CHUONG 5:
Di}
C TRUNG HINH HOC CUA MAT CAT NGANG
5.1. Khdi nigm chung.
‘Trong chung thanh chiu kéo (nén) dting tam, ta thay ng sudt trong thanh phu thude vao
dign tich F cia tigt dign mat ct ngang, Tuy nhién, di véi cdc ting hdp than chin xon,
hhoge ehiw ud thi tng fh khong nhitng phu thude vao dign tich mat edt ngang F
‘ma cdn phy thude vao hinh dang eila mat edt, vit tée dung etia ngoai lye d6i voi mat edt.
Xét vi dw nh trén hinh 5.1, eding mt thanh ehju te dung mot lye nhu nhau. Bling trve pie
ta thay trong trang hgp hinh 5.1a ti€t dién duge dt nim bi u6n nhigu hen tring hop hinh
5.Lb khi tit dien dat ding, Mic dit trong c& hai tring hgp tit dién m§t edt ngang nh nhau,
hung phuting tée dung cla ngoai luc déi vai mat e&t ngang thay d6i da Anh bung d&n kha
‘nang chiu lye cia thanh, nc 1a anh huding dén tng suat phat sinh trong thanh, Trong chuong
nay s& xet dé chi Lye
cia thanh,
cde die trumg hinh hoe cita mat eft ngang lien quan d€n kha ni
ih 51: Thanh ein ua ki ae
‘gin be Kise nba, High 5.2 i pig vce he oa,
Xét hinh phing Flay mot vi phan dign tich dF" 6 toa d9 A(x,y) va hé trye toa d9 nbuuén
tinh 5.2 ta 66 ce di
iehia sau
5.2. Dién tich, momen tinh, trong tim.
Dign tich ca hinh phdng F
F=far (5D.
Mémen tinh cia hinh phiag F di voi trye x va ange y ld bigu tae tic phan sau
8,=foaris, = four 62)
‘Mémen tinh c6 thi’ nguyén la: [ohidudait
‘MOmen tinh ¢6 thé c6 gid tr] Am, dutng hac bing khong,
Truc trung tim: 1a true ¢6 mémen tinh cia dién tich F d6i di truc dé bing khong. Néu x li
true trung tim thi S, = 0
Trong tim eta hinh phiing: 1a giao diém cia hai truc trung tim cia hinh phing a6.
Nhu va: ah phdng di véi moi truc di qua trong tam déu bing khé
Dinh ly Varignon: Mémen ciia he luc déi véi mot trac bling momen cita hop le Adi voK tree
6,
Gia sit C(x...) 14 trong tam mat efi, qua C dying he trye x5.) Song song vdi he true x,y
ban div (hinh 5.2), ta 66 m6i lign hé eiia toa d6 dim A trong hai hé truc toa d@ nu sau:
80.Thay vio (5.2) ta dude:
S.= xP = fly ty P= yo [dF +S.0%
5,= Jat = [lac +5, MPa, Jar +5,
Vix, va y, ede tme tung tam nga S,, =5,
jo = 0, do ds
S.=¥eFi S,=40F
[Neu binb phng bao g6m nbiéw hinb phiing ghép lai rhita cang e6:
5.= Vy Fis, =F
Voi x., yo va K IA toa dé ciia trong tam va dign tich etia hinh phang thi #,
Do ds, ta o3 c6ng thie x4c dink mémen tinh ca biah phing di vei mot eme khi bit roa aS
trong tam va diga tich eta hinh phdag boac biét toa d6 clic trong tam va dign tich cia nhiév
tinh phiing ghep lait
S,= JutP=y.F= Sy, F 3S, =fulP= xP = Dock, 64).
“TW (6.3) taco thé tm dunge trong thm cba tinh phdag:
ak Duk,
Deh aah (5.4).
XA DA
mot sO binh phdng don gin due ebo rén bang 5.1
Bang 5.1
Digatich F_ | Trongtimxc
n nil
A=W |
Ta And)
pew | a= tts
mi se
5.3. Cae momen quan tinh,
5.3.1. Momen quén tinh,
Momen qué tial cia biah phiing F aéi vi erye x va tm y ft bigu the tie phn sau
6.5).
5.3.2, Mémen quén tinh ly tam.
Mémen quia tinh ly tém cba binb phing F 46i voi bé mye toa d6 (x.y) & biu thie Heh
phéin sau:
J,,= Jar (6.0).
5.3.3, Momen quan tinh exe.
81Mémen gun tinh cus eda binh phdng F d6i voi diém ove O 1 bigu thie tich phan sau:
J,=[p'aF 6.
‘The nguyén eiia céic mémen quan tinh: [ehiéudaif
Theo bah 52 p?=x? +y7 do de
Jah, 68)
Cac mémea qua tinh J,, J, va mémen quda tinh exe J, 18 dai king khSng am,
Mémen quan tinh ly tam J,, of thé duking, am, hoac bing khong,
188 true quia tinh chin: 18 hg true eo momen quia tinh ly vim BRng khOng. NEU (x,y) 1 be
‘aye gua tinh ebinb thi J,, =0
Mot trae d6i xing ctia binh phing hyp voi méttmae bat ky nao dé vung ade Voi NG tao thaah
ig true quan tinh chinb eda hinh phing 46.
‘HE true quén tinh chiob tung tm: 1a be crue quia tind ebiab ¢6 g6e tai tong tam Linh
phing. Néu (x,y) 14 bé true qué tinh cbinh tung tamtbi $, =0, $,=0 va J,, =0.
‘Momen guén tinh ea bin phing 46% véi bg tue quéa tind ebind trung tam duge goi la
mémea quan tinh chinh trung tém cia binb phdng, Trong sife bén vat liGu, khi tink toan ving
suf, bién dang ca thanb, agudi ta thuog tifa hank tong bé ruc toa d6 gbm true z cba
thanb va hai true ehinh trung tam eda cit din mar eftea thanb.
5.4, Mémen quan tinh cita mét so’ mat edt don gidn.
54.1. Mat cit chit nhat.
Cho binb chit aha e6 kich thude b>A (hinh 5.34). Céa tin ede mémen quén tinh chinh truag
tam eiia 6.
Hinh phdng cd bai trac 46i xing x va y nén (x,y) be tue quan tinh chinb trung tim, BE
xd din mémen quan tinh A6i v6i tue x, ta My dign tich vi pha dF 1A moe gidi 66 bE xng
, be day dy, khoding cach déa truc x lay, Tacs: dF =body
Pay
Sy Taking tt
69),
5.4.2, Mat edit tron.
Cho binh tein duiéng kinh d (hinh 5,3b3. Céa tim mémen quan tinh cue asi véi ase toa a6 O
va ede m6 men qué tinh ebinb trang tam cla a6.
bE den gin, ta tinh momen qudn tinh cue tide, chon diga tied vi phan 1A mst Binh giéi ban
boi hai tia g, g+dg va hai duting tron ban kinh p, p-+dp ab trén hinh 5,3, Ta c6:
dP = pipxdp
2. 7 2
at ='f | papi =2n | (10
Jrar~f foanpaane »
Vi tinh di xting nén: J, = J, ,matkhée theo (5.8): J,
(3.1).
5.4.3. Matt edt tam gide.
Cho hinh tam giée canh d4y bing & chin cao h, Cin dm momen quén tinh cia tam gidc 46%
‘Gi tre qua canh day va trong tim cia tam gite (hinh 5.3c),
Tao: O° 420; ar =
6.12)
6.13)
5.5. Mémen quén tinh khi chuyén trac song song.
Cho dign tich F, trong hé truc toa 46 (x,y) 66 ede dae tring hinh hoc la J, J,. Jy. Xe
dinh J, J,. J, cia dign tich F tong hg tric mdi (uy) song song vai hg true ban dit
“Theo hinh 5.4 t 66 ede lién hes w= +b: v=yba
‘Tit eae ding nghia vé ee momen quin tin
J, = fv'aF = [ly +a} aP:
J, = futar = flx+ofar:
Jag = fuvdP = [(v-+d\y+ a)
Sau khi kha triGn va nit gon ta dug
J, <1, 4208, 40°F;
Ja I, +205, +0 F; 6.14).
Jig =I + DS, +08, +0bF
‘Tang hyp dae bist, néu he true ot (x.y) 1a trang tm (ge toa 4 O tai trong tam mat eft),
khidé S, =S, =0, J, =0:
Satta Ps
Sad ABP: (5.15)
ab
Hab 5.4: omen qua ian $$: Momen gus
Ko rye seng song. Kl xony ee
83i. Mémen quén tinh khi xoay truc.
Xét he trye (uv) xoay the true (x,y) ban diu mot g6e ae, xe dinh J. J, J. trong he
frye mdi theo J,, J,. J, (hinh 5.5), chiéu dutdng cia gée a 1A quay tit true x theo chiéu
nguge kim dng hé, Ta 06 lién hé toa d@ cha vi phan dign tich dF trong hai hé true:
u=xcosee + ysinee; v= yeosa-xsinat
Thay vao céng thife tinh J,, J, va I, ta e6:
Jorar=[lycosa—ssina) dP:
(scosce+ ysina) dF
fear
Joo? = flxcosce+ ysinakyeoser—xsina)aF
Sau khi khai trign vA nit gon:
Jy =Jec08 a+ J,sin? J, sin2a;
J
J
J,sin? a+ J, 08? c+ J, sin2
(1, -J,)kinaecosa+J,,cos* asin?)
Dé y exe cong the Ivong pie:
nt hen OM oe sornmmsinny oo c—tint om casa
2 2
‘Thay vao va bién déi nit gon ta duge:
cos2a~J,,sin2a;
cos 2a + J,, sin 2a; (5.16).
+ sin2a + J, cos2a
Cong hai phuting winh diu trong (5.17) ta o6 bit biéu cia momen quan tink
J+J, =J,+J, = const 5.1?)
Cae cng thife én tvting ty nhu eGng thie tinh ving suai teen mt edt nghieng. Vi vay, phin
xc dinh phucng chinh, dog suat chinh cia trang thai wing sudt e6 thé dp dung a€ xc dink he
trye chinh vA cée mémen qua tinh chinh khi xoay tre,
‘Vj tri cita truc quan tinh chinh duge xdc dinh tt phuong trinh:
2,
1g2a (5.18).
‘Ti day ta nhan duge hai true quén tinh chinh ya ching vudng géc nhau,
Mémen quan tinh chinh cting la tri sé eve tri cia mémen qué tinh khi xoay true:
etd,
ig a AG, +4 5.19),
2
‘Tit eée quan he (5.16) va (5.18), ta eiing e6 thé xc dink J, va J, bang dé thj trong he true
(J,.) 291 1 vong tron Mohr quén tinh tusag ty nhur vong ttn Mohr sing suat (hinh 5.6),
Digm khdc bigt a vong trdn Mobr ting suatt 06 thé et qua trye tung nhung vong tn Mohr
uén tinh chi nim phn bén phai cila tye tung vi ede momen qusin tinh néi chung va do a6,
momen quan tinh J, 1uOn uOn dues.
‘Tithinh 5,6, a 06 thé x4e dinh vi tricia ede tryc e6 momen quan tinh chinh:
84Hin 5.6 Vong td Mobs gu ta,
Pos
Mémen quén tinh cia mét hinh phing d6i vi mot tue bai k¥ C6 thé dude biéu dién dudi
dgng tich s6 cila dign tich Minh nay v¢i binh phuong cia mot dai hugng goi fa ban kinh quan
(5.22),
Ban kinh quan tinh d6i v6i ede trge chinh duige goi la ban kinh quén tinh chinh.
Ki xoay truc ta 66 thé thay tng binh phudag cdc ban kinh quia tinh ttén hai phwong vuong
g6c mhau bat Ky 1a Ming so:
= conts (5.23),
Vi dy 5.1.
Xée dinh toa d6 ca trong tém cila mat edt cho we
Gidi.
Gan vao mat eft he true tga 49 (x,y) nhw hinh 5.7b, Do mat eft doi xing qua true y én
‘rong tam C mim tren true may (x, = 0).
Xétvi phan dign tich dF duge gidi han béi cAc tia nhu hinh 5.7b, ta e6
UP = pdpdp; y= poos
ah 5.74.
= 8, = fd =2f fpeosppintn 2 p'ap| cos pip = 27° sina
Paar",
Do dé, theo (5.4) toa d6 ciéa trong tim 1a:
on a
. Huh 5.2:-Cho vidu 5. Hin 5.8:Cho vide 32
85Vi du 5.2
Xe dinh toa d@ cia wong tm eta mat edt cho ten inh 5.8a,
Gidi.
‘Ta chia mat edt trén hinh 5.8a thanh ba mgt et va g&n he trye toa d (x.y) nh hinh 5.8b.
Theo (5.4) ta e6:
Beil to + yl, 6124+ 24.124 816K 5
o" SRR 124+ 4.124164
Fi + VeoFs+ Veo _ 1812.4 +104.12+ 2.164
R+k+F, 12444124 164
Vidu 5.3.
Xée dinh toa d6 eta trong tim eta mat eft cho trén Minh 5.%.
Gidi.
DOi vsi nhitag mist cht dang rong hay bi kho¢t lm, thi van sit dung cOng thie (5.4) nhung
phan dign tch réng ta xem nu dign tich Sim. Chia mit eft hin 5.9a Fam hai phan mot phin
1a dign tich hinb trdn kh6ng bj kho¢t, phan cda Iai la dign tch hinh vung e6 gid tj Am, Gdn
vao he tne toa dQ (x,y) nhw hinh 5,9, Do tue x di qua wong tim cla hinh ton nén
oo
16m 9 ‘16-9
a= 0,220.
oh 59: Cho vid 53. ah 10: Cho vid $4
Vid 54
Xe dinh momen quin tinh chinh trung tam eita
Gidi.
‘Ta chia mat edt trén hinh 5.10a thanh hai hink chit nhdt nh hinh 5.10b. va chon he trye toa
dg ban daw la (x.y), Vitrue y 1a true déi xing nén x, = 0.
YesF + Yeaks _ 185.2054 8816
at ct nh hinh 5.10.
2,6tc)
F+F, wasraaig —(76lem
Theo (5.9) va (5.15) 1a 66: J, = Jl + J), Tromg dé:
di —wlle sane 205+ (185- 261 20.5 = 367,75cm*
S16"
by
JQ - 92, aa (1261-8) 8.16 ~$45,09m*
aVidu 5.5.
Xe dinh mémen quén tinh chinh trung tam cia mat ct nw hin 5.11a,
Gidi.
Chia mgt edt wn hinh 5.114 thanh ba phn: phim /-va 3 1a hin chir ahge, phiin 2 12 atta
Ininh ton, ce phiin 2 va 3 1a rong nén e6 gi tj Am d6i vai mimen Gh, momen quan tinh,
Chon h¢ trye toa d6 (xy) nu hinh 5.11b.
Theo ket qud Edu 5.1 kh thay « —% ta 66: y.. 6042 aa ‘nos
a= 6,850
‘Toa d0 trong tim cia mat eft:
YePi~YeoFy
Fy -Py=,
Momen quan tinh ehinh trang tam:
=) —32)—70), Trong a6:
B,
Sa.60a° ~6,85an(2a) /2~ 350.20
00° — w(2a) /
= 5,550
J +e yo Fm = SLOAN. (535—Sa) 60a? 518,50.
ID =I sn 8 LEN 65,5509 ACY w 75604
IB, + (Ve Yea
telS0Y (5 350-350) 200% = 125,204
'6a‘ — 125,72a = 384,870",
ink 5.11:Cho vd 5. Hin 512: Cho vida 6,
Vidy 5.6.
X4e dinh ee momen quén tinh chinh trung tam va true quén tinh chinh trung tam etia mat et
shu hinb 5.12a,
Gia.
Chia mat edt én hinh 5,12a thanh hai inh chir nhat nw hinh 5,126, v chon he true toa do
ban daula (x.y)
Toa do trong tim cia mat eft:
x Neh t XeoFy 3618+ 9189 5
ee 6184189
YaF Yoh 1861845189
Fee eiestes,
‘Mémen gun tinh tung tim:
ee be)=I, +0 ve) F =
2, -veY FOS
78 Gey 139°
JIB +e vo) = 88
=> Tye = 10002em! + S817em* = 15819em"
+ (18-9.9)°618~ 10002m",
+(9,9-4,5) 18.9» S817em*,
I} =I, + Qe — xe, Fy = ae + (66-3) 6.18% 1724em*
I =I, + (ten — 20 F ae + (9-66) 18.9» 5307em*
3 ye = 1724em* + 5307 em‘ =703Iem* .
Jago =I +1,
I = I, + (Nei — Ye Vater He WP, = 0+ (18 9,93 -6.6)6.18 —31490m" ,
Ie = Abs + (oa — Yo ton — Ho Ws = 0+ (45 9.99 6,689 = —2100em*
2 Ig = ~3149¢m" — 210em* = 5249em*
Phung ctia hé tye quain tinh chinh trang tém:
Bh a
tear ———Z/ ne 2465249) _ oye = 2a S07 +k 180?
15819-7031
a =29°03;
@, = 118°03 .
Gié tricia mOmen quan tinh ehinh trang tm:
tot J, 3 2
_ 13819-47031 1
(1s819—r0s1} +s $209) = 1827em‘
Woe Fe) Hise =
1581947031 _1
(5819-7031) + 4(- 5249)" = 45800m"
BAI TAP CHUONG §
5.1+S4, Xac dinh vj tri trong tim clia ede mgt cho tr€n hinh 5,13 +5.16.
Hah 513, Than 5.16 Hind 55 Wha 516,
5.5+-8.8, Xéc dinh vj ri trong tim va tinh momen quan tinh chinh trung tim cia ede mat edt cho
trén hinh 5.17 +5.20,
88Hint 5.17 Wa 5.18. hah 519 in 520.
5.95.11, Xe dinh vi tri tong tim VA tinh mOmen quén tinh chinh trung tam eta ee mat ext
cho trén hinh 5,21 + 5.23.
5.12, Xie dinh h¢ true quén tinh chinh e6 g6e tai A cia hinh chit nha nhur wen hinh 5.24, Tinh
cde momen quan tinh chinh di qua diém A,
”e WH
ae
Hint $21, Han 522, ha 523, than 526
5.13. Xde dinh mémen qué tinh eta mat eft neang chi thap ten hinh 5.25 d6i voi he true toa do
at 5.25, Hint 9.26, Hint 5.27, nb 5.25,
5.14+ 8.16, Xtc dinh vi tri trong tam, fim eée phudng chinh va tinh mémen quén tinh chinh trang
tim eva ede mat edt cho trén hinh 5.26 + 5.28,