Page 1

‫االسلؾومکیلعدووتسں!‬

‫اُردورگارمیکاساتکبںیمآپوکلمکمآاسؿاُردوونسٹانبرکدےدےیئےئگںیہ۔ارگآوکپاُردویکایتریرکینےہوتاساتکبیکدمد‬
‫ےسآپتہبیہآاسینےسایتریرکےتکسوہ۔‬

‫اساتکبںیمآوکپامتؾامہوساالتےکوجاابتآاسینےسلماجںیئےگ۔ارگآپوکیسکیھباتکبایاسہقبرپیپاجتلحدشہونسٹ‬
‫وریغہامہریدییئگوبیاسٹیئےسڈاوؿولڈرکےتکسںیہ۔امہراسیفکبرگوپاورامہراواسٹاپرگوپیھبوجانئرکںیاتہکآوکپیئن‬
‫ےسیئناتکںیبیتلمرںیہ۔‬

‫امہراسیفکبرگوپےہ۔‬

‫‪solve mcqs online‬‬

‫‪Page 2‬‬
 ‫اُردو رگارمیئ ونسٹ‬
‫رہفتس‬
‫ف‬
‫ی‬ ‫ی‬
‫ہحفصربمن‬ ‫رعتی‪/‬ااسقؾ‪/‬اثمںیل‬
‫س‬ ‫اابسؼیک‬ ‫قبسربمن‬
‫‪4‬‬ ‫ظفلیکااسقؾ‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫ہملکیکااسقؾ‬ ‫‪2‬‬
‫‪8‬‬ ‫امسیکااسقؾ‬ ‫‪3‬‬
‫‪12‬‬ ‫امسرعمہفیکرعتفی‬ ‫‪4‬‬
‫‪14‬‬ ‫امساملیکااسقؾ‬ ‫‪5‬‬
‫‪17‬‬ ‫امسرکنہیکااسقؾ‬ ‫‪6‬‬
‫‪20‬‬ ‫امسذات‬ ‫‪7‬‬
‫‪24‬‬ ‫امسدصمراوراسیکااسقؾ‬ ‫‪8‬‬
‫‪29‬‬ ‫امسلعفاورامسوفمؽیکااسقؾ‬ ‫‪9‬‬
‫‪31‬‬ ‫امسریمضیکرعتفی‬ ‫‪10‬‬
‫‪34‬‬ ‫تفصیکرعتفیاوراسیکااسقؾ‬ ‫‪11‬‬
‫‪38‬‬ ‫لعفیکااسقؾ‬ ‫‪12‬‬
‫‪41‬‬ ‫زامےنےکاحلظےسلعفیکااسقؾ‬ ‫‪13‬‬
‫‪44‬‬ ‫لعفامیضیکااسقؾ‬ ‫‪14‬‬
‫‪47‬‬ ‫رحػیکرعتفی‬ ‫‪15‬‬
‫‪50‬‬ ‫رحوػااصحتسؽیکااسقؾ‬ ‫‪16‬‬
‫‪54‬‬ ‫رحوػاجفہیکااسقؾ‬ ‫‪17‬‬
‫‪58‬‬ ‫رمبکاافلظ‬ ‫‪18‬‬
‫‪66‬‬ ‫ہلمجیکرعتفیاوراسیکااسقؾ‬ ‫‪19‬‬
‫‪72‬‬ ‫رتبیکوہنیکرعتفیاوراسیکااسقؾ‬ ‫‪20‬‬

‫‪Page 3‬‬
 ‫‪1‬۔ظفلسیکسااسقؾ‬
‫تہبےسرحوػیجہتلمرکاکیظفلانبےتںیہ۔ظفلیکدوںیمسقںیہ۔‬ ‫ظفلس‪:‬س‬
‫‪1‬۔ہملکساورسسس‪- 2‬سلمہم‬
‫‪1‬۔ہملک‬
‫ہملکوہرفنمدظفلےھےکسجھچکینعموہں۔ینعیرحوػےکاکیاےسیومجمےعوکہملکاہکاجاتےہسجےسیسکابتاکبلطموپریرطح‬
‫ھجمسںیمآےئ۔‬
‫ےسیج‪:‬‬
‫س‪1‬۔احدمامںابپاکاولکاتاٹیبےہ‪-‬‬
‫‪2‬۔ومدییجرتیقرکرےہںیہ۔س‬

‫‪2‬۔لمہم‬
‫لمہماافلظےکاےسیومجمےعوکاہکاجاتےہسجےکھچکینعمہنوہں۔‬
‫ےسیج‪:‬‬
‫س‪1‬۔اھکانواہناھکایوہاگ۔‬

‫‪Page 4‬‬
 ‫س‪2‬۔آپےناپینواینیپایل؟س‬
‫اؿدوولمجںںیم"واہن‚ساور"واین‚سلمہمںیہ۔‬

‫‪2‬۔ہملکسیکسااسقؾ‬
‫‪1‬۔امس‬
‫‪2‬۔لعف‬
‫‪3‬۔رحػ‬
‫‪4‬۔تفص‬
‫‪5‬۔قلعتملعف‬
‫‪6‬۔ریمض‬

‫‪1‬۔امس‬
‫امسوہہملکےہوجیسکصخش‪،‬جگہہ‪،‬ایزیچاکانؾوہ۔‬

‫ًالثم۔‪:‬ااتسداشرگدوکڑپاھاتےہ‪،‬دیمحےکاہھتےسرپدنہاڑایگ‪،‬ذارکدنہواتسؿاکابداشہےہ۔‬

‫ث‬
‫اُورپیک ِماولںںیماُاتسد‪،‬اشرِگد‪،‬دیمح‪،‬اہھترپدنہ‪،‬ذارک‪،‬دنہُواتسؿاورابداشہانومںوکاظرہرکےتںیہ۔ہییھبساِمسںیہ۔‬

‫‪2‬۔لعف‬

‫‪Page 5‬‬
 ‫لعفوہہملکےہسجےسیسکاکؾاکوہانایرکاناپایاجےئ۔‬
‫لعفیکدوںیمسقںیہ‬
‫‪ .١‬لعفانصق‪-:‬وہلعفےہسجےسرصػیسکصخشیکاختلاکہتپےلچ۔اساکوکیئاکؾاظرہہنوہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬وہامیبراھت‪،‬ںیموخشوہں‪،‬مہاےلگاوتاروکاہیںوھےگن‪.‬اؿولمجںںیماھت‪،‬وہںاوروہےگنلعفانصقںیہ۔‬
‫‪ .٢‬لعفاتؾ‪-:‬وہلعفےہسجےسیسکامسےکاکؾرکےناکہتپےگل‬
‫الثم‪-:‬اشؾاوکسؽایگاھت‪،‬مہراتوکوسےتںیہ‪،‬وہوھتڑیدریےکدعباھکاناھکےئاگ۔‬

‫‪3‬۔رحػ‬
‫‪.‬رحػوہہملکےہوجےلمجںیمدورسےاملکتوکابمہالمےنےکےیلاامعتسؽایکاجاتےہ‬

‫الثم‪-:‬دخاےنزونیمںاورآامسونںوکدیپاایک‪،‬اسآؾاکذاہقئاٹھکےہ‪،‬اےنپدووتسںےکاسھتااھچولسکرکو‪،‬اسےنڑبیتنحمیک‬
‫نکیلاکایمبہنوہا‪،‬‬
‫اؿاورپیکاثمولںںیماور‪،‬وک‪،‬اک‪،‬ےکاسھت‪،‬نکیل‪،‬اےسیاملکتںیہوجہنامسںیہ‪،‬ہنتفص‪،‬ہنریمض‪،‬ہنلعفہکلباےسیاملکتںیہوج‬
‫ازجاےئالکؾوکاکیدورسےےکاسھتالمےتںیہاےسیاملکتوکرحػےتہکںیہ۔‬

‫‪4‬۔تفص‬
‫تفصوہہملکےہسجےساظرہوہہکوکیئزیچایصخشسکرطحاکےہ۔ہیاظرہہنوہہکوہاکؾایکرکاتےہ۔ینعیتفصیسکامسیکرصػ‬
‫وخیبایدبیایبؿرکیتےہ۔‬
‫الثم‪-:‬دنملقعآدیموتقاضعئںیہنرکات‪،‬یتنحمصخشوھباکںیہنرمات‪،‬ےھجمرہارگندنسپےہ۔‬

‫‪Page 6‬‬
 ‫اورپےکولمجںںیم۔’دنملقع‪،‬یتنحم‪،‬رہا‘ساےسیےملکںیہوجاظرہرکےتںیہہکآدیم‪،‬صخش‪،‬اوررگنسکرطحےکںیہ۔اسمسقےک‬
‫وملکںوکتفصےتہکںیہ۔اورسجیکتفصیکاجےئاےسوموصػےتہکںیہ۔‬

‫‪5‬۔قلعتملعف‬
‫قلعتملعفوہہملکےہوجلعفایاکؾرکےنےسقلعتمھچکاتبےئ۔‬
‫الثم‪-:‬ااھچڑلاکوخباکؾرکاتےہ‪،‬ارشػااچکنراہتسوھبؽایگ‪،‬‬
‫اؿولمجںںیم‘وخب‘اور‘ااچکن‘ساےسیےملکںیہوجلعفایاکؾرکےنےسقلعتمھچکاتبےتںیہینعیاکؾےسیکوہا۔اےسیوملکںوکقلعتم‬
‫لعفےتہکںیہ۔‬

‫‪6‬۔ریمض‬
‫‪.‬ریمضوہہملکےہوجیسکامسیکہگجاامعتسؽایکاجےئ‬
‫الثم‪–:‬اشؾےنیلعوکداھکیہکوہدوھپںیماھٹیبےہ۔اشؾآےگڑباھاوراسےساہکہکںیمآایگوہں۔وکیئدختمرفامںیئ۔یلعےن‬
‫‪”.‬وجابدای۔‚وتریمےآےگےسٹہاج‬

‫اورپےکولمجںںیموہ‪،‬اےس‪،‬ںیم‪،‬اورریمے‪،‬اےسیےملکںیہوجیسکامسیکاجبےئاامعتسؽےیکےئگںیہ۔‚وہ‚سیلعیکہگج‪"،‬اےس"یھب‬
‫یلعیکاجبےئ"ںیم‚ساشؾیکہگج‪"،‬ریمے‚سیھبیلعیکہگجاامعتسؽوہےئںیہ‪.‬وجیسکامسیکہگجاامعتسؽایکاجےئاےسریمضےتہکںیہ‪.‬‬
‫اورسجامسیکاجبۓریمضاامعتسؽیکاجےئاےسرمعجےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 7‬‬
 ‫‪3‬۔امسسیکسااسقؾ‬
‫امسیکیئکاحلظےسفلتخمںیمسقںیہس‬
‫ونعمںےکاحلظےسامسیکینتکںیمسقںیہ؟‬
‫ونعمںےکاحلظےسامسیکدوںیمسقںیہ‬
‫‪1‬۔امسرعمہف‬
‫‪2‬۔امسرکنہ‬

‫‪1‬۔امسرعمہف‬
‫اسامسوکےتہکںیہوجیسکاخصصخش‪،‬اخصہگجایاخصزیچوریغہاکانؾوہ۔امسرعمہفوکامساخصیھباہکاجاتےہ۔‬
‫الثم‪-:‬دیسیلعالیگین‪،‬ومالانرمعافروؼ‪،‬دیلہ‪،‬آرٹسایلی‪،‬دجسمارحلاؾ‪،‬رااھتسجؿوریغہ۔‬

‫‪2‬۔امسرکنہ‬
‫اسامسوکےتہکںیہوجیسکاعؾصخش‪،‬اعؾہگج‪،‬اعؾزیچ‪،‬ےکانؾوکاظرہرکے۔امسرکنہوکامساعؾیھباہکاجاتےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ملق‪،‬اطبلملع‪،‬ڈارٹک‪،‬اگےئ‪،‬درای‪،‬اہپڑ‪،‬اچوق‪،‬ڑھگی‪،‬دمرہس‪،‬دجسموریغہ۔‬

‫سنجےکاحلظےسامسیکدوںیمسقںیہ‪:‬‬
‫‪1‬۔ذمرک‬
‫س‪2‬۔ومثن‬

‫‪Page 8‬‬
 ‫‪1‬۔ذمرک‪:‬‬
‫ذمرکوہامسےہوجرنےکےیلوبالاجےئ۔ینعیرنسنجواےلامسوکزمرکےتہکںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬رمد‪،‬ابداشہ‪،‬اٹیب‪،‬ونرک‪،‬اہیھت‪،‬انان‪،‬ولاہر‪،‬اوٹنوریغہ۔‬

‫‪2‬۔ومثن‪:‬‬
‫ومثنوہامسےہوجامدہےکےئلوبالاجےئ۔ینعیامدہسنجواےلامسوکومثنےتہکںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬وعرت‪،‬نہب‪،‬یٹیب‪،‬ونرکاین‪،‬انینولاہرؿ‪،‬اوینٹن‪،‬وریغہ‬

‫یتنگےکاحلظےسامسیکدوںیمسقںیہ‬
‫‪1‬۔وادح ‪2‬۔عمج‬

‫‪1‬۔وادح‪:‬‬
‫دہعموہامسےہوجیسکامسےکرصػاکیدعدوکاظرہرکے۔‬
‫ًالثم‪-:‬اکمؿ‪،‬وطاط‪،‬دوا‪،‬دمرہس‪،‬دجسم‪،‬وریغہ‬
‫‪2‬۔عمج‪:‬‬
‫عمجوہامسےہوجیسکامسےکاکیےسزایدہدعتادوکاظرہرکے۔‬
‫ًالثم‪-:‬اکمانتاختفئ‪،‬ادوہی‪،‬دمارس‪،‬اسمدج‪،‬وریغہ‬

‫‪Page 9‬‬
 ‫عمجاعمجل‬
‫عمجاعمجلاسامسوکےتہکںیہوجعمجاکعمجوہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ادوایت‪،‬اکمانت‪،‬احصایبت‪،‬وریغہ‬

‫امسعمج‪-:‬سسسامسعمجوہامسےہوجیسکرگوہایومجمہعوکاظرہرکے۔امسعمجوادحوبالاجاتےھعمجںیہن۔‬
‫ًالثم‪-:‬وفج‪،‬رویڑوریغہ‬
‫انبوٹےکاحلظےسامسیکنیتںیمسقںیہ‬

‫‪1‬۔امساجدمسسسس‪2‬۔امسدصمرسسسسس‪3‬۔امسقتشم‬

‫امساجدم‪:‬سسامساجدموہامسےہوجہنیسکاکؾاکانؾوہ‪،‬ہنوخدیسکدصمرےسانبوہاورہنیہاسےساورےملکنبےتکسوہں۔‪.-‬‬
‫الثم‪-:‬رھتپ‪،‬وچان‪،‬زیم‪،‬اتکب‪،‬ملقوریغہ۔‬
‫سامسدصمر‪:‬سامسدصمروہامسےہوجیسکاکؾےکانؾوکزامہنےکقلعتےکریغباظرہرکے‪.‬ساےسیامسوخدیسکےملکےسںیہنےتنبںیہ‪.‬‬
‫‪.‬نکیلاؿےستہبےسےملکےتنبںیہ۔اؿاومسںےکآرخںیم‘ان’سوہاتےہ‬
‫الثم‪-:‬انھکل‪،‬انھجمس‪،‬اھکسان‪،‬ریتان‪،‬اڑان‪،‬دوھان‪،‬اھکان‪،‬انیپوریغہ‬
‫امسقتشم‪:‬سامسقتشموہامسےہوجیسکدصمرےسانبوہ۔الثمڑکپانےسڑکپ‪،‬ڑکپےنواالوریغہ۔ےنھکلےساھکلیئ‪،‬ےنھکلواال‪،‬اھکلوہا‬
‫وریغہ۔‬
‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ‬

‫‪Page 10‬‬
 ‫‪1‬۔احدم‪،‬دوات‪،‬درتخ‪،‬زیم‬
‫‪2‬۔اجان‪،‬انلکن‪،‬ڑپانھ‪،‬اھکان‪،‬وبانل‬
‫‪3‬۔ڑپےنھواال‪،‬اھکےنواال‪،‬وبےنلواال‪،‬ڑپاھیئ‪،‬وبؽ‬

‫ربمنس‪1‬سسںیماحدم‪،‬دوات‪،‬درتخ‪،‬اورزیماےسیامسںیہوجہنوتیسکاورےملکےسےنبںیہاورہنیہاؿےسوکیئاورۂملکرفنمدنباتکسےہ‬
‫اےسیامس‪،‬امساجدمالہکےتںیہ‬

‫ربمنس‪2‬سسںیمںیماجان‪،‬انلکن‪،‬ڑپانھ‪،‬اوروبانلاےسیامسںیہوجوخدوتیسکظفلےسںیہنےنبرگماؿےساورےملکانبےئاجےتںیہ۔الثم۔‪:‬اجان‪،‬‬
‫ےساجاتےہ‪،‬اجےئاگ‪،‬اجونروںاےسیامسںیہنجےساورےملکانبےئاجںیئ۔اےسیامس‪،‬امسدصمرالہکےتںیہ‬

‫ربمنس‪3‬سسںیمڑپےنھواال‪،‬اھکےنواال‪،‬اوروبےنلواال‪،‬ڑپاھیئاوروبؽاےسیامسںیہوجڑپانھ‪،‬اھکاناوروبانلدصمروںےسےنبںیہ۔اےسی‬
‫امسوجدصمرےسانبےئاجںیئ‪،‬امسقتشمالہکےتںیہ۔دصمرےسلعفیھبانبےئاجےتںیہ۔‬

‫‪4‬۔سامسسرعمہفسیکسرعتفی‬
‫امسرعمہفیکاچرںیمسقںیہ‬

‫‪Page 11‬‬
 ‫‪1‬۔امسملعسسسسسسسسسسس‪2‬۔امسریمضسسسسسسسسسسس‪3‬۔امسااشرہسسسسسسسسسسسسسس‪4‬۔امسوموصؽ‬

‫‪1‬۔امسملع‬
‫امسملعوہاخصانؾےہسجےسوکیئصخش‪،‬ایہگجایزیچوہشمروہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬العہماابقؽ‪،‬وکہوطر‪،‬اتجلحم‪،‬رسدیسادمحاخؿ‪،‬وریغہ‬
‫دبعاقحلدوسںیامجتعںیمڑپاتھےہ۔رسرگنیملہجےکانکرےآابدےہ۔ریپاجنپؽریمشکاکاہپڑےہ۔‬

‫اورپےکرقفوںںیمدبعاقحلاکیڑلےکاکانؾےہ۔رسرگنیاکیاخصوہشمررہشےہ۔ملہجاکیاخصدرایاکانؾےہ۔ریپاجنپؽریمشکاک‬
‫اخصاہپڑےہ۔ہیوہانؾےہنجےسرقمرںیہگجاورزیچںییہاکپریاجیتںیہ۔اےسیانومںوکملعےتہکںیہ۔۔‬

‫س‪2‬۔ امسریمض‬
‫امسریمضوہہملکےہوجیسکامسیکہگجاامعتسؽایکاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬امرٹسرقیفنیسحںیمہاردوڑپاھاتےہ۔وہتہبیتنحمےہ۔مہاسوکدنسپرکےتںیہ۔‬
‫اؿولمجںںیم۔وہ‪،‬مہ‪،‬اس‪،‬ںیمہ‪،‬اامسےیریمضںیہویکہکنہیاومسںےکدبےلاامعتسؽوہےئںیہ۔‬
‫‪3‬۔ امسااشرہ‬
‫امسااشرہوہہملکےہسجےسیسکصخشایہگجایزیچیکرطػااشرہایکاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬وہاہپڑ‪،‬ہیزیم‪،‬وہدرای‪،‬ہیڑلاکوریغہ۔اؿاملکتںیم‘وہ’ساور‘ہی’ساامسءااشرہںیہ۔رقبیےکااشرےےکےیل"ہی‚ساوردیعبےک‬
‫ےیل"وہ‚سےکاافلظاسھتااشرہایکاجاتےہ۔‬

‫‪Page 12‬‬
‫اشمراہیل‪:‬سسجصخشایہگجایزیچیکرطػااشرہایکاجےئاسےساشمراہیلاہکاجاتےہ۔اورپیکاثمولںںیماہپڑ‪،‬زیم‪،‬درای‪،‬ڑلاک‪،‬اشمراہیل‬
‫ںیہ‬

‫‪4‬۔ امسوموصؽ‬
‫وہامسےہسجےکاسھتبجکتوکیئدورساہلمجہنالمایاجےئوتوپراینعمںیہنداتی۔‬
‫ًالثم‪-:‬وجتنحمرکاتےہزعتاپاتےہ۔آپوجھچکرکےتںیہکیھٹےہ۔وجیہنمہوکسؽےچنہپیٹنھگجبیئگ۔‬
‫اؿولمجںںیموج‪،‬وجھچک‪،‬وجیہناامسءوموصؽںیہ۔‬

‫ہلص‪:‬وجہلمجامسوموصؽےکدعبآاتےہاےسہلصےتہکںیہ۔‬
‫دنمرہجابالاثمولںںیمزعتاپاتےہ‪،‬کیھٹےہ‪،‬یٹنھگجبیئگ‪،‬ہلصںیھ۔‬
‫(ونٹ)‪-:‬ظفل‘وموصؽ’ساور‘ہلص’سظفل‘ولص’سےسےنبںیہسجاکینعمےہ‘انلم’۔‬

‫‪5‬۔امسساملسیکسااسقؾ‬
‫امسملعیکاپچنںیمسقںیہ‬
‫‪1‬۔اطخبسسسسسسسسس‪2‬۔بقلسسسسسسسسسس‪3‬۔رعػسسسسسسسسسس‪4‬۔تینکسسسسسسسسسس‪5‬۔صلخت‬

‫اطخب‪:‬سوہویفصانؾےہوجیسکصخشوکوکحتمیکرطػےسزعتازفایئےکےیلدایاجاتےہ۔اوروہرھپایسانؾےسوہشمروہ )‪(١‬‬
‫اجاتےہ۔‬

‫‪Page 13‬‬
 ‫ًالثم‪–:‬رسدیسادمحاخؿ‪،‬‬
‫رسدمحماابقؽ‪،‬‬
‫سمشااملعلءدمحمنیسحآزادوریغہ۔‬

‫اؿاثمولںںیم‘رس’اکاطخبرسدیسادمحاخؿاورالعہماابقؽوک‪،‬وک‘سمشااملعلء’ساکاطخبدمحمنیسحآزادوکالمےہ۔’ایگؿھٹیپ’سرامحؿ‬
‫رایہ‪‘،‬اھبرترنت’ساکاطخبمسباہللاخؿاورنچسڈنٹورکلوک‪،‬وریغہ۔‬

‫س(‪)٢‬سبقل‪:‬سبقلوویفصانؾےہوجیسکاخصتفصیکوہجےسولوگںںیموہشمروہاجےئ۔ہیویفصانؾولوگںیکرطػےسلماجےت‬
‫ںیہ۔‬
‫ًالثم‪–:‬سسلیلخاہلل‪’،‬سبقلےہرضحتاربامیہہیلعالسؾاک‪،‬اور‘اقدئامظع’سبقلےہدمحمیلعانجحاک‪’،‬اہمامت’سبقلےہساگدنیھسیج‬
‫وریغہ۔‬
‫رضحتومیسمیلکاہللےھت‪،‬دیسادہشلاءہعمجےکدؿدیہشوہےئ‪،‬دخاےنلیلخاہللوکرمنودیکآگےساچبای۔‬
‫یلہپاثمؽںیمرضحتومیسوکمیلکاہللاہکایگےہ۔‪،‬دیسدہشااامؾنیسحاکانؾےہوجرکالبےکدیماؿںیمدیہشوہےئ‪،‬ایسرطحلیلخ‬
‫اہللرضحتاربامیہہیلعالسؾاکانؾےہوجدخاےکایپرےےھت۔سپاےسیانؾوجاخصوفصےکابثعوہشمروہاجںیئاؿوکبقلےتہک‬
‫ںیہ۔‬

‫)‪(٣‬رعػ‪-:‬سوہرصتخماسانؾےہوجتبحمایاقحرتیکوہجےساونپںاوررپاویںںیموہشمروہاجےئ۔‬

‫‪Page 14‬‬
‫ًالثم‪-:‬نسحیلعرعػوھچےٹایمں۔ریمرکسعیرعػریمولک۔دبعارلدیشرعػڈنھجاایلعدرےجاکادبیےہ۔رکاترھگنسرعػ‬
‫دایہلاپؿرفوشےہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمنسح یلع‪،‬ریمرکسعی‪،‬دبعارلدیش‪،‬رکاترھگنس‪،‬ایلصانؾںیہ۔اوروھچےٹایمں‪،‬ریمولک‪،‬ڈنھجا‪،‬وایہلویںیہوہشمر‬
‫وہےئگںیہ۔اےسیانؾرعػالہکےتںیہ۔ارثکاواقتایلصانؾیہڑگبرکرعػوہاجاتےہ۔‬

‫تینک‪:‬ستینکیسکصخشاکوہانؾےہوجابپ‪،‬ایامں‪،‬ایےٹیبیکتبسنےسراھکاجاتےہاوررھپایسانؾےسوہشمروہاجاتےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اوبہفینح‪،‬انبرمع‪،‬اؾمیلس‪،‬انبرممی‪،‬اوبرکب۔‬
‫تقیقحںیمہیالہرعباکدوتسرےہہکایلصانؾےکالعوہاکیاورانؾیھبرےتھکںیہسجںیمیمسمساکابپایاٹیبایامںاییٹیبوہاناپای‬
‫اجےئ۔رگمدنہواتسؿںیم ایمںویبیاکانؾںیہناتیل۔ویبیایمںاکانؾںیہنیتیلبجاؿےکاوالدوہیتےہوتاسےکانؾیکتبسنےس‬
‫اکیدورسےوکاکپرےتںیہ۔ےسیجاقدریکامں‪،‬دیجماکابپ‪،‬سبیہیتینکےہ۔‬

‫سس(‪)٥‬صلخت‪:‬س‪-‬ہیوہرصتخمانؾےہوجرعشااےنپااعشرںیماےنپایلصانؾےکدبےلاامعتسؽرکےتںیہاوررھپایسانؾےسوہشمروہ‬
‫اجےتںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬رسدمحماابقؽاردوےکمیظعاشرعںیہ‪،‬دمحمنیسحآزاددمحماربامیہذوؼےکاشرگدےھت‪،‬دبعارلنمحرایہویوینریٹسےکرپورسیف‬
‫ںیہ‪،‬دبعادمصلاصبہامہرےوبحمبااتسدںیہ‪،‬الغؾیبنرفاؼاسی۔ییاکجلےکرپورسیفںیہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمدمحماابقؽ‪،‬دمحمنیسح‪،‬دمحماربامیہ‪،‬دبعارلنمح‪،‬دبعادمصل‪،‬الغؾیبناشرعوںےکانؾںیہ۔وہنجںےناابقؽ‪،‬آزاد‪،‬‬
‫ذوؼ‪،‬رایہ‪،‬اصبہ‪،‬اوررفاؼاےنپوھچےٹانؾرےھکںیہنجوکوہاےنپرعشوںںیمالےتںیہ۔ایہنوکصلختاہکاجاتےہ۔‬

‫‪Page 15‬‬
 ‫‪-7‬امسسرکنہسیکسااسقؾ‬
‫امسرکنہ‪:‬سامسرکنہونعمںےکاحلظےسامسیکوہمسقےہوجیسکاعؾصخش‪،‬اعؾہگج‪،‬زیچےکانؾوکاظرہرکے۔‬
‫ًالثم‪–:‬اچوق‪،‬راکوٹ‪،‬ڑلاک‪،‬دمرہس‪،‬وبعمد‪،‬رویارڈ‪،‬السیئوریغہ‬

‫امسرکنہیکآھٹںیمسقںیہ۔‬
‫‪1‬۔ امسذاتسسسسسسسسسسس‪2‬۔امسدصمر ۔احلصدصمرسسسسسسسسسسس‪4‬۔امسافلعسسسسسسسسسسس‪5‬۔امسوعفمؽس‬
‫س‪6‬۔امسعمجسسسسسسسسسسس‪7‬۔امساعموہضسسسسسسسسسسس‪8‬۔ امساحہیل‬

‫‪Page 16‬‬
 ‫‪1‬۔امسذات‪:‬سامسذاتوہامسےہوجیسکزیچاکذایتانؾوہ۔ہیانؾاسزیچوکدورسیزیچوںےساگلداھکاتےہ۔ہیامساکیزیچیک‬
‫تقیقحدورسیزیچیکتقیقحےسرفؼاظرہرکاتےہ۔‬
‫ًالثم‪–:‬وھگڑاالچکاجونرےہ‪،‬یلبایمؤںایمؤںرکیتےہ‪،‬اتکب‪،‬ملق‪،‬لسنپ‪،‬ٹیلس‪،‬یتختابزارےسرخدیو‪،‬اگےئدودھدیتیےہ‪،‬۔‬
‫اورپیکاثمولںںیموھگڑا‪،‬یلب‪،‬اگےئ‪،‬اتکب‪،‬ملق‪،‬لسنپ‪،‬ٹیلس‪،‬یتخت‪،‬رہاکیزیچدورسیذاتےسدجاےہ۔رہاکیزیچاکانؾاگلےتیل‬
‫ںیہ۔مہہییھباجےتنںیہہکاکیزیچدورسیزیچےسدجاےہ۔ینعیسنجاورذاتےکاحلظےسہیزیچںیاکیدورسےےسفلتخم‬
‫ںیہ۔اےسیامس‪،‬امسذاتالہکےتںیہ۔‬

‫‪2‬۔امسدصمر‪:‬سسامسدصمروہامسےہوجیسکاکؾےکرکےنایوہےنےکانؾوکالبقلعتزامہناظرہرکے۔‬
‫ًالثم‪–:‬انھکل‪،‬رکان‪،‬وتڑان‪،‬ڑپانھ‪،‬رگاان‪,‬ڑلان‪،‬انلس‪،‬دوھان‪،‬انسنہوریغہ۔اکؾےکانؾوکامسدصمرےتہکںیہ۔‬
‫امسدصمرےکآرخںیم’سان‘وہاتوہاتےہ۔رگمرہوہظفلسجےکآرخںیم’سان‘سوہیسکاکؾےکانؾوکاظرہرکےاورارگ’سان‘سرگاایاجےئوت‬
‫لعفارمنباجےئ۔الثمانھکلامسدصمرےہویکہکنہیظفلیسکاکؾےکانؾوکاظرہرکاتےہاورارگاساک‘ان’سرگاایاجےئوتہیظفلھکلاتنبےہ‬
‫وجلعفارمےہ۔رگموچانامسدصمرںیہنےہارگہچاسےکآرخںیم‘ان’سےہویکہکنہیظفلیسکاکؾےکانؾوکاظرہںیہنرکاتےہاورارگ‬
‫اساک‘ان’سرگاایاجےئوتہیلعفارمںیہناتنبےہ۔ذہلاوچانامسذاتےہامسدصمرںیہن۔‬

‫‪3‬۔احلصدصمر‪–:‬احلصدصمروہامسےہسجںیمدصمریکتیفیکایارثاپایاجےئ۔ہیامسدصمرےساحلصوہےتںیہایےتنبںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬یسنہ‪،‬جگڑا‪،‬ولٹ‪،‬اگبڑ‪،‬رکبی۔‬
‫دوھکیاورپےکاافلظبساحلصدصمرںیہاورانسنہ‪،‬ڑگھجان‪،‬اگبڑان‪،‬ولانٹ‪،‬انکبدصمروںےسانبےئےئگںیہ۔اےسیاومسؿوکاحلصدصمراہک‬
‫اجاتےہ۔ویکہکنہیاصمدرےکفیکاورارثوکاظرہرکےتںیہ۔‬

‫‪Page 17‬‬
 ‫س‪4‬۔امسافلع‪–:‬وہامسےہوجاساکؾرکےنواےلوکاظرہرکےوجدصمرےس الکوہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ےنھکلواال‪،‬ڑپےنھواال‪،‬ےنیپواال‪،‬دوڑےنواال‪،‬اھکےنواال‪،‬س۔اؿوملکںںیمےنھکلواالاسصخشوکاظرہرکاتےہسجےسےنھکلاکاکؾ‬
‫ووقعںیمآای۔ینعیوجےھکلایسرطحڑپےنھواالاسوکوجڑپےھ‪،‬دوڑےنواالاسوکوجدوڑے‪،‬اھکےنواالوجاھکےئ‪،‬ےنیپواالوجےیپ‬
‫اورہیوہاکؾںیہوجاؿدصمروںےکونعمںںیماپےئاجےتںیہ۔اےسیامسامسافلعالہکےتںیہ۔‬

‫‪5‬۔امسوعفمؽ‪–:‬امسوعفمؽوہامسرکنہےہوجاسابتوکاظرہرکےسجرپاکؾ(لعف)واعقوہاوہامسوہفمؽیھبدصمرےسقتشم‬
‫( الکوہا)وہاتےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اھکلوہا‪،‬ڑپاھوہا‪،‬دوھایوہا‪،‬اٹہ وہا‪،،‬روبر‪،،‬موکؾ‪،،‬مولؾ‪،‬وریغہہیبساامسءوعفمؽدصمروںےسہ ےلںیہ۔‬
‫‪6‬۔امسعمج‪:‬سامسعمجوہامسرکنہےہوجیسکومجمہعایرگوہےکانؾوکاظرہرکےامسعمجوادحیہاامعتسؽوہاتےہارگہچینعمےکاحلظےس‬
‫عمجیہوہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬لفحم‪،‬امجتع‪،‬اھچگ‪،‬رویڑوریغہ۔‬

‫‪7‬۔امساعموہض‪:‬سامساعموہضوہامسرکنہےہوجیسکاکؾیکارجتایاعموہضوکاظرہرکے۔امساعموہضدصمرےس الکوہاتےہ۔‬
‫ت‬
‫ًالثم‪-:‬راگنئ‪،‬السیئ‪،‬دوھالی‪،‬اٹکیئ‪،‬ونبایئوریغہ۔ہیامسببیتاؿدصمروںےسہ ےلںیہ۔رانگن‪،‬انیس‪،‬دوھان‪،‬اٹکان‪،‬انبان۔‬

‫‪8‬۔امساحہیل‪:‬سامساحہیلوہامسرکنہےہوجافلعایوعفمؽیکاحتلوکاظرہرکے‬
‫ہ ت‬
‫ًالثم‪:‬وہڑلاک ستےوہےئلچراہاھت‪،‬‬
‫آپےتلیھکےتلیھکرگےئگ‪،‬‬
‫ہت ف ت‬
‫اؿولمجںںیمروےتوہےئ‪ ،‬ستوہےئاورےتلیھکےتلیھکاامسۓاحہیلںیہ۔‬

‫‪Page 18‬‬
 ‫‪-7‬امسسذات‬
‫امسذات‪-:‬امسذاتیسکزیچاکوہانؾےہسجےساسزیچیکتقیقحدورسیزیچوںےساگلیھجمساجےئ۔‬
‫ًالثم‪–:‬وھگڑااچالکاجونرےہ‪،‬یلبایمؤںایمؤںرکیتےہ‪،‬اتکبملق‪،‬لسنپ‪،‬ٹیلس‪،‬یتختابزارےسرخدیو‪،‬اگےئدودھدیتیےہ‪،‬وریغہ‬
‫وریغہ‬

‫اورپیکاثمولںںیموھگڑا‪،‬یلب‪،‬اگےئ‪،‬اتکب‪،‬ملق‪،‬لسنپ‪،‬ٹیلس‪،‬یتخت‪،‬رہاکیزیچدورسیذاتےسدجادجاےہ۔رہاکیزیچاکانؾاگل‬
‫ےتیلںیہ۔مہہییھباجےتنںیہہکاکیزیچدورسیزیچےسدجاےہ۔ینعیسنجاورذاتےکاحلظےسہیزیچںیاکیدورسےےسفلتخم‬
‫ںیہ۔اےسیامس‪،‬امسذاتالہکےتںیہ‬

‫امسذاتیکھچںیمسقںیہ۔‬
‫(ا)امسریغصتسسسسسس(‪)٢‬امسربکمسسسسس(‪)٣‬امسآہلسسسسسس(‪)٤‬امسرظػ(‪)٥‬سسسسامسوصتسسسسس(‪)٦‬امسعمج‬

‫‪Page 19‬‬
 ‫) ‪(١‬سسامسریغصت‪:‬سامسریغصتوہامسےہسجےکونعمںںیموھچہ نپاپایاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬امہراابہچیغوھپولںےساجسوہاےہ‪،‬‬
‫دنصوہچقںیمایکےہ‪،‬‬
‫ڈایبادرھالؤ‪،‬‬
‫ڈوھکلسکیکےہ‪،‬‬
‫ایپیلںیماپینےہ۔وریغہ‬
‫اورپیکاثمولںںیمابہچیغ‪،‬دنصوہچق‪،‬ڈایب‪،‬ڈوھکلاورایپیل۔بسزیچوںےکانؾںیہاوراؿںیموھچہ یےکینعماپےئاجےتںیہاےسی‬
‫‪ .‬امس‪،‬امسریغصتالہکےتںیہ‬

‫س)‪(٢‬سسسامسربکم‪:‬سامسربکموہامسےہسجےکونعمںںیمیسکمسقیکڑبایئاپیئاجےئ۔سس‬
‫ًالثم‪-:‬دصریکوساریرہشںیمےساجریہےہ۔رسرپڑگپدنباھوہاےہ۔اکیاخدؾرتھچاکاسہیےیکاسھتاجراہےہ۔‬

‫اورپیکابعرتںیمڑکپںیمڑکپییکتبسناوررتھچںیمرتھچییکتبسنڑبایئاپیئاجیتےہ۔سجزیچےکانؾںیماسزیچیکتبسنڑبایئ‬
‫اپیئاجےئاسےسامسربکمےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٣‬سسامسآہل‪–:‬امسآہلوہامسےہسجںیماوزارایایھتہرےکینعماپےئاجںیئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ڈاھؽ‪،‬ولتار‪،‬ملب‪،‬ینکھپ‪،‬ڈوی‪،‬اچوق‪،‬وھجال‪،‬اورینلھچ۔‬

‫‪Page 20‬‬
 ‫اورپےکدےیوہےاافلظبسےکبسامسآہلںیہ۔ہیبساوزاراورایھتہرںیہ۔‬

‫)‪(٤‬سسامسرظػ‪:‬سامسرظػوہامسےہسجںیموتقاییسکہگجےکینعماپےاجںیئ۔‬

‫‪١‬۔ سجامسںیموتقےکینعماپےئاجںیئاےسرظػزامںےتہکںیہ‬
‫‪٢‬۔ سجامسںیمہگجےکینعماپےئاجںیئاےسرظػاکمںےتہکںیہ‬
‫ًالثم‪–-:‬مہلکدیعاگہریسےکےئیلےئگ‪،‬‬
‫دمرہسلھکایگےہ‪،‬‬
‫دملقاؿںیمملقرھکدو‪،‬‬
‫تباخےنںیموکؿےہ‪،‬‬
‫دجسمںیمولگامنزادارکےتںیہ‪،‬‬
‫آجدیعےہ‪،‬‬
‫اچرجبےکچںیہ‪،‬‬
‫اورپےکرقفوںںیملک‪،‬آج‪،‬اچرےجب‪،‬ےسوہزامہنولعمؾوہاتےہسجںیملعفواعقوہاوہ۔سجامسںیموتقےکینعماپےئاجںیئ‬
‫اےسرظػزامںےتہکںیہ۔اوردیعاگہ‪،‬دمرہس‪،‬دملقاؿ‪،‬تباخہن‪،‬اوردجسمےسوہہگجاپیئاجیتےہںاہںلعفینعیاکؾواعقوہاےہسپ‬
‫اےسیامسرظػاکمںالہکےتںیہ‬

‫)‪(٥‬سسسامسوصت‪:‬سامسوصتوہامسےہسجںیمیسکرطحیکآوازےکینعماپیئاجںیئ۔‬
‫ًالثم‪:‬سدوھیباپینںیمڑھکاوھچوھچرکراہےہ‪،‬‬

‫‪Page 21‬‬
 ‫وکااکںیئاکںیئرکاتےہ‪،‬‬
‫ابرشمھچمھچربیتسےہ‪،‬‬
‫یلبایمؤںایمؤںرکیتےہ‪،‬‬
‫اورپیکاثمولںںیموھچوھچ‪،‬اکںیئاکںیئ‪،‬مھچسمھچ‪،‬اورایمؤںایمؤںآوازوںوکاظرہرکےتںیہ۔اےسیامسامسوصتالہکےتںیہ۔‬
‫)‪(٦‬سسسامسعمج‪:‬سامسعمجوہامسےہسجںیمعمجیکوکیئالعتمہنوہرگمینعمعمجاکدے۔‬
‫ًالثم‪:‬سلفحمملعوادباکدرتفرہشےکوطسںیمےہ۔‪،‬‬
‫دنمشےسڑلےنےکےیلوفجدیماؿگنجںیماجریہےہ‪،‬‬
‫امہریامجتعاکامرٹیندبعادیجملےہ‪،‬‬
‫اورپیکاثمولںںیموفج‪،‬لفحم‪،‬درتف‪،‬امجتعاےسیاافلظںیہوجاظبرہوادحےہرگمینعمعمجاکدےتیںیہ۔ینعیاکیعمجموکاظرہرکرےہ‬
‫ںیہ۔اےسیامس‪،‬امسعمجالہکےتںیہ۔‬

‫‪Page 22‬‬
 ‫‪-8‬امسسدصمرساورساسسسیکسااسقؾ‬
‫‪1‬۔دصمر‬
‫‪2‬۔دصمریکںیمسق‬
‫ًالثم‬
‫یمکیشیپےکاحلظےسدصمریکںیمسق۔‬
‫دوونںیکاثمںیل۔‬
‫ینعمےکاحلظےسدصمریکںیمسق‬
‫دوونںیکاثمںیل‬
‫دصمردعتمییکںیمسق‬
‫انبوٹےکاحلظےسدصمردعتمییکںیمسق‬

‫‪1‬۔دصمر‬
‫دصمروہظفلےہسجںیمیسکاکؾاکااہظروتوہاتےہنکیلاسےکولازؾاسںیمںیہناپےئاجےتینعیوجہملکسکاکؾایرحتکاکایبؿوہ‬
‫اوراسںیمزامہنہناپایاجےئاسوکدصمرےتہکںیہ۔اسےکآرخںیم‘ان’سآاتےہ۔ےسیجاھکان‪،‬اجان‪،‬اگانوریغہ۔ارگہچدصمرےکآےگ‘ان’س‬
‫وہاتےہرگمہیرضوریںیہنےہہکرہظفلسجےکآرخںیم‘ان’سوہوہدصمریہوہ۔ےسیجابان‪،‬انان‪،‬اکان‪،‬وریغہ۔دصمریکاچہپؿےکےیل‬
‫اشنینہیےہہک‘ان’ساٹہےنےسدصمرمکحنباجاتےہےسیج‘انھکل’سےس‘ھکل’س‘اجان’سےس‘اج‘سوریغہ۔‬

‫‪Page 23‬‬
 ‫‪2‬۔دصمریکںیمسق‬
‫‪١‬۔ انبوٹےکاحلظےسدصمریکدوںیمسقںیہ‬

‫)‪(١‬سسدصمرویعضایایلصسسسسسس(‪)٢‬سسدصمرریغویعضاییلعجس‬

‫)‪(١‬سسدصمرویعضایایلص‪:‬سوہدصمرےہوجرصػدصمریونعمںےکےیلوعضایکایگوہ۔‬

‫)‪(٢‬سسدصمرریغویعضاییلعج‪:‬سدصمرےہوجدورسیزابونںےکاافلظرپدصمرایالعتمدصمرزایدہرکےکانبےےگوہں۔‬

‫اس‬
‫ااصنػرکان‪،‬رخدیان‪،‬وریغہ۔‬
‫‪１-‬‬ ‫اھکان‪،‬انیپ‪،‬اانھٹ‪،‬انھٹیب‬
‫‪٢‬۔ ااصنررکان‪،‬رونشرکان‪،‬دوھاکدانی‪،‬کیھبامانگن‪،‬رچکلدانی‪،‬اٹکیرکان۔‬
‫‪٣‬۔ساچللان‪،‬رلزان‪،‬رخدیان‪،‬آزامان‪،‬ایھتہان۔‬

‫ربمنس‪1‬سسسیکاثمولںںیماےسیاصمدرںیہوجرصػدصمریونعمںیہےکےئلوعضےئکےئگںیہینعیبجےسزابؿینبےہبتےسایس‬
‫رطحوبےلاجےتںیہاےسیدصمر‪،‬دصم ِرایلصالہکےتںیہ۔‬
‫ربمن‪2‬سسسسےکاصمدراےسیںیہہکافریس‪،‬رعیب‪،‬دنہی‪،‬ارگنزییاافلظرپدصمرزایدہرکےکانبےئےئگںیہ۔‬

‫‪Page 24‬‬
 ‫ربمن‪3‬سسسسےکدصمرافریساوراردووظفلںںیمھچکدبتیلیرکےکانبےئےئگںیہاےسیدصمر‪،‬دصمریلعجالہکےتںیہ۔‬

‫سس‪٢‬۔ یمکیشیپےکاحلظےسدصمریکںیمسق۔‬
‫س)‪(١‬سسرجمدسسسسسسسسس(‪)٢‬سسزمدیہیفس‬
‫)‪(١‬سرجمد‪:‬سدصمررجمدوہدصمرےہہکارگاسںیمےسوکیئرحػمکرکدںیوتدصمردصمرہنرےہ۔‬
‫)‪(٢‬سدصمرزمدیہیف‪:‬سدصمرزمدیہیفوہدصمرےہدصمررجمدرپھچکرحػزایدہرکےکانبایایگوہ۔‬
‫دوونںیکاثمںیل۔‬
‫دوھان‪،‬اتسان‪،‬انھکل‪،‬آان۔س‬ ‫‪١‬۔‬
‫دوھانیل‪،‬اتسانکچ‪،‬ھکلدانی‪،‬آاجان‪،‬ےلچاجان۔‬ ‫‪٢‬۔‬
‫ربمن‪1‬سسسےکاصمدرےساکومںاکرکان‪،‬وہاناھجمساجاتےہینعیوہرصػدصمریینعمدےتیںیہاورارگاؿںیمےسوکیئرحػمکرکدںیوت‬
‫دصمریوصرتدبؽاجیتےہینعیدصمرںیہنراتہ۔اےسیاصمدررجمدوہےتںیہ۔‬
‫دورسیمسقےکدصمراےسیںیہہکدصمروںرپھچکرحػزایدہےیکوہےئںیہ۔اےسیدصمرزمدیہیفالہکےتںیہ۔‬

‫ینعمےکاحلظےسدصمریکںیمسق‬ ‫‪٣‬۔‬
‫)‪(١‬سسسدصمرالزؾ سسسسسسسسسس(‪)٢‬سسسدصمردعتمی‬

‫)‪(١‬سسدصمرالزؾ‪-:‬دصمرالزؾوہدصمرےہسجاکلعفرصػافلعوکاچےیہ۔‬
‫)‪(٢‬سسدصمردعتمی‪-:‬دصمردعتمیوہدصمرےہسجاکلعف۔افلعاوروعفمؽدوونںوکاچےہ۔‬

‫‪Page 25‬‬
 ‫دوونںیکاثمںیل‬
‫بیجماھٹیپ‪،‬اخدہمایھٹ‪،‬ہنیمرباس‪،‬یلجبرگی۔‬ ‫‪١‬۔‬
‫ردیشےنوھگڑارخدیا‪،‬افہمطےنااحتمؿاپسایک‪،‬دوھیبےنڑپکےدوھے‪،‬اسےنرویٹاھکیئ۔‪-‬‬ ‫‪٢‬۔‬
‫ربمنس‪١‬سسسےکرقفوںںیماھٹیب‪،‬ایھٹ‪،‬رباس‪،‬رگیلعفںیہانھٹیب‪،‬اانھٹ‪،‬ربانس‪،‬رگاندصمروںےسانبےئےئگںیہ۔بیجم‪،‬اخدہم‪،‬ہنیم‪،‬یلجب‬
‫ولعفںےکافلعںیہ۔لعفاورافلعلمرکابتوپریوہیئگےہاوریسکوعفمؽیکرضورتںیہن۔اےسیولعفںےکدصمروںوکدصمر‬
‫المزؾےتہکںیہ۔‬

‫ربمنسس‪٢‬سسسےکرقفوںںیمرخدیا‪،‬اپسایک‪،‬دوھے‪،‬اھکںیئ‪،‬لعفںیہ۔اوراؿےکافلعردیش‪،‬افہمط‪،‬دوھیبردیشںیہ۔نکیلرصػلعف‬
‫اورافلعےنلمےساؿولمجںاکبلطموپراںیہنوہات۔‚رخدیا‚سےکےیلاسزیچاکوہانیھبرضوریےہوجرخدیییگوہ۔‚اپسایک‚سےک‬
‫ےیلوہزیچوجاپسیکیئگوہاور"دوھےیل‚سےکےیلوہزیچوجدوھییگوہاور"اھکیئ"ےئلیکوہزیچوجاھکیئیئگوہ۔بجکتا یسزیچوںاک‬
‫ذرکہنوہابتوپریںیہنوہیتاوروہزیچںیاؿولمجںںیموھگڑا‪،‬ااحتمؿ‪،‬ڑپکے‪،‬رویٹںیہ۔سپاےسیلعفوجوعفمؽوکاچںیہاؿےک‬
‫اصمدردعتمیالہکےتںیہ۔‬

‫دصمردعتمییکںیمسق‬
‫‪١‬۔ وعفمؽےکاحلظےسدصمردعتمییکںیمسق‬
‫وعفمؽےکاحلظےسدصمردعتمییکنیتںیمسقںیہ‬
‫)‪(١‬سسدصمردعتمیہبکیوعفمؽ‪–:‬وہدصمرےہسجےسانبوہالعفاکیوعفمؽوکاچےہ۔ًالثم‪-:‬دانھکی‪،‬اننس‪،‬الانوریغہس‬
‫)‪(٢‬سسدصمردعتمیہبدووعفمؽ‪-:‬وہدصمرےہسجےسانبوہالعفدووعفمولںوکاچےیہ۔الثم‪-:‬اھکیسان‪،‬اتبان‪،‬الھکانوریغہس‬
‫)‪(٣‬سسسدصمردعتمیہبہسوعفمؽ‪-:‬وہدصمرےہسجےسانبوہالعفنیتوعفمولںوکاچےہ۔الثم‪-:‬ولھکاان‪،‬ولپاان‪،‬دولاانوریغہ۔‬

‫‪Page 26‬‬
 ‫انبوٹےکاحلظےسدصمردعتمییکںیمسق‬ ‫‪٢‬۔‬

‫انبوٹےکاحلظےسدصمردعتمییکنیتںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(١‬سسدعتمیہسفنب‪-:‬وہدصمرںیہوجذباتوخددعتمیںیہ۔‬
‫)‪(٢‬سسدعتمیابولاہطس‪-:‬وہدصمرےہوجدصمرالزؾےسےنب۔‬
‫لت‬
‫)‪(٣‬سسدعتمیا متعدی‪-:‬وہدصمرںیہوجدعتمیدصمروںےسرھپدعتمدیانبےیئےئگوہں۔‬

‫اثمؽ‪–:‬‬
‫اھکان‪،‬انھکل ‪１-‬‬
‫‪٢‬۔ اکپان‪،‬الچان‬
‫‪٣‬۔ الھکان‪،‬وھکلاان‬
‫ےلہپدودصمرذباتوخددعتمیںیہ۔ربمن‪٢‬ےکدصمرالزؾدصمروںےسانبےئےئگںیہینعی"انلچاورانکپ‚سےس۔رسیتےدودصمر‬
‫دعتمیدصمروں‚ساھکاناورانھکل‚سرپھچکرحػڑباھرکانبےیئےئگںیہ۔سپیلہپمسقےکدصمردعتمیہسفنب‪،‬دورسیمسقےکدعتمی‬
‫ت‬
‫ابولاہطس‪،‬اوررسیتیمسقےکدعتمیالمتعدیںیہ‬

‫‪-9‬امسسلعفساورسامسسوعفمؽسیکسااسقؾ‬

‫‪Page 27‬‬
 ‫امسافلع‪:‬سوہامسقتشمےہوجاساکؾےکرکےنواےلوکاظرہرکےوجدصمرںیماپایاجاتےہ۔ایسجیکذاتےسیہاکؾاکرکاناظرہ‬
‫وہ۔‬

‫ًالثم‪–:‬ےنھکلواال‪،‬ڑپےنھواال‪،‬ےنیپواال‪،‬دوڑےنواال‪،‬اھکےنواال۔‬
‫اؿوملکںںیمےنھکلواالاسصخشوکاظرہرکاتےہسجےسےنھکلاکاکؾووجدںیمآای‪،‬ینعیوجےھکل‪،‬ایسرطحڑپےنھواالاسوکوج‬
‫ڑپےھ‪،‬دوڑےنواالاسوکوجدوڑے۔اھکےنواالوجاھکےئ‪،‬ےنیپواالوجےیپ۔‬
‫اورہیوہاکؾںیہوجاؿدصمروںےکونعمںںیماپےئاجےتںیہ۔اےسیامس‪،‬امسافلعالہکےتںیہ۔‬

‫امسافلعیکدوںیمسقںیہ‬
‫)‪(١‬سامسافلعامسیعسسسسسسسس(‪)٢‬سسامسافلعایقیس‬

‫س(‪)١‬سامسافلعامسیع‪:‬سوہامسلعفےہوجرہلعفےسںیہنانبایاجاتکس۔سجرطحولگاامعتسؽرکےتںیہایالہزابؿےناامعتسؽایک‬
‫ےہوےسییہاامعتسؽایکاجےکس۔امسیعامسافلعےکآرخںیمواال‪،‬اہرا‪،‬اریا‪،‬ایاو‪،‬اک‪،‬ڑیوریغہاگلےتںیہ۔ےسیکڑکلاہرا‪،‬انسر‪،‬ولاہر‪،‬ریپسا‬
‫‪،‬الھکڑیوریغہ۔‬

‫س(‪)٢‬سامسافلعایقیس‪:‬سوہامسافلعےہسجوکاکیرقمرہاقدعےےسانبایاجےئ۔دصمراکافیلاٹہرکاسےکآےگایےئوہجمؽ‬
‫اگلےتںیہاوررھپواال‪،‬واےل‪،‬وایل‪،‬واایلں‪،‬ںیمےساکیظفلاگلرکانبایاجاتےہ۔ےسجاھکانےساھکےنواال‪،‬اھکےنواےل‪،‬اھکےن‬
‫وایل‪،‬اھکےنواایلںوریغہ۔‬
‫امسوعفمؽاورایکسںیمسق۔‬

‫‪Page 28‬‬
 ‫امسوعفمؽ‪-:‬وہامسےہسجےسوہصخشایزیچیھجمساجیتےہسجرپافلعاکلعفواعقوہاتےہ۔ےسیجاھکایوہا‪،‬اھکےئوہےئ‪،‬اھکیئ‬
‫وہیئ‪،‬وریغہ۔اسےکالعوہردیجنہددیہ‪،‬رجموح‪،‬رموغب‪،‬اتحمجوریغہیھبامسوہفمؽالہکےتںیہ۔‬

‫امسوعفمؽیکدوںیمسقںیہ‬
‫)‪(١‬سامسوعفمؽسایقیسسسسسسسسسس(س‪)٢‬سسامسوعفمؽامسیعسس‬

‫)‪(١‬سسامسوعفمؽایقیس‪:‬سوہامسںیہوجہاساقدعےےکاطمقبانبایایگوہ۔س‬
‫)‪(٢‬سسامسوعفمؽامسیع‪:‬سوہامسےہسجوکاعؾاقدعےےسانبانایگوہ۔‬

‫‪-10‬امسسریمضسیکسرعتفی‬
‫امسریمض‪:‬سامسیکاجبےئ وجاافلظایبؿےئکاجےتںیہوہریمضالہکےتںیہ۔ینعیامسریمضوہہملکےہوجیسکدورسےامسیکہگجاامعتسؽایک‬
‫اجاتےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬وہ‪،‬ںیم‪،‬مہ‪،‬مت‪،‬اہمترا‪،‬ریما‪،‬ریتاوریغہ۔‬

‫‪Page 29‬‬
 ‫ریمضیکاچرںیمسقںیہ‬
‫)‪(1‬امضرئیصخشسسسسسس(‪)2‬امضریوموصہلسسسسس(‪)3‬امضرئااہفتسہیمسسسسسس(‪)4‬امضرئااشرہ‬

‫)‪(1‬امضرئیصخش‪-:‬وہریمضےہسجںیمیسکصخشےکابرےںیمذرکایکاجےئ۔‬
‫ًالثم‬
‫‪١‬۔ ںیمےندووھگڑےرخدیے۔مہدیلہےسآےئ۔‬
‫‪٢‬۔ وتاہکںاجےئاگ۔؟متاسہگجاکمؿانبؤ‬
‫‪٣‬۔وہاہیںںیہنرےتہ۔وہدکرھایگ۔‬

‫ربمنس‪١‬سسسےکرقفوںںیم‚ںیماورمہ‚سےسوہصخشرمادےہوجابںیترکراہےہاوراسےسملکتمےتہکںیہ۔‬
‫ربمن‪٢‬سسسسےکرقفوںںیم"وتاورمت‚سےسوہصخشرمادےہسجےسابتوہریہےہاوراسےساخمبطےتہکںیہ۔‬
‫ربمن‪٣‬سسسسسےکولمجںںیم‚سوہ"ےسوہصخشرمادےہسجےکابرےںیمذرکوہراہےہاےساغبئےتہکںیہ۔‬
‫سپریمضیصخشیکنیتںیمسقںیہ۔‬

‫)‪(١‬ریمضملکتم‪:‬سریمضملکتموہریمضےہوجالکؾرکےنواالاےنپےیلاامعتسؽرکاتےہ۔‬
‫)‪(٢‬ریمضاخمبط‪:‬سریمضاخمبطوہریمضےہوجالکؾرکےنواالاخمبطےکےیلاامعتسؽرکاتےہ۔‬
‫)‪(٣‬ریمضاغبئ‪:‬سریمضاغبئوہریمضےہوجاسصخشےکےئلآےئسجاکذرکوہراہےہاوروجاحرضںیہنوہات۔‬

‫‪Page 30‬‬
 ‫)‪(2‬ریمضوموصہل‪-:‬ریمضوموصہلوہریمضےہسجےکاسھتہشیمہاکیہلمجینعیہلصوہاتےہ۔امضرئوموصہلہیںیہ۔‬
‫وج‪،‬وجوج‪،‬وجہک‪،‬وہوج‪،‬وجوکیئ‪،‬وجزیچ‪،‬وجھچک‪،‬وجیسن‪،‬وریغہ۔‬
‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ‬
‫وجڑلاکتنحمرکاتےہاکایمیباحلصرکاتےہ۔وجاسنملقاچوہےلول۔وجھچکمتےنانساصػاصػاتبدو۔‬
‫اؿاثمولںںیموج‪،‬وجاسن‪،‬وجھچکاےسیےملکںیہہکبجکتاؿےکاسھتاکیاورہلمجہنےلموپرےینعمںیہندےتیںیہ۔اےسیوملکںوک‬
‫وموصؽےتہکںیہ۔اردوولمجںاؿےکاسھتالمایاجاتےہاےس‘ہلص’سےتہکںیہ۔وموصؽاورہلصلمرکوپریابتںیہنوہیتہکلبہلصاور‬
‫وموصؽرکلمالکؾاکزجووہےتںیہ۔ارگرصػ‘وجتنحمرکاتےہ’ساہکاجےئوتےجیتناکااظتنرابیقراتہےہ۔ایسرطح‘وجاسنملقاچوہ’س۔’وج‬
‫ھچکمتےنانس’س۔اؿےسوپریابتھجمسںیمںیہنآیت۔سپوموصؽاورےلصےکدعباکیاورےلمجاکآانرضوریےہاتہکابتوپریوہ‬
‫اجےئ۔‬

‫ت‬
‫)‪(3‬سامضرئااہفتسہیم‪:‬ساستہفااہیماسریمضوکےتہکںیہوجوپےنھچےکومعقرپوبیلاجیتےہ۔‬

‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ‬
‫متایکرکریہوہ؟‪،‬ںیمےنےسکاکپراےہ؟‪،‬‬
‫اسڑلایئںیمےنتکرمی؟متےنانتکاھکای؟ہیولاتکںیبںیھمتوکیسندنسپےہ؟‬
‫اورپیکاثمولںںیمایک‪،‬وکؿ‪،‬ےسک‪،‬ےنتک‪،‬انتک‪،‬وکیسن‪،‬وریغہبسےملکوساؽوپےنھچےکومعقرپاامعتسؽےئکںیہاوریسکامسیکہگجآےئ‬
‫ںیہسپوجےملکوپےنھچےکومعقرپیسکامسےکےیلاامعتسؽےیکاجےتںیہامضرئااہفتسہیمالہکےتںیہ۔‬

‫‪Page 31‬‬
 ‫س(‪)4‬سامضرئااشرہ‪–:‬ریمضااشرہوہریمضےہوجوطبرااشرہےکاامعتسؽوہیتےہینعیریمضااشرہوہریمضےہسجےسیسکزیچیکرطػ‬
‫ااشرہایکاجےئ۔‬
‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ‬
‫ہیریماےہ‪،‬وہآےکپےیلےہ‪،‬وہراؾالؽیکےہ‪،‬وہدوھکیاچدنلکنراہےہ‪،‬ہیدوھکیاسپناجراہےہ۔‬
‫رتیکاؿاثمولںںیم"وہ‚ساور"ہی‚سےسیسکامسیکرطػااشرہایکایگےہ۔رقبیےکےیل"ہی‚ساوردیعبےکےیل"وہ‚سےکاافلظےس‬
‫ااشرہایکایگےہ۔سپ"ہی‚ساور"وہ‚سااشرہںیہاورسجزیچیکرطػااشرہایکاجےئاےس"اشمراہیل‚سےتہکںیہ۔‬

‫‪-11‬تفصسیکسرعتفیساورساسسیکسااسقؾ‬
‫تفص‪:‬سوہامسےہسجےسیسکامسیکالھبیئایربایئاظرہوہیتےہ۔ینعیتفصاؿاافلظوکےتہکںیہوجیسکامسیکاحتلایتیفیکای‬
‫دقمارےکابرےںیماتبےتںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اکیلیلبںیماکیلتفصےہ۔‪،‬ومہ آدیمںیمآدیمامسےہاورومہ اسیکتفصےہ۔‪،‬اوےچناوےچندرتخںیماوےچناوےچن‬
‫تفصںیہ۔ایسرطحیسکامسیکااھچیئایربایئیھبتفصںیمایبؿیکاجیتےہ۔ےسیج‪:‬ااھچ‪،‬ربا‪،‬کیناورسجامسیکالھبیئایربایئاظرہ‬
‫وہیتےہاسوکوموصػےتہکںیھ۔‬

‫‪Page 32‬‬
 ‫تفصیکاپچنںیمسقوہیتںیہ۔‬
‫)‪(1‬تفصذایتاییلیصفتسسس(‪)2‬تفصیتبسنسسسس(‪)3‬تفصدعدیسس(‪)4‬تفصدقماریسس(‪)5‬تفصریمضی۔‬

‫(‪)1‬ستفصذایتاییلیصفت‪-:‬تفصذایتوہتفصےہوجیسکزیچایصخشیکذایتاحتلوکاظرہرکیتوہ۔ینعیرصػذایتوہتفصےہسج‬
‫سجےسیسکزیچیکاختلریبوینایادنرویناظرہوہیتوہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اہبدرڑلاک‪،‬ایھچاتکب‪،‬وہایشرااتسد۔‬
‫اورپےکرمةکتوکڑپےنھےسولعمؾوہاتےہہکہیاملکتڑلاک‪،‬اتکب‪،‬اورااتسدیکذایتاحتلوکاظرہرکرےہںیہ۔سپا یستفصوج‬
‫یسکیکذایتتفصوکاظرہرکےتفصذایتالہکیتےہ۔‬

‫س(‪)2‬ستفصیتبسن‪–:‬تفصیتبسنوہاافلظںیہنجاکیسکدورسیزیچےساگلؤایتبسناظرہوہیتےہ۔ےسیج‪:‬ریمشکی‪،‬اجنپیب‪،‬وشرش س‬
‫اکریمشی‪,‬اکیلبابداؾ‪،‬اجنپیباپسیہ‪،‬ںیمریمشکی‪،‬اجنپیب‪،‬اکیلبوریغہاافلظتفصیتبسنںیہ۔‬

‫آےئاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫ریمشکیاشؽااھچوہاتےہ۔‬
‫ریمےااتسدرتحمؾدمحمنیسحومجیںیہ۔‬
‫ومحمدنیسحدبیشخریمےدوتسںیہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمریمشکی‪،‬ومجی‪،‬دبیشخ۔ہیبسںیتفصتبسنےساحلصوہیئںیہ۔تبسنےکینعماگلوےکںیہاسےئلا یسںیتفص‬
‫یتبسنالہکیتںیہاورسجزیچیکرطػتبسندیاجیتےہاےسوسنمباہیلاورسجیکتبسنیکاجیتںیہاےسوسنمبےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 33‬‬
 ‫اورپیکاثمولںںیمریمشک‪،‬ومجں‪،‬دباشخں‪،‬وسنمباہیلاوراشؽ‪،‬دمحمنیسح‪،‬ومحمدنیسح‪،‬وسنمبںیہ‬

‫(‪)3‬ستفصدعدی‪-:‬تفصدعدیوہتفصےہسجںیمدعتادےکینعماپےئاجںیئ۔ینعیتفصدعدیوہاافلظوہےتںیہنجےسیسک‬
‫امسیکدعتادولعمؾوہیتےہ۔ےسیجدوآدیم‪،‬اپچنرمےغ‪،‬نیتزگزنیم‪،‬وریغہںیمدو‪،‬اپچن‪،‬نیتتفصدعدیںیہایسرطحبسولگ‪،‬‬
‫اسرےتیھک‪،‬امتؾداین۔‪،‬ںیمبس‪،‬اسرے‪،‬اورامتؾ۔تفصدعدیالہکےتںیہ۔‬

‫آےئاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫نیتاشؽرخدیےےئگ۔‬
‫استآدیمآےئ۔‬
‫رسیتیامجتعاہکںےہ؟‬
‫آجاچدنیکوچدوھںیاترخیےہ۔‬
‫امتؾآدیماحرضںیہ۔‬
‫ہیآؾاسےسدوانگےہ۔‬
‫ہیدروازہاسدروازےےسانگتوچڑاےہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمظفلنیت‪،‬است‪،‬رسیتی‪،‬وچدوھںی‪،‬امتؾ‪،‬دوانگ‪،‬انگت۔بستفصےکینعمدےتیںیہنکیلرہاکیےسھچکدعتاد‬
‫ولعمؾوہیتےہاسےئلہیبستفصدعدیالہکےتںیہ۔‬

‫تفصدعدییکدوںیمسقںیہ‬
‫)‪(١‬سدعدنیعم‪-:‬وہتفصدعدیےہسجےسیسکےشیکدعتادکیھٹکیھٹولعمؾوہ۔‬

‫‪Page 34‬‬
 ‫ےسیج‪-:‬اپچن‪،‬است‪،‬سیب‪،‬وس‪،‬وریغہ۔‬

‫)‪(٢‬دعدریغنیعم‪–:‬وہتفصدعدیےہسجےسیسکےشیکدعتادکیھٹکیھٹولعمؾہنوہ۔‬
‫ےسیج‪-:‬دنچ‪،‬یئکضعب‪،‬مک‪،‬ھچک‪،‬بس‪،‬لک‪،‬تہبوریغہ۔‬

‫(‪)٣‬ستفصدقماری‪-:‬تفصدقماریوہتفصےہوجیسکزیچیکدقماروکاظرہرکیتوہ۔ینعیتفصدقماریوہتفصےہسجںیمیسک‬
‫امسیکدقمارولعمؾوہیتوہ۔ےسیجہچمچاچےئ‪،‬تہبدنھ‪،‬وھتڑیرمق‪،‬وریغہںیمہچمچ‪،‬تہب‪،‬وھتڑی‪،‬تفصدقماریںیہ۔‬

‫آےاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫ںیمےنھچکدودھایپ۔‬
‫اےسزایدہدردےہ۔‬
‫وھتڑااساپینیپول۔‬
‫ریسرھباھکڈنالو۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمھچک‪،‬زایدہ‪،‬وھتڑااس‪،‬ریسرھب‪،‬تفصیکدقماراظرہرکرےہںیہ۔اسےئلاےسیوظفلںوکتفصدقماریےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٤‬ستفصریمضی‪-:‬تفصریمضیوہاافلظںیہوجتفصاکاکؾدےتیںیہ۔س‬
‫ےسیج‪-:‬ہیصخشریمادوتسےہ‪،‬‬
‫وہاتکبریمیےہ‪،‬‬
‫سوکؿاجاناچاتہےہ‪،‬‬

‫‪Page 35‬‬
 ‫اورپیکاثمولںںیمہی‪،‬وہ‪،‬وکؿ۔وریغہاافلظتفصریمضیالہکےتںیہ۔‬

‫‪- 12‬لعفسیکسااسقؾ‬
‫ینعمےکاحلظےسلعفیکاچرںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(1‬لعفالزؾسسسسسسس(‪)2‬لعفدعتمیسسسسسسسسسس(‪)3‬لعفانصقسسسسسسسسس(‪)4‬لعفدعموہل‬

‫‪1‬۔لعفالزؾ‪-:‬وہلعفےہسجںیمیسکاکؾاکرکاناپایاجےئ۔رگماساکارثرصػاکؾرکےنواےلکترےہ۔ینعیلعفالزؾوہلعفےہ‬
‫سجںیماکؾاکارثرصػاکؾرکےنواےلینعیافلعکتیہدحمودرےہ۔‬
‫ًالثم‪"–:‬افروؼوبال‪‚،‬سںیم‪,‬افروؼ‪،‬افلعاور‪,‬وبال‪،‬لعفالزؾےہ۔‬
‫ایدروھکاکؾرکےنواےلوکافلعےتہکںیہ۔‬

‫‪2‬۔لعفدعتمی‪–:‬وہلعفےہسجاکارثافلعےسزگررکوعفمؽکتےچنہپ۔‬
‫ًالثم‪-:‬رکاترھگنسےنررٹسجرخابرکدای۔اہیں‪،‬رکاترھگنس‪،‬افلع‪،‬ررٹسج‪،‬وعفمؽاور‪,‬رخابرکدای‪،‬لعفدعتمیےہ۔‬

‫‪Page 36‬‬
 ‫لعفالزؾاورلعفدعتمیوکلعفاتؾیھبےتہکںیہ۔‬
‫ںیہ۔ ۔‬
‫ایدروھکسجرپاکؾایکاجےئاےسوعفمؽےتہک ‪‎‬‬

‫‪3‬۔لعفانصق‪-:‬اسلعفوکلعفانصقاہکاجاتےہوجیسکرپارثہنڈاےلہکلبیسکارثوکاثتبرکے۔‬
‫ًالثم‪-:‬العودنیامیبرےہ‪،‬ڑلیکمگوہیگ‪،‬ہیااھچوہا‪،‬اسرپایکیتیب؟‪،‬‬
‫ااعفؽانہصقارثکہیآےتںیہ۔‬
‫ی‬
‫وہان‪،‬ویہےکامتؾےغیص۔ ‪,‬‬ ‫ےہ‪،‬اور‪,‬اھت‪،‬ےکامتؾےغیصوہان‪،‬وہاجان‪،،‬انن‪،‬نباجان‪،‬راتہ‪،‬ڑپان‪،‬انلکن‪،‬رذرآان‪،‬داھکیئدانی‪،‬ولعمؾ‬
‫‪4‬۔لعفدعموہل‪-:‬لعفدعموہلیسکاکؾاکرکاناظرہںیہنرکاتہکلبوہاناظرہرکاتےہ۔ہیہنالزؾوہاتےہہندعتمی۔‬
‫ےسیج‪-:‬انلھک‪،‬انکب‪،‬وریغہ۔دروازہالھک‪،‬ابہجاجبںیئ‪،‬۔الھکاوراجبلعفدعموہلںیہ۔‬

‫یمکیشیپےکاحلظےسلعفیکںیمسق۔‬
‫‪ ‎‬یمکیشیپےکاحلظےسلعفیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(1‬لعفرفمدسسسسسسسس(‪)2‬لعفرمبک‬

‫‪1‬۔لعفرفمد‪-:‬لعفرفمدوہےہوجدصمررجمدےساتنبےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬آاتےہ‪،‬اجاگیئ‪،‬اھکلوہاگوریغہ۔‬

‫‪2‬۔لعفرمبک‪-:‬لعفرمبکوہےہوجدصمررمبکےسانبوہاورایسوکادمادیلعفیھبےتہکںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اھکاتکسےہ‪،‬ڑپانھاچےیہ‪،‬آاییہاچاتہےہوریغہ۔‬

‫‪Page 37‬‬
 ‫افلعےکاحلظےسلعفیکںیمسق۔‬
‫افلعےکاحلظےسلعفیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(١‬لعفرعموػسسسسسسسسس(‪)٢‬لعفوہجمؽ‬

‫)‪(١‬لعفرعموػ‪-:‬لعفرعموػوہلعفںیہنجےکافلعںیمہولعمؾوہں۔‬
‫ًالثم‪-:‬قیفشےنطخاھکل‚س۔ںیم"اھکل‚سلعفرعموػےہ۔‬

‫)‪(٢‬لعفوہجمؽ‪-:‬لعفوہجمؽوہلعفےہسجاکافلعںیمہولعمؾہنوہ۔‬
‫ًالثم‪"-:‬طخاھکلایگ‚سںیم"اھکلایگ‚سلعفوہجمؽےہ۔‬

‫‪Page 38‬‬
 ‫‪- 13‬زامےنسےکساحلظسےسسلعفسیکسااسقؾ‬
‫زامےنےکاحلظےسلعفیکھچںیمسقںیہ‬

‫)‪(١‬امیضسسسسس(‪)٢‬احؽسسسسسس(‪)٣‬لبقتسمسسسسس(‪)٤‬اضمرعسسسسس(‪)٥‬ارمسسسسس(‪)٦‬یہن‬

‫)‪(١‬لعفامیض‪:‬سوہلعفےہسجںیمیسکاکؾاکرکانایوہانزگرےوہےئزامہنںیموہاتےہ۔‬
‫ًالثم‪–:‬اجودیاابقؽدمرہسایگ‪،‬‬
‫ردیشےنرویٹاھکیئ‪،‬‬
‫ادمحابزاراجاتاھت۔‬
‫دوھکیاورپیکاثمولںںیماجودی‪،‬ردیشاورادمحزگہتشزامےنںیماکؾرکےتںیہ۔اوراؿااعفؽںیملعفامیضاپایاجاتےہ۔اےسیااعفؽنج‬
‫اکوہانایرکانایانہسزگہتشزامےنںیماپایاجےئلعفامیضالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٢‬لعفاحؽ‪-:‬وہلعفےہسجںیمیسکاکؾاکوہانایرکانوموجدہزامہنںیماھجمساجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ےچبدیماؿںیمےتلیھکںیہ‪،‬‬

‫‪Page 39‬‬
 ‫یلجبیتکمچےہ‪،‬‬
‫ابدؽرگاتجےہ‪،‬‬
‫ادمحاخہناھکاتےہ‪،‬‬
‫دوھکیاورپیکاثمولںںیمےتلیھکںیہ‪،‬یتکمچےہ‪،‬رگاتجےہ‪،‬اوراھکاتےہ۔اےسیلعفںیہہکاؿںیموموجدہزامہناپایاجاتےہ۔اےسیلعف‬
‫احؽالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٣‬لعفلبقتسم‪-:‬وہلعفےہسجںیمیسکاکؾاکوہانایرکانآدنئہینعیآےنواےلزامہنںیماھجمساجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ڑلےکریسوکاجںیئےگ‪،‬‬
‫رپوسںمہملفدےنھکیآںیئےگ‪،‬‬
‫مہوممسرگامںیمگلمرگرواہنوہںےگ‪،‬‬
‫اورپیکاثمولںںیم‚ساجےگنیئ‪،‬آےگنیئ‪،‬رواہنوہےگن‪‚،‬سںیمزامانآدنئہاپایاجاتےہنجولعفںںیمزامہنآدنئہاپایاجاتےہوہلعفلبقتسم‬
‫الہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٤‬لعفاضمرع‪–:‬سجلعفںیماحؽاورلبقتسمدوونںاپےئاجںیئاسوکلعفاضمرعےتہکںیہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬وہرچاغرونشرکےوتںیماجؤں‪،‬‬
‫وہاھکاناھکںیئوتںیمہوخیشاحلصوہ‪،‬‬
‫”دوھکیاورپےکولمجںںیم"رکے‪،‬اجؤں‪،‬اھکںیئ‪،‬احلصوہ‪،‬‬
‫اےسیلعفںیہہکاؿںیماحؽاورلبقتسمدوونںزامےناپےئاجےتںیہ۔‬
‫سپاےسیااعفؽنجںیماحؽاورلبقتسمدوونںاپےئاجںیئاسوکلعفاضمرعےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 40‬‬
 ‫)‪(٥‬لعفارم‪-:‬لعفارموہلعفےہسجےکذرےعییسکاکؾےکرکےناکمکحدایاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬اےسطخوھکلایھکل‪،‬‬
‫چنبرپوھٹیب‪،‬‬
‫اینپاتکبوھکول‪،‬‬
‫اانپقبسایدرکو‪،‬۔‬
‫اورپےکرقفوںںیموھکل‪،‬ھکل‪،‬وھٹیب‪،‬وھکول‪،‬اوررکو۔اےسیلعفںیہنجےکذرےعییسکاکؾےکرکےناکمکحدایایگےہ۔اےسیلعفنج‬
‫ےکذرےعییسکاکؾےکرکےناکمکحدایاجےئلعفارمالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٦‬لعفیہن‪-:‬لعفیہنوہلعفےہسجےکذرےعییسکاکؾےکرکےنےسرواکاجےئ۔‬

‫ًالثم‪-:‬یئناتکبرخابہنرکو‪،‬‬
‫یسکوکاگیلتمدںی‪،‬‬
‫اجونروںوکتماتسو‪،‬‬
‫اورپیکاثمولںںیم"ہنرکو‚ساور"تماتسو‚ساےسیلعفںیہنجےکذرےعییسکاکؾےکرکےنےسرواکایگےہ۔اےسیلعفنجےک‬
‫ذرےعییسکاکؾےکرکےنےسرواکاجےئلعفیہنالہکےتںیہ۔‬

‫‪Page 41‬‬
 ‫‪-14‬لعفسامیضسیکسااسقؾ‬
‫لعفامیضیکھچںیمسقںیہ۔‬
‫س(‪)١‬سامیضقلطمسسسسس(‪)٢‬امیضرقبیسسسسس(‪)٣‬امیضدیعبسسسس(‪)٤‬امیضارمتساریسسسسس(‪)٥‬امیضاامتحیلسسس(‪)٦‬امیضانمتیئایرشیط۔س‬

‫)‪(١‬امیضقلطم‪-:‬امیضقلطموہلعفےہسجںیمزامہنزگہتشاپایاجےئاوراسںیمزامےنےکرقبیودیعبیکدیقہنوہ۔‬
‫ًالثم‪–:‬ارشػےنرویٹاھکیئ‪،‬‬
‫اسےنیٹھچیل‪،‬‬
‫ومحمددوڑا‪،‬‬
‫اورپےکرقفوںںیماھکیئ‪،‬یل‪،‬دوڑا۔لعفامیضںیہاؿےسرصػہیولعمؾوہاتےہہکاکؾزامہنامیضںیموہاےہاورہیولعمؾںیہنوہات‬
‫ےہہکاکؾےئکوہےئوھتڑارعہصزگراےہایتہب۔سجلعفامیضںیمہناپایاجےئہکزامہنوکزگرےوہےئوھتڑیدریوہیئےہایزایدہ‬
‫اےسامیضقلطمےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٢‬امیضرقبی‪-:‬امیضرقبیوہلعفےہسجںیمرقبیاکزگراوہازامہناپایاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬ردیشےنطخاھکلےہ‪،‬‬
‫رقیشےنامراھکیئےہ‪،‬‬
‫دوھکیاؿولمجںںیم"اھکلےہ‚ساور"اھکیئےہ‚سےکولعفںےسہیاظرہوہاتےہہکردیشےنایھبطخاھکلےہاوررقیشےنایھبامر‬
‫اھکیئےہ۔ینعیاؿولعفںںیمرقبیاکزگراوہازامہناپایاجاتےہےسجامیضرقبیےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 42‬‬
 ‫)‪(٣‬امیضدیعب‪–:‬امیضدیعبوہلعفےہسجںیمدوراکزگراوہازامہناپایاجےئ۔‬
‫ًالثم‪-:‬مہےنوچرداھکیاھت‪،‬‬
‫ہنیمرباساھت‪،‬‬
‫یلجبرگییھت‪،‬‬
‫دےیھکیاورپیکاثمولںںیم"داھکیاھت‚س"رباساھت‚ساور"رگییھت‚ساےسیلعفںیہہکاؿےسدوراکزگراوہازامہناپایاجاتےہ۔اےسیولعفں‬
‫وکامیضدیعبےتہکںیہ۔‬

‫س(‪)٤‬سامیضارمتساری‪-:‬اےسامیضانامتؾیھباہکاجاتےہ۔ہیوہامیضےہسجںیمزگرےوہےئزامہنںیماکؾاکاجریرانہاھجمساجات‬
‫ےہ۔ینعیاکؾمتخںیہنوہاوہات۔‬
‫ًالثم‪-:‬وہاگاناگراھاھت‪،‬‬
‫راینوھپؽوتڑریہیھت‪،‬‬
‫اسیکاخصاچہپؿہیےہہکاسےکآرخںیم"راہاھت‪،‬رےہےھت‪،‬ریہیھت‪،‬رںیہںیھت‚سوریغہآاتےہ۔‬

‫ث‬
‫)‪(٥‬امیضاامتحیل‪:‬ساےسامیضشکی یہیھبےتہکںیہ۔ہیوہامیضےہسجںیمزگرےوہےئزامہنںیمیسکاکؾےکوہےنایہنوہےناکاامتحؽس‬
‫ینعیکشاپایاجےئ۔امیضقلطمرپوہاگڑباھےنےسامیضاامتحیلنباجاتےہ۔‬
‫ًالثم‪-:‬رکمیےنڑچایدیھکیوہیگ‪،‬‬
‫رئیپسکیشاہیںآایوہاگ‪،‬‬
‫یشنمےنطخاھکلوہاگ‪،‬‬

‫‪Page 43‬‬
‫دوھکیاورپیکاثمولںںیمرکمیاکدانھکی‪،‬رئیپسکیشاکآان‪،‬اوریشنماکطخانھکل۔کشےکاسھتاھجمساجاتےہ۔سجلعفامیضںیماکؾاکوہانکش‬
‫ث‬
‫ےکاسھتاھجمساجےئاےسامیضشکی یہایاامتحیلےتہکںیہ۔‬

‫س)‪(٦‬امیضانمتیئایرشیط‪:‬سہیوہامیضےہسجںیمزگرےوہےئزامہنںیماکؾرکےنیکانمت‪،‬رشط‪،‬ایآرزواپیئاجیتےہ۔ہیامدہےکدعب‬
‫‘ات’سڑباھےنےسیتنبےہ۔آات‪،‬اجات‪،‬اھکات‪،‬روات‪،‬ڑپاتھ‪،‬وریغہآرخںیموہےتںیہ۔ےسیج‪:‬ارگوہآاتوتںیموخشآدمدیاتہک‪،‬ارگمتاجےتوت‬
‫وہامؿاجاتوریغہ۔‬
‫اکیاوراثمؽدےیھکی۔‬
‫اکش!وہاسوتقواہںہناجات‪،‬‬
‫ادمحبیسرخدیات۔ارگادمحےنبیسرخدیہوہات۔ادمحےنبیسرخدیہوہں۔اےسیلعفںیہوجرشطایآرزوےکومعقرپوبےلاجےت‬
‫ںیہ۔ےسیج‪-:‬ارگادمحبیسداتیوتںیماھکاتوریغہ۔ہیرشیطوصرتیھت‪،‬آرزوےکومعقرپویںاہکرکےتںیہ۔‬
‫اکش!ادمحےسرخدیات‪،‬اکش!ادمحبیسرخدیاوہات۔اسےیلاےسامیضانمتیئیھبےتہکںیہ۔‬

‫‪-15‬رحػسیکسرعتفی‬

‫‪Page 44‬‬
 ‫)‪ِ (١‬‬
‫رحوػاجر‪:‬ساےسیاافلظوجاومسںےکاسھترکلملعفاکقلعتامسےکاسھتاظرہرکںی۔رحوػاجرالہکےتںیہاورنجاومسںےک‬
‫دعبرحوػاجرآےتںیہاؿوکرجموراہکاجاتےہ۔اجررجمورلمرکقلعتملعفوہارکےتںیہ۔ضعبافریساافلظیھبرحوػاجراکاکؾ‬
‫دےتیںیہ۔الثم‪:‬وسا‪،‬زج۔‬
‫آےیئاکیاثمؽدھکیےتیلںیہ۔‬
‫افروؼرھگںیماھٹیبےہ۔‬
‫اتکبااملریرپرھکدو۔‬
‫زادہرسےسریپکتےنیسپںیمڈوابوہاےہ۔‬
‫دوھکیاورپےکرقفوںںیمظفل"ںیم‪،‬رپ‪،‬ےس‪،‬کت‚ساومسںےکاسھتلمرکاؿاکقلعتلعفےکاسھتاظرہرکےتںیہ۔اےسیاافلظ‬
‫رحوػاجرالہکےتںیہ۔‬

‫)‪ِ (٢‬‬
‫رحوػااصتؽ‪:‬سوہرحوػوجوملکںاورولمجںوکآسپںیمالمںیئرحوػااصتؽالہکےتںیہ۔‬
‫آےیئاثمؽےسےتھجمسںیہ۔‬
‫ردیشاوراقدرآےئ۔‬
‫ث ت‬
‫انشتتیولایبیسول۔‬
‫دقوسےکوسابسڑلےکاحرضےھت۔‬
‫ارگدیجمآاتااعنؾاپات۔‬
‫ردیشرھگںیمںیہنےہویکہکنوہوکسؽایگےہ۔‬
‫‪‎‬‬
‫رحوػ‪،‬رحوػ‬ ‫ااصتؽالہکےت‪‎‬اورپیکرطسوںںیم"اور‪،‬ای‪،‬وسا‪،‬وتس‪،‬ویکہکن‚سہیبسرحوفکلموںاورولمجںوکآسپںیمالمےتںیہ۔اےسی‬
‫س‬
‫ںیہ۔‬

‫‪Page 45‬‬
 ‫‪‎‬‬
‫ِ‬
‫رحوػااصتخصورشتک‪-:‬اےسیرحوػوجصیصختےکینعمدیپارکںیرحوػااصتخصورشتکالہکےتںیہ۔ )‪(٣‬‬
‫اےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫دخایہامہرارازؼےہ۔‬
‫رصػاہللےنمہوکدیپاایک۔‬
‫دوتلضحمڈیتلھاھچؤںےہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم"رصػ‪،‬یہ‪،‬ضحم‚سصیصختےکینعمدےرےہںیہ۔رازؼاخصدخاےہ۔رصػاہللیہدیپارکےنواالےہ۔سپ‬
‫اےسیرحوػوجصیصختےکینعمدیپارکںیرحوػااصتخصورشتکالہکےتںیہ۔‬

‫)‪ِ (٤‬‬
‫رحوػاجفہیئ‪:‬سرحوػاجفہیئوہرحوػںیہوجےباسہتخہنمےسلکناجےتںیہ۔‬
‫اےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫آرفنی!آپااحتمؿںیماکایمبوہےئگںیہ۔‬
‫رمابح!متےنااھچاکؾایک۔‬
‫اشابش!متوخبےلیھک۔‬
‫اےدخاامہریاحتلرپرمحرک۔‬
‫اوسفسہکوہتنحماکاعدیںیہن۔‬
‫دوھکیاورےکرقفوںںیمآرفنی!۔اشابش۔رمابح۔اےسیاافلظںیہوجوخیشےکومعقرپوبےلاجےتںیہ۔‚اے‚ساکپرےکومعق‬
‫رپ۔‚اوسفس‚ساتفسےکومعقرپوبےلاجےتںیہ۔‬
‫اےسیرحوػوک ِ‬
‫رحوػاجفہیئےتہکںیہ‬

‫‪Page 46‬‬
‫‪16‬۔رحوػسااصحتسؽسیکسااسقؾ‬
‫)‪(١‬رحوػفطع‪:‬سوہومغںاوروتبیصمںںیماپالایگےہ۔‬
‫ےلہپوخردیشآایرھپارشػآای۔‬
‫لیلخاانپاکؾرکےکرھگاجےئاگ۔‬

‫‪Page 47‬‬
 ‫ومنہااسنؿںیہنہکلبدگاھےہ۔‬
‫دوھکیاورپےکرقفوںںیم"اور‪،‬رھپ‪،‬رکےک‪،‬ہکلب‚ساےسیرحوػںیہہکاوہنںےندووملکںایرقفوںوکآسپںیمالمایےہ۔ایاؿوکاکی‬
‫مکحںیماشلمایکےہ۔اےسیرحوػرحوػفطعالہکےتںیہ۔‬

‫رحوػفطعےسےلہپےلمجایےملکوکوطعمػہیلعےتہکںیہ۔رحػفطعےکدعبےکےلمجایےملکوکوطعمػےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٢‬رحوػرتددی‪:‬سرحوػرتددیوہرحوػںیہوجردرکےنےکاقمؾرپوبےلاجںیئ۔‬
‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫متوخاہاتکبولہیاکیپ۔‬
‫اچےہملقایلسنیپ۔‬
‫ںیماسڑلےکوکامجتعےساکنؽدوںایرروھکں؟‬
‫دوھکیاورپےکرقفوںںیم"وخاہ‪،‬اچےہ‪،‬ای‚ساےسیرحوػںیہہکاوہنںےنیلہپزیچوکردرکےکدورسیزیچشیپیکےہ۔ردرکےنوک‬
‫رتددیاہکاجاتےہ۔‬
‫)‪(٣‬رحوػادتسراک‪:‬ساےسیرحوػوجکشاورومہوکدوررکےنےکےیلاامعتسؽےیکاجںیئرحػادتسراکالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫دیجموتدوتساھترگمےبواف الک۔‬
‫وچروکڑکپےنیکاکیفوکششوتیکیئگااللاکایمیبہنوہیئ۔‬

‫‪Page 48‬‬
‫دوھکیاورپےکرقفوںںیم"رگم‪،‬االل‚ساسکشاورومہوکدوررکےتںیہوجاؿولمجںںیمےلہپاپےئاجےتںیہ۔اےسیرحوػوجکشاور‬
‫ومہوکدوررکںیرحوػادتسراکالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٤‬رحوػاانثتسء‪:‬ساےسیرحوػوجلکےسزجوکاگلرکںیرحوػاانثتسءالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫ریشبےکوسابسآےےھت۔‬
‫امتؾڑلےکریغبرکمیےکامجتعےسابرہےلچےئگ۔‬
‫اسریزیچںیمگوہیئگرگمملقچبایگےہ۔‬
‫بسوسےگاالدیمح۔‬
‫دوھکیاورپیکاثمولںںیم"وسا‚ےنریشبوکبسآدویمںےس"رگم‚سےناسریزیچوںوکملقےس"اال‚ےندیمحوکبسآدویمںےسدجا‬
‫ایکےہ۔اےسیرحوػوجلکےسزجوکاگلرکںیرحوػاانثتسءالہکےتںیہ۔‬

‫س(‪)٥‬سرحوػرشطوزجا‪:‬ساےسیرحوػوجےلمجںیمرشطےکینعمدیپارکںی۔رحوػرشطالہکےتںیہ۔اوراےسیرحوػوجزجاےکاقمؾ‬
‫رپاامعتسؽوہںرحوػزجاالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫ارگہیاجےتننچنچےکمہوکہنوتڑںیےگ*‬
‫وتلکیھبکہنانمتےئرگنووبرکےت‬

‫سییک‬
‫ہشپےس ھتےویشۂرمدایگنوکیئ*‬

‫‪Page 49‬‬
 ‫بجسدصقوخؿوکآےئوتےلہپاکپر ‪‎‬‬
‫دے‬
‫اورپےکااعشرںیم"ارگ‪،‬بج‚ساےسیرحوػںیہوجرشطےکینعمدیپارکےتںیہ۔ایسرطح"وس‪،‬وت‚سوریغہزجاےکونعمںںیم‬
‫اامعتسؽوہےتںیہ۔‬

‫)‪(٦‬رحوػتلع‪:‬سوہرحوػوجیسکارماکارثاظرہرکںیرحوػتلعالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫زعزیاحرضںیہنوہاتکسویکںہکوہرصموػےہ۔‬
‫تنحمرکیناچےیہاسےیلہکہیرتیقاکالہپدقؾےہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم"ویکہکن‪،‬اسےئلہک‚سببسےکےیلآےئںیہ۔ببسوکتلعےتہکںیہ۔ذہلااسمسقےکرحوػوکرحوػتلعاہک‬
‫اجاتےہ۔نجولمجںےکاسھترحوػتلعواعقوہاؿولمجںوکتلعاورےلہپوکولعمؽےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٧‬رحوػہیبشت‪:‬سنجاافلظےساکیزیچوکدورسیزیچاسیجوہاناظرہوہوہرحوػہیبشتالہکےتںیہ۔‬

‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫وہاولیکرطحرھگےسلکنایگ۔‬
‫داینںیماحمتاسیجیخسوکیئںیہن۔‬
‫دیجماکرہچہوسرجیکامدنناتکمچےہ۔‬
‫ارشػوہوہبدیمحےہ۔‬
‫اسزامےنںیمھجماسرغبیںیہن۔‬

‫‪Page 50‬‬
‫دوھکیاورپےکولمجںںیم"رطحاسیج‪،‬امدنن‪،‬وہوہب‪،‬اس‚اےسیرحوػںیہہکاؿےساکیزیچاکدورسیزیچاسیجوہاناظرہوہاتےہ۔اےسی‬
‫رحوػوکرحوػہیبشتےتہکںیہ۔‬
‫ایدرانھکاچےیہسجزیچوکہیبشتدیاجیتےہاسوکہبتشمےتہکںیہ۔اورسجزیچےکاسھتہیبشتدیاجےئاسوکہبشمہبےتہکںیہ۔‬

‫‪-17‬رحوػساجفہسیکسااسقؾ‬
‫)‪(١‬رحوػدنا‪:‬سرحوػدناوہرحوػںیہنجےساکپرااجےئ۔وکسجاکپرںیاےسانمدیےتہکںیہ۔‬
‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫اےدخا!امہریاحتلرپرمحرک۔‬
‫اےاھبیئیکینرکدرایںیمڈاؽ۔‬
‫ارے!ہیایکےتہکوہ۔‬
‫ایج!ذراادرھآےیئ۔‬

‫‪Page 51‬‬
 ‫اورپیکاثمولںںیم‚اے‪،‬ارے‪،‬ایج‚اےسیرحوػںیہوجاکپرےنےکےیلاامعتسؽوہےئںیہ۔اکپرےنوکدنااہکاجاتےہ۔اسےئل‬
‫اےسیرحوػرحوػدناالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٢‬رحوػوجاب‪:‬سرحوػوجابوہرحوػںیہوجوجابںیموبےلاجںیئ۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫ایدرانھکاچےیہہکبجیسکرقبیےکصخشوکالبایاجاتےہ۔وتوہوجابںیماہں‪،‬اییج۔اتہکےہ۔یسکدورےکآدیموکاکپرںیوتوہوجاب‬
‫ںیمیجاہںاتہکےہ۔وساؽےکوجابںیمیھب‪,‬اہں‪،‬آاتےہ۔ےننسواالوبےنلواےلیکابتیکات دیاییدص قےکےیل"درتس‪،‬کیھٹ‪،‬‬
‫اجب‪،‬وایعق‚ساافلظںیمےسوکیئاکیظفلاتہکےہ۔مکحایاہکےکامےننےکےیلااھچ‪،‬تہبااھچےتہکںیہ۔اےسیاافلظرحوػوجابالہکےت‬
‫ںیہ۔‬

‫)‪(٣‬رحوػااسبنط‪:‬سرحوػااسبنطوہرحوػںیہوجوخیشےکااہظرےکےیلزابؿےسںیلکن۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫احبسؿاہلل!ایکاہسانامسںےہ۔‬
‫آاہاہاہایکوخبرظنمےہ۔‬
‫اووہوہ!سایکیہااھچاجونرےہ۔‬
‫واہواہ!ڑلےکاصػرھتسےںیہ۔‪‎‬‬
‫‪‎‬‬
‫اورپیکاثمولںںیم"احبسؿاہلل!‪،‬ااہاہ!‪،‬اووہوہ!‪،‬واہواہ!"اےسیاملکتںیہوجزایدہوخیشںیمزابؿرپآےئںیہ۔وخیشوکااسبنطےتہکںیہ‬
‫اسےیلہیرحوػااسبنطںیہ۔‬

‫‪Page 52‬‬
 ‫)‪(٤‬رحوػبجعت‪:‬سرحوػبجعتوہرحوػںیہوجریحایگنےکومعقرپوبےلاجںیئ۔‬
‫آےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫اہللاہلل!ایکاچدنینےہ۔‬
‫اوفہ!اانتابملطخاھکلےہ۔‬
‫اہللاربک!اسیکیہااھچزامہناھت۔‬
‫اووہ!آجدمتےکدعبداھکی۔‬
‫اؿاثمولںںیم"اہللاہلل!اوفہ!‪،‬اہللاربک!اووہ‪‚،‬بجعتاورریحایگنےکومعقرپوبےلےئگںیہ۔اسےئلاےسیاملکتوکبجعتےکاملکت‬
‫ےتہکںیہ۔بجعتےکینعمریحاؿوہانےکںیہ۔‬
‫)‪(٥‬رحوػاتفسودنہب‪:‬سرحوػاتفسودنہبوہرحوػںیہوجتبیصم‪،‬رجناوراوسفسےکومعقرپوبےلاجںیئ۔‬
‫آےیئاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫اہےئریمےدیجم!وتدکرھےہ۔‬
‫اوسفس!ہکرھپآانبیصنہنوہاگ۔‬
‫رمعرھباکیھبامیپؿوافابدناھوتایک*‬
‫رمعوکیھبوتںیہنےہاپدئاریاہےئاہےئ‪*‎‬‬
‫اورپیکاثمولںںیماہےئاوسفس!اہےئاہےئ!اےسیرحوػںیہوجرجناوردھکےکومعقرپوبےلےگںیہ۔اؿرحوػوکرحوػاتفس‬
‫ودنہبےتہکںیہ۔اورسجاکانؾےلرکاتفسایاوسفسرکےتںیہاےسدنموبےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٦‬رحوػہیبنت‪:‬سرحوػہیبنتوہرحوػںیہوجدامھاکےنایاکؾےکہنرکےنرپاتدیکرکےنےکومعقرپوبےلاجںیئ۔‬

‫‪Page 53‬‬
 ‫آےیاثمولںںیمدےتھکیںیہ۔‬
‫ںیہںیہدص قایکوہایگ۔‬
‫ربخدار!واہںہناجان۔‬
‫وہںایکرکےنےگلوہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم‚سںیہںیہ‪،‬ربخدار‪،‬اوروہں‚سداکمھےناورربخداررکےنےکےیلوبےلےئگںیہ۔اےسیرحوػرحوػہیبنتالہکےت‬
‫ںیہ۔‬

‫)‪(٧‬رحوػنیسحت‪:‬ساےسیرحوػوجرعتفیےکومعقرپوبےلاجںیئرحوػنیسحتالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمؽےسےتھجمسںیہ۔‬
‫اشابش!تنحمرکےتاجؤ۔‬
‫رمابح!متاےھچڑلےکوہ۔‬
‫مشچدبدور!متڑبےیہاہبدروہ۔‬
‫زجاکاہلل!متےنرغوبیںیکدمدیک۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم"اشابش‪،‬رمابح‪،‬مشچدبدور‪،‬زجاکاہلل‚ساےسیرحوػںیہوجرعتفیےکاقمؾرپوبےلےئگںیہ۔سپاےسیرحوػ‬
‫وجرعتفیےکاقمؾرپوبےلاجںیئرحوػنیسحتالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٨‬رحوػانمت‪:‬سرحوػانمتوہرحوػںیہوجآرزوےکومعقرپوبےلاجںیئ۔‬

‫آےیئاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬

‫‪Page 54‬‬
 ‫اکش!دیجمریمےاپسآات۔‬
‫ث‬
‫اککشمتریمےےیلوہےت!۔‬
‫ث‬
‫دوھکیاورپیکاثمولںںیماکش‪،‬اککش‪،‬اےسیرحوػںیہوجآرزواورانمتےکومعقرپوبےلےئگںیہ۔اےسیرحوػوکرحوػانمتےتہکںیہ۔‬

‫‪- 18‬رمبکساافلظ‬
‫املکتےکومجمہعوکرمبکےتہکںیہ۔‬
‫رمبکیکدوںیمسقوہیتںیہ‬

‫)‪(١‬رمبکانصق(‪)٢‬رمبکاتؾ‬

‫)‪(١‬رمبکانصق‪:‬سرمبکانصقوہرمبکےہسجےسےننسواےلوکوپرابلطمھجمسںیمہنآےئ۔‬
‫)‪(٢‬رمبکاتؾ‪:‬سرمبکاتؾایہلمجوہرمبکےہسجےکےننسےسوپرابلطمھجمسںیمآاجےئ۔‬
‫آےیئاؿدوونںیکاثمںیلدےتھکیںیہ۔‬
‫وبقمؽاکدگاھ۔استروےپ۔رسخاٹیپ۔االسؾآابد۔ااملریاورزیم۔–‪١‬‬
‫وبقمؽاکدگاھزیتےہ۔اسےناستروےپےیل۔رسخاٹیپرخابوہیئگےہ۔االسؾاخؿےناالسؾآابدشبایےہ۔–‪٢‬‬

‫‪Page 55‬‬
 ‫ربمن‪٢،١‬یکاثمںیلدوایدوےسزایدہاملکتےسینبےہ۔املکتےکومجمہعوکرمبکےتہکںیہس‬
‫ذراوغرےسدےئھکیربمن‪١‬یکاثمںیلوپراوہفمؾاظرہںیہنرکیتںیہہکلباؿاثمولںےکاسھتاورظفلالمےنیکرضورتوسحمسیکاجیتےہ‬
‫اےسیرمبکوکرمبکانصقےتہکںیہ۔‬
‫ربمن‪٢‬یکاثمںیلوپرابلطماظرہرکیتںیہ۔اسےیلاےسیرمبکرمبکاتؾالہکےتںیہ۔اسوکہلمجیھبےتہکںیہ۔‬

‫رمبکانصقیکںیمسق۔‬
‫رمبکانصقیکدعتمدںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(١‬رمبکااضیف‪:‬سرمبکااضیفوہرمبکےہوجاضمػاوراضمػاہیلےسلمرکےنب۔‬
‫آےیاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫رمیحیکاٹیپ۔اجودیاکملق۔وےجیکاتکب۔ےشیشیکدوات۔‬
‫اورپیکاثمولںںیماٹیپوکرمیحےکاسھت۔ملقوکاجودیےکاسھت۔اتکبوکوےجیےکاسھتاوردواتوکےشیشےکاسھتاکیمسقاکقلعت‬
‫ےہ۔ایدرانھکاچےیہہکاسمسقےکقلعتاوراگلؤوکااضتفےتہکںیہ۔اورسجامساکاگلؤوہاتےہاےساضمػاورسجےکاسھتاگلؤ‬
‫وہاتےہاسےساضمػاہلےتہکںیہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیماٹیپ‪،‬ملق‪،‬اتکب‪،‬دوات‪،‬اضمػںیہاوررمیح‪،‬اجودی‪،‬وےج‪،‬ےشیش‪،‬اضمػاہیلںیہ۔‬
‫(ونٹ)سساردوںیمااضتفیکالعںیتمہیںیہ‪:‬اک‪،‬ےک‪،‬یک۔اردوںیماضمػاہیلےلہپآاتےہاوراضمػےھچیپاسیجہکاورپیکاثمولںےس‬
‫اظرہوہاتےہ۔افریسےکرمبکااضیفیھباردوںیماعؾلمعتسمںیہاؿںیماضمػےلہپوہاتےہاوراضمػاہیلےھچیپاوراضمػےک‬
‫ےہ۔الثم۔اتکبومنہ‪،‬انک ِردرایوریغہ۔‬
‫ِ‬ ‫آرخیرحػےکےچینزریوہیت‬

‫‪Page 56‬‬
 ‫)‪(٢‬رمبکوتیفیص‪:‬ساےسیرمبکوجتفصاوروموصػےسلمرکےنبرمبکوتیفیصالہکےتںیہ۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫دیفسوھپؽ‪،‬اہبدرڑلاک‪،‬کینااتسد‪،‬ڑیٹیہولتار۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمدیفس‪،‬اہبدر‪،‬کین‪،‬ڑیٹیہ۔اےسیاافلظںیہوجتفصںیہ۔اوروھپؽ‪،‬ڑلاک‪،‬ااتسد‪،‬ولتار‪،‬اؿےکوموصػںیہ۔اےسی‬
‫اافلظےکوجڑوںوکرمبکوتیفیصاہکاجاتےہ۔ویکہکنہیتفصاوروموصػےسےنبںیہ۔‬
‫سپوجرمبکتفصاوروموصػےسلمرکےنبرمبکوتیفیصالہکاتےہ۔‬
‫(ونٹ)سایدرانھکاچےیہہکاردوںیمتفصےلہپآیتےہاوروموصػےھچیپرگمرعشںیمہیرتبیتدبؽاجیتےہ۔افریسںیموموصػےلہپ‬
‫لہقلطم‪،‬دخاےئزبرگ۔‬
‫آاتےہاوررصػدعبںیم۔ےسیج‪-:‬رمدکین‪،‬اج ِ‬

‫رمبکدعدی‪:‬سرمبکدعدیوہرمبکےہوجدعداوردعمودےسلمرکےنب۔ایدرانھکاچےیہرمبکدعدیںیمدعدےلہپآاتےہ‬
‫دعمودےھچیپرگممظنںیمہیرتبیتدبؽیھباجیتےہ۔)‪(٣‬اور‬

‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫وسوھگڑے‪،‬اچسیلاپسیہ‪،‬سیبدنبوںیق‪34،‬ڑلےک‪،‬اپوچناںڑلاک۔‬
‫اورپیکاثمولںںیموس‪،‬اچسیل‪،‬سیب‪،٣٤،‬اپوچناں۔وتدعدںیہاوروھگڑے‪،‬اپسیہ‪،‬دنبوںیقاورڑلےکدعمودںیہ۔سپاےسیرمبک‬
‫رمبکرمبکدعدیالہکےتںیہ۔‬

‫)‪(٤‬رمبکازتمایج‪:‬سرمبکازتمایجوہامسےہوجدوایدوےسزایدہظفللمرکاکیامسنباجےئ۔‬
‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬

‫‪Page 57‬‬
 ‫الغؾدمحم‪،‬رکاترھگنس‪،‬آاغارشػیلع‪،‬راؾدنچر‪،‬الؽوچک‪،‬اوشکرگن۔‬
‫اورپیکاثمولںںیماےسیرمةکتںیہوجدوایدوےسزایدہاومسںےسلمرکےنبںیہاوررھپبسلمرکاکیامسنبےئگںیہ۔دوایدوےس‬
‫زایدہاومسںوکالمرکاکیرکےنوکازتماجےتہکںیہ۔‬

‫)‪(٥‬رمبکعطفی‪:‬ساےسیرمةکتوجوطعمػہیلعاوروطعمػےسلمرکےنبرمبکعطفیالہکےتںیہ۔‬
‫اثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫اچدناوراتسرے‪،‬درایاورذغا‪،‬وھگڑےاوردگےھ‪،‬یلعودیل۔‬
‫اورپےکرمةکتںیم‘اور۔و’سرحوػفطعںیہ۔اورہیرمةکتوطعمػہیلعاوروطعمػےسلمرکےنبںیہاسےیلرمبکعطفی‬
‫الہکےتںیہ۔رمبکعطفیںیمبجاکیےسزایدہامسوکالمایاجےئوت‘اور’سرصػآرخیدواومسںےکدرایمؿآاتےہ۔ےسیج‪:‬ردیش‪،‬‬
‫رمیح‪،‬ومنہاورامکؽاہیںآےتںیہ۔‬

‫)‪(٦‬رمبکاحؽوذوااحلؽ‪:‬ساحؽوہامسےہوجافلعایوعفمؽیکاحتلوتاظرہرکے۔اورذوااحلؽوہافلعایوعفمؽےہسجیکاحتل‬
‫اظرہیکاجےئ۔‬
‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫رفدیاتسہوہاآای‪،‬االفؼےنرواتوہاآدیمداھکی۔‬
‫اورپیکاثمؽںیم‘اتسنہوہا’سامساحہیلےہاوررفدییکوجافلعےہاحتلایبؿرکاتےہ۔دورسیاثمؽںیم‘رواتوہا’سامساحہیلےہاور‬
‫آدیمیکوجوعفمؽےہاحتلوکایبؿرکاتےہ۔سپامساحہیلوکاحؽےتہکںیہاورسجیکاحتلوکایبؿرکاتوہوخاہوہافلعوہایوعفمؽ‬
‫اسےسذوااحلؽےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 58‬‬
 ‫)‪(٧‬رمبکااشری‪:‬سرمبکااشریوہرمبکےہوجااشرہاوراشمراہیلےسلمرکےنب۔‬
‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫ہیڑلاک‪،‬وہاجونر‪،‬ہیاتکب‪،‬وہلسنپ‪،‬وہملق‪،‬ہیرکیس۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم‘ہی’ساور‘وہ’ساملکتااشرہںیہ۔اورڑلاک‪،‬اجونر‪،‬اتکب‪،‬ریغہیکرطػااشرہایکایگےہاؿوکاشمراہیلےتہکںیہ۔اےئ‬
‫ہیاےسیرمبکںیہوجااشرہاوراشمراہیلےسےنبںیہ۔سبرمبکااشریوہرمبکےہوجااشرہاوراشمراہیلےسلمرکےنب۔‬

‫)‪(٨‬رمبکزیمتوزیمم‪:‬ساےسیظفلوجکشدوررکںیزیمتالہکےتںیہاورسجیکتبسنکشدوررکںیاسےسزیممےتہکںیہ۔‬

‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫کل‬
‫اکیریسیھگ‪،‬اچرنمآہ ‪،‬نیتوبںیلترعؼیک‪،‬ونزگاھٹل‪،‬ایگرہدعد متیں۔‬
‫ارگاورپیکاثمولںںیمرصػاکیریس‪،‬اچرنم‪،‬نیتوبںیلت‪،‬ونزگ‪،‬ایگرہدعداہکاجاتوتکشراتہہکوکیسنزیچاکیریسایاچرنمایونزگ‬
‫اورایگرہدعدےہ۔بجاسےکاسھتیھگ‪،‬وبںیلت‪،‬آہ ‪،‬رعؼ‪،‬اھٹلاورںیملقلمےگںیہوتکشدوروہایگ۔سپاےسیظفلوجکشدور‬
‫رکںیزیمتالہکےتںیہاورسجیکتبسنکشدوررکںیاےسزیممےتہکںیہ۔‬
‫ونٹ)اہیںہیابتایدرینھکاچےیہہکزیمتاورزیمماوردعددعمودںیمرفؼہیےہہکزیمتاورزیممںیموزؿایامیپےنایزگایٹفایدعداک(‬
‫ظفلآاتےہ۔دعددعمودںیمہیظفلںیہنآےت۔‬

‫س(‪)٩‬سرمبکاتعبلمہمووبتمع‪:‬سآےسیلمہمظفلوجامسےکدعبآںیئاتعبلمہمالہکےتںیہاورسجظفلےکدعبآںیئاےسوبتمع‬
‫ےتہکںیہ۔‬
‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬

‫‪Page 59‬‬
 ‫ردیشاورومنماپینواینںیئپےگ۔دوھؾداھؾےسویؾاابقؽانمایایگ۔ادرھاینتڑیھباھبڑایکےہ؟‬
‫اورپیکاثمولںںیماپینواین‪،‬دوھؾداھؾ‪،‬ڑیھباھبڑ۔اےسیرمبکںیہہکاؿںیماکیابینعمظفلےکاسھتلمہمظفلےہ۔اےسیلمہمظفل‬
‫وجامسےکدعبآںیئاتعبلمہمالہکےتںیہاورسجظفلےکدعبآںیئاےسوبتمعےتہکںیہ۔‬

‫)‪(١١‬سرمبکاتعبوموضعوبتمع‪:‬ساےسیظفلوجابینعموہنکیلزادئوہں۔اںیہناتعبوموضعےتہکںیہ۔اوردورسےوکوبتمعےتہکس‬
‫ںیہ۔‬

‫اثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫ابایکافدئہرواندوھانوضفؽےہ‪،‬دیجمیکاچؽڈاھؽرنایلےہ‪،‬امرٹیپایھچںیہن۔‬
‫ف‬
‫اوپیکاثمولں ںیمرواندوھان‪،‬اچؽڈاھؽ‪،‬امرٹیپ۔اےسیرمبکںیہہکاؿںیماکیابینعمظفلےکدعباحمورےےکاطمقبدورسا‬
‫ابینعمظفلیھبےہوگاہیںاساکاامعتسؽزادئےہ۔اےسیظفلوجابینعموہنکیلزادئوہں۔اںیہناتعبوموضعےتہکںیہ۔اوردورسےوک‬
‫وبتمعےتہکںیہ۔دوھان‪،‬ڈاھؽاورٹیپاتعبوموضعاورروان‪،‬اچؽاورامروبتمعںیہ۔‬

‫)‪(١١‬رمبکدبؽودبمؽہنم‬
‫اےساثمولںےکاسھتےتھجمسںیہ۔‬
‫امہرااھبیئدقریدمرہسایگےہ۔آجاساکونرکلضفمگوہایگ۔‬
‫دوھکیےلہپرقفےںیم"امہرااھبیئدقری‚سےساکییہصخشرمادےہ۔ایسرطحدورسےرقفےںیم"اساکونرکلضف‚ےساکییہ‬
‫صخشرمادےہ۔ارگمہںیہک"امہرااھبیئدمرہسایگ‚سای"دقریدمرہسایگ‚سوتدوونںےساکییہبلطموہاتےہرگمالصدصقموت"امہرا‬

‫‪Page 60‬‬
‫اھبیئ‚ساور"اساکونرک‚ےہ۔دقریاورلضفرصػواضتحےکےئلںیہ۔سپوجامسالصوصقمدوہوتاےسدبؽےتہکںیہاوردورسے‬
‫وکدبؽہنمےتہکںیہوجواضتحےکےئلآاتےہ۔۔‬

‫)‪(١٢‬رمبکفطعایبؿونیبم‬
‫اےساثمولںںیمےتھجمسںیہ۔‬
‫ڈارٹکرسدمحماابقؽدنہواتسؿےکایلعاپےئےکاشرعوںںیمےسںیہ۔اہبدراشہرفظاشاہؿہیلغمںیمےسےھت۔‬
‫اورپیکاثمولںںیمرسدمحماابقؽاوراابقؽدوونںاکییہاشرعےکانؾںیہ۔‬
‫ایسرطحاہبدراشہاوررفظدوونںاکییہابداشہےکانؾںیہ۔‬
‫اؿدوونںانومںںیمےسدورساانؾےلہپانؾیکتبسنزایدہوہشمرےہ۔دورسےانؾےکالےنےسےلہپانؾیکایھچرطحیرش حوہیئگ‬
‫ےہ۔اسمسقےکدورسےانؾوکفطعایبؿاورےلہپانؾوکسجیکواضتحوہیتےہنیبمےتہکںیہ۔‬

‫)‪(١٣‬رمبکاتدیکوؤمدک!‪:‬ساتدیکےکاافلظوکرمبکاتدیکےتہکںیہاورسجامسیکاتدیکرکںیاےسؤمدکےتہکںیہ۔‬
‫آےیاثمولںوکدےتھکیںیہ۔‬
‫بسےکبسآدیمآےگ۔ہیہلئسمرسارسطلغےہ۔افروؼاوررفاہددوونںوسانرمگےئگںیہ۔اہیںرطخہےہرطخہ۔‬
‫اورپیکاثمولںںیم"بسےکبس‪،‬رسارس‪،‬دوونں‪،‬رطخہ‚ساےسیاافلظںیہوجاتدیکےکےیلآےئںیہاوراوہنںےنابرتلبیتآدیم‪،‬‬
‫مسلہ‪،‬افروؼاوررفاہداوررطخہیکاتدیکیکےہ۔‬
‫سپاتدیکےکاافلظوکرمبکاتدیکےتہکںیہاورسجامسیکاتدیکرکںیاےسؤمدکےتہکںیہ۔‬

‫مستت ث ف‬ ‫مستت ث ف مس ت ث ف‬
‫)‪(١٤‬رمبک ستےو یتتےہنم‪-:‬ہیوہرمبکےہوج سیہاورٰینثتسمہنمےسلمرکےنب۔‬

‫‪Page 61‬‬
 ‫ےسیج‪:‬بسردیشےکوساآےئںیہ۔اسںیم‘ردیشےکوسا’سرمزکٰینثتسماور‘بس’سینثتسمہنمےہ۔‬

‫)‪(١٥‬رمبکاجررجمور‪-:‬وہرمبکےہوجرحػاجراوررجمورےسلمرکےنب۔‬
‫ًالثم‪-:‬اکذغزیمرپرھکدو۔اسںیم‘زیمرپ’سرمبکاجررجمورےہ’سرپ’سرحػاجرےہاور‘زیم’سرجمورےہ۔‬

‫‪19‬۔ہلمجسیکسرعتفیساورساسسیکسااسقؾ‬

‫‪Page 62‬‬
‫ہلمج‪-:‬اافلظےکاےسیلسلسمومجمےعوکہلمجےتہکںیہسجےسےننسواالابتوکوپریرطحھجمسےلاوراساکوہفمؾاحلصرکےل‬
‫اچےہابترقتریںیموہایرحتریںیم۔ےلمجےکدوالصرصنعوہےتںیہ۔‬
‫‪١‬۔ دتبما‪-:‬بجیسکصخشایزیچاکذرکایکاجےئوتاےسدتبماےتہکںیہ۔‬
‫‪٢‬۔ ربخ‪-:‬وجھچکیھبدتبماےکابرےںیماہکاجےئاےسربخےتہکںیہ۔‬
‫ےلمجےکدوڑبےزجو۔‬
‫‪١‬۔دنسماہیل‪:‬سسدنسماہیلہلمجاکوہزجوےہہکسجیکتبسنھچکاہکاجےئ۔‬
‫‪٢‬۔ دنسم‪-:‬دنسمےلمجاکوہزجوےہسجںیمیسکصخشایزیچیکابتبھچکاہکاجےئ۔‬
‫آےیئدنسمداوردنسمالںہوکاثمولںےسےتھجمسںیہ۔‬
‫زیچںیداکونںرپیجسوہیئںیہ۔‬
‫راتزگریئگ۔‬
‫دؿڑچھآای۔‬
‫وچراھبگایگ۔‬
‫وہالچریہےہ۔‬
‫دوھکیاورپےکولمجںےکدوڑبےڑبےزجںیہ۔‬

‫زیچںی‪ .‬داکونںرپیجسوہیئںیہ‬
‫رات زگریئگ‬
‫دؿ ڑچھآای‬
‫وچر اھبگایگ‬

‫‪Page 63‬‬
 ‫وہا لچیلچےہ۔‬
‫الہپزجوًالثم‪-:‬زیچںی‪،‬رات‪،‬دؿ‪،‬وچر‪،‬اوروہاا یسزیچںیںیہہکنجیکابتبھچکاہکایگےہاےسیزجووکدنسماہیلےتہکںیہ‬
‫ربمن‪٢‬ےکزجوًالثم‪-:‬داکونںرپیجسوہیئںیہ‪،‬زگریئگ‪،‬ڑھچآای‪،‬اھبگایگاورلچریہےہاےسیاافلظںیہنجںیمدنسماہیلےکابرے‬
‫ںیمھچکاہکایگےہاےسیزجووکدنسمےتہکںیہ۔‬

‫(افل)سسرتبیکایوصرتےکاحلظےسےلمجیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(١‬رفمدہلمج‪:‬سرفمدہلمجاسہلمجوکےتہکںیہسجںیمرصػاکیدنسماہیلوہاوراکیدنسموہ۔‬
‫ًالثم‪–:‬ادمحاھکلےہ‪،‬وخاہجاھکاتےہوریغہ۔‬

‫)‪(٢‬رمبکہلمج‪:‬سرمبکہلمجاسہلمجوکےتہکںیہسجںیمدوایدوےسزایدہرفمدےلمجرکلماکیوہفمؾایایخؽوکاظرہرکںی۔‬
‫ًالثم‪-:‬اسدجارگںیہنایگوتںیمیھبںیہناجؤںاگ۔‬

‫رمبکہلمجیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫س(‪)١‬سرمبکقلطم‪-:‬اسرمبکہلمجوکےتہکںیہسجںیمرہرفمدہلمجدجااگہنرباربیکر تیثرہ اتےہاورینعمےکاحلظےس‬
‫دورسےاکاتحمجںیہنوہات۔‬
‫ًالثم‪-:‬ادمحآای۔اورریشالچایگ۔‬

‫ت‬
‫س(‪)٢‬سرمبکملتف‪-:‬اسرمبکےلمجوکےتہکںیہسجںیماکیہلمجالصوہاتےہاورابیقےلمجاسےکامتحتوہےتںیہ۔بجکت‬
‫ذیلیہلمجایلصےلمجےسالمرکاامعتسؽںیہنوہاتاسوتقکتوپرابلطمایبؿںیہنوہاتکس۔‬

‫‪Page 64‬‬
 ‫ًالثم‪:‬وہاتکبوجمگوہیئگیھت‪،‬لمیئگےہ۔اسںیم"وہاتکبلمیئگ‚الصہلمجےہاور"وجمگوہیئگیھت‚سذیلیہلمجےہ۔ینعماور‬
‫بلطمےکےیلدوونںاکوہانرضوریےہ۔‬

‫(ب)ینعمےکاحلظےسےلمجیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫)‪(١‬ہلمجربخہی‪-:‬اسہلمجوکےتہکںیہسجےسیسکواہعقیکاختلیکربخےلم۔‬
‫ًالثم‪-:‬اعدؽآایگ۔‬
‫رفدیالچایگ۔‬
‫وخاہجاچالکےہ۔وریغہ۔‬
‫)‪(٢‬ہلمجااشنہیئ‪:‬ساسےلمجوکےتہکںیہوجیسکمکحایااہفتسؾایااسبنطایبجعتایہیبنتاورداعوریغہےسیجذجابتوکاظرہرکے۔‬
‫ًالثم‪-:‬اکش!وہآےگآات۔‬
‫ہیاکؾرکانااھچںیہن۔‬
‫اماشاہلل!ایکوخبابتیہکےہ۔وریغہ۔‬

‫(ج)دنسمےکاحلظےسےلمجیکدوںیمسقںیہ۔‬
‫ہلمجاہیمس‪-:‬اسےلمجوکےتہکںیہسجںیمدنسماوردنسمالںہدوونںوموجدوہں۔الثم‪-:‬راؾذنیہڑلاکےہ۔اسںیمراؾ(دنسماہیل)اور‬
‫ذنیہڑلاک(دنسم)ےہ۔ہلمجاہیمسےکدنسماہیلوکدتبمااوردنسموکربخےتہکںیہ۔‬
‫ہلمجاہیمسےکدنمرہجذلیاراکؿوہےتںیہ۔‬

‫‪١‬۔ دتبما‪-:‬اسامسوکےتہکںیہسجیکرطػوکیئامسایلعفوسنمبوہاتےہ۔‬

‫‪Page 65‬‬
 ‫‪٢‬۔ ربخ‪-:‬اےسےتہکںیہوجدتبمایکرطػوسنمبوہ۔‬
‫‪٣‬۔ لعفانصق‪-:‬وہلعفےہسجےسابتوپریہنوہ۔‬
‫دنسماوردنسماہیلیکوتعیسایاقلعتمتربخودتبما۔‬ ‫‪٤‬۔‬
‫ًالثم‪-:‬اچدنرونشےہ۔اسےلمجںیماچدن(دتبما)رونش(ربخ)اورےہ(لعفانصق)ےہ۔‬
‫ومنہرھگںیمہناھت۔اسےلمجںیمومنہ(دتبما)ےہ‪،‬ہناھت(لعفانصق)ےہ‪،‬اوررھگںیم(قلعتمربخ)ےہ۔‬

‫ہلمجاہیمسیکاچہپؿےسیکرکںی۔‬

‫‪١‬۔ ارگلعفانصقےہوتہلمجاہیمسوہاگ۔ارگلعفاتؾےہوتہلمجہیلعفوہاگ۔‬
‫‪٢‬۔ ہلمجاہیمسںیمدوامسوہےتںیہ۔دوونںاومسںںیماکیامسرعمہفاوردورساامسرکنہوہوترعمہفوکدتبمااوررکنہوکربخےتہکںیہ۔‬
‫ارگاکیامسذاتوہںاوراکیامستفصوہوتاسذاتوکدتبمااورتفصوکربخےتہکںیہ۔‬ ‫‪٣‬۔‬
‫ارگدوونںامسرعمہفوہںوتےلہپوکدتبمااوردورسےوکربخےتہکںیہ۔‬ ‫‪٤‬۔‬
‫ارگدوونںامسرکنہوہںوتوجزایدہاخصوہوہدتبمااوردورسےوکربخےتہکںیہ۔‬ ‫‪٥‬۔‬
‫دتبمااعؾوطررپےلہپآاتےہاورربخدعبںیم۔‬ ‫‪٦‬۔‬
‫ضعباواقتدتبماایربخایلعفانصقذحػوہاجاتےہ۔‬ ‫‪٧‬۔‬
‫ربخیھبکرفمدوہیتےہاوریھبکرمبکوہیتےہ۔‬ ‫‪٨‬۔‬
‫ئ‬
‫ضعباواقتدتبمایککربخںیوہیتںیہ۔‬ ‫‪٩‬۔‬
‫‪١١‬۔ ضعباواقتدتبمارفمدوہاتےہاوریھبکرمبکوہاتےہ۔‬
‫‪١١‬۔ ضعباواقتدتبمااورربخدوونںذحموػوہےتںیہ۔‬

‫‪Page 66‬‬
‫س(‪)٢‬سہلمجہیلعف‪-:‬اسہلمجوکےتہکںیہسجںیمدنسماہیلامسایافلع‪،‬اوردنسملعفوہ۔ًالثم‪-:‬ادمحےناھکاناھکای۔اسںیمادمح(افلعای‬
‫امس)اھکان(وعفمؽ)اوراھکای(لعف)ےہ۔‬

‫ہلمجہیلعفےکدنمرہجذلیاراکؿںیہ۔‬
‫‪١‬۔ افلع‪-:‬وہامسسجیکذاترپلعفواعقوہ‬
‫‪٢‬۔ وعفمؽ‪-:‬وہامسےہسجرپافلعاکلعفواعقوہ۔‬
‫‪٣‬۔ لعف‪-:‬وہاکؾوجافلعےساصدروہ۔‬
‫‪٤‬۔ لعفاتؾ‪-:‬وہلعفسجےسےلمجیکلیمکتوہ۔‬
‫‪٥‬۔ وعفمؽاورلعفیکوتعیسایاقلطمتلعف۔‬
‫آپہیاجےتنںیہہکسجےکابرےںیمذرکایکاجےئاےسدنسماہیلاوروجھچکذرکایکاجےئاےسدنسمےتہکںیہ۔‬
‫ااعفؽاتؾےکدنسماہیلوکافلعاوردنسموکوعفمؽےتہکںیہ۔‬
‫ااعفؽانصقےکدنسماہیلوکدتبمااوردنسموکربخےتہکںیہ۔‬

‫ہلمجہیلعفیکاچہپؿےسیکرکںی۔‬
‫‪١‬۔ بسےسےلہپلعفرپرظنےیجیکارگلعفاتؾےہوتہلمجہیلعفس ‪‎‬‬
‫وہاگ‬
‫‪٢‬۔ ارگہلمجںیملعفالزؾوہاگوتہلمجافلعرپمتخوہات ‪‎‬‬
‫ےہ‬
‫‪٣ ‎‬۔ ارگلعفدعتمیوہوتوعفمؽرضورآاتےہ۔‬
‫‪٤‬۔ ضعباواقتدعتمیااعفؽےکدووعفمؽوہےتںیہےلہپوکوعفمؽہباوردورسےوکوعفمؽاثینےتہکںیہ۔‬

‫‪Page 67‬‬
 ‫‪٥‬۔ ہلمجہیلعفںیمازجایکرتبیتویںوہیتےہافلع‪،‬وعفمؽ‪،‬قلعتملعف‪،‬رگمقلعتملعفیھبکوعفمؽےسےلہپآاتےہاوریھبکدعب‬
‫ںیم۔‬
‫‪٦‬۔ لعفبجرقفوںےکرشوعںیمآےئوتزوراظرہوہاتےہ۔‬
‫‪٧‬۔ الکؾںیمزوردیپارکےنیکرغضےسیھبکوعفمؽےلہپیھبآاتکسےہ۔‬
‫‪٨‬۔ ضعباواقتےلمجںیمافلعوکذحػرکدایاجاتےہ۔‬
‫‪٩‬۔ ضعباواقتےلمجںیمافلعاوروعفمؽدوونںذحػرکدےیاجےتںیہ۔‬
‫‪١١‬۔ یھبکہلمجںیملعفاورافلعداونںذحػوہےتںیہ۔‬
‫‪١١‬۔ لعفوہجمؽںیمافلعںیہنآات‪،‬ہکلبہشیمہوعفمؽآاتےہ۔‬
‫‪١٢‬۔ رتبیکوحنیےکاحلظےسہلمجہیلعفںیمبسےسےلہپلعف‪،‬رھپافلعرھپوعفمؽاورآرخںیماقلعتمتلعفےھکلاجےتںیہ۔‬

‫‪-20‬رتبیکسوحنییکسرعتفیساورساسسیکسااسقؾ‬
‫رتبیکوحنی‪-:‬یسکہلمجےکازجاءاوراافلظوکاگلاگلرکےکاؿےکآیسپرہتشوکاظرہایکاجےئوتاےسرتبیکوحنیےتہکںیہ۔رتبیک‬
‫وحنیںیمےلمجےکفلتخمازجاءاوراافلظےکابمہاقلعتتےسثحبوہیتےہ۔اوراساکوموضعالکؾوہاتےہ۔‬

‫اہیمسہلمجںیمدتبما‪،‬ربخ‪،‬اقلعتمتربخاورلعفانصقوہاتےہ۔ہیلعفولمجںںیمافلع‪،‬وعفمؽ‪،‬لعفاوراقلعتمتلعفوہےتںیہ۔‬
‫رتبیکوحنیرکےتوتقدنچامہابوتںوکدمرظنرانھکرضوریےہ۔‬

‫‪Page 68‬‬
‫‪١‬۔ سجہلمجیکرتبیکوحنیرکیندراکرےہےلہپاساکبلطماورینعمایسرطحےسذنہنیشنرکاناچےیہ۔ویکہکنےلمجےکبلطم‬
‫اورینعماکانھجمستہبرضوریےہ۔‬
‫‪٢‬۔ بجیسکرعشایرصمعیکرتبیکوحنیرکینوھوتےلہپاسرعشیکرثنانبےیجیل۔‬
‫‪٣‬۔ لعفےکاحلظےسہیولعمؾےئجیکہکہلمجاہیمسےہایہلمجہیلعفےہ۔‬
‫‪٤‬۔ ارگوکیئظفلالکؾےسذحػایکوہاوہوتاےسوپرارکےئجیل۔‬
‫‪٥‬۔ ےلمجیکرتبیتوکاسرطےقیےسےئھکلہکدےنھکیایڑپےنھواےلرپبلطموپریرطحواحضوہاجےئ۔‬
‫‪٦‬۔ ہلمجاہیمسںیمبسےسےلہپلعفانصق‪،‬رھپدتبمارھپربخاورآرخںیماقلطمتولعمؾرکےکےیھکل۔‬
‫ہلمجہیلعفںیمبسےسےلہپلعفاتؾ‪،‬رھپافلع‪،‬رھپوعفمؽاورآرخںیماقلعتمتلعفولعمؾرکےکےیھکل۔‬ ‫‪٧‬۔‬
‫ہلمجاہیمساورہیلعفےکازجاولعمؾرکےناکالہپایبؿایکوہارطہقیاامعتسؽےئجیک۔‬ ‫‪٨‬۔‬

‫اثمؽربمن‪1‬‬
‫ادمحاچالکےہ‬
‫ےہ‪ .‬لعفانصق‬
‫ادمح دتبما‬
‫اچالک ربخ‬
‫لعفانصق‪،‬دتبمااورربخلمرکہلمجاہیمسوہا۔‬

‫‪Page 69‬‬
 ‫اثمؽربمن‪2‬‬
‫رکمیرغبیاکامراوہاےہ۔‬
‫وہاےہ لعفانصق‬
‫رکمی دتبما‬
‫رغبیاکامرا ربخ‬
‫ہییھبہلمجاہیمسوہا۔‬
‫‪‎‬‬
‫اثمؽربمن‪3‬‬
‫متڑبےاظملہ ےل۔‬
‫ہ ےل لعفانصق‬
‫مت ریمضوہرکدتبما‬
‫ڑبےاظمل ربخ‬
‫ہیہلمجاہیمسربخہیوہا۔‬

‫اثمؽربمن‪4‬‬
‫ڑبیلکشمےسوہاتےہنمچںیمددیاوردیپا۔‬
‫رثن–ددیہورڑبیلکشمےسنمچںیمدیپاوہاتےہ۔‬
‫وہاتےہ لعفانصق‬
‫ددیہور دتبما‬

‫‪Page 70‬‬
 ‫دیپا ربخ‬
‫ےس اجر‬
‫ڑبیلکشم رجمور‬
‫ںیم رحػااضتف‬
‫نمچ اضمػاہیل‬
‫ہییھبہلمجاہیمسوہا۔‬

‫اثمؽربمن‪5‬‬
‫رکمیدوڑا‬
‫دوڑا لعفاتؾ‬
‫رکمی افلع‬
‫ہلمجہیلعفوہا۔‬

‫اثمؽربمن‪6‬‬
‫ادمحےنےتکوکامرا‬
‫امرا لعفاتؾ‬
‫ادمح افلع‬
‫ےن العتمافلع‬

‫‪Page 71‬‬
 ‫ےتک وعفمؽ‬
‫وک الستموعفمؽ‬
‫ہییھبہلمجوہا۔‬

‫اثمؽربمن‪7‬‬
‫اردشےنابزارےساکیاسلکیئرخدیی۔‬
‫رخدیی لعفاتؾ‬
‫اردش افلع‬
‫ےن العتمافلع‬
‫اکی دعدساسلکیئ دعمود‬
‫ےس رحػاجر‬
‫ابزار رجمور‬
‫ہیہلمجہیلعفےہ۔‬

‫‪Page 72‬‬
Page 73
Page 74
Page 75
‫داعوںسںیمسایدسرںیھک‬

‫رکشہی‬
‫‪Page 76‬‬