BOYUNA STABİLİTE VE TRİM

LCF
F LWL
F

Θ Θ
Gemi trim veya meyil hareketlerini yüzme merkezi (F) den geçen eksenler etrafında yapar.
Yüzme merkezi (F), geminin yüzdüğü su hattının alan merkezine denir. Bu noktadan gemiye
eklenecek bir ağırlık sonucu gemi sadece paralel batar trim veya meyil yapmaz.
Trim: Geminin boyuna yönde meyletmesidir. Baş ve kıç su çekimleri (baş ve kıç dikmelerden
ölçülen draftlar) arasındaki farka (t=Tb-Tk) trim miktarı denir.

Küçük Trim Değerleri İçin Boyuna Denge Şartı:

GM L = KB + BM L − KG > 0
GML :boyuna metasantr yüksekliği
BML :boyuna metasantr yarıçapı
I
BM L = F
∇
IF : yüklü su hattının boyuna atalet momenti

Trim Açısı (θ) ve Miktarının (t) Belirlenmesi:

Gemi içerisinde mevcut w ağırlığının dl kadar boyuna hareketi sonucu gemi θ açısı kadar kalıcı
trim yapacaktır. Geminin yapacağı trim açısı ve miktarı aşağıdaki gibi hesaplanır:

GML = sabit
dl
w GG1 w.d l
tan θ = ve GG1 = bu iki bağıntıdan
ML GM L ∆
θ w.d l t
F θ tan θ = ve tan θ = den trim miktarı,
G G GM L .∆ L
1
B B1 w.d l w.d l
t= (m) ve t = (cm)
(GM L .∆) / L GM L .∆
K ( )
100 L
bulunur. M T = w.d l = ( LCG1 − LCG ).∆ trim
momenti

1 cm Trim Momenti (MT1):

Gemiye 1 cm trim yaptırmak için gerekli olan momenttir.

t
Trim yaptıracak moment, M T = GM L .∆ dir. t = 1 cm trim için gerekli moment,
L

∆.GM L
M T1 = (t.m / cm)
100.L
1

PDF processed with CutePDF evaluation edition www.CutePDF.com

Geminin ön dizayn aşamalarında ağırlık merkezinin yeri tam olarak bilinemiyor ise,
GM L = KB + BM L − KG
KB ≈ KG ⇒ GM L ≈ BM L olduğu için
∆.BM L
M T1 ≅ (t.m / cm) formülü kullanılabilir.
100.L

Trimli Durumda Baş ve Kıç Su Çekimlerinin Belirlenmesi:

a) Gemide İçerisinde Mevcut Ağırlıkların Boyuna Hareketi

θ : trim açısı
Tb, Tk : baş ve kıçtaki su çekimleri
tb, tk : baş ve kıçtaki trim miktarları
k F θ
tb To : geminin ortalama su çekimi
LCF
tk
L : dikmeler arası boy
T Tb Trim miktarı = t = Tb – Tk
To
Tk t = tb + tk
BL
Başa trim (+), kıça trim (-)
AP FP
Tb + Tk
Başa trimli gemi To =
2

Gemi içerisinde mevcut w ağırlığının dl kadar boyuna hareketi sonucu oluşacak trim değerinin
küçük olması halinde hidrostatik eğrilerden okunan 1 cm trim momenti kullanılabilir. Trim
değerinin büyük olduğu hallerde Bonjean alan eğrileri üzerine yeni trimli su hattı çizilerek
yeniden deplasman hesabı yapılır ve trim açısı değiştirilerek denge durumu sağlanana kadar
işlem tekrarlanır.

Küçük trim açılarında geminin baş ve kıç draftlarının hesaplanmasında aşağıdaki sıra takip
edilebilir:
1. Geminin verilen su hattındaki,
• Deplasmanı (∆)
• Yüzme merkezinin boyuna yeri (LCF)
• Sephiye merkezinin boyuna yeri (LCB)
• 1 cm trim momenti (MT1) hidrostatik eğrilerden belirlenir.

2. Trim momenti (M) hesaplanır,

M T = w.d l = ( LCG1 − LCG )∆ (t.m)

3. Toplam trim miktarı hesaplanır,

MT t
tan θ = = bağıntısından t çekilir veya direkt olarak MT1’den hesaplanır:
GM L .∆ L
MT
t= (cm) M : trim momenti (t.m), MT1 : 1 cm trim momenti (t.m/cm)
M T1

2
4. Yukarıdaki şekilde gösterilen gemi için (yüzme merkezi (F) mastoriden başa doğru ve başa
trimli) baş ve kıçtaki su çekimleri aşağıdaki gibi hesaplanır:

tb tk t
tan θ = tan θ = tan θ =
L − LCF L + LCF L
2 2
1 LCF
Birinci ve üçüncü bağıntılardan : tb = t ( − ) ve Tb = T + t b
2 L
1 LCF
İkinci ve üçüncü bağıntılardan: tk = t( + ) ve Tk = T − t k
2 L

Geminin yüzme merkezinin ve/veya trim durumunun (başa veya kıça) farklı oldu durumlarda
mutlaka şekil çizilerek yukarıdaki bağıntılar yeniden kurulmalıdır. Farklı durumlarda aradaki
işaretlerin değişebileceğine dikkat edilmelidir.

Trimli Bir Geminin Gerçek Su Çekimi:

Trimli olarak yüzmekte olan bir geminin deplasmanına karşılık gelen gerçek draftı yüzme
merkezi (F) deki draftıdır (TF). Gemide mevcut ağırlıkların boyuna yerlerinin değişmesi ile bir
trim oluştuğunda veya var olan bir trim düzeldiğinde yüzme merkezi (F)’teki draft (TF)
değişmeyecektir. Bunun için trimli olarak yüzmekte olan bir geminin hidrostatik eğrilerden
deplasmanı vs. herhangi bir değeri, (T=TF) draftından girilerek okunmalıdır.

Yukarıdaki şekilde gösterilen geminin gerçek su çekimi,

T = TF = To + k k = LCF . tan θ To : ortalama draft

b) Gemiye Dışarıdan Ağırlık Eklenmesi veya Çıkarılması:

dl
w p : paralel batma miktarı

dl : ağırlık eklenen noktanın

p F θ tb
F’den mesafesi
LCF
tk
Tb T : başlangıçtaki su çekimi
T
Tk
BL

AP FP

Eklenen ağırlık geminin yüklü su hattı formunu değiştirmeyecek kadar küçük ise baş ve kıç su
çekimlerini hesaplamak için aşağıdaki sıra takip edilebilir:
1. Eklenen ağırlığın (w) yüzme merkezi (F) üzerine konulduğu kabul edilerek –gemi trim
yapmayacaktır- paralel batma miktarı (p) bulunur,
w
p= (m) T1 : 1 cm batma tonajıdır (t/cm).
100T1

2. Yüzme merkezi (F) üzerindeki w ağırlığı dl kadar boyuna hareket ettirilerek, gemi içerisinde
mevcut bir ağırlığın boyuna hareketi şeklinde trim ve draft hesapları yukarıda anlatıldığı gibi
yapılır.

3
 M T = w.d l (t.m)
1 LCF
= ( LCG1 − LCB1 )∆ tb = t ( − ) ve Tb = T + p + tb
2 L
M
c) t Geminin 1 LCF
= T (mTuzlu
) Sudan Tatlıt k Suya
= t ( Geçmesi
+ ) ve Tk = T + p − t k
M T1 2 L
Aşağıda gösterilen şekildeki gibi bir gemi (yüzme merkezi (F) mastoriden başa ve sephiye
merkezi (B) mastoriden kıça doğru) başlangıçta tuzlu suda trimsiz olarak yüzmekte iken tatlı
suya geçtiğinde bir miktar paralel batacak ve kıça doğru trim yaparak yüzmeye devam edecektir.
Tatlı suya geçme esnasında geminin ağırlık merkezi (G) sabit kalmasına karşılık, hacim merkezi
(B) sonradan ilave olan tabakanın hacim merkezi (F) doğrultusunda bir miktar hareket edecektir.
Böylece oluşan MT=∆(LCB1-LCB) momenti gemiyi, G ile yeni hacim merkezi B1 aynı düşeyde
olana kadar kıça doğru trim yaptıracaktır.

ρs : tuzlu su yoğunluğu
ρt : tatlı su yoğunluğu
p
∆ : sabit
tk θ G LCF F
tb ∇ = ∆ / ρ s ilk deplasman hacmi
Tk B1 B T ∇1 = ∆ / ρ t son deplasman hacmi
Tb
BL

AP FP

Tabakanın hacmi: δv = ∇1 − ∇
∆ ∆ ρ − ρt
δv = − = ∆ ( s )
ρt ρs ρt ρ s

δv
Paralel batma miktarı, p = AWP : yüklü su hattı alanı (değişmediği kabul ediliyor)
AWP
∆( ρ s − ρt ) A .ρ
p= T1 = WP s 1 cm batma tonajı ise paralel batma miktarı,
ρ t ρ s AWP 100

∆( ρ s − ρt ) ρt
p= (cm) bulunur. Tatlı sudaki, T1 = T1
ρ t .T1 ρs

∇.LCB − δv.LCF
Trim momenti, M T = ( LCB1 − LCB )∆ (t.m) LCB1 =
∇1
MT ρt
Toplam trim, t = ( m) Tatlı sudaki, M T 1 = M T 1
M T1 ρs

1 LCF
tb = t ( − ) ve Tb = T + p − tb
2 L
1 LCF
tk = t( + ) ve Tk = T + p + tk
2 L