Лекц-1

"Маркетингийн үндэс"

- Маркетинг гэдэг нь хэрэглэгч хэрэглэгч, түншүүд болон нийгэмд зориулж, санал болгож
буй үнэ цэнэ бүхий зүйлсийг бүтээх, харилцаа холбоо тогтоох, хуваарилах, солилцох Үйл
явц түүнд оролцогч талуудын нэгдэл ба үйл ажиллагаа юм.
Америкийн маркетингийн холбоо:
- Маркетингийн удирдлага нь хэрэглэгчдэд зориулан дээд зэргийн үнэ цэнийг бүтээх,
түүнийг түгээж, харилцаа холбоо тогтоох замаар хэрэглэгчидтэй болох, тэднийг тогтоон
барих замаар хэрэглэгчидтэй болох, тэднийг тогтоон барих, нэмэгдүүлэх болон зорилтот
зах зээлийг сонгох урлаг ба шинжлэх ухаан юм. /Ф. Коплер/
- Маркетинг гэдэг нь аль болох ашигтай байдлаар хэрэглэгчдэд ханамж бий болгох үйл
ажиллагаа юм.
- Хувь хүн ба бүлэг хүмүүс бусдын бүтээсэн санал болгосон үнэ цэнэ бүхий бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээг чөлөөтэй солилцох замаар өөрт хэрэгцээтэй ба хүсэж буй зүйлээ олж авах
нийгмийн үйл явц юм.

Маркетинг бол хэрэглэгч түүний зан төлөвийн гүнд нэвтэрч, зах зээлийн судасны цохилтыг
мэдрэх, байгууллагыг тэрхүү нарийн мэдрэмжээ тулгуурлан хөтөлж, бусдаас ялгарахуйц
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бий болгон зах зээлд нийцүүлэх, улмаар үйлдвэрлэгч хэрэглэгчийн
хооронд байнгын найдвартай хэлхээ холбоо тогтоон өргөжүүлэх цогцолбор арга ухаан юм.
/Монголын маркетингийн холбооны ерөнхийлөгч асан Д.Дагвадорж/

Маркетингийн зорилго:
- Дээд зэргийн үнэ цэнийг шинэ худалдан авагчдад санал болгох замаар тэднийг татах
- Сэтгэл ханамжийг бий болгосноор одоогийн худалдан авагчдаа хадгалж үлдэх

Маркетинг бол: Борлуулалт хийх явдал биш, худалдан авагчдын хэрэгцээг хангах явдал.

Микро маркетинг:
● Хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээг урьдчилан мэдэж, үйлдвэрлэгчээс худалдан авагчдад бараа
үйлчилгээ хүргэх урсгал хөдөлгөөн удирдлага юм.
Макро маркетинг:
● Эрэлт нийлүүлэлтийг уялдуулан зохицуулж, бараа үйлчилгээг үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгчдэд
хүргэх эдийн засгийн үйл ажиллагааны удирдлага юм. Хэрэглэгчээс үнэ цэнэ олж авахын
тулд хэрэглэгчидтэй харилцаа холбоо тогтоох, хэрэглэгчдэд үнэ цэнийг бий болгох,
компанийн үйл ажиллагааг маркетинг гэнэ. Маркетинг нь хэрэглэгчид үнэ цэнийг бий
болгох, харилцаа холбоо тогтоох, эргүүлэн хэрэглэгчээс үнэ цэн олж авах.
- Зах зээл болон хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээг тодорхойлох
- Хэрэглэгчид чиглэсэн маркетингийн стратегийг боловсруулах
- Үнэ цэнийг илүү ихээр бий болгох нэгдмэл маркетингийн хөтөлбөр
- Ашигтай байдлаар хэрэглэгчдэд хангамж бий болгох харилцааг бий болгох
- Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг бий болгосноор ашиг олох
Маркетингийн үндсэн ухагдахуун;
Хэрэгцээ /needs/: Хүн ямар нэг зүйлээр дутагдаж байгаагаа мэдрэхийн хамт хэрэгцээ үүснэ.
Хүсэл /wants/: Хэрэгцээгээ хэрхэн хангахтай холбогдон хүсэл төрнө. Хүсэл нь хүний соёлын ба
ахуйн түвшинтэй уялдан бий болдог.
Эрэлт /demands/: Худалдан авах чадвараар баталгаажсан хэрэгцээ/хүсэл.
Зах зээлд санал болгох зүйлс: Бараа, үйлчилгээ
Market offerting: Хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээг хангах бүхий л биет болон биет бус зүйлс.
Хэрэглэгчийн үнэ цэнэ:
- Хэрэглэгч барааг өөрийн болгож ашигласнаар олж авах, үр ашиг болон тухайн барааг олж
авахтай холбогдон гарсан зардал хоёрын зөрүүгээр тодорхойлогдоно.
Хэрэглэгчийн ханамж:
- Хэрэглэгчийн хүсэн хүлээсэн үнэ цэнэ болон тухайн барааг хэрэглэснээр бий болсон бодит
үнэ цэнэ 2-ыг харьцуулсан ойлголт. Энэ нь чанар болон чанарын нэгдсэн удирдлагатай
холбоотой.
Солилцоо, арилжаа:
- Өөрт хэрэгтэй зүйлийг өөрт байгаа ямар нэг зүйлээр хэн нэгэнтэй солилцох замаар олж
авах
Солилцооны нөхцөлүүд: Хамгийн багадаа 2 тал оролцоно.
- Оролцогч бүрд нөгөө талдаа үнэ цэн өгөх ямар нэг зүйл байх
- Оролцогч бүр нөгөө талтайгаа тохиролцох сонирхолтой байх
- Оролцогч бүр нөгөө талын саналыг хүлээн авах, татгалзах эрхтэй байх
- Солилцоо хийсний үр дүнд аль аль нь сэтгэл ханамжтай байх
Арилжаа: Энэ нь солилцооноос урган гарна. Хоёр тал хоорондоо үнэ цэнэ бүхий хамгийн багадаа
2 зүйл оролцсон, нөхцөл, цаг хугацаа болон газрыг тохиролцон хэлцэл байгуулж худалдаа хийхийг
хэлдэг. Арилжааны гол шинж нь солилцож байгаа зүйлүүд нь өртгийн хувьд эквивалент байх
явдал юм.
Харилцаа холбоо: Хэрэглэгч, түгээгч, борлуулагч болон нийлүүлэгчидтэй тогтоосон урт
хугацааны харилцаа
Зах зээл: Тухайн компанийн бараа үйлчилгээгээр өөрсдийн хэрэгцээ хүслийг хангаж чадах нийт
худалдан авагчид
1. Одоогийн худалдан авагч
2. Боломжит худалдан авагч

Зах зээлийн худалдан авагч хэн бэ гэдэг дээр 4 хэсэгт хуваадаг

- Хэрэглэгчийн зах зээл
- Бизнесийн зах зээл
- Ашгийн бус байгууллагын ба ЗГ-ын зах зээл
- Олон улсын зах зээл

Ямар хэрэглэгчид үйлчилгээ сонгох

- Хэрэглэгч маань хэн байх вэ?
- Зах зээлийн хэсэгчлэл
 - Зорилтот зах зээл

Маркетингийн удирдлага гэдэг нь хэрэглэгч болон эрэлтийг удирдах явдал юм.

- Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
- Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
- Борлуулалтын үзэл баримтлал
- Маркетингийн үзэл баримтлал
- Нийгмийн маркетингийн үзэл баримтлал

Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал: Гол агуулга нь үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж, технологийг

сайжруулж, бололцооны хэрээр нөөц боломжоо ашиглан их хэмжээний бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэх нь ашиг олох гол эх үүсвэр гэж үздэг.
- Энэхүү үзэл баримтлал нь дараах 2 тохиолдолд түр өгөөжөө өгдөг.
1. барааны эрэлт, нийлүүлэлтээсээ давж байгаа үед
2. бүтээгдэхүүний зардлыг бууруулж, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлага тулгарах үед

Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал: Энэ үзэл баримтлалын үед компаниуд зах зээл дээр аль болох
чанартай давуу тал бүхий бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байж өрсөлдөгчөөсөө илүү ашиг орлогоо
нэмэгдүүлнэ гэж үздэг. Иймд компаниуд бүтээгдэхүүнийг сайжруулахад илүү анхаардаг,
дутагдалтай тал нь хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээг төдийлөн судалдаггүй.

Борлуулалтын үзэл баримтлал:

Энэ үзэл баримтлал нь компаниуд борлуулалт, урамшууллын өргөн хүрээтэй арга хэрэгслүүдийг
ашиглахгүй бол бүтээгдэхүүн нь хангалттай түвшинд борлогдохгүй болсонтой холбоотой гарч
ирсэн.
Энэ үеэс бүтээгдэхүүний гадаад үзэмж, сурталчилгаанд илүү анхаарал хандуулж эхэлсэн.
1. Энэ үзэл баримтлал нь худалдан авагч эрж хайхгүйгээр бодохгүйгээр худалдан авдаг
бараануудын хувьд илүү хэрэглэгдэж байсан.
2. Мөн ашгийн бус салбаруудад, ялангуяа улс төрд ашиглагдаж байсан.

Маркетингийн үзэл баримтлал:

Энэ үзэл баримтлалд зорилтот хэрэглэгчдийн хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлон хүсч буй
ханамжийг нь Өрсөлдөгчидтэй харьцуулахад илүү ашигтай үр дүнгтэйгээр хүргэж Чадвал
байгууллагын зорилгод амжилттай хүрч, ашиг орлого нэмэгдэх болно гэж үздэг. Энэ үзэл
баримтлалаар хэрэглэгчийг хамгийн гол оролцогч буюу хаан гэж үздэг.

Худалдааны болон маркетингийн үзэл баримтлалыг харьцуулбал:

- Худалдааны үзэл баримтлал дотроос гадагш чиглэдэг
- Маркетингийн үзэл баримтлал дотогш чиглэдэг.

Нийгмийн маркетингийн үзэл баримтлал:

Энэ үзэл баримтлал нь компани зорилтот зах зээлийн хэрэгцээ, шаардлагыг тодорхойлж, хүрч буй
ханамжийг нь өрсөлдөгчөөсөө илүү үр ашигтай байдлаар хангахын зэрэгцээ нийгмийн сайн сайхан
байдлыг сайжруулахад чиглэнэ.
Цэвэр маркетингийн концепц нь хэрэглэгчийн богино хугацааны хэрэгцээ шаардлага болон урт
хугацааны сайн сайхан байдлын хоорондох зөрчилдөөнийг авч үздэггүй учраас энэ концепцоос
ялгаатай. Гэхдээ энэ үзэл баримтлалыг бүрэн хэрэгжүүлэх магадлал бага гэж үздэг.
- Нийгмийн сайн сайхан байдал
- Компанийн ашиг
- Хэрэглэгчийн хүсэл ханамж

Лекц 2
“Маркетингийн төлөвлөлт”
1. Стратегийн төлөвлөлт:
2. Зорилго
3. Нөөцийн чадамж
4. Нөхцөл байдал
5. Боломж зэргийн нэгдлийг хэлнэ.

Зорилго, зорилт:
- Байгууллагын зорилгод хүрэхийн тулд нөөц чадамжаа ашиглан хувьсан өөрчлөгдөж буй
орчны боломж, давуу талыг өөрт ашигтайгаар ашиглах, түүнд уялдуулсан стратегийг
боловсруулах, хөгжүүлэх, шинэчлэх үйл явц юм.
- Компанийн эрхэм зорилгыг тодорхойлох: Компанийн зүгээс нийгэм, соёл, улс төр, эрх зүй,
эдийн засгийн бүхий л талбарт хүрэхийг хүсэж, зорьж буй үр дүнг хэлнэ.

Маркетингийн төлөвлөгөөний хэсэг

- Ерөнхий агуулга
- Зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал
- СВОТ анализ
- Зорилго ба асуудал
- Маркетингийн стратеги
- Үйл ажиллагааны хөтөлбөр
- Төсөв
- Хяналт

Маркетинг ба байгууллагын бусад нэгжийн үйл ажиллагаа: Маркетинг нь бизнесийн

төрөлжсөн үйл ажиллагаа, үрэг функцийг “хэрэглэгчийн хэрэглээ” гэсэн нэгдмэл ойлголт дээр
төвлөрөхөд тусалдаг.

Маркетингийн 4P концепц
4P:
- PRODUCT
- PRICE
- PLACE
- PROMOTION
4C:
- CUSTOMER SOLUTION
 - CUSTOMER COST
- CONVENIENCE
- COMMUNICATION

Корпорацийн стратеги: Байгууллагын эрхлэн гүйцэтгэх бүхий л бизнес, ирээдүйн дүр төрхийг
тодорхойлж хөгжүүлэх
Бизнесийн стратеги: Бизнесийн стратегийн нэгж бүрд маркетингийн өрсөлдөөний стратегийг
боловсруулж, хэрэгжүүлэх замаар зах зээлд өөрийн байр суурийг бий болгох, түүнийгээ хамгаалах
нэмэгдүүлэх
Маркетингийн стратеги: Маркетингийн нөөц боломжийг төлөвлөж, түүнд нийцүүлэн зорилго,
зорилтот зах зээлд чиглэсэн Хүссэн үр дүнд хүрэхүйц маркетингийн иж бүрдлийг бий болгох

Стратегийн төлөвлөлт гэдэг нь

- байгууллагын зорилго, чадавх болон маркетингийн хувьсан буй боломж, бололцоонд
нийцсэн стратегийг боловсруулах, хөгжүүлэх, шинэчлэх үйл явцыг хэлнэ.
Стратегийн төлөвлөгөө нь
- орчин нөхцөлтэй нь дасан зохицохын тулд тухайн орчин дахь боломж бололцоог ашиглан
тодорхой давуу тал олж авахад чиглэгддэг.
Дараах үндсэн асуудалд анхаарлаа хандуулдаг. Үүнд:
- Байгууллагын үндсэн зорилго, үйл ажиллагаа юунд чиглэх вэ?
- Тавьсан зорилгоо Хэрхэн хүрэх вэ?

Маркетингийн гүйцэтгэх үүрэг

- Маркетинг нь хамгийн чухал хэрэглэгчдийн бүлгийн хэрэгцээнд хэрхэн нийцэх вэ гэдэг
зааварчилгааг өгдөг. Бизнесийн төрөлжсөн үйл ажиллагаануудыг хэрэглэгчдийн хэрэгцээ
гэсэн нэг ойлголтод нэгтгэхэд тусалдаг. Тааламжтай зах зээлүүдийг судлан тодорхойлж,
багтаамжийг нь үнэлэх замаар стратегийн төлөвлөгөөний өгөгдлийг бэлтгэдэг. Мөн тухайн
бизнесийн нэгжийн зорилгод хүрэх стратегийг томьёолж өгдөг.

Бизнесийн багцыг үнэлэх нь

- Бизнесийн багц нь компани бүтээн бий болгож буй бүтээгдэхүүн ба бизнесүүдийн
цуглуулгын багцын шинжилгээгээр бизнесийн стратеги нь компанийн зорилгод нийцэж буй
эсэхийг үнэлдэг.
- Бизнесийн стратегийн нэгж нь компанийн бусад бизнесээс тусгаар төлөвлөгддөг бие даасан
нэгж юм.
- Бизнесийн багцийг үнэлэхдээ Бостон Консалтинг группийн матриц болон Ансоффын
өсөлтийн матруудыг ашигладаг.

Бостин консалтинг группийн матриц: Зах зээлийн өсөлт болон зах зээлд эзлэх хувь хэмжээг
тодорхойлон 4 хэв шинжид ангилж, хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргалтыг ашиглахад хялбар
матриц юм.
- Од- Өндөр өсөлт, зах зээлийн өндөр хувь. Од нь огцом хурдтай өргөжин тэлж буй зах
зээлийн нөхцөлд өөрийн эзлэх хувиа хадгалах, өөрчлөхийн тулд их хэмжээний хөрөнгө
Оруулалтыг байнга шаардаж байдаг.
 - Саалийн үнээ- Бага өсөлт, зах зээлийн өндөр хувь, бусад бизнесийн нэгжүүдэд
шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг дэмждэг, бүтээгдэхүүн нь олон нийтэд танигдсан.
Цаашид эрэлтийг нэмэгдүүлэх зорилгоор нэр төрөө нэмэгдүүлж, үнийн оновчтой бодлого
баримтлахад анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.
- Асуултын тэмдэг- Өндөр өсөлт, зах зээлийн бага хувь энэ тохиолдолд стратеги нь цаашид
асуултын тэмдгээс од руу шилжихэд хөрөнгө оруулалт хийх шаардлагатай. Өрсөлдөх давуу
талаа тодорхойлж, борлуулалтаа нэмэгдүүлэхэд анхаарлаа хандуулдаг.
- Нохой- Бага өсөлт зах зээлийн бага хувь. Нохой хэв шинж нь үргэлж хөрөнгө оруулалтаас
хасагдах хандлагатай байдаг. Зарим тохиолдолд үр ашгаа өгч байгууллагын зорилгыг
биелүүлэхэд нэмэр болдог.

Ансоффын өсөлтийн матриц:

- Зах зээлд гүн нэвтрэх стратеги нь одоогийн зорилтот хэрэглэгчдийн борлуулалтыг
нэмэгдүүлэхэд чиглэдэг. Энэ тохиолдолд бүтээгдэхүүнийг өөрчлөхгүйгээр хэрэгцээг хэрхэн
нэмэгдүүлж болох вэ? гэдэгт анхаарлаа хандуулна.
- Зах зээлийг хөгжүүлэх стратеги нь компанийн өнөөгийн санал болгож буй бүтээгдэхүүнд
шинэ сегментийг тодорхойлж өгдөг.
- Бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх стратеги нь хуучин бүтээгдэхүүнийг урьдчилан сайжруулах,
эсвэл шинэ бүтээгдэхүүнийг танилцуулах замаар хуучин зах зээл төслийг эрж хайж байдаг.
- Диверсификаци нь шинэ бизнесийн нэгжийг худалдан авах болон шинэ зах зээлд нэвтэрч
байгууллагын орлого ашгийг нэмэгдүүлэхэд чиглэдэг.

Маслоугийн хэрэгцээний шатлал

Америкийн эрдэмтэн, судлаач А. Маслоу 1940-өөд онд хэрэглээний шатлалын онолоо
боловсруулан гаргажээ. Хүний олон янзын хэрэгцээг 5 ангилалд хувааж авч үзсэн.
Үүнд:
- Бие физиологийн хэрэгцээ
- Аюулгүй байх, ирээдүйдээ итгэлтэй байх хэрэгцээ
- Нийгмийн хэрэгцээ
- Хүндлүүлэх хэрэгцээ
- Өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээ

Маркетингийн төлөвлөгөө амжилттай хэрэгжихэд сөргөөр нөлөөлдөг хүчин зүйл:

- Бодит байдлыг буруу үнэлэх
- Хангалтгүй өрсөлдөөний шинжилгээ
- Урт хугацааны болон богино хугацааны зорилтуудын харилцаа цялдаагүй байдал, салангид
төлөвлөлт
- Өөрчлөлтийг эсэргүүцэх байдал

Лекц 3. Маркетингийн орчин

- Маркетингийн орчин гэдэг нь зорилтот хэрэглэгчидтэй амжилттай харилцаа тогтоон

хөгжүүлэхийн тулд гаргаж буй маркетингийн удирдлагын шийдвэрт нөлөөлөх бүхий л
хүчин зүйл юм.
 - Маркетингийн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх=аюул+боломж

Маркетингийн орчны ангилал:

1. Микро орчин
2. Макро орчин

Хэрэв байгууллага хүрээлэн буй орчноо тогтмол ажиглаж судлахгүй бол:

⦁ Зах зээлийн өөрчлөлтөд зохицож, ажиллаж чадахгүй
⦁ Ирээдүйгээ таамаглах чадваргүй болно
⦁ Зорилгодоо хүрэхэд алхам тутамд саад бэрхшээлүүдтэй тулгарна
⦁ Бизнесийн үр дүнгээ үзэх боломжгүй болно
Тиймээс маркетингийн орчны өөрчлөлт, нөлөөллийг тогтмол ажиглаж судлаж байх шаардалагатай.
Микро орчин – Зорилтот хэрэглэгчдэд үйлчлэх чадавхид нөлөөлж буй компанийн дотоод үйл
ажиллагаа, бэлтгэн нийлүүлэгч, зуучлагч, хэрэглэгч, өрсөлдөгч, олон нийтийн бүлгүүд.
Макро орчин – Микро орчинд нөлөөлж байдаг хүн ам зүй, эдийн засаг, байгаль, технологи, улс
төр, соёлын гэх мэт хүчин зүйлс.

МИКРО ОРЧИН

➔ Нийлүүлэгч
⦁ Тухайн байгууллага, түүний өрсөлдөгчдөд бүтээгдэхүүн үйлчилгээг үйлдвэрлэн бий болгоход
шаардагдах түүхий эд материалыг нийлүүлж, үйлчилдэг байгууллага хүмүүс.
⦁ Хэрэглэгчдэд үнэ цэнийг бий болгохын тулд маркетерууд нийлүүлэгч болон бусад байгууллагатай
түншийн харилцаа тогтоож, өөрийн үнэ цэнийг өсгөхүйц түвшинд хамтран ажиллах нь зүйтэй.
⦁ Маркетерууд нийлүүлэгчдийг сонгохдоо нийлүүлэхэд бэлэн байдал, нийлүүлэлтйн зардлыг нь
харгалзан үзэх шаардлагатай.

➔ Маркетингийн зуучлагчид
Бүтээгдэхүүний эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэх, борлуулах, урамшуулал үзүүлэхэд тусалдаг харилцагч
байгууллагууд
⦁ Зуучлах худалдаачид: бөөний ба жижглэн худалдаачид, диллер, брокер
⦁ Барааны хөдөлгөөнийзуучид: тээврийн ба агуулахын аж ахуй
⦁ Маркетингийн үйлчилгээний агентууд: мэдээлэл судалгааны болон зөвлөгөө өгөх төв
⦁ Санхүүгийн зуучлагч: банк, санхүүгийн байгууллага
 ➔ Хэрэглэгч, худалдан авагч
- Энэ нь байгууллагын бараа үйлчилгээг худалдан авч хэрэглэдэг байгууллага хувь хүн
Компани:
- ОУЗЗ
- ЗГЗЗ
- Бизнесийн ЗЗ
- Хэрэглэгчийн ЗЗ

➔ Олон нийт
Байгууллагын зорилго, зорилтондоо хүрэхэд үйл ажиллагаанд нь нөлөөлөл үзүүлдэг, эсвэл
ирээдүйд нөлөөлөх тус тусын ашиг сонирхол бүхий бүлэг юм.
Маркетингийн орчин нь олон тооны олон нийтийн бүлгүүдийг агуулж байдаг. Үүнд:
⦁ Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл
⦁ Төрийн байгууллагууд
⦁ Иргэдийн сайн дурын бүлгүүд
⦁ Орон нутгийн иргэд
⦁ Энгийн иргэд
⦁ Компанийн хамт олон
⦁ Санхүүгийн байгууллага

➔ Өрсөлдөгчид
⦁ Энэ нь тухайн зорилтот ЗЗ-д ижил төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нийлүүлж байгаа
компаниуд юм.
⦁ Өрсөлдөгчийнхөөс илүү хэрэглэгчийн үнэ цэн сэтгэл ханамжийн бий болгохын төлөө ажиллах
шаардлагатай

Макро орчин
➔ Хүн ам зүйн зүйл
⦁ Хүн амын өсөлт, нягтшил, байршил, нас, жендер, арьс, өнгө, үндэс угсаа, мэргэжил, боловсрол
болон холбогдох бусад үзүүлэлтийг авч үздэг.
⦁ Хүн ам зүйн өөрчлөлт нь зах зээл болон маркетингийн стратегид нөлөөлдөг.
Хүн ам зүйн өөрчлөлтийг илэрхийлдэг үзүүлэлтүүд
- Насны бүтэц – Тухайн бүс нутгйин хүн ам тоо хэмжээ (нягтшил, насны бүтэц, дундаж
наслалт)
- Өрхийн бүтэц – Гэрлэх насны өсөлт, төрөлт, орлогын эх үүсвэр, ганц бие өрхүүд
- Хүн амын шилжилт – Хөдөөнөөс хот руу, хотоос хотын зах руу...
- Боловсролын хандлага – Боловсролын түвшнээс орлого, ажил өөрчлөгдөнө.
- Үндэсний онцлог – Ёс суртахууны өөрчлөлт
Хүн амын насны бүтцийн үечлэл нь хүн ам зүйн чухал хандлага болж байна.

➔ Эдийн засгийн орчин

⦁ Энэ хэрэглэгчдийн худалдан авах чадвар болон зарлагын төлөв байдалд нөлөөлдөг хүчин
зүйлсийг өөртөө агуулдаг.
Үүнд:
⦁ Орлогын хуваарилалт болон өөрчлөлт
⦁ Нийгмийн дээд дунд доод бүлэг
⦁ Хэрэглээний зардлын ялгаатай түвшин
⦁ Амьжиргааны өртөг
⦁ Зээлийн болон хадгаламжийн хүү
⦁ Ажилгүйдэл
⦁ Инфляц

➔ Байгалийн орчин
⦁ Маркетингийн үйл ажиллагаанд нөлөөлдөг маркетеруудад шаардлагатай байгалийн нөөцүүдээс
бүрдэнэ.
➔ Технелогийн орчин
⦁ Шинэ ЗЗ, шинэ бүтээгдэхүүн, шинэ технологийг бий болгогч хүчин зүйлс.
➔ Улс төрийн орчин
⦁ Төрийн явуулж буй бодлого үйл ажиллагаанд нөлөө үзүүлдэг.
➔ Соёлын орчин
⦁ Үндсэн итгэл үнэмшил, үнэлэмжийг хүүхдүүд эцэг, эхээсээ авах бөгөөд энэ нь сургууль сүм хийд,
бизнес, засгийн газрын үйл ажиллагаагаар батжиж байдаг. Үндсэн итгэл үнэмшил, үнэлэмж нь
бараг өөрчлөгддөггүй

Лекц 4. Маркетингийн мэдээллийн систем

Мэдээллийн хэрэгцээ:
- Стратегийн төлөвлөлт
- Маркетингийн орчин
- Өрсөлдөөн
- Хэрэглэгчдийн хэрэгцээ
⦁ Маркетингийн стратегийг боловсруулах, төлөвлөлөхөд мэдээлэл чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Маркетингийн үйл ажиллагааг задлан шинжлэх, төлөвлөх, хянах алхам бүрд “ өрсөлдөгчид”,
“хэрэглэгчид”, зуучлагчид болон зах зээлийн бусад хүчин зүйлийн тухай мэдээлэл чухал
шаардлагатай байдаг.
Маркетингийн мэдээллийн систем:
⦁ Маркетингийн үйл ажиллагааг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хяналт тавихад, зориулж, маркетингийн
удирдлагад хэрэгцээтэй, цагаа олсон үнэн зөв мэдээллийг цуглуулах, ангилах, дүн шинжилгээ
хийх, үнэлэх, түгээх үйл явц бөгөөд үүнийг хүмүүс болон тоног төхөөрөмжийн тусламжтайгаар
тодорхой процедурын дагуу хийж гүйцэтгэхийг хэлнэ
.
Маркетингийн мэдээллийн системийн зорилго
⦁ Мэдээллийн хэрэгцээг тодорхойлоод зогсохгүй түүнийг хэрхэн цуглуулах, боловсруулах дүн
шинжилгээ хийх алхмуудыг тодорхой болгодог.
⦁ Маркетингийн менежер болон бусад алба, хэлтсүүдийн менежрүүдийг холбох гүүр болохоос
гадна гадаад харилцагч, нийлүүлэгч, зуучлагч, бусад байгууллагуудыг мэдээллээр хангадаг.
⦁ Ирээдүйд чиглэсэн байх ба бэрхшээлийг шийдвэрлээд зогсохгүй урьдчилан сэргийлэх
⦁ Хэрэгцээт - оновчтой шийдвэр – үр дүнтэй хэрэгжилт
Маркетингийн мэдээллийн системийн бүтэц

Дотоод мэдээллийн систем

Аливаа байгууллага өөрийн өдөр тутмын борлуулалтын орлого, зардал, материалын нөөц, өр,
авлага зэрэг үзүүлэлтүүдийг тусгасан бүртгэл хөтөлдөг.
⦁ Компанийн дотоод эх үүсвэрээс олж авах боломжтой бүхий л төрлийн мэдээллийг агуулсан
систем
- Санхүүгийн тайлан: Захиалга, боловсруулалт өртөг, зардал, мөнгөний урсгал
- Үйлдвэрлэлийн тайлан: Түүхйи эдийн нөөц тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэл, доголдол,
тээвэрлэлт
- Борлуулалтын тайлан: Бөөний болон жижиглэн худалдаачдын бодлого үйл ажиллагаа
зуучлагчийн хариу үйлдэл боловсруулалтын төрөл
- Хэрэглэгчийн үйлчилгээний тайлан: Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж үйлчилгээнд гарсан
доголдол

Гадаад мэдээллийн систем

⦁ Удирдлагыг хамгийн сүүлийн үеийн мэдээгээр хангах зорилго бүхий систем ЗЗ-н төлөв,
хэрэглэгч, өрсөлдөгчийн тухай олон нийтэд бэлэн байгаа мэдээллийг системтэйгээр ажиглах,
цуглуулах шинжилэхэд чиглэнэ.
- Эрдэмтэн судлаачид
- Худалдаачид, зуучлагчид
- Өрсөлдөгчийн үйл ажиллагаа, бүтээгдэхүүн
- Борлуулалтын ажилтан
- Хэрэглэгч, үйлчлүүлэгч
 - Бэлтгэн нйилүүлэгчид
- Статистик, тайлан, эмхэтгэл
- Мэдээллийн хэрэгсэл
- Хэвлэлийн бага хурал
- Үзэсгэлэн худалдаа
- Интернет, бусад
- Ухаалах систем
-
Маркетингийн судалгаа
⦁ Маркетингийн өвөрмөц асуудлыг шийдвэрлэх зах зээлд өрсөлдөөний давуу тал олж авахад
хэрэглэгдэх мэдээллийг төлөвлөн цуглуулах шинжлэн боловсруулах, шийдвэр гаргагчдад
тайлагнах эрэмбэ дараатай үйл явцыг хэлнэ.

Маркетингийн судалгааны ач холбогдол

⦁ Орчны өөрчлөлтийг таньж мэдэн боломж, аюулыг тодорхойлж маркетингийн үйл ажиллагааг
төлөвлөх
⦁ Маркетингийн оновчтой, үр ашигтай шийдвэр гаргах
Маркетингийн үйл ажиллагааны үр дүнг үнэлэх, хянах, цаашид хөгжүүлэх

Маркетингийн судалгаа
- Маркетингийн үйл ажиллагааны бүх чиглэлээр мэдээ цуглуулах, системчлэх, дүн
шинжилгээ хйих процесс юм. Мэдээллээр дамжуулан компанийн зах зээл, хэрэглэгч,
өрсөлдөгч болон маркетингийн гадаад орчинтой холбож өгдөг.
-
Маркетингийн судалгаа хийх үе шат:
1. Судлах асуудал ба зорилгодоо тодорхойлох
2. Судалгаа хийх төлөвлөгөөг боловсруулах
3. Өгөгдлийн цуглуулах шинжлэх
4. Санал зөвлөмж боловсруулах, тайлагнах
Судлах асуудал ба зорилгодоо тодорхойлох
- Судлаач нь шийдвэр гаргагчдыг мэдээллээр хангахаас өмнө тэд ямар асуудлыг шийдэхийг
хүсч байгааг тодорхойлох ёстой.
Судалгааны асуудал нь:
- Борлуулалт буурч байгаа шалтгаан
- Өрсөлдөөний нөхцөл
- Хэрэглэгчийн зан төлөв
- Сэтгэл ханамж
- Нөөцийг хэрхэн хуваарилах зэрэг байж болно

Маркетингийн судалгааны асуудал:

⦁ Удирдлагын шийдвэр гаргахад тулгарч буй асуудлыг шийдвэрлэхэд шаардлагатай мэдээллийн
хэрэгцээг илэрхийлэх бөгөөд:
⦁ Ямар мэдээлэл шаардлагатай
⦁ Мэдээллийг хэрхэн олохыг тусгасан байна.
Маркетингийн судалгааны зорилго: Маркетингийн судалгааны асуудлыг шийдвэрлэхэд
шаардлагатай тодорхой мэдээлэл
Удирдлагын шийдвэрийн асуудал: Маркетингийн судалгааны асуудлыг шийдвэрлэхэд зорилгоор
хэрэгжүүлсэн удирдлагын үйлдэл

Шинжих ухаан: Маркетингийн судалгааны асуудлыг тодорхойлоход туслах, таамаглал

дэвшүүлэхийн тулд урьдчилан мэдээлэл цуглах судалгаа
Тодруулах судалгаа: Судлах асуудал болон ЗЗ-н боломж, хүн ам зүй, хэрэглэгчийн сонирхол,
хандлагын талаар мэдээлэл цуглуулах судалгаа
Учир шалтгааны судалгаа: Таамаглалыг шалгах, шалтгаан үр дагаврын уялдаа холбоог илрүүлэх
судалгаа

1.Судалгаа хийх төлөвлөгөө болосруулах

- Мэдээллийн хэрэгцээ
- Мэдээллийн эх үүсвэр 1. Хоёрдогч мэдээлэл
2. Анхдагч мэдээлэл
- Өгөгдөл цуглуулах арга
- Түүврийн арга
Өгөгдлийг цуглуулах, шинжлэх
⦁ Судалгааны төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхийн тулд бүх ажилтнууд судалгааны зорилгыг маш сайн
ойлгосон байх шаардлагатай. Мөн судалгааг мэргэжлийн түвшинд явуулахад шаардлагатай
туршлага болон мэдлэгийг эзэмшсэн байх хэрэгтэй
Судалгааны төлөвлөгөө:
- Мэдээлэл цуглуулах
- Тоон шинжилгээ болон чанарын шинжилгээ
- Мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх
- Санал зөвлөмж гаргах, тайлагнах
- Статистикийн шинжилгээний аргуудыг хэрэглэн мэдээллийг боловсруулж, түүний үр дүн
санал зөвлөмжийг шийдвэр гаргагчдад танилцуулж тайлагнана.
- Маркетингийн судалгаа нь тухайн ЗЗ-н соёл, эрх зүйн болон бусад орчны ялгаанд анхаарал
хандуулсан байх шаардалагаттай.

2. Судалгаа хийх төлөвлөгөө боловсруулах

Судалгааны төлөвлөлт

1.Мэдээллийн хэрэгцээ
2,Мэдээллийн эх үүсвэр

Хоёрдогч мэдээлэл(Урьд өмнө нь ямар нэг зорилгоор боловсруулсан, цуглуулсан мэдээлэл)

Анхдагч мэдээлэл (Тухайн асуудалд зориулан тодорхой цаг хугацаа, зардал зарцуулан
шинээр цуглуулсан мэдээлэл)
- Асуулга /санал асуулга, ярилцлага/
 Фокус бүлэг: Ярилцалгад 6-10 хүнийг урьж орлцуулан бүтээгдэхүүн үйлчилгээ
эсвэл байгууллагын тухай богино хугацаанд ярилцлага хийх замаар өгөгдөл
цуглуулах арга.
Онлайн ярилцлага: Интернэтээр дамжуулан онлайн фокус бүлгээс өгөгдлийг
цуглуулах арга юм.
Санал асуулга-хуудас, интернэт, шуудан, утас

- Ажиглалт ба Туршилт
Ажиглалтын судалгаа нь холбогдох үйл явдал, хүмүүс, нөхцөл байдлыг ажиглалт
хийх замаар өгөгдөл цуглуулна.
Туршилтын судалгаа нь туршилтанд оролцох хэрэглэгчдийн тодорхой бүлгүүдийг
сонгон авч бодит болон зохиомол нөхцөлд туршилт явуулж, үр дүнг тооцдог. Мөн
лаборторийн нөхцөлд туршилт явуулна.

- Угсаатны зүй / бодит орчин/

Хэрэглэгч “ бодит орчинд “ нь харилцаж, харж судалгаа хийх ажиглалтын
судалгааны нэг хэлбэр юм. Нийгмийн байдал, амьдралын хэв маягийг судална.
Гэхдээ энэхүү арга нь хандлага, шалтгаан, хувийн зан төлөв зэргийг тодорхойлох
боломж багатай.

3.Өгөгдлийг цуглуулах, шинжлэх

Судалгааны төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхийн тулд бүх ажилтнууд судалгааны зорилгыг сайн ойлгож,
мэдээлэл цуглуулах, шинжилгээ хийхэд оролцох, мөн судалгааг мэргэжлийн түвшинд явуулахад
шаардлагатай туршлага, мэдлэгийг эзэмшсэн байх.

Мэдээллээ цуглуулах + Тоон болон чанарын шинжилгээ + Мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх
=Судалгааны төлөвлөгөө

4.Санал зөвлөмж гаргах, тайлагнах

Статистикийн шинжилгээний аргуудыг хэрэглэн мэдээллийг боловсруулж, түүний үр дүн, санал
зөвлөмжийг шийдвэр гаргагчдад танилцуулж тайлагнана.
Маркетингийн судалгаа нь тухайн зах зээлийн соёл, эрх зүйн болон бусад орчны ялгаанд анхаарал
хандуулах хэрэгтэй байдаг.

Лекц 5
Хэрэглэгчийн зах зээл,хэрэглэгчийн зан төлөв

Хэрэглэгчийн зах зээл-Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хувийн хэрэгцээнд зориулан худалдан авч буй
хувь хүн болон айл өрх
Хэрэглэгчийн зан төлөв-Хувийн болон өрхийн хэрэгцээндээ зориулан бүтээгдэхүүн үйлчилгээг
худалдан авч буй эцсийн хэрэглэгчийн худалдан авах төлөв байдал
Хэрэглэгчийн хар хайрцаг
- Хэрэглэгчдийг эхлээд маркетингийн иж бүрдлээр өдөөхөд түүнээс хариу үйлдэл ирнэ
Харин тэрхүү хариу үйлдлийг хийхээс өмнө хэрэглэгчид сонголт буюу шийдвэр гаргах ба
үүнийг хар хайрцаг гэнэ.

Худалдан авагчын зан төлвийн загвар

Орчны хүчин зүйл ->. Худалдан авагчын хар хайрцаг -> Худалдан авагчын хариу үйлдэл
Маркетинг:-Бүтээгдэхүүн -Худалдан авагчийн зан,төлөв -Худалдан авах хандлага
-Үнэ -Худалдан авагчийн шийдвэр -Худалдан авах зан төлөв(юуг,
-Хуваарилалт. гаргах үйл явц хэзээ,хаана,хэдээр)
-Идэвхжүүлэлт -Брендийн ба компанийн
Бусад өдөөгч:Эдийн засаг сонголт
Технологи
Нийгэм
Соёл

Хэрэглэгчийн зан төлөвт нөлөөлөх хүчин зүйлс:

A.Соёлын хүчин зүйлс
Соёл- Хүний төрсөн цагаас өнөөг хүртэл гэр бүл нийгэм хүрээлэн байгаа орчны нөлөөгөөр
төлөвшсөн хүмүүжлийн үр дүн.Улс орнуудын зан заншил,үнэт зүйл,итгэл үнэмшилтэй
холбоотойгоор соёл харилцан адилгүй.
Дэд соёл- Цогц соёл доторх зан төлвийн ялгаатай шинж бүхий тодорхой хэсэг. Дэд соёлд үндэстэн
ястан,шашин шүтлэг,үндэстний цөөнх газарзүйн бүс нутаг зэрэг соёлын ялгаа байдаг.

B.Нийгмийн хүчин зүйл

1. Анхдагч бүлгүүд-гэр бүл,хамт олон,найз нөхөд,хөрш
2. Шууд бус нөлөөлөгч бүлгүүд буюу хоёрдогч бүлгүүд-Нам,эвсэл,холбоо
3. Үүрэг ба байр суурь

C.Хувийн хүчин зүйлс

⦁ Нас ба амьдралын мөчлөгийн үе шат-Худалдан авагчдын сонголт нь нас ба гэр бүлийн бүтцээс
шалтгаалан өөрчлөгдөж байдаг
⦁ Ажил мэргэжил-Хүмүүсийн ажил мэргэжил нь ялгаатай хэрэглээг бий болгож байдаг
Өөрөөр хэлбэл нас,амьдралын мөчлөг,ажил мэргэжлийн онцлог нь худалдан авах шийдвэр
гаргалтанд нөлөөлж байдаг.
⦁ Эдийн засгийн нөхцөл байдал
⦁ Амьдралын хэв маяг
⦁ Хувийн шинж чанар
D.Сэтгэлзүйн хүчин зүйлс
⦁ Сэдэл
- Хүний үйлдлийн дотоод учир шалтгаан
- Худалдан авалтыг идэвхжүүлэн үндсэн хүчин зүйл нь хувь хүний хэрэгцээ хүсэл шаардлага
байдаг
Яагаад худалдан авч байн?
Юуг хүсэж байна?
Ямар хэрэгцээгээ хангах гэж байна?
⦁ Ойлгоц
- Хүмүүс орчин тойрноосоо мэдээлэл хүлээн авч оюун ухаандаа тунгаан
шүүх,системчлэх,тусган авах үйл явц
- Хүмүүс ижил зүйлийн хувьд ч өөр өөр ойлголттой байдаг нь танин мэдэхүйн дараах 3 үйл
явцаас харагдана
1)Сонгож анхаарах-Хэрэглэгч өөрийн сонирхдог сонирхол татсан зүйлээ л түрүүлж анзаарч
анхаардаг
2)Сонголтоо гажуудуулах-Аливаа зүйлийг өөрийн итгэж үнэмшсэн бодол төсөөллөөрөө хувирган
тайлбарлах хандлаг
3)Сонголтоо хадгалах-Санахыг хүссэн зүйлээ санадаг

⦁ Танин мэдэхүй
- Ихэнх зан төлөв мэдлэгт үндэслэн бүрэлдэн тогтдог.Өөрөөр хэлбэл сонирхол буюу
түлхэц,өдөөгч,хариу үйлдэл,батжуулалт гэсэн үйл явцаар танин мэдэхүй үүсдэг.
⦁ Итгэл үнэмшил ба хандлага
- Энэ нь соёлын болон нийгмийн хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр бий болсон хувь хүн бүрт өөр
байдаг ойлголт юм

Худалдан авах шийдвэр гаргалтын зан төлөвийн хэлбэрүүд:

- Тухайн барааг худалдан авахад хэрэглэгчээс гарах хүч чармайлт болон брэндийн ялгаатай
байдалд үндэслэн худалдан авагчийн дараах зан төлөвүүд илэрдэг.

Хүч чармайлт өндөр Хүч чармайлт бага

Брэнд хоорондын ялгаа их Цогц худалдан авах Ялгаа хайх худалдан авах
зан төлөв зан төлөв

Брэнд хоорондын ялгаа бага Тодорхойгүй байдлыг Зуршилт худалдан авах зан
бууруулах худалдан төлөв
авагчын зан төлөв

Цогц худалдан авах зан төлөв

- Бүтээгдэхүүн нь өндөр үнэтэй эрсдэлтэй болон ховорхон худалдан авалт хийх үед энэхүү
зан төлөв илэрдэг.
- Бүтээгдэхүүнийг сайтар судалж,харьцуулалт хийдэг. Сонголт хийхэд худалдааны зөвлөхийн
ур чадвар шаардлагатай.
Тодорхойгүй байдлыг бууруулах худалдан авалт
- Бүтээгдэхүүн нь өндөр үнэтэй худалдан авах,давтамж бага,тийм учраас эрсдэлтэй худалдан
авалтад тооцогддог бөгөөд брэндийн сонголт бага үед ийм зан төлөв илэрдэг
 - Жишээ нь: Хивс Худалдан авах шийдвэрт тав тух,үнэ,загвар гэх мэт нөлөөлнө.Богино
хугацаанд харьцуулан шийдвэр гаргадаг.
Ялгаа хайх худалдан авах төлөв
- Сонгосон бүтээгдэхүүнн таалагдахгүй бол дараагийн удаа сонголтоо өөрчилнө
Зуршилт худалдан авах
- Үнийн түвшин бага худалдан авах давтамж өндөр байдаг бүтээгдэхүүнийг худалдан авах
үед.
- Хэрэглэгчид бүтээгдэхүүний талаар мэдээлэл хайхад хүчин чармайлт гаргахгүй шийдвэр
гаргах гэж хугацаа зарцуулахгүй тохиолдолд илэрдэг .Авсны дараа буруу сонголт хийж гэж
харамсахгүй

Худалдан авах шийдвэр гаргах үйл явц

Асуудлыг таньж мэдэх->Мэдээллийг эрж хайх->Хувилбаруудыг үнэлэх->Худалдан авах шийдвэр
гаргах ->Худалдан авсны дараах зан төлөв

Лекц 6
Байгууллагын зах зээл

Байгууллагын зах зээлийн төрлүүд

Үйлдвэрлэгчийн зах зээл
- Үйлдвэрлэл,үйлчилгээ эрхлэгчид
- Үйлдвэрлэлд ашиглах зорилгоор худалдан авдаг
- Чанар нийлүүлэлтийн тасралтгүй,найдвартай хангамж
Зуучлагчын зах зээл
- Бөөний болон Жижиглэн худалдаачид
- Дамжуулан худалдаалах түрээслэх зорилгоор худалдан авдаг
- Ашиг өгөхүйц байх
Төрийн байгууллагын зах зээл
- Бүх шатны төрийн байгууллагууд
- Төрийн үүргийг хэрэгжүүлэх
- Тавигдах шаардлага стандартыг хангасан өрсөлдөхүйц үнэтэй байх

Байгууллын зах зээлийн шинж чанар-Зах зээл

- Бүтээгдэхүүний нэр төрөл өжил гүйлгээний тоо үнийн дүн их (хэрэглэгчийн зах зээлтэй
харьцуулахад)
- Цөөн бөгөөд томоохон худалдан авагчтай (хэрэглэгчийн зах зээлтэй харьцуулахад)
- B2C зах зээлийн эрэлтээс хамаарах үүсмэл хэрэгцээ
- Эрэлтийн/үнийн/ мэдрэмж бага /хадаасны үнийн өөрчлөлт/,эрэлтийн хэлбэлзэл ихтэй
Байгууллын зах зээлийн шинж чанар-Худалдан авагч
- Мэргэжлийн худалдан авагч,олон тооны оролцогч
- Удаан бөгөөд албан ёсны шинжтэй харилцаа
- Нийлүүлэгч-үйлчлүүлэгч хоорондын ойрын харилцаа холбоо бие биенээсээ хамааралтай
байдаг
Байгууллын зах зээлийн шинж чанар
- Газар зүйн байршлын хувьд төвлөрсөн худалдан авагчтай
- Хэд хэдэн худалдан авах хөшүүргэтэй
- Шууд худалдан авалт (дундын зуучлагчгүй)
- Харилцан солилцоо (нэг нэгнийхээ хэрэглэгч болох) явагдах боломжтой
- Зээлээр болон Лизингээр худалдан авах боломжтой

Худалдан авагчын зан төлөв:

Маркетингийн орчин
1. Маркетингийн өдөөгч
- бүтээгдэхүүн
- Үнэ
- Хувь
- идэвх
2. Бусад өдөөгч
- Эдийн засаг
- Технологи
- Улс төр
- Соёл
- Өрсөлдөөн
Байгууллага-худалдан авагч
- Худалдан авах төв
Хариу үйлдэл
- Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний сонголт
- Захиалгын тоо хэмжээ
- Нийлүүлэгчийн тоо
- Хүргэлтийн хугацаа ба нөхцөл
- Үйлчилгээний нөхцөл

Худалдан авалтын үндсэн төрөл

1)Шууд-давтан худалдан авалт
● Худалдан авагч-эрж хайх,сонгох,солилцох,тохиролцох зэрэг цаг хугацаа хэмнэх,эргэлзэх
,эрсдэл хүлээхгүй байх
● Нийлүүлэгч-чанар,нийлүүлэлтийн нөхцлөө муутгахгүй байх,итгэлийг алдахгүй байх
● Өрсөлдөгч-сэтгэл ханамжгүй байдал,алдааг нь ашиглах,нэмүү үнэ цэн санал болгох
2)Өөрчлөлттэй-давтан худалдан авалт
● Худалдан авагч /эрж хайх, сонгох, тохиролцох …/
● Нийлүүлэгч /чанар, нийлүүлэлтийн нөхцлөө муутгахгүй байх/
● Өрсөлдөгч /сэтгэл ханамжгүй байдал, алдааг ни ашиглах/
3)Шинэ худалдан авалт
● Худалдан авагч /анх удаа, туршлагагүй/
● Нийлүүлэгч /хэрэгцээг нь ойлгох, зөвлөх, туслах, мэдээллээр хангах/
Системтэйгээр худалдан авах
- Системтэйгээр буюу шийдэл хайх худалдан авалтын үед худалдан авагч нь нэг
худалдагчаас асуудлыг шийдэх цогц шийдлийг эрж хайж байдаг
- Энэ тохиолдолд худалдагч тал нь харилцан уялдаатай цогц бүтээгдэхүүн,үйлчилгээ
,шийдлийг санал болгох нь зүйтэй

Байгууллагын худалдан авах төв-Гишүүд оролцогчид

1) Хэрэглэгчид-Бүтээгдэхүүн,үйлчилгээг тус тусын үйл ажиллагаанд ашиглаж ,хэрэглэж буй
байгууллагын бүх гишүүд
- Худалдан авалтыг санаачлах
- Ерөнхий шаардлага,үзүүлэлтийг тодорхойлох
2) Нөлөөлөгчид-Худалдан авах сонголтонд нөлөөлж буй хүмүүс
- Бүтээгдэхүүний нарийвчилсан үзүүлэлт тодорхойлолт гаргахад туслах
- Техникийн мэргэжилтнүүд
- Боломжит сонголтуудыг харьцуулахад мэдээллэр хангах

3) Худалдан авагчид-Нийлүүлэгчийг сонгох,худалдан авах нөхцлөө тохиролцох,гэрээ хэлцэл

байгуулах,худалдан авалтыг бодитоор гүйцэтгэх ажлыг хариуцсан хүмүүс
4) Шийдвэр гаргагчид Эцсийн нийлүүлэгчийг сонгох,сүүлийн хувилбаруудыг
баталгаажуулах албан ба албан бус хүч нөлөө бүхий этгээдүүд
5) Хаалгачид-Худалдан авалттай холбоотой мэдээллийн урсгалыг хянагчид

Байгууллагын худалдан авах процесс-Үйл явц

1) Асуудлыг танин мэдэх.Байгууллагын үйл ажиллагааг тасралтгүй явуулахад ямар нэгэн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хэрэгцээтэй байгааг танин мэдсэн үес эхлэнэ.
Дотоод хүчин зүйл(өдөөгч)
- Шинэ бүтээгдэхүүн-тоног төхөөрөмж орц материал
- Сэлбэг хэрэгсэл
- Одоогийн нийлүүлэгчийн үнэ чанар үйлчилгээ
Гадаад хүчин зүйл
- Шинэ санаа бүтээгдэхүүн-Үзэсгэлэн худалдаа
- Шинэ санал- Илүү сайн бүтээгдэхүүн өрсөлдөхүйц үнэ
2) Ерөнхий хэрэгцээгээ тодорхойлох-Хэрэгцээт зүйлёийн ерөнхий шинж чанар тоо хэмжээ
Энгийн стандарт бүтээгдэхүүн vs Цогц бүтээгдэхүүн
Шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлох эрэмбэлэх:
- Найдвартай ажиллагаа
- Үнэ
- Ашиглалтын хугацаа
- Нийлүүлэгчин хүчин чадал
3) Бүтээгдэхүүний тодорхойлолт гаргах-Байгууллагын өмнө тулгараад буй
асуудал,хэрэгцээ,шаардлагыг хамгийн сайн шийдэж чадах тэрхүү бүтээгдэхүүний
техникийн болон бусад шинж чанаруудыг тодорхойлно.
4) Нийлүүлэгчийг хайх-Шаардлагад нийцэх бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх хамгийн сайн
нийлүүлэгчийг олох
 - Боломжит нийлүүлэгчийн жагсаалт гаргах
5) Төслөө төнилцуулах ба тендер зарлах-Боломжит нийлүүлэгчдэд хандан санал
тавих,тэдний бизнесийн саналыг хүлээн авах үе шат
6) Нийлүүлэгчийг сонгох.Хамгийн сайныг сонгох
● Ирүүлсэн саналыг шүүх үнэлэх
- Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний техникийн болон бусад шинж чанар
- Нийлүүлэгчийн нэр хүнд ёс зүй
- Найдвартай нийлүүлэлт үйлчилгээ
- Өрсөлдөхүйц үнэ
● Холбоо тогтоож хэлэлцээр тохиролцоо хийх
● Эцсийн сонголт хийх
7) Захиалга өгөх-Нийлүүлэгчтэй байгуулах гэрээнд тусгах техникийн
нөхцөл,онцлог,нийлүүлэлтийн нөхцөл,хугацаа,буцаалт баталгаа,тоо хэмжээг тодорхойлж
тусгана
8) Гүйцэтгэлийг үнэлэх-Нийлүүлэлтийн гэрээ хэрхэн хэрэгжиж байгаагаас шалтгаалан
гэрээг үргэлжлүүлэх,өөрчлөлт оруулах,цуцлах эсэхийг шийднэ

Улсын байгууллагын зах зээл:

Институцийн зах зээл-Нийтийн хэрэгцээнд болон тодорхой бүлэг хүмүүсийг халамжлах
зорилгоор бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдан авдаг байгууллагууд (Нийтийн үйлчилгээ ,Төрийн
үйлчилгээ) Коллеж их дээд сургуулиуд, ЕБС цэцэрлэгүүд, Эмнэлэг сувилал, Халамжийн ба асрах
газрууд, Хорих газар
1) Зорилго болон санхүүжилтээрээ ялгаатай
- Ашгийн төлөө ба Ашгийн төлөө бус
- Ивээн тэтгэлэг
2) Зах зээлийн хэмжээ том
3) Зарим тохиолдол төсөв багатай
4) Тусгай зориулалт стандарттай

Засгийн газрын зах зээл

- Засгийн газар нь төвлөрсөн худалдан авалтыг захиалдаг
- Олон нийтийн хараанд байж тэдний хяналтад өртдөг
- Засгийн газрын худалдан авалтанд эдийн засгийн бус шалгуур нөлөөлдөг
- Нийлүүлэгчийн тендерт урьдаг
- Төр засаг,Батлан хамгаалах,Муж орон нутгийн удирдлага гэс 3 үндсэн түвшинд авч үздэг

Лекц 7
Зах зээлийг сегментчилэх,
зорилтот зах зээлийг сонгох стратеги
Зах зээлийг сегментчилэх, зорилтот зах зээлийг

сонгох, ялгарах ба хоногшуулах үйл явц:

 1. Зах зээлийн сегментчилэл: Хэрэглэгчдийг хэрэгцээний онцлог, ялгаатай шинж чанар, зан
төлөвөөр нь жижиг хэсгүүдэд хуваах үйл явц.
● Зах зээлийн сегмент-тодорхой нэг буюу хэд хэдэн шинжээрээ нэг бүлэгт багтаж
байгаа хэрэглэгчид юм.
2. Зорилтот зах зээл сонголт: Сегмент тус бүрийн сонирхол татах байдлыг үнэлэх үндсэн
дээр нэг болон хэд хэдэн сегментийг сонгох.
3. Ялгаварлал бий болгох: Хэрэглэгчид илүү үнэ цэнийг бий болгохын тулд зах зээлд санал
болгож буй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр ялгарах.
4. Хоногшуулалт: Зорилтот хэрэглэгчийн ой ухаан, ухамсарт өөрийн бүтээгдэхүүнийг
хоногшуулах, өрсөлдөгчтэй харьцуулахад давуу талтай болгох бүхий л зүйлсийг санал
болгох.

Хэрэглэгчид чиглэсэн маркетингийн стратеги

Хэрэглэгчийн зах зээлийн сегментчилэл

- Газар зүйн сегмент: Бүс нутаг, муж улс, аймаг, хот, дүүрэг, уур амьсгал, нягтрал, төвлөрөл,
газар зүйн байрлал /хойд, өмнөд/
- Хүн ам зүйн сегмент: Нас, хүйс, ам бүл, үндэс угсаа, орлого, амьдралын мөчлөг,
мэргэжил, боловсрол, шашин шүтлэг, Generation г.м
- Сэтгэл зүйн сегмент: Амьдралын хэв мая,г хувийн онцлог шинж /нийтэч, зоригтой,
хулчгар, амбицтай г.м/
- Зан төлөвийн сегмент: Хэрэглэгчийн байр суурь, хүртэх ашиг тус, хэрэглэх хэмжээ ба
бэлэн байдал, үнэнч байдал, ,бүтээгдэхүүнд хандах хандлага.
-
Байгууллагын зах зээлийн сегментчилэл
- Газар зүйн: Байршил, бүс нутаг, төвлөрөл, алслал.
- Байгууллагын ерөнхий үзүүлэлт: Үйл ажиллагааны салбар, Копанийн хэмжээ, үр ашиг,
хэрэглээний байр суурь, хэрэглээний түвшин, үнэнч байдал.
- Нөхцөл байдлын хүчин зүйл: үйл ажиллагааны онцлог, худалдан авалтын нөхцөл,
худалдан авах хандлага, хувь хүний хүчин зүйлс.
Олон улсын зах зээлийн сегментчилэл
- Газар зүйн үзүүлэлт: Байршил, бүс нутаг
- ЭЗ-ийн үзүүлэлт: Хүн амын орлогын түвшин, ЭЗ-ийн өсөлтийн түвшин
- Улс төр, эрх зүй: ЗГ-ын бүтэц, тогтвортой байдал, мөнгөний бодлого, захиргаадалт, хүнд
суртлын түшин г.м
- Соёл: Хэл, шашин шүтлэг, үнэт зүйлс, зан заншил, харилцааны хэв маяг

Сегментчилэлд тавигдах шалгуур

- Хэмжигдэхүйц: Сегментийн хэмжээ, худалдан авах чадвар, нийтлэг шинж (профайл) нь
хэмжигдэхүйц байх
- Нэвтрэх боломжтой: Хүрч үйлчилж болохуйц байх
- Бодитой: Зах зээлийн сегмент нь хангалттай том, хангалттай ашиг олохуйц байх
- Ялгаатай: Өөрийн онцлог бүхий маркетингийн хөтөлбөртэй, түүний хариу үйлдэл нь
онцлогтой байх
- Ажиллах нөөц боломжтой: Маркетингийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хүчин чадалтай байх

Зорилтот зах зээлийн сонголт

- Сегмент тус бүрийн сонирхол татах байдлыг үнэлж, нэг болон хэд хэдэн сегментийг сонгох
үйл явц.
Сегментийг үнэлэх 3 үзүүлэлт:
1.Сегментийн хэмжээ ба өсөлт
- Тухайн сегмент том бөгөөд өндөр өсөлттэй ч хүчин чадал хүрэлцэхгүй байх.
- Сонгосон сегмент нь өрсөлдөөн ихтэй байх.
- Тиймд ашигтай ажиллах сегментийг сонгох нь чухал.
2.Сегментийн бүтцийн таатай байдал
- Тухайн сегментэд урт хугацаанд, үр ашигтай үйл ажиллагаа явуулах боломжтой байх.
Тухайлбал:
- Өрсөлдөгчид
- Нэвтрэх саад
- Орлох бүтээгдэхүүн
- Худалдан авагчдын давуу байдал
- Нийлүүлэгчдийн нөлөө

3.Компанийн зорилго, зорилт, нөөц

- Сонгосон сегмент нь байгууллагын урт хугацааны зорилго, зорилттой нийцэж байх
шаардлагатай.
- Нөөц ур чадвар дутагдвал сонгосон зах зээлд амжилттай ажиллах боломжгүй болно.

Зорилтот зах зээлийг сонгох стратегиуд:

Зорилтот зах зээл-Компанийн үйлчлэх, нийтлэг хэрэгцээ, шинж чанартай бүлэг худалдан авагчид .

Үл ялгаварт маркетинг ->Ялгаварт маркетинг -> Төвлөрсөн маркетинг-> Микро маркетинг

Зорилтот бүлгийг өргөн хүрээнд сонгох Зорилтот бүлгийг явцуу хүрээнд сонгох
Үл ялгаварт маркетинг-зах зээлийг сегментчилэхгүй ба ямар бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг
нийлүүлэхээс хамаарна. (масс маркетинг)
Ялгаварт маркетинг-зах зээлийн сегмент бүрт ялгаатай хөтөлбөр боловсруулна.
Төвлөрсөн маркетинг-Нэг, эсвэл цөөн тооны төвлөрч хөтөлбөр боловсруулна.
Микро маркетинг-тухайн орон нутгийн, эсвэл хувь хүний хэрэгцээг хангахад чиглэсэн байна.

Бүтээгдэхүүнийг зах зээлд хоногшуулах ба ялгарах стратеги

Ялгарал ба Хоногшуулалт
Ялгарал бий болгох
- Хэрэглэгчид илүү үнэ цэнийг бий болгохын тулд зах зээлд санал болгож буй бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээгээр ялгарах.ар
Хоногшуулалт
- Зорилтот хэрэглэгчийн ой ухаан, ухамсарт өөрийн бүтээгдэхүүнийг хоногшуулах,
Өрсөлдөгчтэй харьцуулахад давуу талтай болгох бүхий л зүйлсийг санал болгож
хэрэгжүүлэх.

Бүтээгдэхүүнийг зах зээлд хоногшуулах 3 стратеги

I. Бүтээгдэхүүний хоногшуулалт
- Өрсөлдөгчийн бүтээгдэхүүнээс ялгарч хэрэглэгчийн оюун ухаанд өөрийн бүтээгдэхүүн
үйлчилгээг өвөрмөц ялгаатай шинжээр нь хоногшуулах үйл явц юм.
- Бүтээгдэхүүн үйлчилгээнийхээ онцлог давуу талыг тодорхойлж ямар шинжээр хоногших вэ
гэдгээ шийднэ. Энэ нь өрсөлдөөний давуу тал болно.
II. Бүтээгдэхүүнийг зах зээлд хоногшуулах стратегиуд
Үүнд:
- Бүтээгдэхүүний онцлог шинж чанар
- Ашиг тус, ач холбогдол
- Ашиглах шалтгаан (ямар тохиолдолд хэрэглэх)
- Хэрэглэгч (ямар хэрэглэгч худалдан авах)
- Өрсөлдөгчийг эсэргүүцэх (шууд ба дам байдлаар)
- Өрсөлдөөнөөс зайлсхийх
- Бүтээгдэхүүний нэр төрөл
III. Хоногшилтын стратегийг хэрэгжүүлэх
1. Боломжит давуу талуудыг тодорхойлох
- Бүтээгдэхүүний ялгарал (онцлог шинж ба хэрэгжилт)
- Үйлчилгээний ялгарал (хүргэлт, суурилуулалт, баталгаат засвар, сургалт гэх мэт)
- Ажиллах хүчний ялгарал (мэргэшсэн чадварлаг ажилтан)
- Имижийн ялгарал /бүтээгдэхүүний хэрэглээ ба бэлгэ тэмдэг/
2.Зах зээлд хоногшуулах стратегийг сонгох
Онцгой байдлаар хоногшуулах (номер 1 байх ганц давуу тал)
Дараах зүйлд анхаарна:
- Дутуу хоногшуулах
- Хэтрүүлэн хоногшуулах
 - Буруу хоногшуулах
- Хэрэглэгчдэд ялгаатай урамшуулал үзүүлэх.
- Урамшуулал нь чухал байх.
- Ялгаатай байх.
- Дээд зэргийн байх.
- Харилцан уялдаатай байх.
- Өрсөлдөгч даган дууриахад түвэгтэй байх.
- Тухайн сегментийн хэрэглэгчдэд тохирсон байх
- Үр дүнтэй байх.
3. Хэрэглэгчдэд ялгаатай урамшуулал үзүүлэх
- Урамшуулал нь чухал байх
- Ялгаатай байх
- Дээд зэргийн байх
- Харилцан уялдаатай байх
- Үр дүнтэй байх
- Өрсөлдөгч даган дуурайхад хүндрэлтэй байдлаар байх
- Тухайн сегментийн хэрэглэгчдэд тохирсон байх
4.Сонгосон стратегийг хэрэгжүүлэх
- Компани хоногшилтын стратегийг хэрэглэгчдэд хүргэх тактикийг нарийвчлан
боловсруулна.

Дүгнэлт

STP-ийг хэрэгжүүлснээр:

● Хэрэглэгчдийнхээ хэрэгцээг хангахдаа бүтээгдэхүүн худалдан авах ялгаатай зан төлөвт

нь нийцүүлнэ.
● Маркетеруудад зах зээлийн давуу талыг тодорхойлж, маркетингийн иж бүрдлээ зөв
төлөвлөхөд тусална.
● Удирдлагууд бодит мэдээлэл, судалгаанд үндэслэн бүтээгдэхүүнээ хөгжүүлэх илүү сайн
шийдвэр гаргана.

Лекц 8
Бүтээгдэхүүн ба бренд
Бүтээгдэхүүн гэж юу вэ?

Бүтээгдэхүүн гэдэг нь:

- анхаарлыг татах, худалдан авах, ашиглах эсвэл хэрэглэх зорилгоор зах зээлд санал болгож
буй хэрэгцээ, хүсэл шаардлагыг хангаж чадахуйц бүхий л зүйлийг хэлдэг.
- Өргөн утгаараа биет бүтээгдэхүүнээс гадна үйлчилгээ, арга хэмжээ, хүн, байршил, газар
нутаг, байгууллага болон санаа зэрэг хүчин зүйлсийг агуулдаг.

Бүтээгдэхүүний түвшин
Зах зээлд санал болгож байгаа бүтээгдэхүүн нь үндсэн 3 түвшинд хуваагддаг бөгөөд түвшин
нэмэгдэх тусам хэрэглэгчийн үнэ цэнэ нэмэгддэг.

1. Үндсэн бүтээгдэхүүн: цөм үр ашиг

2. Бодит бүтээгдэхүүн: чанар, загвар, шинж чанар, сав баглаа боодол, брэнд тэмдэг

3. Дагалдах бүтээгдэхүүн: Угсрах суурилах, хүргэж өгөх зээллэг, баталгаа, худалдсаны дараах
үйлчилгээ

Үндсэн бүтээгдэхүүн гэдэг нь

Хэрэглэгчид бүтээгдэхүүнийг олж авахдаа үндсэн хэрэгцээг хангахтай холбоотой буюу

хэрэглэгчийн асуудлыг нь шийдвэрлэж чадах бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үр ашгийг хэлдэг.
Жишээ нь: Гар утас: - харилцаа холбоо

Бодит бүтээгдэхүүн нь

Үндсэн бүтээгдэхүүний бодит шинж болох үр ашгийг хүргэж буй үндсэн шинж чанар, загвар
дизайн, чанар, брэнд нэр, сав баглаа боодол зэрэг хүчин зүйлсийг хамруулна.

Дагалдах бүтээгдэхүүн нь

Yндсэн болон бодит бүтээгдэхүүнийг дагалдаж байдаг нэмэлт хэрэглэгчийн үйлчилгээ болон
ашиг тусыг агуулж байдаг. Борлуулалтын дараах үйлчилгээ гэж ойлгож болох бөгөөд нэмэлт
үйлчилгээнүүдийг санал болгоно. Энэ нь хэрэглэгчийн үнэ цэнэ болон сэтгэл ханамжийг
нэмэгдүүлхэд нөлөөлдөг.

Бүтээгдэхүүний ангилал

Эдэлгээний хугацаагаар нь:

- Түргэн эдэлгээтэй бүтээгдэхүүн. Нэг юмуу цөөн хэдэн удаа ашиглагдаж хэрэглээний
өртгөө алддаг бүтээгдэхүүн.
 - Удаан эдэлгээтэй бүтээгдэхүүн. Тухайн бүтээгдэхүүн нь хэрэглээний өртгөө аажмаар
алдаж байдаг бүтээгдэхүүн.

Хэрэглээний статусаар нь:

Хэрэглэгч нь хэн бэ гэдгээр нь 2 ангилдаг.

1. Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн

❖ Хялбар сонголттой бутээгдхүүн: Худалдан авахдаа харьцуулалт болон хүчин чармайлт

бага шаарддаг. Худалдан авах давтамж өндөр. Жишээ нь, угаалгын нунтаг, чихэр, сэтгүүл,
түргэн хоол г.м.
❖ Харьцуулан сонгох бутээгдэхүүн: Бүтээгдэхүүний чанар, үнэ, загвар дизайн, брэнд
зэргээрээ харьцуулагддаг бүтээгдэхүүн бөгөөд шийдвэр гаргахдаа ихэвчлэн урьдаас
төлөвлөнө. Худалдан авах давтамж багатай. Жишээ нь, тавилга, хувцас, компьютер г.м.
❖ Онцгой бутээгдэхүүн: Ямар нэг онцгой шинж чанар эсвэл тодорхой давуу тал бүхий
тодорхой түвшний хэрэглэгчдийн хүсч байдаг бүтээгдэхүүн. Брэндийн харьцуулалт болон
үнийн мэдрэмж багатай. Брэндийн танигдсан, үнэнч байдал нөлөөлдөг. Жишээ нь, Үнэтэй
брэндийн автомашин, цаг, нэртэй дизайнерын урласан хувцас г.м
❖ Идэвхгүй эрэлттэй бутээгдхүүн: Худалдан авагчдын мэдэхгүй бүтээгдэхүүн эсвэл
мэдэхийг ч хүсдэггүй бүтээгдэхүүн. Бүтээгдэхүүнийг таньж мэдэхэд хугацаа зарцуулахгүй.
Жишээ нь, амь насны даатгал, Улаан загалмай нийгэмлэг дэх цусны донор, г.м

Хялбар сонголттой Харьцуулан сонгох Онцгой Идэвхгүй эрэлттэй

бутээгдхуун бутээгдэхуун бутээгдэхүүн бутээгдхуун

Үнэ Хямд Үнэтэй Өндөр үнэтэй Янз бүр

Хуваарилалт Өргөн хүрээтэй Цөөн дэлгүүрт Нэг юмуу хэдхэн Янз бүр
дэлгүүрт

Идэвхжүүлэлт Масс Идэвхжүүлэлт Сурталчилгаа Зорилтот Сурталчилгаа

болон биечилсэн идэвхжүүлэлт, шууд болон биечилсэн
худалдаа маркетинг худалдаа
 Жишээ: Шүдний оо, Хувцас, тавилга, Тансаг хэрэглээний Амь насны даатгал
угаалгын нунтаг, цахилгаан бараа бүтээгдэхүүн #Rolex
сонин сэтгүүл цаг

2. Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн

★ Түүхий эд, материал: үйлдвэрлэлийн процесст оролцож бүтээгдэхүүний бүтцэд ордог

түүхий эд материал орно.
★ Хөрөнгийн зүйлс, эд хогшил: үйлдвэрлэлд шууд бусаар оролцож байдаг үл хөдлөх болон
хөдлөх хөрөнгө болох тоног төхөөрөмж, ширээ, компьютер, г.м.
★ Туслах материал, үйлчилгээ: үйлдвэрлэлд шууд оролцдоггуй ч байгууллагын үйл
ажиллагааг явуулахад зайлшгүй шаардлагатай зуйлс. Ж.нь: бензин, бичгийн цаас г.м

Бүтээгдэхүүний шийдвэр

★ Чанар
★ Загвар, дизайн
★ Брэнд
★ Сав баглаа боодол
★ Хаяг, шошго
★ Үйлчилгээ

Бүтээгдэхүүний онцлог шинж

Бүтээгдэхүүний чанар нь бүтээгдэхүүний үүргээ гүйцэтгэх чадвар буюу хэрэглэгчдэд өгч буй үр
ашиг /сэтгэл ханамж, үнэ цэнийг бий болгох/

Бүтээгдэхүүний загвар дизайн нь гуйцэтгэлийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн харагдах байдал,

үзэмжийг илэрхийлнэ. Дизайн нь хэрэглэгчийг олж авах, тэдний хэрэгцээг ойлгох, бүтээгдэхүүний
хэрэглээг хялбаршуулахтай холбоотойгоор өөрчлөгддөг.

Брэнд: Нэг болон бүлэг худалдагчийн бараа, үйлчилгээг тодорхойлох, тэдгээрийг өрсөлдөгчийн
бүтээгдэхүүнээс ялгахад чиглэсэн нэр, томьёолол, тэмдэг, дурслэл, загвар болон эдгээрийн хослол
юм.

Сав баглаа боодол: тухайн бүтээгдэхүүнийг илэрхийлэн, хамгаалагч, хэрэглэгчдэд мэдээлэл өгөх
болон худалдан авах сэдлийг төрүүлэгч бараа агуулагч.

Хаяг, шошго: идэвхжүүлэлтийн болон эрх зүйн шаардлагыг хангасан бүтээгдэхүүнтэй холбоотой
мэдээлэл.
Бүтээгдэхүүнийг дэмжиж үйлчилгээ: Харилцагчийн үйлчилгээ гэдэг бол маш чухал хэсэг.
Үйлчлүүлэгчээ халамжилж, борлуулалт хийсний дараа ч гэсэн аз жаргалтай байдлыг нь хадгалж
үлдэхэд харилцаа маш чухал үүрэгтэй.

Бүтээгдэхүүний шугаммын шийдвэр

Бүтээгдэхүүний шугам гэдэг нь:Үүрэг зориулалтаараа ойролцоо, ижил төстэй хэрэглэгчийн

бүлэгт худалдагддаг, борлуулалтын ижил сувгаар нийлүүлэгддэг, эсвэл үнийн түвшин ойролцоо
харилцан хамаарал бүхий бүтээгдэхүүнүүдийн цогцыг хэлнэ.

Бүтээгдэхүүний шугамын урт:

❖ Бүтээгдэхүүний шугамыг тэлэх: Дээш чиглэсэн Toyota-Lexus/, доош чиглэсэн /Parker-Itala

❖ Бүтээгдэхүүний шугамыг дүүргэх шийдвэр: Нэмэлт орлого, хүчин чадлаа бүрэн
ашиглах, өрсөлдөгчөөс хамгаалах

Бүтээгдэхүүний иж бүрдлийн шийдвэр

Бүтээгдэхүүний иж бүрдэл гэдэг нь тодорхой худалдагчдын зах зээлд санал болгож буй бүх
бүтээгдэхүүний шугам, бүтээгдэхүүн зэргийн цогц юм. Доорх шинжийг агуулна.

Өргөн: Бүтээгдэхүүний шугамын тоо (өөр өөр нэр төрөл)

Урт: Бүтээгдэхүүний тоо (тухайн нэр төрөл дэх брэндүүд)

Гүн: Нэг нэр төрлийн бүтээгдэхүүний доторх тоо буюу төрөл зүйл (брэндийн төрөлжилт)

Нягт: Хэрэглээний түвшин, үйлдвэрлэлийн шаардлага, борлуулалтын ижил сувагтай. Холбоо

хамаарал бүхий бүтээгдэхүүнүүд

P&G -ийн бүтээгдэхүүний хольц

Брэнд эквити ба брэндийн үнэ цэнэ

Брэнд эквити. Брэндийн нэр нь хэрэглэгчдийн худалдан авах хариу үйлдэлд нөлөөлж байгаа хэм
хэмжээг хэлнэ.

Брэндийн үнэ цэнэ. Брэндийн санхүүгийн үнэлгээ буюу биет бус үнэ цэнийг илэрхийлдэг.

Брэндийн стратегийн шийдвэр

Брэндийн шийдвэр. Компани уг бүтээгдэхүүний хувьд брэнд болгох эсэхээ шийднэ

Брэндийн стратегийн шийдвэр гаргахдаа брэндийн хоногшуулалт, нэрний сонголт, шийдвэр

гаргалт, хөгжүүлэлтийн асуудлуудыг харгалзан үздэг.

а. Брэндийн 6. Брэндийн норний в. Брэндийг г. Брэнд хөгжүүлэлт

хоногшуулалт сонголт шийдвэр гаргалт

Шинж тэмдэг Сонголт Үйлдвэрлэг брэнд Шугамын өргөжилт

Yр ашиг Хамгаалалт Хувийн брэнд Брэндийн өргөжилт

Итэл ба үнэ цэнэ Лиценз Олон талт брэнд

Хамтын брэнд Шинэ брэнд

а. Брэндийн хоногшуулалт

Зорилтот хэрэглэгчдэд брэндийг хоногшуулахдаа:

Бүтээгдэхүүний өвөрмөц, онцлог шинж чанар. Брэнд нь хэрэглэгчдийн оюун ухаанд

бүтээгдэхүүний тодорхой шинж чанаруудыг суулгаж өгдөг. #Pampers (чөлөөтэй)

Хүсч буй үр ашиг. Энэ нь хэрэглэгчдийн объектив хэрэгцээг /аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх,
сэтгэл зүйн үр ашиг г.м/ хангахад зорьдог. #FedEx, Lexus (чанар), Walmart (хямд)

Итгэл үнэмшил болон үнэ цэнэ. Энэ нь тухайн бүтээгдэхүүнийг сонгож буй хэрэглэгчдэд тухайн
шинж чанарууд нь чухал гэдгийг илэрхийлэх тэрхүү брэндийн үр ашиг юм. #Apple, Disney.
Coca Cola

б. Брэнд нэрний сонголт

1. Барааны чанар, үр ашгаас илэрхийлэх /Beautyrest, OFF! Bug spray/

2. Хэлэх, санах, тогтооход амар байх /Tide/

3. Өвөрмөц, онцгой байх /Mach 3, Kodak, Lexus/

4. Өргөтгөх боломжтой байх /Dirol, Samsung/

5. Хялбар орчуулагддаг байх /Standard Ol of New Jersey/

6. Хууль зүйн хүрээнд хамгаалагдах боломжтой байх /McDonalds vs. MonDonalds/

в. Брэндийн шийдвэр гаргалт

Брэндийн спонсорын шийдвэр. (Brand sponsorship)

Энд 4 төрлийн сонголт бий.

1. Үйлдвэрлэгчийн брэнд - /IBM, Говь/

2. Хувийн (дэлгүүрийн) брэнд /Бөмбүүлэй, Сакура будаа/

3. Лиценз. /Calvin Klein, Gucci, Disney/

4. Хамтын брэнд. /Nestea.Nike+/

Г. Брэндийн хөгжүүлэлт

Одоо Шинэ

Одоо Шугамын өргөжилт Брэнд өргөжилт

Шинэ Олон талт брэнд Шинэ брэнд

Брэнд хөгжүүлэлтийн 4 сонголт

 ● Шугамын өргөжилт нь компани одоогийн брэнд нэрээр шинэ хэлбэр, өнгө, хэмжээ, амт
зэрэг ямар нэг нэмэлт шинж чанараар ялгарахуйц бүтээгдэхүүн бий болгож зах зээлд
нэвтрэхийг хэлнэ. /Cola: Diet, Zero/.
● Брэндийн өргөжилт нь зах зээлд танигдсан өөрийн брэнд нэрийг өөр салбарт, шинэ нэр
төрлийн бүтээгдэхүүн гаргахдаа ашиглахыг хэлнэ. Ө/Х хэрэглээний зориулалт, ашиг тус,
үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийн хувьд ялгаатай бүтээгдэхүүнд өнөөгийн брэнд нэрийг
ашиглах хэлбэр. /Dell - гар утас/.
● Олон талт брэнд нь ялгаатай шинж чанаруудыг бий болгох, ялгаатай худалдан авах
хөшүүргүүдийг ашиглах арга замыг санал болгодог. Тухайн салбарын зах зээлд өөр
брэндийг гаргаж, зах зээлийн хувь хэмжээгээ нэмэгдүүлэх хэлбэр. /Head&shoulders-Pantene,
Tide-Anel/
● Шинэ брэнд нь шинэ брэндийн тэмдэгтэйгээр шинэ бүтээгдэхүүний категорид ордог. /P&G
mega brand/

Лекц 9
“Шинэ бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх ба бүтээгдэхүүний
амьдралын мөчлөгийг удирдах нь”

Шинэ бүтээгдэхүүний стратеги:

Шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох арга:

● худалдан авах -> худалдан авах -> компани -> патент -> лиценз
● Бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх -> шинэ бүтээгдэхүүн -> бүтээгдэхүүний сайжруулалт

Шинэ бүтээгдэхүүний амжилт олохгүй байх шалтгаанууд

- Зах зээлийн багтаамжийг буруу тооцох
- Хоногшуулалтын асуудал
- Удирдлагын нөлөө
- Муу загвар
- Буруу байршил
- Цагаа олоогүй
- Хэт өндөр үнэ
- Өрсөлдөөн …

Шинэ бүтээгдэхүүнийг амжилтанд хүргэхийн тулд:

1. Хэрэглэгч, зах зээл, өрсөлдөгчөө сайтар ойлго
2. Хэрэглэгчдэд дээд зэргийн үнэ цэнийг хүргэж чадах бүтээгдэхүүнийг л хөгжүүл

Шинэ бүтээгдэхүүнийг боловсруулах үе шат:

1.санаа гаргах -> 2. санааг шүүх -> 3. санааг хөгжүүлэх турших -> 4. маркетингийн стратеги -> 5.
бизнесийн шинжилгээ -> 6. бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх -> 7. турших -> 8. зах зээлд нэвтрүүлэх
(худалдаанд гаргах)

1. Шинэ санаа гаргах

- Дотоод эх үүсвэр /компанийн R&D, удирдлага, алба нэгж, ажиллагсад болон шинэ санаа
гаргах дотоод хөтөлбөр орно/
- Гадаад эх үүсвэр /хэрэглэгч, өрсөлдөгч, зуучлах худалдаачид, нийлүүлэгч, болон гадны
загвар дизайн гаргагч компанид орно/
- Crowsourcing
2. Санааг шүүх
- шилдэг санаануудыг авч, тохиромжгүй санаануудыг хаях
- ихэнх байгууллага шинэ санааг шүүх, үнэлэх системтэй байдаг
-өрсөлдөөний байдал
-хэрэглэгчдэд өгч буй үнэ цэнэ
-зорилтот зах зээл
-зах зээлийн хэмжээ, багтаамж
-бүтээгдэхүүний үнэ
-зарцуудал хугацаа зардал
-Хөрөнгө оруулалтын өгөөж
- шинэ санаануудыг шүүх R-W-W арга: real? win? worth?
- мөн компаний ерөнхий шалгууруудтай шинэ санааг харьцуулах
3. Санааг хөгжүүлэх, турших
- хувилбаруудыг боловсруулах
- зорилтот хэрэглэгчдэд санааг танилцуулж, турших
- хамгийн сайн хувилбарыг сонгох
4. Маркетингийн стратеги
- 1-р хэсэг(ерөнхийд нь): зорилтот зах зээл бүтээгдэхүүнийг байршуулах/ ашгийн төлөвлөгөө
зах зээлд эзлэх хувь хэмжээ
- 2-р хэсэг(богино хугацаанд): бүтээгдэхүүний үнэ хуваарилалт маркетингийн төсөв
- 3-р хэсэг(урт хугацаанд): борлуулалт/ ашгийн төлөвлөгөө маркетингийн хольцийн стратеги
5. Бизнесийн шинжилгээ
Бүтээгдэхүүний борлуулалт, зардал болон ашгийн төлөвлөлт нь компаний зорилготой
нийцэж буй эсэх
- үгүй ( тухайн санааг хасах)
- тийм ( тухайн санааг хөгжүүлэх)
6. Бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх
- Компаний R&D хэлтэс, эсвэл инженерүүд бүтээгдэхүүний төслийг бодит бүтээгдэхүүн
болгох үе шат. Энэ үе шат нь тухайн санаа бодит бүтээгдэхүүн болж чадах эсэхийг
харуулна.
7. Туршилт
1. Стандарт туршилт- нийт зах зээлийг төлөөлж чадахуйц жижиг зах зээлд маркетингийн
хөтөлбөр хэрэгжүүлэх
2. Хяналттай туршилт- цөөн тооны дэлгүүрт шинэ бүтээгдэхүүнийг төлбөртэйгээр
байршуулах
 3. Загварчилсан туршилт- цөөн тооны хэрэглэгчдийн урьдчилан бэлтгэсэн загвар дэлгүүрт
худалдан авалт хйилгэх гэх мэт.
8. Зах зээлд нэвтрүүлэх
- Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд танилцуулж, худалдаанд гаргах
- хэзээ -> хаана -> хэнд -> хэрхэн

Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг

Нэвтрэлтийн үе шат
- Бүтээгдэхүүн түгээлтийн сувгуудаар тараагдаж, борлуулалт хийж эхлэх үе. Анх удаа зах
зээлд нэвтрүүлж бүй бутээгдэхүүн учраас хүмүүс тэр болгон сайн мэдэхгүй бүтээгдэхүүн
байдаг. Таниулахын тулд идэвхжүүлэлтийн зардал ихээхэн шаарддаг.
Осөлтийн үе шат
- Бүтээгдэхүүний борлуулалт хурдтай нэмэгдэж эхлэх үе. Шинэ бүтээгдэхүүний өрсөлдөх
давуу тал, онцлог шинжийг олон нийт мэдэж эхэлж, эхлэн хэрэглэгчид ам сайтай байхад
борлуулалт өснө. Өрсөлдөгчидтэй нүүр тулж эхэлнэ. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний тоо
хэмжээ нэмэгдэхийн хэрээр нэгж бүтээгдэхүүний зардал багасна.
Тогтворжилтын үе шат
- Борлуулалтын өсөлт удааширна. Өрсөлдөөн ширүүссэн эсвэл хэрэглэгчдийн хэрэгцээ
өөрчлөгдсөнтэй холбоотой. Хэрэглээг нэмэгдүүлэх, шинэ зах зээлийн сегментэд нэвтрэх
замаар борлуулалтаа нэмэгдүүлэхэд анхаарна. Мөн бүтээгдэхүүний шинэчлэл, технологийн
дэвшлийг ашиглах, сав баглаа боодол, чанарыг сайжруулж болно. R&D зардал нэмэгдэнэ.
Уналтын үе шат
- Борлуулалтын хэмжээ багасна. Өрсөлдөгчдийн үйл ажиллагаа идэвхжих, хэрэглэгчдийн
хэрэгцээ өөрчлөгдөх, шинэ дэвшилтэт технологи гарч ирсэнтэй холбоотойгоор буурсан
байж болно. Бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг сайжруулж, дахин хоногшуулах эсвэл
(үйлчилгээ, R&D, сурталчилгаа, тоног төхөөрөмж г.м) зардлаа бууруулах шийдвэр гаргана

Лекц 10
“Бүтээгдэхүүний үнэ, үнэ тогтоох”
● Үнэ - маркетингийн
- Маркетингийн иж бүрдлийн хамгийн уян хатан элемент
 - Энгийнээр: /худалдан авагч тухайн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг авахын тулд төлөх ёстой
мөнгөн дүн/
- Өргөн хүрээнд авч үзвэл: /бүтээгдэхүүн үйлчилгээг ажиглаж, эзэмшсэнээр хэрэглэгчийн
хүртэх үр ашигт өгч буй үнэ цэнийн нийлбэр/

Үнэ тогтоох аргууд

Бүтээгдэхүүний үнэ тогтооход анхаарах зүйлс

Өрсөлдөөн болон бусад гадаад хүчин зүйлс

Бүтээгдэхүүний өртөг зардал /доод үнэ// -> өрсөлдөгчийн стратеги ба үнэ, маркетингийн стратеги, зорилго, иж бүрдэл
зах зээл ба эрэлтийн байдал /үнэ/> хэрэглэгчийн үнэ цэнийн тухай ойлголт/дээд үнэ/

Доод үнэ <————————————Үнэ——————————-> Дээд үнэ

1. Үнэ цэнэд тулгуурлан үнэ тогтоох

- хэрэглэгчийн худалдан авалт vs худалдагчийн зардал
- бодит бүтээгдэхүүний биш хэрэглэгчдэл төрүүлж буй сэтгэгдэл, ашиг тусыг үнэлдэг
онцлогтой.
- маркетингийн иж бүрдэл ба үнийн бус арга хэрэгсэл

Сайн үнэ цэнэ бүхий үнэ

● Зөвхөн чанартай ба сайн үйлчилгээг зөв хослуулсан шударга үнийн санал болгоно
Үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх үнэ
● Компаниудын саналаас ялгарахын тулд үнэ цэнийг нэмэгдүүлсэн өвөрмөц онцлог
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бий болгох замаар өндөр үнэ тогтооно

2. Зардалд тулгуурлан үнэ тогтоох

- Бүтээгдэхүүний өртөг, зардал дээр тодорхой ашгийн нэмэгдэл үнэ тогтоох арга
- Зардал дээр ашиг нэмж үнэ тогтоох /үнийг тооцоолоход илүү энгийн, тодорхой болно.
Үнийн өрсөлдөөн бага байна, худалдагч, худалдан авагч аль чө талд нь шударга үнэ юм,
гэхдээ өрсөлдөөн, эрэлтийн нөхцөл байдлыг тооцдоггүй/
- Зорилтот өгөөжид тулгуурлан үнэ тогтоох
Зардал дээр нэмэх түгээмэл шалтгаан:
1. Тодорхой байдал нэмэгдэх
2. Үнийн өрсөлдөөнийг бууруулах
3. Хүлээн зөвшөөрөгдсөн шударга байдал

/Хугарлын цэг/

● Хичнээн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэвэл ашигтайг

мэдэхийн тулд хугарлын цэгийг ашигладаг.
Хугарлын цэг=FC/P-VC

FC- тогтмол зардал

P- үнэ
VC- нэгжийн хувьсах зардал

3. Өрсөлдөөнд тулгуурлан үнэ тогтоох

- Өрсөлдөгчөө баримжаалан үнэ тогтоодог
- Өрсөлдөгчөөс доогуур, дээгүүр, дундаж түвшинд үнэ тогтоож болно. Жишээ нь: Тендер,
дуудлага худалдаа

Үнэ тогтоох аргуудын харьцуулалт

Зардалд тулгуурласан үнэ:
сайн бүтээгдэхүүн ба загвар -> өртөг зардлыг тооцох -> зардалд үндэслэн үнэ тогтоох ->
бүтээгдэхүүний үнэ цэнийг харилцагчдад итгүүлэх

Үнэ цэнэд тулгуурласан үнэ:

хэрэглэгчийн хэрэгцээг үнэлэх, үнэ цэнийг ойлгох -> хэрэглэгчдэд зөвшөөрөгдсөн үнэ цэнэд
нийцсэн үнэ тогтоох -> зардлыг оролцуулсан үнийг тодорхойлох -> хүссэн үнэ цэнэд хүргэх
зорилтот үнэ

Үнэд нөлөөлөх дотоод хүчин зүйлс

1. Маркетингийн зорилго
- Тэсч үлдэх /бизнестээ үлдэхийн тулд хувьсах болон тогтмол зардлыг нөхөх бага үнэ
тогтоох/
- Өнөөгийн ашгийг хамгийн их болгох /мөнгөн урсгал, хөрөнгө оруулалтын өгөөж болон
өнөөгийн ашгийг хамгийн их болгох үнийг сонгох/
- Зах зээлд эзлэх хувиар манлайлал /зах зээлийн хувиар манлайлал болохын тулд үнээ
боломжит хэмжээгээр багасгах/
- Бүтээгдэхүүний чанараар манлайлал /өндөр чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд
гаргасан зардлаа нөхөх өндөр үнэ тогтоох/
2. Маркетингийн иж бүрдлийн стратеги
- Үнэ тогтоохоос өмнө маркетингийн стратеги, хоногшуулахыг тодорхойлдог
3. Байгууллагын хүчин зүйлс
- Байгууллагын хэмжээ
- Төрөл
4. Зардал
- Компанийн бүтээгдэхүүндээ санал болгох үнийн боломжийг тодорхойлдог

Зардлын хэлбэрүүд:
- тогтмол зардал
- хувьсах зардал
- нийт зардал
 - үйлдвэрлэлийн ялгаатай түвшнүүд дэх зардал
- үйлдвэрлэлийн туршлага дээр үндэслэсэн зардал

Үнэд нөлөөлөх гадаад хүчин зүйл

1. Зах зээл ба эрэлт
- Зах зээлийн ялгаатай хэлбэрүүдийн харгалзан үнэ тогтоох /төгс өрсөлдөөн, монопольт
өрсөлдөөн, олигополь өрсөлдөөн, цэвэр монополь/
- Хэрэглэгчийн үнэ ба үнэ цэнийн талаарх ойлголт
- Эрэлтийн үнийн мэдрэмж
2. Өрсөлдөгчийн үнэ ба санал
- Үнийн бус өөрчлөлт
- Үнийн өөрслөлт
3. Бусад гадаад хүчин зүйлс
- Эдийн засгийн байдал, зуучлагчид, засгийн газар гэх мэт

1. Шинэ бүтээгдэхүүний үнийн стратеги

- Үнийн стратеги ба амьдралын мөчлөг
- Бүтээгдэхүүн цаг хугацааны шинэчлэл
- Шинэ бүтээгдэхүүн болон шинэчилсэн бүтээгдэхүүний үнийн стратеги
Өрөм хамах/ дээж авах (iphone)
- Зах зээлд нэвтрэхдээ өндөр үнэ тогтоож, тэрхүү өндөр үнийг төлөхөд бэлэн байгаа зах
зээлийн сегментээс их ашиг олж, улмаар үнийг бууруулах стратеги /өндөр чанар, нэр
хүндтэй байх, өрсөлдөгч хялбархан нэвтрэх боломжгүй байх/
Зах зээлд гүн нэвтрэх (ikea)
- Шинэ бүтээгдэхүүнд хямд үнэ тогтоож, зах зээлд эзлэх хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх, олон
хэрэглэгчийг татах стратеги /үнийн мэдрэмж сайтай байх, борлуулалт өсөхийн хэрээр
үйлдвэрлэл, түгээлтийн зардал буурах боломжтой байх/

2. Бүтээгдэхүүний иж бүрдлийн үнийн стратеги

Бүтээгдэхүүний нэр төрлийн үнэ тогтоолт - бүтээгдэхүүний нэр төрлийн хооронд үнэ тогтоох
/нэхий дээл/
Сонгох (нэмэлт) бүтээгдэхүүний үнэ тогтоох - үндсэн бүтээгдэхүүнтэй цуг сонгон авч болох
бүтээгдэхүүний үнийн стратеги
Дагалдах бүтээгдэхүүний стратеги - үндсэн бүтээгдэхүүнтэй цуг ашиглагдах өүтээгдэхүүний
үнийн стратеги /принтер, хор/
Илүүдэл (хаягдал) бүтээгдэхүүний үнэ бүрдүүлэлт - илүүдлээс салгахын тулд бага үнэ тогтоох
стратеги

3. Үнийг тохируулах стратеги

- Газар зүйн үнэ
- Сэтгэлзүйн үнэ
 - Урамшууллын үнэ
- Сегментчилсэн (ялгаварт) үнэ /хэрэглэгч, байршил, бүтээгдэхүүн, цаг хугацаа/
- Үнэ цэнийн үнэ
- Олон улсын үнэ
- Хөнгөлөлт / бэлэн мөнгөний, тоо хэмжээний, функциональ(худалдааны) , улирлын, тэтгэмж
(шинэ бараа гэх мэт)

4. Үнийн өөрчлөх стратеги

Асуудлууд:
1. Үнийн бууралтыг санаачлах
2. Үнийн өсөлтийг санаачлах
3. Худалдан авагчын хариу үйлдэл
4. Өрсөлдөгчийн хариу үйлдэл

Үнэ ба чанарын стратеги

Бүтээгдэхүүний Үнэ
чанар
өндөр дунд доогуур

өндөр Дууд чанарын Өндөр Дээд үнэлгээтэй

стратеги үнэлгээтэй стратеги
стратеги

дунд Хэтрүүлсэн Дундаж Сайн үнэлгээний

үнэлгээний үнэлгээний стратеги
стратеги стратеги

доогуур Шулах стратеги Буруу Хэмнэлтийн

хэмнэлтийн стратеги
стратеги

Лекц:11 Маркетингийн сувгууд

- Маркетингийн суваг гэдэг нь хэрэгслэгчдийн хувийн болон бизнесийн хэрэглээнд
зориулсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бий болгох, түгээж нийлүүлэх процесст оролцдог
харилцан уялдаа бүхий байгууллагуудын багц юм.
- Компанийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэх түгээх сүлжээнд
нийлүүлэгчид, зуучлагчид, түншүүд болон хэрэглэгчид бүгд оролцож хамтран гүйцэтгэдэг.

1. Маркетингийн сувгийн мөн чанар

Нийлүүлэлтийн сүлжээ
 - Нийлүүлэлтийн сүлжээний менежмент гэдэг нь нийлүүлэгч, үйлдвэрлэгч, зуучлах
худалдаачид, эцчийн хэрэглэгчдийн хоорондох мэдээлэл, материал, эцсийн бүтээгдэхүүний
өртөг шингээсэн урсгал юм.
Бодит бараа-Мэдээлэл-Эцсийн хэрэглэгч-Мөнгө

Supply chain: Нийлүүлэлтийн гинжин хэлхээ

Эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүртэлх процесс
Demand chain: Эрэлтийн гинжин хэлхээ
Эцсийн хэрэглэгч хүртэл түгээх процесс
- Түгээлтийн сүлжээ бол үнэ цэнийг хүргэдэг сүлжээ юм.
-
Маркетингийн суваг яагаад хэрэгтэй вэ?
- Зардал цаг хугацааг хэмнэдэг
- Маркетингийн сувгийн шийдвэр иж бүрдлийн бусад элементед нөлөөлдөг
- Бүтээгдэхүүний борлуулалт нь зуучлагчдаас ихээхэн хамаардаг
- Зуучлагчид бүтээгдэхүүн борлуулахад мэргэшсэн, туршлагатай байдаг
- Сувгийн түвшин тухайн сувагт оролцогч зуучдын тоогоор илэрхийлэгдэнэ.
- Маркетингийн шууд сувагт зуучлагч байхгүй учраас тэг түвшинтэй байна.

Маркетингийн сувгийн гишүүдийн гүйцэтгэх үүргүүд:

• Мэдээллийн үүрэг
• Идэвхжүүлэлтийн үүрэг
• Харилцаа холбооны үүрэг
• Тохируулах, сайжруулах үүрэг
• Хэлцэл хийх үүрэг
• Бодит хуваарилалтын үүрэг
• Эрсдэл хүлээх

Маркетингийн сувгийн түвшин

● Хэрэглэгчийн зах зээл дэх маркетингийн сувгийн түвшин

● Бизнесийн зах зээл дэх маркетингийн сувгийн түвшин

Сувгийн гишүүдийн зөрчилдөөн:
1. Босоо зөрчилдөөн (сувгийн өөр өөр түвшний гишүүдийн хооронд)
2. Хэвтээ зөрчилдөөн (сувгийн ижил түвшний гишүүдийн хооронд)

Сувгийн бүтэц
• Маркетингийн босоо тогтолцоо-Үйлдвэрлэгч,зуучлагчдын хамтарсан үйл ажиллагаа
• Маркетингийн хэвтээ тогтолцоо-Ижил түвшний хоёр ба түүнээс дээш компанийн хамтарсан
үйл ажиллагаа
• Олон сувагт тогтолцоо-Компани зах зээлийн нэг ба хэд хэдэн сегментэд зориулж олон суваг
ашиглах хэлбэр
• Маркетингийн уламжлалт тогтолцоо- Бие даасан үйлдвэрлэгч, БХ, ЖХ-чдаас бүрдэх бөгөөд
өөр өөрийн ашгийг хамгийн их байлгахыг хичээдэг

Маркетингийн дизайны шийдвэр

- Маркетингийн сувгийг шинэчилж төлөвлөх, удирдах, үйл явцыг сувгийн дизайны шийдвэр
гэнэ
Маркетингийн сувгийн шийдвэр гаргахдаа
1. Хэрэглэгчийн хэрэгцээг судлах
2. Сувгийн зорилго, шалгаруулах тогтоох
3. Сувгийн үндсэн хувилбаруудыг тодорхойлох
4. Хувилбаруудыг үнэлэх

Үндсэн хувилбаруудыг тодорхойлох

• Эрчимтэй хуваарилалт (Аль болох олон суваг эрэлхийлж байдаг. Өргөн хэрэглээний бараа
болон ахуйн хэрэглээний бараанд тохиромжтой)
• Онцгой хуваарилалт (Бүтээгдэхүүнийг түгээх бүх эрхийг барьж байдаг маш хязгаарлагдмал
суваг маш өндөр нэр хүндтэй бүтээгдэхүүнийг ашигладаг.)
• Сонголтот хуваарилалт (Нэг зах зээлд нэгээс илүү суваг ашиглана. Бүтээгдэхүүнийг борлуулах
зуучлагчдын тоог хязгаарладаг. Тавилга хэрэгсэл, гэр ахуйн, цахилгаан элекроникийн
бүтээгдэхүүнд ашигладаг)

Сувгийн гишүүдийн үүрэг хариуцлага (Үнийн бодлого, борлуулалтын нөхцөл, төлбөрийн

нөхцөл зэргийг урьдчидан тохиролцоно.)
Маркетингийн сувгийн шийдвэр
• Сувгийн гишүүдийг сонгох шийдвэр /үйлвэрлэгч нь шаардлага хангах зуучлагчдыг сонгохын
тулд ялгаатай ханддаг/
• Сувгийн гишүүдийг идэвхжүүлэх шийдвэр /ашгийн өндөр хувь, тусгай хөнгөлөлттэй нөхцөл,
ашгийн нэмэгдэл, борлуулалтийн уралдаан зэрэг нь сувгийн гишүүдийг илүү идэвхжүүлдэг/
• Сувгийн гишүүдийг үнэлэх шийдвэр /сувгийн гишүүдийг үнэлэхэд хэд хэдэн энгийн шалгуурыг
ашигладаг. Борлуулалтын хэмжээ, бараа материалын түвшин, хэрэглэгчдийн үйлчилгээ, сургалт гэх
мэт/

Жижиглэн худалдааны ангилал

- Жижиглэн худалдаа нь эцсийн хэрэглэгчийн хэрэглээнд зориулж бараа худалдаалах, бүх
төрлийн үйлчилгээ үзүүлэх бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаа юм.
• Дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа: /их дэлгүүр, супермаркет, төрөлжсөн дэлгүүр гэх мэт/
- Төрөлжсөн дэлгүүр /ном, спорт, бараа гэх мэт цөөн бүлгийн барааг өргөн сонголттойгоор
худалдаалдаг/
- Их дэлгүүр /Олон бүлгийн барааг өргөн сонголттойгоор тасгуудаар төрөлжүүлэн
худалдаалдаг/
- Супермаркет /хүнсний болон гэр ахуйн барааг өргөн сонголтыг санал болгож, үнийн бага
нэмэгдэлтэйгээр өөртөө үйлчлэх аргаар худалдаалдаг/
- Ая тухтай дэлгүүр /оршин суугчдад ойр байрлаж, аль болох олон цагаар ажиллаж, өдөр
тутмын эрэлттэй барааг зах зээлийн дундажаас бага зэрэг дээгүүр үгээр худалдаалдаг/
- Хямд үнийн дэлгүүр /үнийн бага нэмэгдэл, барааны түргэн эргэлт гэсэн зарчмыг
баримталж, өргөн хэрэглээний барааг худалдаалдаг/
- Хямдарсан барааны дэлгүүр /жижиглэн худалдах болон бөөний үнээс доогуур үнээр барааг
худалдаалдаг/
- Супер дэлгүүр /маш том хэмжээний дэлгүүр бөгөөд хэрэглэгчид нэг дороос бүх худалдан
авах хэрэгцээгээ хангах боломжийг бүрдүүлсэн байдаг/
• Дэлгүүрийн бус: Шууд маркетинг, Худалдааны автоматууд

Бөөний худалдаачдын жижиглэн худалдаачдаас ялгагдах онцлог:

- Бизнесийн хэрэглэгчидтэй гэрээ хэлэлцээр хийх
- Их хэмжээний гэрээ хэлцэл болон худалдаа хийх
- Татвар болон хуулийн зохицуулалтаар ялгаатай

Бөөний худалдааны ангилал

• Бие даасан бөөний худалдаачид
- Бүрэн үйлчилгээтэй
- Хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй
• Брокер - бараа бүтээгдэхүүнийг зуучлан борлуулагч бөөний худалдаачин юм. Өөрөөр хэлбэл
бараа бүтээгдэхүүнийг худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаанд үйлдвэрлэгч хэрэглэгч хоёрыг
зуучлаж үйлчилгээний хөлсөөр ашиг олдог байгууллага.
• Агент (урт хугацааны турш худалдан авагч эсвэл худалдагчийн төлөөлөгчид) - брокерийг бодвол
үйлдвэрлэгч хэрэглэгч хоёрыг илүү удаан хугацаанд холбож өгдөг нэгэн төрлийн зуучлын
байгууллага юм.
- Үйлдвэрлэгчийн агент
- Борлуулалтын агент
- • Худалдан авагч агент-
• Борлуулалтын хэлтэс газар - үйлдвэрлэгч зуучлагчдын оролцоогүйгээр бараа бүтээгдэхүүнээ
өөрийн борлуултын хэлтэс, салбар газраас шууд хэрэглэгчид хүргэх үйл ажиллагаа юм.
Хэрэглэгчидтэй холбоо тогтоон тэдэнд бараа бүтээгдэхүүнээ борлуулах бие даасан бөөний
худалдаачдыг хэлнэ. Тусгай салбарууд болон борлуулалтын хэлтсээр бүтээгдэхүүн худалдаалах үйл
ажиллагааг явуулдаг.

Худалдааны стратеги, STP

- Зах зээлийн сегментчилэл, зорилтот зах зээлийн сонголт
- Ялгарал, хоногшуулалт

Лекц 12
Маркетингийн нэгдмэл харилцаа

- Энэ нь байгууллагын имижийг бүрдүүлэх, бүтээгдэхүүн болон брэндийг хоногшуулах,

борлуулалтыг удирдан чиглүүлэх зорилгоор хийгдэж буй идэвхжилтийн үйл ажиллагаа юм.
- Маркетингийн харилуаа гэдэг нь компани гэдэг нь өөрийнхөө бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
брэндийнхээ тухай шууд болон шууд бусаар мэдээлэх, ятгах, сануулах, төрөл бүрийн арга
хэрэгслүүд юм.

Идэвхжилтийн иж бүрдэл:
- Зар сурталчилгаа
- Борлуулалтын урамшуулал
- Биечилсэн худалдаа
- Олон нийтийн харилцаа
- Шууд болон дижитал маркетинг

Маркетингийн харилцааны үйл явцын элемент

Мэдээллийг кодлогч болон тайлагчдын нийтлэг үзэл бодлыг илэрхийлэх хүрээг тодорхойлох
нь:
Кодлогч
|
нийлэг үзэл бодлыг илэрхийлэх хүрээ->
|
Тайлагч

Маркетингийн харилцааг үр ашигтай хэрэгжүүлэх алхмууд

1. Зорилтот хэрэглэгчдээ тодорхойлох
2. Харилцааны зорилгоо тодорхойлох
3. Мессеж /мэдэгдэл/-ний загварыг боловсруулах
4. Харилцааны суваг ба медиа хэрэгслийг сонгох
5. Мессежийн эх үүсвэрийг сонгож, харилцааг хэрэгжүүлэх
6. Хариу нөлөөлөл ба үр дүнг үнэлэх

1.Зорилтот харилцагчдыг таньж тогтоох /одоогийн хэрэглэгч, боломжит хэрэглэгч, эсвэл

шийдвэрт хамгийн их нөлөөлөгч/
- хувь хүн
- Тодорхой бүлэр хүмүүс
- Тодорхой олон нийтийн бүлэг
- ерөнхий олон нийт
2. Маркетингийн харилцааны зорилгыг тодорхойлох /борлуулах буюу худалдан авалт руу
хөтлөх/
● худалдан авах шийдвэр гаргах процесс
● худалдан авагчийн бэлэн байдлын түвшин
- Бүтээгдэхүүний талаар мэдээлэх
- Эрэлтийг урамшуулж өдөөх, худалдан авалтад ятгах
 - Байгууллагын үйл ажиллагаа, бүтээгдэхүүнийг сануулах

Идэвхжүүлэдтийн зорилго нь мэдээллийгихүлээн авах үйл явц болон AIDA загвартай

хамааралтай болох нь:
Идэвхжүүлэлтийн зорилго Нөлөөллийн шаталсан загвар/ AIDA Model
худалдан авагчийн бэлэн
байдлын түвшин

мэдээлэх танихуй анхаарал

мэдлэг

өдөөх, ятгах дурлаж татагдах сонирхол

эрхэмлэн чухалчлах
итгэл үнэмшил хүсэл

сануулах худалдан авалт үйлдэл

3.Мессежний загварыг боловсруулах

1. мессежний агуулга
- оновчтой, ухаалаг
- сэтгэл хөдөлгөхүйц
- ёс суртахуунтай
2. мессежний бүтэц
- дэс дараатай /эхэнд эсвэл сүүлд гол мессеж/
- дүгнэлтийг үзэгч, хэрэглэгчид үлдээх
3. мессежний хэлбэр
- харах, сонсох, хүртэх мэдрэхүйц, нөлөөлөхүйц, өнгө, үнэр амт, дуу чимээ, хэлбэр дүрсээр
илэрхийлэх
4.Харилцааны суваг ба мэдээллийн хэрэгслийг сонгох
•Хувь хүний харилцааны суваг /хоёр болон түүнээс дээш хүн бие биетэйгээ шууд харилцах/
- нүүр нүүрээр
- утсаар
- имэйл
- мессеж
- интернэт чат
•Хувь хүний бус харилцааны суваг /хувийн эргэх холбоо байхгүй, нэг талт харилцаа/
- сонин
- радио, tv
- гадаах самбар
- сошиал медиа
- арга хэмжээ
5.Мессежийн эх үүсвэрийг сонгож, харилцааг хэрэгжүүлэх
/зорилтот харилцагчдад итгэл, найдвар төрүүлж, нөлөөлнө/
•Мессеж буюу мэдэгдлийг эх үүсвэр
 - олны танил, алдартан
- мэргэжлийн хүн
- ерөнхий олны төлөөлөл
- зохиомол дүр
6.Хариу нөлөөлөл ба үр дүнг үнэлэх
- мессеж илгээсний дараа зорилтот харилцагчид хэрхэн хүлээн авч, ямар хариу үйлдэл
үзүүлж байгааг судалж мэдэх ёстой.

Идэвхжүүлэлтийн иж бүрдэл
- зар сурталчилгаа
- биечилсэн худалдаа
- борлуулалтын урамшуулал
- олон нийтийн харилцаа
- шууд маркетинг

1. Зар сурталчилгаа
- Бараа үйлчилгээ ба шинэ санааг идэвхжүүлэхэд чиглэгдсэн биечилсэн бус байдлаар
төлбөртэй хийгддэг бүхий л мэдээлэл сурталчилгаа /хувь хүн хоорондын бус/
Зар сурталчилгааны онцлог:
Давуу тал
- өргөн хүрээг хамардаг
- нэг хүргэлтийн өртөг бага
- олон дахин давтан үзүүлэх боломжтой
- компанийн хэмжээ алдар нэр, амжилтыг мөн илтгэдэг

2. Биечилсэн худалдаа
- Компанийн боруулалтын ажилтнууд нэг юмуу хэд хэдэн боломжит худалдан авагчдад
бараагаа үзүүлж таниулах, санал болгох, борлуулах зорилгоор шууд биечилсэн харилцаа
тогтоох үйл явц
Биечилсэн худалдааны онцлог:
- байгууллагын биет төлөөлөгч буюу борлуулагчийг урьдчилан бэлтгэдэг
- Хэрэглэгчидтэй биечлэн уулзаж, хувийн шинжтэй харилцаа тогтоодог
- Бараагаа сурталчилахын зэрэгцээ борлуулдаг.
- Хариу үйлдлийг өдөөх боломжтой

3. Борлуулалтын урамшуулал
- Тодорхой барааны худалдан авалтыг урамшуулан дэмжихэд чиглэгдсэн богино хугацааны,
нэг удаагийн шинжтэй өдөөх арга хэмжээ
Борлуулалтын урамшууллын хэлбэрүүд:
- хэрэглэгчид рүү чиглэсэн
- бх ба бж-чид руу чиглэсэн
- өөрийн ажилтан руу чиглэсэн
 4. Олон нийтийн харилцаа - PR
- Компаний талаар эерэг ойлголт сэтгэгдэл бий болгоход чиглэгдсэн харилцагчидтай тогтоох
харилцааны төрлүүд юм.
Олон нийтийн харилцааны онцлог:
- компанийн болон бүтээгдэхүүний дүр төрхийг хадгалах, хамгаалах
- сурталчилгааны хэрэгслийг ихэвчлэн төлбөргүй ашигладаг
- ухуулга сурталчилгааны хэлбэрээр явагддаг
- хэрэглэгчид сурталчилгаанаас илүү олон нийтийн харилцаанд итгэдэг
5. Шууд болон дижитал маркетинг
- Урт удаан хугацааны тогтвортой харилцаа тогтоох, хэрэглэгчийн хариу үйлдлийг мэдэх
зорилготойгоор зорилтот хэрэглэгч бүртэй тогтоосон шууд холбоо
Шууд маркетингийн онцлог:
- зорилтот хэрэглэгчидтэй нэг бүрчлэн харьцдаг
- хэрэглэгчийн хариу үйлдлийг шуурхай үнэлэх боломжтой
- хэрэглэгчдийн талаар бэлэн мэдээллийн баазтай байхыг шаарддаг
- хэрэглэгчдийг холбоо харилцаа нь компанийн амжилтанд шууд нөлөөлдөг

Идэвхжүүлэлтийн түлхэх ба татах стратеги

1. Түлхэх стратеги

2. Татах стратеги

Идэвхжүүлэлтийн зардлын төсөв тооцох аргууд

- боломжийн хэрээр төсөвлөх
- борлуулалтын тодорхой хувиар тооцох
- өрсөлдөгчийг баримжаалах
- зорилгодоо хүрэхэд шаардагдах хэрээр төсөвлөх

Илэвхжүүлэлтийн зардлын төсвийг тооцоход нөлөөлөх хүчин зүйлс

- Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн үе шат
- Зах зээлийн хувь, зорилтот хэрэглэгч
 - Өрсөлдөөн ба нэр хүнд
- Сурталчилгааны давтамж
- Бүтээгдэхүүний орлох байдал

Лекц 13
Үйлчилгээний болон Ашгийн бус
байгууллагын маркетинг

1. Үйлчилгээний онцлог шинж, ангилал

Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний ангилал

Үйлчилгээ нь компанийн санал болгож буй бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд их бага тодорхой хувийг
эзэлдэг.
- Цэвэр биет бүтээгдэхүүн - Ямар нэг дагалдах үйлчилгээгүй биет бүтээгдэхүүн (саван,
давс)
- Дагалдах үйлчилгээтэй биет бүтээгдэхүүн - Бүтээгдхүүн технологийн хувьд нарийсах
тусам өндөр чанартай туслах үйлчилгээ шаардах бүтээгдэхүүн (машин, гхр утас,
компьютер)
- Хосолсон бүтээгдэхүүн - Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ тэнцүү хосолсон үйлчилгээ(ресторан)
- Дагалдах жижиг биет бүтээгдэхүүн үндсэн үйлчилгээ- Санал болгож буй үндсэн зүйл нь
үйлчилгээ байх (Агаарын тээвэр нь ундаа зууш зэрэг дагалдах биет бүтээгдэхүүнтэй
байдаг)
- Цэвэр үйлчилгээ - Цэвэр биет бус үйлчилгээ (хүүхэд асрах, иллэг, сэтгэл заслын эмчилгээ

Үйлчилгээ бол үр дүн тэр даруйдаа гарч мэдрэгддэг үйл явц буюу гүйцэтгэл юм

Үилчилгээний салбар нь өргөн хүрээтэй тухайлбал:

● Төр засаг - шүүх, хөдөлмөрийн бирж, эмнэлэг, батлан хамгаалах, цагдаа гал команд,
шуудан, сургууль, цэцэлэг
● Ашгийн бус байгууллага - музей, халамжийн газар, сүм, коллеж, сангууд, эмнэлэг
● Бизнесийн байгууллага - агаарын тээвэр, банк, зочид буудал, зөвлөх үйлчилгээ, хувийн
эмнэлэг, хууль, энтертайнмент, харилцаа холбоо, үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлал, жижиглэн
худалдаа гм

Үйлчилгээний ангилал

Эдийн засгийн салбараар:

● Бөөний ба жижиглэн худалдаа
● Тээврийн ба агуулахын аж ахуй
● Холбоо харилцаа, мэдээлэл
● Банк, татвар, даатгал гэх мэт
Үйлчилгээний эх үүсвэрээр:
 ● Хүн /гоо сайхан/
● Машин /АТМ/
Үйлчилгээний үед үйлчлүүлэгч байх эсэх:
● Шаардлагатай / сургалт/
● Шаардлагагүй /үсчин/
Худалдан авах шалтгаан:
● Хувийн хэрэгцээг хангах
● Албаны хэрэгцээг хангах
● Нийгмийн чанартай үйлчилгээ
Эзэмшлийн төрөл:
● Түрээсийн
● Хувийн
Биед мэдрэгдэх байдал :
● Мэдрэгдэх /мэс засал/
● Мэдрэгдэхгүй /боловсрол/
Эрэлтийн шинж :
● Эрэлтийн хэлбэлзэл ихтэй
● Эрэлтийн хэлбэлзэл багатай

Үйлчилгээний онцлог шинж

Үйлчилгээ:
● Үл мэдрэгдэх
● Эх үүсвэрээсээ салшгүй
● Үл хадгалагдах
● Чанар нь хэлбэлздэг

Үйлчилгээний ашгийн гинжин хэлхээ

Энэ нь үйлчилгээ эрхлэгчийн олж буй ашиг нь үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжтай хэрхэн
холбогдож байгааг харуулна. Дараах 5 хүчин зүйлээс бүрдэнэ
1. Үйлчилгээний дотоод чанар (Ажилтныг оновчтой сонгох, сургалтад хамруулах, ажлын
сайн орчин бий болгох, үйлчилгээний бүхий л нөхцөл боломжийг хангах)
2. Сэтгэл ханамжтай, бүтээлч ажилтан (Маш сэтгэл ханамжтай, үнэнч, ажилсаг ажилтайн
байх)
3. Үйлчилгээний дээд зэргийн үнэ цэнэ (Илүү үр дүнтэй, илүү үр ашигтай, хэрэглэгчийн үнэ
цэнийг бий болгохуйц үйлчилгээ үзүүлэх)
4. Сэтгэл ханамжтай үнэнч хэрэглэгч (байнгын хэрэглэчтэй байх, олон удаа үйлчлүүлдэг,
бусад хэрэглэгчдэд санал болгодог байх)
5. Үйлчилгээний ашиг нь эрүүл өсөлттэй байх(үйлчилгээний ашиг тогтмол өсөлттэй байх,
гүйцэтгэл дээд зэрэг байх)
Үйлчилгээний маркетингийн гурвалжин

2. Үйлчилгээний маркетингийн иж бүрдэл

Хүмүүс
- үйлчилгээний эх үүсвэр нь хүн ба машин техник байдаг
- Энэ нь тухайн үйлчилгээг бий болгож үйлдвэлэх болон үйлчлүүлэгчдэд хүргэх чухал
элемент болдог
- Компанийн ялгарлын нэг хэсэг болдог
- Нэмэлт үнэ цэнийг бий блгодог
- Өрсөлдөөний давуу талыг олж авахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг
Процесс буюу үйл явц
- Үйлчилгээг хүргэх нэг хэвийн үйлдвэрлэл
- Гүйцэтгэх үүрэг
- Цагийн хуваарь
- Үйлчлүүлэгчтэй тогтоосон харилцаа
- Ажилтнуудын бие даасан байдал
- Үйлчилгээний үйл явц нь маркетингийн үйл жиллагаатай нийцэж байх
- Оновчтой байх
- Үйлчилгээний хэрэгцээг хнгахуйц давуу талтай , хурдан шуурхай
- Уян хатан шийдвэр гаргах гэсэн үндсэн зарчмуудыг хэрэгжүүлнэ
Бодит нотолгоо буюу орчин
- Үзэгдэх чанарыг сайжруулах
- Имиж бүрдүүлэх
- Үйлчилгээг нийлүүлэх явцдаа хэрэгэгчийн сэтгэл ханамж болон төсөөллийг дээшлүүлэх
- Ялгарал бий болгох
- Барилга байгууламж, үйлчилгээний газрын дотоод тохижилт, цахим хуудас, хэвлэмэл
материал, танилцуулга, тоног төхөөрөмж, лого тэмдэг, дүрэмт хувцас

3.Ашгийн бус байгууллагын маркетинг

- Гишүүддээ үйлчилдэг
- Нийгэм олон нийтэд үйлчилдэг
Асуудлыг шийдэх
- Зорилгот бүлэгтэйгээ амжилттай харилцахын тулд үйл ажиллагааны хүрээгээ тодорхойлно
- Тодорхой боловсруулсан хөтөлбөртэй байх шаардлагатай
- Үнэ цэнээ өгч чадахуйц байх
- Эерэг төсөөлөл, үзэл баримтлал бий болгосноор, бат оршин тогтнож үйл ажиллагаа
явуулна
Хэрэглэхийн ач холбогдол
- Бүх талаараа өснө
- Санхүүгий эх үүсвэрээ бүрдүүлнэ
- Хөрөнгө нэмэгдүүлжүйл ажиллагаа саадгүй явуулах боломжтой

Ашгийн бус байгуллагын маркетингийн үйл ажиллагаа

● Онцлог байр сууриа тодорхойлно
● Эрхэм зорилго зорилтуудаа тодорхойлно
● SWOT
● Үндсэн үйлчилгээ
● Зорилтот хэрэглэгчээ тодорхойлно
● Харилцаанд үндсэн маркетингийн төлөвлөлт хийнэ

Засгийн газрын үйл ажиллагаа:

Ард иргэд, олон нийтийн зориулалттай үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудын нийлбэр цогц

Төр, Засгийн газар дараах салбаруудыг эзэмшдэг:

● Хувийн хэвшлийн хувьд өндөр зардалтай, ашиг олох нь тодорхойгүй, эрсдэл ихтэй салбар.
 ● Ард иргэдийн нийтлэг ашиг сонирхолыг хамгаалах, төрийн чиг үүргийг биелүүлэхэд
зайлшгүй шаардлагатай.
● Нийгэмд чухал, эерэг нөлөөтэй, нийгмийн гишүүн бүрт хүрч үйлчлэх шаардлагатай
● Улс орны тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдалтай холбоотой.

Ашгийн бус байгууллагын зах зээл: Олон төрлийн үүрэг бүхий үйл ажиллагаа явуулдаг боловч
ашиг олох зорилгогүй бөгөөд үзүүлдэг үйлчилгээ нь татвараас чөлөөлөгддөг байгууллагууд

Улс төрийн нам, хөдөлгөөн

Олон нийтийн эвсэл, холбоод
Шинжлэх ухаан, соёл, боловсролын байгууллагууд
Эрүүлийг хамгаалах байгууллагууд
Хэвлэл, мэдээллийн байгууллагууд
Шашны байгууллагууд
Гадаадын сайн дурын байгууллагууд

Ашгийн болон ашгийн бус байгууллагын маркетингийн ялгаа

Ашгийн төлөөх байгууллага Ашгийн бус байгууллага

Маркетинг нь бараа үйлчилгээтэй холбоотой Байгууллага, нутаг дэвсгэр, үзэл санаа, бараа
үйлчилгээтэй холбоотой

Бараа үйлчилгээг мөнгөөр сольдог Үзэл санаа, байгууллага, улс төрийн намыг
дэмжиж санал өгдөг, хандив өргөдөг

Зорилго нь борлуулалтаас их хэмжээний ашиг Маш нарийн нийлмэг, амжилт олох эсэх нь
олоход чиглэгддэг санхуугийн нөхцөл байдлаас хамаарна

Маркетингийн үр дүн нь хэрэглгэгчийн төлж Гишүүд дэмжигчийн санал, хандив,

буй мөнгөөр хэмжигддэг тусламжаар хэмжигддэг

Эдийн засгийн хувьд ашиг олж болох зах Зах зээл дэх эдийн засгийн хамгийн үр ашиггүй
зээлийн сегментүүдэд төвлөрдөг салбаруудад явагддаг

Хэрэглэгч хэмээх ганцхан төрлийн Түнш, дэмжигч гэсэн 2 төрлийн

үйлчлүүлэгчтэй үйлчлүүлэгчтэй

Лекц 14
Глобал маркетинг

1. Глобал маркетингийн орчин

-Зорилтот зах зээлээ тодорхойлох
-Өрсөлдөгч
-хаана үйлдвэрлэх

Глобал маркетингийн шийдвэр гаргалтын үе шатууд

● Глобал маркетингийн орчныг судлах
● Глобал зах зээлд ажиллах эсэхээ шийдэх
● Зорилтот улс орон, зах зээлээ сонгох
● Гадаад зах зээлд нэвтрэх арга замаа тодоройлох
● Глобал маркетингийн хөтөлбөрөө боловсруулах
● Маркетингийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх

- Глобал маркетингийн орчин

1. Олон улсын худалдааны систем
- Улс орнуудын худалдааны саад, хязгаарлалт (гаалийн тариф, квот, гадаад валютын хяналт,
тарифийн бус зохицуулалт )
- Олон улсын байгууллага, олон талт хэлэлцээрүүд (Дэлхийн худалдааны байгууллага, Бүс
нутгийн чөлөөт худалдааны хэлэцээр )
2. Эдийн засгийн орчин
- Улс орнуудын үйлдвэржилтийн бүтэц
- Улс орнуудын орлогын хуваарилалт
3. Улс төр, хуулийн орчин
- Улс төрийн тогтвортой байдал
- Засгийн газрын хүнд суртал
- Тухайн улсын гадаадын бизнест импортад хандах хандлага
- Мөнгө санхүүгийн зохицуулалт

4. Соёлын орчин
- Маркетингийн стратегид соёл нөлөөлөх
- Маркетингийн стратеги нь соёлд нөлөөлөх

Глобал зах зээлд ажиллах эсэхээ шийдэх

● Бусад улсын хэрэглэгчийг хүсэл, хэрэгцээ, зан төлвийг ойлгож чадах уу?
● Тэдэнд өрсөлдөхүйц бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг санал болгож чадах уу?
● Соёл, бизнесийн практикт нь нийцэж ажиллаж чадах уу?
● Гадаад хүмүүстэй хэлэлцээ хийж, тохиролцож чадах уу?
● Компанийн менежерүүд олон улсын зах зээлд ажилласан туршлагатай юу?
● Улс төр, хууль эрх зүйн орчинд дасан зохицож чадах уу?

Нэвтрэх зах зээлээ сонгох

Хүн ам зүйн хүчин зүйлс

● Боловсролын түвшин
● Хүн амын тоо, осолт
● Насны бүтэц

Газар зүйн хүчин зүйлс

 ● Цаг уурын онол байдал
● Газар нутгийн хэмжээ
● Хүн амын суурьшил - хот, хөдөө
● Тээвэрлэлтийн бүтэц, зах эээлийн нээлттэй байда

Эдийн засгийн хүчин зүйлс

● Орлогын хуваарилалт
● ДНБ хэмжээ өсөлт
● Үйлдвэржилтийн бүтэц
● Байгалийн баялаг
● Caнхүү хуний нөөц

Нийгэм соёлын хүчин зүйлс

● Хэрэглэгчдийн үнэт зүйл, итгэл үнэмшил, амьдралын хэв маяг
● Бизнесийн соёл, хандлага
● Соёл ба нийгмийн хэм хэмжээ
● Хэлний ялгаа

Улс төр, хуулийн хүчин зүйлс

● Улс төрийн тогтвортой байдал
● Глобал худалдаанд хандах хандлага
● Засгийн газрын хүнд суртал
● Мөнгө санхүү, худалдааны зохицуулалт

Тухайн зах зээлд ямар арга замаар нэвтрэхээ шийдэх

Маркетингийн стратегийн сонголт

1. Стандартчилсан
- Компани олон улсын зах зээлд маркетингийн нэг л стратеги буюу нэгэн адил марк иж
бүрдлийг санал болгодог
2. Тохируулсан
 Ялгаатай стратеги буюу тухайн улс орон хэрэглэгчийн онцлогт тохируулан өөр өөр иж
бүрдлийг санал болгодог

Маркетингийн хөтөлбөр
● Шууд өргөжилт
● Бүтээгдэхүүн тохируулах
● Зар сурталчилгаа тохируулах
● Бүт ба сурталчилгаа тохирууулах

Үнэ
- Зорилтот зах зээлийн худалдан авах чадвар
- Нэмэлт зардал
- Үнийн ялгаварлал
- Валютын ханшийн нөлөө
- Улс орнуудын үнийн зохицуулалт
Суваг
Олон улсын худалдаачид -> улс хоорондын суваг -> улс хоорондын суваг -> эцсийн хэрэглэгч

Лекц-15
"Тогтвортой маркетинг, маркетингийн ёс зүй"

1. Маркетингийн талаарх шүүмжлэл

Шүүмжлэл ирдэг субьектууд:
➢ Хувь хүн
 ➢ Нийгэм ( олон нийт)
➢ Бизнесийн байгууллага

Хувь хүний шүүмжлэл:

● Жижиглэн худалдаачид хэт өндөр үнээр борлуулдаг
● Хуурамч сурталчилгаа явуулж, төөрөгдүүлдэг
● Худалдан авагчдад шахалт үзүүлж худалдаалдаг
● Дууриамал, аюултай, найдваргүй бүтээгдэхүүн худалддаг
● Бүтээгдэхүүнийг зориуд хоцрогдолд оруулдаг (моод, загвар хурдан хуучирдаг)
● Ядмаг хэрэглэгчдэд тааруухан үйлчлэх (ялгаж харилцдаг)
● Өндөр үнэтэй худалдаалдаг. Хуваарилалт, сурталчилгаа урамшууллын өндөр зардал, үнэ
өндөр. (5 центийн эмийг 25-аар худалддаг)

Олон нийтийн шүүмжлэл

● Заавал шаардлагатай бус хэрэгцээг хангах, эд зүйлийг хэт шүтэх үзэлтэй болгодог
● Нийгмийн бүтээгдэхүүн хэт цөөн
● Соёлын гажуудал, бохирдол

Бизнесийн байгууллагуудын шүүмжлэл:

● Өрсөлдөгчийн ёс зүйгүй үйлдэл
● Зах зээлд нэвтрэхэд саад тотгор бий болгодог
● Маркетингийн шударга бус өрсөлдөөн

2. Тогтвортой маркетинг түүний зарчимууд

Тогтвортой маркетингид байгууллагын төдийгүй хэрэглэгчийн оролцоог

чухалчилдаг. Тогтвортой маркетингийн үзэл баримтлал нь дараах зүйлсийг цогц байдлаар авч
үздэг. Үүнд:

● Хойч үеийнхээ хэрэгцээг хангах

● Хэрэглэгч болон бизнесийн байгууллагын өнөөгийн хэрэгцээг хангах
● Нийгэм, байгаль орчны хариуцлагатай үйл ажиллагааг бий болгох

Тогтвортой маркетинг үзэл баримтлал, хандлага

● Маркетингийн үзэл баримтлал /хэрэглэгч хэрэгцээ одоо, бизнес хэрэгцээ одоо/
● Стратеги төлөлвлөлтийн үзэл баримтлал /хэрэглэгч хэрэгцээ одоо, бизнес хэрэгцээ
ирээдүй/
● Нийгмийн маркетинг үзэл баримтлал /хэрэглэгч хэрэгцээ ирээдүй, бизнес хэрэгцээ одоо/
● Тогтвортой маркетинг үзэл баримтлал /хэрэглэгч хэрэгцээ ирээдүй, бизнес хэрэгцээ
ирээдүй/
Тогтвортой маркетингийн зарчмууд

Хэрэглэгчид чиглэсэн маркетинг

● Маркетингийн үйл ажиллагааг хэрэглэгчийн зүгээс харах
● Нэн чухал үнэ цэнийг хүргэх

Үнэ цэнэд чиглэсэн маркетинг

● Хэрэглэгчийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэхүйц хөрөнгө оруулалтыг хийх
● Хэрэглэгчдэд үнэ цэнэ бий болгох

Санаачилгатай маркетинг
● Компани нь бодит бүтээгдэхүүн ба маркетингийн хөгжлийг байнга эрэлхийлж байдаг.

Үүргээ ухамсарласан маркетинг

● Эрхэм зорилгыг бүтээгдэхүүний бодлогын хэмжээнд бус нийгэмд чиглэсэн өргөн хүрээтэй
тодорхойлох

Нийгмийн маркетинг
● Компани маркетингийн шийдвэртээ дараах зүйлсийг анхаарах шаардлагатай.
➔ Хэрэглэгчийн хүсэл сонирхол
➔ Компанийн өмнө тавигдаж буй шаардлага
➔ Хэрэглэгч ба нийгэм, олон нийтийн урт хугацааны сонирхол

Бүтээгдэхүүний нийгмийн ангилал

Ашиг тустай бүтээгдэхүүн /Salutary products/
● Урт хугацааны ашиг тус бага, богино хугацааны сэтгэл ханамж багатай бүт. /Ж: зөвхөн
хүйтний улиралд өмсдөг, чанартай сайн гутал/
Дутагдаж буй бүтээгдэхүүн /Deficient products/
 ● Богино хугацаанд үр дүн өгөх нь бага, урт хугацаанд ашгаа өгөх /Ж: бүтээгдэхүүний орц
найрлага нь шаардлага хангахгүй, сонгосон материал нь зэрэглэл доогуур, үүргээ дутуу
гүйцэтгэж байгаа зүйлс/
Хүсч буй бүтээгдэхүүн /Desirable products/
● Сэтгэлд нийцэх бүтээгдэхүүн, маш хурдан хугацаанд өндөр сэтгэл ханамж өгнө, гэхдээ урт
хугацаанд ашиг тус багатай. /Стандартад одоо нийцэж байгаа, ирээдүйд өөрчлөгдөх
бүтээгдэхүүн/
Таашаагдсан бүтээгдэхүүн /Pleasing products/
● Урт хугацаанд ашиг тус өгдөг бөгөөд богино хугацаанд ч сэтгэл ханамж өгдөг. /эко
бүтэээгдэхүүн/

Байгаль орчны тогтворт хөдөлгөөн

Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хөдөлгөөн (Consumerism)

● Иргэд болон төрийн байгууллагааc санаачлан хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах ажлыг зохион
байгуулах (хэрэглэгчийг ямар нэг байдлаар хохироохгүй байх үзэл)
Байгаль орчныг хамгаалах хөдөлгөөн (Environmentalism)
● Хэрэглэгч, бизнесийн байгууллага, төрийн байгууллага зэргээс санаачилж, байгаль орчныг
хамгаалах, сайжруулах зорилгоор хийж буй зохион байгуулалттай хөдөлгөөн юм.
3. Маркетингийн ёс зүй

- Тогтвортой маркетингийг хэрэгжүүлэхэд ёс зүйн асуудал нь маш чухал юм.

Маркетингийн ёс зүйгүй үйл ажиллагаа нь хэрэглэгч төдийгүй нийгмийг бүхэлд нь хохирооход
хүргэдэг. Энэ нь байгууллагын нэр хүнд, ашигт ажиллагаанд нөлөөлж, эцэст нь дампууралд ч
хүргэж болно.

Компани он удаан жил амжилттай бизнес эрхлэхийн тулд:

● Тогтвортой маркетингийг хэрэгжүүлэх
● Маркетингийн ёс зүйтэй үйл ажиллагаа эрхлэх нь чухал.

Бүх менежер сайн ёс зүйтэй байдаггүй учир удирдлагын зүгээс "Байгууллагын маркетингийн ёс
зүйн хэм хэмжээ"-г боловсруулан хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

Мэргэжлийн холбоодын зүгээс аливаа байгууллага ёс зүйн дүрэм боловсруулан

хэрэгжүүлэхийг зөвлөдөг. Жишээ нь: Америкийн Маркетингийн Холбооноос маркетеруудын ёс
зүйн дүрмийг боловсруулахдаа дараах зарчмыг баримтлахыг зөвлөдөг. Үүнд:
● Хохирол учруулахгүй байх
● Маркетингийн үйл ажиллагаанд итгэл төрүүлэх
● Ёс зүйн үнэ цэнийг бий болгох

Компанийн маркетингийн ёс зүйн бодлогод дараах асуудлуудыг тусгах бөгөөд энэ нь

компанийн нийт ажилтнуудын удирдамж болно. Үүнд:
● Хэрэглэгчийн үйлчилгээ;
● Бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх;
● Зуучлагчидтай харилцах харилцаа;
● Зар сурталчилгааны стандарт;
● Үнийн бодлого;
● Ерөнхий ёс зүйн стандарт.