POLITECHNIKA POZNAŃSKA

WYDZIAŁ MASZYN ROBOCZYCH I TRANSPORTU

Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych

PRACA DOKTORSKA

Uogólniony bilans energetyczny chłodni do

przechowywania żywności

mgr inż. Żaneta Bogusławska

Promotor:
Prof. PP dr hab. inż.
Krzysztof Bieńczak

Poznań, lipiec 2017

Spis treści

Wykaz ważniejszych oznaczeń 3

Wstęp 4

1 ANALIZA STANU WIEDZY W ZAKRESIE PROJEKTOWANIA

I BADANIA CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI ORAZ
CEL I ZAKRES PRACY 6

1.1 Analiza stanu wiedzy w zakresie projektowania i badania chłodni do przechowywania

żywności

1.2 Cel i zakres pracy

2 BILANS ENERGII CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI 15

2.1 Założenia wstępne
2.2 Schemat układu utrzymania klimatu w chłodni
2.3 Bilans globalnych strumieni energii
2.4 Bilans energii komory chłodniczej

3 ALGORYTM PROGRAMU DO OBLICZANIA BILANSU STRUMIENI ENERGII

UKŁADU UTRZYMANIA KLIMATU W CHŁODNI 28
3.1 Algorytm programu obliczeniowego
3.2 Określenie warunków brzegowych

4 PROCEDURY OBLICZENIOWE MODUŁÓW ALGORYTMU BILANSUJĄCEGO

STRUMIENIE ENERGII WYSTĘPUJĄCE W CHŁODNI 32
4.1 Przepływ ciepła przez przegrody (ściany) budynku chłodni
4.2 Zyski ciepła generowane przez składowane produkty spożywcze
4.3 Zyski ciepła generowane przez personel obsługujący komorę chłodni
4.4 Zyski ciepła od urządzeń obsługujących chłodnie
4.5 Zyski ciepła od oświetlenia i wentylatorów cyrkulacyjnych
4.6 Zyski ciepła od nasłonecznienia
4.7 Uproszczona procedura wyznaczania energii elektrycznej zużywanej przez chłodnie

1
5 ANALIZA WPŁYWU ZMIAN PARAMETRÓW OTOCZENIA CHŁODNI NA
ZAPOTRZEBOWANIE ENERGII 47
5.1 Wpływ zmian parametrów otoczenia
5.2 Analiza rocznych zmian temperatury otoczenia
5.3 Analiza dobowych zmian temperatury otoczenia
5.4 Zmienność promieniowania słonecznego
5.5 Określenie granicznych wartości różnic temperatur
5.6 Porównanie zmian temperatury powietrza atmosferycznego w latach 1997, 2014

6 URZĄDZENIA TECHNICZNE REALIZUJĄCE PROCES OBRÓBKI CIEPLNEJ

POWIETRZA WENTYLUJĄCEGO CHŁODNIĘ 57

7 OBLICZENIA ZAPOTRZEBOWANIA ENERGII DO UTRZYMANIA

TEMPERATURY W CHŁODNI PRZY ZMIENNYCH WARUNKACH
OTOCZENIA 64
7.1 Program obliczeniowy
7.2 Opis porównawczej instalacji chłodniczej
7.3 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu w
chłodni do przechowywania żywności
7.4 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu w
chłodni do przechowywania żywności z uwzględnieniem przechowywanego wsadu
7.5 Uporządkowane zmiany zapotrzebowania na energię chłodzenia do utrzymania
temperatury w chłodni

8 OCENA WPŁYWU UKŁADÓW NAWIEWU POWIETRZA DO KOMORY

CHŁODNICZEJ NA MOŻLIWOŚĆ UTRZYMANIA RÓWNOMIERNEGO
ROZKŁADU TEMPERATURY POWIETRZA 86

WNIOSKI 94

LITERATURA 96

ZAŁĄCZNIKI 100
Tablica 4.1 i 4.2 101
Parametry powietrza zewnętrznego styczeń 1997 105

SUMMARY 117

2
Wykaz ważniejszych oznaczeń

A - powierzchnia przepływu ciepła, [m2]

c - ciepło właściwe, [J/(kg K)]
d - grubość warstwy materiału w przegrodzie, [m]
h - współczynnik przejmowania ciepła, [W/(m2 K)]
H b.out - strumień entalpii powietrza przepływającego przez nieszczelności w przegrodach
chłodni, [W]
H - strumień entalpii powietrza wypływający z układu, [W]

out

Hin
- strumień entalpii powietrza dopływającego do układu, [W]
H 
w
- strumień entalpii wody nawilżającej powietrze, [W]
m in - strumień masy wody na dolocie, [kg/s]
m n - strumień masy wody dostarczonej w nawilżaczu (osuszaczu), [kg/s]
m f - strumień masy wody wydzielanej z przechowywanego produktu, [kg/s]
m out - strumień masy wody na wylocie, [kg/s]
k - współczynnik przewodności cieplnej, [W/(m2K)]
N iw - moc wentylatorów wyrównujących pole temperatury w komorze, [W]
N - suma mocy silników elektrycznych wentylatorów przepływowych i wymiennika
i

regeneracyjnego, [W]
P - ciśnienie, [N/m2]
t - temperatura, [oC]
U - współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę, [W/(m2 K)]
Q out - sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni, [W]
Q - sumaryczny strumień wewnętrznych źródeł ciepła (przechowywane produkty, personel,
w

oświetlenie, wentylatory), [W]

Q - strumień ciepła nagrzewnicy wstępnej, [W]
h1

Q - strumień ciepła nagrzewnicy wtórnej, [W]

h2

Q - strumień ciepła (chłodu) w chłodnicy, [W]

r

N - suma mocy silników elektrycznych wentylatorów przepływowych i wymiennika

i

regeneracyjnego, [W]
Qie - strumień ciepła wynikający ze zmiany energii wewnętrznej obiektu budowlanego i


składowanego ładunku, [W]

Q f - strumień ciepła generowany przez przechowywane produkty spożywcze, [W]


Q p - strumień ciepła generowany przez personel, [W]

- strumień ciepła generowany przez oświetlenie, lampy bakteriobójcze itp., [W]
Q l
R - opór cieplny ścianki, [m2 K/W]
- lepkość dynamiczna płynu, [Ns/m2]
- gęstość, [kg/m3]
- czas, [s]
- wilgotność względna, [%]

3
WSTĘP

Zagadnienie przechowywania żywności jest odwiecznym problemem ludzkości.

Umiejętność przetwórstwa i przechowywania artykułów spożywczych decydowały o jakości
życia, a niekiedy o możliwości przetrwania populacji dotkniętej okresowym jej brakiem.
Postęp technologii, a przede wszystkim rozwój technologii chłodniczej opartej na lewo
bieżnych obiegach chłodniczych, stanowił istotny przełom w przechowalnictwie żywności.
Budowa chłodni i ich eksploatacja stanowi ważne ogniwo w procesie zaopatrzenia
społeczeństw w zdrową żywność wydłużając okres jej przydatności do spożycia.
Chłodnie to obiekty do przechowywania żywności oraz produktów łatwo psujących się.
Przy projektowaniu budynku chłodni oraz doborze odpowiednich urządzeń chłodniczych,
niezbędne jest wykonanie bilansu strumieni energii doprowadzanej i wyprowadzanej z
pomieszczenia użytkowego chłodni. Niewłaściwa ocena jakiegoś istotnego składnika w
bilansie strumieni energii, może spowodować niedoszacowanie wielkości układu
chłodniczego, a w konsekwencji możliwość niedotrzymania technologicznych warunków
przechowywania produktów spożywczych. Nieodpowiedni dobór instalacji chłodniczej i
izolacyjności konstrukcji budynku może przyczynić się do zwiększenia kosztów
inwestycyjnych i eksploatacyjnych obiektu.
Najczęściej przy obliczeniach cieplnych chłodni wykorzystuje się najprostsze równania
bilansu strumieni energii uzupełnia się je, jako warunkami brzegowymi, założeniem odnośnie
wartości ekstremalnych temperatur zewnętrznych przypisanych odpowiedniej strefie
klimatycznej (stosownie do lokalizacji obiektu).
Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki postawiono hipotezę, że możliwe jest
opracowanie względnie prostego programu symulacyjnego, na bazie uogólnionego
równania bilansu energii chłodni, który umożliwi z wystarczającą dokładnością symulacje
zapotrzebowania na energię do chłodzenia przechowywanych produktów spożywczych przy
zmiennych parametrach zewnętrznych.
W związku z tym należy opracować uniwersalny algorytm obliczeniowy, a na jego
podstawie numeryczny program umożliwiający symulacje pracy chłodni przy zmiennych
warunkach atmosferycznych, zależnych od pory roku i dnia, uwzględniając właściwości
przechowywanego ładunku. Punktem wyjścia będzie uogólnione równanie bilansu strumieni
energii dopływających i wypływających z chłodni z uwzględnieniem wewnętrznych źródeł
ciepła. Powstały przy tych założeniach program symulacyjny powinien charakteryzować się
uniwersalnością i względną prostotą.

4
 Weryfikację możliwości obliczeniowych takiego programu przy założonych warunkach
brzegowych, odpowiadających typowym warunkom eksploatacyjnym chłodni, należy
przeprowadzić na podstawie danych pomiarowych uzyskanych w trakcie eksploatacji
wybranej chłodni do przechowywania produktów spożywczych.

5
1 ANALIZA STANU WIEDZY W ZAKRESIE PROJEKTOWANIA I BADANIA
CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI ORAZ CEL I ZAKRES
PRACY

1.1 Analiza stanu wiedzy w zakresie projektowania i badania chłodni do

przechowywania żywności

Właściwe przechowywanie żywności jest istotnym elementem w łańcuchu

żywieniowym człowieka i stanowi priorytet w każdej gospodarce. Proces przechowywania
żywności jest bardzo ważnym czynnikiem, umożliwiającym zaopatrzenie społeczeństw w
żywność o odpowiedniej jakości. Jest to istotne zagadnienie zarówno ze względów
społecznych jak i ekonomicznych w skali państw i świata. Niespełnienie warunków
temperaturowych, w układzie chłodzenia, w trakcie przechowywania czy transporcie, może
prowadzić do dużych strat. Drugim aspektem problemu jest minimalizacja zużycia energii,
niezbędnej do zapewnienia wymaganych parametrów temperaturowych, wynikających z
procesu technologicznego przechowywania określonego produktu.
Do spełnienia tych warunków należy dysponować odpowiednim narzędziem
obliczeniowym umożliwiającym określenie bieżącego i prognozowanego zapotrzebowania
energii do produkcji „chłodu”, jak również ułatwiającym skuteczne sterowanie systemem
chłodniczym, niezbędnym z uwagi na bardzo szeroki zakres zmienności temperatury
środowiska, wielkość wsadu i jego charakterystykę cieplną. Obliczenia powinny również
ułatwić wybór odpowiedniego układu chłodniczego stosownie do oczekiwanych wielkości
zapotrzebowania na moc chłodniczą i temperaturę składowania.
Możliwość przechowywania produktów spożywczych, jest jednym z ważniejszych
problemów ekonomiczno-społecznych. Ze względu na dużą różnorodność przechowywanych
produktów, ich wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie przechowywania,
(co jest omawiane w wielu pozycjach literaturowych np. [5]), są bardzo zróżnicowane. Stąd
systemy utrzymania klimatu w chłodniach wymagają elastycznego dostosowywania ich
parametrów do bieżących wymagań przechowywanych produktów.
Ze względu na bardzo dużą zmienność warunków otoczenia systemy chłodniczo-
klimatyzacyjne wymagają odpowiednich układów automatycznego sterowania pogodowego.
Przykład propozycji takiego systemu sterowania przedstawiono w pracy [6].
Zmiany temperatury otoczenia decydują o wyborze układu chłodniczego, który może
zapewnić wymagane parametry temperaturowe lub temperaturowe i wilgotnościowe,
stosownie do wymogów technologicznych, odpowiednich do przechowywania produktów
żywnościowych. Czasami od układu chłodzenia, wymaga się również utrzymania

6
odpowiedniego składu atmosfery w komorze chłodniczej, co narzuca bardziej
skomplikowane rozwiązanie techniczne układu chłodzenia.
Uogólniony bilans energii, spełniający te warunki, przedstawiono w pracy [4].
Ze względu na dużą różnorodność przechowywanych produktów spożywczych ich
zróżnicowane wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie przechowywania [3]
powodują, że systemy utrzymania klimatu w komorach chłodniczych wymagają elastycznego
dostosowywania ich parametrów do bieżących parametrów spełniających warunki
składowania.
Literatura dostarcza danych odnośnie właściwości cieplnych produktów spożywczych.
Niektóre ogólne relacje zamieszczone w monografiach np. [1, 2, 3, 5, 7, 12, 20, 23, 31]
dostosowano do potrzeb analizy warunków pracy komory chłodniczej do przechowywania
żywności. Dane te były niezbędne do opracowania programu symulującego pracę systemu
chłodniczo-klimatyzacyjnego w zróżnicowanych warunkach zapotrzebowania, na moc
chłodniczą przy zmiennych warunkach, wymuszanych przez temperaturę zewnętrzną,
promieniowanie słoneczne oraz przechowywany wsad.
Dążenie do uogólnienia prezentowanych schematów obliczeniowych poczynając od
równania bilansu energii, wynika z faktu, że konstrukcje chłodni do przechowywania
żywności są bardzo zróżnicowane, a proponowane procedury obliczeniowe i realizowane na
ich podstawie symulacje powinny je wszystkie obejmować. Powinny uwzględniać
rozwiązania wykorzystujące zarówno komory zamknięte jak i otwarte z zewnętrznym
przygotowaniem powietrza chłodzącego w centrali klimatyzacyjnej.
Sposoby doboru i obliczeń instalacji chłodniczych i agregatów je obsługujących są
szeroko omawiane w literaturze np. [1, 10, 11]. Obliczenia te wymagają jednak informacji o
zapotrzebowaniu na moc chłodniczą wynikającą z bilansu cieplnego chłodni.
W przypadku biur projektowych, najczęściej wykorzystuje się programy obliczeniowe,
wspierające proces projektowania, dedykowane budynkom ogólnego zastosowania. Można je
dostosować do potrzeb projektowania chłodni do przechowywania żywności przez
odpowiednią, nietypową modyfikacje zakresów temperatury. Z zasady nie są to programy
dedykowane analizowanemu zagadnieniu. Można je z powodzeniem wykorzystać do
częściowych obliczeń elementów systemu chłodniczego i ich doboru.
Program VRV Pro [14] umożliwia zaprojektowanie i wybór instalacji chłodniczej po
wprowadzeniu do programu zapotrzebowania na chłód. Oprócz doboru urządzeń, wylicza
roczne zużycie energii dla potrzeb działania systemu chłodniczego.

7
 Program HAP45 (Hourly Analysis Program) [15] umożliwia projektowanie i
bilansowanie systemów HVAC (grzewczo – wentylacyjno - klimatyzacyjnych) w budynku
wraz z analizą energetyczną. Umożliwia symulacje pracy źródeł ciepła oraz maszynowni
chłodniczej, z uwzględnieniem zużycia energii.
Wspomniane powyżej przykłady programów, umożliwiają zestawienie układu
chłodniczego z zespołów konkretnego producenta i wymagają danych wejściowych
charakteryzujących zapotrzebowanie na energię do chłodzenia projektowanego obiektu.
Zasygnalizowana klasa programów obliczeniowych ma ograniczone możliwości
symulowania pracy chłodni do przechowywania żywności.
W literaturze nie znaleziono propozycji użycia różnych wariantów równań zachowania
strumienia energii do bezpośredniej symulacji pracy chłodni, przy zmiennych warunkach
zewnętrznych. Stąd celowość opracowania programu obliczeniowego, dedykowanemu takim
obiektom.
Przykładowe zdjęcia dużych chłodni do przechowywania żywności przedstawiono na
Rys. 1.1. natomiast zdjęcia średnich i małych chłodni przedstawiono na Rys. 1.2.
Prezentowane chłodnie różnią się zarówno wielkością jak i technologią wykonania budynku.
Od budynków z elegancką elewacją, do obiektów typu „blaszak” chętnie stosowanych przez
plantatorów ze względu na niskie koszty inwestycyjne.
Wykorzystanie programu symulacyjnego, do prognozowania zapotrzebowania mocy
chłodniczej z dużą dokładnością wymaga wykonania projektu powykonawczego,
uwzględniającego rzeczywiste właściwości cieplne obiektu i wykonanie badań komory w
celu potwierdzenia efektywności izolacyjnej przegród budynku. W praktyce tego typu testy
przeprowadza się w odniesieniu do małych komór chłodniczych np. instalowanych na
pojazdach, za pomocą techniki pomiarowej opisanej w pracy [10]. Technika ta, nie nadaje się
do zastosowania w przypadku dużych obiektów jakie są analizowane w niniejszej pracy. Dla
dużych obiektów, lepszym rozwiązaniem jest termowizyjna kontrola ścian obiektu,
umożliwiająca ocenę jakości wykonania przegród i wskazania miejsc o niewystarczającej
izolacji. Przykład takiej analizy termowizyjnej ścian obiektu chłodniczego i interpretacji
obrazów termowizyjnych przedstawiono w pracy [10].

8
Rys. 1.1. Przykładowe zdjęcia dużych chłodni do przechowywania żywności

9
Rys. 1.2. Przykładowe zdjęcia średnich i małej chłodni do przechowywania żywności

10
 1.2 Cel i zakres pracy

W związku z zauważonym w trakcie studiów literatury brakiem informacji o prostej,

efektywnej procedurze obliczania zapotrzebowania na „chłód” dla potrzeb przechowywania
żywności podjęto się wykonania pracy, której celem jest opracowanie uniwersalnego
algorytmu obliczeniowego zapotrzebowania na „chłód” dla tych celów. W następnej
kolejności na jego podstawie opracowano program numeryczny umożliwiający symulacje
pracy chłodni, przy zmiennych warunkach atmosferycznych, zależnych od pory roku i dnia.
Punktem wyjścia będzie opracowanie uogólnionego równania bilansu strumieni energii,
występujących w chłodni w trakcie jej eksploatacji. Założono, że powstały na tej bazie
program symulacyjny, powinien charakteryzować się uniwersalnością odnośnie konfiguracji
chłodni (np. ilość komór) i względną prostotą.
Dzięki łatwości adaptacyjnej, można będzie program wykorzystać do wsparcia procesu
projektowania aspektów cieplnych chłodni, jak i do podejmowania decyzji eksploatacyjnych.
Umożliwi bowiem ocenę wielkości wsadu różnych produktów, możliwą do przechowania w
planowanym terminie, uwzględniając prognozy pogody i zainstalowaną moc agregatów
chłodniczych.
Uwzględniając powyższe aspekty, w pracy przedstawiona zostanie analiza wszystkich
istotnych strumieni ciepła, dopływających do obiektu, decydujących o mocy chłodniczej
urządzeń, zapewniających utrzymanie założonych parametrów klimatu, panującego w
chłodni, stosownie do wymagań przechowywanego produktu spożywczego. Istotnym
elementem prowadzonej analizy jest uwzględnienie zmienności w czasie parametrów
otoczenia, co powinno prowadzić do określenia zmienności zapotrzebowania mocy
chłodniczej, przy możliwych do przewidzenia zmianach warunków atmosferycznych
otoczenia chłodni oraz stopnia zapełnienia chłodni przechowywanym wsadem.
W pracy przedstawiony zostanie podstawowy bilans energii i masy, opisujący system
chłodzenia dowolnego obiektu do przechowywania żywności. W celu uzyskania
uniwersalnego opisu, umożliwiającego jego adaptacje do różnych obiektów, w bilansie
uwzględniono możliwość zmienności strumieni energii w funkcji czasu. Przedstawiony bilans
uwzględnia, możliwość utrzymania założonych temperatur i wilgotności powietrza w
obiektach chłodniczych, przy zmiennych temperaturach otoczenia w okresie dziennym lub
rocznym.

11
 Opracowany program symulacyjny, może stanowić alternatywę dla złożonych
programów komercyjnych używanych przez biura projektowe, często niedostosowanych do
specyficznych wymagań, jakie stawiają chłodnie do przechowywania żywności. Nie bez
znaczenia jest fakt, że w wielu sytuacjach budowa chłodni, szczególnie małych, jest
realizowana przy ograniczonych nakładach finansowych. Oznacza to, że obliczenia cieplne
mają bardzo ograniczony zakres i dopiero w trakcie eksploatacji dokonywane są modyfikacje,
umożliwiające poprawę efektywności eksploatacyjnej takiej chłodni.
Skuteczność obliczeń opracowanego programu zostanie sprawdzona przez porównanie z
wynikami pomiaru zużycia energii dla istniejącego obiektu, w którym przechowywano
kapustę.
Bilans energii musi uwzględniać wewnętrzne źródła ciepła jako efekt generowania
energii cieplnej przez składowane produkty i instalacje znajdujące się w analizowanej
przestrzeni. Na bazie opracowanego bilansu energii istnieje możliwość stworzenia programu
symulacyjnego pracy obiektu chłodniczego, który daje możliwość doboru mocy urządzeń
chłodniczych oraz minimalizowania zużycia energii przy wykorzystaniu efektywnego
sterowania automatyką układu chłodzenia obiektu.
Przeprowadzona analiza będzie uwzględniać możliwości utrzymania różnych
temperatur przechowywania żywności w obiektach wielokomorowych, po uzupełnieniu o
dodatkowe moduły chłodzące.
Prezentowana analiza dotyczy bilansu globalnego opisanego wartościami średnich
temperatur zewnętrznych i wewnętrznych. Nie został uwzględniony trójwymiarowy charakter
zróżnicowania pola temperatury w przestrzeni chłodni jak i lokalne przepływy ciepła
pomiędzy wsadem a otoczeniem. Uwzględnienie tych aspektów, stworzyło by praktycznie
nierozwiązywalny problem w świetle zmienności zachodzących zjawisk, braku dokładnych
danych materiałowych i nieprzewidywalności wielu innych warunków brzegowych.
Ze względu na bardo dużą złożoność i interdyscyplinarność zagadnienia dotyczącego
zapotrzebowania na energię chłodniczą do przechowywania żywności wprowadzono szereg
założeń upraszczających i ograniczających zakres przeprowadzonych badań i analiz.
Uznano, że w wystarczająco szerokim zakresie wykorzystuje się chłodnie do
przechowywania żywności w dodatnim zakresie temperatur stąd pominięto obiekty w których
dokonuje się zamrażania przechowywanych produktów spożywczych. W tym przypadku w
opracowanych równaniach bilansowych należało by uwzględnić człony opisujące przemianę
fazową ciecz faza stała. Dodatkowo niezbędne były by odpowiednie informacje o

12
właściwościach zamrażanych produktach spożywczych. Opracowany program obliczeniowy
może być dostosowany do takich warunków po odpowiedniej modyfikacji. W takim
przypadku chłodzenie należy realizować z wewnętrznym układem chłodzenia za pomocą
czynnika chłodniczego zapewniającego wymaganą temperaturę „mrożenia”.
W związku z tym uznano, że powyższy typ chłodni jest szczególnym przypadkiem
układu opisanego uogólnionym równaniem bilansu energii chłodni i dlatego nie został
uwzględniony w przeprowadzonych badaniach. Jednym z przesłanek tego faktu był brak
danych eksperymentalnych odnośnie tego typu chłodni.
Przeprowadzono analizę rozkładów temperatury zewnętrznej w różnych latach
ponieważ jest to kluczowy parametr wpływający na zapotrzebowanie energii do
przechowywania produktów spożywczych w chłodni. Temperatury wykazują duże
zróżnicowanie o charakterze stochastycznym w stosunku do sezonowych linii trendu. Analiza
ta wskazuje na możliwość wystąpienia znacznych różnic pomiędzy temperaturą
prognozowaną a rzeczywistą występującą w sezonie, w którym przechowuje się produkty
spożywcze. Przebiegi temperatur zestawiano na wykresach godzinowych, dobowych i
skumulowanych.
Program obliczeniowy umożliwia symulacje pracy chłodni o dowolnych (w granicach
technicznej możliwości realizacji) wymiarach w układzie od 1 do 4 komór. Typowe
współczynniki właściwości cieplnych różnych materiałów przedstawiono w załączniku.
Uogólnione równanie bilansu energii zawiera człon źródłowy, który można w przy
użyciu programu symulacyjnego wykorzystać do obliczania zmiennego w czasie ciepła
oddychania przechowywanych produktów spożywczych. W przypadku wystąpienia procesów
szybkozmiennych człon źródłowy wymagał by modyfikacji. Ze względu na dużą inercyjność
układu (budynek, przechowywany wsad, wyposażenie itp.) program symulacyjny umożliwia
obliczenia uwzględniając zmienność temperatury zewnętrznej.
W pracy przedstawiono typowe rozwiązania systemów chłodniczych używanych w
chłodniach do przechowywania żywności jako ilustracje możliwości obliczeniowych różnych
układów chłodniczych za pomocą opracowanego programu symulacyjnego.
Szczególną uwagę poświęcono sprawdzeniu założenia odnośnie spełnienia warunku
istnienia stałej, wyrównanej temperatury w objętości komory. Wartość tej temperatury jest
istotnym parametrem obliczeniowym, który rzutuje na zapotrzebowanie na energię
chłodniczą chłodni. Przeprowadzone symulacje numeryczne obiegu powietrza w komorze
chłodni wykazały możliwość wystąpienia znacznych nie izotermiczności. Analizowane

13
geometrie przewietrzania komór nawiązywały do rozwiązań stosowanych w chłodniach do
przechowywania owoców i warzyw, co przedstawiono na zdjęciach.
Celem pracy jest opracowanie nowej formy uogólnionego bilansu strumieni energii
występujących w chłodni do przechowywania żywności, który będzie stanowił podstawę do
opracowania programu symulującego pracę systemu chłodniczego działającego w
zróżnicowanych warunkach pogodowych oraz zmiennych warunkach wewnętrznych
wynikających ze zmiennej ilości wsadu i zmian jago właściwości cieplnych. Jako podstawę
układu chłodniczego przyjęto centralę klimatyzacyjną, będącą najbardziej rozwiniętym
układem do utrzymania temperatury i składu atmosfery.
W wyniku uproszczeń schematu obliczeniowego centrali, można uzyskać możliwość
bilansowania za pomocą opracowanego programu najprostszego układu chłodzącego typu
„split” dla komór z wewnętrznym systemem chłodzenia powietrza w chłodni.

14
2 BILANS ENERGII CHŁODNI DO PRZECHOWYWANIA ŻYWNOŚCI

2.1 Założenia wstępne

Chłodnia do przechowywania żywności musi spełniać szereg wymagań odnośnie

temperatury i wilgotności atmosfery w pomieszczeniu. Problem utrzymania wilgotności staje
się istotny w odniesieniu do produktów, nie znajdujących się w opakowaniach
wodoszczelnych.
W związku z tym, uogólniony bilans energii układu chłodniczego, musi uwzględniać
czynniki związane z koniecznością zapewnienia, określonej temperatury w komorze
chłodniczej. To wymaga uwzględnienia zmienności temperatury otoczenia i jej wpływu na
zapotrzebowanie mocy chłodniczej dla utrzymania wymaganej temperatury przechowywanej
żywności.
Uogólniony charakter bilansu energii, umożliwia zastosowanie opartych na nim
procedur obliczeniowych do opisu różnych wariantów odnośnie temperatury
przechowywania ładunku i wilgotności atmosfery.
Po odpowiedniej adaptacji, można opisywać globalne procesy cieplno-przepływowe w
chłodniach, obejmujących jedno pomieszczenie lub obiekty wielokomorowe. W rezultacie
istnieje możliwość oceny energetycznej efektywności różnych konfiguracji przestrzennych
chłodni.

2.2 Schemat układu utrzymania klimatu w chłodni

Przygotowując procedurę obliczeniową, ustalono uniwersalny schemat układu instalacji

przewidzianej do utrzymania klimatu w chłodni do przechowywania żywności. W analizie
pominięto rozwiązania wykorzystywane w przypadku głębokiego mrożenia produktów
spożywczych. Na Rys. 2.1 przedstawiono schemat układu utrzymania klimatu w chłodni,
spełniającego przyjęte założenia. Układ poddany analizie, umożliwia utrzymanie
odpowiedniej temperatury w przestrzeni chłodni, wynikającej z przesłanek technologicznych,
dla określonego produktu spożywczego. Stąd przewidziano układy chłodzące, w okresach
wyższych temperatur otoczenia jak i możliwość podgrzewania powietrza, w celu
zapobiegania ewentualnemu przemarzaniu przechowywanych produktów, przy ekstremalnie
niskich temperaturach otoczenia.
W wersjach realizacyjnych układ może zostać pozbawiony niektórych elementów, jeżeli
w konkretnej sytuacji element zostanie uznany za zbędny ze względów technologicznych lub

15
z uwagi na konieczność redukcji kosztów inwestycyjnych. Z drugiej strony uwzględnienie
układu regeneracyjnego umożliwia pełniejszą ocenę kosztów eksploatacyjnych.
Przedstawiony na Rys 2.1 schemat układu utrzymania klimatu będzie stanowił podstawę
do opracowania równań bilansu strumieni energii i masy, zachowując uniwersalny charakter.
W praktyce układ taki może być zestawiony z różnych urządzeń technicznych zasilanych
różnymi formami energii (energią elektryczną, czynnikami chłodniczymi, wodą lodową,
wodą technologiczną, parą itp.)

16
 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14

1 komora chłodni
2 nawilżacz
3 wentylator nawiewny
4 chłodnica
5 nagrzewnica wtórna
6 wymiennik regeneracyjny
7 nagrzewnica wstępna
8 filtr
9 przepustnica
10 wlot / nawiew
11 filtr
12 wentylator wyciągowy
13 przepustnica
14 wylot/ wyciąg

Rys. 2.1. Schemat uniwersalnego układu do utrzymania klimatu w komorze chłodniczej przy
zróżnicowanych warunkach zewnętrznych

17
2.3 Globalny bilans strumieni energii układu chłodniczego

Uogólniony bilans obiektu chłodniczego do przechowywania żywności odnosi się do

obiektu, którego schemat przedstawiono na Rys. 2.1. Podstawową przesłanką opisywanego
bilansu jest założenie, że w pomieszczeniu chłodni utrzymywana będzie dodatnia temperatura
t>0 oC (co jest wymagane w przypadku większości produktów) i odpowiednia wilgotność
niezależnie od warunków panujących w otoczeniu. Obniżenie temperatury w komorze
o
chłodniczej poniżej 0 C wymagałoby uwzględnienia w obliczeniach występowania
dodatkowej przemiany fazowej ciecz-faza stała, woda-lód.
W związku z tym, system klimatyzacyjny obiektu (utrzymanie temperatury i wilgoci)
musi zapewniać możliwość podgrzewania komory zimą i chłodzenia latem. Proponowana
analiza nie obejmuje obiektów, w których produkty przechowuje się w głębokim zamrożeniu,
gdy nie występuje potrzeba podgrzewania komory chłodniczej.
Przedstawiony schemat uwzględnia elementy instalacji chłodniczej niezbędnych do
zapewnienia odpowiednich paramentów powietrza utrzymania klimatu w bilansowanym
obiekcie. Przy realizacji poszczególnych obiektów, wybrane moduły można usunąć,
uzyskując uproszczone układy o zmniejszonych możliwościach zapewnienia klimatu.
Zakładając stałą temperaturę w pomieszczeniu chłodni i niezmienną wilgotność
wynikającą z danych technologicznych, co przedstawiono przykładowo w pracy [5],
równanie globalnego bilansu energii można zapisać w następującej postaci

Q out H b.out Q w Q h H out H in H w Q h1 Q h2 Q r Ni Q ie 0 (2.1)

gdzie:

- sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni, [W]

Q out
H - strumień entalpii przepływający przez nieszczelności w przegrodach chłodni, [W]
b . out

Q - sumaryczny strumień ciepła ze źródeł wewnętrznych (przechowywane produkty,

w

personel, oświetlenie, wentylatory), [W]

H - strumień entalpii powietrza wypływający z układu, [W]
out

H
in
- strumień entalpii powietrza dopływającego do układu, [W]
H - strumień entalpii wody nawilżającej powietrze, [W]

w

Q - strumień ciepła nagrzewnicy wstępnej, [W]

h1

Q - strumień ciepła nagrzewnicy wtórnej, [W]

h2

Q - strumień ciepła (chłodu) w chłodnicy, [W]

r

N - suma mocy silników elektrycznych wentylatorów przepływowych i wymiennika

i

regeneracyjnego, [W]
Qie - strumień ciepła wynikający ze zmiany energii wewnętrznej obiektu budowlanego i

składowanego ładunku, [W]

18
 mw N1 H2 H3 H4

Qout m n , H n

Qin
m w , H w

Rys. 2.2. Schemat analizowanego układu utrzymania klimatu obiektu chłodniczego do

przechowywania żywności z zaznaczonymi strumieniami energii

19
 Przedstawiony na Rys. 2.2 schemat przepływu strumienia energii w instalacji
utrzymania klimatu w komorze obiektu chłodniczego zapewnia możliwość zrealizowania
założeń odnośnie wymagań technologicznych dla przechowywanych produktów
spożywczych. Układ zestawiono z modułów umożliwiających schładzanie powietrza w
przypadku kiedy temperatura powietrza otaczającego chłodnię (z uwzględnieniem
nasłonecznienia) jest wyższa niż wymagana temperatura wewnętrzna chłodni. W
ekstremalnych warunkach zimowych, kiedy temperatura otoczenia jest niższa niż temperatura
wewnętrzna, układ umożliwia podgrzewanie nawiewanego powietrza. Ograniczenie zużycia
energii układu, w okresie konieczności schładzania lub ogrzewania powietrza
doprowadzanego do chłodni, zapewnia wymiennik regeneracyjny.
Elementami układu są również przepustnice sterujące przepływ powietrza i filtry
zamontowane na kanale dolotowym i wylotowym.
Dobór elementów aktywnych instalacji będzie konsekwencją obliczeń wykonanych w
oparciu o równanie bilansu (2.1) z uwzględnieniem szczegółowych procedur obliczeniowych
poszczególnych członów tego równania.
Strumień ciepła przepływający przez przegrody budynku chłodni jest funkcją
warunków przenikania ciepła przez przegrody i mostki cieplne, zakresu zmienności
temperatury zewnętrznej w okresie doby i roku. W bilansie należy również uwzględnić
zmienny strumień energii promieniowania słonecznego i usytuowania przegród w stosunku
do kierunków geofizycznych.
W konsekwencji strumień ciepła dopływający z otoczenia można zapisać w postaci

Q out Q k Q r (2.2)

gdzie:

Q k - strumień ciepła przenikającego przez przegrody, [W]

Q r - strumień ciepła radiacyjnego, [W]

Wielkości te można obliczyć przy wykorzystaniu procedur obliczeniowych opisanych w

literaturze np. [3].
Bilans energii (2.1) uwzględnia również możliwość przenikania powietrza
zewnętrznego przez nieszczelności i śluzy w czasie załadunku czy rozładunku komory
chłodniczej, który oznaczono jako strumień entalpii H out .
Istotnymi składowymi bilansu są źródła ciepła generowanego we wnętrzu komory
chłodniczej, które są trudne do obliczenia. Głównymi czynnikami są zmienne w czasie ciepło

20
generowane przez przechowywane produkty oraz ciepło generowane przez obsługę i
oświetlenie. Bilans musi również uwzględniać ewentualną moc wentylatorów
zainstalowanych w komorze chłodniczej, których zadaniem jest wyrównanie rozkładu
temperatury. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia wiarygodności przyjętych warunków
brzegowych. Wpływ ten omówiono w rozdziale 4.
Przy powyższych założeniach otrzymujemy następującą relacje:

Q w Q f Q p Ql Niw (2.3)

gdzie:

Q f - strumień ciepła generowany przez przechowywane produkty spożywcze, [W]

Q p - strumień ciepła generowany przez personel, [W]
Q l- strumień ciepła generowany przez oświetlenie, lampy bakteriobójcze itp., [W]
N iw - moc wentylatorów wyrównujących pole temperatury w komorze, [W]

Ciepło generowane przez produkty spożywcze należy obliczać wg danych

literaturowych dedykowanych dla określonego produktu. Przykładowe dane zamieszczono w
pracy [5].
Zapewnienie odpowiednich warunków higienicznych i ochrony środowiska wymaga
montażu filtrów na wlocie i wylocie układu. Konsekwencją ich zainstalowania jest wzrost
oporów przepływu powietrza, co przekłada się na zwiększenie zapotrzebowania na moc
wentylatorów przesyłowych. Końcowym efektem oddziaływania zainstalowanych filtrów jest
przyrost temperatury przetłaczanego powietrza, który należy oszacować.
Istotnym modułem poprawiającym sprawność funkcjonowania instalacji, jest
wykorzystanie wymiennika regeneracyjnego. W czasie działania układu w trybie chłodzenia,
dzięki wymiennikowi regeneracyjnemu, uzyskujemy możliwość ograniczenia mocy układu
chłodniczego (sprężarkowego lub absorpcyjnego) niezbędnej do schłodzenia powietrza na
dolocie do komory chłodni.
W warunkach zimowych może być wykorzystany do wstępnego podgrzania
doprowadzanego powietrza zmniejszając zapotrzebowanie na moc grzewczą instalacji. Na
przykład w zimie, przy obliczeniowej temperaturze powietrza zewnętrznego -18 oC i
konieczności utrzymania temperatury w pomieszczeniu +6 oC konieczne jest dogrzewanie
świeżego powietrza nawiewanego do pomieszczenia. Nawiewane powietrze jest nagrzewane
w nagrzewnicy wstępnej, następnie podgrzewane jest do oczekiwanej temperatury w
nagrzewnicy wtórnej.

21
 Nawilżone powietrze nawiewane jest do pomieszczenia. W lecie nagrzewnice są
wyłączone, a temperatury reguluje się za pomocą przepustnicy świeżego powietrza i
chłodnicy. Wymiennik regeneracyjny w układzie, ma służyć do dogrzania powietrza zimą
lub ochłodzenia powietrza latem, dzięki czemu zmniejsza się zużycie energii elektrycznej
niezbędnej do osiągnięcia zakładanej temperatury. Ich praca jest również związana z
krotnością wymiany powietrza w pomieszczeniu chłodni. Różnorodność dostępnych na
rynku urządzeń powoduje, że powietrze w komorze chłodni może być chłodzone przy użyciu
„chillera” z pośrednim układem chłodzenia wykorzystującym np. „wodę lodową” lub
bezpośrednio czynnikiem chłodniczym w układach typu ”split”. Ponadto powietrze może być
chłodzone w przestrzeni komory (chłodnice wewnętrzne) lub przygotowane w układzie
zewnętrznym np. centrali klimatyzacyjnej. Natomiast podgrzewanie może być realizowane
energią elektryczną, wodą grzewczą, parą technologiczną lub pompą ciepła.
Utrzymanie klimatu w przestrzeni, gdzie przechowuje się produkty spożywcze wymaga
zapewnienia nie tylko odpowiedniej temperatury, ale również wilgotności powietrza.
Wielkość ta jest zależna od rodzaju produktu i wymaga określenia przez warunki
technologiczne przechowywania tego produktu.
W związku z tym, równanie bilansu energii (2.1) nie wystarcza i opis musi również
uwzględnić równanie bilansu strumienia masy wody w analizowanym układzie. Ponieważ
jako wskaźnik wilgotności powietrza wykorzystywana jest wilgotność względna powietrza
to uwzględniając ciśnienie barometryczne, temperaturę i objętość komory chłodniczej,
parametr ten można przeliczyć na strumień masy wody (pary wodnej) zawartej w powietrzu.
Przy powyższych założeniach, możemy zapisać równanie bilansu wody (pary wodnej)
w następującej postaci:

m in m n m f m out 0 (2.4)

gdzie:

m in - strumień masy wody na dolocie, [kg/s]

m n - strumień masy wody dostarczonej w nawilżaczu (osuszaczu), [kg/s]
m f - strumień masy wody wydzielanej z przechowywanego produktu, [kg/s]
m out - strumień masy wody na wylocie, [kg/s].

W równaniu (2.4) pominięto wilgoć wydzielaną przez personel okresowo przebywający w

komorze chłodniczej.

22
2.4 Bilans energii komory chłodniczej

Uogólniona analiza bilansu energii układu chłodniczego chłodni, wymaga dokonania

bilansu energii komory chłodniczej z uwzględnieniem konieczności dotrzymania warunków
przechowywania ładunku i jego wymiany.
Schemat komory chłodniczej z zaznaczonymi strumieniami energii wpływającymi na
temperaturę w komorze, przedstawiono na rysunku 2.3.


H N
l


Q out
Ti n w


H 
out Q w

f
m

Q out - strumień ciepła dopływającego do komory chłodni, [W]

H out - strumień entalpii powietrza dopływającego do komory, [W]
Tin - średnia temperatura powietrza w komorze chłodni, [ C]
o

Q w - strumień ciepła wydzielanego z przechowywanego produktu, [W]

m f - strumień masy wody (pary) wydzielanej z przechowywanego produktu, [kg/s]

w
- wilgotność względna powietrza w komorze chłodni, [%]

Rys. 2.3. Schemat komory chłodniczej i strumieni energii przepływających przez ścianki

Dla komór chłodniczych zakłada się konieczność utrzymania stałej temperatury w

pomieszczeniu chłodni i niezmiennej wilgotności wynikającej z wymogów technologicznych
przechowywania żywności. Przykładowe wartości w odniesieniu do temperatury przytoczono
w Tablicy 1 na podstawie pracy [5].

23
Tablica 2.1. Przykładowe wartości temperatur przechowywania niektórych produktów
żywnościowych

Kalafiory 0 0C
Kapusta 0 0C
Szparagi 0-2 0C
Ogórki 10-13 0C

Bardziej rozbudowane tablice z informacjami o temperaturach przechowywania

szerokiej gamy produktów żywnościowych można znaleźć w literaturze (np. [5,10,17 ,21]).
Bilans strumieni energii dla komory chłodniczej w funkcji zmiennych warunków
temperatury zewnętrznej, stanowi punkt wyjścia do określenia mocy urządzeń chłodniczych
gwarantujących zrealizowanie funkcji celu, jakim jest utrzymanie właściwej, ze względów
technologicznych, temperatury ładunku i otaczającego go powietrza, bez względu na
temperaturę zewnętrzną.
Wymagania odnośnie zapotrzebowania mocy chłodniczej określa równanie bilansu
komory chłodniczej, które możemy zapisać w postaci:

Q ch H bin H bout Q out H loss Q int ernal Q IE (2.5)

gdzie:

Q ch - moc chłodnicza układu zasilającego, [W]

H - strumień entalpii chłodnego powietrza dopływającego do komory chłodniczej, [W]
bin

H bout - strumień entalpii zużytego powietrza opuszczającego komorę chłodniczą, [W]

Q - sumaryczny strumień ciepła przenikający przez przegrody komory chłodniczej, [W]
out

H loss - strumień entalpii przepływający przez nieszczelności w przegrodach komory chłodniczej, [W]
Q int ernal - strumień ciepła wynikający z pracy urządzeń wewnętrznych, [W]
Q IE - strumień ciepła wynikający z wewnętrznych źródeł ciepła i zmian temperatury ładunku, [W]

Wartość Q ch , jako różnica pomiędzy entalpią świeżej strugi powietrza napływającego

do komory chłodni, a entalpią strugi powietrza wypływającej, określa zapotrzebowanie na
moc chłodniczą układu przygotowującego powietrze chłodzące komorę chłodniczą.
Poszczególne strumienie energii z równania (2.5) należy wyznaczyć z odpowiednich
zależności szczegółowych uwzględniających fizykę zachodzących procesów transportu
energii.

24
 Zewnętrzny strumień ciepła przenikający do wnętrza komory chłodniczej jest efektem
konwekcyjnego i radiacyjnego oddziaływania otoczenia na budynek chłodni. Strumień ten
możemy zapisać jako sumę:

Q out Q out .c Q out .r

(2.6)
gdzie:

Q out.c - konwekcyjny strumień ciepła przenikający od otoczenia do wnętrza komory chłodniczej,

[W]
Q out.r - radiacyjny strumień ciepła dopływający do ścian budynku, [W]

Ponieważ radiacja występuje równocześnie z konwekcją głównie na zewnętrznej

powierzchni budynku, w procedurach obliczeniowych uwzględniana jest najczęściej jako
radiacyjny współczynnik przejmowania ciepła łącznie z konwekcyjnym współczynnikiem
ciepła.
Całkowity strumień ciepła przenikający przez przegrody chłodni można obliczyć z
następującego równania:

Qout.c Ui Ai (ti te ) (2.7)

gdzie:

U i - współczynnik przenikania ciepła przegrody budowlanej, [W/(m2 K)]

Ai - powierzchnia przegrody budowlanej o określonej konstrukcji, [m2]
t i - średnia temperatura wewnątrz pomieszczenia, [oC]
t e - średnia temperatura otaczającego komorę powietrza atmosferycznego, [oC]

Współczynnik przenikania ciepła dla poszczególnych powierzchni Ai komory

chłodniczej o identycznej konstrukcji przegrody obliczamy ze wzoru:

1 [W/(m2 K)] (2.8)

U
Rre Rsi Ri Rse

gdzie:

Rsi , Rse - konwekcyjne opory przejmowania ciepła (dla zewnętrznej i wewnętrznej strony ścianki),
[(m2 K)/W]
Rre - radiacyjny współczynnik oporu przejmowania ciepła od nasłonecznionej strony przegrody,
[(m2 K)/W]
Ri - opór cieplny przewodzenia przez przegrody wielowarstwowe, [(m K)/W]
2

25
 Opory konwekcyjnego przejmowania ciepła można wyliczyć z równań na konwekcje
swobodną lub wymuszoną w zależności od sytuacji, lub przyjąć z norm budowlanych jako
wartości średnie. Opór cieplny przewodzenia przez przegrodę budynku zależy od jej
konstrukcji tzn. od grubości ścianki i rodzaju użytego materiału izolacyjnego. Wartości
współczynników przewodności cieplnej materiałów konstrukcyjnych przedstawione są w
tablicach i odczytujemy ich wartości z danych literaturowych. Obecnie wykorzystuje się
materiały dedykowane do budowy chłodni przy czym materiał izolacyjny znajduje się od
strony komory chłodniczej, a materiały konstrukcyjno-wytrzymałościowe od strony
zewnętrznej.

W przypadku chłodni wielokomorowej, w obliczeniach przepływu ciepła przez

przegrody międzykomorowe należy uwzględnić różnicę temperatur między komorami. W
przypadku równych temperatur przepływ ciepła przez ścianki wewnętrzne można pominąć
( T = 0 0C).

Strumień entalpii powietrza zewnętrznego dopływającego do chłodni na skutek

nieszczelności, (w czasie za- i wyładunku oraz przecieków przez śluzy) można określić
zależnością :

H b.out m p hst (2.9)

gdzie:

 p - strumień masy powietrza dopływającego przez nieszczelności, [kg/s]

m
hst - entalpia właściwa powietrza dopływającego przez nieszczelności, [J/kg]

W komorze chłodniczej może znajdować się szereg wewnętrznych źródeł ciepła, które
z reguły wymagają dodatkowych ilości chłodu w celu ich zbilansowania. Ogólne równanie
opisujące ich oddziaływanie można opisać następująco:

Qint ernal Q prod Q per Qurz (2.10)

gdzie:

Q - sumaryczny strumień ciepła generowany w komorze chłodniczej, [W]
int ernal

Q prod
- strumień ciepła generowany przez przechowywane produkty w wyniku procesów
bio-chemicznych, [W]
Q per - strumień ciepła generowany przez personel przebywający w komorze chłodniczej, [W]
Q urz - strumień ciepła generowany przez urządzenia znajdujące się w komorze chłodniczej
(oświetlenie, silniki elektryczne wentylatorów i urządzeń technologicznych i
transportowych), [W]

26
 Wyżej wymienione wielkości wymagają obliczeń lub oszacowań. Dla przykładu
przyjmuje się, że osoba przebywająca w chłodni generuje strumień ciepła rzędu 50W do
200W w zależności od temperatury w pomieszczeniu i intensywności pracy.
Informacje o cieple generowanym przez przechowywane produkty należy dobrać z
literatury. Przykładowe wartości dla niektórych produktów znajdują się w pracach [5, 17].
Ciepło generowane przez urządzenia znajdujące się w komorze chłodniczej należy
obliczyć na podstawie mocy zainstalowanych urządzeń, w oparciu o moc oświetlenia oraz
moce znamionowe silników elektrycznych napędzających wentylatory i podnośniki.
Osobnym problemem, jest możliwość występowania stanów nieustalonych ścian
komory chłodniczej i przechowywanych produktów, wynikające z ich pojemności cieplnych.
Wielkość ta Q ie w równaniu (2.1) wymaga oddzielnej procedury obliczeniowej i staje się
istotna w przypadku pojawienia się znacznych skoków temperatury w wyniku załadowania
dużej masy przechowywanych produktów o wysokiej temperaturze (znacznie różniącej się od
temperatury przechowywania) bądź znacznych skoków temperatury zewnętrznej
oddziaływujących na temperaturę ścianek komory. Oddziaływanie to można złagodzić przez
odpowiednio wcześniejsze przeregulowanie układu chłodzącego komorę chłodniczą opierając
się na informacjach eksploatacyjnych lub prognozach pogody.
Istotnym źródłem niestacjonarności układu, może być promieniowanie słoneczne,
którego gęstość strumienia ciepła w okresie letnim może osiągnąć chwilowe wartości rzędu
1000 W/m2. Jest to jednak czynnik nieprzewidywalny i kompensacje jego oddziaływania
należy zapewnić za pomocą systemów regulacyjnych, przewidując odpowiedni zapas mocy
chłodniczej.
Zmiany warunków zewnętrznych należy rozpatrywać w różnych przedziałach
czasowych np. dobowych, miesięcznych lub rocznych. Przykładowe zmiany temperatury
powietrza atmosferycznego dla okresu rocznego zamieszczone w pracy [8] można
wykorzystać do obliczeń. Należy jednak brać pod uwagę zmienność rozkładu temperatury w
poszczególnych latach jak również brak możliwości określenia ich w przyszłości. W
przypadku obliczeń wymaga to przyjęcia różnych założeń dotyczących określenia temperatur
lokalnych: chwilowych, średnich, maksymalnych i minimalnych.

27
3 ALGORYTM PROGRAMU DO OBLICZANIA BILANSU STRUMIENI ENERGII
UKŁADU UTRZYMANIA KLIMATU W CHŁODNI

3.1 Algorytm programu obliczeniowego

Na podstawie schematu uniwersalnej struktury układu chłodzącego komorę chłodniczą

przedstawionego na Rys. 2.1 opracowano algorytm procedury obliczeniowej. Obliczenia
zostaną wykonane w programie MS Excel. Algorytm obliczeniowy przedstawiono na Rys.
3.1. Przedstawiono na nim wszystkie moduły systemu utrzymania klimatu, powiązane
zależnościami bilansowymi. W tabelkach zestawiono wartości parametrów wejściowych i
obliczeniowych występujących w określonych miejscach układu chłodniczego.
Do obliczenia wartości i kontroli zmian parametrów na poszczególnych elementach
składowych systemu, wykorzystano opisane wcześniej równania bilansowe. Według
przedstawionego algorytmu opracowano program CHŁODNIA 1, który wykonuje obliczenia
w pętli iteracyjnej do momentu osiągnięcia założonego wskaźnika zbieżności. Program
CHŁODNIA 1 wykonuje obliczenia dla określonych warunków brzegowych, obliczając moc
chłodniczą, niezbędną do utrzymania zadanej temperatury w komorze chłodniczej.
Powtarzając obliczenia przy zmiennych wartościach temperatury zewnętrznej,
nasłonecznienia, wielkości wsadu i innych wewnętrznych źródeł ciepła, można określić
charakterystykę chłodniczą układu w wybranym przedziale czasu.
W zależności od potrzeb przedział czasowy określający zapotrzebowanie na moc
chłodniczą wynosi od 1h do roku. Dla ograniczenia czasu obliczeń, można wykonywać
analizy zapotrzebowania mocy chłodniczej w wybranych przedziałach czasowych w okresach
letnich i zimowych. Program może być też wykorzystywany do określania zapotrzebowania
na chłód, a w razie potrzeby również ciepło, do celów projektowych i eksploatacyjnych.

28
Rys. 3.1. Algorytm bilansowania strumieni energii układu utrzymania klimatu
chłodni 4 komorowej

29
3.2 Określenie warunków brzegowych

Wykonanie obliczeń ilościowych wymaga określenia wartości wielkości wyjściowych

związanych z konstrukcją budynku chłodni, masą przechowywanego wsadu, jego
właściwościami i wymaganą temperaturą przechowywania oraz zmian temperatury otoczenia
w rozpatrywanym przedziale czasu.
Wartości charakteryzujące właściwości cieplne budynku chłodni można uznać za
niezmienne w czasie dla którego realizowano obliczenia. Dane dotyczące właściwości
cieplnych budynku chłodni wprowadzano do programu obliczeniowego w postaci zestawienia
wartości w formie tablicy (Tablica 3.2.).
Tablica danych wejściowych dla programu obliczeniowego przewiduje możliwość, w
zależności od konstrukcji budynku chłodni, wprowadzanie danych konstrukcyjno
materiałowych dla max. 4 komór chłodniczych. W zależności od sytuacji program pobiera
dane z powyższej tablicy wyliczając zyski i straty ciepła budynku chłodni od otoczenia, w
zależności od warunków zewnętrznych. W razie konieczności program można rozbudować
dostosowując go do obliczeń większej ilości komór chłodniczych lub realizować obliczenia
dla 1 komory.

30
Tablica 3.2 Dane wejściowe określające charakterystykę budynku chłodni

POMIESZCZENIE 1 POMIESZCZENIE 2 POMIESZCZENIE 3 POMIESZCZENIE 4

2
POWIERZCHNIA POM [m ]
POMIESZCZENIA
DANE OGÓLNE

WYSOKOŚĆ POM [m]

TEMPERATURA POM [K]

WILGOTNOŚĆ

MOC URZADZEŃ [W]

NASŁONECZNIENIE
ORIENTACJA

2
POWIERZCHNIA ŚCIANY [m ] 13,8 14,1 - -
ŚCIAN N

2
U ściany [W/m K] 0,17 0,17 - -
2
POWIERZCHNIA OKNA [m ] - - - -
2
U okna [W/m K] - - - -
NASŁONECZNIENIE
ORIENTACJA

2
POWIERZCHNIA ŚCIANY [m ] 27,8
ŚCIAN S

2
U ściany [W/m K] 0,12
2
POWIERZCHNIA OKNA [m ] 2,6
2
U okna [W/m K] 0,71
NASŁONECZNIENIE
ORIENTACJA

2
POWIERZCHNIA ŚCIANY [m ] 7,7 10,2
ŚCIAN E

2
U ściany [W/m K] 0,14 0,14
2
POWIERZCHNIA OKNA [m ] 1,8 1,8
2
U okna [W/m K] 0,71 0,71
NASŁONECZNIENIE
ORIENTACJA

2
POWIERZCHNIA ŚCIANY [m ] 11,5 8,6 13,3
ŚCIAN W

2
U ściany [W/m K] 0,14 0,14 0,14
2
POWIERZCHNIA OKNA [m ] 2,6 1,8 2,6
2
U okna [W/m K] 0,71 0,71 0,71
2
POWIERZCHNIA DACHU [m ] 10,3 15,8 11,9 32,1
2
U dachu [W/m K] 0,1 0,1 0,1 0,1
STROPY

2
POWIERZCHNIA STROPU [m ] 10,3 15,8 11,9 32,1
2
U stropu [W/m K] 0,17 0,17 0,17 0,17
2
POWIERZCHNIA PODŁOGI [m ]
2
U podłogi [W/m K]

31
4. PROCEDURY OBLICZENIOWE MODUŁÓW ALGORYTMU PROGRAMU
BILANSUJĄCEGO STRUMIENIE ENERGII WYSTĘPUJĄCE W CHŁODNI

W celu utrzymania parametrów atmosfery panujących w pomieszczeniu chłodni

wynikających z przesłanek fizykochemicznych charakterystycznych dla przechowywanego
produktu spożywczego (temperatura przechowywania, ciepło oddychania, wilgotność, skład
atmosfery) należy zrównoważyć przepływ ciepła i jego generacje (zyski ciepła) w obrębie
komory chłodni mocą instalacji chłodniczej, spełniając uogólnione równanie bilansu energii
(1.1). Równanie to składa się z wielu członów wymagających sformułowania równań
obliczeniowych charakteryzujących zjawiska fizyczne, które dany człon opisuje.

Na bazie równania (1.1) opracowano uniwersalny program opisujący bilans cieplny

komory chłodni z dowolnym układem zaopatrującym ją w chłód (układ typu ‘split’, układ
klimatyzacyjny lub układ klimatyzacyjny z utrzymaniem wilgoci). Układ chłodniczy musi
zapewnić odpowiedni strumień chłodu w celu zrekompensowania zysków ciepła (lub strat
ciepła zimą) występujących w komorze chłodni.

W opracowanym programie zapotrzebowanie na moc chłodniczą wynika z

następujących czynników:

- zyski ciepła generowane przez składowane produkty spożywcze (ciepło oddychania,

ciepło składowania),

- zyski ciepła przenikające przez przegrody konstrukcyjne budynku chłodni,

- zyski ciepła od ludzi,

- zyski ciepła od urządzeń transportowych,

- zyski ciepła od oświetlenia, wentylatorów układów cyrkulacyjnych,

- zyski od nasłonecznienia.

32
4.1 Przepływ ciepła przez przegrody (ściany ) budynku chłodni

W celu wykorzystania równania 2.7 do obliczenia całkowitego strumienia ciepła

przenikającego przez przegrody chłodni, należy je rozpisać bardziej szczegółowo i uzupełnić
o informacje o właściwościach cieplnych materiałów budowlanych i konstrukcyjnych
używanych do budowy budynków chłodni.

Współczynnik przenikania ciepła U przegrody, obliczany jest według wzoru

definiowanego w wielu monografiach i normach budowlanych np. [23, 26, 27, 28, 29]:

q
U [W/(m2 K)] (4.1)
ti te

gdzie:
q - gęstość strumienia ciepła przez przegrodę [W/m2]
ti – temperatura powietrza wewnętrznego, [K]

te – temperatura powietrza zewnętrznego, [K].

Opór przenikania ciepła przez przegrodę (ścianę) budynku chłodni definiuje równanie:

1
Ru [(m2 K)/W] (4.2)
U
Opór cieplny przenikania jest sumą oporów cieplnych przejmowania i przewodzenia ciepła.
Opór cieplny przewodzenia jest stosunkiem różnicy temperatur t na powierzchniach
ograniczających warstwę materiału do gęstości ustalonego strumienia ciepła  .
Stąd:
t ti te
R [(m2 K)/W] (4.3)
q q

Dla warstwy materiału jednorodnej cieplnie opór cieplny oblicza się ze wzoru:

d
R [(m2 K)/W] (4.4)

gdzie:

d – grubość warstwy materiału w przegrodzie, [m]

– współczynnik przewodzenia ciepła materiału (wartość odczytywana z tablic),
[W/(m K)].

33
 Współczynnik przewodzenia ciepła , charakteryzujący właściwości cieplne
materiałów, jest stosunkiem gęstości ustalonego strumienia ciepła q przewodzonego przez
warstwę materiału do spadku temperatury dt na grubości dx warstwy zgodnie z równaniem:

q
[W/(m K)] (4.5) (4.5) (4.5)
dt / dx

Wartości obliczeniowe współczynników przewodzenia ciepła materiałów, wyrobów

i komponentów budowlanych przy określonych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych
zależą od gęstości materiału w stanie suchym oraz od zawilgocenia materiału (zależne od
wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniu). Przyjmuje się wartość współczynnika
przewodności cieplnej materiału, dla warunków średnio wilgotnych w pomieszczeniach
przy wilgotności względnej powietrza poniżej 75%, natomiast dla warunków wilgotnych
w pomieszczeniach przy wilgotności względnej powietrza powyżej 75%.
Wartości współczynników przewodności cieplnej różnych materiałów budowlanych,
konstrukcyjnych i ściennych można znaleźć w literaturze i materiałach producentów np. [3,
23, 26, 27, 28, 29]
Na podstawie danych literaturowych przedstawiono w Tablicach 4.1 i 4.2 przykładowe
wartości współczynnika przewodności cieplnej dla materiałów stosowanych przy budowie
budynków chłodni. Powyższe tablice zamieszczono w załącznikach (nr 1)

34
Wyznaczanie współczynnika przejmowania ciepła na powierzchni przegrody budowlanej
Współczynnik przejmowania ciepła jest wartością bezwzględną stosunku gęstości
strumienia ciepła na powierzchni przegrody do różnicy temperatur powierzchni przegrody i
otoczenia:
q
h [W/(m2 K)] (4.6)
ti te

Opór przejmowania ciepła dla zewnętrznej powierzchni przegrody wynosi:

1
Rsi [(m2 K)/W] (4.7)
hi

a dla wewnętrznej powierzchni przegrody wynosi:

1
Rse [(m2 K)/W] (4.8)
he

Równania umożliwiające obliczenie wartości współczynnika przejmowania ciepła h dla

różnych geometrii i warunków konwekcji można znaleźć w literaturze np. [23, 26 , 27, 28,
29]. Ze względu na bardzo złożony charakter procesów konwekcji ciepła na powierzchni
ścian (zależny od zmiennego oddziaływania wiatru, temperatury czy wilgotności) do
wyznaczenia przepływu ciepła przyjmuje się statystyczne uśrednione wartości
współczynników przejmowania ciepła na powierzchniach ścian obiektów budowlanych.
W praktyce projektowej i obliczeniowej wartości oporów przejmowania ciepła Rsi i Rse
[(m2 K)/W] przyjmuje się z poniższej Tablicy 4.3., [3]

Tablica 4.3. Zalecane, uśrednione wartości oporów przejmowania ciepła na ściankach

przegród budowlanych Rsi i Rse (wg [3])

Opór przejmowania Kierunek strumienia cieplnego

[m2 K/W] w górę poziomy w dół

Rsi 0,10 0,13 0,17

Rse 0,04 0,04 0,04

35
Obliczenia współczynników przenikania ciepła przegród złożonych z warstw jednorodnych

Współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę budowlaną wielowarstwową określa

równanie

1 1
U [W/(m2 K)] (4.9)
RT Rsi Ri Rse

gdzie:

Rsi - opór przejmowania ciepła dla zewnętrznej powierzchni przegrody, [(m2 K)/W]

Rse - opór przejmowania ciepła dla wewnętrznej powierzchni przegrody, [(m2 K)/W]

Ri - opór cieplny przewodzenia pojedynczej warstwy przegrody, [(m2 K)/W]

RT - całkowity opór cieplny przegrody budowlanej, [(m2 K)/W].

W związku z tym całkowity opór cieplny przegrody (ściany) jest sumą oporów
cieplnych warstw (ich ilość zależy od konstrukcji przegrody) i dwóch oporów
konwekcyjnych, zgodnie z następującym równaniem:

RT = Rsi + R1 + R2 + ... + Rn + Rse [(m2 K)/W] (4.10)

gdzie:

R1, R2,..., Rn – opory cieplne przewodzenia poszczególnych warstw przegrody wraz

z niewentylowanymi warstwami powietrza.

Współczynnik przenikania ciepła przez podłogi na gruncie i ściany przyległe do gruntu

Współczynnik przenikania ciepła przez podłogi na gruncie określa równanie

1
Ug [W/(m2 K)] (4.11)
RT Rg

gdzie:

RT – całkowity opór cieplny przegrody zagłębionej w gruncie, [(m2 K)/W]

Rg – opór cieplny gruntu odpowiednio dla podłogi lub ściany, [(m2 K)/W].

36
 Opór cieplny Rg gruntu przylegającego do podłogi należy przyjmować w
zależności od strefy podłogi. Jako strefę pierwszą przyjmuje się pas podłogi o
szerokości 1 m przyległy do ściany zewnętrznej. Strefę drugą stanowi pozostała
powierzchnia podłogi budynku. Przy zagłębieniu górnej powierzchni podłogi
w stosunku do powierzchni terenu na głębokość H 1 m powierzchnię podłogi dzieli
się na dwie strefy, natomiast przy zagłębieniu na głębokość H > 1 m poniżej
powierzchni terenu całą powierzchnię podłogi traktuje się jako drugą strefę.

Można przyjąć, że wartość oporu cieplnego gruntu Rg wraz z oporami przejmowania

ciepła wynosi:

w pierwszej strefie podłogi: Rg = 0,5 [(m2 K)/W]

w drugiej strefie wartość Rg przyjmuje się w zależności od szerokości tej strefy, lecz
nie większą niż wartość Rg max:

2
Rg max = 0,57 Z + 0,09 [(m K)/W] (4.12)
gdzie:
Z – wysokość górnej powierzchni podłogi od poziomu zwierciadła wody gruntowej, [m].

Wartości oporu cieplnego Rg gruntu przylegającego do podłogi w drugiej strefie

podłóg, można przyjmować zgodnie z wartościami podanymi w Tablicy 4.4. Opór
cieplny Rg gruntu przylegającego do ścian, należy przyjmować w zależności od
odległości H mierzonej od górnej powierzchni podłogi do powierzchni terenu.
Przykładowe wartości oporu cieplnego Rg gruntu przylegającego do ścian podano w
Tablicy 4.5.

Tablica 4.4 Wartości oporu cieplnego Rg gruntu przylegającego do podłogi

Szerokość strefy
4 6 8 10 15 20 25 50 75 100
drugiej [m]

Rg [(m2 K)/W] 0,6 0,9 1,0 1,1 1,5 1,7 2,0 3,6 5,2 5,7

37
 Tablica 4.5 Wartości oporu cieplnego Rg gruntu przylegającego do ścian

Wysokość poniżej poziomu 0,5 0,75 1,00 1,50 2,00 3,00 4,00 5,00 10
H [m]
Rg [m2 K/W] 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,1 1,9

Opór cieplny pod dachem przestrzeni nieogrzewanych

Straty (zyski) ciepła przez pokrycia dachowe oblicza się najczęściej na podstawie
średnich wartości współczynników oporu cieplnego dla wybranego rozwiązania
konstrukcyjnego budynku chłodni.

Współczynnik przenikania ciepła przez dach wyznaczyć można z następującej

zależności:

1
Ud [W/(m2 K)] (4.13)
Rd

Przykładowe wartości tego współczynnika dla wybranych rozwiązań konstrukcyjnych

dachu zamieszczono w Tablicy 4.6, [3]

Tablica 4.6. Przykładowe wartości oporu cieplnego pokryć dachowych chłodni (wg [3])

Charakterystyka dachu Rd [(m2 K)/W]

Pokrycie dachówką bez papy, desek itp. 0,06

Pokrycie arkuszowe lub dachówką z papą, deskami pod dachówką itp. 0,20

Jak wyżej, lecz z okładziną aluminiową lub inną niskoemisyjną powierzchnią od

0,30
spodu dachu

Pokrycie papą na deskowaniu 0,30

38
4.2 Zyski ciepła generowane przez składowane produkty spożywcze

Jednym z efektów cieplnych, które należy uwzględnić przy analizie zapotrzebowania

mocy chłodniczej chłodni jest strumień ciepła wydzielany podczas oddychania warzyw i
owoców w czasie ich przechowywania w chłodni. Wielkość tego strumienia zależy od rodzaju
przechowywanego produktu i temperatury jego przechowywania. Generalnie rośnie ze
wzrostem temperatury składowania, co stanowi poważne ryzyko w przypadku
niewystarczającej mocy układu chłodniczego.

Równie poważne zagrożenie, stanowi brak wyrównania temperatury w objętości

komory. Rejony o podwyższonej temperaturze mogą powodować dalszy wzrost temperatury
produktu pod wpływem tych wewnętrznych źródeł ciepła prowadząc do spadku jakości, a
nawet degradacji przechowywanego produktu.

Strumień ciepła generowany przez wewnętrzne źródła ciepła (ciepło oddychania) można
wyznaczyć z następującego równania:

Q od mi qod ,i [W] (4.14)

gdzie:
mi – masa przechowywanego określonego produktu spożywczego, [103 kg]

q od ,i - ciepło oddychania określonego produktu spożywczego, [W/103 kg].

Wartości ciepła oddychania dla różnych produktów i temperatur składowania można

znaleźć w wielu pozycjach literaturowych np. [17, 21]

Przykładowe wartości ciepła oddychania wykorzystane w prowadzonych obliczeniach,

zestawionych na podstawie powyższej literatury przedstawiono w Tablicy 4.7.

Dane zamieszczone w Tablicy 4.7 wskazują na duże różnice wartości ciepła

wydzielanego przez różne produkty, a także jego wzrost wraz ze wzrostem temperatury. To
wpływa na zapotrzebowanie mocy chłodniczej i musi być uwzględnione w programie
symulacyjnym. W przypadku niewystarczającej mocy chłodniczej dodatnie sprzężenie moc -
temperatura może doprowadzić do degradacji przechowywanego produktu lokalnie lub w
całości.

39
Tablica 4.7 Strumień ciepła wydzielany przez wybrane warzywa i owoce uprawiane w
kraju w czasie przechowywania w różnych temperaturach

Ciepło wydzielane przez warzywa i owoce [W/tonę]

Produkt
0 oC 5 oC 10 oC 15 oC 20 oC
buraki 15,5 32,7 55,7 93 179,3
cebula 15,5 20,4 28,1 38,8 52,3
groszek 96,9 172 232,6 411,9 610,6
kapusta biała 19,4 20,6 44,6 68,8 113,9
kalafior z liśćmi 43,6 65,4 126 227,8 353,7
marchew 18,9 33,4 36,6 84,8 93
marchew z liśćmi 51,4 62 99,3 151,7 315
ogórki 19,6 29,1 55,7 109 163,3
pieczarki 117,3 181,7 247,1 474,9 617,9
pomidory 15,7 23 36,3 70,3 94,1
seler 19,4 38,8 67,8 105,1 134,7
szpinak 72,7 160,9 260,5 472,5 763,3
szparagi 61,8 81,2 152,6 242,3 327,1
ziemniaki 13,6 18,4 19,4 27,6 33,9
dynia 20 28 43 76 102
czosnek 22 47 71 128 152
maliny 67,8 124 213,2 397,3 533
morele 16 44,1 82,3 96,9 167,2
czarna porzeczka 26,1 63 121,1 247,1 387,7
śliwki 17,4 42,4 92,1 128,4 176,9
truskawki 40,2 63 - 218,1 -
wiśnie 18,4 36,8 67,8 122,1 186,6
jabłka wczesne 14,1 23,7 50,9 72,7 89,6
jabłka jesienne 7,8 17,4 25,7 43,6 58,2
czereśnie 21 47 97 165 219

40
4.3 Zyski ciepła generowane przez personel obsługujący komorę chłodni

Personel obsługujący chłodnie, formalnie rzecz biorąc, generuje ciepło do otoczenia,

które zwiększa obciążenie układu chłodniczego. Uwzględniając liczbę osób przebywających
okresowo w chłodni, dodatkowe zapotrzebowanie na moc chłodniczą można wyznaczyć z
poniższej zależności:

Q ludzi n p Q osoby [W] (4.15)

gdzie:

np - liczba pracowników przebywających w chłodni, [osoby]

Q osoby – moc cieplna generowana do otoczenia przez 1 osobę, [W/osobę].

Moc generowana przez obsługę, jest wielkością zmienną zależną od ilości ludzi,
temperatury w komorze oraz intensywności i czasu pracy. Generalnie są to wielkości trudne
do przewidzenia i zmienne w sezonie roboczym analizowanej chłodni.

Dla celów projektowych ilość personelu można przyjmować w granicach

normatywnych proponowanych w pracy [17] lub w opracowaniu [35]. Przy symulacji pracy
istniejącej chłodni można przyjąć rzeczywiste wartości odnośnie ilości osób i czasu ich
przebywania w komorze chłodni.

Moc cieplną generowaną przez jedną osobę można przyjąć na podstawie danych
literaturowych [18, 19].

W Tablicy 4.8 przedstawiono przykładowe, przybliżone wartości zysków ciepła od

jednej osoby przy różnych temperaturach panujących w komorze chłodniczej zamieszczone w
pracy [17].

41
 Tablica 4.8. Strumień ciepła generowany przez jedną osobę (wg [17])

temperatura w komorze Qosoby

[0C] [W/osobę]
.+10 210
.+ 5 240
0 270
-5 300
-10 330
-20 390

Do realizowanych obliczeń symulacyjnych przyjmowano początkowo wartość

Qosoby=250 W/osobę. Ze względu na niepewność informacji o ilości osób i czasie ich
przebywania w komorze chłodni zrezygnowano z uwzględniania tej wartości jako nieistotny
wpływ na dobowe zapotrzebowanie na energie chłodniczą, mieszczący się w granicach
niedokładności wprowadzanych danych.

4.4 Zyski ciepła od urządzeń obsługujących chłodnie

Podobnie jak w poprzednim przypadku okresowo w komorze chłodni mogą się pojawić
środki transportu (np. spalinowe wózki widłowe) realizujące dostawy lub odbiory
przechowywanych produktów. W tym przypadku należy się liczyć z chwilowymi, znacznymi
dodatkowymi zyskami ciepła zależnymi od ilości środków transportu (ntr) i ich jednostkowej
mocy cieplnej (Ntr).

Q tr ntr N tr [W] (4.16)

Obydwie wartości występujące w równaniu (4.16) są niepewne na etapie projektowania,

a w przypadku symulacji muszą być dostarczone przez jednostkę eksploatującą chłodnie. W
praktyce zyski te są rekompensowane okresowym wydłużeniem się czasu pracy agregatów
chłodniczych. Te czynniki oddziaływujące na moc chłodniczą należy oszacować, ponieważ
ze względu na ich możliwą krótkotrwałość oddziaływania oraz pojemność cieplną struktury
budowlanej i przechowywanego ładunku ich oddziaływanie na zmiany temperatury w
pomieszczeniu chłodni mogą być nieznaczne i szybko skompensowane wydłużonym czasem
pracy układu chłodniczego, bez zmiany wymagań odnośnie jego mocy chłodniczej.

42
4.5 Zyski ciepła od oświetlenia i wentylatorów cyrkulacyjnych

W bilansie zysków ciepła występujących w komorze chłodni należy uwzględnić moc

oświetlenia, a przede wszystkim moc wentylatorów obiegowych wymuszających wyrównanie
temperatury w całej przestrzeni chłodni. Ze względu na długotrwały charakter pracy tych
ostatnich ich łączna moc powinna być uwzględniona w bilansie energii chłodniczej chłodni.

Łączne zyski mocy cieplnej w tym przypadku można wyznaczyć z następującej

zależności:

Q went N oś N went [W] (4.17)

gdzie:

Noś - moc źródła światła, [W]

Nwent – moc silnika elektrycznego napędzającego wentylator obiegowy, [W].

Literatura [20] proponuje pewne normatywne wartości mocy oświetlenia na

powierzchnie podłogi [W/m2], jednak ze względu na coraz powszechniejsze zastosowanie
wydajnych, energooszczędnych źródeł światła wartości te należy uznać za zawyżone.

Do obliczeń założono uwzględnienie mocy elektrycznej doprowadzonej do omawianej

grupy odbiorników zainstalowanych w komorze chłodni, zakładając ciągłą prace
wentylatorów cyrkulacyjnych zapewniających wyrównanie temperatury w całej objętości
komory chłodni. Przyjęto, że cała moc elektryczna w wyniku grzania uzwojeń, tarcia
mechanicznego i dyssypacyjnego, rozproszenia energii wytworzonej w komorze przepływu,
zostanie zamieniona na ciepło zwiększające temperaturę powietrza w chłodni.

43
4.6 Zyski ciepła od nasłonecznienia

Zyski ciepła od nasłonecznienia wynikają z położenia geograficznego i opierają się o

dane statystyczne (Rys. 5.5). W planowanym okresie przechowywania produktów
spożywczych odczytujemy maksymalne moce strumienia energii słonecznej oddziaływującej
na budynek chłodni, w celu obliczenia mocy chłodniczej. W przypadku symulacji pracy
chłodni przyjmujemy bieżące wartości wynikające z wykresu promieniowania słonecznego
dla danej lokalizacji chłodni. Przyjmowane w ten sposób wartości zapewniają niezbędne
bezpieczeństwo cieplne chłodni na wypadek długotrwałego naświetlenia chłodni
promieniowaniem słonecznym. Uwzględnienie konfiguracji budynku chłodni i emisyjności
ścian może ograniczyć ten wpływ.

Należy brać pod uwagę, że błędy w oszacowaniu współczynników emisyjności mogą

być duże. W związku z tym należy kierować się ogólnymi wskazaniami odnośnie
promieniowania wybierając powierzchnie zewnętrzne chłodni jasne i błyszczące, unikając
powierzchni ciemnych i chropowatych.

44
4.7 Uproszczona procedura wyznaczania energii elektrycznej zużywanej przez chłodnię

Wykorzystując przedstawione powyżej procedury obliczeniowe można wyznaczyć

zapotrzebowanie na moc chłodniczą, niezbędną do zrealizowania procesu przechowywania
żywności. Po odpowiednim zaimplementowaniu powyższych zależności, opracowano
program obliczający zapotrzebowanie na moc chłodniczą w warunkach stacjonarnych. Ze
względu na typowy przedział czasowy odnośnie informacji pogodowych wynoszący 1h,
opracowany program wyznaczał moc chłodniczą w godzinowych przedziałach czasowych.

Na podstawie obliczeń symulacyjnych zapotrzebowania na moc chłodniczą można

dokonać doboru agregatu chłodniczego.

Firmy zajmujące się produkcją agregatów chłodniczych dla chłodni oferują algorytmy
doboru agregatów, przez siebie produkowanych w zależności od zapotrzebowania na „chłód”.

W celu weryfikacji wiarygodności obliczeniowej opracowanego programu

symulacyjnego wykorzystano dane eksperymentalne istniejącej chłodni do przechowywania
kapusty. Niestety zmierzone wartości, dotyczyły zużycia energii elektrycznej przez chłodnie
w odstępie kilku miesięcy, z dobowymi pomiarami zużycia energii i średniej dobowej
temperatury otoczenia. W związku z tym istnieje potrzeba przeliczenia mocy chłodniczej
niezbędnej do pracy chłodni a zużyciem energii elektrycznej w określonych przedziałach
czasu.

Dla analizowanego przypadku można zapisać zależność określającą zużycie energii

elektrycznej w postaci:

Q ch
t t
t
Eel 0 N eli dt dt (4.18)
0 0
COP

gdzie:

Eel t0 - zużycie energii elektrycznej w przedziale czasu 0-t, [ kWh/t]

N eli - moc elektryczna urządzeń znajdujących się w przestrzeni komory chłodniczej, [kW]

Q ch - moc chłodnicza agregatu chłodniczego, [kW]

COP – współczynnik efektywności chłodniczej agregatów chłodniczych.

45
 Realizując obliczenia przyjmowano odpowiednio wartości t = 1s, 1h lub 24h. W
przypadku COP przyjmowano odpowiednio wartość w przydziale COP 2-4.
Całkowanie odnosi się do stałych średnich wartości. Operacje tą zastępowano
sumowaniem w odpowiednich przedziałach czasowych, dyskretyzując w ten sposób
procedurę obliczeniową.

46
5 ANALIZA WPŁYWU ZMIAN PARAMETRÓW OTOCZENIA CHŁODNI NA
ZAPOTRZEBOWANIE ENERGII

5.1 Wpływ zmian parametrów otoczenia (zmienność temperatury powietrza

atmosferycznego)

Istotnym elementem warunkującym poprawną symulacje pracy systemu chłodzenia

chłodni do przechowywania żywności, umożliwiających podejmowanie decyzji
konstrukcyjnych i eksploatacyjnych, jest uwzględnienie zmienności temperatury powietrza
atmosferycznego otaczającego chłodnie. Temperatura ta występuje w równaniach
bilansowych i jest wielkością zmienną w czasie, zależną od pory dnia i roku. Zmiana tej
temperatury wpływa na wszystkie równania bilansowe poprzez człony w których występuje
różnica temperatur względem temperatury otoczenia. W związku z tym przedstawione
równania bilansowe należy traktować jako ustalone w wąskim przedziale czasu. To założenie
jest dopuszczalne jeżeli stała czasowa obiektu jest zbliżona do szybkości zmian warunków
zewnętrznych.
Dodatkowym czynnikiem zakłócającym warunki otoczenia jest promieniowanie
słoneczne o nieprzewidywanej wartości chwilowej, które należy wziąć pod uwagę przy
obliczeniach bilansowych.

5.2 Analiza rocznych zmian temperatury otoczenia

Zmiany warunków zewnętrznych należy rozpatrywać w różnych przedziałach

czasowych np. dobowych lub rocznych. Przykładowe zmiany temperatury powietrza
atmosferycznego mierzonego w 1997 roku na stacji meteorologicznej Politechniki
Poznańskiej dla okresu rocznego zamieszczone w pracy [8] przedstawiono na Rys. 5.1.
Rozkładu tego, użyto jako rozkładu odniesienia przy analizach zmienności parametrów
otoczenia, w różnych okresach rocznych.
Dokładne dane cyfrowe (przykładowo dla jednego miesiąca 1997 roku) przedstawiono
w postaci tablicy w załączniku 2.
Z punktu widzenia prawidłowej eksploatacji obiektu chłodniczego istotne są również
dobowe wahania temperatury. Przykłady takich dobowych zmian temperatury w okresie
letnim i zimowym w roku 1997 przedstawiono w następnym rozdziale.

47
Rys. 5.1. Przebieg godzinowych zmian temperatury powietrza atmosferycznego w ciągu
1997 roku (Poznań, wg [8])

48
5.3 Analiza dobowych zmian temperatury otoczenia

Z przebiegu godzinowych zmian temperatury w ciągu roku wynika, że istnieją

przedziały czasu, w których wartości temperatury osiągają wartości znacznie odbiegające od
średnich dobowych. Wartości te decydują o niezbędnej mocy chłodniczej i ewentualnie
grzewczej instalacji zapewniającej utrzymanie założonej temperatury w komorze chłodni. Do
celów obliczeniowych i analiz ekonomicznych często korzysta się z godzinowych rozkładów
zmian temperatury otoczenia w ciągu doby, co umożliwia zwiększenie dokładności obliczeń
chwilowego zapotrzebowania energii chłodniczej. Takie przykładowe rozkłady temperatury
przedstawiono na Rys. 5.2 i 5.3.
Przebiegi odnoszą się do dnia w okresie najwyższych temperatur w lecie i najniższych
w zimie. Prognozowanie zmian temperatury do celów obliczeniowych w przyszłości,
obarczone jest dużą niepewnością ze względu na trend wzrostu średnich temperatur rocznych
i rosnącej niepowtarzalności sezonowych zmian temperatur. W związku z tym, rzeczywiste
moce instalowane, muszą zawierać ocenę ryzyka ich odstępstwa od mocy obliczonych w
oparciu o historyczne dane pogodowe.
Symulacja zapotrzebowania na moc chłodniczą musi uwzględniać taką zmienność
temperatury otoczenia w okresie dziennym i rocznym. Dzięki temu, wyniki obliczeń można
wykorzystać do analizy pracy systemu chłodniczego w krótszych przedziałach czasu,
odnoszących się do sezonowego charakteru produkcji i przechowywania produktów
żywnościowych.

49
Rys. 5.2. Przykładowe dobowe zmiany temperatury w okresie letnim (Poznań, lipiec 2006), wg [8]

Rys. 5.3. Przykładowe dobowe zmiany temperatury w okresie zimowym (Poznań, styczeń 2006), wg [8]

50
5.4 Zmienność promieniowania słonecznego

Drugim czynnikiem środowiskowym mającym zauważalny wpływ na zapotrzebowanie

niezbędnej mocy chłodniczej chłodni jest promieniowanie słoneczne. Jego oddziaływanie
musi być uwzględnione szczególnie w okresie letnim, kiedy radiacyjny strumień ciepła osiąga
znaczne wartości. Orientacyjne wartości maksymalnych gęstości radiacyjnego strumienia
ciepła występujących w okresie rocznym przedstawiono na Rys. 5.4.

Rys. 5.4. Przykładowe wartości maksymalnych gęstości radiacyjnego strumienia ciepła w

Wielkopolsce w okresie rocznym, wg [8]

Uwzględnienie promieniowania słonecznego jest niezbędne, ponieważ występuje

równocześnie z najwyższymi temperaturami powietrza atmosferycznego, a tym samym
decyduje o niezbędnej maksymalnej mocy chłodniczej urządzeń chłodniczych.

51
5.5 Określenie granicznych wartości różnic temperatur

Bardzo często do celów projektowych przyjmuje się graniczne wartości temperatur w

zależności od strefy klimatycznej np. tmax +30 oC i tmin –18 oC dla II strefy klimatycznej.
Wydaje się, że wykorzystanie rzeczywistych zmierzonych w roku, wartość temperatury
otoczenia do ciągłej symulacji zapotrzebowania mocy w ciągu roku z uwzględnieniem
specyfiki przechowywania produktów, może prowadzić do obniżenia kosztów inwestycji i
eksploatacji chłodni. Przyjmowanie wartości normatywnych bez uwzględniania warunków
lokalnych może obniżać efektywność ekonomiczną projektu.

5.6 Porównanie zmian temperatury powietrza atmosferycznego w różnych latach

Przyjmowane do obliczeń symulacyjnych zmienne parametry temperatury powietrza

zewnętrznego (atmosferycznego) mają charakter wartości przybliżonych dla opisu
rzeczywistych warunków pracy chłodni. Ze względu na statystyczny charakter chwilowych
odchyleń temperatury od długookresowej linii trentu sezonowych zmian temperatury
odchylenia te są nieprzewidywalne. Odchylenia temperatury mogą wprowadzać znaczne
zmiany zapotrzebowania na energię chłodniczą przez chłodnię w tych samych miesiącach dla
różnych lat.
Dla celów porównawczych, zestawiono przebiegi dobowych temperatur powietrza
zewnętrznego w miesiącu kwietniu dla lat 1997 i 2014 zmierzonych w rejonie Wielkopolski.
Przebiegi te przedstawiono na Rys. 5.5 - 5.12. Przykładowe wartości godzinowych zmian
temperatury w miesiącu styczniu 1997 roku zamieszczono w załącznikach.
Z analizy przebiegu różnic temperatur wynika, że dobowe różnice w tych samych
dniach np. kwietnia mogą sięgać wartości 15 oC. Oznacza to znaczący wzrost aktualnego
zapotrzebowania na moc chłodniczą w stosunku do mocy obliczonej na podstawie
„historycznych” przebiegów zmian temperatury powietrza zewnętrznego jakie zwykle
przyjmuje się w obliczeniach projektowych. Uporządkowany wykres wskazuje, że np.
kwiecień 2014 roku był znacznie cieplejszy niż w roku 1997, a co za tym idzie wystąpiło
większe zapotrzebowanie na energię chłodniczą. Ten efekt należy uwzględniać przy doborze
temperatur w procesie projektowania.
Podobne rozbieżności odnośnie temperatury występowały w pozostałych miesiącach
podlegających analizie porównawczej co widać na Rys. 5.5 – 5.10.

52
 listopad 1997, 2013

20

15

10

t[oC] 0
1.11 3.11 5.11 7.11 9.11 11.11 13.11 15.11 17.11 19.11 21.11 23.11 25.11 27.11 29.11
-5

-10

-15
dzien

2013 1997 dT

Rys. 5.5. Przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w listopadzie 1997 i 2013 roku oraz przebieg
wartości różnic pomiędzy nimi (t2013 – t1997 )

listopad 1997, 2013

20

15

10

t[oC] 0
1.11 3.11 5.11 7.11 9.11 11.11 13.11 15.11 17.11 19.11 21.11 23.11 25.11 27.11 29.11
-5

-10

-15
dzien

2013 1997 dT

Rys. 5.6. Uporządkowany przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w listopadzie 1997 i 2013
roku oraz przebieg wartości różnic pomiędzy nimi (t2013 – t1997 )

53
 styczeń 1997, 2014
15

10

t[oC] 0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31
-5

-10
dzien
-15

2014 1997 dT

Rys. 5.7. Przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w styczniu 1997 i 2014 roku oraz przebieg
wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

styczeń 1997, 2014

15

10

t[oC] 0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31

-5
dzien

-10
2014 1997 dT

Rys. 5.8. Uporządkowany przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w styczniu 1997 i 2014 roku
oraz przebieg wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

54
 marzec 1997, 2014

15

10

t[oC] 0
3

3
03

03

03

03

03

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0
1.

3.

5.

7.

9.

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

31
-5

-10
dzien

2014 1997 dT

Rys. 5.9. Przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w marcu 1997 i 2014 roku oraz przebieg
wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

marzec 1997, 2014

15

10

t[oC] 0
3

3
03

03

03

03

03

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0

.0
1.

3.

5.

7.

9.

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

31

-5

-10
dzien

2014 1997 dT

Rys. 5.10. Uporządkowany przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w marcu 1997 i 2014 roku
oraz przebieg wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

55
t[oC]

dzien

Rys. 5.11. Przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w kwietniu 1997 i 2014 roku oraz przebieg
wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

kwiecień 1997, 2014

20

15

10

t[oC] 0
1 5 9 13 17 21 25 29
-5

-10
dzien

2014 1997 dT

Rys. 5.12. Uporządkowany przebieg zmian dobowych temperatur w [ oC] w kwietniu 1997 i 2014 roku
oraz przebieg wartości różnic pomiędzy nimi (t2014 – t1997 )

56
6 URZĄDZENIA TECHNICZNE REALIZUJĄCE PROCES OBRÓBKI CIEPLNEJ
POWIETRZA WENTYLUJĄCEGO CHŁODNIĘ

Rynek oferuje bardzo duży asortyment urządzeń, które można wykorzystać do

zestawienia systemu utrzymania klimatu w chłodni. Pierwszym kryterium, które decyduje o
doborze urządzeń jest wymagana temperatura przechowywania produktów. Wstępnie
założono, że analizowane instalacje nie będą służyły do głębokiego mrożenia produktów. Do
przechowywania żywności w temperaturach powyżej 0 oC można wykorzystać zarówno
układy chłodnicze typu „split” jak również układy z centralnym przygotowaniem powietrza
chłodzącego komorę chłodniczą na bazie central klimatyzacyjnych. Opracowany algorytm
obliczeniowy dedykowany jest w zasadzie układom chłodzenia chłodni przy wykorzystaniu
systemów centralnego przygotowania powietrza chłodzącego. Tym niemniej można go
również wykorzystać do obliczeń zapotrzebowania mocy chłodniczej przez układ
rozproszony, gdy przygotowany czynnik chłodniczy rozprowadzany jest do układu
chłodzenia zainstalowanego w komorze/komorach chłodniczych.
W przypadku rozproszonego rozdziału „chłodu” za pomocą czynnika chłodniczego,
powietrze ochładzane jest w obrębie komory chłodniczej za pomocą chłodnicy. Kilka
przykładów takich wewnętrznych zespołów chłodzących komorę chłodni przedstawiono na
Rys. 6.1 i Rys. 6.2.
Przedstawione zdjęcia pokazują zespoły chłodnic zamontowanych na krótszych
ścianach komór chłodni, jest to wyraźnie widoczne na Rys. 6.2. Takie usytuowanie zespołów
chłodzących należy uznać za rozwiązanie mało korzystne w świetle symulacji przepływu
powietrza we wnętrzu komory chłodniczej opisanej w rozdziale 8.
Agregaty chłodnicze i chłodnice zewnętrzne agregatów instaluje się na zewnętrznych
ścianach budynków chłodni jak to przedstawiono na Rys. 6.3.
Ten rodzaj układów ziębniczych zapewnia przede wszystkim odpowiednią temperaturę
składowania produktu i nie nadaje się do równoczesnego utrzymania i kontroli wilgotności
atmosfery w pomieszczeniu. Nie daje również możliwości usuwania z komory chłodni
niepożądanych gazowych składników procesów „oddychania” przechowywanych produktów
spożywczych.
Na załączonych zdjęciach (Rys. 6.3.) widać różny stopień zaawansowania technicznego
stosowanych agregatów ziębniczych i różnice w ich usytuowaniu (na dachu, przy ścianie).
Szczegółowy widok stosowanych agregatów chłodniczych przedstawiono na Rys. 6.4.

57
Rys. 6.1. Wewnętrzne zespoły układu chłodzenia komory chłodni

58
Rys. 6.2. Przykładowe lokalizacje wewnętrznych zespołów układu chłodzenia komory
chłodni na krótszej ścianie komory

59
Rys. 6.3. Przykładowe lokalizacje zewnętrznych agregatów chłodniczych układu chłodzenia
komory chłodni

60
Rys. 6.4. Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne zewnętrznych agregatów chłodniczych
stosowanych w układach chłodzenia komór chłodni

61
 Dla produktów, które w trakcie przechowywania wymagają zachowania zarówno
odpowiedniej temperatury jak i wilgotności, korzystniejszym rozwiązaniem jest zapewnienie
właściwych parametrów (temperatury i wilgotności) za pomocą centralnego systemu
przygotowania powietrza.
Układ taki pracujący przy wykorzystaniu odpowiednio dobranej centrali
klimatyzacyjnej (Rys. 6.5) zapewnia najlepsze parametry powietrza ze względu na
temperaturę i wilgotność. Układ centralnego przygotowania powietrza ma również możliwość
usuwania i filtracji oparów tworzących się w trakcie składowania produktów. Ponadto
centrala chłodniczo-klimatyzacyjna umożliwia regenerację ciepła, co może przyczynić się do
obniżenia zużycia energii w trakcie eksploatacji chłodni.
Opracowany program obliczeniowy umożliwia analizę pracy chłodni i symulacje
zapotrzebowania na chłód niezależnie od układu realizującego zapotrzebowanie chłodni w
powietrze chłodzące przechowywane produkty spożywcze. Pomijając zbędne dla danego
układu ziębniczego (np. „split”, centrala klimatyzacyjna, centrala klimatyzacyjno-chłodnicza
z regeneracją) moduły obliczeniowe można realizować symulacje zapotrzebowania na energię
niezbędną do przechowywania wsadu w odpowiedniej temperaturze. I na tej podstawie
dobrać układ chłodzenia chłodni o niezbędnej mocy ziębniczej.
Przykładowe zastosowania central chłodniczo-klimatyzacyjnych do utrzymania klimatu
w chłodniach przedstawiono na Rys. 6.6.

Rys. 6.5. Przykład centrali klimatyzacyjnej do scentralizowanego przygotowania powietrza

chłodzącego chłodnię

62
Rys. 6.6. Przykłady zastosowania central klimatyzacyjno-chłodniczych do scentralizowanego
przygotowania powietrza chłodzącego chłodnię

63
7. OBLICZENIA ZAPOTRZEBOWANIA ENERGII DO UTRZYMANIA
TEMPERATURY W CHŁODNI PRZY ZMIENNYCH WARUNKACH
OTOCZENIA

7.1 Program obliczeniowy

Na podstawie zaproponowanych równań bilansowych opracowano algorytm

obliczeniowy dedykowany chłodniom do przechowywania produktów spożywczych. Na
podstawie algorytmu opracowano program obliczeniowy CHŁODNIA 1 na bazie programu
MS Excel. Wykorzystując jako warunki brzegowe informacje o konstrukcji budynku,
temperaturze otoczenia i nasłonecznieniu, przechowywanym ładunku można obliczyć
niezbędną moc układu do utrzymania klimatu w komorze chłodni.
Ogólny charakter równań bilansowych i modułowy charakter algorytmu obliczeniowego
umożliwia wykonanie obliczeń mocy chłodniczej chłodni o dowolnej konstrukcji w
dowolnym przedziale czasowym.
Do obliczeń można wykorzystać dowolne rozkłady temperatur otoczenia uzyskane z
danych literaturowych lub aktualnej prognozy pogody.

7.2 Opis instalacji chłodniczej użytej do weryfikacji efektywności działania

programu obliczeniowego

W celu sprawdzenia efektywności działania programu obliczeniowego wykorzystano

dane zawarte w pracy [13]. Praca zawiera podstawowe informacje o konstrukcji budynku
chłodni, wielkości i rodzaju przechowywanego wsadu. W analizowanym przypadku była to
kapusta.
Użytkownik wykonał dobowe pomiary zużycia energii elektrycznej i średnio-dobowej
temperatury otaczającego powietrza w kilku miesięcznych odcinkach czasu.
Dane z tej pracy wykorzystano dla porównania ilości zużytej energii na rzeczywistym
obiekcie z wartością mocy wyliczonej przez opracowany program obliczeniowy.
Przeanalizowano wyniki pomiarów z wynikami obliczeń symulacyjnych programem
CHŁODNIA 1.

64
7.3 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu
w chłodni do przechowywania żywności

Do pierwszych obliczeń sprawdzających poprawność działania opracowanego programu

jako dane wejściowe wprowadzono dane konstrukcyjne budynku i właściwości cieplne
użytych w projekcie materiałów. Wykonane obliczenia dla miesiąca kwietnia 2014 roku
przedstawiono na Rys 7.1.
Na wykresie przedstawiono przebiegi trzech wartości: energii zużywanej przez chłodnie
(wskazania licznika energii elektrycznej obiektu), energii chłodniczej wyliczonej
opracowanym programem oraz przebieg średnich dobowych temperatur w miesiącu kwietniu
2014 mierzonych w otoczeniu chłodni przedstawionych w pracy [13].
Przy zachowaniu jednolitej skali odnośnie energii i temperatury przebieg temperatury
układa się w niewielkiej odległości od osi i jej zmiany są mało zauważalne co widać na Rys.
7.1.
Przebiegi energii zmierzonej i obliczonej na podstawie symulacji, wykazują duże
podobieństwo charakteru przebiegu. Okresy wzrostów i spadków wszystkich wartości,
wykazują tą samą tendencje. Silne wypłaszczenie przebiegu temperatur utrudnia jednak
obserwacje tych korelacji. W związku z tym, zdecydowano się na prezentacje przebiegu
temperatury, po wymnożeniu jej wartości przez 10. Użycie tego mnożnika znakomicie
zwiększyło czytelność zmian w przebiegu temperatury, co przedstawiono na Rys. 7.2 i
następnych.
Przebieg obliczonej energii elektrycznej zużywanej do obsługi chłodni jest bardzo
zbliżony do przebiegu temperatur z mnożnikiem 10, co jest bardzo czytelnie przedstawione na
Rys 7.2. Oba przebiegi wykazują bardzo dużą zbieżność.
Ponieważ w tej serii obliczeń liczono wyłącznie straty ciepła (zyski) obiektu bez
uwzględnienia wsadu i oddziaływania innych czynników eksploatacyjnych (oświetlenia,
wentylatorów, okresowych nieszczelności itp.) przebieg zmierzonego na obiekcie zużycia
energii elektrycznej układa się powyżej przebiegu mocy obliczeniowej, a jego zmienność jest
znacznie wytłumiona w stosunku do rozkładu temperatury. Tym niemniej również w tym
przypadku fluktuacje przebiegu energii korespondują do fluktuacji przebiegu temperatury.
Szczególnie widać to na Rys. 7.3 gdzie fluktuacjom temperatury odpowiadają stłumione, o
mniejszej amplitudzie, fluktuacje zmiennego zapotrzebowania energii elektrycznej zużywanej
na zasilanie obiektu.

65
 kwiecień 2014

300

250
Q [kWh/doba], t ot [oC]

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Q [kWh/doba], totoczenia [oC]

Rys 7.1. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania energii elektrycznej chłodni (Seria
2), energii obliczonej dla układu bez wsadu (Seria 3) i temperatury otoczenia (Seria 1) dla
kwietnia 2014 roku

66
 kwiecień 2014

300

250
Q [kWh/doba], t ot [oC]

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Q [kWh/doba], 10* totoczenia [oC]

Rys 7.2. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania energii elektrycznej chłodni
(Seria 2), energii obliczonej dla układu bez wsadu (Seria 3) i temperatury otoczenia*10
(Seria 1) dla kwietnia 2014 roku

67
 marzec 2014

250

200
Q [kWh/doba], t ot [oC]

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Q [kWh/doba], 10* t otoczenia [oC]

Rys 7.3. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania energii elektrycznej chłodni (Seria
2), energii obliczonej dla układu bez wsadu (Seria 3) i temperatury otoczenia*10 (Seria 1) dla
kwietnia 2014 roku

68
 Wyższe wartości zmierzonej mocy w stosunku do obliczonej w tym teście, wynikają z
kilku czynników. Po pierwsze obliczenia dotyczą samego obiektu uwzględniając dane
projektowe. Nie jest dostępny projekt powykonawczy, który uwiarygodniłby przyjęte dane
wyjściowe. Po drugie na wstępnym etapie testów nie uwzględniono wsadu znajdującego się w
komorze chłodniczej. Po trzecie nie uwzględniono również w obliczeniach dodatkowych
źródeł energii, których zużycie energii mogło by być niezależne od temperatury otoczenia.
Możliwość istnienia takich źródeł energii, których działanie jest niezależne od temperatury,
sugeruje fakt, że w niektórych przedziałach czasowych zużycie energii zmniejszało wartości
wynikające z mocy znamionowych agregatów chłodniczych.

69
7.4 Analiza wyników obliczeń zapotrzebowania mocy instalacji utrzymania klimatu
w chłodni do przechowywania żywności z uwzględnieniem przechowywanego
wsadu

Następny etap sprawdzenia możliwości symulacji działania chłodni za pomocą

opracowanego programu w warunkach rzeczywistych, było uwzględnienie ładunku i jego
ciepła oddychania oraz pogorszenie właściwości cieplnych budynku w stosunku do wartości
projektowych.
Wykonano szereg testów obliczając programem symulacyjnym przebiegi miesięcznego
zużycia energii przez chłodnie i porównano je z rzeczywistym zużyciem energii przez
rzeczywisty obiekt użyty do porównań. Ponieważ brak było dokładnych informacji o
wielkości wsadu (kapusta), terminów za i wyładunku komory chłodniczej, do obliczeń
przyjmowano przybliżone wartości tych wielkości oraz orientacyjne czasy załadunku i
rozbioru wsadu.
Wyniki poszczególnych symulacji dla różnych miesięcznych przedziałów czasowych
przedstawiono przykładowo na Rys. 7.4, 7.5, 7.6 i 7.7.
Zmienność zużycia energii elektrycznej przez chłodnie korespondowała ze zmianami
zewnętrznej temperatury powietrza atmosferycznego. Amplituda tych fluktuacji była znacznie
stłumiona ze względu na pojemność cieplną obiektu i wsadu oraz opór cieplny przenikania
ciepła przez ścianki chłodni.
Przebieg zmian analizowanych wielkości w kwietniu 2014 (Rys. 7.4.) wykazuje tą
ogólną tendencje z wyjątkiem przedziału od 9.04.2014 do 19.04.2014. Pomiar zużycia energii
elektrycznej w tym przedziale czasu był znacznie wyższy od obliczonego. Ze względu na
brak informacji eksploatacyjnych można założyć, że do chłodni załadowano dodatkowy wsad
(w kwietniu mało prawdopodobne) lub nastąpiły jakieś procesy egzotermiczne (np. procesy
gnilne) we wsadzie lub części wsadu, które wymusiły zwiększenie zapotrzebowania na moc
chłodniczą niezbędną do utrzymania średniej temperatury w chłodni. W pozostałych
przedziałach czasowych rozbieżności nie przekraczały 10%.
W przypadku przebiegów w marcu 2014 roku (Rys. 7.5) istnieje duża zbieżność obu
przebiegów zużycia energii elektrycznej: zmierzonego i obliczonego. Maksymalne lokalne
rozbieżności nie przekraczają 10%. Przebieg zmian zużycia energii wykazuje podobieństwo
do zmian temperatury powietrza atmosferycznego. Lokalne odchylenia od linii trendu
przypadają w tych samych przedziałach czasowych. Ze względu na długość kroku czasowego
(doba) nie obserwuje się istotnych przesunięć fazowych w przebiegach zużycia energii i

70
temperatury. Duże dobowe skoki temperatury można zauważyć w postaci lokalnych zmian
zużycia energii.
W przebiegach na wykresie styczniowym (Rys. 7.6.), obserwujemy stosunkowo płaski
przebieg zużycia energii na niskim poziomie, wiążący się z niską temperaturą powietrza
atmosferycznego. Tak jak poprzednio rozbieżność przebiegów zużycia energii zmierzonej i
obliczonej nie przekracza 10%. Wahania w przebiegu zużycia energii korespondują ze
zmianami dobowych zmian temperatury powietrza atmosferycznego. Generalnie obserwuje
się dobrą zgodność obliczonego przebiegu dobowego zużycia energii z wartościami
zmierzonymi.
Największą zmienność trendu zmian zużycia energii elektrycznej zasilającej chłodnie
zaobserwowano w listopadzie 2013 (Rys. 7.7.). W pierwszych dniach listopada (6 listopada)
obserwujemy duże zużycie energii zasilającej chłodnie i jej stopniowe zmniejszanie przez
ok.14 dni. Następnie zużycie energii się stabilizuje na poziomie ok. 150 kWh/dobę. Można
przyjąć, że taki charakter przebiegu wynika z załadunku chłodni wsadem (kapusta) w związku
z czym przy obliczeniach uwzględniono pojemność cieplną wsadu, który należy schłodzić do
temperatury przechowywania i przybliżone ciepło „oddychania”. Obliczony przy tych
założeniach przebieg zużycia energii jest bardzo podobny do zmierzonego. Jedynie pod
koniec miesiąca, tj. po około 20 dniach składowania, obliczenia były wyższe średnio o około
15%. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że założone wartości właściwości wsadu różniły się
od rzeczywistych. Niestety różnice pomiędzy rzeczywistymi wskaźnikami
charakteryzującymi materiały konstrukcyjne chłodni i przechowywanego wsadu, a
przyjmowanymi do obliczeń są nieuniknione i decydują o dokładności obliczeń niezależnie
od innych uproszczeń. Tak jak poprzednio fluktuacje zmierzonej i obliczonej linii trendu
zużycia energii są efektem zmian temperatury powietrza atmosferycznego otaczającego
chłodnie.
W świetle powyższych analiz przebiegów: zmierzonego dobowego zużycia energii
przez chłodnie i obliczonych programem wykorzystującym uogólnione równanie bilansu
energii chłodni do przechowywania żywności należy uznać, że opracowany program
obliczeniowy Chłodnia 1 dobrze opisuje zapotrzebowanie na moc chłodniczą chłodni do
przechowywania żywności. Wykazano możliwość przewidywania zużycia energii do
schładzania i przechowywania produktów spożywczych w chłodniach z wystarczającą, z
praktycznego punktu widzenia, dokładnością.

71
 kwiecień 2014

300

250
Q [kWh/doba], t ot [oC]

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.4. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię elektryczą chłodni (Seria 2),
energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury otoczenia * 10 (Seria 1) dla kwietnia
2014 roku

72
 marzec 2014

250

200
Q [kWh/doba], t ot [oC]

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.5. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię elektryczną chłodni (Seria 2),
energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury otoczenia * 10 (Seria 1) dla marca
2014 roku

73
 styczeń 2014

250

200
Q [kWh/doba], t ot [oC]

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
-50
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.6. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię elektryczną chłodni (Seria 2),
energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury otoczenia * 10 (Seria 1) dla stycznia
2014 roku

74
 listopad 2013

400

350

300
Q [kWh/doba ], t ot [oC]

250

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.7. Zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię elektryczną chłodni (Seria 2),
energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury otoczenia * 10 (Seria 1) dla listopada
2013 roku

75
7.5 Uporządkowane zmiany zapotrzebowania na energię chłodniczą do utrzymania
temperatury w chłodni

W celu oceny zakresu obciążenia instalacji chłodniczej, zmierzone i obliczone

zapotrzebowanie na energię do chłodzenia komory chłodni, wyniki badań przedstawiono w
postaci uporządkowanych zmian zapotrzebowania energii w miesięcznych przedziałach na
Rys. 7.8, 7.9, 7.10 i 7.11. Na rysunkach tych przedstawiono również uporządkowane zmiany
temperatury otoczenia w tych samych przedziałach czasowych.
Na Rys. 7.8 widzimy, że w ciągu kilku dni instalacja musi pracować z maksymalną
mocą, a następnie przez prawie pół miesiąca na połowie obciążenia maksymalnego.
Obciążenie układu chłodniczego w styczniu spada i jest bardzo wyrównane w ciągu
całego miesiąca, co pokazuje wykres na Rys. 7.9. Obciążenie to jest około trzykrotnie niższe
niż poziom największego zapotrzebowania w listopadzie. Minimalne zużycie energii
występuje w okresie ujemnych temperatur otoczenia.
Przedstawione wykresy uporządkowanego zapotrzebowania na energię chłodniczą,
mogą zostać wykorzystane przy analizach związanych z doborem agregatów chłodniczych.

76
 listopad 2013

400

350

300
Q [kWh/doba ], tot [oC]

250

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.8. Uporządkowane zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię

elektryczną chłodni (Seria 2), energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury
otoczenia * 10 (Seria 1) dla listopada 2013 roku

77
 styczeń 2014

250

200
Q [kWh/doba], tot [ C]

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
-50
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.9. Uporządkowane zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię

elektryczną chłodni (Seria 2), energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury
otoczenia * 10 (Seria 1) dla stycznia 2014 roku

78
 marzec 2014

250

200
Q [kWh/doba], tot [ C]

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.10. Uporządkowane zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię

elektryczną chłodni (Seria 2), energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury
otoczenia * 10 (Seria 1) dla marca 2014 roku

79
 kwiecień 2014

300

250
Q [kWh/doba], tot [ C]

200

150

100

50

0
0 5 10 15 20 25 30 35
dni miesiąca

Serie1 Serie2 Serie3

Rys 7.11. Uporządkowane zmiany zmierzonego dobowego zapotrzebowania na energię

elektryczną chłodni (Seria 2), energii obliczonej dla układu z wsadem (Seria 3) i temperatury
otoczenia * 10 (Seria 1) dla kwietnia 2014 roku

80
 Do analizy relacji pomiędzy zapotrzebowaniem na energię chłodniczą, a temperaturą
zewnętrzną powietrza otaczającego chłodnię, można również wykorzystać kołowe,
uporządkowane wykresy zużycia energii w zależności od temperatury. Wykresy takie
zbudowane metodą Szumana (opisana w pracy [49]) dla układów energetycznych
przedstawiono dla analizowanej chłodni na Rys. 7.12 - 7.15.
Kołowe wykresy uporządkowanego zużycia energii chłodniczej przez chłodnię w
zależności od temperatury zewnętrznej opracowano dla listopada 2013 (Rys. 7.12), stycznia
2014 (Rys. 7.13), marca 2014 (Rys. 7.14) i kwietnia 2014 (Rys.7.15).
Przedstawione na tych wykresach przebiegi Qt / Qt,max = f (tz), wykazują złożony
charakter. Dla stycznia charakteryzującego się niewielką zmiennością zużycia energii
chłodniczej i dużą liniowością uporządkowanej zmienności temperatury zewnętrznej.
Charakterystyka Qt / Qt,max = f (tz) wykazuje monotoniczny charakter zmian (Rys. 7.13).
W pozostałych analizowanych miesiącach charakterystyka Qt / Qt,max = f (tz) wykazuje
znaczną nierównomierność wynikającą ze zjawisk występujących w czasie eksploatacji
chłodni. Załadunek wsadu do chłodni w listopadzie. Częściowy rozładunek w marcu i
kwietniu. Ponadto w kwietniu pojawiło się dodatkowe zapotrzebowanie na energię chłodniczą
wynikającą prawdopodobnie z pojawiających się procesów biochemicznej degradacji wsadu
pod koniec czasu składowania ładunku (np. gnicie kapusty).

81
8 OCENA WPŁYWU UKŁADÓW NAWIEWU POWIETRZA DO KOMORY
CHŁODNICZEJ NA MOŻLIWOŚĆ UTRZYMANIA RÓWNOMIERNEGO
ROZKŁADU TEMPERATURY POWIETRZA

Przyjmowaną do obliczeń bilansowych temperaturę powietrza we wnętrzu komory

chłodniczej należy traktować jako temperaturę średnią w całej objętości komory. Niestety
rzeczywisty rozkład temperatury w komorze, może w sposób znaczący różnić się od tego
założenia. W rezultacie pomimo spełnienia warunków bilansowych, klimat (temperatura,
wilgotność) w komorze może być na tyle lokalnie zróżnicowany, że przechowywane
produkty mogą ulegać degradacji. W związku z tym układy nawiewu i przewietrzania
powinny być tak zlokalizowane, aby zapewnić małe zróżnicowanie temperatury w obrębie
komory.
Wpływ sposobu dystrybucji powietrza na przewietrzanie komory można ilustrować przy
wykorzystaniu programów komputerowych do symulacji przepływów. Przykłady takich
symulacji wykonanych programem FEMLAB przedstawiono na Rys. 8.1 – 8.4.
Pakiet programów multiphisics FEMLAB umożliwia rozwiązywanie wielu zagadnień
związanych z przepływem płynów, ciepła, prądu i procesów występujących w inżynierii
chemicznej.
Prezentowane wyniki uzyskano przy użyciu modułu obliczania przepływu płynu w
warunkach stacjonarnych, wykorzystującego równanie Naviera-Stokesa i równanie ciągłości
przepływu dla płynu nieściśliwego w następującej postaci:

2
( U/ ) - U + (U U) + p = F (8.1)
U=0 (8.2)
gdzie:
U – prędkość,
p – ciśnienie,
F – siła masowa,
- gęstość,
- czas
- lepkość dynamiczna

W pierwszym przypadku, przedstawionym na Rys. 8.1, zwizualizowano za pomocą

linii prądu nawiew realizowany z jednej ściany w sposób zbliżony do geometrii komory
chłodni przedstawionej na Rys. 6.1. Obserwujemy generowanie się dwóch pętli cyrkulacji
powietrza w pomieszczeniu. Pierwszy, aktywny w którym następuje wymiana powietrza i

86
utrzymania temperatury. Drugi w tylnej części pomieszczenia ma charakter stagnacyjny. W
związku z tym należy się liczyć ze wzrostem temperatury w tej przestrzeni. Niestety jest to
często występujący przypadek przy przewietrzaniu przestrzeni o przekroju prostokątnym
(znacznie odbiegającym od kwadratu). Tak przewietrzana komora pomimo wprowadzenia
obliczonej mocy chłodniczej nie będzie spełniała wymagań użytkowych. W takich
przypadkach użytkownicy zaobserwują zapewne degradacje produktów przechowywanych w
pewnych, słabo przewietrzanych przestrzeniach i czasami zareagują poprzez wprowadzanie
doraźnych modyfikacji przewietrzania komory (dodatkowe wentylatory cyrkulacyjne, zmiana
rozmieszczenia wsadu itp.).
Wstawienie do przestrzeni modelowej komory chłodni ładunku w postaci jednego
kontenera (Rys. 8.2.) i dwóch kontenerów (Rys. 8.3.) przyczynia się do dalszego ograniczenia
skuteczności przewietrzania komory, a to prowadzi do znacznego przestrzennego
zróżnicowania temperatury w chłodni.
Z przedstawionych na Rys. 8.2 i 8.3 symulacji wynika, że stworzenie szczeliny pod
kontenerem poprawia przewietrzanie komory i jest korzystne z punktu widzenia
wyrównywania temperatury w obiekcie.
Wyrównanie przewietrzania komory znakomicie poprawia instalacja dodatkowego
wentylatora, który ogranicza strefy stagnacji w drugiej części komory jak to przedstawiono na
Rys. 8.4. porównując obieg powietrza w komorze z dodatkowym wentylatorem i bez. Takie
działania poprawiające wyrównanie temperatury w przestrzeni komory chłodni są często
podejmowane doraźnie, przez kierowników chłodni, intuicyjnie, bez żadnych obliczeń
symulacyjnych optymalizujących rozmieszczenie wentylatorów obiegowych w komorze.
Przedstawione symulacje numeryczne przepływu powietrza w komorze wskazują na
bardzo ważną rolę systemu przewietrzania komory chłodni. System ten powinien być
wielopunktowy, odpowiednio skonfigurowany, tak aby zapewnić wyrównanie temperatury w
komorze do wartości zbliżonej do wartości średniej temperatury przyjmowanej do obliczeń
bilansowych.
Wydaje się, że symulacja obiegu powietrza w komorze chłodni powinna być
obowiązkowym uzupełnieniem obliczeń bilansowych w celu jej energetycznej optymalizacji.
Poprawny rozkład temperatur w komorze chłodni, warunkuje bowiem poprawność obliczeń
bilansowych chłodni.
Średnia temperatura w komorze jest bowiem istotnym parametrem do obliczeń
bilansowych, a jej dotrzymanie (we wszystkich punktach chłodni) jest warunkiem
prawidłowej realizacji procesu przechowywania produktów spożywczych.

87
 W praktyce, brak dostatecznej świadomości co do możliwości wystąpienia dużego
zróżnicowania temperatur w komorze chłodni, może prowadzić do znacznych strat w
przechowywanym ładunku. Straty te dotyczą zarówno ilości jak i jakości produktów na
wyjściu. Strat wynikających z niewłaściwego rozprowadzenia i rozdziału atmosfery
chłodzącej wsad nie można zrekompensować zwiększoną mocą chłodniczą, bo to
spowodować może przechłodzenie niektórych stref komory, a duże zróżnicowanie temperatur
w komorze pozostanie. Ten problem, po odpowiednich badaniach symulacyjnych i pomiarach
rozkładu temperatur można rozwiązać, a uzyskane rozwiązania wdrożyć za pomocą
odpowiednich instrukcji odnośnie sposobu i gęstości załadunku komory.
Zazwyczaj sposoby załadunku komór wykazują daleko idące zróżnicowanie, od
racjonalnego rozmieszczenia wsadu dającego szanse na wyrównanie temperatur w otoczeniu
wsadu (Rys. 8.5.) do „szczelnego” obłożenia ścian, powodującego zróżnicowanie temperatury
wsadu (Rys. 8.6.). W drugim przypadku przewietrzanie jest realizowane w sposób
przypadkowy i wynika jedynie z zabezpieczenia dróg transportowych w obrębie chłodni.
Czasami obserwuje się (Rys. 8.7.) bardzo zagęszczone rozmieszczenie przechowywanych
produktów w sposób utrudniający transport, a więc i równomierne przewietrzanie wsadu

Rys. 8.1. Numeryczna symulacja przepływu powietrza w komorze chłodniczej

88
Rys. 8.2. Numeryczna symulacja przepływu powietrza w komorze chłodniczej załadowanej jednym
kontenerem

Rys. 8.3. Numeryczna symulacja przepływu powietrza w komorze chłodniczej załadowanej dwoma
kontenerami

89
 a)

b)

Rys. 8.4. Porównanie wyników numerycznej symulacji przepływu w pustej komorze a) i w komorze z
dodatkowym wentylatorem wymuszającym przepływ w drugiej części komory b)

90
Rys. 8.5. Rozmieszczenie przechowywanych produktów w sposób umożliwiający dość równomierne
przewietrzanie wsadu zapewniające małe zróżnicowanie temperatury

91
Rys. 8.6. Rozmieszczenie przechowywanych produktów wzdłuż ściany w sposób utrudniający
równomierne przewietrzanie wsadu

92
Rys. 8.7. Zagęszczone rozmieszczenie przechowywanych produktów w sposób utrudniający
równomierne przewietrzanie wsadu

93
 WNIOSKI

Uogólnione bilanse energii i masy wody mogą stanowić podstawę obliczeń

symulujących pracę instalacji chłodniczej w zmiennych warunkach po wykorzystaniu równań
szczegółowych określających bilanse poszczególnych modułów w zależności od wielkości
instalacji. W wyniku obliczeń można dobrać typ i wielkość elementów instalacji do obróbki
powietrza, w celu kształtowania założonej wartości temperatury i wilgotności, przy
zmiennych warunkach atmosferycznych.

Przedstawiony bilans energii komory chłodniczej, stanowić może podstawę do

stworzenia uniwersalnej procedury symulacji pracy chłodni w zmiennych warunkach
atmosferycznych i stopnia załadunku komory chłodniczej. Bilans uwzględnia wszystkie
istotne źródła ciepła w komorze chłodniczej. W oparciu o ten bilans można dokonać obliczeń
systemu utrzymania klimatu w komorze chłodniczej spełniającego wymagania technologiczne
odnośnie warunków przechowywania określonych produktów żywnościowych przy
zmiennych warunkach zewnętrznych. Przedstawienie wyników symulacji w postaci wykresu
skumulowanej w czasie mocy chłodniczej może ułatwić dobór ilości i mocy agregatów
chłodniczych. Dzięki temu istnieje szansa ograniczenia kosztów inwestycyjnych i
eksploatacyjnych przy zachowaniu oczekiwanych warunków klimatycznych w komorze
chłodniczej do przechowywania produktów spożywczych.
Opracowany program i wykonane obliczenia symulacyjne potwierdziły słuszność
postawionej hipotezy.
Wyniki obliczeń korespondowały do zmierzonych przebiegów wykresów zużycia
energii w analizowanej chłodni do przechowywania kapusty.
Wykazano, że obliczenia w porównaniu z pomiarami, mogą zarejestrować przypadki
pojawienia się dodatkowego źródła ciepła wynikającego z niepożądanych procesów
biochemicznych powodujących degradacje przechowywanych produktów.
Symulacje przewietrzania komór wskazują na istotną rolę cyrkulacji powietrza
chłodzącego w komorze chłodniczej dla zachowania wyrównanego pola temperatury w
komorze. Jest to niezwykle istotny czynnik decydujący o prawidłowym funkcjonowaniu
chłodni. Założenie wyłącznie określonej temperatury w komorze, niezbędnej do obliczeń
bilansowych nie jest wystarczające, istotnym jest również zapewnienie jej równomiernego
rozkładu w całej przestrzeni. To założenie trzeba zrealizować przy pomocy odpowiedniego
systemu nawiewu i cyrkulacji powietrza. Jak widać na przykładowych fotografiach komór ten
aspekt nie jest realizowany w praktyce i zapewne niedoceniany przez projektantów.

94
 Należy podkreślić, że istotnym parametrem decydującym o zapotrzebowaniu na moc
chłodniczą jest założenie odnośnie utrzymania określonej, średniej temperatury powietrza w
obrębie całej przestrzeni komory. Możliwość spełnienia tego warunku dla przyjętej
konfiguracji przewietrzania komory powinna być weryfikowana obliczeniami cieplno-
przepływowymi ruchu powietrza w komorze. Zaprezentowane, przykładowe symulacje
przepływu powietrza w komorze wskazują na możliwość wystąpienia znacznych nie
izotermiczności. Część komory może być nie przewietrzana. Cyrkulacja powietrza w
komorze pustej jak i załadowanej nieprzepuszczalnymi kontenerami (dla uproszczenia
warunków brzegowych) wskazuje, że jest to bardzo złożone zagadnienie wymagające
wielowariantowych obliczeń. Obliczenia tego elementu (cyrkulacji powietrza w komorze)
powinny być podstawą opracowania instrukcji ładowania chłodni (przewiewność pojemników
i odstępy pomiędzy nimi, wysokość załadunku, korytarze itp.).
Wyniki przeprowadzonych badań i analiz wskazują na zasadność dalszych prac
badawczych mających na celu zwiększenie adekwatności obliczeń symulacyjnych do
rzeczywistych warunków eksploatacyjnych.
Ważnym czynnikiem jest ocena wpływu różnic pomiędzy prognozami zmian
temperatury zewnętrznej zakładanymi na etapie projektowania, a rzeczywistymi zmianami
temperatury występującymi w czasie eksploatacji chłodni. Przeprowadzone porównania
wykazały znaczne różnice temperatur powietrza atmosferycznego w różnych latach, co ma
wpływ na pracę chłodni. Ten aspekt wymaga głębszych analiz na etapie obliczeń
projektowych w aspekcie kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych.
W celu lepszej oceny skuteczności symulacji zapotrzebowania na moc chłodniczą
wskazane byłoby porównanie obliczeń z pomiarem zapotrzebowania na moc chłodniczą w
krótszych przedziałach czasu. Porównanie jedynie z dostępnymi pomiarami dobowego
zużycia energii elektrycznej na obsługę chłodni jest obarczone niepewnością co do mocy
odbiorników energii elektrycznej, które nie są bezpośrednio wykorzystywane do utrzymania
temperatury we wnętrzu komory (np. oświetlenie wewnętrzne).
Zagadnieniem, które ewentualnie należałoby przetestować, jest ocena czy stałe czasowe
analizowanych procesów cieplnych są na tyle małe, że quasistatyczne obliczenia z jedno
godzinnym krokiem czasowym są wystarczająco dokładne i wyniki obliczeń mocy
chłodniczej nadążają za zmianami temperatury otoczenia i przechowywanego ładunku.
.

95
LITERATURA

[1] Red. Gazinski B.: Urządzenia chłodnicze i przepisy prawne, Systherm Technik 2010

[2] Red. Zwierzycki W., Bieńczak K.: Pojazdy chłodnicze w transporcie żywności,
Systherm Serwis 2006

[3] Red. Koczyk H.: Ogrzewnictwo praktyczne ( projektowanie, montaż, certyfikacja

energetyczna, eksploatacja), Systherm Serwis 2005

[4] Bogusławska Ż. : General energy balance of cold store buildings for food products,
Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, Poznań, 2012, vol.57,
pp 18-20

[5] Bieńczak K.: Modelowanie warunków termicznych chłodniczego przewozu żywności,

Politechnika Poznańska, Rozprawa nr 434, Poznań 2009

[6] Górecka-Orzechowska J., Wachowicz E.: Proposed modernization of microclimate

steering system in the fruit store (in polish), Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna, pp 13-
15, 5, 2011

[7] Red. Gazinski B.: Cooling systems and law regulations (in polish), Systherm Technik,
Poznań 2010

[8] Basińska K.: Measurements of environmental air temperature in 2006 year period (in
polish), Institute of Environmental Engineering, Poznań University of Technology, Report
2007

[10] Red. Bieńczak K.: Fizyczne podstawy diagnostyki układów termoizolacyjnych do

transportu żywności, Wyd. Instytutu Technologii Eksploatacji, Poznań 2004

[11] Czapp M., Charun H., Bohdal T.: Wielostopniowe sprężarkowe urządzenia chłodnicze,
Wyd. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 1997

[12] Bohdal T., Charun H., Czapp M.: Urządzenia chłodnicze sprężarkowe, parowe, WNT,
Warszawa 2003

[13] Barczak W.: Ocena energetyczna zmodyfikowanego procesu przechowywania kapusty

Praca dyplomowa, PP, WMRIT Poznań, 2014

96
[14] Program VRV Pro 2.30; Daikin Software Informer, www.daikin.pl

[15] Program HAP45; materiały szkoleniowe firmy CARRIER

[16] Szolc T.: Chłodnictwo, WSziP, Warszawa 1990

[17] Czap M., Charun H.: Bilans cieplny pomieszczeń chłodni, Wyd. Uczelniane WSI w
Koszalinie, Koszalin 1995

[18] Maace-Eckert, Pohlmann: Taschenbuch der Kaltetechnik, Verlag C.F. Muller, Karlsuhe
1978

[19] Kłos Z., :Karwat M., Dubicki B.: Chłodnictwo . Cz. 1. Dane podstawowe. Poradnik
projektanta przemysłowego, „Bistyp”, Warszawa 1979

[20] Szolc T.: Projektowanie i budowa chłodni, PWSz, Warszawa 1966

[21] Jedynak T.: Mechanizacja prac w magazynach owoców i warzyw, CRS, Warszawa 1970

[22] Janna William S.: Engineering Heat Transfer, 3rd ed., CRC Press, London 2009

[23] Wiśniewski St., Wiśniewski T.S.: Wymiana ciepła, WNT, Warszawa 2000

[24] PN-EN ISO 6946:1999, Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i
współczynniki przenikania ciepła. Metoda obliczeń.

[25] Instrukcja ITB 342/96; Uproszczony sposób obliczania sezonowego zapotrzebowania na

ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych, Warszawa 1996

[26] Eckert E.R.G., Drake M.: Analysis of heat and mass transfer, McGraw Hill, New York
1972

[27] Beahr H.D., Stephan K.; Heat and Mass Transfer, 2en Edition, Springer – Verlag, Berlin
New York 2006

[28] Bennet C.O., Myers J.E.: Przenoszenie pędu, ciepła i masy, WNT, Warszawa 1962

[29] Wiśniewski St.: Wymiana ciepła, PWN, Warszawa 1988

[30] Staniszewski B.: Wymiana ciepła, PWN, Warszawa 1963

97
[31] Incropera F.P. at all: Fundamentals of Heat and Mass Transfer, John Wiley & Sons,
Inc., Printet in USA 2002

[32] Bejan A.: Convection Heat Transfer, Wiley, New York 1984

[33] Yunus A. Cengel: Heat and Mass Transfer, 3th Edition, Mc Graw Hill, New York 2006

[34] Hewitt G.F.,Shires G.L., Bott T.R.: Process Heat Transfer, CRC Press Inc., London 1994

[35] Słomka A.: Wentylacja I klimatyzacja pomieszczeń pracy, Biblioteczka Ośrodka

Szkolenia PIP, Wrocław 2007

[36] Bergamann T.L., Livine A.S., Incropera F.P., Dewitt D.P.: Fundamentals of Heat and
Mass Transfer, 7th Edition, John Wiley & Sons, Inc., Printet in USA 2011

[37] Zalewski W.: Systemy i urządzenia chłodnicze, Wydawnictwo PK, Kraków 2010

[38] Bogusz M. : Techniki przechowywania owoców i warzyw, Chłodnictwo 6, 1998

[39] Cammerer J.S.: Izolacje ciepłochronne w przemyśle, Arkady, Warszawa 1967

[40] Florek R. , Pawlus J.: Podłogi w obiektach chłodniczych – podłoża betonowe pod
posadzki żywiczne, Chłodnictwo & klimatyzacja 9 (2006)

[41] Gaziński B. , Krzyżaniak G. i in.: Technika chłodnicza dla praktyków. Przechowalnictwo

i transport, Wyd. Systherm Serwis, Poznań 2003

[42] Gutkowski K.: Chłodnictwo. Wybrane zagadnienia obliczeniowe, WNT, Warszawa 1972

[43] Jastrzębski W.: Technologia chłodnicza żywności, WSziP, Warszawa 1991

[44] Jones W.P.: Klimatyzacja, Arkady, Warszawa 1981

[45] Leszczyński H.: Aparatura i urządzenia chłodnicze WSziP, Warszawa 1990

[46] Malicki M.: Wentylacja i klimatyzacja, PWN, Warszawa 1974

[47] Recknagel H, Sprenger E, HonmannW, Schramek E.R.: Ogrzewanie I klimatyzacja,

Poradnik EWFE, Gdańsk 1994

[48] Szolc T. : Chłodnictwo, WSziP, Warszawa 1990

98
[49] Charun H.: Podstawy gospodarki energetycznej w zarysie, Tom 1, Wyd. Uczelniane
Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2014

99
ZAŁACZNIKI

100
Tablica 4.1. Przykładowe wartości właściwości fizycznych materiałów, wyrobów i
komponentów stosowanych przy budowie chłodni (wg. [3])

Współczynnik Ciepło
przewodzenia
Gęstość ciepła, właściwe Współczynnik
w stanie przepuszczania
Nazwa materiału suchym W/(m K) w stanie pary wodnej
(średnia)
3 -4
kg/m warunki warunki suchym 10 g/(m h Pa)
średnio-
wilgotne wilgotne kJ/(kg K)

1 2 3 4 5 6

Asfalty

Asfalt ponaftowy 1050 0,17 0,17 0,92 0,075

Asfaltobeton 2100 1,00 1,00 0,92 7,500

Beton i przegrody z betonu

Żelbet 2500 1,70 1,80 0,84 30

2400 1,70 1,80 0,84 30

Beton zwykły z kruszywa
2200 1,30 1,50 0,84 45
kamiennego
1900 1,00 1,10 0,84 75

1600 0,72 0,80 0,84 150

Beton z kruszywa wapiennego
1200 0,50 0,60 0,84 260

1800 0,70 0,80 0,84 65

Beton z żużla pumeksowego lub
1400 0,50 0,58 0,84 180
granulowanego
1000 0,33 0,40 0,84 300

1600 0,90 1,00 0,84 80

1400 0,72 0,80 0,84 150

Beton z kruszywa keramzytowego
1200 0,54 0,60 0,84 225

1000 0,39 0,43 0,84 300

800 0,38 0,44 0,84 150

Mur z betonu komórkowego na
zaprawie cementowo-wapiennej, ze 700 0,35 0,40 0,84 225
spoinami o grubości nie większej niż 600 0,30 0,35 0,84 225
1,5 cm
500 0,25 0,30 0,84 226

800 0,29 0,35 0,84 150

Mur z betonu komórkowego na
cienkowarstwowej zaprawie klejącej 600 0,21 0,25 0,84 225
lub na zaprawie o przewodności
cieplnej równej przewodności 500 0,17 0,21 0,84 260
cieplnej betonu komórkowego
400 0,14 0,17 0,84 300

101
Wiórobeton i wiórotrocinobeton 1000 0,30 0,35 1,46 225

800 0,22 0,25 1,46 260

600 0,17 0,20 1,46 375

500 0,15 0,18 1,46 450

Sosna i świerk – w poprzek włókien 550 0,16 0,20 2,51 60

– wzdłuż włókien 0,30 0,35 2,51 320

Drewno i materiały drewnopochodne

Sklejka 600 0,16 0,20 2,51 20

Płyty pilśniowe porowate 300 0,06 0,07 2,51 180

Płyty pilśniowe twarde 1000 0,18 0,21 2,51 20

Wyroby gipsowe zabezpieczone przed zawilgoceniem

Płyty i bloki z gipsu 1000 0,35 0,40 0,84 105

900 0,30 0,35 0,84 110

Gipsobeton piaskowy 1300 0,52 0,62 0,84 135

Gazogips 500 0,19 0,28 0,84 375

Płyty gipsowo-kartonowe 1000 0,23 0,29 1,00 75

Jastrych gipsowy z piaskiem 1900 1,20 1,30 0,84 –

Kamienie naturalne

Marmur, granit 2800 3,50 3,70 0,92 7,5

Piaskowiec 2400 2,20 2,40 0,92 38

Wapień zwarty 2000 1,15 1,40 0,92 –

Wapień porowaty 1700 0,92 1,15 0,92 –

1400 0,64 0,76 0,92 –

Mur z cegły (na zaprawie cementowo-wapiennej, przy grubości spoin do 1,5 cm)

Mur z cegły ceramicznej pełnej 1800 0,77 0,91 0,88 105

Mur z cegły dziurawki 1400 0,62 0,70 0,88 135

Mur z cegły kratówki 1300 0,56 0,62 0,88 150

Mur z cegły silikatowej pełnej 1900 1,00 1,10 0,88 105

Mur z cegły klinkierowej 1900 1,05 1,15 0,88 135

Materiały termoizolacyjne

Płyty korkowe ekspandowane 150 0,045 0,050 2,06 75

Płyty korkowe asfaltowane 250 0,070 0,075 1,38 60

Płyty ze słomy 300 0,080 0,10 1,46 480

Płyty z trzciny 250 0,070 0,10 1,46 34

102
Płyty z paździerzy lnianych na 700 0,130 0,15 1,46 34
lepiszczu syntetycznym
500 0,100 0,12 1,46 60

300 0,075 0,09 1,46 110

1 2 3 4 5 6
Płyty wiórkowo-cementowe 600 0,15 0,19 2,09 –

450 0,14 0,16 2,09 375

Płyty wiórowe na lepiszczu 700 0,13 0,15 2,09 34

syntetycznym 300 0,07 0,09 2,09 150

Szkło piankowe białe 300 0,12 0,13 0,84 22

Szkło piankowe czarne 180 0,07 0,07 0,84 15

Maty z włókna szklanego 60-100 0,045 0,05 0,84 600

Wełna mineralna granulowana 40-80 0,050 0,05 0,75 480

Filce, maty i płyty z wełny mineralnej 40-80 0,045 0,045 0,75 480

100-160 0,042 0,042 0,75 480

Styropian 12 0,043 0,043 1,46 12

15-40 0,042 0,042 1,46 12

Pianka poliuretanowa

– w szczelnej osłonie 30-50 0,025 0,025 1,46 –

– w pozostałych przypadkach 30-50 0,035 0,040 1,46 –

Włóknina syntetyczna 50-150 0,045 0,050 1,46 –

300 0,075 0,080 1,46 –

Tynki

Tynk lub gładź cementowa 2000 1,00 1,10 0,84 45

Tynk wapienny 1700 0,70 0,80 0,84 75

Zasypki

Żużel wielkopiecowy granulowany, 900 0,26 0,29 0,75 375

keramzyt
700 0,20 0,24 0,75 375

500 0,16 0,19 0,75 375

Proszek hydrofobowy 1000 0,28 0,33 0,75 375

Trociny drzewne luzem 250 0,09 0,12 2,51 375

Wióry drzewne ubijane 300 0,09 0,12 2,51 450

Wióry drzewne luzem 150 0,07 0,08 2,50 600

Mączka torfowa 200 0,09 0,12 1,67 260

Śrut gumowy 300 0,09 0,10 1,26 300

Wybrane materiały różne

Filc izolacyjny 300 0,06 0,08 1,67 –

103
 Wojłok 500 0,12 0,15 1,67 –

Płyty okładzinowe ceramiczne,

terakota 2000 1,05 1,05 0,92 –

Wykładzina podłogowa PCW 1300 0,20 0,20 1,26 –

Tektura 900 0,14 0,17 1,46 –

Papa (asfaltowa) 1000 0,18 0,18 1,46 –

Papier 1000 0,25 0,30 1,46 –

Szkło okienne 2500 0,80 0,80 0,84 –

Szkło zbrojone 2700 1,15 1,15 0,80 –

Szkło organiczne (pleksiglas) 1200 0,19 0,19 1,26 –

Guma w płytach 1200 0,20 0,20 1,26 –

1 2 3 4 5 6
Piasek średni 1650 0,40 0,40 0,84 –

Żwir 1800 0,90 0,90 0,84 –

Grunt roślinny 1800 0,90 0,90 1,26 –

Stopy aluminium 2700 200,00 200,00 0,87 –

Miedź 8800 370,00 370,00 0,38 –

Stal budowlana 7800 58,00 58,00 0,44 –

Żeliwo 7200 50,00 50,00 0,44 –

Tablica 4.2. Współczynnik przewodzenia ciepła [W/(m K)] dla muru z pustaków
ceramicznych w warunkach średnio wilgotnych (wg. [3])

Gęstość w stanie Współczynnik

Nazwa materiału suchym (średnia) przewodzenia ciepła,
[kg/m ]
3 [W/(m K)]

poniżej 800 0,30

Mur z pustaków ceramicznych poniżej 900 0,33

drążonych szczelinowych na zaprawie
poniżej 1000 0,36
cementowo-wapiennej lub
ciepłochronnej poniżej 1110 0,40

poniżej 1200 0,45

104
Załącznik 2. Parametry powietrza zewnętrznego w Poznaniu styczeń 1997

Parametry powietrza zewnętrznego

Dzień Ta1 p1 fa1 prędkość wiatru rozproszone bezpośrednie
Nr Godzina
roku [K] [Pa] [-] [m/s] prom. Sł prom. Sł
1 01.01.1997 0 269,85 101567 0,777 0,8 0 0
2 01.01.1997 1 269,65 101567 0,773 0,9 0 0
3 01.01.1997 2 269,55 101567 0,773 0,9 0 0
4 01.01.1997 3 269,45 101567 0,775 0,9 0 0
5 01.01.1997 4 269,25 101567 0,775 1,0 0 0
6 01.01.1997 5 269,15 101567 0,774 0,9 0 0
7 01.01.1997 6 269,05 101567 0,776 0,9 0 0
8 01.01.1997 7 269,15 101567 0,763 0,9 0 2
9 01.01.1997 8 269,15 101567 0,707 0,9 22 0
10 01.01.1997 9 269,65 101567 0,687 1,0 51 0
11 01.01.1997 10 269,95 101567 0,671 1,0 70 11
12 01.01.1997 11 270,55 101567 0,657 1,1 75 10
13 01.01.1997 12 271,05 101567 0,648 1,1 69 10
14 01.01.1997 13 271,35 101567 0,662 1,1 49 0
15 01.01.1997 14 271,55 101567 0,680 1,0 25 0
16 01.01.1997 15 271,65 101567 0,725 1,0 0 3
17 01.01.1997 16 271,45 101567 0,750 0,9 0 0
18 01.01.1997 17 271,25 101567 0,775 0,9 0 0
19 01.01.1997 18 271,05 101567 0,779 1,0 0 0
20 01.01.1997 19 270,85 101567 0,783 0,9 0 0
21 01.01.1997 20 270,65 101567 0,788 0,9 0 0
22 01.01.1997 21 270,55 101567 0,787 0,9 0 0
23 01.01.1997 22 270,55 101567 0,777 0,9 0 0
24 01.01.1997 23 270,45 101567 0,778 0,9 0 0
25 02.01.1997 0 269,85 101700 0,772 0,8 0 0
26 02.01.1997 1 269,65 101700 0,768 0,9 0 0
27 02.01.1997 2 269,55 101700 0,770 0,9 0 0
28 02.01.1997 3 269,45 101700 0,768 0,9 0 0
29 02.01.1997 4 269,25 101700 0,773 1,0 0 0
30 02.01.1997 5 269,15 101700 0,772 0,9 0 0
31 02.01.1997 6 269,05 101700 0,779 0,9 0 0
32 02.01.1997 7 269,15 101700 0,777 0,9 0 2
33 02.01.1997 8 269,15 101700 0,741 0,9 22 0
34 02.01.1997 9 269,65 101700 0,731 1,0 51 0
35 02.01.1997 10 269,95 101700 0,693 1,0 70 11
36 02.01.1997 11 270,55 101700 0,674 1,1 75 10
37 02.01.1997 12 271,05 101700 0,676 1,1 69 10
38 02.01.1997 13 271,35 101700 0,682 1,1 49 0
39 02.01.1997 14 271,55 101700 0,698 1,0 25 0
40 02.01.1997 15 271,65 101700 0,742 1,0 0 3
41 02.01.1997 16 271,45 101700 0,746 0,9 0 0
42 02.01.1997 17 271,25 101700 0,740 0,9 0 0
43 02.01.1997 18 271,05 101700 0,743 1,0 0 0
44 02.01.1997 19 270,85 101700 0,757 0,9 0 0
45 02.01.1997 20 270,65 101700 0,764 0,9 0 0
46 02.01.1997 21 270,55 101700 0,752 0,9 0 0
47 02.01.1997 22 270,55 101700 0,762 0,9 0 0
48 02.01.1997 23 270,45 101700 0,765 0,9 0 0
49 03.01.1997 0 263,25 101433 0,774 0,7 0 0
50 03.01.1997 1 263,45 101433 0,811 0,8 0 0
51 03.01.1997 2 263,45 101433 0,882 0,7 0 0
52 03.01.1997 3 263,35 101433 0,900 0,8 0 0
53 03.01.1997 4 263,35 101433 0,906 0,9 0 0
54 03.01.1997 5 263,15 101433 0,907 0,6 0 0
55 03.01.1997 6 262,55 101433 0,905 0,5 0 0
56 03.01.1997 7 262,05 101433 0,904 0,5 0 2
57 03.01.1997 8 262,15 101433 0,896 0,4 25 0
58 03.01.1997 9 262,45 101433 0,888 0,6 48 0
59 03.01.1997 10 262,85 101433 0,875 0,8 70 29

105
60 03.01.1997 11 263,45 101433 0,856 0,6 66 0
61 03.01.1997 12 265,35 101433 0,852 1,5 69 15
62 03.01.1997 13 265,55 101433 0,857 1,5 53 0
63 03.01.1997 14 265,65 101433 0,862 1,3 18 0
64 03.01.1997 15 265,55 101433 0,865 1,5 0 1
65 03.01.1997 16 265,35 101433 0,867 1,1 0 0
66 03.01.1997 17 265,25 101433 0,868 1,1 0 0
67 03.01.1997 18 265,05 101433 0,869 0,7 0 0
68 03.01.1997 19 264,85 101433 0,868 0,8 0 0
69 03.01.1997 20 265,15 101433 0,866 1,3 0 0
70 03.01.1997 21 265,05 101433 0,863 0,8 0 0
71 03.01.1997 22 265,15 101433 0,856 0,8 0 0
72 03.01.1997 23 265,15 101433 0,852 1,0 0 0
73 04.01.1997 0 265,05 100400 0,845 1,0 0 0
74 04.01.1997 1 264,85 100400 0,837 0,9 0 0
75 04.01.1997 2 264,95 100400 0,830 0,8 0 0
76 04.01.1997 3 264,85 100400 0,832 1,0 0 0
77 04.01.1997 4 264,25 100400 0,834 1,2 0 0
78 04.01.1997 5 263,65 100400 0,831 0,6 0 0
79 04.01.1997 6 262,85 100400 0,828 0,6 0 0
80 04.01.1997 7 262,45 100400 0,816 0,6 0 3
81 04.01.1997 8 262,25 100400 0,800 0,6 34 0
82 04.01.1997 9 262,55 100400 0,782 0,7 50 0
83 04.01.1997 10 263,25 100400 0,770 1,0 70 16
84 04.01.1997 11 264,35 100400 0,759 1,0 75 14
85 04.01.1997 12 265,25 100400 0,761 0,9 70 82
86 04.01.1997 13 266,15 100400 0,779 1,1 55 24
87 04.01.1997 14 266,65 100400 0,799 1,1 33 11
88 04.01.1997 15 266,65 100400 0,814 0,8 0 2
89 04.01.1997 16 265,85 100400 0,811 0,6 0 0
90 04.01.1997 17 265,35 100400 0,803 0,7 0 0
91 04.01.1997 18 265,25 100400 0,806 1,1 0 0
92 04.01.1997 19 264,75 100400 0,814 0,9 0 0
93 04.01.1997 20 263,75 100400 0,823 0,7 0 0
94 04.01.1997 21 263,25 100400 0,827 0,6 0 0
95 04.01.1997 22 262,85 100400 0,830 0,6 0 0
96 04.01.1997 23 262,35 100400 0,831 0,4 0 0
97 05.01.1997 0 261,75 100300 0,854 0,3 0 0
98 05.01.1997 1 261,95 100300 0,889 0,7 0 0
99 05.01.1997 2 262,05 100300 0,898 0,7 0 0
100 05.01.1997 3 261,85 100300 0,899 0,6 0 0
101 05.01.1997 4 262,35 100300 0,891 0,6 0 0
102 05.01.1997 5 262,65 100300 0,882 0,7 0 0
103 05.01.1997 6 262,25 100300 0,887 0,4 0 0
104 05.01.1997 7 261,65 100300 0,893 0,4 0 1
105 05.01.1997 8 262,15 100300 0,888 0,3 16 0
106 05.01.1997 9 262,35 100300 0,878 0,5 46 0
107 05.01.1997 10 262,35 100300 0,858 0,6 70 44
108 05.01.1997 11 262,55 100300 0,810 0,3 75 113
109 05.01.1997 12 264,05 100300 0,842 0,2 70 32
110 05.01.1997 13 264,85 100300 0,829 0,2 34 0
111 05.01.1997 14 265,85 100300 0,818 0,4 12 0
112 05.01.1997 15 265,75 100300 0,822 0,7 0 2
113 05.01.1997 16 265,35 100300 0,828 0,6 0 0
114 05.01.1997 17 265,65 100300 0,821 0,4 0 0
115 05.01.1997 18 265,75 100300 0,829 0,4 0 0
116 05.01.1997 19 265,95 100300 0,844 0,5 0 0
117 05.01.1997 20 266,45 100300 0,852 0,4 0 0
118 05.01.1997 21 266,55 100300 0,866 0,9 0 0
119 05.01.1997 22 266,95 100300 0,864 0,8 0 0
120 05.01.1997 23 267,15 100300 0,869 0,8 0 0
121 06.01.1997 0 267,25 101167 0,875 0,8 0 0
122 06.01.1997 1 267,25 101167 0,872 0,9 0 0
123 06.01.1997 2 267,45 101167 0,875 1,0 0 0
124 06.01.1997 3 267,65 101167 0,876 1,1 0 0
125 06.01.1997 4 267,85 101167 0,881 1,1 0 0
126 06.01.1997 5 268,05 101167 0,877 1,0 0 0
127 06.01.1997 6 267,95 101167 0,864 0,9 0 0

106
128 06.01.1997 7 269,25 101167 0,863 0,7 0 0
129 06.01.1997 8 268,85 101167 0,860 0,6 7 0
130 06.01.1997 9 268,95 101167 0,851 0,6 18 0
131 06.01.1997 10 269,25 101167 0,838 0,6 38 0
132 06.01.1997 11 269,45 101167 0,841 1,0 44 0
133 06.01.1997 12 269,85 101167 0,833 0,8 35 0
134 06.01.1997 13 269,75 101167 0,839 0,8 27 0
135 06.01.1997 14 270,15 101167 0,854 0,6 14 0
136 06.01.1997 15 270,05 101167 0,880 0,6 0 1
137 06.01.1997 16 269,95 101167 0,868 0,4 0 0
138 06.01.1997 17 269,95 101167 0,873 0,2 0 0
139 06.01.1997 18 269,95 101167 0,882 0,2 0 0
140 06.01.1997 19 269,75 101167 0,891 0,4 0 0
141 06.01.1997 20 269,75 101167 0,907 0,3 0 0
142 06.01.1997 21 269,85 101167 0,924 0,1 0 0
143 06.01.1997 22 269,75 101167 0,930 0,1 0 0
144 06.01.1997 23 269,65 101167 0,934 0,3 0 0
145 07.01.1997 0 269,75 101434 0,932 0,4 0 0
146 07.01.1997 1 269,65 101434 0,909 0,5 0 0
147 07.01.1997 2 269,45 101434 0,892 0,5 0 0
148 07.01.1997 3 269,05 101434 0,883 0,5 0 0
149 07.01.1997 4 268,95 101434 0,874 0,6 0 0
150 07.01.1997 5 268,75 101434 0,868 0,4 0 0
151 07.01.1997 6 268,65 101434 0,861 0,4 0 0
152 07.01.1997 7 268,45 101434 0,858 0,5 0 0
153 07.01.1997 8 268,25 101434 0,854 0,4 9 0
154 07.01.1997 9 268,25 101434 0,847 0,5 23 0
155 07.01.1997 10 268,45 101434 0,842 0,5 36 0
156 07.01.1997 11 268,35 101434 0,837 0,6 38 0
157 07.01.1997 12 268,15 101434 0,830 0,6 38 0
158 07.01.1997 13 268,15 101434 0,833 0,8 30 0
159 07.01.1997 14 268,15 101434 0,836 0,6 9 0
160 07.01.1997 15 268,05 101434 0,846 0,4 0 0
161 07.01.1997 16 267,85 101434 0,849 0,5 0 0
162 07.01.1997 17 267,85 101434 0,860 0,4 0 0
163 07.01.1997 18 267,75 101434 0,872 0,3 0 0
164 07.01.1997 19 267,65 101434 0,884 0,5 0 0
165 07.01.1997 20 267,25 101434 0,892 0,6 0 0
166 07.01.1997 21 266,85 101434 0,894 0,5 0 0
167 07.01.1997 22 266,75 101434 0,894 0,6 0 0
168 07.01.1997 23 266,25 101434 0,889 0,6 0 0
169 08.01.1997 0 265,65 100867 0,884 0,7 0 0
170 08.01.1997 1 265,05 100867 0,888 0,7 0 0
171 08.01.1997 2 264,45 100867 0,891 0,5 0 0
172 08.01.1997 3 264,05 100867 0,890 0,3 0 0
173 08.01.1997 4 264,05 100867 0,898 0,3 0 0
174 08.01.1997 5 264,35 100867 0,901 0,3 0 0
175 08.01.1997 6 264,45 100867 0,889 0,6 0 0
176 08.01.1997 7 264,55 100867 0,870 0,6 0 0
177 08.01.1997 8 264,65 100867 0,863 0,6 6 0
178 08.01.1997 9 264,95 100867 0,857 0,6 17 0
179 08.01.1997 10 265,25 100867 0,847 0,6 26 0
180 08.01.1997 11 265,55 100867 0,842 0,6 37 0
181 08.01.1997 12 266,05 100867 0,842 0,7 26 0
182 08.01.1997 13 266,25 100867 0,838 0,5 20 0
183 08.01.1997 14 266,45 100867 0,836 0,5 9 0
184 08.01.1997 15 266,55 100867 0,840 0,4 0 1
185 08.01.1997 16 266,65 100867 0,844 0,6 0 0
186 08.01.1997 17 266,75 100867 0,849 0,5 0 0
187 08.01.1997 18 266,85 100867 0,852 0,5 0 0
188 08.01.1997 19 266,95 100867 0,849 0,6 0 0
189 08.01.1997 20 266,95 100867 0,850 0,5 0 0
190 08.01.1997 21 266,95 100867 0,847 0,4 0 0
191 08.01.1997 22 267,05 100867 0,846 0,4 0 0
192 08.01.1997 23 267,25 100867 0,844 0,3 0 0
193 09.01.1997 0 267,05 100200 0,847 0,3 0 0
194 09.01.1997 1 267,15 100200 0,855 0,2 0 0

107
195 09.01.1997 2 267,25 100200 0,859 0,3 0 0
196 09.01.1997 3 267,25 100200 0,865 0,4 0 0
197 09.01.1997 4 267,45 100200 0,868 0,5 0 0
198 09.01.1997 5 267,75 100200 0,877 0,4 0 0
199 09.01.1997 6 267,75 100200 0,874 0,3 0 0
200 09.01.1997 7 267,75 100200 0,874 0,4 0 0
201 09.01.1997 8 267,95 100200 0,872 0,4 3 0
202 09.01.1997 9 267,85 100200 0,865 0,5 10 0
203 09.01.1997 10 267,95 100200 0,858 0,7 16 0
204 09.01.1997 11 268,15 100200 0,857 0,6 17 0
205 09.01.1997 12 268,35 100200 0,860 0,5 15 0
206 09.01.1997 13 268,65 100200 0,863 0,6 9 0
207 09.01.1997 14 268,95 100200 0,863 0,7 2 0
208 09.01.1997 15 269,05 100200 0,863 0,6 0 0
209 09.01.1997 16 269,05 100200 0,866 0,4 0 0
210 09.01.1997 17 268,95 100200 0,863 0,6 0 0
211 09.01.1997 18 269,05 100200 0,858 0,5 0 0
212 09.01.1997 19 269,15 100200 0,855 0,5 0 0
213 09.01.1997 20 269,25 100200 0,851 0,4 0 0
214 09.01.1997 21 269,25 100200 0,846 0,4 0 0
215 09.01.1997 22 269,45 100200 0,850 0,3 0 0
216 09.01.1997 23 269,45 100200 0,855 0,5 0 0
217 10.01.1997 0 269,25 101100 0,861 0,4 0 0
218 10.01.1997 1 269,15 101100 0,861 0,6 0 0
219 10.01.1997 2 269,05 101100 0,863 0,5 0 0
220 10.01.1997 3 268,85 101100 0,879 0,6 0 0
221 10.01.1997 4 268,25 101100 0,894 0,7 0 0
222 10.01.1997 5 267,15 101100 0,898 0,9 0 0
223 10.01.1997 6 267,05 101100 0,898 0,7 0 0
224 10.01.1997 7 267,75 101100 0,889 0,6 1 0
225 10.01.1997 8 267,05 101100 0,888 0,7 20 0
226 10.01.1997 9 266,85 101100 0,863 0,6 56 10
227 10.01.1997 10 267,05 101100 0,851 0,6 70 44
228 10.01.1997 11 267,75 101100 0,855 0,6 75 40
229 10.01.1997 12 267,85 101100 0,857 0,8 69 0
230 10.01.1997 13 267,75 101100 0,868 0,7 56 1
231 10.01.1997 14 267,75 101100 0,895 0,7 19 0
232 10.01.1997 15 267,65 101100 0,908 0,8 1 0
233 10.01.1997 16 267,25 101100 0,913 0,8 0 0
234 10.01.1997 17 266,95 101100 0,916 0,8 0 0
235 10.01.1997 18 266,65 101100 0,915 0,7 0 0
236 10.01.1997 19 266,65 101100 0,913 0,8 0 0
237 10.01.1997 20 266,75 101100 0,914 0,4 0 0
238 10.01.1997 21 266,65 101100 0,917 0,6 0 0
239 10.01.1997 22 266,75 101100 0,907 0,7 0 0
240 10.01.1997 23 267,05 101100 0,899 0,6 0 0
241 11.01.1997 0 267,25 101933 0,890 0,9 0 0
242 11.01.1997 1 267,45 101933 0,880 0,8 0 0
243 11.01.1997 2 267,55 101933 0,884 0,8 0 0
244 11.01.1997 3 267,55 101933 0,886 0,8 0 0
245 11.01.1997 4 267,15 101933 0,890 1,2 0 0
246 11.01.1997 5 266,65 101933 0,898 1,1 0 0
247 11.01.1997 6 266,15 101933 0,905 1,2 0 0
248 11.01.1997 7 265,45 101933 0,897 1,2 1 0
249 11.01.1997 8 265,15 101933 0,888 1,1 12 0
250 11.01.1997 9 264,85 101933 0,882 1,1 21 0
251 11.01.1997 10 264,85 101933 0,871 0,9 26 0
252 11.01.1997 11 265,25 101933 0,858 1,1 37 0
253 11.01.1997 12 265,75 101933 0,852 0,9 44 0
254 11.01.1997 13 266,25 101933 0,849 0,9 32 0
255 11.01.1997 14 266,75 101933 0,852 0,8 14 0
256 11.01.1997 15 266,95 101933 0,857 0,9 3 0
257 11.01.1997 16 267,05 101933 0,866 0,8 0 0
258 11.01.1997 17 266,95 101933 0,864 1,0 0 0
259 11.01.1997 18 266,75 101933 0,865 0,9 0 0
260 11.01.1997 19 266,65 101933 0,866 0,9 0 0
261 11.01.1997 20 266,35 101933 0,861 1,0 0 0
262 11.01.1997 21 265,85 101933 0,863 1,1 0 0

108
263 11.01.1997 22 265,65 101933 0,859 0,9 0 0
264 11.01.1997 23 265,35 101933 0,862 1,0 0 0
265 12.01.1997 0 265,35 101967 0,871 0,8 0 0
266 12.01.1997 1 265,35 101967 0,882 0,7 0 0
267 12.01.1997 2 265,35 101967 0,887 1,0 0 0
268 12.01.1997 3 265,35 101967 0,884 0,9 0 0
269 12.01.1997 4 265,25 101967 0,883 0,8 0 0
270 12.01.1997 5 265,35 101967 0,882 0,8 0 0
271 12.01.1997 6 265,55 101967 0,889 0,8 0 0
272 12.01.1997 7 265,65 101967 0,887 1,0 0 0
273 12.01.1997 8 265,65 101967 0,873 1,1 8 0
274 12.01.1997 9 265,85 101967 0,865 1,0 26 0
275 12.01.1997 10 266,05 101967 0,856 1,1 40 0
276 12.01.1997 11 266,25 101967 0,843 1,2 44 0
277 12.01.1997 12 266,75 101967 0,841 1,0 45 0
278 12.01.1997 13 267,15 101967 0,843 1,0 39 0
279 12.01.1997 14 267,55 101967 0,849 1,0 21 0
280 12.01.1997 15 267,85 101967 0,854 1,0 1 0
281 12.01.1997 16 268,05 101967 0,861 0,9 0 0
282 12.01.1997 17 268,25 101967 0,875 1,0 0 0
283 12.01.1997 18 267,95 101967 0,888 1,3 0 0
284 12.01.1997 19 267,35 101967 0,894 1,5 0 0
285 12.01.1997 20 267,05 101967 0,900 0,9 0 0
286 12.01.1997 21 266,65 101967 0,891 1,3 0 0
287 12.01.1997 22 266,45 101967 0,884 1,3 0 0
288 12.01.1997 23 266,35 101967 0,881 1,2 0 0
289 13.01.1997 0 265,85 101700 0,880 0,8 0 0
290 13.01.1997 1 265,65 101700 0,873 0,7 0 0
291 13.01.1997 2 265,75 101700 0,858 1,0 0 0
292 13.01.1997 3 265,95 101700 0,840 0,8 0 0
293 13.01.1997 4 266,15 101700 0,831 0,6 0 0
294 13.01.1997 5 266,35 101700 0,817 0,6 0 0
295 13.01.1997 6 266,65 101700 0,795 0,6 0 0
296 13.01.1997 7 267,55 101700 0,780 0,7 2 0
297 13.01.1997 8 268,75 101700 0,782 1,1 21 0
298 13.01.1997 9 269,75 101700 0,808 1,2 52 0
299 13.01.1997 10 270,25 101700 0,830 1,4 63 0
300 13.01.1997 11 270,95 101700 0,840 1,4 43 0
301 13.01.1997 12 271,55 101700 0,847 1,3 37 0
302 13.01.1997 13 272,35 101700 0,845 1,2 28 0
303 13.01.1997 14 273,15 101700 0,837 1,3 14 0
304 13.01.1997 15 273,75 101700 0,830 1,2 1 0
305 13.01.1997 16 274,25 101700 0,823 1,1 0 0
306 13.01.1997 17 274,35 101700 0,814 1,2 0 0
307 13.01.1997 18 274,55 101700 0,799 1,2 0 0
308 13.01.1997 19 274,65 101700 0,788 1,3 0 0
309 13.01.1997 20 274,65 101700 0,785 1,4 0 0
310 13.01.1997 21 274,75 101700 0,792 1,4 0 0
311 13.01.1997 22 274,85 101700 0,811 1,3 0 0
312 13.01.1997 23 274,75 101700 0,824 2,0 0 0
313 14.01.1997 0 274,15 101467 0,835 1,9 0 0
314 14.01.1997 1 273,75 101467 0,845 1,9 0 0
315 14.01.1997 2 273,55 101467 0,849 2,0 0 0
316 14.01.1997 3 273,05 101467 0,849 2,2 0 0
317 14.01.1997 4 272,75 101467 0,859 2,2 0 0
318 14.01.1997 5 272,75 101467 0,889 1,7 0 0
319 14.01.1997 6 272,95 101467 0,876 1,3 0 0
320 14.01.1997 7 273,45 101467 0,854 1,1 2 0
321 14.01.1997 8 273,95 101467 0,835 1,6 18 0
322 14.01.1997 9 274,65 101467 0,825 1,9 49 0
323 14.01.1997 10 275,15 101467 0,839 1,3 70 3
324 14.01.1997 11 275,55 101467 0,816 1,5 63 0
325 14.01.1997 12 275,95 101467 0,769 1,4 67 0
326 14.01.1997 13 276,75 101467 0,759 1,0 36 0
327 14.01.1997 14 277,45 101467 0,758 0,9 16 0
328 14.01.1997 15 277,55 101467 0,756 0,8 1 0
329 14.01.1997 16 277,45 101467 0,756 1,2 0 0
330 14.01.1997 17 277,25 101467 0,757 1,3 0 0

109
331 14.01.1997 18 277,25 101467 0,759 1,0 0 0
332 14.01.1997 19 277,25 101467 0,765 1,5 0 0
333 14.01.1997 20 277,15 101467 0,764 0,9 0 0
334 14.01.1997 21 277,25 101467 0,775 0,5 0 0
335 14.01.1997 22 277,25 101467 0,793 0,7 0 0
336 14.01.1997 23 277,05 101467 0,838 0,5 0 0
337 15.01.1997 0 275,85 101567 0,865 0,4 0 0
338 15.01.1997 1 274,15 101567 0,882 0,4 0 0
339 15.01.1997 2 273,05 101567 0,888 0,3 0 0
340 15.01.1997 3 272,55 101567 0,912 0,3 0 0
341 15.01.1997 4 272,05 101567 0,935 0,2 0 0
342 15.01.1997 5 272,15 101567 0,947 0,4 0 0
343 15.01.1997 6 272,15 101567 0,948 0,9 0 0
344 15.01.1997 7 272,45 101567 0,949 0,6 2 0
345 15.01.1997 8 272,05 101567 0,948 0,4 23 0
346 15.01.1997 9 271,55 101567 0,919 0,6 56 34
347 15.01.1997 10 272,15 101567 0,909 0,4 70 61
348 15.01.1997 11 273,45 101567 0,910 1,0 75 81
349 15.01.1997 12 274,25 101567 0,915 1,0 71 46
350 15.01.1997 13 274,65 101567 0,930 0,8 58 28
351 15.01.1997 14 274,65 101567 0,936 0,8 33 0
352 15.01.1997 15 274,05 101567 0,947 0,6 4 0
353 15.01.1997 16 273,55 101567 0,948 0,6 0 0
354 15.01.1997 17 273,05 101567 0,950 0,4 0 0
355 15.01.1997 18 272,65 101567 0,947 0,3 0 0
356 15.01.1997 19 272,35 101567 0,946 0,3 0 0
357 15.01.1997 20 271,65 101567 0,942 0,2 0 0
358 15.01.1997 21 271,35 101567 0,926 0,3 0 0
359 15.01.1997 22 271,85 101567 0,882 0,5 0 0
360 15.01.1997 23 272,15 101567 0,858 0,8 0 0
361 16.01.1997 0 271,95 101567 0,861 1,1 0 0
362 16.01.1997 1 271,55 101567 0,869 0,9 0 0
363 16.01.1997 2 271,05 101567 0,873 0,7 0 0
364 16.01.1997 3 270,75 101567 0,873 0,9 0 0
365 16.01.1997 4 270,35 101567 0,873 0,9 0 0
366 16.01.1997 5 270,05 101567 0,869 0,5 0 0
367 16.01.1997 6 269,85 101567 0,869 0,7 0 0
368 16.01.1997 7 269,75 101567 0,840 0,7 5 0
369 16.01.1997 8 269,65 101567 0,780 0,6 36 15
370 16.01.1997 9 271,15 101567 0,735 0,8 56 58
371 16.01.1997 10 272,05 101567 0,723 0,8 70 112
372 16.01.1997 11 273,65 101567 0,715 0,7 75 110
373 16.01.1997 12 274,65 101567 0,842 0,7 71 94
374 16.01.1997 13 275,15 101567 0,844 1,1 58 24
375 16.01.1997 14 275,25 101567 0,847 0,9 38 17
376 16.01.1997 15 275,15 101567 0,851 0,8 6 0
377 16.01.1997 16 274,45 101567 0,852 0,7 0 0
378 16.01.1997 17 273,65 101567 0,853 0,3 0 0
379 16.01.1997 18 272,85 101567 0,852 0,2 0 0
380 16.01.1997 19 271,75 101567 0,855 0,1 0 0
381 16.01.1997 20 270,95 101567 0,853 0,2 0 0
382 16.01.1997 21 270,35 101567 0,850 0,2 0 0
383 16.01.1997 22 269,85 101567 0,837 0,2 0 0
384 16.01.1997 23 269,55 101567 0,847 0,1 0 0
385 17.01.1997 0 268,85 101567 0,851 0,1 0 0
386 17.01.1997 1 268,35 101567 0,856 0,1 0 0
387 17.01.1997 2 268,05 101567 0,861 0,2 0 0
388 17.01.1997 3 267,65 101567 0,863 0,2 0 0
389 17.01.1997 4 267,45 101567 0,867 0,1 0 0
390 17.01.1997 5 267,15 101567 0,868 0,2 0 0
391 17.01.1997 6 267,05 101567 0,865 0,1 0 0
392 17.01.1997 7 266,95 101567 0,857 0,2 5 0
393 17.01.1997 8 267,55 101567 0,842 0,4 37 15
394 17.01.1997 9 269,15 101567 0,830 0,4 57 50
395 17.01.1997 10 269,95 101567 0,821 0,7 70 112
396 17.01.1997 11 271,25 101567 0,811 0,9 75 142
397 17.01.1997 12 272,15 101567 0,817 0,9 71 110
398 17.01.1997 13 273,35 101567 0,820 0,7 58 31

110
399 17.01.1997 14 273,75 101567 0,826 0,7 39 16
400 17.01.1997 15 273,25 101567 0,838 0,6 7 0
401 17.01.1997 16 272,35 101567 0,841 0,4 0 0
402 17.01.1997 17 271,75 101567 0,843 0,3 0 0
403 17.01.1997 18 271,05 101567 0,845 0,4 0 0
404 17.01.1997 19 269,95 101567 0,848 0,1 0 0
405 17.01.1997 20 269,25 101567 0,851 0,1 0 0
406 17.01.1997 21 268,95 101567 0,851 0,2 0 0
407 17.01.1997 22 268,15 101567 0,849 0,1 0 0
408 17.01.1997 23 267,15 101567 0,847 0,1 0 0
409 18.01.1997 0 266,65 101567 0,851 0,1 0 0
410 18.01.1997 1 266,35 101567 0,856 0,1 0 0
411 18.01.1997 2 267,75 101567 0,861 0,5 0 0
412 18.01.1997 3 268,15 101567 0,863 0,6 0 0
413 18.01.1997 4 266,35 101567 0,867 0,1 0 0
414 18.01.1997 5 266,65 101567 0,868 0,4 0 0
415 18.01.1997 6 266,85 101567 0,865 0,3 0 0
416 18.01.1997 7 266,25 101567 0,857 0,2 8 0
417 18.01.1997 8 266,45 101567 0,842 0,3 37 37
418 18.01.1997 9 269,65 101567 0,830 0,6 57 98
419 18.01.1997 10 270,85 101567 0,821 1,2 70 147
420 18.01.1997 11 272,65 101567 0,811 1,4 75 146
421 18.01.1997 12 274,05 101567 0,817 1,4 71 81
422 18.01.1997 13 274,65 101567 0,820 1,5 47 0
423 18.01.1997 14 274,95 101567 0,826 1,0 8 0
424 18.01.1997 15 275,15 101567 0,838 0,9 2 0
425 18.01.1997 16 275,55 101567 0,841 0,7 0 0
426 18.01.1997 17 275,85 101567 0,843 0,9 0 0
427 18.01.1997 18 275,85 101567 0,845 1,6 0 0
428 18.01.1997 19 275,65 101567 0,848 1,7 0 0
429 18.01.1997 20 275,65 101567 0,851 1,6 0 0
430 18.01.1997 21 275,45 101567 0,851 1,7 0 0
431 18.01.1997 22 275,55 101567 0,849 0,8 0 0
432 18.01.1997 23 275,65 101567 0,847 1,1 0 0
433 19.01.1997 0 275,45 101567 0,851 1,4 0 0
434 19.01.1997 1 274,95 101567 0,856 1,5 0 0
435 19.01.1997 2 274,65 101567 0,861 1,3 0 0
436 19.01.1997 3 274,65 101567 0,863 1,4 0 0
437 19.01.1997 4 274,55 101567 0,867 1,3 0 0
438 19.01.1997 5 274,45 101567 0,868 1,1 0 0
439 19.01.1997 6 274,25 101567 0,865 1,2 0 0
440 19.01.1997 7 274,05 101567 0,857 0,8 1 0
441 19.01.1997 8 273,95 101567 0,842 1,2 8 0
442 19.01.1997 9 273,75 101567 0,830 1,2 17 0
443 19.01.1997 10 273,85 101567 0,821 0,8 21 0
444 19.01.1997 11 274,15 101567 0,811 0,9 21 0
445 19.01.1997 12 274,25 101567 0,817 0,6 24 0
446 19.01.1997 13 274,45 101567 0,820 0,7 27 0
447 19.01.1997 14 274,75 101567 0,826 0,4 8 0
448 19.01.1997 15 274,75 101567 0,838 0,5 0 0
449 19.01.1997 16 274,45 101567 0,841 0,5 0 0
450 19.01.1997 17 274,15 101567 0,843 0,7 0 0
451 19.01.1997 18 273,95 101567 0,845 0,8 0 0
452 19.01.1997 19 273,35 101567 0,848 0,9 0 0
453 19.01.1997 20 273,15 101567 0,851 0,7 0 0
454 19.01.1997 21 273,15 101567 0,851 0,6 0 0
455 19.01.1997 22 273,25 101567 0,849 0,6 0 0
456 19.01.1997 23 273,45 101567 0,847 0,6 0 0
457 20.01.1997 0 273,45 101567 0,851 0,5 0 0
458 20.01.1997 1 273,45 101567 0,856 0,7 0 0
459 20.01.1997 2 273,45 101567 0,861 0,6 0 0
460 20.01.1997 3 273,45 101567 0,863 0,8 0 0
461 20.01.1997 4 273,25 101567 0,867 0,7 0 0
462 20.01.1997 5 273,05 101567 0,868 0,6 0 0
463 20.01.1997 6 272,85 101567 0,865 0,5 0 0
464 20.01.1997 7 272,75 101567 0,857 0,5 1 0
465 20.01.1997 8 272,75 101567 0,842 0,6 13 0
466 20.01.1997 9 272,85 101567 0,830 0,6 23 0

111
467 20.01.1997 10 272,95 101567 0,821 0,4 37 0
468 20.01.1997 11 273,45 101567 0,811 0,4 28 0
469 20.01.1997 12 273,85 101567 0,817 0,3 11 0
470 20.01.1997 13 273,95 101567 0,820 0,1 7 0
471 20.01.1997 14 273,85 101567 0,826 0,2 4 0
472 20.01.1997 15 273,85 101567 0,838 0,2 0 0
473 20.01.1997 16 273,95 101567 0,841 0,4 0 0
474 20.01.1997 17 273,95 101567 0,843 0,4 0 0
475 20.01.1997 18 274,05 101567 0,845 0,5 0 0
476 20.01.1997 19 274,05 101567 0,848 0,2 0 0
477 20.01.1997 20 274,15 101567 0,851 0,3 0 0
478 20.01.1997 21 274,25 101567 0,851 0,4 0 0
479 20.01.1997 22 274,25 101567 0,849 0,5 0 0
480 20.01.1997 23 274,25 101567 0,847 0,5 0 0
481 21.01.1997 0 273,95 101567 0,851 0,3 0 0
482 21.01.1997 1 273,85 101567 0,856 0,2 0 0
483 21.01.1997 2 273,95 101567 0,861 0,3 0 0
484 21.01.1997 3 274,05 101567 0,863 0,3 0 0
485 21.01.1997 4 274,05 101567 0,867 0,9 0 0
486 21.01.1997 5 274,15 101567 0,868 0,6 0 0
487 21.01.1997 6 274,15 101567 0,865 0,6 0 0
488 21.01.1997 7 274,75 101567 0,857 0,6 3 0
489 21.01.1997 8 274,25 101567 0,842 0,5 16 0
490 21.01.1997 9 274,35 101567 0,830 0,5 39 0
491 21.01.1997 10 274,75 101567 0,821 0,2 57 0
492 21.01.1997 11 275,25 101567 0,811 0,4 50 0
493 21.01.1997 12 275,25 101567 0,817 0,5 55 0
494 21.01.1997 13 275,35 101567 0,820 0,6 17 0
495 21.01.1997 14 274,25 101567 0,826 0,3 6 0
496 21.01.1997 15 274,35 101567 0,838 0,4 0 0
497 21.01.1997 16 274,25 101567 0,841 0,5 0 0
498 21.01.1997 17 274,05 101567 0,843 0,6 0 0
499 21.01.1997 18 273,95 101567 0,845 0,6 0 0
500 21.01.1997 19 273,75 101567 0,848 0,6 0 0
501 21.01.1997 20 273,65 101567 0,851 0,5 0 0
502 21.01.1997 21 273,75 101567 0,851 0,5 0 0
503 21.01.1997 22 273,75 101567 0,849 0,6 0 0
504 21.01.1997 23 273,85 101567 0,847 0,5 0 0
505 22.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0
506 22.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
507 22.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
508 22.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
509 22.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
510 22.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0
511 22.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
512 22.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
513 22.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
514 22.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
515 22.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
516 22.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
517 22.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 71 8
518 22.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
519 22.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
520 22.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
521 22.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
522 22.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
523 22.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
524 22.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
525 22.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
526 22.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
527 22.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
528 22.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
529 23.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0
530 23.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
531 23.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
532 23.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
533 23.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
534 23.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0

112
535 23.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
536 23.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
537 23.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
538 23.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
539 23.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
540 23.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
541 23.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 71 8
542 23.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
543 23.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
544 23.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
545 23.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
546 23.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
547 23.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
548 23.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
549 23.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
550 23.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
551 23.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
552 23.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
553 24.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0
554 24.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
555 24.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
556 24.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
557 24.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
558 24.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0
559 24.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
560 24.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
561 24.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
562 24.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
563 24.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
564 24.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
565 24.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 71 8
566 24.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
567 24.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
568 24.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
569 24.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
570 24.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
571 24.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
572 24.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
573 24.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
574 24.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
575 24.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
576 24.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
577 25.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0
578 25.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
579 25.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
580 25.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
581 25.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
582 25.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0
583 25.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
584 25.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
585 25.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
586 25.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
587 25.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
588 25.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
589 25.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 72 8
590 25.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
591 25.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
592 25.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
593 25.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
594 25.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
595 25.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
596 25.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
597 25.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
598 25.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
599 25.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
600 25.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
601 26.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0

113
602 26.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
603 26.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
604 26.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
605 26.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
606 26.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0
607 26.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
608 26.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
609 26.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
610 26.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
611 26.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
612 26.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
613 26.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 72 8
614 26.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
615 26.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
616 26.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
617 26.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
618 26.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
619 26.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
620 26.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
621 26.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
622 26.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
623 26.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
624 26.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
625 27.01.1997 0 269,85 101567 0,851 0,8 0 0
626 27.01.1997 1 269,65 101567 0,856 0,9 0 0
627 27.01.1997 2 269,55 101567 0,861 0,9 0 0
628 27.01.1997 3 269,45 101567 0,863 0,9 0 0
629 27.01.1997 4 269,25 101567 0,867 1,0 0 0
630 27.01.1997 5 269,15 101567 0,868 0,9 0 0
631 27.01.1997 6 269,05 101567 0,865 0,9 0 0
632 27.01.1997 7 269,15 101567 0,857 0,9 2 0
633 27.01.1997 8 269,15 101567 0,842 0,9 22 0
634 27.01.1997 9 269,65 101567 0,830 1,0 51 0
635 27.01.1997 10 269,95 101567 0,821 1,0 70 11
636 27.01.1997 11 270,55 101567 0,811 1,1 75 10
637 27.01.1997 12 271,05 101567 0,817 1,1 72 7
638 27.01.1997 13 271,35 101567 0,820 1,1 49 0
639 27.01.1997 14 271,55 101567 0,826 1,0 25 0
640 27.01.1997 15 271,65 101567 0,838 1,0 3 0
641 27.01.1997 16 271,45 101567 0,841 0,9 0 0
642 27.01.1997 17 271,25 101567 0,843 0,9 0 0
643 27.01.1997 18 271,05 101567 0,845 1,0 0 0
644 27.01.1997 19 270,85 101567 0,848 0,9 0 0
645 27.01.1997 20 270,65 101567 0,851 0,9 0 0
646 27.01.1997 21 270,55 101567 0,851 0,9 0 0
647 27.01.1997 22 270,55 101567 0,849 0,9 0 0
648 27.01.1997 23 270,45 101567 0,847 0,9 0 0
649 28.01.1997 0 274,25 101567 0,851 1,2 0 0
650 28.01.1997 1 274,15 101567 0,856 1,5 0 0
651 28.01.1997 2 273,95 101567 0,861 1,4 0 0
652 28.01.1997 3 273,85 101567 0,863 1,3 0 0
653 28.01.1997 4 273,55 101567 0,867 1,3 0 0
654 28.01.1997 5 273,65 101567 0,868 1,3 0 0
655 28.01.1997 6 273,65 101567 0,865 1,5 0 0
656 28.01.1997 7 273,85 101567 0,857 1,7 4 0
657 28.01.1997 8 274,05 101567 0,842 1,8 21 0
658 28.01.1997 9 274,45 101567 0,830 1,7 40 0
659 28.01.1997 10 274,85 101567 0,821 2,0 43 0
660 28.01.1997 11 274,85 101567 0,811 2,1 42 0
661 28.01.1997 12 274,85 101567 0,817 2,0 44 0
662 28.01.1997 13 272,95 101567 0,820 2,1 58 0
663 28.01.1997 14 273,55 101567 0,826 2,5 36 0
664 28.01.1997 15 274,05 101567 0,838 3,1 6 0
665 28.01.1997 16 274,35 101567 0,841 2,4 0 0
666 28.01.1997 17 274,55 101567 0,843 2,9 0 0
667 28.01.1997 18 274,75 101567 0,845 2,9 0 0
668 28.01.1997 19 274,75 101567 0,848 2,0 0 0
669 28.01.1997 20 274,85 101567 0,851 1,8 0 0

114
670 28.01.1997 21 274,95 101567 0,851 1,4 0 0
671 28.01.1997 22 274,95 101567 0,849 1,3 0 0
672 28.01.1997 23 274,75 101567 0,847 1,1 0 0
673 29.01.1997 0 274,25 101567 0,851 1,2 0 0
674 29.01.1997 1 273,95 101567 0,856 2,0 0 0
675 29.01.1997 2 273,45 101567 0,861 1,4 0 0
676 29.01.1997 3 273,25 101567 0,863 1,6 0 0
677 29.01.1997 4 272,75 101567 0,867 1,6 0 0
678 29.01.1997 5 272,75 101567 0,868 1,6 0 0
679 29.01.1997 6 272,75 101567 0,865 1,8 0 0
680 29.01.1997 7 273,05 101567 0,857 2,3 4 0
681 29.01.1997 8 273,35 101567 0,842 2,1 21 0
682 29.01.1997 9 273,85 101567 0,830 2,0 41 0
683 29.01.1997 10 274,25 101567 0,821 2,3 44 0
684 29.01.1997 11 274,15 101567 0,811 2,8 34 0
685 29.01.1997 12 273,95 101567 0,817 2,5 25 0
686 29.01.1997 13 274,25 101567 0,820 3,1 26 0
687 29.01.1997 14 274,45 101567 0,826 2,4 20 0
688 29.01.1997 15 274,55 101567 0,838 2,2 6 0
689 29.01.1997 16 274,55 101567 0,841 2,7 0 0
690 29.01.1997 17 274,35 101567 0,843 2,3 0 0
691 29.01.1997 18 274,15 101567 0,845 2,4 0 0
692 29.01.1997 19 274,05 101567 0,848 1,9 0 0
693 29.01.1997 20 274,15 101567 0,851 1,9 0 0
694 29.01.1997 21 274,15 101567 0,851 1,9 0 0
695 29.01.1997 22 274,25 101567 0,849 1,7 0 0
696 29.01.1997 23 274,35 101567 0,847 1,7 0 0
697 30.01.1997 0 274,35 101567 0,851 1,2 0 0
698 30.01.1997 1 274,35 101567 0,856 1,1 0 0
699 30.01.1997 2 274,45 101567 0,861 1,4 0 0
700 30.01.1997 3 274,45 101567 0,863 1,0 0 0
701 30.01.1997 4 274,45 101567 0,867 1,1 0 0
702 30.01.1997 5 274,45 101567 0,868 1,1 0 0
703 30.01.1997 6 274,55 101567 0,865 1,2 0 0
704 30.01.1997 7 274,65 101567 0,857 1,1 3 0
705 30.01.1997 8 274,85 101567 0,842 1,4 21 0
706 30.01.1997 9 275,15 101567 0,830 1,5 38 0
707 30.01.1997 10 275,45 101567 0,821 1,8 42 0
708 30.01.1997 11 275,55 101567 0,811 1,5 51 0
709 30.01.1997 12 275,75 101567 0,817 1,6 49 0
710 30.01.1997 13 275,85 101567 0,820 1,2 29 0
711 30.01.1997 14 275,65 101567 0,826 1,4 19 0
712 30.01.1997 15 275,65 101567 0,838 1,3 3 0
713 30.01.1997 16 275,55 101567 0,841 1,5 0 0
714 30.01.1997 17 275,55 101567 0,843 1,9 0 0
715 30.01.1997 18 275,65 101567 0,845 2,3 0 0
716 30.01.1997 19 275,65 101567 0,848 2,3 0 0
717 30.01.1997 20 275,65 101567 0,851 2,4 0 0
718 30.01.1997 21 275,55 101567 0,851 3,2 0 0
719 30.01.1997 22 275,65 101567 0,849 3,2 0 0
720 30.01.1997 23 275,55 101567 0,847 2,4 0 0
721 31.01.1997 0 275,35 101567 0,851 2,5 0 0
722 31.01.1997 1 275,35 101567 0,856 2,9 0 0
723 31.01.1997 2 275,55 101567 0,861 2,8 0 0
724 31.01.1997 3 275,45 101567 0,863 3,2 0 0
725 31.01.1997 4 275,45 101567 0,867 3,8 0 0
726 31.01.1997 5 275,45 101567 0,868 3,1 0 0
727 31.01.1997 6 275,55 101567 0,865 3,6 0 0
728 31.01.1997 7 275,55 101567 0,857 3,5 4 0
729 31.01.1997 8 275,45 101567 0,842 3,2 38 0
730 31.01.1997 9 275,75 101567 0,830 2,4 58 23
731 31.01.1997 10 275,95 101567 0,821 2,3 70 110
732 31.01.1997 11 276,85 101567 0,811 2,4 75 93
733 31.01.1997 12 276,85 101567 0,817 2,3 72 211
734 31.01.1997 13 277,35 101567 0,820 3,6 61 156
735 31.01.1997 14 277,15 101567 0,826 3,0 45 88
736 31.01.1997 15 276,45 101567 0,838 2,9 18 0
737 31.01.1997 16 275,45 101567 0,841 2,4 0 0

115
738 31.01.1997 17 274,35 101567 0,843 1,6 0 0
739 31.01.1997 18 273,55 101567 0,845 1,3 0 0
740 31.01.1997 19 272,85 101567 0,848 1,4 0 0
741 31.01.1997 20 272,25 101567 0,851 1,5 0 0
742 31.01.1997 21 271,95 101567 0,851 1,7 0 0
743 31.01.1997 22 271,55 101567 0,849 1,8 0 0
744 31.01.1997 23 271,55 101567 0,767 2,0 0 0

116
 GENERAL ENERGY BALANCE OF COLD STORAGE BUILDINGS FOR FOOD
PRODUCTS

Summary

Proper food storage is an important element in the human food chain and is a priority
in world economy.
The paper discusses the general energy and mass balance of refrigeration systems of
food storage objects. To obtain the universality of the description allowing the use of the
balance for different kinds of cold store buildings the variability of energy flux as a
function of time was taken into account. The presented balance takes into account the
possibility of maintaining of the set temperature and air humanity in cold store buildings at
variable ambient temperatures (with a daily or hours resolution).
The performed analysis takes into account various possibilities of maintaining of the
food storage t emper at ures in mult i room buildings aft er supplementing with
additional refrigerating modules.
The balance also takes into account the internal sources of heat as the effect of
generating thermal energy by the stored food items and installations in the analyzed
space. The balance allows a development of simulation software of the operation of a
system that provides the possibilit y of minimizing of the energy consumption with the
use of an effective control system of the object.
The aim of this work is to supplement the literature data by proposing a general
balance of the cold store building that would constitute a basis for the development of the
simulation software of an energy consumption under different conditions of the ambient
temperature.
The basic assumption in the balance is that inside the cold store the maintained
temperature will be above zero and will remain irrespective of the ambient temperature
conditions. The proposed analysis does not include objects where products are deep-frozen
when the there is no need for heating up the cold store.
The presented universal algorithm of calculations includes the elements of the
cooling system needed to maintain proper air temperatures in the object the balance
refers to. When realizing individual objects certain modules can be removed thus obtaining
simplified systems of lower climate capacities.
The heat flux going through the building walls is a function of the conditions of heat
transfer through these walls, thermal bridges and the daily and hours ambient temperature

117
variability range. In the balance we also need to include the variable rate of energy of solar
radiation and the location of the walls in relation to the geophysical directions.

Important components of the energy balance are the sources of heat generated
inside the cold store. They are difficult to assess. The basic element is the heat generated by
the stored products (variable in time) and the heat generated by the personnel and lighting.
The balance must also include the possible power output of the blowers inside the chamber
whose task is to ensure even temperature distribution. The heat generated by the stored
food should be calculated according to the data obtained from the literature dedicated to a given
product. A few data, as a example, have been presented in the paper.

The analysis of the ambient air temperature in 1997 and 2006/2007 for chosen months
as a boundary conditions for calculations were performed. The vital differences in
temperature distributions were observed.

The flow inside closed chamber which decided about the ensure even temperature
distribution was also analyzed by used a numerical program for the flow simulation.
Simulated stream lines of flow for different chamber configuration indicated that it is possible
that vital part of chamber can be not ventilated by the cold air. In this case the assumption that
exist even temperature distribution in the chamber is not valid. To avoid this problem the
cold air flow distribution ought to be carefully predicted. Flow simulation programs are
powerful tools to solve this very important problem. A few flow simulations in closed
chambers are presented in the paper.

Based on above assumption a numerical program was created to calculate power needed
for cooling system of cold store buildings for food products. Obtained results of calculations
were compared with the measurement data for a one storage season 2006/2007. Both results
are in good agreements. The detailed distributions of daily energy consumption dependent on
ambient temperature are presented in the work.

This means that it is possible to predict, using the created program based on the
developed general energy balance of cold store buildings for food products, the energy
consumption by cooling system necessary for food storage at the proper temperature. The
forecast of the ambient air temperature is the main factor as far as the accuracy of cooling
energy calculations concern.

118