—— Podsieny rn Podrecznik opracowany pod kierunkiem dr hab. ing. Mariusza Olszewskiego profesora na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej Absloteka Ghowna Woiskoma| Akademi Teerricne} és | SE eure ser sexracowanio merytoryezne tekst ‘ot hab. na. Mariusz Osszovs aeeaaazo Redskcj: Agnieszka Graybek Redaktor prowadzaoy: Stanislaw Graybek Do opracawania pocrecznika wykorzyslano materaly 2 pubikack EA, Warszawa 2003 ll, FEA, Warszawa 2008 2a zo0d9 wydawnictwa Europe-Letvmitel, Nourney, Vollmer GmbHE&Co, KG, 42781 Haan-Gruiten (Germany) fo nauezania sawodu technik mechatronik technikum ra. podslawie opin rzeczoznaweow: gt ina. Henry Krystkowiaka | dna Numer dopuszezenia: 18/2006 © Wydawnictwo REA sj, Warszawa 2006, Wydane 2010 ISBN 978-69-7141-5166 email hanclowy@rea-s.pt jeqo wezyetkle pomace dyaktyeane chronione sa prawem. Kaidorazows jogo W innyn nz zast-zezonych prawem praypadkach, wymaga uprzedniego, Mochatronica, roomy sprostalg ko wtedy, gy spelnig vymagania mechatroni - korzystne™ iaicanego, eloktotachnicznogo, eletroniczne- Podrecenik .Podstawy mechatronik” speina wszy gana podstony programe] w za ‘uczania bioku programowego \worowodza 3 fave 2 rt wprowads 36 nzynleréw i wykladowcbw akademickich Poltechniki Warseav- Plenwszyinw polskich uczeniach technicznye, Wycziale nakazy ~ na 26ltym ta. Kaady glouny podrozdzial koncay sig plana nabyla wied2g ~ to ezesci tekst, podabnie jak preyktacy, umieszczono na fzarym te. Korzystanie 2 podrgeznika uatwia obszerny indeks nazw wyréenionych w tekscie pogtubions cexcionka, Autoray dzigiaja zespolowi recenzentow 2a wnikiwe uwvagh ~ beda wczigc “te Czytelnkom za sugasto 2nian uzupenien Dla wycawnictwa yd one wang pomaca w przyotome jrych wan podrgeznia, Mariusz Olszewski22 2a 24 Etgonoriczne stenowisko pr Ergonomicane ureaeze 2.1.2 Obeigzenia wywolane praca zal pracy ia wywolane organizacia pracy Werunki bezpleczne} pracy 22.1. Obowiazuace preepisy | dyraktywry 22.1.1" Ustava o ogbinym bezpieczedatre produitow 22:12 Praapisy, dyrokiyny, normy 2213 _Praapisy 0 zapobioganiu wypadom 222 Oznskowania dotyer 222.1 Oznakowanie materialow niobezpiecenych 2222 Znaki bezpiocaenstwa 228. Bezsiecane viythowa 224 Odties | sradk octvony Praca z urzqdzeniami eloktrycznyrn| 28.1. Ogéine warunki zasiania elektrycane go 22.2. Podstawowe pojgcia 23.3 Zagratenia spowodowano pracg 2 w2adzaniameeleycznyi 293.1 Dalalane pradu elekryeznago na organizm calouteka 233.2 Kompatybinose elokromagnetyczns Bezpioczna praca 2 uztzeriami coktyeenyni 2as 204.1 Piet regul bezpieczne| oracy 2 ureqdzeniaml eisktycenym! 2aa2 8 praca w pobliInsialas} znajulacych sie pod napigclam 2343 Bezph aca prey wykonywan robot na stlacy _znajuaes| sig pod napigciom 298 Octrona preeciwporazeniowa 296.1 Ochvona praed dotykiem txzposredim i potrednim 23.52 _Ochrona praez bardza nse napigcle 23.53 Ochrona przez ogranlczonie energi rozladowaria 2354 Ochrona presciwpocazeniowa w warunkach normaly fochyona raed dotykiam bezposrednim lu ochrona podstawowa) 2355 Oehrona przsciwporazaniowa w warunkach awaryjnych fochvona ‘olykiem posted inkach zagrozenia) 2056 2asr 2358 faniczne oddaletenio abwodow 2359 jone lokalne polgczenia wyrévmaweze Praca z urzadzoniaml pneumatycznymi 24.1 Zagrozenia spowodowane praca 2 urzadzeniami cresatyeany 242 Preepisy dotyezace bezpiacznoga Utytroma 2blorikow eénicnionyeh 24.8. Bezpieczna praca 2 ureadzeniami prcum enya wert ‘spi Wesel | as | 26 22 aa Praca 2 urzqdzeniam hy a 251 2 urzadzeniamlhyerauicanyii 56 252 Dzlalaniacleczy hycraulicenyeh na organizm erloufska|jooe srodonisko 58 258 Bezplecena praca 2 uraqdzaniamhycraulcznym 56 BBezpleczna praca z ureqdze ystemaml mechatroni¢znymi 87 264 igwalgea usuualace aléwne zagrozenia, 59 262 Postopowanie powypadkowe a 263 Cchrona preeclupozarowa | posigpowanie w pr2ypadku pasar 89 26. Postgpowaniez mat ezpeczryma 60 26.5 Wylycane UE dla zapewniania bezpieczna| pracy urzadasa i sysernow 60 ‘Wiywrarzanio napigciaelekryeznego iodzaje nappa 8.4.6.1" Wiethosc charakteryujace pole magnetycene ‘2 Materialy magnatyeane jowa obwodu peed stalogo 'w obwadile prac salego 822 Reays 3221 Budowa rezystoro ch wladsivodct i oznaceonia 82.22 taczonie szaregowe rezystorow 3.22.3 Laczenieronnoiagia reaystorow 13224 Szerogawe' rownalegle laczonierezystordny 32." Kondensatorw ebwoda pra s 3234 Lgozenie szoragowe ron ‘obwodzio prac stalogo ie parametrw obwodsw pradu siago 2 jecriym i klikora Brédiami tustalone w obwodach pred stalego 3921 3322 3323 1090 93:9. Kondensatorw obwodie pracu preemionnage 8344 Cowka w obwodzio pred preamiennego 934.1” Budowa cowek ich wascwosel 3342 ukeyina cewkt 3343 row obwodéw pradu preemionnego 2 rzystora wan (Obwody F.C) szorogowo RC i RL 2352 Obwody rownologio RC AL 33583 ‘9 Kondoneatorze 3354 Stray w cowce@ _ Spis wesei 1 4934 210 4332 et a 4aa3 223 . 4334 ‘lladow kombinacyinyen Bet 434 Udy selaiencyine 226 4.3.44 Asynchronicane presrauink AS 206 41342. Synolvonicene preerutniki JK 27 Zastosowania ukladu guiazdy i jiaia 4343 smi epctronicme! wyretronteme 20 3.43 UMlady kompensasii mocy bier) | eee acura zat | 4a Uxtady eytrowe 235 441. Budowa ukiadb cyrowego 235 442. be ear aaen 239 4422 eee 4423 24a 4.44 Uilady kombinacye | sskwencyjne 240 4315 UMady 0 stalym programie oraz ulady p 246 ne zr 258 27 260, 262 28 266 4223 _Lasery polprzewodnkowe ase 423 Tranzystory are 4234 A 422 28 4233 276 4234 a a 4235 iases aa 43 5.25 Zane pnoumatyezny ‘ ealzacj | podstawowe param bramokw tochnco seston fied konbinaaytt nnn enn : 5251. Budowa zawors roads 433. Ullady kembinacyine -reallzaveanyeh przez system. ‘Zanacnose cechy, ingereneia oporators-czlowioka w systom jest kosztowr ‘inyen okresowyin wahaniom zwiqzanym 2 fjelogiezng gotowotcla ciowioka do wykorywania pra- Gy prowacla do obciaze fayeznyeh | paychicznych, kbtyen skutkarn sa wack! selwosel eystomu, 2 ‘wascivosel system ogranicza mod chatvonicanyen 6a (90 warstva wosity, lobia W no) Owe o alebokosc Emienajace| sig w takt degan membrany ~ ta sama bbambusowa lub metalowa igla, przenoszac drgania 2 wydlobionego rawa na membrane, pozwalala na {jako stancard preyigto wtedy 78 abt ‘ego ramienia 2 o2adzonq gla oraz praede wszyst- kim wamocnienia 3 (os. {ronicznych ukladéw autematycznego sterowa sugeych problemy prowadzenia, koordyn Standard obretow pity (33 polawiala sip pirwszo gremofony stereofoniczne. hiemateriainych mosivosel Ksztaltowania wi 1-45 oben). W 1950 t lementow i zespolow ksztaujaoyeh 0 eh zmlany, wymiany Iub optymalizag. Oprogramowanie, mantar systemu mechatronicenego, w polaczeniu z konsokwort ‘danyeh procesowych, zapewria snabe cochy: pozostawanie matetilnych = mechanicznych el ikompulerowego przstwarzania | przes bade bardeoj Korzyst- aniczenia 9-30 r02- Fk komputerowe] i pomiarove}, Tasmma magnetye2 fia okaze sie doskonalym ~ w zesadze do czasow 2adzeniami. Magnetoton ‘04 1963 r, magnetofon kaseto- 1, wynelezionym przez Tomaaza Ecizonat w 1877 r, jednym z plerwszych urzadzeh co zapis via dwigh, pr eee epoca ek 8. 3) wykorzysiu jeszeze dost zlozone me ania dbwighs, prayteietdzona do membrany ila, lzgajgc sig po powierachnl walea pokey Fy. Paton ~ proton meehanlam [Rys. 3 Praenosny megnetoton kasstowy przetom tt et porate ruc NSS paaeowcy ona. pony ope eg ‘gramofon cyrowy-- odtwarzeez CD | okay vblosege Wek2 {1:1 Syria rinych zasad deilania ureqdzehzintogrowanych w estemie mechatroniczaym | 5. goign rdtnjch zasad ceilania uraqczeh 2ntegrowarych w systomie mechatroreznym 1.2mm i fede zowane} pow nalogowa, wemacniajg sygn lips poczatkowo tylko fia nognikow bez danych | programow w technice kempulerowe oraz W technice Programowalnego stero- a2eniar lo ata 10 ju dominacja odt .n}(nazywanych powszechnio ipodam! Wl ‘Odtwarzaczam plikow mp2 ~ w raczywistoscstosowane eq jeszcze Inne metody kompres) plkow, np. aac). W tych odtwarzac tow mechanieznych lub elekiromechanicznych recukowaine do Korpusu obudowy ‘Sarva paige lash, padobnie ja jako wygodny nosnik stetownik ye raed system acai tuna cyrowy epoedl przetwarzania tych sygnaléw w ukladzio storowania tq Yjednolicong postacia 1.1 Synergia roznych zasad dziatania urzadzen | zintegrowanych w systemie mechatronicznym cj rachonania unger, matey bop astm) mechancengo, Mra jan jut w rozdzale 1 nloma ronezneno, pozwala na przeleci przez system me: ining zdol- yowanie sensoc6w zreaizowanyin przez wertotel granicznych, meldowanie sytuac)| awaryjnych, 2apewnienie daislania lub zalczyma- ‘ie pracy systemu w przypadiu pojawienia sig wybranych uszkodzes, fagnoza uszkodzah, Koordynacia systomou czactkowyeh w systemach zlozonych, zarzq- ‘dzaniaeystemami zlozonym| ~ Jest to tz. najwy2e2y lub gory poziom dziaania, us nawet prasjgce przez procesar system mechatronicznego odpowiedziainosei za najnizszy poziom ‘aisonia odcigéa utytkownika | pozwala muna zwrécenio wieksz0) uwagl na zadania wyzszego poziomu Ina gléwny eo, jakim jest ubykowarie system.“ rene srngowarych eye mes yori tench Zand aia rene regroanychw aye mechatericzyn 45 Tomurited uceaand | fl seman an = | peapaony —— wren foi wae. zsnice inceea) | svoaty | rome f a oi ppemaceny ast nrg oo sens A ‘ ae (peer plies say ieecemhvseray) sri pac | syonay oe wetkoget aiacalace yeh regulary eyioma mochavonicznapo na prayed nego est, podobnie jek w praypacku sensorow, hosel prot mapa potraktowenia ureqdzenia wykonawezego jako czastkowego systemu (tb podsysterma) me chatronieznego 2 wlasnymi sonsorami,procesorem | sktustoramt 1u machatronicenega mate byé wykoraystana w bardzo 162 ie syste jan, 22 eerowanymi Komputerowo elementam ruchomyeni Suz merzacymi ponad prergs = npatzae textv6 4 Synorgia réanych zasad dralania ueadzeh ntogrowanych w systemie mechatronicznym © ktuator dosuwa ‘do powierzchnl zgrzewanych blach 2 tak nastawiang predkosein, aby {wr chwal ich zotknigla slg 2 'gezonyrn blacham! predkaée bya rovma zoru ~ zapobioga to Uderzenit rod jedeztalconi blach (ruch roboczy), Ue leu woodnio Z prayiela charaktrystyka — lle doctsku elektrod do powierzchn! zarze swanyen blach, 1s po aviagnigel zadane| sly cocisku procesor zqrzevadia wysyla sygnal wigezenia pradu zgrzevalg- ego, «po zaprogramowanym czasle zgrzewania | wylaezeniu pradu aktuator odsuwa elektrody z modivie Pajwiguera predkose!g ruchu od punktu zgrzevania (rich jlow ‘spo zzleciu poryc) wycofania elktrod procesor agrzowadta wysy {htadu steronenia robatem ~ robot preemieszcza zorzowadto do| Ton = mechatronicany, aut aly wnglad zgrzeiny prry jecnaczesne zdecydowane kreiseym czasie cyklu w porbwnaniu ze 2grz=va- lem konenejonalyn. \Wbudowie mechatronicznego zgrzewadta wykorzystano (ys. te na poprzedniestrone) © ay sensory, > Gis ezufnik plezokrystaliczne cignienia povstr2a w Komorach stownika aktuatora, pozwalajace na ostarczane da sown ‘» denignlowy mechanizm kinematyceny preekszialcsiacy rich Knowy toczyska stownika altustora Ww rach Katowy elektod icanego, synergicenych cach zgreewadia zalczyénalezy 1 intog ryczne — konstukoyjne polaczeniaczujnikow sonsorOw cinlonia 2 kar alam! wafsciony porcjonainego | polgczen cxunika polozenia 2 tocayskiom silowniks, «+ nyposatenie 2gewacla we wasny wenngtrany system Komunlkacyiny opiymalizujgcy praesylane Drzehvornika slektromecianicanogo 23Woru Pro Do charaktrystycanych dla rozwigzania mechat evingtrang magistralgsleciowa z nadczednym ukladem sterowania, anoatyke czalania soneorow | aktuatorazgrzewadla, race pit obwodow elektronicznych mikrokomputera z mechanicenyml ele- 11 4 Zamiknigcie aktuator, seneorow | procesora-sterownika we wspéinym korpusie serwojednostk na- pedowo-steruace) zorzevada, umalwalqce w przypacku await szybkq wymiang calego zespolu 1.2 Systemowe podejscie przy projektowaniu urzqdzen i systemow mechatronicznych erdyscyninarmosé mechatroniki zmusza do innago podelscia pry projektowanlu urzadzef, maszyn fom, ni ial to migjsce w preypadku rozwigzah konwencjonalhych ‘90 sig postepu mechaniczne £9 ~ Projekt konwencjonalny Projekt mechatroniczny Tradyoyjna koncepeja rozwigzania ‘Stuclum wilu moaliych rozwiqzan powstalyeh a podstawie riekorwtencjonalnyoh metod rezerazyaania pobimoxe Prowadzenia projektu zgedniezjednorodna | Wyb6r ozwigzah czastkowych na podstavie koncepcja rozwigzania bbada modeliteoretycznych i eksperyme | Wykorzystanie dostgpnyeh modulow rmachatronicarych oraz przenoszerie datas mocharicznych do obszaru sterowania | oprogramowaria \Wykorzystanie Konwencjonalnych elementow i zespoléw mechanicznychi eleKtromechanicanych Zapouienie dokladnoéel i jakatel prane omar | rogulale Zapewnienie doktadnose | koto przez 2awginie tolerancl wykonawezyoh | dopus2cza- ‘yet ian wartose\ parameter ‘syanalow pray pomacy yen polaezsn kablowyeh ray ‘Sterowanie paramatami dzslan mechanicanyeh Pomjani wpiyrd wiakosclniemierzainyeh Ciagle nadzorowanie, wizulzaca sianow | awaryinych i ciagnosiyka uszkodzeh | ‘Alarmowaniegraniczrych wartoéel parametréw “warty, lek zamkalgly we wapdlnym Kadlubie 92939niu urzqdzof systemow mechatronicznych 18 1.2 Systemowe podeécie prey prja cae eacpaee Robotyka a SN ineynionia Precyzyina (sm {cn (aan ™ —_ ~ 7 projextulacego ven) MECHATRONIKA paneer Inzynioria i Y cmam He A eth ‘ss Atta), fecuay iH eta |Srty rwtnti aningsane Pana jace w czasie rzaczyuisty, ci aroun corysiywane arzpdia progra- smowego do prablamu projeKtowania urzadzeh | maszyn mecha :nych ci lacy na naprzemienrym stosowaniy rawrdzaniem wynik | jego 2gadnoscl Dotychezasowe doswiadezenia preemystu wskazua, 20 optymaine sq tu dwa podejscia: yo realizaci danego projekt, wykonula i daedain wyozwiqzanie: ys. 1 = mapa popladowe Rye. 2- praykad rors obatga, waustzaca, okamontowensa yt 2 rayhad rozvlzania mechatroniezeg ubiads nopgdowegostanowska badawezogoEa 11.3 Prayklaly urzadeh | systemén mechatronicznych (0d wyprodukowania w 1971 « plenwszego_ulladu scalonego pocwajanio co wa fat, a obscnia nae | vat nchanny sie tos itl rohan Ce 4.3 Pryliady uragazet systembw mechatronieznych_ ‘etypowymi pracosami produkcyny lement6w technikami ka maszyno- «= projektowania | prayootowania prototypu, 1dach produkcylaych wepe rez mechatronike’ dolyczy2 1.3 Praykiady ureqdzan tsysteméw mechatronicznych sited urzaczeh systemé mechatrnicanyeh bo powszochnie juz znanych i chelnie wykorzy- Siywanych produktow mechatronicanych, prod: Rawenych praae wepélezesny preemysl, mozna alieye urzqdzonia gospodarstwa domowego, np. vane eyirowo pial rt blurOMy, np. Kopiark, drukark aso. %, ‘samolnym, nedolgeny, ‘Cone apt onary 0) alk ub ehorye,amigas, ely sprzgt (os. ‘mach fantasiyeanych (ry. 1 na nastepne} stronie). Na kaniec wato tae wepornnig, 26 my ~ jako Iu 1.9 Pray ty urzadzn | systemén mechatronicenych «14 znaczenie mechatronikl ela rozwoju gospodarczego kraj a icanych maszyn | urzadzen w 2yci codzionnym oraz catronika wywiera coraz wikszy wplyw na ro2W6) eko- woezesne] gospodarce, nia prowaldzacego do ust rmaszyi ureadaeh (ye funkejonalnosol maazyn | ureqdzen,skrocenieczasu ichraceni mechan a rors pospodareego ley jacyen produlty spoaywezo, Wey je coraz powszechniejszq obecnose me- weal} gospodarce, rizowania zarowno metod Produk). Worotradzane do prakty prasmy W procesar 90 oraz duze mez 630 1.4 Znnczenio mechatroniki da rozwoju gospodarczego | | rac, warunid Prhoe'otoczonie muszq by6 dostosowe jlogicanyeh | payeheznych moalwosc! exo s bye oa nego: = wykonyiae, ‘machatroniey boda znajdowae anyon zawadach we wezystkich driedzinach pr2emyst | gospodarklorsz w igeninyet” maszyn | urzagzeh powszechnega wit fealatowanle warunké pracy odo! sig zarSwno do in pracy ego ergonomi, ak | 2adaf oreo ‘anizaci pracy. 2.4.1 Ergonomia ozwé] nowych dyscyplln naukowych, podniesienie poziomu wyksziale nia akon oraz sospodart, w spros 1kowe zalecenia podat pracy os6b nlepeinospeawmyt Do wsinijazych krtriuergonomicano ukszat- ‘ewanego miojsea pracy zalicza sq: = powszechnadostepnoté. Polace te ecchy2 polatanyn ceoblele hip znanymn!prayandaml urzqdzeniami | maszyra 44 Wiymich najwednljozerbenice migdzyreaizcjami konwencionalayeh rieenyen" 5. dake dalesny neu Preeszeganie yeh keytrow praynos! wymieme ko- ik! tworeg mechatronag? "ay zaréwno da zavudrionyh aki pracodaweowi musi byé ono costosowane do Indyicuah oes pracownika 2.1 Galowiok jest mia rmozneg0 Townieg ukiad sprzqtu na stanonisku, jl "lesane Heda Zalocane oclegloscl urzadzoh ochronnych (katy, ba- ‘od zabezpleczanyon Uraqd2oh, np. od peas Mb 6) na samenty tuchome “ab. Wyma lana pracy | Trace yo | praca yko —] praca sedan Bideata’ | Stoica Foor owizcniaroboaza na yBOKOSS! Taalserar | mgiayna | somata oe ratm Geren | Brtnapawr fool fet teeden | ocssem Jogo usytuowania w pomieszozeniu (ys, 1) irany ralezy umieszozeé poprzeczi rae oczu uaytkowrika jay Harn ‘na rastepne}strole) Poninna sree mottos cog ‘en odpaniecrio do wa ted een powinna znalcowaé se na wysokoc ocau parle tesla ma zapowni¢ wlagciwa, wyprosto- ‘wena (pionowa) posta cata podezas pracy ye 3 Pacereieruchueiwioka36 Pr2epsy dotyezace zagespod Socjalnyon oraz wymagania 2iaz W praoplsach dotyezacych u pracowmakew, w Wy Rp. © 2 akiacowyeh, Praepisy 0 zapobioganlu wypadkom pocaia szczegdlowe zal sroakow zabezpiczala si pracy, booze, presy ojeatly do transport podtogowega, Tab 1 Tamporaraponiesnczem “Tempersture +5C Prasznaczonie pomieszczania = raganyiy 20 stl OBER NS ‘relclows, poczoaio Bo at EERIE icanych, powinna byé bezpieczna, Obowiqzek stworzenia rayeta sig 2 uraqczen rabazpleczeh spoczyea ra pracodewcy. Praca, pry ‘do roca pracy warunkow cedpowied Prawle kazdy proces produkcyiny wiaée sig 2 wykorzystaniam energi eleKtrycene, dlatago szezegsiie wat re ost preestrenanis przapisow BHP w tj dziedzinic, ware IO chron swoich obywat zagratat. sytkownikbw ener Lexoowazenie ch nakazow prowacal co émisrtsinych porazenpradem, poz, ava. ‘Oupowadhoprava|przapsy sq zawate m,n. pranie bucoviarym, energelycanym, Kodokse pracy, ustawia Cogan bezpeceenstie produktow,rozporzac iach ministow edpowodnch resort oraz w normach, WY Ustawa okzesla ogdine wymmagania dotyczace bezpleczefstwa fy yb przacine (puny sprannjgee nadzor nec Feb peeanaczonych Go uy nowych, uéyranyen jest uaywana preez tonsa 9 a tan, Swladectwo Zgodnose!, kurykow Polskich (BB ~ SEP). Sprzet po \wodeonych prbb maze nosic znak beapleczenstia, 8" i Europoshil, a od 1.05.2004 r. takzo w Polsce, wszystkie spreedawane i uruchamiane maszyny musza odpowiadat europejskim dyroktyom 0 bezpiaczerstwis nosié 2nak CE! (ys. 2), proce PN-EN, 69 rowrigz normy PNHICE. Zavartaw nich wy 9 nani przopay paistwow, dyroktywy UE Wb producont w Pots rione w rozporeaczeniy lane do obowiazkowego stosawania, na sacpray £9 zapisane w vito kode jy pra i higiony pracy na etanowisku pracy. Pracow. ‘eymienionymi przopisam| oraz asada, | “Tab 1 Symbole zagrotah reat Son J w kik opakowaniach (jedno w drugim), to ieazde opakowania musi bye oznakowane oddzelne Pray preepakonyeania na molejeze pore takze obowigauje ozna owanie, nawet wtedy, gay migisze cpakowania 64 przeznaczone Co utylkowaniajedynie wownatz zaktadu, ja zmmnijszeria zagratenia podezas stycanose!z niebezpiocanyn sub v¢kszych dopuszezainych steaeh N przebyoanio {w oj po 8 godin przez 5 dn) w drodovisho, w ktGrym ROS nis przokracen dopuszczane| varios, ro est sckodive oa zdowia. 7 frre 1 14 |eorz0 bu © fee Xt [reanace x0 |i Znaki zakazu zabraniaja 2achowania, Kore mode narazaé na nie- “ bezpieczofstwa. np. palenl w pomieszczeniu akumulatorowni ak expiants Pocstawone zak’ boeplaczarstwa podano Ww tab. 1 na nastepne| stron. 2.2 Warunk beepieczne pracy | i usage zn car ® Ztmeps eda a i “eworowse40 2.2 Warunk bezpiecane prac spolach znajdulacyeh sie pod napigciem powinny 1), eznaczone oraz FRys. 1. Bezpleczne narzedzia izlowane ‘Ganaczenta baxioaenyh | oo ‘9e polwietézone Swiadectwem inetaiowane, Konserwowane,rozbudowyvare lub mor ‘Sadalqea acpowiednie siadectwo kwalifkacyin. [TON VDE DE] 000 iN EN GOT 1000 7 > Oa ulawienia formulowania jednoznacznych nakazow i zakazéw, ktére w eloktrotechnice sq s2czogbinio ‘aine,ustalono I 2defniowano ponizsze pojeca PEN 60900 | © Czgée ezynna to przowed lub praewodzaca czpte przewodzqca dostepna fay warunkach normal Preestrzeganie praepisaw bezpieczersiva to réurisz noszente wlascine] odziety roboczef | achronne}. snaczone do \rzymania w rece padczasjego normalne- fa, prey czy lanow intgraing 29S topo uragczenia np. clektronarzpdzia. ® Urzadzenie stacjonarne jest nieruchome bez ucherytéw i ma taka mase, 22 nie mozna ga latwo prZe- ‘ochronna i gradi achrony Indywicuaine| stuta do ochrony 2drowia | zabezpieczajt od przeznaczenla sprzgt ochronny date sie na: cyt, np, crs izalacyne, uchwyty bezpiecrikén, wskatnik napigca, zokowane narzed 9, helm, kembinezony, 3tprzywirizone do podoza lub preymocowane w inny sposdb w okrestonym mi 2zna (obiektu budiowlanege) to zespél wspétpraculacych zo soba elamontéw eleke ‘0 skootdynawanyeh parametrach lochniczrych, przeznaezony do okresionyen colo, np. In stalacja o¢wietioniowa,Dzlatanie pradu Pir cukes | Sod napigciom, to przez sialo maze poplynaé Ioirotne wyészy od pradow norm przeplyn oraz jogo natgzonia (8. 2) przamignny praeplynie przez migsen2.2 Praca 2 we2ndzeniam elokrycary Lh lodezialywania (ys.'2 z poprzednie| strony). Moze wystaple ia komér sercowyeh. * praca 2 urzgdzeniami eleltrycenyn Preyktad: I plo wydzclane w miejscach zetknigcia powoduje oparzenia (spalens), mogace dochodzié na ku diac, ve 1 pry zeepatach bgdgcych pod napigciem, talogo powyse) 120 V moze pracowae parsand, | fi 4 Brain atdeea Urzadzoriaoloktryeane a kompatybine, ; a sole otoczens | pracua bazzakce cen przenodw. Wowe238zaindukowane napigciadzialjgprzecivscbnie w znacznym stopniu sig znosza, Do. rap preeworgea powokg Pola elektrmagnetycane cz reuniee na fy, przewodzaca pra eletrycny thane rez na uklad nerwowy iokim nateten, np. Kompstybinoselektromagnetyeang motna poprawié preezusunigce2rédo! zaioce | przez stosowanie od ow cronigeych. | daya?), Fale clektromagnetyer | 1owiowego, co Jost stosowane | hp. w preyrzqgaoh mikrofalowyeh | aparatac rentgerowskich. Zienne pola magnelyczne, na shut spregt | ikeynych, wywoujanapigle zaklocaace, Sprzqzniaindukyjne moana usungé lio zmnejszyé popraez Ske) wertote soi lly - “a 48 uty sai Sr 91477/200/02~ neta obedla take wyrnagenia oanosn praconrkon ykonywanis rob6t na ezeéciach in yoznych naraga i mat -dlainoge zaoun0 vykonadt 3k 182 osoby nadzorlacs| Praed praystapieniem do pracy prey urzadzeniuelektyczrym nalezy ustawié ta kar prac, re moéna vykonywat przy bardzo iskim niskim nanigci, zaera tab + blog zakazu wlaczenia (ys. 1}, Aby zmniejszyé grodbe 2a [act Bapunezave proce wikonywane pod nape ‘opracomanyeh na po yet. 2oak ater wae | [pgs zarionowe re wolne wynonyWae oie ee eee raniaztablensg [> estan asoV Ac | te tzavoc Wyigezyé nepi |B Zabeapieczye praca ‘ponownyi wgczoniom 3, Sprawaaié stan napigela . Unlomié 1zowrz0e w obwadech pomocnicayeh. np. bedane delaana vlad | rey ya, «Espace arc go wn se pera peta nonin obit to: helm © 08 fone tarry, pezyopalgce do cats alety wiywat érodkw ochrony osob ‘soba nadzonuiges m = wykonywanyeh czynnaécl, wysokoS6 po sprawdzeniu beznapi 7H nile Slag cairo ‘alegioes ooonna Neplgceanamlenowe | od areniow pod nah Bez oatveny prod ‘mogace pora _ beapostearim crane woah cohen) weeny) a oad 1 002067 tom ond a0 do 1108 35m porad 110 do 220K 25m Fem uprawnionyen prada do 08 ana | em46 2:3 Praca 2 uagozoniam sleltrycanym 9. paca 2 uaadzoniamtolkayeznymi 4 Li sovte 2s0y i me oe. | Bezpieczonstia vg. ERATE stosowane, gay wiw sea werythichprewdopodobnyen 2 Ponacto wlyezki, gniazda w obwodach SELV nie oe rmoge’ iat zstycow uzlemiajqoych lub zerulacyen, 3p zrowkiom pronodzacay ppomocricaym lpoctoga U=0..50 oior= iy 2 bareotean aoe poco | yp 1 Bezpodcedi pated tye Sa Peer een Srodki zapobiegaweze nalezy w rasadale siosovae, o6y na: bigcio znamionowe przekra 2a 25 V AC lub 60 V DC. Pray ‘upd paey Five & Oerone rae alle fee =e vwennatz Cala Pdstawonyim Srklem jest olzo- ‘Tig PNIED oases: | Rs. 2. Tanstormatory din obwodéw SELV" lowanie lownego dréca ys.9). jogo aiszzerte (ys 4) Swag PN-ENerraaiPweccoscs Lamm 2 SELY (ang. Safety Ezra Low Voge = ob octronay iskonapecowy "RELY lang, Protective Bx Low Votage) = owed acironny = bea iational Far Low Voege) = obaéd bez bazlecanego roxlonla ym roxio:wy i coz) Surana sp zations, prion ad wslwab sdosiegnat (98-3) 2 wlan a aca poza wy/laczrikim ds 20 tune (8.2). ‘Szorokoge! puslych preestzeni, np. odlegloéci migdzy ebényri kr Famion], tak aby unknaé jecnoczesnego dot tp. powinny wynosté minimum | jwach exgssl mogacych bye lbwaia sig 2a u2alezriony od systomu, Preewody ochronne PE I PEN? sq zaze zolono2¢he. Do przewed PEN ma jasnonisoloskie zakorczania, oes Cotes er Feakea kucztiago cila na przeplyalacy pr ( stetny jest czas tan proves wyigezania, Przykadowo: dan Froeay 004. Dia acl bezpieczrvkams top ceas wyigczania (topiniaolomonts topkowego) Wyant (ea charaorystyka pradowo ~czasowa bezpiecznik. Fi. 2 Symbol lc ochre) fost anor (7-4) i zerowanie™ polagalace ne tgzen wa ub wamocriona + fezystancja uziemienia roboczeqo nie przekroczy j 80, ‘na przswocize zorowy nis bad instalowane bez- pect zanle preswodu zarowego nas 7 Tlsdnoczesym mygezsriom woayslich iz ja pracowi wyplyvraiacemu. Wypadkowy ‘magnelyozry Jest réuny ze 7 ang, Proscon Exh) = preawed octronny; nym ni indie fe Zana la eokrornakoycana, Pe wystapionly zwarcia (np. do obs * EN (ang PrtectonEath Nava) = preawéd echromy nouanyPoser Pes ‘ochrony ma miejss, aay np. zastosowano ‘wyktadzing na podioaze | na écianach, iany lub podkladk! gumowe izolujace osoby od zystancja warste izolacyinych na poalodze | gcianach wynosi 60 KO prey napigcis Enamionoiym do 500 V. Dia wy2szyech maple’ reaystancja powinna wyn0sié 100 KO. ‘Na stanowish ‘odpowiesni oat aleay rowniez zachowae i6el (rye. 1) 2.3.5.8 Ochrona przez galwaniczne Pereira mieé zestykaw ochronnych, Niedopuszezaine ie fonie tego obwodu lub igezonio go 2 in- fyi obwodam, Ghiazda cabiomikow musza miat zesyki ochronne, rieuziemiono | ‘2 przodiodem wyrourul ym potency granica aslegu ys. yr tno praenodny translator s9parisey ys. 2. Gezplczne oddone reuse, okay a wyronnui ‘ay =| ormator 20 ‘rayinfordeony na stale ‘ie jego exsplostay. Wiscivosci nognika on ria, zac p, czyT 2 tych powodey) syanaly storey 2.4 Praca 2 uraazoniaml pneumalyczny iskey mogaee) byé przyezyna pazary, wybUchu lub innago zagrozenia. Migdzy ppreumatyle,rozuti riczne, lorym energie oraz czos rzonos sprezone powialze, waza sig za technike bezpieczna, bezpieczar- obocz0g9, Peumatyka moze natomiast stwarzaé zagrozenia posrednle przez + octamki awaryini rozrywanych ciénleniom korpusbw,oston ip nly unoszone niekontrlowanym stumisniem powietrza, wydobywalacym sig np. 2 uszkodzone- ere raed szkod! i Koniecelastycenego preswadu,ktbrego drug! Kons jest podiaczony do i orate /m oddziatywaniom na ludzi urzadzeh,ktorych praca Jost zwiqzana 2 wytwarzaniem ,chronia takie przedsiewziecta fk: «+ ekeinagja 2rédol dg (ast o czgstonlemodiiwe ze wegiadu na proces tochnologiczny), + ograniczenie amis drgan pr luzou, wywvazano, sysiomy wibrolzalcy)ne ~ np. stosowa ‘is materalow olepezyeh wlagciwogeiach Wumlaoyen, + slosowanie specjainych rekawic antywibracy + unikaniazimnego nawiewa na rece pracownika (zalocany claply nawiew) + slosowanionaraez newymagalacych utycia przez pracowmika dutych i (aciskalacych, nacskajacych, pehalaeyen tp.) | «+ automatyzacja i zdalne sterowanie proceso: radzen pnoumalyCenych przenoszonyeh na obsiuge ; * wywoleny praca urzqclzen pneumalyeznyoh lub wypiywajace do atmostery powtetrze (rxledo- | wanle snigiowe komo. Zalom aklvaine sq wseysikie zagrozeria wynikajgce 20 slosowania odpowiedrich zespolow elektro | rechaneanyh Pee rr eh eon eine keeuleu ol na ogdl ne sq procueant Gia potrzeb konkretne) maszyny. Glownie korzysta sig 2 zespolbw wou dotyceace berpleczeitva a zuigzane 2 konkrotnym si ‘stawiania maszyny, S2cz0g0 \Wighs2086 ukladéw posiada zblarikl cigieniowe, preewosy © znaczne) pojemnosci Siwa2 lym niazane uwzglednialg ezczegolowe przepicy uslanowone presz Urzqd Dozoru Technicenege (UOT, Ziomik egnleniows deel sig na tay grUpy W zaleznosc! od abject | ciénenia, Ponies] podara podstawowe fnormacic siomago sq duo mnieisze nit meumalyee {Grupa C.Jedel Vp jest wigksze nit 1000 dn? bar to zbcerik musi Byé co 4 lata F przelé proby onieniow, igeznie 2 przgiadem stanu wewnetr2ne| powirzc ‘Woda probe csnieriowa, Energie knotycana, zvigzana z predkoécig strug cleczy, vykorzysuje sig w urzadzeniach ypu turbiny ip, _Zbiomiki powinny mioe zawér bezploczefstwa i zawér zwrolny zamkily Kierunku sprezark ‘thdchatronicenyo sr 1 Boxocaa pra xen systema fo Zanstalowes awaryny wy 1 Wario8é sktualnogo cin can bezpieczafsta w lato dostepnym miecu roboczogo musi byé wyraénio widoozna, «Line zasysalace powinny byé tak wykonane, aby uniamodtvié zasysanie powletza, «Temperatura clecty w przewodsie ssqcym nie powinna preskraczaé 60°C. ‘masy, Aby unknaé wynikalgoych stad zagrozen ol 4y preestrogae praepiséw bezpioczontwa da u « Chvoniétoezyska przod brudem | bocenyni siti wyzs2ymi od wartosclkatalogowych. W dziedzinie hydraulki obowinzuja nastepuiace przepisy bezpicczenstwa: « przopisy 0 zapobieganiu niebezpleczenetwu, ten. zasady postepowania isprawdzania (kontoll) a przer stowarzyszonie zavodowe (branzovwe) « Zarandzenia normy dotyczace pojomnik6w ciénieniowych plynowych oraz insta (raz EN 982, « Naledy zna¢ wartosel wszelich nastaw w urzadzeniu, ie wlaczat po dolaczen 02 szystkich obwodow, «+ Podczss pienwzog0 uruchamiania pram cao po roctuchu powol nastawiae 2gdane cis |]. PN-BT/M-T3007}° 1 olworzyt zawory ograniczaace ciénionio, a dopiro « przopiny wydane praezstowarzyszenia zawodowe i braniowe oraz otyezace pe ie robocze, Zawory powinny by¢ atwo dostepne, ‘ikon elznveniowyen, w szczag6lnosclustalajgce: wymiary, posta, ‘materaly‘dopuszczalnof! — y przed urachomieniom (np. po remoncle) uzadzenie nalezy dokladni praophukae nastepnie wymioni boienia oraz dgraniczenia wytikajgce 2 preeznaczenia lyon urzadzen. kady rujace, edpowietzy. «+ Nalogy preestrzegat zasad obslugl podanych prasz producenta. «Nig nie wypuszezee zavatoss! pojemnikow ciénleniowych w sposdb nickontroloweny. 2 Zachowsé pray pracach 2 hysroakumulaloram, Pociogala one przepl- annie zapaznee sig 2 zaleceniam| producenta, 2.5.2 Dzjatanie cleczy hydraulicznych na organizm cztowieka eee) Uniady hydraulicane tworza zambigte abwody, tn |v normaine pracujgeym ukladzie obstuga nie powinna mieé sty tinigeia dachodei np. padczas napram, wyiiany ole) Pray sinie rozgrzane|cisezy robocze | slabe) went flajowa’, W zaleznos) od sklacnicaw ciecey mgla waychana praez dluzszy czas moze byé szkodiva, Mg bsiada wraz z kurzem na wszystkion powierzchnach, (worea® lepk mad, 2 kbra siya sig sk6ra czlowiola,, Star, zt, Sekod) poatayinych jo oceieay howe) AEE een eee cerca cur eee al Katda maszyna lub urzadzon wae grosby wypadkow, chordb zawodowych | uszezerdkow 261 zagrotet, z korych Kika wyszczegslriona pon tem szkod2a érodowishu {y pojaztlach lub bezmysine wylewanie produktéw nattowych | podobnych do kanalizac. Jest po reepakowe) lub natura to poszukewania elaczy hycrauicznych opariych na ne ast. wacene) dawce dodatkow 2bl2a)9 se swoimi wiascwos _znacznio je pocraza * peychiane obelene wysolane PERI ce ie Cen ee Bezpiccena prac zapeunia sip przez wlaécig absluge | kanserwacie Ur2qdzeh. Ponze| zestawiono wat) Nsbardziaj narazoni na zagrod jeje zalecenia dotyezace ulladow hydraulicznych, ia sq: monterzy podczas skladania urzqdzenia, personel uruchamialaoy ‘maszyne, pracowncy produkeyin oraz Konserwatorzy maszyn | urzadeeh : acter |r 56 26 Bezpiecena praca 2 ueadzeniamiisyslemam mechal/onicany, rane ramach pore] pomacy PARED CE eee ee eed addy pracownik swoim postepowaniam maze w znaczne| mierze przyczyri¢ slg do podniesienia pozor bezpleczonotwa w 2akladzi ‘objaw Czynnese! ‘Brak oddechu /pulsu Niopraytomnose y pul sz0k [Mode to uczynié przez: «= przestrzeqanio przopis6w' stosowani sip do znak6w ostzegaacych, 1 noszenie adziezy ochronne, ustawiane ostn itp, ‘0 poregdok czysiose NNogi do gory /uspokalanie Opaska uciskowa Gaszanie ognia kocem gasnicaym, woda vi ‘ dolladne przeanalizowanie 2loconych zada, ‘ dokladne rozpracowanie czynnoscl roboczych, + intensyame Kons Opracowane prey udeele zwigakéw zawodouych prespicy 0 zapoblaganiy wypadkom zawleraia viymagar Proflaktyezna ochrona przeclwpodarowa cbejmuje rm. in. minimalizacg mozlivossi powstania| ewentval- fom posaru popraes: rowadzonie proces6u technologicanych mnisiszalgeych grate powstania patary lub wysokq tomperatura pracownkow 260 raconnikbu zInstrukej przechypozarowa,instruke alarmowania|planem 9 uszkodzsria, ls2ych wypackéw (np. qro%a wybuchu) i jaklenalety poche delle le pracowrikéw 20 znakami ochrony preeciwpozarowe} (PN ~ 82iN ~ 01256/01) Tanaka ewakuacyjpym (PN 921M ~ 0256/02) aislae prey: wylaozaniy masayn, zabeapiaczoriu misca wypadk, retowary | i pomoey posskodowanym, preywolany pomocy za pomoca sygnalizad]|) Pastepowante w razie pota ‘ achoue sp0kd) * ocenié ewoje mazlwoscl i padiaé prbbe Ug sonia zarodka potary, zadania odpowiedri do ich predysparycffachonych. + Powiacomieni. towniczych | preslozonyeh z dtadnym podaniom: ~ migjsea wypadku (942), rodzaju wypacke (co), Pe ro uy 1 Zajecie slg poszkodowanyeni, w tym nyprowadzenie poza sole zagrozah (np. w preypedku pozar), Sateaows ‘ownlka zakiau,ea podezes preachodzenia przez miojsca 7 fa ig, va pomoca dostepaych sradkow, 03 + po wyprowadzeniu luc Do czasu praybyela ‘wy |opanowania. Posczas mor pleczny. ‘Wedtug przepiséw za mater 2 poniaszych coch: '* mote spowadowaé eksplozig (np. materaly wybuchowe), * poatrzymuje [~ soci rady podarne) akeja kierule przelozony lub osoba wykazujgca najwlgc iebezpleczny uwaza le tkl,ktdry posiada prayna)mr 1 Rozpuszozsnis, matylobanzen Daumatyiobonzen Materaly nebezpiecane musza byé porzadnia zapakowane, ana opakowaniu musza zalecoia acheonae (ys. 1 oa Ee mea ty Peete ead (03 1.01.1995 «, w UE (od 1.05.2004r, w Pol ‘wymog! BHP zawarte w preepisach UE. obowiazua jodnotit pra scent zespolén, meszyn | rzadzen, umioszezajge na swim wyrabioznak CE, zaswiad Utucnione ecyehanio, bol glowy, alge ‘Szkodzina watrob Alergio vse bye dovianie pods nero ‘0 danym risbezpiecanym mate iy dotyazges budowy | skspl [ Tat Nisbozploczne mata Sybe! Podatiow nak" |_Sosntrowe oeesote rmaszy |e ‘ereora mijge niebozpiecanych odpowiednit # aera ae ae T | saree secctay ata 2cronia ‘oka racy T+ | Bons wszey,mosaey spowodowas Erie (| setoamy te ernie Xi [etainacy Xn_| Sotocty peo awenose Piscean iva ate cojsnaia you banana yous 4. mis glowne zagroéeniaxwiqzane praca 2 ureqdzenlam 2. Podal preedsipwzigcie uaunajace glowne zagrezona, ern? 14. wyian peykladowe obawy (okt) uczlooka po stycznaéel x matoviatom nisbezplcznym,3. Obwody eek jst nauka opisujaca fizycane | ‘palyon inikowaly op pray : arn oe ckcench 3" ot ch w spos6b makroskopowy. Oznak jeznych, bgdlaaych wislokrotnosela lad tego ladunku wynosi [yc Oapjono syndrom feanych oraz buclowy i zasad dialania maszyn | 4 ‘rear rmavayé budowa material, ‘a dia ekladowo: slg 2wigzan z polem elektrycenym oraz Sktadowa zwvgzana 2 polom oloktyeznym dla na ladunk elotrycane nezaledni od 400, ory 5 on wach, zy pozostaa w spoczynku. ‘Sktadowa awiqzana z polem megretycznym odezialuje ra ladunkl bedce w ruch elyczrie abot (ry. 2). 2 zewnar praypacku naladows ka rnollonnych fio -nazynay go wiedy jane prayer ‘lose, mowimy. 20 Jogo prayezyma jest pole, ogdnie pole sllowe. [sina ars) [ej ssa pantie jeane | magnatyczne 8a ze soba powiazane, nerozdzieine| tab, 1. podana zestawienle wasnigjszych wielkosc opisujgcych po Kaidy alekton naladoweny jest vjemnie, a kay proton dodatnio. Kazdy 2 nich posiada 3.1.3. Napiecie elektryozne Pomigdzy ladunkami réznoimiennyn wystgpula sly pr2yclagania. Je ladunki anoimienne maja byé od ‘Sob odaunigte tzeba wykonse prace preecivko som prayclagania. Praca ta zoslanie zmagazynowana lacunkach jako energa. Nepgcioelekrycana jest to wige praca wlo2ona w fozdzielenie ladunkéw, odniesiona do ich wiekosc Miz lacurkarn! powsiaje napgct. "rior wader * Chr Auth ce Cui (1798-600) nau ey; ut ao canazn 10" cers aNapigcla wagledem pewnego punky odhiesionia razywramy potenelatem. Napigcie moéna przedsta- ‘ie jako rO2iog dwéch potencalow. W dra napigcianapigcle wystepule migzy duo. Ocraariamy napigele ‘stale, zmionne lub prae- Ee Sea 8.4 Worewadzanie do eekrotechi _ masonite 483 Nm _ 1, [u--3-"] we ye opel pry resend # U-napigcie 'W- praca ~tadunek rmagnetyerna ys 4. Wytworzenle napesia prey pomon at adres an] Fes ah raae nae ‘1.1 Wrowadzone do elktrotechniki {ako #rocto naplecla nazywramy termoelementem Fane olmenty 24 waywane Jako czujnkl do poms \wytworzenle napigcia wskutek dziatania. chemicenego chemicznago jest akumulator Stmochodowy. \wytworzenie naplgcia prez deforma krysztatow onage napigca, \Wytworzenie napigcia przez pocierane tzolatordw omego (ay elektromatorye (brawo onme'). Weleitrotochrice prayjgto nazwy rodzajow nape Wetosunits do napies Pred say 0c Pra pro rionny AC Pad tonny UCos _ nok prac, rnapigele | prad zmienny ~ Klorunek pra 2miennago 5 ry UC. 3.1.4: Prad elektryczny CObecnose napigcla wywoluje przeplyw pradu elke tryeznego, rad eloktyczny mate plynaé tylko w obwodzie zamknigiym. (Obw6d elektyezny kia sip ze td, odbiorika . blldronaw krgageyeh wow W trédte naplecia mystepu rodkoseia (zal Taj atomy praswodnka, More stanowiq przeszko- dyna Groce eloktronow. Za techniceny kieeunok przeplyon prada jerzy sig amperomi- nia prac elektro stenia pradu amperomierz jowo do abwodu elektyez: sany ~ kierunek przoplywu pradu zi sechnice tozbéniamny ponizej przedstawione rodzale napigé | pradou aly lorunek pracy zaleény od Kiorunku wymuszenia; oznaczeniem tego rodza De, ia sig w czasie a wartose Srodhia pray jop0 stale] Dace zmionne] wartose!lezbowej; oznaczeniem pradu | naplecia ae “ya 3. Pamir rade [Ret Obwod denreany pomigdzy ty ria Kirundi pola 89 zg00- ieunkarn sit dzialajacych na dodatnl tadu Indukejaelektrostatyczna ‘22 ¥ poe eektrycane wprowadzimy przewodrik, '© pod wplywem pola woina oloktrory w tym prze pala ecnoredym 7 etl get: naples migdzy adunkar 1 ~eategloge migczy tsunami iy 1. Oday ante migdzy dome rowncleghi lasezzyenae |hia znosza sig (Fs. Proemieszezan wolywem pola la eloktros ladunku w przewodniky pod ryeznego nazywamy Induk: na, 3.1.6 Pole magnetyczne Praostzet, w ktbre|daje sig zauaaye oddzialy ‘ghosu na rOzne material, nazywamy polem ma: ‘anotyeznym, vyebcazié sobie pole magr ola elktrycznego wyobraza ‘magnetyeznego. Li Dragojy na townate magneau os Boguna polnoe nego do poludniowogo, a wewnatrz magnesu od Polucdhiowego do pélncenage. Sa one liniam! za mit Gestose lind pola jest miara diatajgcych w nim sit ia 1924 DISKO sik pole nazywa sg ednorecnymn (rye. 4). 8.4 Werawadzenie do eloktrotecni tres] Yanel Ak) pee wer aN vee Ferd sry es Perbar wasters | IN htataad ‘Wykeywane pala megneteaneGe 1 vprowadznle do olktrotctkt jwote! pola magnetycznego: Prnyceyna powstania 0 Jt Br2OpIVW ewe pokazane) ‘magnetycznego H anu, ‘zy caym wepétozyn ‘gpetyeme osroaka, pole magnetyezne in ‘retye2ne) Wiséciwogei magnetyczne otrodkow materia: \wose! magnetycanyon prod ianowana) edniesh {5 magne) pth ne Se pooainosd ys. 1. Line si pola magnelyeznege wytworzoneg® pace prt preplyaaeyw cace hog meanetyezna ye. 8. Sedna droga magnetyenamn 8.1 Wprowadeonie do lektotetn Praenikalnose magnetyezna prin jest stala | ma wrexy poszezegéine oxcindi nosza razwy: OA krzywa pi ‘wartegé yg = 43107 Him (hen at mmecowarie, po przekroczeniu punktow AD ~nasyoonie. Dodatkowo, rylyeane punky: punk cznaczony jako B nosi na ‘punk! oznaceony jako C nosi nazw natezenia powScia pa mat), oszie own oh ome sty kor es gota pola mal cc eat-in wats sy kone ye 3a Poprzei) son H = 0.8 (henr = obm ray solu) Frzyearie indvkcja magaetyczna B obrazuje gestose jet Magaesy mlokularn ncuporzadionane i} Noporaakowane ly magnelycznie migkkie (eal krzemowa, poral) ‘a do budowy rézeni maszyn elektrycznyeh | ranslormatorow, ‘gnetyezny ene: irwalyn nazywary tale magnesy, Kore vale zachow swoje poe. Zaldja|onezastsowanie do Sil wzbudzonogo w magnotowodzie Pola magnetycznogo. Cobwodem magnelycenym (magnetowedem) nazywa sie przestrzsh lub aérodak, w kIGrych vystenu agnetyczne. Podobnie Jak w praypacky obwodow elektrycanych abliczonie obwodow magnelyeznych po- tage a fozwiqzani jednego = ewech problemow: ba zwoj6w N uzwojenia wabudzajacego | parametty ma- vec ceeneeey jczne) a szukana jest odpowied? obwodu na to wymu- Stone: strumia «luo indukca magretyezna B 2, Prana jest odpowied? obnodu a poszuiuie sig paramettow wymuszenia lub parametréw magnetowodu magrelyeznege. Fole wymuscenia w obwodach magnelycanyeh pelni przeplyw ©. W przypacku pojedynczego uznojenia, Zpradam jest on ny lacey nalgzonia pradu raz lezby 2wojow N uzwojenia wbudzajacego eniN. sednostka przepiy lest odpow siektromotorycane| w obwodach ‘ektyeznyen idle ly magnotomotoryezne} \W katy obwodsle magnelycznym lub w jogo fragmencie (oczku) prasplyw albo suma pezeplyw6w jast ‘una stunie spadkdw naplee magnetyezn/ch Ux Na Poszzzegéinych odcinkach magnotowodéu. PrawWo 1, bydaes adpowiednikiem napigciowego prawa Kirchhnofla cla cbwodbw elektycanych nos! nazie prawa luminiue, plalyna, wolleam, eyna, = Hilt Malet Hala rromagnetyczne to taki, w ktorych dominujacyen ziawiskiem jst feromagnetyam, czy moth lye 89 olugotciami adeinkow magnetowodéw, w Kirych ys ‘wots pelnego uporzadlowania magnessw molekulamych, nawet w slabych zewnatrenyen polach magne | ych Hi, Hy Hy. Jednostea spacku napigcla magnetyeznego jest anger tyeznyen (rye. 1). ‘agnalyeznego amper na met ula natgzeria pal magnatyoz ' Jocnostka natgteria pola jen magnetyezny ~ odpowiod: magnelyeznego H, pray 2mianie jtna abliczyé 2 zaleznoécl be5, = KS, nalnosel k przyimuje wate- Seizpraedia 1 Jetel unl, 22 srumian magnelycany w r2e- ‘haw szczline ma taka sams wartass, to 0=8,5,=8,5, Rozproszanie strumiania powoduje Kkrotne zmnia zenia indukeli magnotyezne) w szezelnie powiet- ei 7 Cer Feeh Gu t177-1885) omic msc, wai ui a 8.1 Worowadzonie do elektrotctn Worowadzenie do elekotechnki Pec Prad elektryceny w polu magnelycznym. ne proud z pradom umieszczony w poli magne- Pim dla ik F Je Korunek, oo: | ve 1 Obwod wagnetyezny nierozgaleciony 2 na powitrzng ego schemet Za ‘ys. 2 Obwéd magneiyezny rozgalgziony jogo he ‘ma astepen ri. ny 3 ta ater Fe ¥ al [on t ajednego praewodu F= 811 ta preowodow | F= B/N vf | F ~sitaLorentza B —Indulcja magnetyeana 1 —natgtenve pradu 1 “dlugosé oddzlatywena pola magnetycanego N “lezba zwoj6w Koncentycane okreqi in pola magnetycenego wok prot nk pad eke samo] wana, to sla Lorentz, [five 1 Odeon przewodu pradom w polo ‘magnatyezayn solsoweg peewee 2 pradom oda 2 junami magneeu, Polo magnetyezne praewoaka| ys. 1. Powstanie momenty sly dzatgnce| a cei [BP pot imeaneteznyn prac iramia nie zatzyma sie, locz nadal bodzie ie obvacat. Wsinikach pradu stalego role ramki przewodeaco|potni wienik. Uzwojonie wii to wiole ramok, Kf esq najezescoj nawinigle na cylindryeznym rdzeniu zblach magnetyczrysh, Przecinajgcego ten obwod, kKierunek indukowank rzscindiaiaig zawseze polu magnotycznemy, Ke {0 wylworylo. Regula tarosi nazwe reguly Lena! Niajel podstawie akredia slp zwrot ndukowanogo na: pigia, Znago Hlerunek pala magnotyezmogo, 2g00- [Rys. 3. Regula prawe| ont rea cregula Suby prawosken) wyznacza sq Wor (i yao, Ruch postgpowy suby jet zgodny 2 ke: wet fam erurona magnelyeznego, aruch obrotowy caerrgponiada Kierunkow! indukowanego napie se Gorunkowl wywolanego przez nie prac eruek pracy, ry ply pod wplywem zaindu onanego napicl,matna vyymactye rong z= ni (ys. 3 Na poprzedne} stron). og wena Jy elu wekazuo Kerunek rochu, a kerunek Pitkowanego pradu wskezuja pazostale wyia- ‘ist pace don téce plyna pod wplyiem napigela sami: ‘wytwarzaja wok6! przewodu pole magne: {notyeznogo wywelbjacogo powstanie nap napigele moze byé wytworzone jacy sposdb: pole. tyezne, | Rye. ojawiene ale naplesia welatek indukowonia eh peewads U,. = naples indukowane WN. “lezoa zwojow ‘40 — prayrost stumienia. ‘3t_— czas, w ktérym nastapl prayrost 2.2 [akg wietotelgzwiqzany fst rch odunkow olktrycznyh | jk okrdiona jet intensyemose yeh zmion? 3. Cotojoetnapece eletryean aks jo mirzy?grormody pau stlege _ 7 ELT 6. dake rodzae predow I napigé reer igo miorey? ee eto senwtyobwors race err ztyane eke) bare. lementam! ezyanym sq 216d io, at wagnotyzne? rap daeliny matarialy poddane dastanks pola magnatyeznogo? Ink zachowuje sig przewdi eletrycenyumioszczony w polu magnetyeznym. zed falage jako elementy czynne, ap. akumulator trian jogo ladowani, od pojgeierh abwadu pradu elektryeznego 102 {jawioko preeplywn pradu elokryeznega, Wezlem nazysta sie punkt polaczenia preynajmnis] ech elomentow abwodd. W we2le obowiazuie “vane praworn wgziowyin, ‘une ost sumie pracow wyplywaiacych z meals. 2164la motna podzielié na #r6dla nape | wk made amas rédia napigciowe, jak | pradowe mail ‘zrodla pradu statego, { ‘© rédta pradu zmlennego | przemicnnego, (8CO}. Odwod rozgalgziony moze s wen ub wig '© obwody pradu ‘© obwody pradu zmiennego | przemiennego. [nys. 3. Stratkowanie horunkow spadku napiecia la katdego oczka obwods eletrycznege spenione jest napleciowe prawo Kirchhota. Pawo to stano: igebraicana suma napige grodel znajdujgcych sig w galgzach danego oczkajostrovma algedr Iczne sumnio spackéw napigeia na wszysikch odblomikach tago oozka, “aki spakow napigea zaleég od Klerunkow pradow plynacych w galgzlach rezpatrywanogo oczka. Na opél Draymuje sig kerunek prac 2godny 2 Korunkiom wymuszenia (tz. 8.1.4) dzllajacego w dane) galgz sig obwodern rozgalezionym, Zatern obwd pradu stalogo to abw6d elektyczny za¥eraaay co namie jacna ‘aja joden edbiomikenergl, Obwady pradu statego moga byé abwodaml pros sterma 7 ____ 22 0owoay prada clomentu rezystancyjnego, jest prawo Ohma. Wig yajacego przezeh pradizaleznoscig u-at spolezni properanana| .2wanyrenystanc jst rajaiijsym paramere deme ray] jest rezystyunode, ezystywnogé marily jest temperatura, igoinose, awleteni tp. Zavisko wphyau temps nikow tomperatury. Jako maloraks do ich budowy usywa sig na og6tplalyny, a rajeagsci| siosowany ex nic LOO ma razystancig 100 2 w tomperatures 273 K a wartose rezystywnosei zostala wykorzystana w budowie dokladnych cay Elomenty ezystaneyjn linowe sa mykorywane jako stale ub zmienne. Rezystory stale moja bardzo szeroke sastosowa oRte stalego od lezbowego, np. 100. by odezyta watos¢ rezystanch pierwszy patek znajduje sie w pobl bstatn pasek caps est szerszy od pozostalych to 70 % mocy anamiono. ‘na nastepre oe me (7. tp} Rezystory zmienne Jowy stosowany ject najczpécie| pray olomontach © duzych rezmiarach, a szczegolne. La cezystorow Jrowy kod koloréw podano w nore PN-EN 60082, Powszechnia stosuj sie kody cztero- | pigcopa- owtanie w cznaczeniy rezysora s2ostego paska, okreiaigcogo wspolczyn> Ustalié Klerunek odozytywania kod Koloréw. Prayimuje sie, 26: jednego z wyprowadzed,a 3.2 Obwodypradu st tach | tx trymerach suwak porusza oo ‘ig po odpowcnia ulormovane| Seleace rezystan- ceyine) (ry 2). \W potenclomerach 0 konstuka} tiiows suwak pox UnU+ue my AeA Tt Rt we YB termistn NTO, PFC Gob EB ranean pore Unset cate ‘suma wezystkich napigs w oczku obwodu pokazae Yn Ue sia cagatkowe fet ouna so rage prove hrs 8p, "ORM zaepea Cota Oe ose tego many rss U= Us U4 =0, ‘an. sume napigé wszysthich 2rd enna jst sumi ws2ystkich spackow napigs na odbiorikach, Pray polaczen Janam pies prayosonem Nip cratove 6 ropa ck abuowy | eyo termistoratypu PTC. Pre Baa aya taka sama ezystancja zastepeza —— iss yas eneeni aaropowe enytordw _aigksza sig weaz zormperatura, | ys: 7, Widok obudony eymbal varytora VOR hexwe na my pracem doplywalacym da wezla, a prady Igczy sig szeregowo, a¢y dopuszezaine radu wynos! rmionay zarawcaht, 6 na rozystorze odlozy dy obwode 99 polgczone szeregowe: pras- napigcio 18 V, a warosé tego rezystora wyno | praswed odplywowy. _bedze 60.2, te mamy do regotym polaczeniam rozytoren ~liczba jednakowyeh rezystoréw $10 ost nalgzanie pra 1uD ware rezystanc} preewodtba. Spat straty energ, ira zarionia sip w cept ‘ atynpraswode pase Méry phe pra, powseo spade nla, Ky et ym wz. wisi sede, a Jk napigcia na preewodach jest powodt prey polgczeniu rOunoleglym rezystancja zastgpczego rezystora jest mnlejsza od nalmni sor6u. Wober tago Konduktanela zastepeza G jest wighezs, stanch Prey ronnolegiym polaczeniu n jednakowych rezystorow rezystancie zastepeza mona bardzo latwo poll cays: wystarczy w tym celu podzlelié rezystancle jednego rezystora przez lezbe rezystoréw w uae ‘83 praylaczone do tego samego napigcia. Ketel) KERRSS TS NN RNC a eT aleznie od pozostalyeh, nad, w ktdrym odio $4 polgezone zarbwno szeregows, jak | rOumolegle, nazywamy uktadam ‘polaczoniu mieszanym, 1 ‘iy 1. Polgezanlomloczane 17 wzemaveaystorant | ete amiareymy nattonia pradow na obydiu re =50 0, R=60 2 Ee rsa placa D vee easy aii pa cients iaromesinerstcnsiomen, laa ne ya Or wanes ya ce \W we#le obwodu suma pracow doplywalacych jst rowna sume pradéw ocplywajacy Kichhota), Bla wezla na ry. 1 mam 2atam azo pravt] Rozwigzanie: Refi+Fiz=50.2+600=1100 Teh tly iEe or eed Pieces Najozesc ht preewodzacyeh, pomiedzy Koxymi znajduje 3 takiogo ster awoe 10D Wie fa wykonane 7108 uminions), Konciki oncenalony 2 leelrykim 2 fl stalosciq pojemnosc 1 arty dr, Dag ar ra ro tlonas nicl wondensaory 9 duzyen pojonnos shen Soyo cuore pak Kondensatory Ia) cn Plarowa (ys. 3). Pa rzesycony elektrotem, Froducenc japoiscy stosuja nasi lay 2 kon bamusouryeh sig lapsze wasn "ynazynane s4 konden sxoovody padvenepe EEL I a budowg wyriniamy konder lennyeh warlogeiach pojomnosel warteselach [ ip dows inaeoaar enaaineh_W nape stayrn mate wystepowne skladowa napig ca przomionnego. Ne moze ona jednak przekraczae ‘ie pray tym take uta cipla, 20 Konden jzczony. To samo stane si. dy na fadowa preemionca bedzie zy duza. Spolaryzowane konders (4 zriszczeniu, jos 2ostang pr 2godnie 2 cznaczona biegunowosci, Kondensatory fantalowe spiokowe mig anode ny: konang 2e splekanego proszku tantalowego (7. 2 rarkowe lub pastyows, Kondensatory mikawe posiadala warsiwe i Kondensatory do montazu powiorzchr (SM) c4 olomentami o barézo malych tore montuje sig Dazposrednio na power ‘mua game SS || ys. 3. Budowe kondensatoratanalowego do ont poviersehniowege 3.2 0bwody pra sea ‘ys, 4. Budowe kondensatore wielowarstwoweg0, {erameznago do monty pomlrscnionea? q ierdd Kondensatoréer nastawialnych roztozniamy jnsatory ebrotowe | Kondensatory dostrojezo Wiadno|érubki. Powiorzcia, na Ktre) okledziny sie pokrywala, amniojea si wlody albo zwigksza.i = 3.2. Obwody prac sta s200H ec ego napigca na kondensatorach musza byé wertine proporjonaine do pojemnoci, tk aby catonsatery MoBly pr2yAé jednakowe lad Kondensatory 2 (do magazynowanla energi) Kondensalory 2 warstwa podwo fych producentow nazywar 1a podwoina, i przez nlekt: Jaczeniu szeragowym odwrotnos pojem Py Pegpezo jt rowna sumie odwreinosci row skladouych, dwnolegte polgezenu rownoleglym ladunek, a wigs take Frenne zastepez, 5 wick jednego = kare Gorentoron uktad. tia kondensatorach polgezonyeh réwnologle wyste- ako samo napigce (ye. 1). Eacunok calkow ony sure ladunkow obyewu kondonsator6w, Pray sereguuyn placzaiu dwéch kondensalor 2-0) +0, v-use] - [era.8 8-8+ 8 [Aponiewst pojomnoscl sq proporejonaine do la Ma ona grubé ‘Sluszna jest zleénose © ~ Sig, ogo pojemnasé jest znacznie wigksza nit darko wee eaded tok zowisk zachadzaoyeh w ca O+ ey Kazda ezastoceka weal 2 Pray rnolegly polgezenls Gnéch konensatoréw {Pay pogczenu umolegym pojemnosé zastan- oe F Gan ject ona sume pojemnose! skladomych, (ear) (crore [ROU=0, UTOrU} Pojemnoe zastgpcze mieszanych polaczof kon C_— —pojomnosé'zastepera C1.Ce = pojemnose! skladowe tgczonie szeregowe Pray szecegowym polaczonia Kondensatorow na kaidym z nich wystepule napigote czastiow rnnlejze rw przypacku polgezenia pojedyczego kondensatora do pelnego napigel. ry place zrogoym pois zatp- ae Ee fetus rire ne ojermose ny eee yok i i tf Ladunk w Kondensatorach polgczonych szereqono ye Suerayozne, Wore wate magntyoxy |neago przez element pradu. Faye 2. Rozkiog napigé ne kendensatorach ve : Podsiawowym parametramPy E : 2 00N00) pad self cow rau slo, 7 ee Pe popasowanle Brrr Pa ELE rosea, wywelue spadek napigia na odbiorniku, fem odd mu pewnaa moc. tak dobrae Sia elektromotoryezne I napigcie na zaciskach zréala napigea nis ma przw powstajace weer wtoryeana, Moéna jq 2misré na zaciskach prey Drak obcigzena (pr2y blegujalowym. ryatyke obelgdonia a Joa drédo naplgcia obcigéymy rezystorem. poply ‘Ta anaczy, 28 zutyta wewnaie 2r0cla, Kazce Zr6di0 api Fezystancig wewnetreng Ry, na Kite) zy abcaze ako rezystor polaczony 8 ‘yinym drédlom sly elektromotoryczne). Ten spo- 1900 prasdstawionia ‘Spadek napigcia na rezystancii wewnetrzne ost nepozadany, ale nie da sip go uniknaé. a & Ayo 1 Ay pigcia rezystancjacalkowita obvedy skiada sie 2 szeregowego polaczenia vorika ta. im mnilszy est stosunek Be "an nny oso i, ym wa ne Dia jest da wnetreng roc. riseze od ily oe motoryeznejo wartose spadku napige'a na reaystancj wewn ja ne. ey Beep Jowy i stan zwarcta 2rédta naplgcia lurzadzan AGD do elec! 230 V. ialonym do zaciskéw Zola napigcia meiranyn nia ma spadk Dopasowanie pradowe odbiornika do érécla na esa pozwala na uzyekenie moziwe duzog nate fina zmeraye ap. eleltronicenym misenkion np ‘motoryezne), Napigeto w stanle [alow rzylaczony odiomik, rad ri pli, wena fo90 nape sar wego jet rowno se oe rezystanci wowngtrne) e Spacek napigc Ja na rezystanci wewngtrane) mus 4ew tkim przypadk modliie duay, 2eby zmlany rovena zoru. Cala pigeia ma barazo| _warcia mode byé bardzo duty. rode napicia powoduje przepiyw radu w od: ot [ ive opesonni rao Przy dopasowanis naplgciowyen: [Awan | Pray dopasswaniy radowyen: Ltwnm | ] ] Pray dopasowaniu apiece stan jlowego apiece prey 1. obciazeni = napigcle pray 2, obcigéeni nalgzenie pradu prey 2 obciazeniy = ro2miea naples ~reanica prac2 aleanose | [ean eae it zrisczone, corey) fy pcoaeane, ana Pye rosunok Be Wares pads ied EL mnie zaletny 03 Pave ra Pray dopasowaniv pradowyin rezysancja o hika est znacznie rigisza od rezystanc} vnetrane) roca, peunolepla motna Iqczve tyko acta 0 Joc ewyeh napigclen. yy dopasoweniu pradowym natgzenie Dreyizeni ciggo takie same, nazyoa kze wymuszeniem pradu. Wymuszer {ds stosuje sie, gey rad powinien byé ni fd rezystangj odblotnika, np. w gazowanych lar pach wyladowezych, Dopasowanie mocy adbiomika do iréda tumodinda odbieranie najwighsze] mony (ys. ‘ddl stosuje sig wiedy, ‘moe pojedynezago zrbcla lela Pray dopasowaniu mocy sprawnose wry: ae poszezegolnyeh zédel hashes 1.5 ~ Easigpcza rzystancja wown omeras gosrika do wamecniacea,wejcia odors: 5! _ aspera ayaecje na preeblegiem prad6w lub omutagj razumiomy W- fo anteny czy wamacniaczy aku eysancl wounetare siyeznych do mikrotonéw. poszczegéinye pray dopasowaniu mocy naplecie na zaciskach wynas! tylko polone napigeia stanujslowogo, Wyznaczenie rezystaneji wevingtrzne} 4 tryed U = ‘odowiadajgce el r6znicy prado jest Mozna wige wyznaceyé rezystanc ciaien, Wei = (2 canacza indukoy)n066, natomiast (f) eza80we 2miany natgzenia prad plynacego przez cowke In taezenle azeregowe ‘hkeyng, Pray iczeniu iridel napigcia w szerag pozostala w mocy prawa polaczenia szeregowego (P82). sexewkes wi i 94 8.2 0bwody prac 2ondy rau siaono e 9 _Enorgla pola alekarycanege zaremadzona w kondensatorze wyraéa sig zaleénoscia gzie C oznacza pojemnosé, natomiast vel ~ czasowe zmiany spadku napigcia na olomein Scion Warunek ciqglose! 2 wsposeb oily w czas | analiza stan6w risustalonyeh w rozbudowanych obwodach RC, AL sz-zepéinie FLC wymagea stoso | rewnan tGzniczkonych lub rachunku operatorowego, | _Wepraypadiu prostych obwod6u, zawieriacych tyko jedan element incukcyjnosclowy lub pojernot | witonych wystepui pig lub pradw stl 2h pra lub 5 ‘napige na poszczagolnyeh slementach obwodu sq funkcjami wykladniayml 6 postac agdlne) tych snergit oxnacza, 4e zmiany preeblegbw i) oraz uel) musza zachod ty = A+ 86 _gdzle wartotelstalych & |B znajdue sig 2 wartosci poczatkowych funke} (0) oraz 2 jel wartosc {asymptotyeen)) (-=). W tym eek nalazyrozwiqené prosty Uklad réwnah Ant (s) oraz B=1(0")-A ee——CC“ “sll ‘Sethe radon Pra sven. _mentow AC RL do dia napigciastalago lub ich oclaczonio od 2rbdta ‘wigczenie | uylqezenie kondonsatora \wigezanie I wylaczanie cewk!indukcyine} Gey postaczymy kondensator do #réda napigcia stalogo, poplyni krétkolwaly prac tadowenis, apiece na Kondensatorzo mal} \warlage! zoe}, Pred adowania|rozladowank ‘ezony rezystorer | patem maleje poczatkowo Preeblegl czaaowe przy ladowanl | rozladowanlu kondensatorow nazywamy przeblegam wy kladniezymi. Opisulg je rownanla: I uf ‘© ladowanie kondonsatora: 0,962 Ue} ° 0,962 | pradladowania lub rozladowania t Lezas T — ~stala casowa, TAC a = pojemnosé AR —rezystancja ya: 2 Praobleg pra napgca w chil wigczania Trytaezela cowsagowe nn rca perms pre pe oo ce a rca peyote Myo postowania napigela Inny sposob zapleufunkeh es exp (th magnet indukele magnetyozna ~iezba 2woj6w praenkalnoge magnetyezna protni ‘ys. 1. Pradnica prad praomionnogo | i Tinsuenose Frio notes pees 332 Podstawowe zjawiska, wielkoscl | parametry obwodow pradu Ue hapecie soda Sees Incukcoyinosé cow 1 ezas “ata cow Sh podetawowe wlasetwos? srvenego, examege,pomarahe2 roxyeto wogiony zoel oxnacz0 rego. Jona wattosel rezystancl "Rvs. 2, Parametry prasmionnego syanal okresoWe90 ~ cagstotiwose T oles ere = 1k = 1000He krosu T fala przemieszcza sie s2yBKOSE rorchodzenia Sie ue a eo rote '28 Obwody pradu ezor onaToaee T= jest wigksea prey wieksz9j preckose! mniejsea pezy wigkSZo| cz ‘ya 7. Tworzenlo tin sinusodaine| z wirujgeego Freabegsnuolilny | wakaz Free ary trrmrlcy Sool avego ralptemase [1a | afer | went ano | ~ cagstotiwoss@ — hat obrotu ‘okres (© —capstetlinos ap Cczestotiwoge Katows oy pulsacja Liebe obrotow v jednosice czasu (ezestot reslony raypisat sel abt bs ‘2. Praebieg sinusoidelny bez preeeunigaia egstollnoseiach preeohodza przez z0ro w yin sa Fain wgraniaw oanakowym purikci ost Katou, mow sig, ze mal jednakows 829 abo saw fe Ye me sq praesurigle azie (FS. 2) Liniesinuscidaine motna zastapé wskazami, a wtedy na wy rouny 9 = 0. Kat ¢ migdzy wskazam odpoviada przesun a fezowege. Jetel dvie wokkose sinusoldalne 0 jedhakowych c ‘Strone). Ket przesunigcia fazoweg Soidanych 0 jocnakowe|czgstotiwo Cczgato nyires wilh ppomigdzy punktom p ‘yon nazywa sig Pot ‘Wartote skuteczna |Wartoge skutecana natgzenia pradu przomlennego wyraza sig padajac taka waresé natgzonia prac (90, Kory powodue take samo diate ciepine (lake samo nagrzewari). sna sig w poczatkonym punkcle uktacu wspélregdnych. i punktom poczatkowym usta wspdk ote sa eres warteee mocy cepine|pradu preomiennego jasteekwadratowy z te} wartoscl Jost wlagnio ia skutoczna pracu preemiennego. jenny. To samo odnosi sg do napigcia, Watose skatacena wiolkosci © dowolnym ksztatcle adraly warosc, dada je 2 uwzgigdnie- arise skutocena, Parametry sygnalow przemionnyeh Wrtoge skuteczne pray napigeiu sinusoldalnym: “J Lasteg | [aun arial kutecane prey kao neshusoldalnyn be } 2 soda = presaunigclmm | Lota UU P-A b-\ ‘ays. 3, Wartoéé skutoczne pra sinusoi ~ skutocena wartoss natgzonia rag 1ub napiecia = wspélazynnik amplitudy100. = ‘39 bwody rad praenionnege : i idoksom sk, Ap. Un. Spotya sig takze ozne iksiggce bediery rey Takes wialkodé, szezogolnie napigcie albo pojawia sig KO na krotk czas, 2 potem na- azywamy Ja impulsern'. Gay oo | Viarioté siaes tact appa pearing w min a a oe ee ecw Solves | nya jeny pte IAS Wer [ys castepach, pulsowym (a a i silane] preypadk imp podezas i \Wainym parametrem impulsu jest stromose zbo- za Pode on, jak szybo odoywa si narestari. Lemna stomose oznacza zbocze opadaiacs. lay duukierunkowe skiadala sig z wie droas ‘ya. 1. Onoylogramy praebiegow czosomych na ‘rzmiennyeh pigs plloksztaline | nap Capsto wystepula te tory rieregulame w grarieach Dodaj lub odejmuiac die wiskoée!sinusoidalne o jednakowe} czestotiwosci, no. dwa napigcla si Idan ottaymuje sig nowa Wwokoge ewsoldaing o take) same czpsotiwoéci (ys. 1 na nastepne| stor Pray pommozeniu dvéch ‘sinugoldainych o jacnakowe} cze rye sig wiokose ch seidaing 0 podwoine| cz usoidalnych o tznych cagetoiivoseach ponstaj preebieg nesinus 3; tak ane pasmo czestotiwoscl iidy iesmssoielny preableg oksesony (preomienny) mozna rolozyé na skladowe ‘sklada sg 2 wield snusoidaiych sk a by stromoss zbocry przesylane- tym szersze jest niezbecine pasmo ye wosel rove} exesttlwosclnapigcia prostokalnego oraz wytszych lwo102 39 Obwody pra orzetricnnsy = = : at ‘powoa w ozasio ( odpowiada polu poworachni [a] _ reniczonemu przebiegiem krzyvoj 9 | asia odcle- [e¥ ne| rae eel powlotcne zs pe | ) ye Stata, 10 nytakose logo prstckata pie sam proud mocy czyrne. Oddi o charako ‘euteysancyjiym pobiereia wyiacznie moc czy, LU. —erwflowa wartost napigcia Un ~maksymaina wanosé napigcia fro. paceatkowy kat przosunigciafazy (rad) tre — pocea kowy kat przesunigcia lazy stopriach) Moe ehlowa Wrobwovach pradu przemignnege enerala dostarczana do ocbiorika jest w kolejrych preedzilach c rina, Poniwne nepigce | pad zmieniag W czasio a wartost bezwzgledna znak, moe etwilowa dei | Jato tocayn napigiaprad (pu) rOnniez smienia sig w ezasle zaréwmo co do wartosel bezwaah9cr do zna | Mac ehwitowa, gay odbiomik pobiera en | ‘vjamna (rs. 1 na nastepne] st k sada sig wylgcznio 2 so dodatnia (ry. 2 na sig ezagu $9 tlie same. Rzaczywista a induc pobiera oprécz mocy bieme|takze moc ezynng, tos pazoma jatoezynem saocanch wart napigda I pragu odbicma. Moe pozoma pray fey od era ka fazonyin obwody fot £0" ‘za wataze oo my ezyne bir} Moc czynna as ecmnaal Hero Mas xynna w cbnodach radu pzamiennego del 7 Me a eee TTB] Seedonf tenis xu Pry pzovagnc ns ‘Sayer moc ec ancora root cya, zi (ose! skutecznych napigcia (Hewaew] a odor rezystancyinono: =VA= WA Sau 5. ~moe pozoma U_ ~skuteczna warts napigcia 1 ~skuteczna warts pradu lem mocy (208 6) P=U-I-cose, Schamat zastepezy kondensatora rzeczywistego Na wykresach liye. 2na nastepne ‘Wii? ‘ays 8. Zany nape pra mocy clone) ideal) cowee39 Opwody prac przemionnege low kondensal Xe ~reaktancja pojemaosclowa very prypack 12 —pulsecia obwod [asym Okladkl kondensatora bya ladowane —@_— pojamnosé Kondansalora Letel do szeregowego obinadu sktadalacego sig cow incu np. taro, Gol lest dolaczony do zrddta na ‘gaia preemiennego to jego okladk! sq na prze- ae sole nleray eiuiiniemec carrer [fun ladowane dodstni ujemaym ladunilem, ta, Walomior: miery wylgcanie moc czynna, ee aie een le ort ane 100 NOES 85 (EA aefoeery ‘00400 FO0 Wepotezynnik mocy Wispeiczynnik mocy o stosunek mocy czynne) do mocy pezome). Dia prasblegow sinusoidanych okracla 10 ako 205 8 = moc pozoma P= moc ezynna = mocbierna 1G = shuteczna wantosé napigcia a np caer pe [ fs: 2: Peace ezone whendenasore = kat preesunigciafazowego pomigdzy — rad jeer 208.» = wspblezynnik mocy Manca pojermnosciowa jst tym wigksza, im mniojsza jest czpstotiwose fall napigcia aétazasania vojsza pojemnose kondensstora el : wheeote sai 3.8 Obmody pra rz rariemago 7 7 sor nego okrest jen wykonan Jost jowego W em i \Jensator wypreedza przebieg napigela na jogo zaciskach 0 kat 90" \Widesinym kondensatorze arzebieg radu wyprzedza prasbieg napigc o kat 90° PERRIN ee EEE "he Di wpa wood roigcle pomiedy warsiwanl ote Oye wghaza Me ets 0. CCewka indukeyina shiada eg zKarkasu (korpusu cow), uz Rdzon cewkl w urzadzeniach enargetyczn) blach zelaznych, 9 w radiotochnico najcz cowaria wyrdeni op rezne rodzae one Werfakam nazywa sig cowl’ Indukcyjne lub zespoly cewek o zmisnne] indukey)naéci Zmiany indukcyjosct 1 usa | wysumanio dzenia w Karka cows. W iy praypadks state! (ry. 2), wykonane w posta kos, to elemenly stosowane do budowy ply ranych wykananych w technice SMD’ = zai ou€ ‘adel conka.indukoyna Jest zaslana napigclem preemiennym, ‘nda zmianom pred, potgczong szeregowo 2 cowks Indukeyina Zaréuk dolaczy sig do Zrédla napigcia przemiannogo (stuscidalnego) | edpowiedniozwigkszy napigce zasiajace, to jasnost éwiecenia Zaréwki Dedzio taka so-