Frances L, lig, Louise Bates Ames, Sidney M. Baler Rozwoj psychiczny dziecka od 0 do 10 lat przektad: Mirostaw Przylipiak ‘mgr Maria Butscher ‘onlin segs ik ows cdanse 1997‘yt oryginelu: CHILD BEHAVIOUR Copyright © by Louise Bates Ames, Frances LT, Sidney M. Baker and Gesell Inttuts of Human Development All rights reserved Published by arrangement with HarperCollins Publishers, Ine Copyright © fr the Plish edition by Gilaiskie Wydatonictuo Psychologicene, Gdasisk 1904 Waryathie prowa zastresoe, Faiqeho ani zecna jy) exyéé nie mose byé precdrukowyeana, ni w dain inny spoedb rpreduhowana 29 powielana mechonicenis,fotagraficnie,elektrnicenie lub magnetyzni, ani edesytana 1 érodhach masowego prechacu ber piseming) seedy Guokskiego Wtdounictwa Peychologicenege ‘reece uydlanie w jeeyhu polhin Konsultacie nauhowe: prof. dr hab. med. Hanna Jeklewies, ‘dr Blbietx Zubreycko Redahcia: Anna Zhierska, Maigorsata Juss, Ewa Penkeyk orekta: Joanna Matkowska Opracowanie graficzne: Agniesska Wishousko Foiagrofia na okladce: Beste Kuatnicusha ISBN 69.85416-65:X ‘Druk: Zablady Groiezne Atext SA, Giri 80-164, ul. Try Lipy 8 Gitaishio Wydawnitno Paychlogicene, 81-758 Sopot, ul. Piast 1%, t./ fa 068) 52 67 04 Spis tresci Ween Estee sar a rt iia i ae emesis i tee pad‘deeded Sc | ‘ese, Spor tpatear beng ape ‘Stynaienrmrel stem Berni ends 7 Reaadowyania api emesinsinseh Sina oe Shree Soot ord. Lak Eicet ingoil ee airing es ‘Poser fers dapat i pet Bonin, ‘sen "cer Sri | Soma men | hee aaa. ‘Ripple ai ei gi ‘Petia chan 15 Comino let Bag npr irene a onset 1 repli a Bee BREREEE‘esdea 7 Zaburele anh pychicos ‘Soa prem otcea ‘Sen ts tea ‘ov tna agnor hee niyo ony pa ‘preci ee Teiyawineesiceaiog Erase ‘Re 2 oe lemony set pny ‘Whoseliwanis ama 2a ends Lessee Posto ‘Telfiensitpc Stina ok Son eo i ewan tench etme ee Bisons ee & 8 Seeeeey ees Wstep ‘Praca nad niniefszym wydaniem tej kia stala sig dla autoréw Interesujgeaokazia do pordwnania porad i wekazdwek « pierwarego ‘wydani, iro ulzato ig w rk 1955, x tom co maja do powiedze- tin dij, dwadaiedcn ig lt pode Okazalo sg, ce podstawowe texy pozastaly bes zmian, W dalszym ciggu tvierdsiny, 26 zachowanie jest fonkeinstrktury. Clow ‘achovujo sig tak a nie inacej w znacanym sopnie datage, jogo lal jetta, ani inaezgjsbudowane, Zachowania ldaiie roi, sig wedlag pewnego weoree i daja sig = nig doxg trafnselpraewidy- wae. Dotyesy t areata nio tll sachowas poneereSlnych jedn0- Sek Ogsine weoree zachowa dotyeza take poszeapdinjeh espn ‘yin Indakiego. ‘Kaida istota luda jest niepowtarstng indywidualnteis, chee eaywice ksztaltoweng talece pracr wpiyy Gwiata-zewnetranego \W ogromaym wie stop dziecigee zachowanis zalets od odzieds- cont} przez dane delecko struktury Faye, take od ap ra woj, bry w danym momencie osagnelo. 'W case Kiedy picalismy tg isiatke, wielu psycholog6w mialo jez bwinis€odsicdw «ate nie paige do normy lub chodby tylko niopozadane zechowanie ich dated, jkim jest na prayklad ‘moczenle noene,poraakiszkolno, autyzm, o nawelpostugiwanie se sie ta" rola, Secale na peaeatraen lato rol 1858 wigkszoee podiatry 1 payehologow daicsigejeh praestla upatrywae lowe) raycayny problemw 2 rozwajem psyehicraym dee w rzynnikech rodzinnych" i radziilakiajnioumiejetnaée, 'W swoich zapaizywaniach na deiecgce 2achowania specialise slants se obeenie ku stanowisku bologienems. Carex powazech- nigseg lceptagigzyskuje poglad, e prayezyn rondrasnienia, oni tonogo nastajuexy2logozachowanianalety szake w samym dziec-0 RODEN PSYONCANY DAIECKACDODD 1OLAT ‘a, Powodem sgn te po pronts winkiwotlokrdlnagy wicke albe dane} oscbowoc. Moto ter hye tak 20 daieho mada op sua econo mu ni odpowiadnjed alls sesiens yea ‘sim 2hyt wieke wamagania,HasiceInb noveyle meee res sie jut nie tylko leeentem niepeegdanyh,daiuesiych ee eon Palologcznychsachowat, lee potralny io w wile wypadnsy fe ‘adei rodicom jak ch unin Onnaa ta, fo meslaly ieee ‘neh taki zapobigawece lls shy nntae panes soe zroviom optim, eeholy ora xia tak bardee dco enna, ‘eutehtonania ig lowikesototzoniam, jokin ate Wn ny tleboko,s0'w lar jk rotate wied 9 nse mie ee, fankcjonowanin,w mare Jak peentaj sig saukad wing eaaey albo w otaerenis, a zezyna rosunet uweruntoweany ere Wiel dalegeych zachownt tire tk dugo aeteey rene 4 Powiek, moia nie tylko dovzeka ig wyjatnenia tester won, ‘iy lee pede ways ~cgnnote Sapebiegaaesh Ninigjse wydanie zastalorxbuowane 0 celiyoara cx J treeia sy bardso drobiaagowe i any nadsn Palin oe reanege deck. Derm ralsooe 6 Bria wazyatki musa bra pod wage, jae ih dnote nero p Useilamy secegsowyeh wekastwel jk ~ we weeeeeg ne Sars atgovat wae page ne wdaniepowinno wie Dy pomocne nie ko wid, keds yechowaniedsicka wabudsa nepe tancen, ees ence ae tarde typowyeh, awyceaaych Kiopotach. Poses oes ee ey broblemy airowiafeyeogo | pchceneg, santas ena ee ‘ows lab zanimonagn napoijace oman Rozciziat 1 Wiek a zachowanie dziecka Deiecige zachowania maj sens. Na sacgico im wien) redaee 0 nich wide, tym wiges sonsupotrafa 2 leh wydabyé Tray racy cae ‘aj wat, © Ktgrych cheemy tutaj powiedsieg, pamog Was sta sig lepszymirodzicami, nis wyniksloby to jedynie% miles i dobre wal. Po plerwsze,zachowania lodzkio ~ a Zatam rownies | zachowania Wiaszago dicks ~ rozwijai sig wedhug pownyeh weoreiw iw wyjoce praewidywainy speed. To, kim Waaze dziocko bedi, jst ccxyilcie ‘uzaletnione of sposobu, w jaki sig je trakinje, ale postawowe drogi arwojuasobowoéci zalet bardzo tego, kim ono jst, nit od tego, 60 ‘iy simi robcie Gub twz ezogo nie robise). Doktor Amald Gesell uz Gawno stwiardai, 22 zachowania ledzie podlegai, pewnyin stayin ‘prawiom, podoknie jak stroktara fzyezna. Calo Waszegn deel rx ‘wins Wedlug okeslonego weorea ito samo dzije aig 2 ego parce, 'Po drugi,zachowania sqavyradnie uxalesnione od strulary, O2- anatua to, it dziee zachownyj sig tak, a nie inacee} w macenym st ‘piu dlatego, 2039 tk, a ie inaczj sbudowane. Ludaie reniaey sig Dudowa fayezng romig ig tr zachowaniem, nawel jose warastlt tym semym érodowisku. ‘Wrodzone predyspozyete dzieca oraz wlaéciwosei etapa rowajo- ‘wogo, ktéry wlasnie ostazneio, wplywaiq na jeg aachowenie w sio- ‘piu nie mnigszym nit spassb, w joki jest ono trakiowane preer ‘Was oraz inayeh Iudsi. ‘Ninigjsza ksigtia opowie Wam 0 etapach romwaju oscbowast Ariccka poczas piarwsxych dziesigely lat 2yein. Opowie Wam rov-2 oz PSYCHCANY BECK 00000 YOLAT BELG tincivotciach ponscngsnych grup wickowyeh: Jaki 24 ar te Jakich umian nalezy oczekiwad w miarg Dowiecie sig tt tutaj o zaleznaiciach migdzy roemaityza typamt eobowasei a zachowaniem. Etapy, praeektire decko must poejse 1 czasie swojego rozweju, sa, ogthne rece bier, pogbne dla warps stkich. Aby wee na najwyasze ptr, trzeba pragjeé wscycthie eek, Gy, Chet jednak to schody (y, kolejne etapy rozwoju) dla hadego oq {akie samo, to spas, w jaki proaczegdne die! e pokona, fet ee Katdym razom nieco inny, Zaleay on ~ podabnis jak spond javier igiidint! Waeg Gen sya te Wa Cast fam powiemy 0 asmaltych typach caleeed noe Punkem mia, Uninet! rpnnmte fla ee lasnogo dick jest jlnom x nutrudnigyeh ee en ee ‘aeiecenetychsndanroekinaich Nint Wan pees see Na pact sajmieny sig togadnionnn’ wit elas ea, ‘a to zapndninia najprostoe, poniewat dabcraspraw'e eee Sie wei dsbc Foray kas pom Wa ize w hast indywidusnat: i scbowoas, paige: ‘slowny cigzar spoczywa na Was samych. aRaatten ‘Tesecim ezyanikem,rvnie watnym ik da ponatae jt éo- dovrisko Wasnego deck. Dusg alg gcywajn acoder mand ne To, eo apramsa sig daskonale w pewaym Wiebe hb e Wee, Aika, mote ie bye tl bre la ane deca Tab ees Na szcpiie jst taki aspekt fodowil smetnapornaé iti dj strovad Nowa my arc ne aden ee traktowanie stare, adromorosqdhone) pawdy, brea! nace slg: najwaanigizyh rene, heroic mops cbc dg see 1 tech, jt opovtadne syne Cezywil, waive dita jot prams zpeiniepodatawons, jt heey, aby nae deckocoeoo tig Goby adres Peden jedaak ales, te wlaSina dita nis tylko mapawnin doko eng Sayeny, lace mote tee wpiywac kosynnis an sachovanie dock .WIEK AZACHOWANE D2IEKA 3 Coraz epic) zdajemy sobie dzis sprawe z tego, te uboga divta Iub uuezaleniena niektére skladniki pozywienia moga byé prayezyng ror Ticenyeh probleméw, od zlego hnmoru, proet ocigealsé, ozdrasnie~ hie, Klopoty ze snem, slabe wyniki w nauce, az do ~ Ww nicktoryed ‘wypaclcoch ~ drobaych wylroczen. A wazystko w polaezeni » ‘ym, ‘congo normalnie moina sig spodsiewaé —slabpma 2drowier, Drom sovatny abrvnian w lemal wnytich rae {ach aktywnosei bardzo ezpsto motma pomeée,zwracaige uwage na il Sposdb odaywiania. A nawet w wypadku tych dec, ktérych 2acho- ‘wanie nie odbiega zasadnizo ed narmy, wprowadzenie olpowiednie- 0 potywienia | zwracanie uwvagi na te skiadalki, Ktore powediq fxgsto trudng do wyleryeia alrgie, moze prayesyalé sig do jeszeme Jepexych postgpév. ‘Kiedy saccynacie wychomywae daiecko, eta preed Wana tradne, leer jakie faseynujges wyzwanie. Mamy nadziele,2e Wo zadanie me. ‘emy Wam troche ulatwie, dostarcrajgc informag o tym, jak dziei ‘ig orwiajajakna ich zachowanie wplywa spas edzywiani. Lepsze i gorsze elapy ‘W miarg jak driecko dojrzowe, ino staje sig coraz wighsae. Roowdi fizyeany mote od czasu do ezasu wlgaé zahamowaniu, ale nigdy sig nie cofa. Wasze daiocko aie stanie sig pewnego dnia mniisze. “Hozwé) peyehiezny jest bardziejtlozany. Mamy calkowita pew- rosé, 70 Waste dziccko, im stareze, tym bedric wigksre, nisasty nie motna zagwarantowae, te bedale lepsze:Zbiegiom cxnse driect siaja sie coraz bardzicj samowysterezalne. Potratia oraz lig] poshugiwaé sig swoim ciaem, jezykiem i umyslem. Bez watpienia Griesigcilatok nie wymags jut elggte)troski ze strony rodzes, tak jak dzieeko osiomnastomiesigezne. W wielu wypadeach driect whraczajgce w wiek dorosly dostarczajg swolm rodzicom wiges} rdoéci i mnie) zmartwies nit wtody, gdy byly niomowlalamt exy preedsekolakam ‘Badania naulowe nad normsloymi diet’ pokazaly edna, 20 to seneraine dazenio ku .coraz lepszema" 2achowanit nie prosbiega ‘tabilnieihez zahamovas, konsokwentnio bez moment6w regres Kady nowy etap rezwoja ma swoje jasne i ciomne strony.“ RNG PSYCHICENY DEC [ee |e = ae | 7 |e enn < . <7 va |) | | momgaaneinn | Sor a Fe pe Obrazowe praadstavieni tej same) spiral, dustrjqce grafcenie ‘ytmiczne wahania migdzy stanam! rownowsgi i misréwnowagi ivorym cagsto towarsyseq wahania migdzy postawami sna 20¥- gre" do wownatr2"), znajduje signa stone 38 (ry. 1)2 ‘ONG PSYCHICZNY BCAA 00000 YOLAT © czym treba pamietaé w zwigzku 2 efapami rozwoju Wighsot rye adajosobio x pone sprang, Se Lad ea Sxfhagi etapow rorwejuw rane tg, ere roles Talkin uprssczmiom, Kiedy ophlety crake da et “gs wick sachowani ale nc, were oe bee \ {9m wis fk wins sawed Se Gece ma ae ignienie rao psetnia w sutsie Sse Naprawde wainy ~o wiele wasniteey nit tye fi wieky icc essa danyetap = jet porsnich nstgnowsat na Sage laleinyeh ets. Kaa dike naa i secvench nee ea tine iina"Waine jest, by pamigat, ao po lege ee ‘wagledne rowmowagl anole ces nisl ede ewe Lute wile odivych situ, smccgeh seeing oer nat tag io sachowania dalek cordon ort Eoin do opments Przod wey jet cali normalae, 2 Wasr dries mo swiagna on etap troche weno ub pag rasee hs ae 42) eevarego re sca alo te Ze na tak gel ee ruwet wed, gy jst nafardnig) Jak esos enn labo mtn to opanowat Mate yen ata ee fom eto opnnwac kasi ick fm savet na etapa nirdnoag! mods sg ada, so ‘rea deka stk bras zspokajane, is sachomuesinensceheae Wresee hacia cory late to wih hiedy hegeal eee Jonnie otctniom ni sada si aioneh sare ek di lr at sprig a nec ak nag miso wanystko chown aroun a: vet * ‘Wadnisoe jest wigs dla Was ~ jako rdsicdw ~ roapomad yt Zavaze pamigag, ae hatde dec jst niepowtnrtalng indywidnal, EK OZIECKA AETAPY ROHOW a ‘Trobe tot pamigta, te katdy etap ma swajezaréwno pozyiywnc, Jk i nogatywne aspekiy, wige nawet .naigoreay”ckres ma Gwe “Hobie” sory ost tra me wie mcr syn ill le eeynajmnijokjawia wéwezaa wiarg we winsne sty nisaletnose iharyeh tak ms brakowato w wick trek I pal roku, Podobae, Wass szcnatle ozo ergsto bye bantowniny, agra, wpa siacy | samolubny.dodnoeseenio jednak jst w nim ogromey enter ‘asm i umlowani 2yeia. Nisktre recry sad wetrge, ale inne ‘eda si absolute evdowme. W jedng) vil moze Was nieuw Siedmioiatek za6, chee bywa czasami markotny i praygogbiony, ‘maruday i niceadowolony, caqsto wykazuje eMdoanose do namystu ‘i wstraemiedliwoss, co mote byé peryjomna odmiang po rosmwawolo- ym szascolati, ‘Kazdy wick mote wige priyniesé smiany na gorse ale 2 cala ‘pewmoSeia prayniese tet zmiany na lepsze, Starajle sig dostrzegac ‘te dobre strony, tagodzae jednoczesaie skutli sven. Poni2s)podaje- my pewna ios istomych wyrémikw kolujaych elapow podceas piorwsnych deesige Int 2ycia, Cztery tygodnie ‘Jak moze sie sachowaé erterotypodniowe driecks? Czego motemy po lm oon? ‘Niewiele, w pordwnanin 2 bardso jut vegonym deleckiom dun stomisigeznym. Nie potrafijeszeze pelaé, chedzié ani mowic. Ale 1 porbwnania # nim samym spreed traech lat exy ceterech tygodi step jest oprumny. Nigdy, w ealym zyciu extowieka (wslaczajac ‘okres plodow), nie nastepaye wigksey reewdjw ta kxithimn exase 'Na poriomie fxjologicenym daiecko potrai joe regularnie oddy- chaé.Rytm serca ustabiizowal sig, podobaie jak temperatura cals. Napigcie miesniowe nie podlega jut, jlepreedtem, claglym Dulktu- ‘acjom. Kiedy podnosimy dziecko, motemy zagbserwowa¢ rea ceo ‘bladu motoryemogo, ‘Daiceko lepiej teraz Sp i jest aktywniicze po preebudzenix. Ot ‘wiorasxeroko oezy i nie tak istwo zapada mowa w ply drvemke.™ omy PsyoHcZN O2ECKAOD DDO YoLAT Kiedy ic Spi, mn svojg ulubiong pone — aaneye) linea, 2 ei Got lesy on pasch) ewréton Ww sbiong sone, may 2 il strony woe a drupe ~podloraony Mose Ube wakazwk, kira rela bie ic pi chetai)pntagalo, Jego spjrenie moze preypatiiem zataymet ig na twaiay rath, alo bed to jedynie hehe chwile. Chociet petra wda at gardiowe dig, to Jogo asmith ne stanow! ores ey Kontakta 2 dogim exowiekiem, Reaguje dal Pasytyraie tae, dy mu sg dogaa, oraz nogatywnie,goy euje alse cag aig sig nim nie asimuj. Pot tet plat Zaeyaa w mone est iewiekich matiwoici narzueaé wlasna wole fwiate se ton fiat reagowae Szesnascle tygodni Diiecko sssnasttrgdiowe wa sig ut calle deel ray: ajnnil wrestle 2 orem pope, Nie pte secagh lbp sk nara w spravnachmtaryeneh tees £0 wie ~ jest ono tora, Ww Pewnymn peauafanie soot Into splecna Lab leneew day Yk barbie sees «ze awajq scene w dom, Jedsenie me apregta jt fps oo raat I mote nied toch poesckne ‘io wystarcn mu ty lerenie na plcach, Labi by noseone {ine kote chwilepodpierane do porygisiedeaed, by moe ra, Bladad sig swint Patra, jak jogo zy nabierja Hath, ete, 3s napinnia sg oddoch lege prapapieszen, jak na twarsy mals ha poiowia aig udmiech, Med) podnosiny goo pony eden, rotamy probowaé rgudywae, jakim salowiekiem Pats coees dbiecke, gy doranie. W caynnotcach metryeanych twaiyé matna woray pete, szczeg6inie w poromnania 2 olzesem speed caerech Wyola Dae tasty tse et bowie dla wel nomovlt memento sokaeieg seréwnowagi. Polmone na boners diecko'W Oi Wie eee Si niesdamle, (Wiel loot mate wldy nastreessé ronnie ae mien. Nikiedy wysepaiqproblemy se spnies, a pede wey: stkim 2 sacpianiom, ‘eet dunasanygdniore ee pase ‘eczgsine wiser, ie oaIECKAA ETAPY RRO s ‘Wszystko to ulage poprawie akolo scesnastegotygodnia Zycia. La- pie) prebiega karmienie (jteli drieeko jest karmiane butelkg, my Slcie wledy najagScij, 20 nareszeie udalo sig Wam odnales tipo ‘wiednig mleszanke). God potrafi dawa¢ sig dsieeku moeno we anal, ale zdarza sg rowniet, 2 rexygauje ono z posi 0 sz6stej po pola flu 2 togo prostego powoda, i nie jest glade. Posa tym labwis| sneypini potrafi praespaéeala noe. ‘Stan rdwnowagi wlaéciwy wiekowi seasnastu tygodni wyrata sig rade warystko w umicjgtncéciach proybierania ‘pewnyeh poaych Polit males na podiodz, a nie bedzio jus tak bezradny jak wera nig, Moze nawet, na krdtkie chwie, utreymywae rownowage po- ‘yf, Mérq narywamy plywacka: nogi wyeiggnigte a ext) logos, lonie ¢ ramiona nape, dolna expe tulowia (co spraviaé moss ‘leet ed een oi or Ocry sledza poruszajqce sig obickty ~ kat widzenia cxgto jest ‘szermy nit 180 stopni. Rece wyciagaja sig w kierunku pozadanyeh praadmiotim, choé diecko nie potral ich jeszcze chwyei. ‘A-wroszco, co dla rodzicéw jest najwaznisjexe,daieclo renguje na sachowania innych lndzi: gaworey, emok, plosno sig sme, Ptralh awot edwaajemnié sig wimiecbem Jest na najlepezg) dredee do ‘uryskania pelnego kontakt 2 rodzing Dwadiziescia osiem tygodni (Ok. 2686 | 264 miesigca) ‘etali Wasze szesnastotygodniowe dsiecko wydawalo sig Wam ou own dejrzale, to dajrzatose ta byla jednak nlxyn w porownenit 2 tym, eo potrafldriocko dwadziestoosmiotygdniome. Nie tylko sde~ dowanie woll ono tera pozycje siedzacs, lecz na dodatek potral, » sprayiaigeych warunkeach, utraymywae ja race lusery cons, Dako jest obeenie tal dojrzale, 0 2vyceajnesiedaenie i patrae nie dalece ma nie wystarcca, Chee riwniez dotykaé, a take demags sig, by traymano je w pozyei stojgee i podreueano do gory, jay odelakiwato, Nistaleinie od tego, czy loty na plosach, na breussice, cy tet sidei na swoim wysokim Krzeselk, musi sale eof trzymad w racea ZNO PSYCHIGENY DZECKA. 00000 YOLAT = Potrafl ju nie tyllo wycigans¢jq Ww kierunku poaqdanege praed- riot, lee takze, jesli tylko nie anajdne sig on rhyt daleko, nie. zgrabnie go uchwyeié. Najbardzij prawdopodobne jest, 2 podvisic {g do buri. (Kiedy ly na plecach, chwyta rekamnit widade do bunt ‘swojgstopg ~ bez watpicniaosiggnigcie du miary!) ‘Dzieekow tym wie potraf nie tylko chwytag praedmioty, sla tk prickladad je sobie = reki do rgki. Potrafi epedaat na te) eevanoécl, ‘try narywamy transiorom, dugie, azeestwie chwile, Mote s an, cawytem waliérozmaltymi rocezaml a etolicack py swim ys eval Potrafi wie naprawde zabawieé sig samo pre dugi czas. Nie _naezy to jednak,2e nie interesuje sig ludémi. Daecko w tyme wks Jest jednostka prawdziwie spoleczna, Z radoscia wimiecha aie do ‘ch, Krsy na nie patraa, jest 2azwysna) bardzo prayjacielso nastavioe wobec innych luda, zaréwno awoich bliskich, jak i ob. yeh, Odsnacra sig milym polgczeniem samowystarezalosdl in- Synltn spolecenego. 2 latwoseia preechods od samosieln)sabatey do czynnosei i zachowathzwigeanyeh 2 obsenoiciakogod innego, She cha, gy sg do niego mow, seczepnie za Ibi isk ls jes, etry ‘werefni| napawal je Ickiem. Prayshachaj sg talize swim whasnyt prdbom wakalny. Daiecko w kaidej sytuali cane sig dobre, gaye wick dwadzieste sénin typed, podobnio jak szemactu, to ores znakoraite) wae, ‘agi, Wzoree zachovajemorj (kre eaase-w sobie stanowiq woot. ca) 3 dobre 2strajone, ‘edaakte, jal swierdil dr Gessel, ton okeres réwnowaei, jak ne sania ponostale, ma kritkl zywot. Zespl warcst nis ne poids spo. ‘xynk. Nowe wyzwania, owe napigea awigeane » ronwujen etice 2zabure stan rownowagi, wytworzaniestablnose, ira Kole! oetay i migise nastepnoma ciapowd rowaowog. I tak, wick scesnastu tygodni hy, jak jud wepominaliémy, olre- sem doskonalejréwnowagi. Nowy wysilek — wynikaigcy 2 koniecs- ‘fei robienia reery, ktOrych dotad sig nie potrafto ~ doprowadsil 1 wieka okolo dwadziestu tygodn! do stanu adecydowang) nr nowagi. Dwudiestotygodniawe dxiecko prabuje na praykiod, loses ra brausecy, weiggngé Kolana pod siebie, Nie udaje mu sie te Probuje samo usigSé ~ i to to? mu aio wychode. Wyeiage eke w kierunku praedmiotéw i stara sig je chupeie ~ ber powedzenin, eK OOK A ETAPY ROEM a Plaezo, kiedy matka wyehodsi x pokaja. Zaczyna odéniaé swoich ‘odebeych. " Wazystko to sprayja powstawaniu frustragi.. Na stexgicie mija ona mieday dwadziestym erwartym » dwudzlestym ésmym (yo Alem, Kiedy dziceko opanowuje nowe umijetnots Czterdziesci tygodni (Ponad dziewieé miosiecy) Wiek exterdsictn tygedni to Kolgjny oles réwnomagi na drodze ruzwoju daiecka. W dwudziestym dsmym tyodnio zatrayzaal sig ‘no na chwile w tym cudownym punkcic, Kiedy umieiginoel do- rownywsly pragnieniom. Probowalo wielu nowych rasczy ~ ale, jak sig wydaje, glownie tye, x ktorymi moglo sobie poradzié Bylo tym 1 zapelnnée\usatystakjonowane. Stan ten mija' ma ogél okolo treydziestego drugiego tyguinie. Daiecko jst bards) swiadome, a waltel tego bardsie) wraslive Wiek traydziestu dwéch typodni to tal moment, Kiedy na wide sbcych dziecko reaguje Igkiom, a nawet place, Nie jest to krok water, locz wynik nowo nabytej adolnasl tonsdiniania migdey zha- nym a leznanyim, Driocko w tym wicku mate micé Mopoty 2 postawa, Nie potrafi Jeszcae poleaé ani raczkowae, ale probaje ably sig do preedilotdw orosiaiaeych poza jogo zasigpiem, kreeae sig wokil wlasne) oi, co exes bywa powedem rondragnien 2 tej | innych prayeryn, Kidre cami mobecio u ewojego treydaie- stotyzndniowego dziecka zaodserwowaé, nastepuje worezas Ite ‘lees powaine) nlerdwaowagi. Pla t émiech mleszaja sig ze soba, {iceasami aq nie do adrdenienis. ‘Tym bardziej upragniony jest okres nastypny, migdey traydzie- stym sxGstym a cxterdziesiym tygodniem, biedy dziecko singe Jbtkosrwaly stan mile) rownowag. ‘est ono wowczas nie tylko Swietnie praystosowane do sycia w ro- ini lee skdonne do lontakta. Wiele drei potraepowiedtiog sna pape”. Niektére umiejg robié ,kosi-Kosilapk". Sq tet bardzoa oaWGs PYOHIHY OZECKKOD 000 YOLAT sprawne plesows, arto domowmicy, ja | obey maga eye na ‘goracy usmiech. oan Doskonale tez maja sig sprawy 2 postawa. Delecko w tym wieku otra sisi samo, nowe, dea hes oparcn operon pa ‘iota. Umi samo pra do pare laos (Miatlgn nosey ty *Ownie samo nda) otal pdpora signa reach (alae, digli tema pene na nile ‘itchy aly ‘wat sake past tne tworem, Co wit unio podcignadie do poysh ace coe ‘pew i on ay wr ec ado Wits #nabywanim nowyeh units ewghoa sig take nlnoie chostanin pratt operowane ni ‘Ghevee oii log ju na sagan el dni Dele pr os tealiépaleem wskarajcym w drobay penne otee palcem a keiukiem, eeuaeaaeaan Site se coat ordeal fwindome innyeh tude. Nie tylko rb Repent, ale odpwid tr na gets woes eye ‘oie Zara uwage nai, nie" najardety pracy en suka, kerogonaucey si doskonalekareytag te Ge eee nay sain sae tani rosin. Zupodbeniom uasweevanen ae ‘petra powearsa prot say. Weunia Waar dsncko wl corks ei Dwanascie miesiecy Getardsiesei tygodni to okres opromaych osiggnigé w tak wielu Gtiedzinach, ue matosie sig nawet zastanawiae,ceogts to jomees Wasze driecko jest w stanie dokonaé. W rzacey same) nastincace Awanaéci typodni nie prayniesie take wiolkich emian ial rere ie, Tempo warostuspada, Write traca bedi wyatusys jeheocckg acy Pewne smianyjedinak nastqpia. Najwigksza prawdopodobnie jest ts, a0 dziecko porusea sig juz 2upelnie swobodnie na covceakoor ‘Mobilny dwunastomiesigesay dziccak jest rupeinie Kins inn, a lex oZIEOKA A ETAPY ROHOW 2 praytraymuje sig mebl; zrobi toe preynajmnie kilka krokéw, pro ‘wadzone 28 ee. ‘Jeteli chotzi 0 zachowania spelocae, to ~ po lnlejnym okresie aioréwnowagiokolo ezterdziestago czwartego tygedni, Kiedy to bylo shee" w stosuncu do obeyeh — dalecko staje sig pogodne, pewne sebie prayjacielsko nastavvione. Uwielbia mie widownie, ocpornaje apro- ‘ute innyeh, powtarzajae zachowania, ktdre wabodzity weed, hab wymiennoéé r6l podezas zabewy i potrai nailadowaé proste gesty migdzyludzkie. Szczogélnie 2a praopada za aabawa w chowanego ‘Kochs uiekaéna eavorakach, Kiedy tos za nim go CCoraz wicksea sprawnote rachowa mote niekidy 2akGeaé ratyng ‘endsiennych exynnote. Na prayklad delecko maze tetheieéstaé pod ‘as karmienia allo mioszaé ka w jedzenia Ale daj mi ko pole ‘do wykoraystywania nowyeh motliwoés, porwl rou staé na wyso. kim krzetle (oipowiednio zaberpieezonym) albo bawié si Ivica ‘2 proces karmienia od razu odzyska popraedni plynnese Pray odobinie wyobraini 2 Wases) strony, mosece dag sve reznemu dziceku mosliwase wiwnienis jogo nowyeh umiegtnase: bes saki6oania rytinai przadkc daia. eden rl yc bowie, choca ie jest momentem oszalamiaigcyeh postgpéw, tywa sazwyec) ckrecem ‘obrego,spravmogefankejonowania na wezystiich polech aywnose Piginascie miesiecy Zachowanie driecka pigtnastomiosigemnego jest daleko mig) plyane nié dice sig to w wieleu dvunasta miesigey, Glowna pravesyng jt ‘dnoezesne pojawienie sig abyt wisla nowyeh exmmnoiel, Detocko prabuje opanowaé je wszystkie i robi to z takim wigorem, ue ni halesy sig procimowaé, jeteli poprzednia harmonia ulegni pewne- ‘ou mchiwiani, Pigtnadcie miesigcy oles wi zarwyczaj jako okresbisgani, tha- ‘caona iciskanis. Wereéniejsy oles relagi dwustronng) wepdipracy ‘ustapil migjsen zachowaniom jednokierunltym (oo ans sig jase Ww wiku oslemnastu missigey). Dziceko piptoastomiesigeme nis jest ut ta crepiajgea sig mebli niesdarq, Pata teraz chodzi | korea Z.nabyisj w ton spasib wolnoée, protestuge zardwno praceiw seal. kom, jak i kejoowi, Zwyezajne ,rle” jut nie skatlaje. Tyle jest doa DMG PSYCH DZECKK 0000010 LAT ‘obienia i do zobaccenia. Rochliwosé cbjawin sig nie tyiko na rownych plaszezymnach. Dziecko w tym wieku moze —jetel mu sig ‘soli — ber tia webodzié ma schody (ehos jet to bardai) paws dla wicku asiemnasta mnisigey Biegajge,dziecko wpada na line praeszkody. Jest hox preerwy ‘aktywne i ma bardzo mato zahamawan. Najlepici, jedli trzyma tg Jetam, ge nie mite wren ie daa trp late w kojeu, najpramdopodabnie| wyrzucl zeit wsaystke 2a bawld. Reucanie jest zresztjednym 2 jogo ulubionyeh iajee Deco chocias pribuje swykle wtyé wigcj iz sig tam mies. Jebel mone cobserwowaé eof cickawego, na prayklad ruch uliemy, jest wighesa ‘ransa na to, 2 bedzie siedsalo splenie w woim kejoa Rosa zdolnosel jqzpkowe ~ choé nie widae tu jeszoze wielkiogo postepu. Mimo to dzieckopiginastomiesigeme potra ceqato poproac to, ezego chee, wydaige jai déwick | niekiedy pokaaulae paloom, ‘amie calym cialem wyrani epraciw albo edimown, a teless roeny podstawowe slowa i dani Pray nioktrych dseciach matna postawié talere x jedzeniem, nie ryaplalge, 20 waadza wan reco. Nisktre rezygnaja # butells, a nes wet traymaj, chot aiexdarne, kubele prey psi albo prdbui seme Ste ila, paobnie nlesdamie. Moga tes wepélpracowae prey ube. aniu, wociagajge na polecenis odpomieinia aogy cy sly [Nastroje sq emienne, axloié, chee wybucha gwattownte i jest bar. Azo ywiolowo wyrazana, no twa dhag, Takie deiecko lative cxyins aig 1 odwrécié Jogo umvage, jezoli tylko darasty ma mystarceajqco ‘duto energi, by dtraymae ma Krol, Osiemnascie miesiecy Diecko coiemnastomisigzne maszeruja ulicy_jdinokieruskowa, hoeiae ten klerunek mose raptownie sie odwroeie Uli ta sasest xa) prowodsi w dokdadnie praeeiwnym kieruniu nit tycrylby sole tego dorosly, Poproszone ,Chodé tu hochani”,driccko all st! nie ‘ruchomo, albo biegnie w inna strong (mote te sorzystat ¢ umielgt- ‘ofel chodzenia tylem).Popro je, by wyrzulo cos do osea na Sie, WE DIEDKA AETAPY ROWAN a 2 najprawdopodobnij wyrzuci #niego to, co tam jet. Wyciagni eke po lrubek, ktdry wlainie oprétnile, a ono rmaci go na podioge. Daj mt drug skarpeti do ubrania, a'ono racze) Seiqgne tp, hora ja ma ‘ba nodze. Jego sklonnosé do robienia waapstkiego na preekr jst prawdopodebnie prayezyng, dla kidrej tak dobre dzisia ta sara Satucrka: Kiedy daieeko uci od nas, plenujemy mu ppe-pe" tee chodeimy, a wtedy on0~ na og6l- biegate 24 nami. asce nie tylko w tym, te dzicko nie praychodsi, kiody sig je waywa. Ono rzadko kiedy stosuje sig do jakicholwiek poleceh «Nie {est jo ulubionym slower, ‘Nie chodat ts oto, 2e deecko osiemnastomisigczne jest le, ani {et 0 1,28 nie opanowal jazeae wiela umieitnnse, Ono po prost Jeszeve nie osiggnelo stadiam, w leérym slowa w spost uataralny ‘kdaniaia do daialania, ani tego, w kidrym moéna ma cob pocsakc Tera” jest jodynym liczaeym sig dla niego wrmiarem eas, Proby bam6wienia go, by pezez minutl na eos pocaelao, sq gory skaza ne na praggrana, one 2a nie zniesie 2adnego niepowodienta Caleste. fy, chosbyicie nie wiem jak starali sig mu ich oseeapdsaé, samo De ich sebie prayoparsad). Relace migdzyiadkio = nigomal ealkowiio nastawione na bra- aie. Daieeko ma skionneéé do traktowania innyeh lu,» wyjaekions ridzicéw, jak przedmioty ~ w szezeg6lnotei innyeh dried. Jest tak ‘samo pravdopodobne, 22 nadepnie na swajeg Kolege, jak 2, 28 go sbejdsie. Idea deielenia sig jeszcze nawot nie aaczglakiclkowad Osiomnsicie miesiecy nie jest snallepszym” wiklem, jel stat Jemy miarg posiuszerstwa, wykonywonia polecet, eachowywanls ‘umiar. Jeli jednak potrafimy zrozumiesniedjraalse ~ motoryor- ng, jezkows, emocjonalna ~ bedziemy moglicallaem iaswo sapano. ‘waénad zachowaniem driccka. 1 tale, Jeli choasz, by do Cicbie prayszie, zwab je albo nawet praynieé, ale nie wolgj. Ono po prosta jest jeszeze 2a male, aby astosowaé sig do polenta. ‘Jeaati cheesz trzymad je dala od jakiché mise w domu, pastaraj sig unlemotliwié mu to fayeenia, Prackonasz sig, 2 bariary fayerne Arialajg skutcozne) nie slowne zakary. ‘Kiedy do niego mowisy, staraj sig w2ywaé prostych slow. ,Kurtka 5,szapka ~ spacer” jest komendg cbliczona w sam raz na’ poziom Gsiocka osiomnestomiesigexnego.2 RODNI PSYCNCANY BBECKA 00 ODO YOLAT Z2ajmujae sg takim drieckiem, trzba przen cay ceas pamighas, to ‘ma sig do cryienia x malutka, niedejaaig iota. Korumic: ono ‘prawdrie wigesj sw nis potrafi wymowi, ale tak jest to bardzo ‘eraniezony zasdb. Potrafichodzi, bepaé, a nawet wig wspinee, ele ego mmyst rownowagi jest jeszeze bardzo niepewny. Prey swoimn ‘orgeym temperamencie i potravbic otrzymywania weaystiego ste "ax", ogo sfera emocjonalna jest tak samo niedajreala jak wszystko Jeteli ocrekujess bardzo niewiele, ogranicaasz polecenia, kiorych dxiecko ma sluchaé, do niezbednego minimus, a pray tyzn ‘masz nad nim stay, borpoiredni nadaér, moro sig okezae, 20 da jess sobie rade cafkiom dabrae i nawet lubise ten wick. W wicks Jednak domach stows sniedobry chiopal" padaig tak cagsto, 2¢ ‘riecko jest zdolne pomytlet, io to jest jogo img albo nazwa sabre. along) rabewy. Staraj sig znaleé uci dla rozsadzainos|driecko enereii— weho Adzenie na sthody jest godne poloeenis. W anych wypadkach mesess ‘ndwolaé se do pomecyszelek, szezogslnie w now, nie ananym mo migjscu, [Nie wostrzegaj sig tat forteli, Jobeli daiecko baw sig w nieopo- iednt dla siebie sposdb,2rob cod cckawrege: 2agra) na pianinie alto gnieé popieromg torebky w drugim kofen pokoju Zobaczyse jak sxxbko porsuci praadmiot swojogo dotychesasomego znteresowania { pobicgnie w TWoim kierunk, Dwa lata % punky widzenia rodsicéw pomigdzy zachowaniami dwolatka 2 dtiecka osiemnastomiesigeznego wyetqpuje tk wiella nba, te czasami dajemy sig rwiat | jestesmy alton od tego moment oeze- ‘iwaé stalego postgpu. Tym bardzie)jestedmy rosezarowani, Kiedy Dojawia sig trudnoseicharakterystyeane dla wiek dw i pl ro- ‘ru. (Choe wieluIudzi mow bez namysla 9 strasenyeh dvvulathach to jest to nieporozumienie. Prez e206 micigcy okolo drogiego rok ‘ytia dsiec! oq w aanadsie graocane { nie sprawial wiehkien Ho Dotiw. Mowigeogdino,dwa ipa nie dwe" to wiok,kidry slosenie motna nazwa¢ straseny). MEK OZECKA A ETAPY ROZWOW a W katdym razie ber wegleds na to, co nastapi piénie, wa lata preynosta krétkie chwile addoch, zaréwno drieci, jak { matce U wigksanéel dios jest to okres maczqes) réwnowagi. Na wszy sakich wlaeiwie polach aktywnosel sprawy maja sig lepie). Spray}a tamu oviggnigtyslopies djraatode i tendencje do robienin tego, co sig potral, oraz zaniechanie prob mpkonywania tgo, co leéy pos rasigiam motlwasc. Dwvulatek jest © wiele sprawnicssy motoryemie nit dziecko csiemnastomiesigeze. Zmnijsza sig prawdopodobieishwo, 22 ig praewréci. Pewnie) biega i wspina slg nie musi wige whladae tale wiele wysllu w utrzymanie rewnowagi{unikanie2der204, Move 2a to gruntowniaj zajaé aig innymi eprawams. Rowniet rodaice nie me ‘ma jus berastanme go pilnowae dest teraz pewnieiszy jerykowo, Rozumie zadziwiajaco duto. Po- ‘zafi zazwyesaj bardzo shuteeenio postugiwaé sig jenykiem. Mote teraz w spesdb crozumisiy dia inaych wyrasié swaje praguienia ‘drigki tamu nie oderuwa rozdeatnienia, kee wableralo w nim rwaltownio, Kiedy vwmist tylko wskaaywae paloom 1 wreeseceed whadsie, 2 kes, kto ana jego obyezaje, znabsie sig pod rake (go zrorumies.Jeszezo w dovudziestym pierwezym iaisiqen nie ta ‘yk Iubdliniaczek mogly by€ prayezyna dhugiogo plaem. W sferze emocjonaine) 2ycie dwalstka réwniez jest latwiejsze. Pragnionia nie #3 tak silne jake popraedni. Zdalnoté ezdkania jal ‘xas allo moszenia nlewielki) niewygody zoacznie wzrasta Ponadto Iudsie macza teraz dla niogo wig). Labi, preyaajmnich ‘zasami, sprawiaé inym prayjemnolé, dogwiadceatakte preyjemno- fi 2 poworlu obecnosei innyeh. Putra wige, inacex) nie w wick siemnastu miesigey, zrobié gos tylko po tH by komus byl milo, 8 takze preedioayé czyje6 chest nad swoje wlasne. Choe nie potraft Jeezezedaielié sig zinnymi, moze jodnak, jel ig nim odpowiedaio Dokieruje, weyexyé innomu dslecks niepoerzcbne w dane) chwl s- bbawhi, Omaeza to, w poréwaanis do okresu epraed sreseiu miesigey, calkowicie nowy wymiar w stosunkadh x nnymi ld, Dwulatek w wielu sytuagjach okazuje sig kochajgeym i uezucio- ‘wym dzieckiem, ciepto reagujacym na Innyth Indz. To, w polacre- niu 2 jego coraz lepezym charakterem, sprawia, 20 jest 2ardwno w domu, jake i w zioblu 0 wicle latwigjxy we wepdityeiu mit por Draednio, Wiele dobrego motna powiedzieé i mow sig o dwulat-a NOL PSYCHICZNY D7IECKAOD DDO 1OLAT ‘ach. Potrafia one by kochajaeymi kompanam i dostarczaé rado- ei wiela rodeinom, Dwa I pét roku ‘Jest to wick, gdy rodice moga recaywiicie potrecbowad porady { preestrog, poniewaa zachowanie dzlecka w sptedb natuealng oi, Seiwio nieuchroany, jest dokladnie proscwstawne w slosute do potadanego, Druipilatek aio jet Iatwym we wepGleyly,potralig ‘om sig praystosowaczlonkiom jekisjowick wapslnccy 2misna w zachowaniu, kira nastepuje w pierwase) polowietrae- ego roku Zycia, bywa praytlaezsiqc, tylee dla samegy deca, co { dla otaczaigeych go dorosiych. Wiek dwéch i pt roku to moment se sobie dad rady 2 dsiokiems. _Jednakte Kiedy tylko zdobeda pewna wide na temat struktury ‘2achowatw tym okresie, dochodea do wniesics, 2ejekLalwick dake uslfowania stawienia im czola, Oita charakterystyeane rachowania dwaiplatks: Proode worysthim dzieci w tym wieku oq bardzo uparte 1 malo tlastyeme. Chea dabladnie tayo, zego ches | kiedy shea, Nic purse, Sa se praystosowae, ustapic, chwile pocvekas. Wazyatko must ye -zrebiane miadnio tal, jak ane bie 2yceq. Wsayetko mus! bye zavene ‘a swoim migjsc, i. migjscu, Ktire one uanala a wlascive Ge Aleane cxynnoéci domowe museg precbiogae w ekreslong)seewen- fi, zawszo w te same Kolejnoset iw ten sam spo, Po drugie, deel w sym wick 8q niertle wymmagaioe { ma sHlonnodé do dominaci. Musca wana rrkary i pojmowae Scope ‘tel adocytag: Mama to zrobi, to w tadayiarasie ie mote legs zrobi tat. Jezel! zdecyduia: ala zobig, wowezas nikon nie wolee ‘spisayé 1 pomoca, naw el io zadenie praerasta ich modliwoat wea pat role to wiek gwattownych eno. Skrajnase reali ‘mogjonainych daj sig Igoe jedynie w niewielkim stopuiu. Co wriee, jest to wiek slrainyeh prasciwiedstw. Nic ‘ybraé pomigdzy alternatywnymi motliwogsiami (@waipitatele nie BC OZIECKA A ETAPY ROZNOW s Jes nadie alnydokona jamego wor Kosong fe trymed, del w im wink mola bet tases Pome Svan qrneznoilan, strung lly somes oe ‘edo crn nle bie" ye es Ses aly stnowen tgu ie’ pes, petra ie ‘Sra w dun pot rea gen wie Dene tio co a sno my, mn tba dsomscns see tava alton Hany rose algo deta yownin wie day do adwaia {nk nape omy rani Cynon eee Ie ae Sejmowenin dys sero, do unann stan w noes tae io ese gr nny deliv cach os wie opt: ek aba pezy ty ye pera oongac dan cyan Ni les Sass one Mert dis aa deh, deol we seco ee rd neta xy bai itt mig ye cary" ete sae Foro Lp mes ye kn eel bal ay ele I petyreta Deck hy any wasn prensa ak Fastin at prey aky sr prado en, [Sn of tenia oye Site to muyatha aj ete, argo axinownie sg taki dabetiemy mere pty wir saps epee Ine Dus serpliwot# osumier dg piensa fay acy rs prea nod neisronys! anim eben een ‘Sopra team nay pooga edo perc deen doupiaak aang nein Tizy lata W wick trach lat wigksaose driect na kritko sig uspolaja Dwuipétlatck wydawal sig uwielbiné wpér.Trapletek nalomiast ey Aaj sie uwielbiag ulegtose.Typowy traylatck osywa sowa tal ew. le fabio, jak praedtem usywalslowa nie’, Dwuipéllatak byt nesta. ‘wiony praede wszystkim na brani. reylatak Iubi nie tylko brad, loce i daw. Lubi sig dzielié ~ zaréwno praedmiotam, jak i dswiad. ‘eniami, Jest to wyraz jego stosunku do 2ycia~ otwarteg i nasta ‘wionego na wapélpraceas BW PSYCHCANY OIECKA 00000 19LAT Diecko w tym wieku wydaje sig pogodzone 2 otacajacym éwia- tem, mote dlatego, #2 csiggnelo stan. wickses} réwnowagi ‘Wwe syngirme). Nie potrcebuje jz opal rytuala,éiatj powtarealnosel ‘wazystkich dzistat, exue Sig ter anaconie bempicezne) ~ zardwmo ‘230bq samym, jak iz innymi, Preeminglo nie tylko preywigzanie do _ytual6w, lee fake nieomal wszystkie tak dakvesliwe dla otoezenia ‘isamogo diiecka wlasciwaici wieku dwoth i pol roku, Dzieeko nie jest jus nioustepliwe, sztywne, daminujgee, aqdaigee Nie wsnystco ‘musi jut byé zobione zgodnie 2 jogo wolg, Teraz mote nie tylko rabid eo po Twojemu, le co wie) —-mnaledé w tym prayjemaote Lnadsie staja sig da niogo watr. Lubi sawieraé preiatnie | chat nis odda zabawke Tub ustapi, by pozostaéz kimé w dabryeh stosun- Jkach ~do ezogo przediem yo nierdelne, ‘Cores lepsea sprawnéfizyezna sprawia, 4 exynnoiel dia co- eiennego nie nastrgezaiq, wigkszych trodnesel. Poowala to tak2e ‘wykonytwaé zadania, iro proedtem zhijly jez trope | Hately. "Nad wszystho 286 zainterespwaniojgzykiem jcoraz wigkaza plym- nodé poslugiwania sig nim sprawiaja, Zo traylatek stajo sig wymara0- ‘nym kompanem i poszukiwanym calonkiem katdej grupy. Jogo slow- rl spravnoé jerykowa warosly niekywale, a podobnie ~ aolnosei rozumienia {anych. Moina wige wydawaé mu poleceni, loc take sabawiaé go jezykiem, a i on sam potrafi baw sig nim doskonale ‘Uwielia nowe slowa, tire expsto dziaiaja na niego jak exarodeie fakie zakleeia, zwraraige jogo zachowania w potadanym przes nas werunka. Slowa takie jak .nowy’, inny”, gy", nicapodziankes”, stajemnica” wekazuja a corde wigksra fascynacie nowyni horyzona ‘i, Slows taki jak jpomée", zmogihyt, zgadni", metywuja go do podeimowania potadanych dzialaa, U dwuipslntka opér wydawal sig kovestigzasad, Tak bylo berpi- ‘mnie. Traylaek zveydowanym krokiem ide do preodu na spt. nie prygody. Tray [p6t roku Wiele driectosigga stan, kséry rodaioe { nanceycele uwataja 28 stan doskonalerownowagi. Pragnionia daiecka | ndolnose ich ta. spokjania wydaja sig sobie dardwnywac, Traplathi wy sig bye WK BZECKAA ETAPY FOZMOW a zadowolonez sicbie samych i ze swojego otocrenia, a uerucia te #9 sdwzajemniane, Wydaja sig tee ~ na ile motna waioskowae 2 ich rachowat ~ ezu¢ borpiccens. 'W wicku traech | pot roku praychodsi strasaliwa dla wiels zmia- ‘na To tk, jak gdpby prosjcio of stanu rownowag! wlasciwe) tray: Jatkos do taj, tra wyatqpaje w wicks lat pigci, musiat odbywa ‘se ponrzer zatamanie, rozbieie t ponowns iaterracje. Ma to migjoe polowie exwartego roku tyeis. Jest to okres dite) nispewnosei, ‘iorbwnowagii zaburzes koordynaci ‘a keordynagia mode objawic sg 7 rozmaitych obsearach aktyw- adel. Nicktorych drieci bedzie to dotyezyé w niewielkim stopnia, uw innych mote trwaé dluae){ mied powaunisay presbieg, Jest ona tale charniterystyezna dla togo wiekw, 2 chocise wplywy sewngirt- ne niewatpliwie moga ja spotqgowee, zazwyeraj nie popsinimy bled, smukaje prayeryay w samych ceyanikach waroeta. Stwierdzie je tnotna nigomal w kasdym typie cxynnnée. Na praykied zaburcenia Ioordynagji ruchowe) mogq objawié sig potykaniem, praowrace. niem sig Igklem wysokoée Dalecko, Ktire preedtem wykaxjwale snakomitekoordynareruchowa, moze pragjs przez faze powesnyeh ‘aburee. ‘Trudnoict te podobnie jak dotyeza calego isla, mog odnosié sig do samyeh ral. Daiecko,ktsrego rece dotycheaaa byly mocne | pew. ne, moze nagle zaczaé rysowaé cioniutka, drqiqes lini albo stawiae ek wyradnie tregeqcyms sig ov. ‘Mote to dotyeayé jezvka. W tym wicku zaczyna sig jakat wile ‘él toch dies, tre pratdtem Ww ogo nie minly tym problemow. Zabvurzenia mos take dotyezyé cou i sau. Obewyrodseow wat dea czesio w tym wieku wystepuigee pracjciowe Gb utraymujace sig dluig) zezowanie albo skargi dziceka, te -nie wii" lub sale slpszy’ U tenyletniego drieeka silnie manitestae sig potracba rozladowa- ia emosi. Shuty tamu mroganie powiekami, chgryzanie peznokei, lubenie w nosi, tii twarzy {ianyeh cael cia, masturbada ex) sani pala, Wreszcie, tradnogciom motorycenym i jexykowym cxesto tows: ‘2yseq ogromne klopoty w stosualcach + ininymi ludan. Trapp tek wyraza poczucie bral bezpieceatitwa crestym placrom, pole. ‘iwaniem i ciggiym zapytywaniem matid: ,Kochase mnie?” albo