznie z lekami zobojętniającymi, ponie-
waż zmniejszają one jej wchłanianie – zalecane są
2-godzinne odstępy pomiędzy stosowaniem obu
substancji leczniczych.
Przyjmując leki zobojętniające, szczególnie
zawierające wodorotlenek glinu i magnezu, należy
zwrócić także uwagę na fakt, że mogą one zwięk-
szyć pH moczu. Podwyższone pH moczu może
się przyczynić do osiągnięcia toksycznych stężeń
leków o charakterze zasadowym oraz do zmniej-
szenia skuteczności leków o charakterze kwaso-
wym [28].
Podsumowanie
Leki zobojętniające mają zastosowanie w samo-
leczeniu łagodnych objawów związanych z nad-
miernym wydzielaniem kwasu solnego, jak zgaga
czy niestrawność. Z uwagi na szeroką dostępność,
Tom 77 · nr 7 · 2021
 TERAPIA I LEKI
Tabela 4. Porównanie leków stosowanych w chorobach związanych z nadmiernym wydzielanie kwasu solnego.
Table 4. Comparison of drugs used in diseases related to excessive secretion of hydrochloric acid.
Parametr Leki zobojętniające
Dostępność poza apteką Tak
Dostępność, jako lek OTC Tak
Wpływ na produkcję kwasu solnego Brak wpływu
Wpływ na kwas w przełyku Zobojętnianie
Działania niepożądane Lekkie głównie biegunka, zaparcia.
Leki 1 rzutu Tak w łagodnych objawach
Szybkość działania od podania Kilka minut
Przyjemne właściwości smakowe:
Właściwości sensoryczne
tabletki do ssania, zawiesiny
również w sprzedaży pozaaptecznej, mogą być
także stosowane przez pacjentów jako pierwsza
pomoc w stanach chorobowych związanych z nad-
kwaśnością, takich jak: refluks żołądkowo-przeły-
kowy, nieżyt żołądka, zapalenie żołądka czy dys-
pepsja, gdzie główne zastosowanie mają IPP oraz
H2Ras (tabela 3).
Leki te można przyjmować „w razie potrzeby”
po posiłku, przed snem, jak również w innych
sytuacjach prowadzących do wzmożonego wydzie-
lania soku żołądkowego i wystąpienia zgagi lub
bólu w nadbrzuszu. Obecnie są lekami pierwszego
rzutu w terapii intensyfikowanej (step up) leczenia
dolegliwości żołądkowych. W przypadku choroby
refleksowej przełyku, zgagi kobiet w ciąży, przyjęte
jest stopniowe działanie wg schematu (rycina 1).
W tabeli 4 przedstawiono porównanie wszystkich
trzech grup leków.
Antacida są uważane za bezpieczne, a działa-
nia niepożądane przy odpowiednim stosowaniu,
zgodnym z ChPL, nie są poważne. Działanie zapie-
rające soli glinu oraz przeczyszczające soli magnezu
zostało wyeliminowane w lekach skojarzonych.
Podobnie jest w związkach kompleksowych, które
zawierają zarówno kationy magnezu, jak i glinu.
Leki z grupy H2RAs i IPP posiadają działania nie-
pożądane, które przy długim stosowaniu mogą być
poważne.
W ostatnich latach, z uwagi na nadużywa-
nie IPP, pojawiły się zalecenia dotyczące ogra-
niczenia ich użycia. Długotrwałe przyjmowanie
IPP może prowadzić do poważnych działań nie-
pożądanych związanych z zaburzeniem trawie-
nia i wchłaniania niektórych substancji odżyw-
czych, np. witaminy B12 czy magnezu [31]. Kwas
solny stanowi również pierwszą linię obrony
przed potencjalnie szkodliwymi bakteriami
i pasożytami, stąd przy długotrwałym użyciu
IPP, stwierdzono zwiększone ryzyko infekcji Clo-
stridium difficile [32]. U części pacjentów zaob-
serwowano również zwiększone ryzyko oste-
oporozy i złamań kości. Z uwagi na działania
Tom 77 · nr 7 · 2021
H2RAs IPP
Nie Nie
Tak Tak
Hamowanie produkcji Silne hamowanie produkcji
Brak wpływu Brak wpływu
Poważne przy długotrwałym stosowaniu Poważne przy długotrwałym stosowaniu
Tak w poważnych objawach Tak w poważnych objawach
55 min Ponad godzina
Tabletki do połykania Tabletki lub kapsułki do połykania
niepożądane IPP, zalecane jest zmniejszenie
dawki do minimalnej, niezbędnej do kontrolowa-
nia objawów oraz modyfikacja stylu życia i uży-
wanie innych leków o mniejszych działaniach
niepożądanych.
Piśmiennictwo
1. Gusta son J, Welling D. No Acid, No Ulcer” – 100 Years Later:
A Review of the History of Peptic Ulcer Disease. J Am Coll Surg.
2010; 210: 110–116.
2. Fischer J, Ganellin CR, Rotella DP. Analogue-based drug discovery
III. Weinheim, Wiley-VCH, 2013.
3. Zaterka S, Marion SB, Roveda F, et al. Historical perspective of
gastroesophageal reflux disease clinical treatment. Arq.Gastro-
enterol. 2019; 56: 202–208.
4. Maton PN, Burton ME. Antacids revisited: a review of their clinical
pharmacology and recommended therapeutic use. Drugs 1999; 57:
855–870.
5. Washington N. Antacids and anti-reflux agents. Boca Raton: CRC
Press, 1991.
6. Dettmar PW, Strugala V, Fisher J. Woodcock AD. The Antacid Effi-
cacy of Maalox in Comparison to a Range of Antacids. J Pharm Sci.
Therap. 2019; 5: 301–325.
7. Sulz MC, Manz M, Grob P, et al. Comparison of two antacid pre-
parations on intragastric acidity--a two-centre open randomised
cross-over placebo-controlled trial. Digestion 2007; 75: 69–73.
8. Rey E, Poves-Francés C, Sánchez G, et al. Effects of effervescent
ranitidine on gastric pH: comparison with almagate and placebo
in fasting and postprandial conditions. Aliment Pharmacol. Ther.
2004; 20: 683–688.
9. Garale M, Joshi K, Mishra VK, et al. A clinical and biochemical
review. J. Health Res. Rev. 2020; 7: 4–9.
10. Blanco G, Blanco A. Medical biochemistry. Academic Press, 2017.
11. Robinson M, Rodriguez-Stanley S, Miner PB, et al. Effects of antacid
formulation on postprandial oesophageal acidity in patients with
a history of episodic heartburn. Aliment Pharmacol. Ther. 2002;
16: 435–443.
12. Kwiatek MA, Roman S, Fareeduddin A, et al. An alginate-anta-
cid formulation (Gaviscon Double Action Liquid) can eliminate
or displace the postprandial ‘acid pocket’ in symptomatic GERD
patients. Aliment Pharmacol. Ther. 2011; 34: 59–66.
13. Wilkinson J, Abd-Elaziz K, den Daas I, et al. Two placebo-con-
trolled crossover studies in healthy subjects to evaluate gastric
acid neutralization by an alginate-antacid formulation (Gaviscon
Double Action). Drug Dev. Ind. Pharm. 2019; 45: 430–438.
14. https://www.lekitylkozapteki.pl/uploads/raport.pdf. Dostęp
14.05.2021.
15. Gardner JD, Ciociola AA, Robinson M, McIsaac RL. Determination
of the time of onset of action of ranitidine and famotidine on intra-
-gastric acidity. Aliment Pharmacol. Ther. 2002; 16: 1317–1326.
16. Shin JM, Kim N. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of the
proton pump inhibitors. J Neurogastroenterol Motil. 2013; 19:
25–35.
17. Thélin CS, Richter JE. Review article: the management of heart-
burn during pregnancy and lactation. Aliment Pharmacol. Ther.
2020; 51: 421–434.
433
TERAPIA I LEKI
18. Tytgat GN, Heading RC, Müller-Lissner S., et al. Contemporary
understanding and management of reflux and constipation in the
general population and pregnancy: a consensus meeting. Aliment
Pharmacol. Ther. 2003; 18: 291–301.
19. Meteerattanapipat P, Phupong V. Efficacy of alginate-based reflux
suppressant and magnesium-aluminium antacid gel for treatment
of heartburn in pregnancy: a randomized double-blind controlled
trial. Sci. Rep. 2017; 7: 44830.
20. Dağlı Ü, Kalkan İH. Treatment of reflux disease during pregnancy
and lactation. Turk J. Gastroenterol. 2017; 28: S53–S56.
21. Yamasaki T, Hemond C, Eisa M, Ganocy S, Fass R. The Changing
Epidemiology of Gastroesophageal Reflux Disease: Are Patients
Getting Younger? J Neurogastroenterol Motil. 2018; 24: 559–569.
22. Korzonek M, Dziergas A, Kuczyńska M. Choroba refluksowa prze-
łyku (GERD) – problem wciąż aktualny. Forum Medycyny Rodzin-
nej 2014; 8: 201–210.
23. Hunt R, Armstrong D, Katelaris P, et al. World Gastroentero-
logy Organisation Global Guidelines: GERD Global Perspective on
Gastroesophageal Reflux Disease. J. Clin. Gastroenterol. 2017; 51:
467–478.
24. Kroch DA, Madanick RD. Medical Treatment of Gastroesophageal
Reflux Disease. World J. Surg. 2017; 41: 1678–1684.
25. Fletcher J, Wirz A, Young J, Vallance R. McColl KE. Unbuffered
highly acidic gastric juice exists at the gastroesophageal junction
after a meal. Gastroenterology 2001; 121: 775–783.
434
26. Deraman MA, Abdul Hafidz MI, Lawenko RM, et al. Randomised
clinical trial: the effectiveness of Gaviscon Advance vs non-algi-
nate antacid in suppression of acid pocket and post-prandial reflux
in obese individuals after late-night supper. Aliment Pharmacol.
Ther. 2020; 51: 1014–1021.
27. Bond C, Morgenstern J, Heitz C, Milne WK. Hot Off the Press: Anta-
cid Monotherapy for Pain. Acad Emerg Med. 2021; 28: 467–469.
28. Ogawa R, Echizen H. Clinically Significant Drug Interactions with
Antacids An Update. Drugs 2011; 71: 1839–1864.
29. Patel D, Bertz R, Ren S, et al. A Systematic Review of Gastric Acid-
-Reducing Agent-Mediated Drug–Drug Interactions with Orally
Administered Medications. Clinical Pharmacokinetics 2020; 59:
447–462.
30. Woroń J, Kutaj-Wąsikowska H. Mechanizmy interakcji leków.
Czynniki modyfikujące ryzyko wystąpienia interakcji leków
w praktyce klinicznej, [w] Niekorzystne interakcje leków: aspekty
kliniczne i prawne. Medical Tribune Polska, 2020.
31. Uździcki A, Awgul S, Słuczanowska-Głąbowska S. Wybrane donie-
sienia na temat zagrożeń i powikłań związanych z terapią przy uży-
ciu inhibitorów pompy protonowej. Farmacja Współczesna 2017;
10: 168–176.
32. McDonald EG, Milligan J, Frenette C, Lee TC. Continuous Proton
Pump Inhibitor Therapy and the Associated Risk of Recurrent Clo-
stridium difficile Infection. JAMA Intern Med. 2015; 175: 784–791.
Tom 77 · nr 7 · 2021