Kaemag - Air,

Wuhig - water,
Pasak - land,
Duw - and,
Guyanganan- Forest
The Manobo eco-literatures in preserving nature
Author: Fe S. Bermiso
Ehrlich and Ehrlich (2012) - loss of biodiversity and toxification of the planet are as
dangerous as the changing of climate”.
(Arbilo, 2016). - It is observed that ecology and environmental depredation/ devastation
have been portrayed as themes in Philippine literature in recent decades answer the growing
environmental problems”
(Mishra, 2016) - "Environmentally oriented study of literature brings about an ecological
literacy among the readers who in the process become eco-conscious, thereby taking good
care of Mother Nature"
- Sinabi na dapat ay may ecological consciousness para mapanatili at maportektahan
ang kalikasan.
Ecological consciousness - reflects the psyche of an individual in relationship with nature.
oral literature - naglalaman ng tradisyonal na kaalaman, paniniwala, at mga halaga ukol sa
kalikasan ng mga katutubong grupo.
- rekord sa kanilang pang araw-araw na karanasan sa pag-aalaga at paglaban sa
pagbabago ng klima.
(Mishra, 2016) - “The extensive misuse of natural resources has left us at the brink of ditch.
Ecocriticisms - study of the relationship between literature and physical Environment”
(Glotfelty, 1996).
Traditional Eco-knowledge- is the on-going accumulation of knowledge, practice
Ekokritismo bilang isang protagonista- individual entity that played a great role as
protagonist of work
Eco-Legend- alamat na ang mga tauhan, tagpuan, o balangkas ay naglalarawan sa mga
elemento ng kalikasan
American ecological criticism - celebratory na tono (kagandahan ng kalikasan)
British ecological criticism o "green studies" - "minatory" sa tono (banta sa kalikasan).
Eco-literatures - panitikan ng mga katutubo na naglalaman ng mga detalye tungkol sa
kanilang mga kaalaman, kanilang pinagmulan at kanilang mga
patutungohan.
- Tinatawag ding ‘indigenous o oral literatures’.
Manobo tribe - ay isa sa 110 ethno-linguistic groups o mga pangkat etniko sa Pilipinas
Nakashima, Prott and Bridgewater - Human societies all across the globe
- These “other knowledge systems” are today often referred to as traditional
ecological knowledge or indigenous or local knowledge

Chua - Using literature in educating students definitely cultivates hope in the

crises of sustainability
Mishra - The study of eco-literatures will develop eco-literacy,
Manobo - pangkat etniko
Manubo - mga tawo
Campos - ang Manobo ay isa sa mga katutubong grupo na may pinakamalaking populasyon
sa Agusan del Sur
Notes : mayroong 36 literature sila na nauuri sa eco-legend, eco-song, eco-story, eco-fable,
at eco-poems. Out of 36, 20 ang related sa kalikasan.
- And eco-legend ng manobo ay …tubig, lupa, hangin, mineral at gubat.

Eco-legend

1. Motong Falls (TALON NG MOTONG)

- Mangbagungon (nakatira ang mag-asawa)
- Naglalaba ang asawa ang asawa sa ilog
- Yumbiyahan (napadaan ang bana)
- Ungoy na mapula at putol ang buntot (nakita ng bana)
- Tagbanwa (tagapagbantay ng lahat ng nasa kalikasan.)
- Pinakilatan ang mag asawa at naging bato. Bato na kasing laki ng mga amotong
(malalaking tao)
- Mula noon tinawag nang sapa ng mga amotong ang lugar. Kalaunan naging motong
ang amotong.

2. Toduw at Alamat ng Talacogon

- Toduw (matapang at malakas na manobo)
- Handang magpakamatay sa pagprotekta ng lupang ninuno

- Tagakupan at labnigan (mag-asawa)

- Mga dayuhan niabot sa ila lugar para saskupon ang lugar
- Namatay si tagakupan sa laban at nagapakamaty din ang asawa pagkatapos.
- Sa kanilang libingan, may cogon grass na tumubo
- Ta- tagakupan, la- labnigan, cogon - cogon grass
- Tinawag ang lugar na talacogon

3. Alamat ng Banawan
- Eladio Bawan at Eladio Manguyod
- Gina trade ang buyawan (ginto) na kasing laki ng marble sa 500 ka sako sa buto ng
yumbia ng mga muslim
- Hindi natanggap ng magkapatid ang buto dahil naanod sa baha kaya hindi nila
ibinigay ang ginto.
- Sinugod ang lugar ng magkapatid dahil sa galit ng mga muslim ngunit hindi sila
nagatagumpay.

Dagatons - mga grabador ng lupa;

The Agusan del Sur Environment Code of 2007, Certificate of Ancestral Domain Claim
(CADC), na sa pamamagitan ng NCIP Administrative Order No. 2, Series of 2002, naging
Certificate of Ancestral Domain Title (CADT). Ang mga batas at patakaran ay naglilimita sa
paggamit ng kalikasan sa ancestral domain ng mga Manobo.
Eco-songs ng Tribong Manobo

1.Sindoy (pangingisda)
- pangingisda sa ilog na tinatawag nilang pigpanlimas
- Gumagamit lamang sila ng mga machete, busog, at sibat upang ang mga
malalaking isda lamang ang makukuha.

2.Here in the mountain (pangangalaga sa puno)

- hamindang (isang uri ng kahoy) at ang hadjang (isang malaking tuber) ay mga
materyales na ginamit ng Manobo para sa kanilang kanlungan o shelter.

3.Cold Forest
- kasariwaan ng hangin, sa pamamagitan ng napakalaking mga puno, ang nagbibigay
ng komportableng buhay sa mga naninirahan sa kagubatan.
- Parang mag asawa

Patinio (2017), “the church reminds the people that part of the Lord's good
discipleship is the preservation and protection of the natural resources God had provided to
humanity.”

- Magdiwata Mountain Ranges bilang sagrado.

- Higanteng Magdiwata

Manobo Eco-stories:

The King's Story

- Prinsesa, ordinaryong tao na gumagawa ng bugjas (catfish trap).

Lake of Panlabuhan
- sa tabi ng lawa ng Panlabuhan, naninirahan si Tay Pidong at ang kanyang pamilya
- bugjas at lambat sa pangingisda.
- dagatnon (taong tumawid sa dagat)
- Ang dagatnon na ito ay gumamit ng dinamita, kuryente at lason.

Maria and Her Friends

- ulila na ang batang si Maria
- woodpecker, usa, at si Buhi, ang anak ni Busyangaw.
- Iniligtas ng woodpecker at ng usa si Maria mula sa planong pagpatay sa kanya ni
Busyangaw

The Nymph and the Raft (Ang Nimpa at ang Balsa)

- Sundo (ritwal) ginagawa sa balsa
- Epidemya
- Ang babae sa kwento ay may isang kaibigan na nimpa na syang nagbabantay sa
lugar.

The Woman Stump

 - Yahag (karpintero), Kalimbang (sastre), at Oto (musikero)
- nagawa nilang magbigay ng buhay sa isang tuod gamit ang kanilang mga kakayahan
- Inukit ni Yahag ang tuod sa isang magandang babae. Ang sastre naman na si
Kalimbang ay tinahian ng damit ang babaeng tuod. Ang mga kanta naman ni Oto
ay binigyang buhay ang tuod

Ikogan at Mandabon na nagpapaalala na ang pangangalaga sa kapaligiran ay

responsibilidad ng lahat; The Forest of Liliputon, isang kwento kung bakit hindi
nangangaso ang mga Manobo gamit ang baril o firearms; Tanhuban, pinag-uusapan kung
gaano ka importante ang pagprotekta sa kalikasan; at The Story of Herbal Medicine, ang
kwentong ito ay nakatutok sa mga halamang gamot na makikita sa kagubatan ng Manobo
ancestral domain.

Konsehu tu Maniga-on (Council of Elders) - inaasahang manguna sa pangangalaga sa lugar

na nakatalaga sa kanila, ay masasalamin sa Manobo eco-stories.

IPRA Law of 1997, ang NCIP Administrative Order #2 s. 2002, at The Agusan Del Sur
Environmental Code of 2007.

Eco-fables

1.The Ancestors of the Butterflies

- ilalim ng balite (banian) tree.
2.Daguan and Dahunayon
- mag-asawa na buwaya na naninirahan sa Agusan Marsh.
- Namolinas (dagat)

Eco-poems

- Tema ay Pagprotekta sa mga ancestral lands at mga katutubong Pamamaraan ng

pangangaso
1.Heritage land
- Protrect land
2. Ing-ing manatad
- Lit-ag

Garard (2012) tungkol sa

ekokritisismo. Kung kaya't ang pananaliksik na ito ay sumusuporta sa sinabi ni Garard
(2012)
na, “Ecocriticism is the study of the relationship of human and non-human throughout the
history
of human culture”.

Magbabaja - diyos
Eko-Batas

Batas sa Pangangalaga ng Yamang Lupa

RA 9003 (Ecological Solid Waste Management Act of 2000)

- Ang pangunahing layunin ng RA 9003 ay itaguyod ang kamalayan sa kalikasan,

hikayatin ang partisipasyon ng publiko, at itatag ang isang integridad at komprehensibong
pamamaraan sa pamamahala ng basura. Layunin nitong bawasan ang tambak na basura,
itaguyod ang recycling at composting, at siguruhing tama ang pagtatapon ng mga ito.

Batas sa Pangangalaga ng Hangin

RA 8749 (Philippine Clean Air Act of 1999)

- Pamamahala sa Kalidad ng Hangin, Pamantayan sa Emisyon, Pagsunod at

Pagsusuri, Pagbibigay impormasyon at Edukasyon sa Publiko.

Batas Pangkagubatan

PD 705 (Revised Forestry Code ng Pilipinas)

- Konserbasyon at pamamahala sa mga likas na yaman at ng biodiversity, Pagkakaisa

at partisipasyon ng mga komunidad, Regulasyon sa pagputol ng puno,
Implementasyon ng Reforestation at Afforestation.

RA 7586 (National Integrated Protected Areas System (NIPAS) Act of 1992)

- batas na naglalayong itaguyod at pamahalaan ang mga pinapangalagaan na lugar

sa bansa.

RA 9147 (Wildlife Resource Conservation and Protection Act)

- Ang pangunahing layunin ng RA 9147 ay itaguyod ang pangangalaga ng wildlife at

tiyakin ang responsableng pagmamay-ari ng mga wildlife resources. Bukod dito, naglalayon
din ang batas na ito na imulat ang publiko sa kahalagahan ng biodiversity at ng wildlife
protection.

Batas sa Pangangalaga ng Yamang Tubig

RA 9275 (Philippine Clean Water Act of 2004)

- ay isang mahalagang batas sa Pilipinas na naglalayong pangalagaan at mapanatili

ang kalinisan at kalusugan ng ating mga yamang tubig.
- ay isang mahalagang batas sa Pilipinas na naglalayong buhayin, pangalagaan, at
mapanatili ang kalidad ng tubig sa bansa. Ang batas na ito ay ipinatupad para sa
pamamahala ng kalidad ng tubig sa lahat ng anyong tubig.
PD 1067 (Water Code of the Philippines)

- Ang Layunin ng Presidential Decree 1067 ay ang pagtatag ng mga pangunahing

prinsipyo at balangkas para sa tamang pamamahala at pangangalaga ng mga yamang tubig
upang makamtan ang optimal na pag-unlad at makatuwirang paggamit ng mga ito.
Itinatadhana ng rin dito ang pagsasaad ng mga saklaw ng mga karapatan at obligasyon ng
mga gumagamit at may-ari ng tubig, kabilang ang proteksyon at regulasyon ng mga
karapatang ito.

- layunin din nito ang pagsasakatuparan ng isang batayang batas na nagtatakda ng

pagmamay-ari, pag-apruba, paggamit, pagsasamantala, pag-unlad, pangangalaga, at
proteksyon ng mga yamang tubig,

1.
RA 9003
-Disyembre 20,2000
-Enero 26,2001

2.
RA 8749
-Abril 23,1999

3.
PD 705
-May 19,1975

RA 7586
-Hunyo 1,1992

RA 9147
-Hulyo 30,2001

4.
RA 9275
-Marso 22,2004
-Mayo 6,2004

PD 1067
-Enero 26,1977