De ideale school

De kwaliteit van het Vlaamse onderwijs gaat er steeds op achteruit. Dat blijkt uit verschillende studies
van de KU Leuven, die de internationale onderzoeken van de afgelopen jaren hebben gecombineerd.
Opvallend zijn de grote verschillen bij de onderwijsnetten. Al sinds 2003 ging het bergaf. Fors zelfs. Een
onderzoek bewijst dat er meer aan de hand is in ons onderwijs dan enkele knipperlichten die branden. Er
is een ernstig probleem met de kwaliteit ervan. Ondertussen zijn we al enkele jaren van start gegaan met
de modernisering van het secundair onderwijs. Maar ging dit ook gepaard met ambitieuze eindtermen? De
vraag of het niveau van het onderwijs gestegen of gedaald is, vraagt eerder een genuanceerd antwoord
omdat de evolutie niet in alle vakken dezelfde is. Er is echter weinig twijfel dat het huidige niveau niet
voldoet aan de grote maatschappelijke uitdagingen en verwachtingen.

Op het einde van het leerplichtonderwijs vertoont de maatschappelijk relevante kennis van heel wat
leerlingen grote hiaten. Een diploma secundair onderwijs garandeert niet dat men weet wie Charles
Darwin was, of het Christendom vroeger bestond dan de Islam,... De alarmsignalen over het dalend
niveau in het Vlaams onderwijs zijn vooral de jongste jaren verduidelijkt. Bij een onderzoek in 2004
behoorde de gemiddelde scores van de Vlaamse leerlingen, vooral voor ''wiskundige geletterdheid'', tot de
hoogste in Europa. In de afgelopen onderzoeken scoorde het Vlaams onderwijs telkens relatief en in
absolute termen minder goed. Er is een vrij grote daling van het percentage topscores en een stijging van
het percentage leerlingen dat onder het basisniveau scoort. Sommigen zien hier een nivellering in, een
nivellering naar beneden.

In de eerste plaats is het belangrijk of je helder weet wat je visie op onderwijs is en hoe dat uitwerkt in de
school. Uit onderzoek blijkt dat de directie veel invloed kan hebben op de kwaliteit van onderwijs en
leren. Dat begint met een schoolbrede discussie over het onderwijsconcept van de school. Die leidt tot een
gemeenschappelijke pedagogische en didactische taal. Als directeur ben je verantwoordelijk voor het
organiseren van draagvlak onder alle collega’s. Bovendien zijn lesbezoeken een prima middel om dit in
de praktijk te ondersteunen. Uit onderzoek blijkt dat dit in België relatief weinig gebeurt. Leraren kunnen
echter werkelijk groeien als zij persoonlijk feedback krijgen op hun bijdrage aan de gezamenlijke doelen
van de school.

Ten tweede is een voorwaarde voor groei gelegen in de teamcultuur. Idealiter is er in het team zoveel
vertrouwen dat je elkaar als collega’s van advies dient en samen verantwoordelijk bent voor het onderwijs
in alle klassen. Een probleem op veel scholen is dat professionalisering niet gericht is op
schoolontwikkeling, maar dat alleen nieuwe leerkrachten zich laten bijscholen zonder dat dit aan het
volledige team ten goede komt. Leraren worden juist sterker als zij collectief en in teamverband leren.

De directie moet zich verantwoordelijk voelen voor de ontwikkeling van de leraren in het team. Het
ambacht van de leraar staat bij hem of haar op het netvlies. Hoe ziet een goede les eruit? Zijn leerlingen
taakgericht en is de instructiekwaliteit hoog? Verder blijkt dat de leraar groeit door te leren in de
dagelijkse praktijk. Daarom pleit ik voor leiderschap dicht bij de frontlinie. Grote daden van een leider
zijn een luisterend oor en een motiverende stem voor de leraar, feedback op het onderwijs en dagelijkse
ondersteuning.

Belangrijk om te onthouden is dat de kwaliteit van de school is af te lezen aan de mate waarin inclusief
onderwijs wordt gerealiseerd. Het zegt iets over hoe een schoolteam openstaat voor samenwerking en
gezamenlijk verantwoordelijkheid neemt voor het leren en het welzijn van alle leerlingen en leerkrachten.
Het getuigt van een positief schoolklimaat wanneer leerlingen samen opgroeien, spelen en leren. Ten
einde ontdekken leerlingen verschillende perspectieven en denkwijzen, wat hun kritisch denken en
probleemoplossend vermogen vergroot. Hoog tijd voor een reset dus.