12/9/2018

Eva Musyrifah,M.Si
BENTUK-BENTUK TAK
TENTU
1 Kalkulus Diferensial
Pertemuan 15
Eva Musyrifah, M.Si
 12/9/2018
 Perhatikan 3 buah limit berikut :

sin x x2  9 f ( x)  f (a)

Eva Musyrifah,M.Si
1. lim 2. lim 2 3. lim
x 0 x x 3 x  x  6 xa xa
 Bila masing-masing titik limitnya
disubstitusikan akan menghasilkan 0/0, tetapi
bila dihitung nilai limitnya hasilnya dapat
berbeda-beda.

 Bentuk demikian disebut Bentuk Tak Tentu

2
TEOREMA 1: ATURAN L’HOSPITAL UNTUK
JENIS 0/0
 f ' ( x) 

12/9/2018
 Andaikan lim f ( x )  lim g ( x )  0. Jika lim 
x u x u x u g ' ( x ) 
ada,(bisa takhingga), maka :  

Eva Musyrifah,M.Si
f ( x) f ' ( x)
lim  lim
x u g ( x ) x u g ' ( x )

 Lambang u mewakili a ,a-, a+, atau 

3
CONTOH :

12/9/2018
 Tentukan limit berikut:

Eva Musyrifah,M.Si
sin x x2  9
1. lim 2. lim 2
x 0 x x 3 x  x  6

x 2  3 x  10 tan 2 x
3. lim 2 4. lim
x2 x  4 x  4 x  0 ln(1  x )

4
PENYELESAIAN

12/9/2018
sin x Dx sin x cos x
1. lim  lim  lim 1
x 0 x x 0 Dx x x 0 1

Eva Musyrifah,M.Si
x2  9 2x 6
2. lim 2  lim 
x 3 x  x  6 x 3 2 x  1 5

x 2  3 x  10 2x  3
3. lim 2  lim 
x2 x  4 x  4 x2 2 x  4

tan 2 x 2 sec 2 2 x 2
4. lim  lim  2
x 0 ln(1  x ) x 0 1 /(1  x ) 1
5
CATATAN :
 f ' ( x) 
lim 
1. Kadangkala x u  g ' ( x)  juga mempunyai bentuk

12/9/2018
0/0. sehingga kita dapat menerapkan Aturan
l’Hospital kembali.

Eva Musyrifah,M.Si
Contoh : sin x  x
Tentukan lim 3
x 0 x

2. Aturan ini dapat digunakan untuk limit yang

mempunyai bentuk taktentu 0/0

6
TEOREMA 2. ATURAN L’HOSPITAL UNTUK
BENTUK-BENTUK JENIS /

12/9/2018
 f ' ( x) 
 Andaikan lim f ( x )  lim g ( x )  . Jika lim 
x u x u x u g ' ( x ) 
ada (boleh takhingga), maka  

Eva Musyrifah,M.Si
f ( x) f ' ( x)
lim  lim
x u g ( x ) x u g ' ( x )

 Lambang u mewakili a ,a-, a+, atau 

7
CONTOH :

12/9/2018
 Tentukan

Eva Musyrifah,M.Si
1. lim x
x  e

ln x
2. lim a
x  x

ln x
3. lim
x 0 cot x

8
PENYELESAIAN
x 1
1. lim x  lim x  0

12/9/2018
x  e x  e

ln x 1/ x 1
2. lim a  lim a 1  lim a  0

Eva Musyrifah,M.Si
x  x x  ax x  ax

ln x 1/ x
3. lim  lim 2
x 0 cot x x 0  csc x

 sin 2 x
 lim
x 0 x
 sin x 
 lim   sin x    0.1  0
x 0  x  9
BENTUK TAK TENTU 0.

12/9/2018
0 
 diubah ke bentuk atau
1 1

Eva Musyrifah,M.Si
 0
 Contoh :
Tentukan :

lim tan x  ln sin x 

x 
2

10
PENYELESAIAN

12/9/2018
 ln sin x 
lim tan x  ln sin x   lim  
x x   cot x 

2 2

Eva Musyrifah,M.Si
 1 
  cos x 
 lim  sin x 2 
x  
2  csc x 
 
 
 lim  sin x  cos x   0
x 
2

11
BENTUK TAK TENTU  - 

12/9/2018
 Samakan penyebutnya sehingga berbentuk 0/0
atau /
 Contoh :

Eva Musyrifah,M.Si
Tentukan
 x 1 
lim   
x 1  x  1 ln x 

12
 PENYELESAIAN :
 x 1   x ln x  x  1 

12/9/2018
lim     lim  
x 1  x  1 ln x  x 1   x  1 ln x 

Eva Musyrifah,M.Si
 ln x  x.1 / x   1 
 lim  
x 1 ln x   x  11 / x 
 
 ln x 
 lim  
x 1 ln x  1  1 / x 
 
 x ln x   ln x  1  1
 lim    lim  
x 1  x ln x  x  1  x 1  ln x  2  2
13
BENTUK TAKTENTU 00, 0, DAN 1

12/9/2018
 Lakukan penarikan logaritma.
 Contoh :

Eva Musyrifah,M.Si
Tentukan
lim x  1
cot x
x 0

14
PENYELESAIAN:
lim x  1

12/9/2018
cot x
x 0 

misalkan y  x  1
cot x

Eva Musyrifah,M.Si
ln y  ln x  1
cot x

ln( x  1)
ln y  cot x  ln( x  1) 
tan x
maka
ln( x  1) 1 /( x  1)
lim ln y  lim  lim 2
1
x 0 x 0 tan x x 0 sec x

15
 12/9/2018
 Karena y = e ln y, dan f(x) = ex kontinu, maka

Eva Musyrifah,M.Si
maka

x 0 x 0
x 0

lim y  lim e ln y  e lim ln y  e

16
LATIHAN

12/9/2018
 Soal-soal 9.1
 Soal-soal 9.2

Eva Musyrifah,M.Si
17