Professional Documents
Culture Documents
Baz kii ya da gruplar sahip olduklar sosyal gc, bakalarnn davranlarn veya dncelerini istedikleri ynde deitirmek iin kullanabilmektedirler. Bunu yaparken kullandklar kaynak sosyal etkidir. Sosyal etkinin nemini bir ataszyle vurgulamak istiyorum: Glmsemeyi bilmiyorsan dkkan ama (Yahudi atasz).
Amalarmz
Bu niteyi altktan sonra; Tutum ve davranlarn nasl edinildiini aklayabilecek, Uyum gstermenin temelindeki sreleri tanmlayabilecek, Uyumu etkileyen faktrleri aklayabilecek, nsanlar etkilemenin yollarn sayabilecek, Boyun edirme tekniklerini sralayabilecek, Otoriteye itaati aklayabileceksiniz.
54
Sosyal Psikoloji
Anahtar Kavramlar
Otoriteye Boyun Eme Normatif Etki Uyum Aznlk Etkisi taat Kltr, Kltrleme, Kltrlenme, Kltrleme
indekiler
KLTR-KLTRLEME-KLTRLENME-KLTRLEME UYUM UYUM DAVRANIININ NEDENLER NSANLAR NE ZAMAN UYUM GSTERR BOYUN EME - TAAT OTORTEYE BOYUN EME
55
GR
Sosyal psikologlar uzun zamandan beri, birey davranlarnn teki insanlar ve grup tarafndan nasl etkilendii konusuyla ilgilenmektedirler. Sosyal etkinin bir boyutu bir baka nitenin konusu olan tutum deitirmeyle ilgilidir. Bu nitede tr toplumsal etki zerinde duracaz. Bunlar; uyum, itaat ve otoriteye boyun emedir. Ancak daha nce davranlarn nasl edinildiini ve bu srele ilgili kimi temel kavramlar ksaca anmsamakta yarar vardr. Bu erevede kltr ve ilevlerini ele alacaz.
taat: stemesek bile, bizden yaplmas isteneni yapmaktr. Otoriteye boyun eme: Uyum ya da itaat gerektirdii davranlarn edinimi iin kullanlabilecek gtr.
Kltr: Doann ya da tanrnn yarattklarna karlk, insanolunun yaayarak yaratt, rendii, rettii, aktard, gelitirdii maddi manevi anlamda her eydir. Kltrleme: Bir toplumdaki kltr, o toplumun bireylerine kazandrma srecidir.
UYUM
Uyum bir kiinin inan ve davranlarn, grup standartlarna gre deitirme eilimidir. Grup normlarna uyma, bazen toplumsal uyumu gerekletirmek ve toplum iinde kabul grmek iin denen bir bedeldir. te yandan bazen bireycilii yceltir ve insanlarn bask altna alnarak Herkes yle yapyor diye tam tersi iin zorlanmasndan kayglanrz. Uyumluluk bir toplum iin ne zaman iyi, ne zaman zararldr? Birleik Devletler Anayasa Mahkemesi 1992 karar rneinde, devlet okullarnda tanrnn adn ieren ve tanrsal bir gr destekleyen konumalar yaplmayacakt. Okuldaki dini trenler ocuklarn dini inanlara uymaya zorlama gibi zel riskler ieriyor. Okul balam, inanszlara inanan ounluun kendi dini uygulamalarn, Ortodokslua inanmaya zorlama gibi grnebilir.
Uyum: Bir kiinin inan ve davranlarn grup standartlarna gre deitirme eilimidir.
56
Sosyal Psikoloji
Sosyal norm: Bir grup tarafndan belirlenen ve zorunlu tutulan davran ve inan ltdr.
ler karanlkta hareket ediyormu gibi grnyordu. Bazlar birka santimlik bir hareket, bazlar ise birka metrelik bir hareket alglar. erif bu almann devamnda, denekleri ikili-l gruplara ayrd ve ii tekrarlamalarn istedi. Ama bu sefer her denek, yapt tahmini sesli olarak syler. lk denemede deneklerin tahminleri olduka farkldr; ama giderek tahminler biri birine yaklar. Bu grupa yaplan denemeden sonra, denekleri tek tek bir kez daha ayn k testinden geirdi. Ald cevaplar; nceki deneyde grupa benimsenen yanta ok yaknd. Yani grup normlarnn srdn gzledi. Sosyal normlarn etkililiini, zellikle genlerin gnlk yaamdaki grup standartlarna uygun giyinme, salarn buna gre kestirme ve okulda buna gre davranmalar eklinde grebiliriz.
ekil 4.1 Aschin akran basksna uymayla ilgili deneyinde kulland ekiller.
57
nsanlar bazen, yaptklar dnya grlerine ters dse bile aldrmazlar. ou durumda bireyler kendi yarglarna grup farkl dncede olsa bile inanmaya devam ederler. Ama cevaplarnn ne olduu sorulduunda, onlar da dierlerinin yapt gibi yanl olana ynelirler. Bu bizim uyumdan kastmzn ne olduunu aklyor. erif ve Aschin almalarnn benzer yanlarn, kyaslayarak aklaynz.
SIRA SZDE
Normatif etki: dller almak ya da cezalandrmalar nlemek isteine bal uyum, itaattir.
SIRA SZDE
58
Sosyal Psikoloji
Grubun Bykl
Uyum gsterme genellikle grubun bykl ile artar. Bir odann iinde olduunuzu ve odann rahatsz edici derecede souk olduunu hayal edin. Odada bir baka kii olduunda ve bu kii de scaktan ikayet ediyorsa, bu durumda onun hata yaptn ya da atei olabileceini dnrsnz. Ama odada 4 kii varsa ve hepsi de scaktan ikayet ediyorsa hatann sizde olduunu dnrsnz. Asch (1955. Aktaran: Franzoi, 2000) bu konuyla ilgili baz almalarnda, grup elemanlarnn saysn 2den 15e kadar deitirdi. Bulgularnda 2 kiinin 1 kiiye gre, 3 kiinin 2 kiiye ve 4 kiinin 3 kiiye gre daha fazla uyma basks yaptn grd. Ancak artc biimde, 4 kiiden sonrasnda tatmin edici bir deime olmadn saptad.
Grup Btnl
Birey, ittifak halindeki bir grupla karlatnda, grubun uyum basks ok byk olabilir. Buna karlk grupta gr birlii yoksa, uyum seviyesinde byk bir d olabilir. Grup kararlarn reddeden bir kii bile olsa, uyum seviyesi der. Bu fenomenin en etkileyici yan, uyumsuz kiinin kim olduunun fark etmiyor gibi grnmesidir. Ancak uyumsuz kiinin prestij, gvenilirlik ve bilgi dzeyi uyum seviyesini etkiler. rnein ounlua kar gelmeye eilimli bir jri yesi, dier jri yelerinin de kararlarn etkileyebilir.Clz da olsa ayrlk bir ses, dierlerini de buna tevik eder ve rejim tehlikeye girer.
Grubun Vaadi
Grup ve yeleri arasndaki ban gc de uyumu etkiler. Vaat, bireyi grup ya da ilikilerin iinde tutmaya yarayan olumlu ya da olumsuz tm gleri kapsar. Bireyi etkileyen olumlu gler, dier grup yelerini beenme, grubun nemli amalara ulaabileceine inanma, grup yelerinin birlikte verimli alabileceine inanma ve gruba dahil olarak kazan elde etmeyi ummadr. Bireyleri birlikte almaktan holanan, bir takm kadar iyi ileyen, yksek moralli gruplarda uyum basks daha gldr. Olumsuz gler ise, bireyi gruptan ayrlmaya srkler ve vaadi azaltr. rnein, baz insanlar gruplarnda, i arkadalarn sevdikleri ya da gvendikleri iin deil, sadece paraya ihtiya duyduklar iin kalrlar.
Bireycilik Arzusu
nsanlar bazen, farkl grnmek iin kendi dncelerinde deiiklik yaparlar. Bazlar grupla birlikte hareket etmeye ve grup kararna uymaya daha uygundurlar, bazlar da ne kmak isterler. Ayrca ar bireyci kiilii olanlar daha az itaatkar, daha eletirel ve daha kabadrlar.
SIRA SZDE
59
mam slaytlar mavi olarak tanmlad. Deneysel gruptaki 2 ibirliki srekli olarak mavi slaytlar yeil olarak nitelendirdiler. Deneyin en banda, tm grup yelerinin gz bozukluklarnn olmad aklanmt; dolaysyla yeil cevaplar renk krl olarak yorumlanamazd. Deneklerin yaklak 1/3 en az bir tane yeil slayt grdn syledi ve verilen kararlarn % 8i slaytlarn yeil olduunu gsterdi. Akas aznlk grup, tecrbesiz ounluk zerinde fark edilebilir bir etki yaratmt. Aznln davran biimi nemlidir. Etkili olabilmek iin gl ve tutarl olmaldr. Bu davran biimi ounluk tarafndan aznln kendi pozisyonuna olan gveninin iareti olarak yorumlanr. Aznlk kendi pozisyonunda fazla srarl olursa, ounluk kendi grnn doruluunu sorgulamaya balar. Eninde sonunda, ounluk yelerinin bazlar, aznln ynlendirmesiyle kendi pozisyonunu deitirip dnebilir. Eer yeterince kii kendi grn deitirirse, aznlk yeni ounluk haline gelebilir.
dller
Bu yolardan birisi, ii yaptrmak iin insanlara yardmda bulunmak ya da dl vermektir. Baz dller olduka kiiseldir, rnein bir arkadatan gelen onaylama glmsemesi. Dierleri ise -rnein para- kiisel deildir. Bazen insanlar etkilemek iin anlalr pazarlklar yaplr. Bir patron alanna, bir projeyi hafta sonuna yetitirmesi halinde ikramiye verebilir. Bazense herhangi somut bir anlama yoktur; rnein kiinin ok almasnn nedeni, karlnda maana zam yaplabilecei umudu olabilir.
Bask
Bask fiziksel g kullanmndan, ceza tehdidine veya onaylamama iaretlerine kadar geniletilebilir. rnein, ynetici alann eer ie ge kalmaya devam ederse onu disiplin cezasyla tehdit edebilir.
Uzmanlk
zel bilgi, uzmanlk ve deneyin g kaynaklardr. Uzmanlara gvenir ve tavsiyelerine uyarz. nk bilgilerinin kiisel hedeflere ulamada yardm olacan biliriz. rnein gvenilir bir doktor alerji iin her gn kk hap yutmamz tavsi-
60
Sosyal Psikoloji
Bilgi
Ska insanlara bilgi vererek ve onlara doru hareket ynn gstererek onlar etkilemeye alrz. Mesela bir arkadanz size en sevdiiniz grubun alacan syleyerek sizi konsere gitmek konusunda etkilemeye alabilir. Bu olayda etkileyen kii uzman olmak zorunda deildir.
Yasal Otorite
Baz durumlarda bir kii, bir dierinin nasl davranmas gerektiini syleme hakkna sahiptir. Yaramaz bir rencisine fazladan dev yapmasn syleyen bir retmen ya da askerlerine savamay emreden bir generalin kulland, yasal otoritedir. Veli, ocuk, polis, vatanda gibi sosyal roller; yasal haklara ve sorumluluklara dair insan ilikilerini dikte ederler. ok kk ocuklar bile doktor ya da hemirelerin isteklerini emir kabul ederler. Birinin bir olay ya da durumdaki otoritesini anlamann pek ok yolu vardr. Bir hakimin siyah cbbesi, doktorlarn beyaz nl, polislerin mavi niformas otorite ve stat gstergeleridir.
Acizliin Gc
Ravena gre acizliin gc de insanlara bir eyleri yaptrmann etkili yollarndan biridir. Bir iin stesinden gelmekte yetersiz kiilere yardm etmek bir sosyal sorumluluk olarak kabul edilir. Fakirlere yardm, kk bir ocuun botlarn karmas iin annesinden yardm istemesi buna rnek olarak gsterilebilir. Tm retmenler rencilerini etkileme gcne sahiptir. Virginia Richmond ve James McCroskeyin yapt aratrmaya gre retmenler, etkileme glerini iki ynde kullanyorlar. Birinci tip retmen uzmanlk gcn kullanyor. rencilerse retmenin uzmanlna gvenip onu dinliyorlar. kinci tipte ise, retmen arkadaa yaklat iin rencileri onu memnun etmek iin isteklerine uyuyorlar. Bunlara kyasla, zorlama ve yasal otoritenin rencilerde daha az etkili olduu grld.
SIRA SZDE
61
Freedman ve Frasern klasik almas bu etkiyi kantlamtr (1966). Bu almada, aratrmaclar kap kap dolaarak; kadnlara, gvenli sr komitesi adna altklarn syler ve bir kampanya iin kadnlarn desteini istediler. Kadnlardan istedikleri, eyalet senatrlerine gnderilmek zere hazrlanan dilekeyi imzalamalardr. Bu dilekede senatrlerin gvenli sr iin yasa karmalar istenmektedir. Kadnlarn tm dilekeyi imzalarlar. Birka hafta sonra baka bir aratrma grubu kadnlara gider ve n bahelerine Ltfen dikkatli srn yazan bir tabela asmalarn ister. nceki dilekeye destek veren kadnlarn %55i tabelay asmay kabul ederken; imza kampanyas iin istekte bulunmayan kadnlarda tabela asmay kabul etme oran %17 de kalr. Kadnlara kk istei kabul ettirmek byk istein kabul edilme orann e katlamtr.
nce Byk, Sonra Kk Rica Teknii (The door in the face Teknii)
Bu teknik bazen yukarda aklanan ile zt, ama olduka etkilidir. Teknie gre nce ok byk bir istekte bulunmak, kabul edilmeyince daha kk bir istekte bulunmak kk istein kabuln arttrr. Buna nce byk, sonra kk rica (the door in the face) teknii denir. nk ilk istek saldrgan biimde byktr ve hedefte kapy isteyenin yzne arpma istei uyandrr. Bir almada (Cialdini ve arkadalar, 1975; Aktaran: Franzoi, 2000) deneklere, toplumsal bir alma iin gnll olup olamayacaklar sorulur ve hemen arkasndan, bu alma iin uzun bir zaman dilimi ayrmalar gerektii belirtilir. Deneklerin neredeyse hepsi katlmay reddeder. Bunun zerine, daha kk bir zaman dilimin iin sorumluluk almalar nerilir ve aada da belirtilecei gibi, deneklerin yars, bu ikinci neriyi kabul eder. Ayn aratrmada, bir baka denek grubundan sadece kk isteklerde bulunulur; nc gruba ise iki seenek sunulur. Alnan sonular olduka arpcdr: Yaplan kk istekleri kabul oran %17 olur. Seenekli koulda deneklerin %25i kabul eder; byk istein nce verildii koulda ise kk istei kabul eden deneklerin oran %50 olur. Bu teknie, ikinci el araba satlar ile ii ve iveren temsilcileri arasnda yaplan cret pazarlklarnda; hatta kurumlar yllk btelerini hazrlarken ska bavurulur. zlenen taktik; nce byk bir ey istemek, sonrasnda daha azna raz olmaktr. Bataki istek ne kadar byk olursa, elde edilecek olan da o kadar byk olur. Bunun salayan dnce mekanizmas udur: Sen isteini klttnde, karndaki senin uzlamak istediini dnecektir. Ayn teknik hayr iin para isteme gibi bir faaliyette de uygulanabilir. Mesela eer bata istenilen 50 milyon, sonradan 5 milyona drlmse, bu ok bir para deildir. Yukardaki her iki teknik de istek toplum yararna ise daha etkili olmaktadr.
62
Sosyal Psikoloji
D Baskya Direnme
Bazen ok fazla bask kiinin, istenilenin tam tersini yapmasna neden olabilir. Buna tepki denir.
imdiye kadar grdk ki d bask genelde boyun emeyi arttryor. Ancak acaba boyun emenin snr nedir? Bazen ok fazla bask kiinin, istenilenin tam tersini yapmasna neden olabilir. Buna tepki denir. Tepki teorisindeki temel dnce, kiiler kendi kiisel zgrlklerine sahiptirler; bu zgrlklerin tehdit edildiini hissettiklerinde, bu tehdide kar ellerinden gelen ne varsa yaparlar. Israrla yaplan iki kart bir mesajn kiisel zgrle kar bir tehdit olarak alglanabilecei ve daha lml bir mesajdan daha etkisiz olabilecei denencesinin testi iin yaplan bir almada, aratrmaclar iki mesajn etkilerini karlatrdlar. Gl olan mesajda, imenin zararlar aklanyor ve her makul insann bunu kabul etmesi gerektii syleniyordu. Ilml mesajda ise imenin zararlar anlatlyor ve salk asndan braklmas tavsiye ediliyordu. Bu mesajlar ok iki ien yksekokul rencilerine verildi ve renciler ilerleyen gnlerde ne kadar iki ieceklerini buna gre planladlar. Birinci mesajn verildii renciler gerekten de lml mesajn verildii rencilerden daha fazla alkol tkettiler.
63
Milgram Deneyleri
Stanley Milgram 1960larda, laboratuar ortamnda yapt deneylerle, otoriteye itaat konusunu incelemitir. Yaplan deney zet olarak yleydi: Aratrma iin gazete ilanyla seilen deneklerden, aadaki gibi bir retmen rol oynamalar istendi. Elektrikli sandalyeye balanm bir renciye kelime iftleri okuyacak; sonra renciden bu kelimeleri hatrlamasn isteyecekti. renci her hata yaptnda, denek (retmen roln oynayan) elektrik oku veren bir kola basarak onu cezalandracakt. renci elektrikli sandalyeye balanrken denek onu izledi; sonra da yan odada, zerinde 15 volttan balayp 450 volta kadar kan deerlerin yazl olduu bir voltaj jeneratrnn nne oturtuldu. retmen cezay 15 ila 450 volt arasnda ok veren bu makine ile gerekletirecekti. Jeneratrdeki voltaj deerlerinin zerinde hafif oktan iddetli oka kadar etiketler yaptrlmt. Bir anahtara basldnda zil sesi duyuluyor, klar akyor ve voltmetrenin gstergesi saa dnyordu. Aratrmaya balarken retmen roln oynayan denee, renci her hata yaptnda ok jeneratrnde bir st kademeden ok uygulamas talimat verilir. Tahmin edeceiniz gibi, renciye hibir ok verilmiyordu. Her ey bir senaryoydu. renci roln oynayan kii durumu biliyordu; ve ok verilmeye balandnda neler yapmas gerektii kendisine sylenmiti: ok verileye balandnda nce mrldand, itiraz ettii duyulmaya balanr. oklar ykseldike barmaya, kfretmeye, 300 volt verildiinde duvarlar tekmelemeye balar. ok jeneratrnde 300 voltun zerinde ar iddetli ok yazl etiket vardr. Bir sonraki ok dmesine basldnda yan odadan hibir ses duyulmaz. retmen roln oynayan denekler; bu zdrap verici uygulamann durdurulmas iin aratrmacya yalvarpyakarrlar. Ama aratrmac, Devam etmeniz gerekiyor, devam etmek zorundasnz, baka seeneiniz yok devam edeceksiniz ... gibi ifadelerle, denemenin srdrlmesinde srar eder. Otoriteye itaat, retmen roln oynayan denein, devam etmeyi reddedinceye kadar verecei maksimum ok dzeyiyle llyordu. Aratrmac, deneklerin (retmen roln oynayanlarn) yzde 65inin, ilem boyunca itaat etmeye devam ettiini ve ok kademelerinin sonuncusu olan 450 volta kadar gittiini grd. Hi bir denek, rencinin duvar tekmelemeye balad noktadan nce, yani 300 voltu vermeden nce durmad. Aratrmay yapan Milgram; normal insanlarn, otoritenin gl basksna maruz brakldklarnda, ykc davranlar sergileyebilecekleri eklinde yorumlamtr. Hayat boyunca sorumluluk sahibi ve nazik bir adam bile otorite tuzana debi-
64
Sosyal Psikoloji
lir. Bir baka aratrmac bunu, normallik teziolarak isimlendirdi ve; ktln illa ki anormal insanlar tarafndan yaplmayaca, ortalama insanlarn da kendilerini nemsiz ve deersiz hissettiklerinde ykc davranlar sergileyebileceini syledi. Yasal otoritelere itaat edilmesi iin yaplan bask ok gl olmasna ramen bireyler beklendii gibi itaat etmeyebilirler. rnein Hristiyanlarn, Musevileri Nazi zulmnden korumak iin kendi hayatlarn riske ettiklerini biliyoruz. Acaba o insanlarn Nazi politikalarna kar gelmelerinin sebebi neydi? Daha genel olarak ifade edersek; biz nasl oluyor da otoriteye kar gelecek kadar prensip sahibi oluyoruz? Birok faktrn etkili olduu sylenebilir. Bir kere kurbann ektii zdrap ok fazla olduunda itaat ortadan kalkmaktadr. Bir baka neden, kurbann ektii zdrabn nedeni olarak kendimizi gryorsak otoriteye kar geliyoruz. ncs, insanlarn bir durum iin otoriteye kar kldn gsteren modeller varsa, benzer davran gstermektedirler. Drdncs, bireylerin, otoritenin davrannn altnda yatan nedenleri deerlendirmek iin yreklendirilmesi de otoriteye kar kmay getirmektedir.
SIRA SZDE
65
zet
AMA
Tutum ve davranlarn nasl edinildiini aklamak Bir toplumun sahip olduu maddi ve manevi deerler o toplumun kltrdr. Kltrel deerlerin bir toplumdaki bireylere kazandrlmas ise kltrlemedir. Kltrleme sreci insanlara tutum ve davranlarn kazandrlmas srecidir. Uyum gstermenin temelindeki sreleri tanmlamak Uyum, bir kimsenin dnce ve davranlarn, grup ltleriyle tutarl olacak ekilde deitirmesidir. nsanlar beenilmek ve doru davranmak iin uyum gsterirler. Uyumu etkileyen faktrleri aklamak nsanlar bir gruba katlm ise ve gruba gl duygular besliyorsa daha ok uyarlar. Ayrca grubun boyutu, kltrel deerler, aznlk etkisi, bireycilik etkisi, gruba vaat uyumu etkileyen faktrlerdir. nsanlar etkilemenin yollarn saymak nsanlar birbirlerini eitli yollarla etkileyebilir. Bu aratrma insanlar etkilemenin alt gc olarak dller, bask, uzmanlk, bilgi, gnderme yapma gc, yasal otoriteyi gstermektedir. Yasal otoritenin zel bir durumu acizliin gcdr.
AMA
AMA
Boyun edirme tekniklerini sralamak Aratrmalar insanlar etkileyebilecek ok eitli boyun edirme stratejilerinin olabileceini gstermitir. rnein, kk bir istei kabul ettirmek, tekilerinin kabuln kolaylatrmaktadr. Kabul zor byk bir istek daha aznn kabuln kolaylatrr. Yine istekleri birleenlerine ayrp srayla sunmak bir baka itaat salama tekniidir. Bunlara hepsi bu kadar deil..., srad istek teknikleri de eklenebilir. Otoriteye itaati aklamak Otoriteye itaat boyun edirmenin zel bir biimidir. Toplumsal dzen asndan otoriteye uymak nemlidir. Ancak inan ve deerlerin otoriteninkilerle atmas durumuyla karlalabilir.
AMA
6
AMA
AMA
66
Sosyal Psikoloji
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi kltrleme srecinin aklamasdr? a. nsanolunun rettii manevi deerler b. Kltrn kazandrlma sreci c. Tutum ve davran kazanma sreci d. Kltrlerin etkileimi e. Akran gruplar arasndaki etkileim 2. erifin yapt aratrmalarn sonularna gre aadakilerden hangisi yanltr? a. Denekler, duraan k noktasn hareketli olarak alglad. b. Deneklere gre klar farkl ynlere doru hareket ediyordu. c. Deneklere gre klar farkl hzlarda hareket ediyordu. d. Denek gruplar, tahminlerini karlkl paylamalarnn sonucunda, yantlar benzer hale geldi. e. Gruplardaki deneklerin yantlar, grubun dalmasyla grup deerlerinden farkllat. 3. Aadakilerden hangisi bir grup normu olamaz? a. Vcudun ayn blgelerine dvme yaptrma. b. Benzer ekilde giyinme. c. Salar ayn biimde kestirme. d. Dncede zgrlk tanma. e. Ortak eylemde bulunma. 4. Aadakilerden hangisi grubun uyumunu artran faktrlerden biridir? a. Grevin zorluk derecesinin dkl b. Konuya ilikin bilgi dzeyimizin ykseklii c. Takdir grmeme d. Grubun kk olmas e. Grup yeleri her konuda iyi anlayorsa. 5. Aadaki koullardan hangisinde daha iyi uyum salanr? a. Grup byk ise b. Grup demokratik ise c. Birey muhafazakar ise d. Grup yeliinden menfaat beklememe e. Beenilmeyen kurallar eletirilerek
6. Aadaki durumlardan hangisi grup btnl iin tehlike deildir? a. Tek tk aykr seslerin kmas b. Baz yelerin birbirini sevmemesi c. Grubun kk olmas d. Bireyin znel dncelerinin farkl olmas e. stlenilen grevlerin zor olmas 7. Aadakilerden hangisi insan davrann etkilemede kullanlan glerden biri deildir? a. Bilgi b. Kken c. Bask d. dl e. Otorite 8. Bir iin stesinden gelemeyen insanlara yardm etmek, g trlerinden hangisine bir rnektir? a. dl b. Acizliin gc c. Gnderme yapma gc d. Uzmanlk e. Bask 9. Boyun edirme tekniklerinden hangisi nce kk bir iin kabul edilmesini salayp, sonra daha byk iler isteme olarak tanmlanr? a. nce byk, sonra kk teknii b. Acizliin gc c. Hepsi bu kadar deil d. Sra d istek e. nce kk, sonra byk rica teknii 10. Otoriteye itaat asndan aadaki ifadelerden hangisi yanltr? a. Bir boyun eme biimidir. b. Bir uyum biimidir. c. Toplumsal ileyi asndan nemlidir. d. Otoritenin emirlerine uymak etik ve yasaldr. e. Otoriteye kar gelmenin cezas vardr.
67
Yaamn inden
niversitede Ar ki Tketimi Ar iki tketimi ehrin kysndaki niversitede srekli bir problemdi. Lousiana State niversitesindeki renci birlii yeleri, diplomalarn aldktan sonra kutlama gecesi elencelerine baladlar. Kampus dndaki partide baladklar elenceye Murphynin barnda devam ettiler. Grg tanklar gece yars gen adamlarn ok sarho olduklarn ve bardan alveri arabasyla karldklarn sylediler. Polis geldiinde drd bilinsiz neredeyse iki dzine kendinden gemi adam buldu. Sabaha kar Benjamin Weyne hayatn kaybetti. statistiklere gre niversitedeki alkol tketimi alarm veriyordu. 1997 ylnda 116 yksekokul rencisi zerinde yaplan bir aratrmaya gre, hemen hemen niversitedeki erkeklerin yars ar iki tketiyordu. Ar iki tketimi kaynak olarak erkek ve kz yurtlar grnyordu. Buradaki rencilerin % 80i ar iki tkettiini aktarmt. Buna ek olarak potansiyel bir salk sorunu olan ar iki tketimi ienlere sk sk problemler kartyordu. Buna ek olarak rencilerin % 32sinin itikten sonra neler yaptklarn hatrlamadklar % 24nn arkadalaryla kavga ettii ve % 20den fazlasnn korunmasz cinsel aktivitede bulunduu ortaya kt. Kaynak: Taylor, Peplau ve Sears, 2000.
2. e 3. d 4. e 5. c 6. d 7. b 8. b 9. e 10. d
68
Sosyal Psikoloji