Ebook Ppoz 3

PORADNIK
Ochrona przeciwpożarowa
Spis treści Partnerzy publikacji
Zasady wprowadzania do obrotu i stosowania urządzeń przeciwpożarowych�� 4
Certyfikacja źródeł zasilania stosowanych w ochronie przeciwpożarowej�� 8
Dobór oprzewodowania w instalacjach elektrycznych ze względu na reakcję na ogień na podstawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki �� 12
Centrala sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi FPM+ �� 18
Zastosowanie zasilaczy UPS w układach zasilania urządzeń przeciwpożarowych�� 20
Ochrona przed pożarem z wykorzystaniem wyłączników różnicowoprądowych i urządzeń do detekcji
zwarć łukowych �� 26
Dystrybucja energii elektrycznej w systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła zgodnie
z wymogami normy PN-EN 12101-10 �� 30
Skuteczne zabezpieczenia instalacji elektrycznych i technicznych przed pożarem – bierna ochrona
przeciwpożarowa �� 34
Pozorna jakość akumulatorów jako słaba strona w niezawodności zasilania wybranych elementów
systemu oddymiania �� 38
Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych 230 V napięcia przemiennego �� 40
Klasyfikacja przestrzeni potencjalnie zagrożonych wybuchem atmosfer gazowych �� 42
Zasilanie budynków w energię elektryczną w warunkach normalnych a zasilanie w warunkach pożaru �� 46
Wymagania dla kabli i przewodów wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii
Europejskiej nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 (CPR) �� 54
HOCHIKI i NSC nowe systemy detekcji pożaru w ofercie MIWI URMET �� 60
Ochrona ppoż. systemów PV oraz neutralizacja zagrożeń pożarowych stwarzanych przez generatory PV
podczas pożaru �� 62
Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu – metodyka konstruowania �� 66
Ochrona przeciwpożarowa instalacji elektrycznej�� 76
Uproszczony projekt zasilania pompowni pożarowej �� 80
Przeciwpożarowy wyłącznik prądu i zagrożenia stwarzane przez wyłącznik EPO zasilaczy UPS
oraz ich neutralizacja �� 90
Uproszczony projekt przeciwpożarowego wyłącznika prądu budynku produkcyjno-biurowego�� 96
Katalog firm��104
Redakcja
Adres redakcji Reklama: Karolina Rosa, krosa@medium.media.pl ®
ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa Hanna Witkowska, hwitkowska@medium.media.pl
tel. 22 810 65 61
faks 22 810 27 42 Redakcja: Anna Kuziemska, akuziemska@elektro.info.pl
redakcja@elektro.info.pl
www.elektro.info.pl Grupa MEDIUM
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K.
ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa
tel. 22 810 21 24, faks 22 810 27 42
GRUPA ISBN 978-83-64094-10-1
2 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 3

ochrona przeciwpożarowa
zasady wprowadzania wyrób stwarza podczas stosowania

i użytkowania – udostępnienie wy-
w odniesieniu do urządzeń przeciw-
pożarowych: Centrum Naukowo-Ba-
rotu, musi wybrać dobrowolnie KOT
lub EOT, ponieważ posiadanie jedne-
stemie oceny zgodności, które skutku-
ją odpowiednio oznaczeniem produk-
do obrotu i stosowania
robu legalnie wprowadzonego do dawcze Ochrony Przeciwpożarowej – go z tych dokumentów jest obligato- tu znakiem „B”, lub „CE”. Oba te doku-
obrotu, Państwowy Instytut Badawczy. KOT, ryjne. Uzyskanie jednego lub drugiego menty pociągają za sobą konieczność
d) dopuszczone do jednostkowego w przeciwieństwie do wydawanej bez- dokumentu wiąże się z koniecznością powołania Zakładowej Kontroli Pro-
urządzeń przeciwpożarowych zastosowania w obiekcie budowla-
nym są wyroby budowlane, z wyłą-
terminowo EOT, obowiązuje przez 5
lat, po którym to okresie można jed-
przeprowadzenia szczegółowych ba-
dań. Jednostka certyfikująca posiłku-
dukcji, która po uzyskaniu wszystkich
wskazanych wyżej dokumentów wy-
czeniem wyrobów, o których mowa norazowo go odnowić poprzez aneks. je się wówczas dostępnymi EAD lub daje Deklaracje Właściwości Użytko-
mgr inż. Julian Wiatr
w art. 5 ust. 1, wykonane według Maksymalny okres obowiązywania ZUAD (dokument krajowy określają- wych, na podstawie której wyrób bu-
indywidualnej dokumentacji tech- KOT pomimo aneksowania nie może cy zalecenia udzielania aprobat tech- dowlany może trafić na rynek.
Elementy instalacji oraz innych urządzeń przeciwpożarowych muszą spełniać wymagania wysokiej nieza- nicznej, sporządzonej przez projek- przekraczać 10 lat. Po ustaniu ważno- nicznych), jakie odnoszą się do okre- W załączniku V do rozporządzenia
wodności i gwarantować wspomaganie akcji ratowniczo gaśniczej w płonącym budynku. Zatem wymaga- tanta obiektu lub z nim uzgodnio- ści obowiązywania KOT konieczna ślonych grup produktów, a w szcze- CPR zostały określone zakresy syste-
nia stawiane tym wyrobom budowlanym są bardzo wysokie i niejednokrotnie przewyższają wymagania nej, dla których producent wydał jest jego nowelizacja, co w praktyce gólnym przypadku tworzy procedu- mów oceny i weryfikacji stałości właś-
stawiane wyrobom powszechnego użytku. oświadczenie, że zapewniono zgod- oznacza przeprowadzenie pełnej pro- ry od nowa. Proces ten, szczególnie ciwości użytkowych, których wymaga-
ność wyrobu budowlanego z tą do- cedury weryfikacyjnej od nowa. Pro- w przypadku EOT, może zając nawet nia dla poszczególnych zakresów oce-
kumentacją oraz z przepisami. dukty, które posiadają KOT, muszą co 1,5 roku, wymaga to bowiem poczynie- ny przedstawia tabela 1.
P rzepływ towarów na rynku we-

wnętrznym Unii Europejskiej
regulują Dyrektywy Nowego Podej-
Rozporządzenia Ministra Infra-

struktury i Budownictwa z dnia
17 listopada 2016 roku, w sprawie
ny i wprowadzony do obrotu w celu
trwałego wbudowania w obiektach
budowlanych lub ich częściach, któ-
rządzenia Nr 305/2011, i dla które-
go nie została wydana europejska
ocena techniczna, może być wpro-
Dla wyrobów budowlanych, dla któ-
rych została opracowana norma zhar-
monizowana lub też wydano Euro-
3 lata przejść badania okresowe, pod-
czas gdy dla EOT częstotliwość ba-
dań okresowych jest określana w do-
nia stosownych ustaleń między upo-
ważnionymi instytutami wszystkich
państw członkowskich UE. Należy
Takie same wymagania definiuje
Rozporządzenie Ministra Infrastruk-
tury i Budownictwa z dnia 17 listopa-
ścia i Rozporządzenia, wśród któ- krajowych ocen technicznych (DzU rego właściwości wpływają na właś- wadzony do obrotu lub udostępnia- pejski Dokument Oceny (EAD), pro- kumencie EAD i może być różna w za- jednak mieć świadomość, że wydanie da 2016 roku, w sprawie sposobu de-
rych znajdują się regulacje krajowe. z 2016 r., poz. 1968), ciwości użytkowe obiektów budow- ny na rynku krajowym, jeżeli zo- cedura dopuszczenia do rynku jest leżności od produktu. W przypadku KOT lub EOT musi zostać poprzedzo- klarowania właściwości użytkowych
Do najważniejszych dokumentów Rozporządzenie Ministra Spraw lanych w stosunku do podstawo- stał oznakowany znakiem budow- dość sprawna. Oba te dokumenty za- braku normy zharmonizowanej lub ne przeprowadzeniem stosowanych wyrobów budowlanych oraz sposo-
formalnoprawnych dotyczących wy- Wewnętrznych i Administracji wych wymagań dotyczących obiek- lanym, którego wzór określa załącz- wierają bowiem wytyczne i wskazu- EAD, producent wyrobu budowlane- badań danego wyrobu budowlanego, bu znakowania ich znakiem budow-
robów budowlanych należy zali- z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie tów budowlanych; nik nr 1 do ustawy, ją graniczne wartości dotyczące właś- go, który zamierza wprowadzić do ob- zawierających informację także o sy- lanym (DzU z 2016 roku poz. 1966),
czyć: ochrony przeciwpożarowej budyn- „zestaw” oznacza wyrób budowla- c) wyrób budowlany nieobjęty zakre- ciwości użytkowych. W konsekwen-
Rozporządzenie Parlamentu Euro- ków, innych obiektów budowlany wprowadzony do obrotu przez sem przedmiotowym zharmonizo- cji produkt, który objęty jest jednym System oceny
i weryfikacji Podmiot
pejskiego i Rady Unii Europejskiej nych i terenów (DzU nr 109/2010, jednego producenta jako zestaw co wanych specyfikacji technicznych, z tych dokumentów, musi zostać prze- stałości właściwości odpowiedzialny
Zadanie
nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. poz. 719). najmniej dwóch odrębnych składni- o których mowa w art. 2 pkt 10 roz- badany przez autoryzowane laborato- użytkowych
(Construction Products Regulation, Termin „wyrób budowlany” został ków, które muszą zostać połączone, porządzenia Nr 305/2011, może być rium, co jest możliwe dzięki opraco- Producent Producent prowadzi:
tzw. CPR), zdefiniowany w art. 10 Ustawy prawo aby mogły zostać włączone w obiek- udostępniany na rynku krajowym, wanej metodologii badania. W przy- zakładową kontrolę produkcji,
dalsze badania próbek pobranych w zakładzie zgodnie z ustalonym planem badań.
Ustawy prawo budowlane (DzU budowlane (DzU z 2017 r., poz. 1332 tach budowlanych jeżeli został legalnie wprowadzony padku obecności normy zharmonizo-
z późniejszymi zmianami): do obrotu w innym państwie człon- Notyfikowana Jednostka wydaje certyfikat stałości właściwości użytkowych wyrobu na podstawie:
z 2017 roku, poz. 1332 z później- Kluczowym czynnikiem, który wa- wanej, po pozytywnej, laboratoryjnej 1+ Jednostka ustalenia typu wyrobu na podstawie badań typu (w tym pobierania próbek), obliczeń
szymi zmianami), Wyroby wytworzone w celu za- runkuje bezpośrednio sposób dopusz- kowskim Unii Europejskiej lub weryfikacji możliwe jest dopuszczenie Certyfikująca typu, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu,
Ustawa o wyrobach budowlanych stosowania w obiekcie budowlanym czenia wyrobu budowlanego na rynek w państwie członkowskim Euro- go do obrotu na rynku budowlanym wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
stałego nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji,
(tekst jednolity: DzU z 2016 r., poz. w sposób trwały o właściwościach jest obecność normy zharmonizowa- pejskiego Porozumienia o Wolnym oraz oznakowanie symbolem CE (Con- kontrolnego badania próbek pobranych przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu.
1570), użytkowych umożliwiających pra- nej lub też EAD, czyli Europejskiego Handlu (EFTA) – stronie umowy formite Europeenne). Znak ten jest po- Producent zakładową kontrolę produkcji,
Rozporządzenie Ministra Infra- widłowo zaprojektowanym i wyko- Dokumentu Oceny, który dokładnie o Europejskim Obszarze Gospodar- twierdzeniem, że wyrób spełnia wy- dalsze badania próbek pobranych w zakładzie zgodnie z ustalonym planem badań.
struktury i Budownictwa w spra- nanym obiektom budowlanym speł- prezyduje, w jaki sposób należy badać czym oraz w Turcji, a jego właściwo- mogi określone zarówno w dokumen- Notyfikowana Jednostka wydaje certyfikat stałości właściwości użytkowych wyrobu na podstawie:
1 Jednostka ustalenia typu wyrobu na podstawie badań typu (w tym pobierania próbek), obliczeń
wie sposobu deklarowania właś- nienie podstawowych wymagań, moż- dany wyrób. Zgodnie z Art. 5 oraz Art. ści użytkowe umożliwiają spełnie- tach zasadniczych (dyrektywy Nowego
Certyfikująca typu, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu,
ciwości użytkowych wyrobów bu- na stosować przy wykonywaniu robót 10 Ustawy o wyrobach budowlanych nie podstawowych wymagań przez Podejścia), jak i szczegółowych, który- wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
dowlanych oraz sposobu znakowa- budowlanych wyłącznie, jeżeli wyro- (DzU nr 92 z 2004 roku, poz. 881 z póź- obiekty budowlane zaprojektowa- mi są normy zharmonizowane. Nale- stałego nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji,
nia ich znakiem budowlanym (DzU by te zostały wprowadzone do obro- niejszymi zmianami) wyrób budowlane i budowane w sposób określony ży zaznaczyć, że normą zharmonizo- Producent Producent prowadzi:
ustalenie typu wyrobu na podstawie badań typu (w tym pobierania próbek), obliczeń
z 2016 r., poz. 1966), tu lub udostępnione na rynku krajo- ny może zostać w prowadzony do ob- w przepisach techniczno-budowla- waną w rozumieniu rozporządzenia typu, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu,
Ustawa o ochronie przeciwpożaro- wym zgodnie z przepisami odrębny- rotu na cztery sposoby: nych, oraz zgodnie z zasadami wie- CPR, jest norma podana w Dzienni- zakładową kontrolę produkcji,
2+ badania próbek pobranych w zakładzie zgodnie z ustalonym planem badań.
wej (tekst jednolity: DzU z 2016 r., mi, a w przypadku wyrobów budow- a) wyrób budowlany objęty normą dzy technicznej. Wraz z wyrobem ku Urzędowym Unii Europejskiej usta-
poz. 191), lanych – również zgodnie z zamierzo- zharmonizowaną lub zgodny z wy- budowlanym udostępnianym na nawiającym zharmonizowane warun- Notyfikowana Jednostka wydaje certyfikat zgodności zakładowej kontroli produkcji na podstawie:
Jednostka wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,
Rozporządzenie MSWiA z dnia nym zastosowaniem. daną dla niego europejską oceną rynku krajowym dostarcza się in- ki wprowadzania do obrotu wyrobów Certyfikująca stałego nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji.
20 czerwca 2007 r. w sprawie wy- Definicja ta jest podobna do defi- techniczną, może być wprowadzo- formacje o jego właściwościach budowlanych. W przypadku gdy dla Producent Producent prowadzi zakładową kontrolę produkcji.
kazu wyrobów służących zapew- nicji zamieszczonej w Rozporządze- ny do obrotu lub udostępniany na użytkowych oznaczonych zgodnie danego wyrobu nie opracowano nor- Notyfikowane Notyfikowane laboratorium badawcze dokonuje ustalenia typu wyrobu na podstawie
3
nieniu bezpieczeństwa publicz- niu UE nr 305/2011, gdzie w rozdzia- rynku krajowym wyłącznie zgodnie z przepisami państwa, w którym my zharmonizowanej, obowiązkiem Laboratorium badań typu (w oparciu o próbki pobrane do badań przez producenta), obliczeń typu,
nego lub ochronie zdrowia i ży- le 2 zdefiniowano również „zestaw” z rozporządzeniem Nr 305/2011, wyrób budowlany został wprowa- producenta, jest uzyskanie Krajowej badawcze tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu.
cia oraz mienia, a także zasad wy- kilku elementów tworzących wyrób b) wyrób budowlany nieobjęty normą dzony do obrotu, instrukcje stoso- Oceny Technicznej (KOT) lub Europej- Producent Producent prowadzi:
ustalenie typu wyrobu na podstawie badań typu, obliczeń typu, tabelarycznych
dawania dopuszczenia tych wyro- budowlany: zharmonizowaną, dla której zakoń- wania, instrukcje obsługi oraz in- skiej Oceny Technicznej (EOT), któ- 4
wartości lub opisowej dokumentacji wyrobu,
bów do użytkowania (DzU Nr 143 „wyrób budowlany” oznacza każ- czył się okres koegzystencji, o któ- formacje dotyczące zagrożenia dla rych wydawaniem zajmuje się w Pol- zakładową kontrolę produkcji.
z 2007 r. poz. 1002 ze zmianami), dy wyrób lub zestaw wyprodukowa- rym mowa w art. 17 ust. 5 rozpo- zdrowia i bezpieczeństwa, jakie ten sce Instytut Techniki Budowlanej oraz Tab. 1. Z akresy systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych

które dotyczy wyrobów, dla których jednostkowe zastosowanie,

robów budowlanych leży uzyskanie pieczające, urządzenia inertyzujące, doczny, czytelny, niedający się usu- wyrobów. Bezpośrednio z budynka- Grupa 14: Przewody i kable do

nie opracowano normy zharmonizo- uznanie wyrobu za regionalny wy-
stosownych dokumentów (takich jak urządzenia wchodzące w skład dźwię- nąć, wskazany w dokumentacji tech- mi związane są wyroby zakwalifiko- urządzeń przeciwpożarowych:
wanej z rozporządzeniem CPR. rób budowlany. raporty z badań na zgodność z nor- kowego systemu ostrzegawczego i sy- nicznej wyrobu. Jeżeli nie jest możli- wane do grupy (10-14): telekomunikacyjne kable stacyj-
Dla każdego wyrobu udostępniane- Sposoby te stanowią rozwiązania mą, czy koniecznych do uzyskania stemu sygnalizacji pożarowej, w tym we technicznie oznakowanie wyrobu Grupa 10: Elementy systemów ne do instalacji przeciwpożaro-
go na rynku dostarcza się kopię dekla- alternatywne i nie dotyczą wyrobów ocen technicznych) oraz zamieszcze- urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, w wyżej wskazany sposób, oznako- alarmowania i powiadamiania: wych,
racji właściwości użytkowych w for- produkowanych seryjnie. W przy- nie o nich informacji na etykietach urządzenia odbiorcze alarmów poża- wanie umieszcza się na opakowaniu centrale sygnalizacji pożarowej, przewody i kable elektrycz-
mie papierowej albo przesyła się ją padku jednostkowego zastosowanie produktów, o czym stanowią przepi- rowych i urządzenia odbiorcze syg- jednostkowym lub opakowaniu zbior- panele obsługi dla straży po- ne oraz światłowodowe, stoso-
drogą elektroniczną. Jednak w przy- w konkretnym obiekcie budowlanym sy. Obowiązek ten dotyczy firm, któ- nałów uszkodzeniowych, instalacje czym wyrobu albo na dokumentach żarnej, wane do zasilania i sterowania
padku gdy partia tego samego wyro- odpowiedzialność za zaprojektowa- re wytwarzają swoje produkty na te- oświetlenia ewakuacyjnego, hydran- handlowych towarzyszących temu urządzenia zdalnej sygnalizacji urządzeniami służącymi ochro- Rys. 1. Z nak jednostki dopuszczają-
bu jest dostarczana jednemu użytkow- nie takiego wyrobu spoczywa w peł- renie państw członkowskich UE oraz ty wewnętrzne i zawory hydrantowe, wyrobowi. Znak jednostki dopusz- i obsługi, nie przeciwpożarowej, cej do użytkowania w instala-
cjach przeciwpożarowych
nikowi, może jej towarzyszyć jedna ni na konstruktorze, zaś jego zasto- dystrybutorów, którzy sprowadzają hydranty zewnętrzne, pompy w pom- czającej przedstawia rysunek 1. systemy transmisji sygnałów zamocowania przewodów i kab-
kopia deklaracji właściwości użytko- sowanie jest możliwe tylko w ramach je z krajów spoza UE. Ponadto dekla- powniach przeciwpożarowych, prze- Na rysunku 2. zostały przedsta- alarmów pożarowych i uszko- li elektrycznych oraz światłowo- cym budynku na polecenie dowód-
wych w formie papierowej albo prze- jednego projektu i oparte na indywi- racja właściwości użytkowych musi ciwpożarowe klapy odcinające , urzą- wione symbole znaku „CE” oraz zna- dzeniowych, dowych, stosowanych do zasila- cy akcji ratowniczo-gaśniczej. Mimo
słana drogą elektroniczną. dualnej dokumentacji technicznej. być dostępna przynajmniej na stro- dzenia oddymiającej, urządzenia za- ku „B”. ręczne ostrzegacze pożarowe nia i sterowania urządzeniami upływu niemal dwóch lat od zakwa-
Kopię deklaracji właściwości użyt- Również w przypadku regionalnych nie internetowej producenta i prze- bezpieczające przed powstaniem wy- Procedura dopuszczania wyrobu bu- (ROP), służącymi ochronie przeciwpo- lifikowania tego urządzenia jako prze-
kowych w formie papierowej dostar- wyrobów budowlanych norma zhar- chowywana przez 10 lat. Warto rów- buchu i ograniczające jego skutki, kur- dowlanego do stosowania w ochronie Grupa 11: Elementy systemów żarowej. ciwpożarowego, twórczy pomysłu nie
cza się na żądanie odbiorcy. Zgodnie monizowana, europejska lub krajo- nież zaznaczyć, że od 2017 r. przy zna- tyny dymowe oraz drzwi, bramy prze- przeciwpożarowej jest następująca: ostrzegania i ewakuacji: W załączniku do Rozporządzenia opracowali wytycznych dotyczących
Rozporządzeniem Delegowanym Ko- wa ocena techniczna nie są koniecz- ku „CE” konieczne jest dodanie infor- ciwpożarowe i inne zamknięcia prze- dla wyrobów objętych normą zhar- centrale dźwiękowych syste- Ministra Infrastruktury i Budowni- jego konstruowania. Nie opracowano
misji (UE) NR 157/2014 z dnia 30 paź- ne dla dopuszczenia wyrobu do ob- macji o roku, w którym dopuszczano ciwpożarowe, jeżeli są wyposażone monizowaną: mów ostrzegawczych, ctwa z dnia 17 listopada 2016 roku, również Krajowej Oceny Technicznej
dziernika 2013 r. w sprawie warun- rotu. Zgodnie z Ustawą o wyrobach znakowanie. Należy mieć również na w systemy sterowania, przeciwpoża- badania, konsole z mikrofonem dla w sprawie sposobu deklarowania umożliwiającej rozpoczęcie procedury
ków udostępniania deklaracji właści- budowlanych, wyrobem regionalnym uwadze, że niespełnienie wymogów rowe wyłączniki prądu oraz dźwigi Europejski Certyfikat Stałości straży pożarnej niewchodzące właściwości użytkowych wyrobów znakowania tego wyrobu znakiem bu-
wości użytkowych wyrobów budowla- jest produkt wytwarzany tradycyjnie związanych z procedurą dopuszcze- dla ekip ratowniczych”. Właściwości Użytkowych, w skład centrali dźwiękowych budowlanych oraz sposobu znakowa- dowlanym „B”, tłumacząc ten stan rze-
nych na stronie internetowej, deklara- z wykorzystaniem metod sprawdzo- nia do obrotu wiąże się z karami fi- Wykaz wyrobów stosowanych Deklaracja Stałości Właściwości systemów ostrzegawczych, nia ich znakiem budowlanym (DzU czy brakiem zgłoszenia wyrobu przez
cja właściwości użytkowych może zo- nych podczas wieloletniej praktyki. nansowymi, o których mowa w art. w ochronie przeciwpożarowej, któ- Użytkowych, głośniki do dźwiękowych syste- z 2016 roku poz. 1966), zostały okre- producenta, które zgodnie z obowią-
stać zamieszczona na stronie interne- Jego produkcja odbywa się tylko na 105 Ustawy o systemach oceny zgod- re wymagają świadectwa dopuszcze- znakowanie znakiem CE, mów ostrzegawczych, ślone wyroby budowlane, wymagające zującymi przepisami stanowi podsta-
towej producenta. Deklaracja właści- określonym terenie i docelowo jest ności i nadzoru rynku. W przypadku nia do użytkowania zawiera Rozpo- świadectwo dopuszczenia, sygnalizatory akustyczne, znakowania znakiem „B”. Pośród tych wę do rozpoczęcia prac nad ww. doku-
wości użytkowych powinna być do- on przeznaczony tylko do lokalnego wyrobów budowlanych stosowanych rządzenie Ministra Spraw Wewnętrz- znakowanie znakiem jednostki sygnalizatory optyczne, wyrobów znalazły się wyroby stasowa- mentem. Z uwagi na ten stan rzeczy
starczana w języku/językach wyma- stosowania. W takiej sytuacji wyrób w ochronie przeciwpożarowej poja- nych i Administracji z dnia 20 czerw- dopuszczającej: CNBOP-PIB. centrale kontroli dostępu współ- ne w ochronie przeciwpożarowej okre- Minister Inwestycji i Rozwoju wpro-
ganych przez państwo członkowskie, zostać oznaczony znakiem „B”, jed- wiają się dwie kategorie wyrobów: ca 2007 r. w sprawie wykazu wyro- wyrobów nieobjętych normą
dla pracujące z urządzeniami prze- ślone jako grupa 10. wadził 29 czerwca 2018 roku rozpo-
w którym wyrób jest udostępniany. nak dzieje się to wyłącznie na odpo- wyroby budowlane wymagające bów służących zapewnieniu bezpie- zharmonizowaną: ciwpożarowymi, W grupie tej znalazły się stałe urzą- rządzenie zmieniające rozporządze-
Deklaracja właściwości użytkowych wiedzialność producenta. Procedurę świadectwa dopuszczenia do użyt- czeństwa publicznego lub ochronie Europejska lub Krajowa Ocena interfejsy przejścia kontrolowa- dzenia przeciwpożarowe, do których nie w sprawie sposobu deklarowania
musi zawierać następujące informacje: uznania danego produktu za wyrób kowania, zdrowia i życia oraz mienia, a także Techniczna, nego, zaliczono wyroby do wykrywania właściwości użytkowych wyrobów bu-
określenie typu wyrobu, regionalny określa art. 8 ust. 3 Usta- wyroby budowlane niewymagające zasad wydawania dopuszczenia tych badania, Grupa 12: Urządzenia do urucha- i sygnalizacji pożaru, wyroby do kon- dowlanych oraz sposobu znakowania
zamierzone zastosowanie lub za- wy o wyrobach budowlanych, z które- świadectwa dopuszczenia do użyt- wyrobów do użytkowania (DzU Nr Krajowy Certyfikat Stałości miania urządzeń przeciwpożaro- troli rozprzestrzeniania ciepła i dymu ich znakiem budowlanym (DzU z 2018
stosowania wyrobu budowlanego wynika że uznanie danego wyrobu kowania. 143/2007, poz. 1002, z późniejszymi Właściwości Użytkowych, wych, wykorzystywanych przez oraz tłumienia wybuchu, systemy roku, poz. 1233), przesuwając termin
go zgodnie z mającą zastosowanie za regionalny wyrób budowlany na- Podstawowym dokumentem regu- zmianami). Rozporządzenie te wy- Krajowa Deklaracja Stałości jednostki ochrony przeciwpoża- ewakuacyjne przeznaczone do zasto- obowiązywania przedstawiania De-
zharmonizowaną specyfikacją tech- stępuje przez orzeczenie właściwego lującym zagadnienia ochrony przeciw- mienia grupy wyrobów oraz konkret- Właściwości Użytkowych, rowej: sowań w obiektach budowlanych. Naj- klaracji Stałości Właściwości Użytko-
niczną, wojewódzkiego inspektora nadzoru pożarowej jest Ustawa z dnia 24 sierp- ne wyroby, które muszą uzyskać do- znakowanie znakiem B, centrale sterujące urządzeniami więcej kontrowersji w tym zakresie wych dla przeciwpożarowego wyłącz-
system lub systemy oceny i wery- budowlanego w drodze decyzji stano- nia 1991 r. o ochronie przeciwpożaro- puszczenie wydane przez CNBOP-PIB świadectwo dopuszczenia, przeciwpożarowymi, wprowadza przeciwpożarowy wyłącz- nika prądu z dnia 1 lipca 2018 roku
fikacji stałości właściwości użytko- wiącej odpowiedź na wniosek złożo- wej (tekst jednolity: DzU z 2018 roku do stosowania w ochronie przeciw- znakowanie znakiem jednostki zasilacze urządzeń przeciwpo- nik prądu, który może być uważany na dzień 1 lipca 2019 roku. Ponieważ
wych wyrobu budowlanego, ny przez producenta wyrobu. Należy poz. 620). Zgodnie z definicją poda- pożarowej. Przed skierowaniem na dopuszczającej: CNBOP-PIB. żarowych, za urządzenie przeciwpożarowe przez Władze PSP odrzuciły ofertę pomocy
tytuł, numer i datę wydania normy jednak pamiętać, że w obu przypad- ną w § 2.1 Rozporządzenia MSWiA badania do CNBOP-PIB w celu uzy- Należy zauważyć, że nie wszyst- ręczne przyciski stosowane osoby nieposiadające wiedzy w zakre- złożoną przez redakcję „elektro.info”
zharmonizowanej lub europejskiej kach chodzi o wyroby dopuszczone w sprawie ochrony przeciwpożarowej skania świadectwa dopuszczenia do kie wyroby budowlane stosowane w systemach oddymiania, sie ochrony przeciwpożarowej, gdyż oraz stowarzyszenia naukowo-tech-
oceny technicznej, tylko na rynku krajowym. Niemniej, budynków, innych obiektów budowla- użytkowania, wyrób budowlany wy- w ochronie przeciwpożarowej wy- elektromechaniczne urządzenia nie pełni żadnej funkcji ochronnej, niczne w zakresie przeciwpożarowe-
właściwości użytkowe wyrobu bu- jeżeli dany wyrób budowlany, który nych i terenów (DzU z 2010 r. nr 109, mieniony ww. rozporządzeniu musi magają świadectwa dopuszczenia. wykonawcze w systemach stero- a służy jedynie do bezpiecznego wy- go wyłącznika prądu, należy czekać
dowlanego, wyrażone w poziomach nie jest objęty normą zharmonizowa- poz. 719) definicja urządzeń przeciw- posiadać deklarację stałości właści- Rozporządzenie Ministra Spraw We- wania-urządzeniami przeciwpo- łączenia napięcia urządzeń elektryczna efekty prac prowadzonych w tym
lub klasach, istotne z punktu widze- ną, ale np. ma Krajową Ocenę Tech- pożarowych brzmi: wości użytkowych i być oznaczony wnętrznych i Administracji z dnia żarowymi, nych powszechnego użytku w płoną- zakresie przez CNBOP-PIB.
nia przepisów techniczno-budowla- niczną i został legalnie dopuszczo- „Urządzenia przeciwpożarowe – znakiem „CE” lub znakiem „B”. Po po- 20 czerwca 2007 r. w sprawie wy- Grupa 13: Znaki bezpieczeństwa
nych kraju, w którym wyrób ma być ny do obrotu na terenie danego kra- należy rozumieć przez to urządzenia zytywnym przyjściu badań CNBOP- kazu wyrobów służących zapewnie- i oświetlenie awaryjne: a)b)
zastosowany. ju należącego do UE, zgodnie z zasa- (stałe i półstałe, uruchamiane ręcz- -PIB wydaje świadectwo dopuszcze- niu bezpieczeństwa publicznego lub znaki bezpieczeństwa – ochro-
Gdy dla danego wyrobu budowlane- dą „wzajemnego uznawania”, wyni- nie lub samoczynnie) służące do zania oraz znakuje wyrób znakiem jed- ochronie zdrowia i życia oraz mienia, na przeciwpożarowa, ewakua-
go nie przewidziano normy zharmoni- kającą bezpośrednio z dokumentów pobiegania powstaniu, wykrywania, nostki dopuszczającej, który umiesz- a także zasad wydawania dopuszcze- cja i techniczne środki przeciw-
zowanej, dokumentu EAD lub ZUAD, akcesyjnych Unii, może być udostęp- zwalczania pożaru lub ograniczania cza się bezpośrednio na dopuszczo- nia tych wyrobów do użytkowania pożarowe,
istnieją dwa sposoby pozwalające na niony w innym państwie członkow- jego skutków, a w szczególności: stałe nym wyrobie albo na etykiecie przy- (DzU nr 143, poz. 1002 z późniejszy- oprawy oświetleniowe do
jego wykorzystanie: skim. W obowiązku producentów wy- i półstałe urządzenia gaśnicze i zabez- mocowanej do niego w sposób wi- mi zmianami], wymienia 15 grup oświetlenia awaryjnego, Rys. 2. Symbole znaków: a) „CE”, b) „B”

certyfikacja źródeł zasilania stosowanych okazać się istotne, aby obiekt, w któ-
rym zostało urządzenie zastosowane
jakości. Choć uzyskanie odpowied-
nich dokumentów (certyfikatów, de-
wydać certyfikat, ale producent nie
spełni wymagań stawianych dla wa-
12.2. ZASILACZE URZĄDZEŃ PRZECIWPOŻAROWYCH
12.2.1. WYMAGANIA OGÓLNE
w ochronie przeciwpożarowej
był bezpieczny na poziomie określo- klaracji) nie daje gwarancji, że urzą- runków do świadectwa. Z punktu wi- Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych stosowane
w systemach sygnalizacji alarmu pożarowego powinny speł-
nym prawem. Stąd w określonych za- dzenia będą funkcjonowały prawid- dzenia oznakowania wyrobu istot- niać wymagania normy PN-EN 54-4. Zasilacze urządzeń
przeciwpożarowych stosowane w dźwiękowych systemach
stosowaniach urządzeń, warunkiem łowo, to brak wyegzekwowania wy- ny jest znak jednostki certyfikującej ostrzegawczych powinny spełniać wymagania normy PN‑EN
54-4 z wyłączeniem długości czasu pracy awaryjnej. Zasila-
cze urządzeń przeciwpożarowych stosowane w systemach
mgr inż. Dariusz Zgorzalski – www.kot.edu.pl dodatkowym jest utrzymanie okre- maganych ustawowo dokumentów na wyrobie. wentylacji pożarowej powinny spełniać wymagania normy
PN‑EN 12101-10.
ślonych parametrów czyli spełnienie może nam przysporzyć sporo kłopo- Pytanie pozostaje następujące: co Spełnienie wymagań powinno być potwierdzone stosow-
przez urządzenia/wyroby/produkty tów, więc warto wiedzieć co wyma- z zasilaczami, które są stosowane do nym dokumentem.
T
12.2.2. WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
ematyka związana z certyfikacją mie PN-EN 12101-10. Norma ta de- mają ukryte skutki innych dodatkowych wymagań, któ- gać, aby minimalizować ryzyko prze- innych urządzeń przeciwpożarowych
Rys. D. Zgorzalski
12.2.2.1. Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych powinny
może przysporzyć nam wiele finiuje źródła zasilania elektryczne działania, np. emitu- rych celem zapewnienie bezpieczeń- jęcia odpowiedzialności. niż te, które zostały wyszczególnione posiadać oznaczenia i opisy w języku polskim.
trudności, jeżeli nie poznamy pod- oraz pneumatyczne. Co oznacza, że jąc fale pola elektro- Wyroby objęte
stwa w budynku. Musimy sobie zdawać sprawę, że w załączniku do rozporządzenia? Czy 12.2.2.2. Do zasilaczy powinna być dołączona opracowana
przez producenta w języku polskim instrukcja prze-
prowadzenia odpowiednich prób i badań potwier-
stawowych zasad, z jakich wynika w kontekście tej normy źródłem zasi- magnetycznego po- Wyroby
budowlane
obowiązkiem Niewątpliwie możliwym jest sy- w zależności od zastosowania zasi- dla nich wymagane jest świadectwo dzających prawidłowość jego działania w systemie
po zainstalowaniu w obiekcie.
uzyskania
obowiązek uzyskania odpowiednich lania nie tylko jest energia elektrycz- wyżej określonych świadectwa tuacja, gdzie wyrób utrzymuje swoje lacze mogą podlegać pod kilka regu- dopuszczenia, tak jak dla zasilaczy 12.2.2.3. Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych stosowa-
dopuszczenia ne w systemach wentylacji pożarowej powinny roz-
dokumentów dla konkretnych pro- na ale również sprężony gaz. Ponadto wartości, wywołując parametry – posiada stosowane cer- lacji prawnych. Ich sposób uwiary- urządzeń SSP, DSO, SHEVS? poznawać i sygnalizować wysoką rezystancję we-
wnętrzną baterii i przyłączonych do niej elementów
duktów, urządzeń, zestawów itp. Do należy uwzględnić, że inne wymaga- dysfunkcje innych tyfikaty wynikające z regulacji opi- godniania parametrów uzależniony W aspektach dotyczących wyro- obwodu tak, jak wymaga tego norma PN-EN 54-4
oraz powinny przechodzić badania funkcjonalne
określenia wymaganych dokumen- nia są stawiane dla zasilaczy z prze- urządzeń lub przy sanych w pkt 2, ale jest produktem jest od tego, pod jakie przepisy pod- bów budowlanych sprawa jest tro- przewidziane normą PN‑EN 12101-10 dla dolnej
tolerancji napięcia publicznej sieci zasilającej rów-
Ustawa o wyrobach Ustawa o ochronie nej minus 15%. Spełnienie wymagań powinno być
tów niezbędna jest jednoznaczna znaczeniem do systemów sygnaliza- dłuższym oddzia- budowlanych przeciwpożarowej niebezpiecznym, gdyż nie był ocenio- legają, i w jakim charakterze pracują. chę bardziej skomplikowana. Regu- potwierdzone stosownym dokumentem.
Rozporządzenie
identyfikacja przedmiotu i określe- cji pożarowej, a inne z przeznacze- ływaniu są szkod- „Unijne” MSWiA w sprawie
ny pod kątem regulacji wynikających W przedmiocie sprawy, mogący- lacje dotyczące wyrobów budowla-
ypis wymagań dla zasilaczy z rozpo-
W
nia jego funkcji, jaką realizuje w śro- niem do systemów kontroli rozprze- liwe dla zdrowia. rozporządzenie świadectw z pkt 1. Ponadto, nieodpowiednio do- mi sprawiać problem są przepisy do- nych podzielone są na system kra- rządzenia przedstawiam poniżej:
305/2011 CPR dopuszczenia
dowisku, w którym współdziała. strzeniania dymu i ciepła. Dowodami Rolę tych postano- brane urządzenia mogą wygenerować tyczące wyrobów budowlanych oraz jowy (znak B) i europejski (znak CE).
W zakresie określenia przedmiotu potwierdzającymi prawdopodobień- wień można określić zagrożenie. wyrobów objętych obowiązkiem Aby móc znakować wyroby bu- niż została przewidziana w powyż-
dość istotne znaczenie mają defini- stwo spełnienia przez wyrób określo- na przykładzie żarówki. Żarówka Dyrektywy maszynowej, W obecnie przyjmowanej strate- uzyskania świadectwa dopuszcze- dowlane znakiem CE niezbędna jest szych normach.
cje, gdyż to z nich wynika identyfi- nych wymagań, w tym utrzymania zastosowana do oświetlenia, któ- Dyrektywy EMC, gii utrzymania odpowiedniego po- nia CNBOP-PIB. Jeżeli zasilacz (lub norma zharmonizowana z Rozporzą- Otóż istotnym jest identyfika-
kacja przedmiotu. Definicje przede określonych parametrów, mogą być ra jest „przepalona” sama z siebie Dyrektywy RosH, ziomu bezpieczeństwa pożarowego inaczej zdefiniowane źródło zasila- dzeniem CPR 305/2011 lub Europej- cja przepisów krajowych dotyczą-
wszystkim określające granice urzą- odpowiednie dokumenty. Stąd tak nie generuje zagrożeń, czyli można Dyrektywy RED, lub szerzej rozumianej ochrony prze- nia) jest zastosowany jako wyrób bu- ska Ocena Techniczna. Dla zasilaczy cych identyfikacji źródeł zasilania
dzeń. Definicje mogą być rozproszo- ważne jest, aby umiejętnie określić, stwierdzić, że nadal jest bezpiecz- Dyrektywa o ogólnym bezpieczeń- ciwpożarowej źródła zasilania pełnią dowlany (a tak jest w znacznej więk- możemy wyszczególnić normę zhar- w innych obszarach niż te, o któ-
ne w różnych dokumentach, np. jaki rodzaj dokumentów jest wyma- na choć nie działa, stwie produktów, szczególną rolę. Większość nowoczes- szości) wówczas powinien spełniać monizowaną PN-EN 54-4 oraz PN-EN rych mowa w ww. normach, o czym
w rozporządzeniach, ustawach, nor- gany w danej sytuacji i jakie jest jego 2. wymagania ustawowe, których ce- Do punktu 2 możemy przyporząd- nych budynków spełnia wymagania wymagania stawiane przez ustawę 12101-10. Ponadto np. w normie mowa w dalszej części, gdyż zmia-
mach, umowach, zaleceniach itp., znaczenie. Obligatoryjność uzyska- lem jest minimalizowanie ryzyka kować m.in. takie regulacje jak: ochrony przeciwpożarowej wykorzy- o wyrobach budowlanych i jego właś- PN-EN 12101-10 znajdziemy istotną na dotycząca rozporządzenia w spra-
a ich znaczenie w poszczególnych do- nia i/lub wystawienia określonych zagrożeń lub niedogodności zwią- Ustawa o wyrobach budowlanych, stując tzw. rozwiązania zamienne. ciwości powinny być uwiarygodnio- informację, a mianowicie definicję wie znakowania znakiem B ujmuje
kumentach może być różnorodne. dokumentów wynika z określonych zanych np. z prawidłową eksploa- Rozporządzenie Parlamentu i Rady Większość rozwiązań zamiennych ne w trybie określonym przez usta- zasilacza (pkt. 3.1.5 zasilacz – źródło nowe zakresy grup wyrobów. Od 1
Szczególne znaczenie ma termino- aktów prawnych lub może wynikać tacją budynku, budowli. Tu mam Europejskiej 305/2011 (CPR), oparta jest na tzw. czynnych zabez- wę o wyrobach budowlanych. Ponad- lub zasób energii lub środki do au- lipca 2019 roku niezbędne będzie
logia w przypadkach urządzeń, gdy z umów np. z ubezpieczycielem. Pod- na myśli urządzenia, które nie Ustawa o ochronie przeciwpoża- pieczeniach ochrony ppoż., (system to oprócz certyfikacji wynikającej tomatycznego przełączenia pomię- uzyskanie krajowej oceny technicz-
jedna nazwa zwyczajowa jest przypo- czas opracowania projektu powinni- stwarzają zagrożenia same z sie- rowej, sygnalizacji pożarowej, dźwiękowe z ustawy o wyrobach budowlanych dzy wydzielonymi źródłami energii), nej i certyfikatu dla zasilaczy stoso-
rządkowana do kilku urządzeń, któ- śmy rozróżniać, jakie parametry wy- bie, ale w sytuacji nieprawidłowe- Dyrektywa ATEX. systemy ostrzegawcze, oświetlenie niezbędne jest uzyskanie przez pro- z której wynika, że zasilaczem może wanych w obszarach, takich jak: auto-
re mimo podobieństwa mają różne nikają z ustawowego obowiązku za- go zadziałania stwarzają sytuacje, Powyższy podział służy mi do ewakuacyjne, mechaniczna wenty- ducenta świadectwa dopuszczenia, być również układ załączania rezer- nomiczne czujki dymu, systemy tłu-
funkcje. Rozpatrując zdefiniowanie pewnienia bezpieczeństwa, a jakie które przyczyniają się do powsta- tego, aby podnieść świadomość, że lacja oddymiania, instalacje tryska- o którym mowa w rozporządzeniu wy (stąd ważne jest precyzyjne rozumienia i gaszenia pożaru, systemy za-
źródła zasilania w kontekście niniej- wynikają z umów np. z ubezpieczy- nia zagrożenia lub nie przeciw- w przypadku weryfikacji dokumen- czowe itp.), które wymagają nieza- Ministra Spraw Wewnętrznych i Ad- mowanie definicji, o czym wspomi- bezpieczenia przed wybuchem, syste-
szego tematu można przytoczyć przy- cielem, bądź z tzw. funkcji komfortu. działają zagrożeniom w taki spo- tów towarzyszącym urządzeniom wodnego i nieprzerwalnego zasila- ministracji w sprawie wykazu wyro- nałem na wstępie). Ponadto zostały my ewakuacyjne. To znacząca zmia-
kład źródła zasilania ujętego w nor- Na potrzeby niniejszego opraco- sób, jak to zostało założone. To był- ważna jest ich merytoryczna wartość nia energią elektryczną. To powodu- bów służących zapewnieniu bezpie- zasygnalizowane wymagania dla ze- na przepisów.
wania w celu identyfikacji otocze- by przypadek, gdzie uszkodzenie m.in. pod kątem podstawy prawnej je, że rola źródła zasilania jest bardzo czeństwa publicznego lub ochronie społów prądotwórczych, powołując Spośród istotnych dokumentów
streszczenie nia prawnego dokonam podziału na: żarówki powoduje, że obiekt nie i podkreślenie, że certyfikat certy- istotna i wymaga szczególnej uwagi. zdrowia oraz mienia, a także zasad normę PN-ISO 8528, co oznacza, że związanych ze źródłami zasilania
Artykuł jest odpowiedzią na pytania: jakie 1. wymagania ustawowe, których spełnia określonych wymagań np. fikatowi nie jest równy, gdyż może Nie można podejść jedną miarą do wydawania dopuszczenia tych wy- zespoły prądotwórcze zostały objęte w kontekście regulacji dla wyrobu
podstawowe błędy popełniane są podczas celem jest minimalizowanie ry- nie zapewnia bezpiecznej ewakua- wynikać z innych podstaw praw- wszystkich urządzeń. Branża budow- robów do użytkowania. normą, tak samo jak sprężarki oraz budowlanego należy wyszczególnić
interpretacji certyfikatów regulowanych
prawem; czym jest i czym może być atest zyka zagrożeń, takich jak poraże- cji. W tej sytuacji możemy stwier- nych. Urządzenia możemy zastoso- lana rządzi się swoją specyfiką, z któ- W przypadku wyrobów obję- zbiorniki z gazem. m.in.:
na materiały budowlane, znakowanie nie prądem elektrycznym, uszko- dzić, że awaria żarówki ma okre- wać w różny sposób, jednak ważne rej można wysnuć wniosek, że jeże- tych świadectwami dopuszczenia Należy jednak zwrócić uwagę, że Krajową Deklarację Właściwości
i certyfikacja CE oraz znak budowlany
B, krajowa deklaracja właściwości dzeniami wynikającymi z wystę- ślone konsekwencje, choć sama ża- jest, czy sposób zastosowania jest li nie jest coś jednoznacznie ustalo- ustalenia wymaganych dokumen- wymagania określone w tych nor- Użytkowych (wynikającą z ustawy
użytkowych, deklaracja właściwości powania elementów wirujących, rówka nie stwarza zagrożenia, to zgodny z przeznaczeniem, jaki prze- ne (wymagane) to nie można liczyć, tów wydaje się dość proste. Świa- mach zostały wytypowane w kon- o wyrobach budowlanych,
użytkowych, certyfikat właściwości
użytkowych, krajowa ocena techniczna; ostrych krawędzi, gorącej tempe- jej dysfunkcja powoduje, że obiekt widział producent. Warunkiem ko- że samo się ureguluje. W kwestii wy- dectwo dopuszczenia wydawa- tekście konkretnego zastosowania Krajowy certyfikat stałości właś-
czym jest certyfikacja CNBOP, a czym ratury, wywołaniem pożaru. To ta- nie spełnia określonych wymagań. niecznym jest to, żeby produkty nie magań dla źródeł zasilania oraz stra- ne jest jedynie przez CNBOP-PIB. opisanego w każdej z norm, stąd za- ciwości użytkowych (wynikający
świadectwo dopuszczenia CNBOP;
jak uniknąć błędów w interpretacji kie aspekty, których brak utrzyma- Do punktu 1 możemy przyporząd- stwarzały zagrożeń, spełniając za- tegii zapewnienia zasilania nie ma Zwracam jednak uwagę, że certyfi- stosowanie zasilacza w innym obsza- z ustawy o wyrobach budowlanych
oznakowania CE zasilaczy stosowanych nia powoduje, że urządzenie sta- kować szereg regulacji prawnych wy- łożenia przepisów w pkt 1. Jednak miejsca na błędy. Inspektor nadzoru kat właściwości użytkowych wydarze jest niezgodne z jego przeznacze- do oznakowania wyrobu budow-
w ochronie przeciwpożarowej? Zostały
wskazane różnice w zakresie stosowania je się niebezpieczne dla użytkow- nikających m.in.: przepisy te nie zawsze gwarantują, oraz kierownik budowy muszą mieć ny przez CNBOP‑PIB nie jest rów- niem. W takim przypadku pozostaje lanego znakiem budowlanym B),
certyfikatów dla zasilaczy wg PN-EN nika lub otoczenia. Do nich mogą Dyrektywy niskonapięciowej LVD, że dane urządzenie utrzymuje swo- skuteczne narzędzia do egzekwowa- noważny z uzyskaniem świadectwa pytanie, co zrobić, jeżeli chcemy za- Deklarację Właściwości Użytko-
12101-10 oraz PN-EN 54-4.
również należeć aspekty, które Dyrektywy ciśnieniowej, je właściwe parametry, które mogą nia jakości lub eliminowania byle- dopuszczenia,gdyż CNBOP‑PIB może stosować zasilacz do innej funkcji, wych (wynikającą z rozporządze-

w swojej obudowie zasilacze zinte- nia przeciwpożarowe jest brak zacho-

Rys. D. Zgorzalski
growane, wówczas certyfikat wydawania kompatybilności funkcjonal-

ne na podstawie normy EN 54-2 po- nej. Przykładem takiego braku kom-
Wyroby winien dodatkowo obejmować zasi- patybilności jest np. zbyt długi czas
budowlane
lacz wg EN 54-5, a w przypadku świa- przełączenia się źródła zasilania, co
dectwa dopuszczenia powinny być może spowodować przejście urzą-
potwierdzone odpowiednie punk- dzeń programowanych w stan nie-
ty z załącznika do rozporządzenia, oczekiwany lub może urządzenie za-
np. oprócz punktu dla centrali syste- reagować na słaby sygnał napięcio-
mu sygnalizacji pożarowej pkt. 10.1 wy, jak na brak sygnału. Zdarzają się
dodatkowo powinien być potwier- przypadki, że kilka godzin po wyko-
dzony pkt. 12.2 dla zasilacza. Ozna- naniu testów pożarowych dochodzi
Krajowa deklaracja właściwości uzytkowych Deklaracja właściwości uzytkowych WE
cza to, że samo wymaganie świade- do pożaru instalacji, która ma z zało-
ctwa dla urządzenia nie jest wystar- żenia chronić obiekt, a w rzeczywi-
Certyfikat stałości właściwości użytkowych Certyfikat stałości właściwości użytkowych WE
(w przypadku wyrobów objętych systemem 1+, 1 lub 2+) (w przypadku wyrobów objętych systemem 1+, 1 lub 2+) czające, należy się jeszcze wczytać stości przy nieodpowiednim dobo-
w jego treść w szczególności w jego rze zabezpieczeń powoduje zagroże-
Norma wyrobu
(np. norma, która oczekuje
Krajowa Ocena Techniczna
wydana przez KJOT
Norma wyrobu
(zharmonizowana
Europejska Ocena Techniczna
wydana JOT – członka EOTA
parametry. nia. Jest to dowód na to, że aspekty
harmonizacji z CPR) z CPR)
Czy świadectwo dopuszczenia formalne zostały przewartościowa-
lub certyfikat potwierdza, że urzą- ne i zapomniano, że dobór urządzeń
nia CPR 305/2011 do znakowania rób jest objęty obowiązkiem certyfi- dzenia mogą pracować w warun- jest priorytetem. Z mojego punktu
wyrobu znakiem CE), kacji. Jeżeli jest znakowanie CE (bu- kach pożarowych? Co do zasady widzenia więcej uwagi powinniśmy
Certyfikat stałości właściwości dowlane) lub B to odpowiednio nie- odpowiedź powinna brzmieć: NIE, poświęcać prawidłowemu opracowa-
użytkowych (wynikającą z rozpo- zbędne jest egzekwowanie deklara- gdyż urządzenia te nie są sprawdza- niu matrycy sterowań i jej weryfi-
rządzenia CPR 305/2011 do znako- cji właściwości użytkowych lub kra- ne w warunkach pożaru, zakłada się, kacji, aby krótko mówiąc nie zabra-
wania wyrobu znakiem CE). jowej deklaracji właściwości użytko- że są instalowane w strefach zabez- kło prądu tam, gdzie jest on niezbęd-
Czy na każdy wyrób budowla- wych. Wzory tych dokumentów znaj- pieczonych przed oddziaływaniem ny. Urządzenia źle skonfigurowane,
ny wymagany jest certyfikat stało- dują się w odpowiednich rozporzą- pożaru lub wysokiej temperatury lub źle dobrane (nawet te przeciwpoża-
ści właściwości użytkowych? NIE, dzeniach. działają w krótkim czasie, czyli za- rowe z nazwy) mogą nam zrobić wię-
certyfikat jest wymagany na wyro- W przypadku znakowania CE urzą- nim warunki pożarowe przekroczą cej szkody niż pożytku. Szczególnie
by budowlane objęte systemem oce- dzeń elektrycznych będących jedno- warunki pracy zasilacza. Zastosowa- ważny jest dobór i konfiguracja ukła-
ny 1 (system oceny i weryfikacji sta- cześnie wyrobami budowlanymi do- nie przegrody ogniochronnej (pusz- dów sterowania odbiornikami dużej
łości właściwości użytkowych). Infor- chodzi nam problem, że nie jesteśmy ki, szafy itp.) nie daje gwarancji za- mocy. W przypadku pożaru, może się
macje o systemie znajdziemy w nor- w stanie łatwo rozróżnić, czy znako- bezpieczenia zasilacza, gdyż do pracy zdarzyć, że spadek napięcia wywoła-
mie lub krajowej ocenie technicznej. wanie CE było w trybie jak dla wy- może być konieczna dobra wentyla- ny przez rozruch wentylatorów lub
Zasilacze znajdują się w systemie 1, robu budowlanego (pkt 2), czy jedy- cja, a mała szafa może nie zapewnić pomp dużej mocy jest na tyle duży
stąd objęte są obowiązkową certyfi- nie w trybie np. regulowanym dyrek- wystarczającego chłodzenia. że spowoduje awarię urządzeń i cer-
kacją. Deklaracje właściwości użyt- tywą LVD (niskonapięciową) (pkt 1). Czy świadectwo dopuszczenia tyfikat w takich przypadkach nicze-
kowych, co do zasady wystawiane są Często urządzenia takie jak cen- lub certyfikat daje gwarancję, że go tu nie zmieni, choć z punktu wi-
zawsze, niezależnie od tego, czy wy- trala sygnalizacji pożarowej mają zasilacz będzie prawidłowo praco- dzenia formalnego jest wymagany.
wał? NIE, ani świadectwo dopusz-
Rys. D. Zgorzalski
Etapy wynikające z ustawy

czenia, ani certyfikat nie dają takiej abstract
Etapy wynikające z ustawy o wyrobach budowlanych
o ochronie ppoż.
gwarancji, gdyż nie możemy zapo-
Certification of power sources used in
Krajowa Deklaracja
mnieć o kompatybilności urządzeń fire safety sytems
The article is the answer to the following
Właściwości
Użytkowych
w aspektach funkcjonalnych, elek-

Badania CERTYFIKAT KRAJOWA
questions: What basic mistakes are made
trycznych, mechanicznych itp. Za-
pod kątem Krajowa Ocena STAŁOŚCI DEKLARACJA Świadectwo OZNAKOWANIE
Oznakowanie
when interpreting certificates regulated

utrzymania Techniczna WŁAŚCIWOŚCI WŁAŚCIWOŚCI dopuszczenia CNBOP-PIB
parametrów UŻYTKOWYCH UŻYTKOWYCH
równo certyfikat, jak i świadectwo by law? What is and what can be the
Etapy wynikające z dyrektyw dla modelu certificate for building materials, marking
oceny bez certyfikatu ma zadanie podnieść wiarygodność and CE certification and construction mark
Deklaracja do deklarowanych parametrów przez B, national declaration of performance,
declaration of performance, certificate
zgodności
Deklaracja
producenta. Możemy mieć wszyst- of performance, national technical
Oznakowanie
Badania
w aspektach
zgodności
z mającą świadczące,
że produkt
kie urządzenia certyfikowane w bu- assessment? What is the CNBOP
bezpieczeństwa
zastosowanie
właściwą nie stwarza certification and what is the CNBOP
dyrektywą zagrożenia
dynku, ale nie będą ze sobą współ- certificate of approval? How to avoid errors
pracować z uwagi na brak kompa- in the interpretation of the CE marking of
power supplies used in fire protection? The
tybilności lub będą generować sta- differences in the use of certificates for
chemat pokazujący etapy oceny dla zasilacza elektrycznego będącego wyrobem
S
budowlanym, dla którego zastosowano system krajowy, podlegający świadectwu ny niepożądane. Częstą przyczyną power supplies according to PN-EN 12101-
dopuszczenia 10 and PN-EN 54-4 have been indicated.
stwarzania zagrożeń przez urządze-
10 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa
dobór oprzewodowania stemy oceny i weryfikacji stałości

właściwości użytkowych.
producentów, importerów i dystry-
butorów wprowadzających do obro-
W Warunkach technicznych sto-
sowane są opisowe określenia doty-
W ślad za tym brak stosownego po-
wiązania określeń opisowych doty-
w instalacjach elektrycznych
Klasy odpowiadają przyjętym tu wyroby budowlane w całej Unii Eu- czące palności elementów budynku, czących palności i rozprzestrzeniania
w rozporządzeniu Komisji (UE) ropejskiej. Zapisy zawarte we wdraża- takie jak: niepalny, niezapalny, trud- ognia z klasami reakcji na ogień kabli
2016/364 [7] klasom reakcji na ogień jących ją przepisach krajowych skut- no zapalny, łatwo zapalny, niekapią- i przewodów oraz ich osłon.
ze względu na reakcję na ogień kabli i przewodów.
Ustawa o wyrobach budowlanych
kują kosztownymi dla nich konse-
kwencjami w postaci konieczności
cy, samogasnący, intensywnie dymią-
cy. W zakresie rozprzestrzeniania og-
Aby dokonać właściwego doboru
kabli i przewodów oraz ich osłon,
na podstawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i rozporządzenie MIiB odnoszą się do spełnienia wymogów krajowego sy- nia wskazano dwa określenia: nieroz- należałoby dokonać analizy Warun-
wyrobów budowlanych zdefiniowa- stemu oceny i weryfikacji stałości przestrzeniające ognia i słabo rozprze- ków technicznych oraz powołanych
mgr inż. Łukasz Gorgolewski – rzeczoznawca budowlany, HELIOS Projektowanie instalacji elektrycznych Poznań, lukasz.gorgolewski@e-helios.pl nych (tak jak w dyrektywie CPR) jako właściwości użytkowych kabli i prze- strzeniające ogień. W powołanych do norm, pod kątem określeń opisowych
„wyrób lub zestaw wyprodukowany wodów. Nie nakazują one natomiast Warunków normach występuje tak- występujących z oprzewodowaniem,
i wprowadzony do obrotu w celu wprowadzania na rynek jakichkol- że określenie „rozprzestrzenianie a następnie powiązać je z odpowiada-
trwałego wbudowania w obiektach wiek nowych jakościowo wyrobów płomieni” równoznaczne z „rozprze- jącymi im klasami reakcji na ogień za-
W roku 2016 ustawą o wyrobach

budowlanych [1] zostało wdro-
żone do krajowego obrotu prawnego
budowie i przebudowie oraz zmianie
użytkowania budynków oraz budow-
li spełniających funkcje użytkowe bu-
17 listopada 2016 r. w sprawie spo-
sobu deklarowania właściwości użyt-
kowych wyrobów budowlanych oraz
Kable i przewody [6]. Ich zestawienie
w odniesieniu do terminów używa-
nych w ww. rozporządzeniach przed-
budowlanych lub ich częściach, któ-
rego właściwości wpływają na właś-
ciwości użytkowe obiektów budowla-
w zakresie oprzewodowania oraz nie
określają, w jakich sytuacjach wyro-
by o danej klasie reakcji na ogień po-
strzenianiem ognia”.
W załączniku nr 3 do Warunków
technicznych określenia opisowe po-
wartymi w normie.
W Warunkach technicznych wy-
mogi w stosunku do przewodów
Rozporządzenie Parlamentu Europej- dynków, są określone w Rozporządze- sposobu znakowania ich znakiem bu- stawiono w tabeli 1. nych w stosunku do podstawowych winny być stosowane. wiązano z klasami reakcji na ogień i kabli elektrycznych oraz innych in-
skiego i Rady (UE) nr 305/2011 [2] niu Ministra Infrastruktury z dnia dowlanym [5], będącego aktem wy- wymagań dotyczących obiektów bu- zgodnie z Polską Normą PN-EN 13501-1 stalacji wykonanych z materiałów
(tzw. CPR – Construction Product Re- 12 kwietnia 2002 roku w sprawie wa- konawczym do ustawy, użyto okre- rozporządzenie dowlanych” [5]. Oznacza to, że kab- warunki techniczne, Klasyfikacja ogniowa wyrobów bu- palnych określono jedynie w §259
gulation). Jedną z grup wyrobów ob- runków technicznych, jakim powin- ślenia „osłony do ochrony kabli”. Nie o właściwościach le i przewody stosowane poza obiek- jakim powinny dowlanych i elementów budynków. ust. 2. Dotyczą one tych, które są
jętych tą dyrektywą są kable zasilany odpowiadać budynki i ich usytuo- zostało ono jednak zdefiniowane. wyrobów budowlanych tami budowlanymi lub wbudowane odpowiadać budynki Część 1: klasyfikacja na podstawie ba- prowadzone w przestrzeni podpod-
nia, sterujące i komunikacyjne (kod wanie [3]. Zawarto w nim także prze- Ponieważ w normie PN-HD 60364-5- do urządzeń, a także przewody do dań reakcji na ogień [9]. Ponieważ nor- łogowej podłogi podniesionej i prze-
grupy 31). Mimo że od wejścia w ży- pisy dotyczące doboru i stosowania 52:2011 i innych powołanych do Wa- W Rozporządzeniu Ministra In- odbiorników ruchomych lub ukła- Przepisem, który określa zasady, ma ta nie obejmowała oprzewodowa- strzeni ponad sufitami podwieszo-
cie tych przepisów minęło sporo cza- oprzewodowania w instalacjach elek- runków technicznych występują za- frastruktury i Budownictwa z dnia dane tymczasowo (niewbudowywa- jakie stosuje się przy projektowaniu, nia, stąd brak ich powiązania w za- nymi wykorzystywanymi do wen-
su, to nie ustają wątpliwości, kontro- trycznych. Poniżej omówione zosta- pisy o ułożeniu przewodów i kabli 17 listopada 2016 r. w sprawie spo- ne trwale do obiektu budowlanego), budowie i przebudowie oraz zmia- mieszczonym zestawieniu. tylacji lub ogrzewania pomieszcze-
wersje i niedomówienia dotyczące do- ną te, które związane są z ich reak- w osłonach, to zgodnie z nimi można sobu deklarowania właściwości nie są przedmiotem tego rozporządze- nie użytkowania budynków i bu- Wykaz norm powołanych zawie- nia. Są to przestrzenie pełniące fak-
boru i stosowania kabli i przewodów cją na ogień. przyjąć następującą definicję: Osłony użytkowych wyrobów budowla- nia i nie podlegają klasyfikacji reak- dowli spełniających funkcje użytko- ra załącznik nr 1 do Warunków tech- tycznie funkcje kanału wentylacyj-
ze względu na ich reakcję na ogień. do ochrony przewodów i kabli – sy- nych oraz sposobu znakowania ich cji na ogień. we budynków, jest wydane na podsta- nicznych. Jest on rzadko nowelizowa- nego lub grzewczego. Należy zauwa-
Często zapomina się, że zasady, ja- terminologia stemy rur, listew, korytek lub drabi- znakiem budowlanym [5], które za- Klas reakcji na ogień nie określa wie ustawy Prawo budowlane [8] Roz- ny. Dlatego brak w nim normy PN-EN żyć, że z przywołanego zapisu wyni-
kie stosuje się przy projektowaniu, nek instalacyjnych służących do ukła- częło obowiązywać dla produk- się również dla kabli i przewodów, porządzenie Ministra Infrastruktury 13501-6:2014-04 Klasyfikacja ognio- ka (wprawdzie nie wprost), że Warun-
Definicja występującego w tytu- dania i ochrony kabli i przewodów. tów wprowadzanych na rynek po ich osłon oraz zespołów kablowych z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawa wyrobów budowlanych i elemen- ki techniczne dopuszczają stosowanie
streszczenie le określenia „oprzewodowanie” jest Oprzewodowanie może być wbu- 1 lipca 2017 roku określono w nim wraz z zamocowaniami do zastoso- wie warunków technicznych, jakim tów budynków. Część 6: Klasyfikacja kabli i przewodów palnych.
W artykule przedstawiono obowiązujące
zawarta w powołanej do Warunków dowywane lub obudowywane inny- m.in.: wań podlegających wymaganiom do- powinny odpowiadać budynki i ich na podstawie wyników badań reak- Żadne inne z wymienionych
przepisy zawarte w Warunkach technicz- technicznych normie PN-HD 60364- mi materiałami budowlanymi o okre- sposób deklarowania właściwo- tyczącym odporności ogniowej, a tak- usytuowanie [3]. cji na ogień kabli elektrycznych [10]. wcześniej określeń dotyczących pal-
nych, jakim powinny odpowiadać budyn- 5-52:2011 [4]: Oprzewodowanie – ze- ślonych właściwościach. ści użytkowych wyrobów budow- że dla zespołów kablowych (kabli
ki, i w powołanych w nich normach, okre-
ślające wymagania dotyczące oprzewo- staw składający się z gołych lub izo- W polskim tłumaczeniu dyrek- lanych, i przewodów elektroenergetycznych Krajowy system
dowania ze względu na jego reakcję na lowanych przewodów, kabli lub szyn tywy CPR, w rozporządzeniu MIiB, krajowe systemy oceny i weryfi- i telekomunikacyjnych oraz kabli ste- Zamierzone zastosowanie oceny i weryfikacji
ogień. Wykazano, że wdrożenie rozporzą- Lp. Grupa wyrobów budowlanych Klasy
zbiorczych wraz z elementami mocu- a także w Warunkach technicznych, kacji stałości właściwości użytko- rowniczych wraz z ich zamocowania- wyrobów budowlanych stałości właściwo-
dzenia PE i Rady (UE) nr 305/2011 (CPR) ści użytkowych
nie spowodowało automatycznie koniecz- jącymi oraz w razie potrzeby, osłona- określenia dotyczące kabli i przewo- wych wyrobów budowlanych, mi) do systemów zasilania i sterowa-
ności zmiany obowiązujących przepisów Kable i przewody elektroenergetyczne i telekomunikacyjne oraz kable sterownicze
stosowanych przy projektowaniu i budo-
mi przewodów, kabli lub szyn. Jest dów używane są niekonsekwentnie grupy wyrobów budowlanych ob- nia urządzeniami służącymi ochronie
wie. Odniesiono się do funkcjonujących to zatem pojęcie szersze niż „kable i niespójnie. W celu usystematyzo- jętych obowiązkiem sporządza- przeciwpożarowej. 1. Kable i przewody elektroenergetyczne Do zastosowań podlegających Aca, B1ca, 1+
na rynku wydawnictw dotyczących reak- i przewody”. wania terminologii w dalszych roz- nia krajowej deklaracji właściwo- Należy zwrócić uwagę na to, że i telekomunikacyjne oraz kable sterownicze. wymaganiom dotyczącym reakcji B2ca, Cca
cji na ogień oprzewodowania. Osłony do ochrony kabli i przewodów na ogień
Słowa kluczowe: oprzewodowanie, reak- W wykazie stanowiącym załącz- ważaniach stosowane będą określe- ści użytkowych oraz właściwe dla mimo że w rozporządzeniu MIiB elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych Dca, Eca 3
cja na ogień, warunki techniczne, właści- nik do Rozporządzenia Ministra In- nia zgodne z normą PN-E-01002:1997 tych grup krajowe systemy oceny o właściwościach wyrobów budowla- oraz kabli sterowniczych.
wości materiałów budowlanych. Fca 4
frastruktury i Budownictwa z dnia Słownik terminologiczny elektryki. i weryfikacji stałości właściwości nych określono klasy reakcji na ogień
użytkowych oznaczone 1+, 1, 2+, dla osłon do ochrony kabli i przewo- Do zastosowań podlegających – 1+
CPR i rozporządzenie MIiB 2, 3, 4 (od najbardziej do najmniej wymaganiom dotyczącym
dów (takich jak systemy rur, listew,
odporności ogniowej
Norma PN-E-01002:1997 o właściwościach wyrobów Warunki techniczne wymagającego). korytek i drabinek instalacyjnych)
budowlanych 2. Zespoły kablowe (kable i przewody Do zastosowań podlegających – 1+
W załączniku nr 1 do rozporzą- stosowanych w obiektach budowla-
elektroenergetyczne i telekomunikacyjne oraz wymaganiom dotyczącym
Kable i przewody elektroenergetyczne Kable zasilające Kable i przewody elektryczne dzenia wymieniono grupy wyrobów, nych, to brak jest norm określających kable sterownicze wraz z ich zamocowaniami) odporności ogniowej
w tym kable i przewody oraz osłony wymagania, metody badań i oceny, do systemów zasilania i sterowania urządzeniami
Kable sterownicze Kable sterujące Stosowane w systemach sterowania służącymi ochronie przeciwpożarowej
do ich ochrony (tab. 2.), objęte obo- pozwalających na klasyfikację ich re-
Kable i przewody telekomunikacyjne Kable komunikacyjne Kable i przewody telekomunikacyjne wiązkiem sporządzania krajowej de- akcji na ogień. Objaśnienia: 1 – krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych w poz. 1 tabeli 2. odnoszą się wyłącznie
(w tym kable światłowodowe) do oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych dotyczących reakcji na ogień i odporności ogniowej, 2 – przyjęto termino-
klaracji właściwości użytkowych oraz Dyrektywa europejska nr 305/2011 logię zgodną z normą PN-E-01002:1997 [6].
Tab. 1. Terminologia dotycząca kabli i przewodów wymagane dla tych grup krajowe sy- [2] nałożyła określone obowiązki na Tab. 2. W ymagane dla kabli i przewodów krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych [3]

ności lub rozprzestrzeniania ognia nimalizowanie ryzyka rozprzestrze- Jeżeli żaden z powyższych warun- nych wykonanych z materiałów pal- ryzujące się małą liczbą przebywają- trycznych, z wyjątkiem wykorzysty- rzyszenie Elektryków Polskich nor- (wraz z podklasą, o ile występuje) dla
nie występuje w Warunkach tech- niania się ognia. ków nie jest spełniony przez kab- nych i prowadzonych w przestrzeni cych osób i łatwymi warunkami ewa- wanych w przedsionku i z wyjątkiem ma N SEP-E-007:2017-09 Instalacje jednego typu charakterystyki.
nicznych w odniesieniu do oprzewo- Podstawowym środkiem jest stoso- le i przewody lub ich osłony, to ta- podpodłogowej podłogi podniesio- kuacji, z wymaganiami określonymi zespołów kablowych (wg § 187 ust. 3), elektroenergetyczne i teletechnicz- Podziału budynków dokonano ko-
dowania. Inaczej niż w niektórych powanie kabli i przewodów nierozprze- kie oprzewodowanie może być sto- nej i przestrzeni ponad sufitami pod- jako normalne). Oznacza to, że oprze- powinny być w klasie odporności og- ne w budynkach. Dobór kabli i in- rzystając wybiórczo z zapisów doty-
wołanych w nich normach z zakre- strzeniających ognia (pkt 527.1.3). Nie- sowane pod warunkiem całkowite- wieszonymi wykorzystywanymi do wodowanie w warunkach ewakuacji niowej co najmniej EI60 i wykonane nych przewodów ze względu na ich czących bezpieczeństwa pożarowe-
su elektryki. posiadające tej cechy mogą być stoso- go osłonięcia przez materiały nie- wentylacji lub ogrzewania pomiesz- BD1 może być dobrane zgodnie z ogól- z materiałów niepalnych. reakcję na ogień [15]. Autorem normy go zawartych w Warunkach technicz-
W tabeli 3. zestawiono te normy, wane w następujących przypadkach: palne – obudowanie lub wbudowa- czenia. Powinny wówczas mieć osło- nymi wymaganiami. Kolejnymi pomieszczeniami, dla jest Mirosław Lazarek – przewodni- nych, często niezgodnie literą i du-
które zawierają zapisy odnoszące się na krótkich odcinkach, do przyłą- nie (pkt 527.1.6). Przykładem może nę lub obudowę o klasie odporności W warunkach BD2, BD3, BD4, któ- których w normie PN-HD 60364-4- czący Sekcji producentów i importe- chem przepisów.
do oprzewodowania w kontekście czenia urządzeń do systemu oprze- być przewód układany pod tynkiem ogniowej co najmniej EI30, a w bu- rych dotyczy norma, na drogach ewa- 42:2011 określono środki ostrożno- rów kabli i przewodów PIGE. W publikacji ITB wymagane kla-
palności i rozprzestrzeniania ognia. wodowania układanego na stałe, lub układany nad sufitem podwie- dynku wysokościowym (WW) lub kuacyjnych oprzewodowanie powin- ści przy istnieniu szczególnego ryzy- Z kolei w 2020 roku Instytut Tech- sy reakcji na ogień określono podob-
Norma PN-HD 60364-5-52:2011 przy czym w żadnym przypadku szonym wykonanym z materiałów budynkach ze strefą pożarową o gę- no spełniać nastepującewymagania: ka pożarowego, są pomieszczenia za- niki Budowlanej opublikował w se- nie jak w normie SEP, z tym że nie
[13] dotyczy oprzewodowania. Jej nie mogą przechodzić przez prze- niepalnych. Istotnym jest, aby kab- stości obciążenia ogniowego ponad powinno być prowadzone w osło- grożone pożarem o kodzie BE2. W po- rii Instrukcje Wytyczne Poradniki w odniesieniu do całych budynków,
punkt 527 nosi tytuł „Dobór i mon- grody wydzielające strefę pożaro- le i przewody były całkowicie osło- 4000 MJ/m2 co najmniej EI60. nach lub obudowach, mieszczeniach tych wymaga się (pkt wydawnictwo pt. „Kable elektrycz- a do stref pożarowych. Wprowadzo-
taż w celu ograniczenia rozprzestrze- wą (pkt 527.1.4), nięte przez zastosowane osłony lub Wymagania dotyczące uszczelnia- powinno znajdować się poza zasię- 422.3.4), stosowania wyłącznie oprze- ne stosowane w budynkach. Wy- no przy tym rozróżnieniem rozprze-
niania się ognia” i dzieli się na dwa gdy są układane w osłonach nie- obudowy. nia przejść oprzewodowania przez giem ręki, chyba że jest zapewnio- wodowania nierozprzestrzeniającego magania dotyczące reakcji na ogień. strzeniania się płomieni po kablach
kolejne podpunkty. Pierwszy dotyczy rozprzestrzeniających ognia, ta- Jak wspomniano wcześniej, szcze- przegrody oddzielenia pożarowego na ochrona przed uszkodzeniem ognia (rozumianego tak, jak dla dróg ITB 2020” [16]. Jego autorami są oso- instalowanych w wiązkach lub poje-
środków ostrożności w strefie poża- kich jak systemy rur, listew, kory- gólny wymóg zawarto w § 259 ust. 2 zawiera podpunkt 527.2 tej normy. mechanicznym, które może nastą- ewakuacyjnych). Odstępstwo dopusz- by związane z Zakładem Badań Og- dynczo, przy czym nie zdefiniowano,
rowej i opisuje wymagania stawiane tek i drabinek instalacyjnych (pkt Warunków technicznych, dotyczą- W normie PN-HD 60364-4-42:2011 pić podczas ewakuacji, cza się w przypadku, gdy oprzewodo- niowych ITB: Andrzej Borowy, An- co oznacza taki sposób instalowania.
oprzewodowaniu mające na celu zmi- 527.1.5). cym kabli i przewodów elektrycz- [13] opisano środki ochrony przed: powinno być możliwie najkrótsze wanie jest wbudowane (obudowane) drzej Kolbrecki, Katarzyna Kaczorek- W obu publikacjach autorzy nie
skutkami cieplnymi i ryzykiem i nie rozprzestrzeniać ognia. w materiały niepalne. -Chrobak. uzasadnili, czym kierowali się, przy-
Miejsce oparzeń wywołanym przez urzą- Założono, że warunek nierozprze- Z przeprowadzonej analizy wa- W obu publikacjach autorzy odwo- pisując do rodzaju budynku lub stre-
powołania Zapis Powołana norma wg zał. nr 1 dzenia elektryczne, strzeniania ognia przez oprzewo- runków technicznych i powołanych łują się do dyrektywy europejskiej nr fy pożarowej kable i przewody kon-
normy
płomieniem rozprzestrzeniającym dowanie jest spełniony (podobnie w nich norm wynika, że w szczegól- 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku kretnej klasy.
§ 98 ust. 2 Pomieszczenia techniczne i gospodarcze powinny być wyposażone w instalacje PN-HD 60364-4-42:2011 [11] się od instalacji elektrycznych do jak punkcie pkt.527.1 normy PN-HD nych przypadkach pojawia się ko- [2]. Pomijają przy tym zupełnie wdra- Nie uwzględniono również sposo-
i urządzenia elektryczne dostosowane do ich przeznaczenia, zgodnie PN-HD 60364-5-51:2011 [12]
z wymaganiami Polskich Norm dotyczących tych instalacji i urządzeń PN-IEC 60364-5-52:2011 [13] sąsiednich stref pożarowych. 60364-5-52:2011) gdy: nieczność stosowania kabli i prze- żająca ją na rynku krajowym ustawę bu układania (zastosowania osłon,
§ 180 Instalacja i urządzenia elektryczne, przy zachowaniu przepisów rozporządzenia, PN-HD 60364-4-42:2011 [11] W punkcie 422 normy określo- zastosowano kabel lub przewód wodów lub ich osłon takich jak sy- o wyrobach budowlanych [1] wraz obudów lub wbudowania), przez co
przepisów odrębnych dotyczących dostarczania energii, ochrony PN-HD 60364-5-51:2011 [12] no środki ostrożności przy istnie- nierozprzestrzeniający ognia lub stemy rur, listew, korytek i drabinek z aktem wykonawczym jakim jest wykluczono stosowanie kabli i prze-
przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, PN-IEC 60364-5-52:2011 [13]
a także wymagań Polskich Norm odnoszących się do tych instalacji i urządzeń,
niu szczególnego ryzyka pożarowe- kable i przewody są układane instalacyjnych nierozprzestrzeniają- rozporządzenie Ministra Infrastruk- wodów klasy Fca. Pominięto także
powinny zapewniać: (…) go. Odwołano się przy tym do kodów w osłonach nierozprzestrzeniają- cych ognia (płomienia). tury i Budownictwa z dnia 17 listo- zróżnicowania warunków ewakuacji
2) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i opisu wpływów zewnętrznych opi- cych ognia (całkowicie osłonięte), Powiązanie określenia opisowego pada 2016 r. w sprawie sposobu de- w przypadku zagrożenia (kody BD1,
i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami; (…)
sanych w normie PN-HD 60364-5- takich jak systemy rur, listew, ko- występującego w Warunkach tech- klarowania właściwości użytkowych BD2, BD3 i BD4) zgodnie z powołany-
§ 186 ust. 2 Główne ciągi instalacji elektrycznej w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, PN-IEC 60364-5-52:2011 [13]
budynku zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej należy 51:2011 [12]. W tablicy ZA.1 w załącz- rytek lub drabinek instalacyjnych. nicznych z klasami reakcji na ogień wyrobów budowlanych oraz sposo- mi w Warunkach technicznych nor-
prowadzić poza mieszkaniami i pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, niku ZA do tej ostatniej, zawarto cha- Innym wymogiem normy jest, aby kabli i przewodów wg normy PN-EN bu znakowania ich znakiem budow- mami [12], [11] i nie odniesiono się
w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z Polską Normą rakterystyki urządzenia odpowiednie oprzewodowanie na drogach ewakua- 13501-6:2019-02 przedstawiono lanym [5]. Pomijają również istotną w żaden sposób do pomieszczeń za-
dotyczącą wymagań w tym zakresie
do wpływów zewnętrznych, którym cyjnych miało ograniczoną intensyw- w publikacji Instytutu Techniki Bu- dla omawianego zagadnienia nor- grożonych pożarowo (kod BE2).
Wykaz powołanych norm został zaktualizowany – poprawiono oczywiste błędy oraz nie ujęto norm wycofanych i zastąpionych
przez normy powołane w załączniku nr 1. to urządzenie może zostać poddane. ność wydzielania dymu. W przypad- dowlanej [14]. W tabeli 5. uwzględ- mę PN-HD 60364-5-52:2011 Instala- Niezaprzeczalną zaletą publikacji
Tab. 3. Normy powołane w Warunkach technicznych dotyczące palności i rozprzestrzeniania ognia przez oprzewodowanie [4] Wpływom zewnętrznym przypisano ku kabli i przewodów, gdy brak jest niono dodatkowo przypadki, w któ- cje elektryczne w obiektach budow- ITB jest powiązanie opisowego okre-
kody. Do urządzeń zaliczono tu rów- jakichkolwiek szczegółowych wyma- rych kable i przewody są całkowicie lanych. Część 5-52: Dobór i montaż ślenia występującego w Warunkach
Kod Wpływy zewnętrzne Wymagane charakterystyki doboru i montażu urządzeń nież oprzewodowanie instalacji, na- gań w normach, zalecana jest wartość osłonięte przez ich ułożenie w syste- wyposażenia elektrycznego. Oprze- technicznych w stosunku do kab-
BD Warunki ewakuacji w przypadku zagrożenia tomiast do wpływów zewnętrznych 60% przepuszczalności światła, przy- mach rur, listew, korytek i drabinek wodowanie [13] powołaną w Warun- li i przewodów – „nierozprzestrze-
BD1 Małe zagęszczenie/łatwe Mała gęstość zaludnienia, łatwe warunki do ewakuacji. warunki ewakuacji. W tabeli 4. poka- jęta jako minimum dla testu wg IEC instalacyjnych nierozprzestrzeniają- kach technicznych. niające płomienia (ognia)” z klasami
wyjście Wymagania normalne zano charakterystyki doboru i mon- 61034-2 (co odpowiada dodatkowej cych ognia lub przez obudowanie ma- W konsekwencji w obu publika- reakcji na ogień wg PN-EN 13501-6.
BD2 Małe zagęszczenie/ Mała gęstość zaludnienia, trudne warunki do ewakuacji. tażu urządzeń dotyczące warunków klasyfikacji reakcji na ogień s1, s1a teriałami niepalnymi lub przez wbu- cjach nie odniesiono się w żaden Niestety zawiera ona również szereg
trudne wyjście Wysokie budynki ewakuacji (kod BD) oraz właściwości i s1b zgodnie z normą PN-EN 13501- dowanie w materiały niepalne. sposób do występujących w rozporzą- stwierdzeń, z którymi nie sposób się
BD3 Duże zagęszczenie/łatwe Duża gęstość zaludnienia, łatwe warunki do ewakuacji. Lokalizacje otwarte dla publiczności przerabianych lub magazynowanych 6:2019-02 [10]). Natomiast brak jest dzeniu MIiB osłon kabli i przewodów zgodzić. Oto niektóre z nich:
wyjście (teatry, kina, domy towarowe itp.)
materiałów (kod BE). stosownego odniesienia dla osłon krajowe wydawnictwa oraz obowiązujących przepisów do- „Kable elektryczne stosowane
BD4 Duże zagęszczenie/
trudne wyjście
Duża gęstość zaludnienia, trudne warunki do ewakuacji.
Wysokie budynki otwarte dla publiczności (hotele, szpitale itp.)
Do wpływów i charakterystyk opi- kabli i przewodów, ponieważ nie ma dotyczące doboru tyczących reakcji na ogień oprzewo- w budynkach powinny być wyko-
BE Właściwości przerabianych lub magazynowanych materiałów
sanych kodami BD2, BD3 i BD4 od- norm umożliwiających ich klasyfika- oprzewodowania dowania zawartych Warunkach tech- nane w sposób zapewniający nie-
wołuje się w punkcie 422.2 norma cję pod względem wydzielania dymu. w obiektach budowlanych nicznych i powołanych do nich nor- rozprzestrzenianie ognia (płomie-
BE1 Nieznaczne ryzyko Wymagania normalne
PN-HD 60364-4-42:2011, określając Dla oprzewodowania na drogach mach. W normie SEP określono wy- nia) i powinny spełniać dodatkowe
BE2 Zagrożenie pożarowe Wytwarzanie, przerabianie lub magazynowanie palnych materiałów łącznie z obecnością kurzu.
ze względu na reakcję
środki ostrożności w warunkach ewa- ewakuacyjnych ma zastosowanie magane klasy reakcji na ogień wyłącz- wymagania w zakresie reakcji na
Stodoły, składy drewna, papiernie. Urządzenia wykonane z materiałów opóźniających rozszerzanie
kuacji w stanie zagrożenia, Charakte- także przepis § 232 ust. 3 Warun-
na ogień nie kabli i przewodów w odniesieniu ogień”, podczas gdy warunki tech-
się płomienia, urządzenia takie po znaczącym wzroście temperatury lub iskrzeniu w urządzeniach
elektrycznych nie inicjują ognia rystyczne jest to, że norma pomija wa- ków technicznych. Zgodnie z nim W 2017 roku z inicjatywy Polskiej do całych budynków oraz oddzielnie niczne dopuszczają stosowanie
Określenie „wymagania normalne” oznacza, że urządzenie dobrane zgodnie z ogólnymi wymaganiami spełnia wymagania podane w tabeli. runki opisane kodem BD1 (małe za- w przedsionkach pożarowych osło- Izby Gospodarczej Elektrotechniki dla dróg ewakuacyjnych w nich wy- kabli rozprzestrzeniających ogień
Tab. 4. W ybrane charakterystyki doboru i montażu urządzeń ze względu na wpływy zewnętrzne [14] gęszczenie/łatwe wyjście, charakte- ny i obudowy przewodów i kabli elek- została opublikowana przez Stowa- stępujących, na zasadzie jedna klasa wtedy, gdy są całkowicie osłonięte

przez ułożenie ich w osłonach ta- śleń „wymagania” czy „powinny”, su- Państwowej Straży Pożarnej, inwesto- Kable i przewody klasy Fca mogą być
kich jak systemy rur, listew, kory- gerujące obowiązkowość ich stosowa- rom czy pracownikom administracji trwale wbudowywane w obiekty bu-
tek i drabinek instalacyjnych nienia, podczas gdy można je co najwyżej architektoniczno-budowlanej. Rów- dowlane, gdy są całkowicie osłonię-
rozprzestrzeniających ognia lub je traktować jako zalecenia i to z za- nież dlatego, że podważają wypraco- te przez ułożenie ich w osłonach ta-
przez obudowanie materiałami strzeżeniami. wywaną przez długie lata wiarygod- kich jak systemy rur, listew, kory-
niepalnymi lub przez wbudowa- Największym beneficjentem tych ność i zaufanie do wydawnictw SEP tek i drabinek instalacyjnych nieroz-
nie w materiały niepalne, wydawnictw wydają się być produ- czy Instytutu Techniki Budowlanej. przestrzeniających ognia lub przez
„Kable prowadzone w wydzielo- cenci, importerzy oraz dystrybuto- obudowanie materiałami niepalny-
nych szachtach lub obudowach rzy kabli i przewodów. Kable o wyż- podsumowanie mi lub przez wbudowanie w mate-
o określonej odporności ognio- szej klasie reakcji na ogień są, siłą rze- riały niepalne.
wej powinny mieć klasę reakcji czy z różnych powodów, droższe niż Rozporządzenie MIiB o właści- Należałoby pilnie znowelizować
na ogień co najmniej Eca”, chociaż te klasy Eca czy Fca. Wymóg ich sto- wościach wyrobów budowlanych Warunki techniczne o zapis doty-
warunki techniczne dopuszczają sowania w całym budynku czy stre- zawiera przepisy dotyczące produ- czący stosowanych w rozporządze-
stosowanie kabli rozprzestrzenia- fie pożarowej, niezależnie od spo- centów, importerów oraz dystrybuto- niu określeń dotyczących rozprze-
jących ogień przy spełnieniu okre- sobu układania przewodów, podno- rów przewodów i kabli wprowadza- strzenia ognia przez oprzewodowa-
ślonych wyżej warunków. si bezpieczeństwo pożarowe w spo- nych na rynek. Nie określa, w jakich nie oraz odpowiadające im klasy re-
Powyżej przedstawiono tylko część sób z jednej strony ponadnormatyw- sytuacjach wyroby o danej klasie reakcji na ogień. Aktualizacji wymaga
uwag do obu wydawnictw, ale wystar- ny (ponad wymagania wynikające akcji na ogień powinny być stosowa- również wykaz powołanych norm.
czająco dużo, aby podważyć ich wiary- z obowiązujących przepisów), z dru- ne i nie nakazuje wprowadzania ja- Norma N SEP-E-007:2017-09 Insta-
godność. Autorzy obu powołują się na giej nieproporcjonalnie do poniesio- kichkolwiek nowych jakościowo wy- lacje elektroenergetyczne i teletech-
rozporządzenie CPR wywodząc z nie- nych nakładów finansowych, obcią- robów w zakresie oprzewodowania. niczne w budynkach. Dobór kabli
go konieczność powstania tych publi- żając inwestora, a w efekcie ostatecz- Wdrożenie dyrektywy CPR nie spo- i innych przewodów ze względu na
kacji. Nie informują jednak przy tym, nym nabywcę końcowego. Dotyczy to wodowało automatycznie koniecz- ich reakcję na ogień oraz wydawni-
że dyrektywa ta nakłada określone w szczególności budynków mieszkal- ności zmiany obowiązujących prze- ctwo ITB „Kable elektryczne stosowa-
obowiązki na producentów, impor- nych. Uważam, że oba wydawnictwa pisów stosowanych przy projektowane w budynkach. Wymagania doty-
terów i dystrybutorów, natomiast nie są szczególnie szkodliwe. Nie tylko niu i budowie. czące reakcji na ogień. ITB 2020” nie
odnosi się w żaden sposób do projek- dlatego, że dezinformują, przekazując Przepisem, który określa zasady, mogą być traktowane jako wymaga-
tantów i wykonawców. w zwartej formie fałszywe wymaga- jakie stosuje się przy projektowaniu, nia, a co najwyżej, w niektórych przy-
Oba wydawnictwa są całkowicie nia osobom nieposiadającym specja- budowie i przebudowie oraz zmia- padkach jako zalecenia. Należy przy
(norma SEP) lub prawie całkowicie listycznej wiedzy lub nieprzygotowa- nie użytkowania budynków lub bu- tym pamiętać, że zawarte w nich za-
(publikacja ITB) oderwane od przepi- nym do przebrnięcia przez przepisy dowli spełniających funkcje użytko- pisy dotyczą tylko kabli i przewodów,
sów Warunków technicznych i zwy- zawarte w warunkach technicznych we budynków, są warunki, jakim po- a nie uwzględniają stosowania osłon
czajnie dezinformują ich czytelników. i powołanych w nich normach (do- winny odpowiadać budynki. Zawar- i obudów. Zalecenia te w niektórych
Zarówno w normie SEP, jak i publika- datkowym utrudnieniem jest jakość te w nich i w powołanych normach przypadkach są sprzeczne z obowią-
cji ITB razi bezzasadne użycie okre- tłumaczenia), np. przedstawicielom przepisy obejmują wymagania wobec zującymi przepisami Warunków tech-
oprzewodowanie również w zakresie nicznych i powołanych w nich norm.
Określenie opisowe reakcji na ogień. Są to wymagania mi- W przeciwieństwie do warunków
występujące w Warunkach nimalne. W określonych sytuacjach technicznych ich stosowanie nie jest
technicznych i powołanych można, kierując się zasadami wiedzy obowiązkowe.
Klasy reakcji na ogień kabli i przewodów
w nich normach dotyczących
wg normy PN-EN 13501-6:2019-02 technicznej, spełniać wymagania bar-
rozprzestrzeniania ognia
przez kable i przewody dziej rygorystyczne.
(oprzewodowanie) Zgodnie z powołanymi do Warun-
Aca ków technicznych normami dobór
B1ca-s(1, 1a, 1b, 2, 3), d(0, 1, 2), a(1, 2, 3) oprzewodowania może być zróżnico-
B2ca-s(1, 1a, 1b, 2, 3), d(0, 1, 2), a(1, 2, 3)
Cca-s(1, 1a, 1b, 2, 3), d(0, 1, 2), a(1, 2, 3)
wany ze względu na warunki ewaku- abstract
Dca-s(1, 1a, 1b, 2, 3), d(0, 1, 2), a(1, 2, 3) acji w przypadku zagrożenia (kody
Selection and erection of wiring sys-
Eca [14] BD1, BD2, BD3 i BD4). tems in respect of their reaction to fire
Nierozprzestrzeniające ognia in low-voltage electrical installations
(płomienia) Wszystkie klasy, w tym Fca, gdy kable W Warunkach technicznych i po- The article presents the rules for the se-
i przewody są całkowicie osłonięte przez wołanych normach użyto opiso- lection and erection of wiring systems in
ułożenie ich w osłonach takich jak systemy respect of their reaction to fire in low-volt-
rur, listew, korytek lub drabinek instalacyjnych wego określenia wymagań stawia- age electrical installations, based on the
nierozprzestrzeniających ognia lub przez nych oprzewodowaniu „nierozprze- requirements of Polish technical con-
obudowane materiałami niepalnymi lub przez struction regulations and the standards
wbudowane w nie materiały niepalne
strzeniające ognia” lub równoważ- referred to therein.
Keywords: wiring systems, low-voltage
nego „nierozprzestrzeniające pło- electrical installations, reaction to fire,
Tab. 5. P
owiązanie określenia opisowego występującego w Warunkach technicz-
nych i powołanych w nich normach, z klasami reakcji na ogień wg normy
mienia”. Wymóg ten jest spełniony Polish technical construction regulations,
construction products.
PN-EN 13501-6:2019-02 dla wszystkich klas poza klasą Fca.

prezentacja
Centrala Sterująca Urządzeniami dzisiaj nie można się doliczyć takich

urządzeń) oraz ich stan podczas eks-
Przeciwpożarowymi FPM+
ploatacji, a także stan podczas zagro-
żenia pożarem.
FPM+ zapewnia kontrolę nad
Ela-compil sp. z o.o. wszystkimi urządzeniami biorą-
cymi udział w scenariuszu poża-
rowym, zwiększając tym samym
Branża zabezpieczeń w obszarze przeciwpożarowym spotyka się z wieloma wyzwaniami. Zmiany w prawie poziom bezpieczeństwa przeciw-
budowlanym, brak wzajemnej interakcji pomiędzy systemami, rosnące koszty ochrony fizycznej, to tylko pożarowego budynku.
nie niektóre z nich. Wielu zarządców obiektów boryka się ze zbyt długim czasem reakcji na zagrożenia, od- FPM+ działa niezależnie od syste-
stępstwami w projektach budowlanych czy koniecznością adaptacji scenariusza pożarowego. mu wykrywania pożaru, co zwięk-
sza bezpieczeństwo oraz zapewnia
szybki i tani odbiór całego syste-
W trakcie eksploatacji obiektu

rzeczą oczywistą jest groma-
dzenie wszystkich informacji o sta-
rowanie wszystkimi urządzeniami
przeciwpożarowymi, a także pozo-
stałymi urządzeniami uwzględniany-
mu ppoż. Przy dużej liczbie urzą-
dzeń, FPM+ odciąża centrale syg-
nalizacji pożaru, zapewniając bez-
nie zintegrowanych, sterowanych mi w scenariuszu pożarowym. pieczeństwo w dużych obiektach.
i monitorowanych systemów, a także Elementami składowymi jest mo- FPM+ jest urządzeniem modu-
analiza potencjalnych słabych punk- dułowa centrala sterująca, której za- łowym, przeznaczonym do stero-
tów i natychmiastowa informacja daniem jest przejęcie sygnału alarmowania oraz nadzorowania pracy
o wykrytych awariach i usterkach. wego z systemu sygnalizacji pożaru urządzeń i systemów w obiekcie
Gromadzone dane można przetwa- i wykonanie ręcznych lub/i zaprogra- budowlanym, które będą urucho- -KOT-2017/0028-1009 wydanie 4 system sygnalizacji włamania i na-
urządzenia odbiorcze alarmów poża-
rzać na wiele sposobów i przedsta- mowanych algorytmów sterowania, mione na wypadek zagrożenia po- z dnia 14.V.2020 – centrala FPM+ padu, rowych i urządzenia odbiorcze syg-
wiać je w najbardziej czytelnej formie. oraz program FireMATRIX, za pomo- żarem. FPM+ pozwala na zbudo- nosi oficjalną nazwę „Urządzenie schody ruchome, nałów uszkodzeniowych, instalacje
Dlatego w Ela-compil powstał i jest cą którego można dowolnie konfigu- wanie w krótkim czasie instalacji sterujące i sygnalizujące w syste- windy, oświetlenia ewakuacyjnego, hydran-
permanentnie rozwijany FPM+ czy- rować centralę FPM+. Program Fire- rozproszonej oraz łatwą rozbudo- mach kontroli rozprzestrzeniania systemy kontroli (odcięcia) me- ty wewnętrzne i zawory hydrantowe,
li Fire Protection Manager – nowo- MATRIX poza konfigurowaniem cen- wę systemu. dymu i ciepła oraz sterowania ga- diów, hydranty zewnętrzne, pompy w pom-
czesne środowisko zapewniające ste- trali sterującej umożliwia także prze- FPM+ pozwala na zintegrowane szeniem – Centrala sterująca urzą- pompy ciepła i systemy wentylacji powniach przeciwpożarowych, prze-
zarządzanie urządzeniami różnych dzeniami przeciwpożarowymi typu i klimatyzacji. ciwpożarowe klapy odcinające, urzą-
prowadzenie testów na dowolnym producentów, biorącymi udział FPM plus (FPM+)”. Funkcjonalność Centrala pozwala zintegrować sy- dzenia oddymiające, urządzenia za-
etapie instalacji. Jedną z wielu inno- w akcji ratowniczo-gaśniczej, taki- centrali została powiększona o moż- stemy różnego o różnym przeznacze- bezpieczające przed powstaniem wy-
wacji jakie posiada FireMATRIX jest mi jak: systemy wentylacji ppoż., liwość pracy sieciowej oraz o stero- niu i stworzyć jednolity algorytm buchu i ograniczające jego skutki, kur-
funkcja generowania gotowych pro- systemy odcięć pożarowych, syste- wanie gaszeniem, co zostało potwier- sterowania (tzw. matrycę sterowań). tyny dymowe oraz drzwi, bramy prze-
tokołów z przeprowadzonych testów. my wspomagające ewakuację itp. dzone w dokumentach certyfikacyj- Centrala FPM+ może współpraco- ciwpożarowe i inne zamknięcia prze-
Za pomocą oprogramowania Fire- System FPM+ poza pełną automa- nych. wać z różnego rodzaju urządzenia- ciwpożarowe, jeżeli są wyposażone
MATRIX łatwym staje się instalowa- tyczną pracą daje możliwość ręcz- Centrala sterowania urządzenia- mi i systemami przeciwpożarowymi w systemy sterowania, przeciwpoża-
nie, uruchamianie i testowanie urzą- nego sterowania scenariuszami. mi przeciwpożarowymi FPM+ jest zainstalowanymi w obiekcie budow- rowe wyłączniki prądu oraz dźwigi
dzeń przeciwpożarowych. W trakcie Centrala FPM+ jako jedna z pierw- urządzeniem modułowym, przezna- lanym. Mogą to być w szczególności dla ekip ratowniczych”.
eksploatacji obiektu, często zdarza szych w Polsce została z powodze- czonym do nadzorowania stanu pra- zgodnie z rozporządzeniem Ministra
się, że konieczne są zmiany w matry- niem przebadana i certyfikowana cy, oraz sterowania wszelkimi urzą- Spraw Wewnętrznych i Administracji
cy sterowań (czyli pliku wykonaw- przez CNBOP-PIB i legitymuje się na- dzeniami uruchamianymi w skutek, w sprawie ochrony przeciwpożarowej
czym, w którym zapisane są algoryt- stępującymi certyfikatami: oraz podczas pożaru. Mogą to być sy- budynków, innych obiektów budow-
my sterowania). Taka potrzeba poja- Krajowa Deklaracja Właściwości stemy dedykowane do zastosowań lanych i terenów: „(…) urządzenia
wia się np. kiedy pojawia się nowy Użytkownych nr 2020/B/FMP/01, przeciw-pożarowych, m.in.: (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcz- reklama
najemca, lub obiekt podlega zmianom K rajowa Ocena Technicz- systemy wentylacji pożarowej, nie lub samoczynnie) służące do za-
architektonicznym. W przypadku zana CNBOP-PIB nr CNBOP-PIB- systemy odcięć przeciwpożaro- pobiegania powstaniu, wykrywania,
stosowania FPM+, wszystko staje się -KOT-2017-/0028-1009 wydanie 4, wych, zwalczania pożaru lub ograniczania
dużo łatwiejsze, zwykle wystarczy Krajowy Certyfikat Stałości Właś- systemy gaszenia wodą, jego skutków, a w szczególności: stałe
zmiana parametrów w oprogramo- ciwości Użytkowych Nr 063-UWB- inne systemy budynkowe, które i półstałe urządzenia gaśnicze i zabez- Ela-compil sp. z o.o.
waniu. Ogromną zaletą jest fakt, że 0075, wskutek wystąpienia pożaru wy- pieczające, urządzenia inertyzujące, 60-541 Poznań
cały czas mamy aktualną dokumen- Świ adect wo Dopuszc zeni a konują jakiekolwiek działanie. urządzenia wchodzące w skład dźwię- ul. Szczepanowskiego 8
tację, w której znajdują się wyspecy- 2088/2017. Jako inne systemy można wymie- kowego systemu ostrzegawczego i sy- tel. 61 869 38 50
fikowane wszystkie urządzenia prze- Zgodnie z K rajową Oce - nić: stemu sygnalizacji pożarowej, w tym e.oldenburg@ela.pl
Topologia Centrali FPM+ www.ela.pl
ciwpożarowe (w wielu obiektach, do ną Techniczną nr CNBOP-PIB- system kontroli dostępu, urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe,

zastosowanie zasilaczy UPS w układach Artykuł 21 Obowiązki JOT otrzy-

mującej wniosek dotyczący europej-
Wyroby budowlane zostały po-
dzielone na grupy w załączniku IV
Kod
10
Grupa wyrobów
Stałe urządzenia gaśnicze (wyroby do wykrywania i sygnalizacji pożaru,
zasilania urządzeń przeciwpożarowych

skiej oceny technicznej: (tab. 1.), a kolejne załączniki okre- stałe urządzenia gaśnicze, wyroby do kontroli rozprzestrzeniania ognia
i dymu oraz do tłumienia wybuchu)
1. JOT otrzymująca wniosek do- ślają systemy oceny stałości wartości
tyczący europejskiej oceny tech- użytkowych wyrobów. Pośród grup 31 Kable zasilania, sterujące i komunikacyjne
nicznej informuje producenta, jeżeli znajdują się wyroby prefabrykowane 35 Wyroby do zatrzymywania ognia, uszczelniające i ochrony ogniowej, wyroby
mgr inż. Mirosław Miegoń hamujące palność
dany wyrób budowlany jest w cało- z betonu, materiały termoizolacyjne,
Tab. 1. Z ałącznik IV – grupy wyrobów i wymagania dotyczące jednostek ds. oceny
ści lub w części objęty zharmonizo- kominy, wyroby gipsowe, kruszywa, technicznej grupy tabela 1 – grupy wyrobów)
Ź ródła zasilania, jakie mogą być

stosowane do zasilania urządzeń
przeciwpożarowych, muszą spełniać
wodawstw państw członkowskich
odnoszących się do kompatybilno-
ści elektromagnetycznej (Publika-
kowskich Unii Europejskiej. Rozpo-
rządzenie określane jest skróto-
wo CPR (ang. Construct Product Re-
Rozdział IV Zharmonizowane spe-
cyfikacje techniczne rozporządzenia
definiuje, na jakiej podstawie i jakie
waną specyfikacją techniczną w na-
stępujący sposób:
a) jeżeli wyrób jest w pełni objęty
kleje budowlane; kable zasilania, ste-
rujące i telekomunikacyjne; wyroby
do zatrzymywania ognia, uszczelnia-
Art. 5. Wyroby wprowadzane do
obrotu lub oddawane do użytku mu-
USTAWA z dnia 16 kwietnia
2004 r. o wyrobach budowlanych
wymagania prawne określone przez cja tytułów i odniesień do norm gulation). parametry powinna zawierać specy- normą zharmonizowaną, JOT infor- jące i ochrony ogniowej, wyroby ha- szą spełniać wymagania. (tj. DzU z 2019 r. poz. 266.)
rozporządzenia Parlamentu Europej- zharmonizowanych na mocy pra- Rozporządzenie Parlamentu i Rady fikacja techniczna wyrobów budow- muje producenta, że zgodnie z art. 19 mujące palność. Art. 6. Oznakowanie CE, a w przy- Art. 5.
skiego, ustaw sejmowych i rozporzą- wodawstwa harmonizacyjnego Europy 305/2011 dotyczy wyrobów lanych. ust. 1 europejska ocena technicz- W zestawieniu załącznika znajduje padku przyrządów pomiarowych tak- 1. Wyrób budowlany objęty normą
dzeń rządowych. Zasilacze powinny Unii (2016/C 293/03), budowlanych. Celem rozporządze- p. 1 odwołuje się do załącznika I do na nie może być wydana dla tego się znajduje się także grupa związana że dodatkowe oznakowanie metro- zharmonizowaną lub zgodny z wyda-
przede wszystkim spełniać dyrekty- Dyrektywa Parlamentu Europej- nia zapisanym na wstępie w założe- dyrektywy 98/34/WE wymieniające- wyrobu; z ochroną przeciwpożarową. logiczne, umieszcza się na wyrobie ną dla niego europejską oceną tech-
wy i przepisy prawne dla sprzętu skiego i Rady 2011/65/UE z dnia niach dokumentu: mając na uwadze, go organa europejskie wydające nor- b) jeżeli wyrób jest w pełni ob- Zalecenia Rozporządzenia Parla- podlegającym obowiązkowi oceny niczną, może być wprowadzony do
elektrycznego instalowanego w bu- 8 czerwca 2011 r. w sprawie ograni- co następuje: my. Są to: CEN – Europejski Komitet jęty europejskim dokumentem mentu Europejskiego i Rady Europy zgodności po przeprowadzeniu tej obrotu lub udostępniany na rynku
dynkach i nie mogą w żaden sposób czenia stosowania niektórych nie- (1) Przepisy państw członkow- Normalizacyjny, CENELEC – Europej- oceny, JOT informuje producen- zostały uregulowane prawnie w Pol- oceny i potwierdzeniu zgodności wy- krajowym wyłącznie zgodnie z roz-
stanowić niebezpieczeństwa zarów- bezpiecznych substancji w sprzę- skich wymagają, by obiekty budow- ski Komitet Normalizacyjny Elektro- ta, że ten dokument będzie słu- sce poprzez Ustawę z dnia 16 kwiet- robu z wymaganiami, a przed wpro- porządzeniem Nr 305/2011. Wzór
no dla osób użytkujących budynek, cie elektrycznym i elektronicznym lane były projektowane i wykony- techniki, ETSI – Europejski Instytut żył jako podstawa europejskiej nia 2004 r. o wyrobach budowlanych. wadzeniem wyrobu do obrotu lub od- oznakowania CE określa załącznik
jak i dla ekip ratunkowych i pożaro- (Dyrektywa RoHS o ograniczeniu wane w sposób niezagrażający bez- Norm Telekomunikacyjnych. oceny technicznej, która ma zo- W art. 1. p. 1. ustawa określa zasa- daniem go do użytku. II do rozporządzenia Parlamentu Eu-
wych. stosowania substancji szkodli- pieczeństwu ludzi, zwierząt domo- 3. Normy zharmonizowane okre- stać wydana; dy wprowadzania do obrotu lub udo- Art. 7. 1. Obowiązkowej ocenie ropejskiego i Rady (WE) Nr 765/2008
Deklaracje zgodności CE muszą wych). wych ani mienia oraz niewywiera- ślają metody i kryteria oceny właści- c) jeżeli wyrób nie jest objęty lub stępniania na rynku krajowym wy- zgodności przed wprowadzeniem z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające-
spełniać poniższe dyrektywy Parla- Poza powyższymi podstawowy- jący szkodliwego wpływu na śro- wości użytkowych wyrobów budow- nie jest w pełni objęty żadną zhar- robów budowlanych, zasady kontro- do obrotu lub oddaniem do użytku go wymagania w zakresie akredytacji
mentu Europejskiego i Rady Europy: mi dla urządzeń elektrycznych wy- dowisko. lanych w odniesieniu do ich zasadni- monizowaną specyfikacją technicz- li wyrobów budowlanych wprowa- podlegają wyroby, dla których okre- i nadzoru rynku odnoszące się do wa-
Dyrektywa Parlamentu Europej- tycznymi, grupa zasilaczy elektrycz- (10) Usunięcie przeszkód tech- czych charakterystyk. ną, JOT stosuje procedury określo- dzonych do obrotu lub udostępnia- ślono wymagania w bezpośrednio runków wprowadzania produktów
skiego i Rady 2014/35/UE z dnia nych przeznaczonych do zasilania nicznych w dziedzinie budownictwa Artykuł 19 Europejski dokument ne w załączniku II lub ustanowione nych na rynku oraz określa właści- stosowanym unijnym prawodaw- do obrotu i uchylającego rozporzą-
26 lutego 2014 r. w sprawie har- urządzeń przeciwpożarowych po- możliwe jest wyłącznie poprzez usta- oceny zgodnie z art. 19 ust. 3 (zmiana za- wość organów w zakresie wykonywa- stwie harmonizacyjnym lub prze- dzenie (EWG) nr 339/93 (Dz. Urz. UE
monizacji ustawodawstw państw winna spełniać wymagania nakre- nowienie zharmonizowanych spe- 1. W następstwie wniosku o wy- łącznika II). nia zadań administracyjnych i obo- pisach wdrażających unijne prawo- L 218 z 13.08.2008, s. 30).
członkowskich odnoszących się do ślone w powyższych dyrektywach, je- cyfikacji technicznych służących do danie europejskiej oceny technicz- Jednym z podstawowych wyma- wiązków wynikających z rozporzą- dawstwo harmonizacyjne, w tym 3. Wyrób budowlany nieobjęty za-
udostępniania na rynku sprzętu śli nie zostały one uwzględnione lub oceny właściwości użytkowych wy- nej, złożonego przez producenta, or- gań dotyczących obiektów budowla- dzenia Parlamentu Europejskiego w przepisach wydanych na podsta- kresem przedmiotowym zharmoni-
elektrycznego przewidzianego do zdefiniowane w dokumencie: Rozpo- robów budowlanych. ganizacja JOT opracowuje i przyj- nych w rozporządzeniu 305/2011 jest i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 mar- wie art. 12. zowanych specyfikacji technicznych,
stosowania w określonych grani- rządzenie Parlamentu Europejskie- (11) Te zharmonizowane specyfi- muje europejski dokument oceny wymieniony w załączniku I: ca 2011 r. ustanawiającego zharmoni- Art. 12. Minister kierujący działem o których mowa w art. 2 pkt 10 roz-
cach napięcia (dyrektywa nisko- go i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 kacje techniczne powinny obejmo- dla każdego wyrobu budowlanego Załącznik I Podstawowe wyma- zowane warunki wprowadzania do administracji rządowej właściwym ze porządzenia Nr 305/2011 (aut. art.2
napięciowa), marca 2011 r., ustanawiającym zhar- wać badania, obliczenia i inne środ- nieobjętego lub nie w pełni objęte- gania dotyczące obiektów budow- obrotu wyrobów budowlanych. względu na przedmiot oceny zgodno- pkt 10. ‘harmonised technical speci-
Dyrektywa Parlamentu Europej- monizowane warunki wprowadza- ki zdefiniowane w normach zhar- go normą zharmonizowaną, które- lanych Art. 1. P. 2 Do akredytacji, autory- ści określi, w drodze rozporządzenia: fications’ means harmonised stan-
skiego i Rady 2014/30/WE z dnia nia do obrotu wyrobów budowla- monizowanych oraz w europejskich go właściwości użytkowe w odniesie- 2. Bezpieczeństwo pożarowe zacji i notyfikacji jednostek uczest- 1) wymagania dla wyrobów pod- dards and European Assessment Do-
26 lutego 2014 r. w sprawie har- nych i uchylające dyrektywę Rady dokumentach oceny do celów oceny niu do jego zasadniczych charaktery- Obiekty budowlane muszą być za- niczących w procesie oceny i wery- legających ocenie zgodności określo- cuments), może być udostępniany na
monizacji ustawodawstw państw 89/106/EWG właściwości użytkowych w odnie- styk nie mogą być w pełni ocenione projektowane i wykonane w taki spo- fikacji stałości właściwości użytko- nych w dyrektywach nowego podej- rynku krajowym, jeżeli został legal-
członkowskich odnoszących się Wprowadzanie wyrobów budow- sieniu do zasadniczych charaktery- zgodnie z istniejącą normą zharmo- sób, aby w przypadku wybuchu po- wych stosuje się odpowiednio prze- ścia, Dziennik Ustaw – 6 – Poz. 542 nie wprowadzony do obrotu w in-
do kompatybilności elektromag- lanych na polski rynek regulowa- styk wyrobów budowlanych. nizowaną, ponieważ między innymi: żaru: pisy rozdziału 4 i 5 ustawy z dnia 13 2) procedury oceny zgodności, nym państwie członkowskim Unii
netycznej (dyrektywa EMC) oraz ne jest przez Rozporządzenie Par- Artykuł 2 Definicje na użytek ni- a) dany wyrób nie jest objęty za- a) nośność konstrukcji została za- kwietnia 2016 r. o systemach oce- 3) zakres dokumentacji technicz- Europejskiej lub w państwie człon-
Komunikat Komisji w ramach lamentu Europejskiego i Rady (UE) niejszego rozporządzenia stosuje się kresem żadnej istniejącej normy chowana przez określony czas; ny zgodności i nadzoru rynku (DzU nej wyrobów, kowskim Europejskiego Porozumie-
wdrażania dyrektywy Parlamen- Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. następujące definicje: zharmonizowanej; b) powstawanie i rozprzestrzenia- poz. 542 i 1228). 4) sposób oznakowania wyrobów, nia o Wolnym Handlu (EFTA) – stro-
tu Europejskiego i Rady 2014/30/ ustanawiające zharmonizowane 1) „wyrób budowlany” oznacza b) w odniesieniu do co najmniej nie się ognia i dymu w obiektach bu- Ustawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. 5) elementy deklaracji zgodności, nie umowy o Europejskim Obszarze
UE w sprawie harmonizacji usta- warunki wprowadzania do obrotu każdy wyrób lub zestaw wypro- jednej zasadniczej charakterystyki dowlanych było ograniczone; o systemach oceny zgodności i nad- 6) dodatkowe warunki udzielania Gospodarczym oraz w Turcji, a jego
wyrobów budowlanych i uchylają- dukowany i wprowadzony do ob- tego wyrobu metoda oceny przewi- c) rozprzestrzenianie się ognia na zoru rynku (DzU 20016 poz. 542) autoryzacji jednostkom oceniającym właściwości użytkowe umożliwiają
streszczenie ce dyrektywę Rady 89/106/EWG oraz rotu w celu trwałego wbudowa- dziana w normie zharmonizowanej sąsiednie obiekty budowlane było wprowadza wymagania dotyczące zgodność, jeśli takie warunki są okre- spełnienie podstawowych wymagań
Ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. nia w obiektach budowlanych lub nie jest właściwa; lub ograniczone; wprowadzenia wyrobów budowla- ślone w dyrektywach nowego podej- przez obiekty budowlane zaprojekto-
Regulacje prawne na polskim rynku bu-
dowlanym związane z wykorzystaniem o wyrobach budowlanych. Rozpo- ich częściach, którego właściwości c) norma zharmonizowana nie d) osoby znajdujące się wewnątrz nych. ścia – biorąc pod uwagę rodzaje wyro- wane i budowane w sposób określo-
zasilaczy UPS w układach zasilania urzą- rządzenie 305/2011 obowiązuje wpływają na właściwości użytkowe przewiduje żadnej metody oceny mogły opuścić obiekt budowlany lub Rozdział 2 Ocena zgodności wyro- bów oraz stopień stwarzanych przez ny w przepisach techniczno-budow-
dzeń przeciwpożarowych. Przegląd norm, w całości od 1 lipca 2013 r., a jego obiektów budowlanych w stosunku w odniesieniu do co najmniej jed- być uratowane w inny sposób; bów określa, jakie wymagania mu- nie zagrożeń, a także inne wymaga- lanych oraz zgodnie z zasadami wie-
ustawodawstwa UE oraz obowiązujących przepisy stosowane są bezpośred- do podstawowych wymagań dotyczą- nej zasadniczej charakterystyki tego e) uwzględnione było bezpieczeń- szą spełniać produkty wprowadzo- nia zawarte w dyrektywach nowe- dzy technicznej. Wraz z wyrobem bu-
lokalnych ustaw i rozporządzeń.
nio we wszystkich państwach człon- cych obiektów budowlanych; wyrobu. stwo ekip ratowniczych. ne na rynek. go podejścia. dowlanym udostępnianym na rynku

krajowym dostarcza się informacje obowiązkiem znakowania znakiem Dotyczy wymagań i metody badań 1) wykaz wyrobów służących Spełnienie wymagań powinno nego w przypadku awarii podstawo-
Urządzenia do uruchamiania urządzeń przeciwpożarowych,
o jego właściwościach użytkowych budowlanym, nie jest obowiązany podstawowego i rezerwowego, elek- zapewnieniu bezpieczeństwa pub- być potwierdzone stosownym dowego systemu zasilnia i do zasilania wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej
oznaczonych zgodnie z przepisami do dnia 30 czerwca 2019 r. sporzą- trycznego i pneumatycznego zasila- licznego lub ochronie zdrowia i ży- kumentem. wymaganych urządzeń bezpieczeń-
Lp. Nazwa wyrobu Techniczny dokument odniesienia
państwa, w którym wyrób budow- dzać krajowej deklaracji przy wpro- cza stosowanego w systemach kon- cia oraz mienia, wprowadzanych do W rozporządzeniu szczególną uwa- stwa jak np.:
lany został wprowadzony do obro- wadzaniu do obrotu lub udostępnia- troli rozprzestrzeniania się dymu użytkowania w jednostkach ochro- gę zwraca się na sygnalizację wyso- obwodów elektrycznych instala- 12 2) Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych Wymagania techniczno-użytkowe
tu, instrukcje stosowania, instruk- niu na rynku krajowym tego wyrobu i ciepła w obiektach budowlanych. ny przeciwpożarowej oraz wyko- kiej rezystancji wewnętrznej bate- cji automatycznego gaszenia po- Tab. 3. Załącznik nr 1 WYKAZ WYROBÓW
cje obsługi oraz informacje dotyczą- budowlanego.” Jako rezerwowe źródła zasilania poza rzystywanych przez te jednostki rii i przyłączonych do niej elemen- żarów,
ce zagrożenia dla zdrowia i bezpie- Załącznik do rozporządzenia Mi- siecią energetyczną (może być więcej do alarmowania o pożarze lub in- tów obwodu (zgodnie z EN-54-4) oraz systemów powiadamiania i sygna- UPS, które nie spełniają norm wy- ochrona baterii przed głębokim

czeństwa, jakie ten wyrób stwarza nistra Inwestycji i Rozwoju z dnia źródeł podstawowych, niewykluczo- nym zagrożeniu oraz do prowadze- na wykonywanie badań funkcjonal- lizacji instalacji bezpieczeństwa, maganych dla zasilaczy stosowanych rozładowaniem.
podczas stosowania i użytkowania. 13 czerwca 2018 r. (poz. 1233) ny UPS) dopuszcza się baterie akumu- nia działań ratowniczych, a także nych dla dolnej granicy napięcia pub- urządzeń oddymiających, w systemach wentylacji pożarowej Dodatkowe wymagania:
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA Krajowy system oceny i weryfi- latorów lub zespoły prądotwórcze. wyrobów stanowiących podręczny licznej sieci zasilającej –15% (zgodnie systemów ostrzegania przed tlen- EN-12101-10. Wytrzymałość konstrukcji obu-
INWESTYCJI I ROZWOJU*) z dnia kacji stałości właściwości użytko- Norma nie przewiduje stosowania sprzęt gaśniczy, zwanych dalej „wy- z EN-12101-10). kiem węgla, Centralne systemy zasilania dzielą dowy: Test wytrzymałości na na-
13 czerwca 2018 r. zmieniające roz- wych 1 (tab. 2.): innych urządzeń, jednak w przypad- robami”, które mogą być stosowa- Zasilacze UPS stosowane w cen- specyficznych instalacji bezpie- się na dwie grupy związane z trybem cisk, IP20, odporność obudowy na
porządzenie w sprawie sposobu 1) Działania producenta: ku ograniczeń środowiskowych (zane wyłącznie po uprzednim uzy- tralnych systemach zasilania czeństwa wymaganych dla specy- zasilania: przełączające i bezprzerwo- ciepło i płomień, test w temperatu-
deklarowania właściwości użytko- a) zakładowa kontrola produkcji, nieczyszczenie powietrza lub hałas) skaniu dopuszczenia do użytko- Zasilacze UPS stosowane w cen- ficznych budynków, np. obszary we. Pierwsze posiadają dopuszczalną rze 850°C *), wszystkie połączenia po-
wych wyrobów budowlanych oraz b) badanie próbek w zakładzie alternatywnym rozwiązaniem mo- wania; tralnych systemach zasilania dla nie- podwyższonego ryzyka. przerwę w zasilaniu do 0,5 sekun- między elementami i komponenta-
sposobu znakowania ich znakiem produkcyjnym zgodnie z ustalonym głyby być magazyny energii, coraz „Rozporządzenie Ministra Spraw zależnego zasilania urządzeń bezpie- Gdy UPS jest wykorzystywany dy, dla drugich czas z natury wyno- mi zasilacza muszą być odpowied-
budowlanym Ministra Infrastruk- planem. częściej wykorzystywane w obiek- Wewnętrznych i Administracji czeństwa w budynku powinny speł- do powyższych systemów, bezpie- si 0 sekund. nio oznakowane. Szafa bateryjna po-
tury i Budownictwa z dnia 17 li- 2) Ocena i weryfikacja przeprowa- tach budowlanych, pozwalające ogra- z dnia 27 kwietnia 2010 zmienia- niać normę PN-EN 50171:2007 Cen- czeństwa musi spełniać wymaga- Wymagania dotyczące zasilaczy winna spełniać wymagania normy
stopada 2016 r. w sprawie sposobu dzona przez jednostkę certyfikującą: niczyć szczyty poboru mocy i wyko- jące rozporządzenie w sprawie wy- tralne układy zasilania. Norma obej- nia normy EN 62040-1 i w odnoś- centralnych: PN‑EN 50272-2.
deklarowania właściwości użytko- a) ocena właściwości użytkowych rzystywać energię ze źródeł alterna- kazu wyrobów służących zapewnie- muje systemy zasilnia podłączone na nych częściach i wymagań normy napięcie znamionowe sieci pub- Prostowniki i ładowarki baterii:
wych wyrobów budowlanych oraz wyrobu na podstawie próbek, obli- tywnych lub tańszych taryf energe- niu bezpieczeństwa publicznego lub stałe do sieci zasilające AC nie prze- EN 50171:2001. licznej, Powinny spełniać wymagania
sposobu znakowania ich znakiem czeń i dokumentacji wyrobu, tycznych). ochronie zdrowia i życia oraz mie- kraczającej 1000 V i które używają ba- Z normy wyłączone są zasilacze tolerancja częstotliwości 50 Hz norm EN 60146-1-1 oraz EN 50272‑2.
budowlanym (DzU poz. 1966). Roz- b) wstępna inspekcja zakładu Rozporządzenie Ministra Spraw nia, a także zasad wydawania do- terii akumulatorów jako alternatyw- przeciwpożarowych systemów alar- +/–2%, Ładowarki powinny naładować au-
porządzenie zmienia listę wyrobów produkcyjnego i zakładowej kontro- Wewnętrznych i Administracji puszczenia tych wyrobów do użyt- nego źródła zasilania. Centralne sy- mowych objętych normą EN 54. Od- wilgotność względna 85%, bez kon- *)Takich wymagań nie przewiduje norma
oraz przesuwa datę obowiązku po- li produkcji, z dnia 20 czerwca 2007 r. w spra- kowania.” stemy zasilania przeznaczone są do nośnie rozporządzenia ministrów densacji, PN-EN 54-14 oraz PN-EN 12101-10. Zasila-
cze bada się w temperaturze nie większej
siadania krajowej deklaracji właś- c) wydanie krajowego certyfikatu wie wykazu wyrobów służących za- Zmienia wykaz wyrobów objętych awaryjnego oświetlenia ewakuacyj- wykluczają zastosowanie zasilaczy praca do 1000 m n.p.m., niż 70°C.
ciwości użytkowych wyrobów bu- stałości wartości użytkowych, pewnieniu bezpieczeństwa publicz- rozporządzeniem oraz ich wymaga-
reklama
dowlanych. d) kontynuacja nadzoru, oceny nego lub ochronie zdrowia i życia nia techniczno-użytkowe. Dopusz-
§ 14. Producent wyrobu budow- i ewaluacji zakładowej kontroli pro- oraz mienia, a także zasad wyda- czenie do użytkowania wydaje jed-
lanego wymienionego w załączniku dukcji. wania dopuszczenia tych wyrobów nostka dopuszczająca. Wyroby wy-
nr 1 do rozporządzenia, który zgod-
nie z przepisami obowiązującymi do
PN-EN 12101-10:2007 Systemy
kontroli rozprzestrzeniania dymu
do użytkowania (DzU Nr 143/2007,
poz. 1002 z późniejszymi zmianami)
produkowanie i dopuszczone do ob-
rotu w innych krajach otrzymują do- Zamów
prenumeratę
dnia 31 grudnia 2016 r. nie był objęty i ciepła. Część 10: Zasilacze §1. Rozporządzenie określa: puszczenie po potwierdzeniu przez
jednostkę dopuszczającą, że wyrób
Krajowy system zapewnia bezpieczeństwo publicz-
Zamierzone zastosowanie oceny i weryfikacji FORMULARZ
Lp. Grupa wyrobów budowlanych Klasy ne lub ochronę zdrowia i życia oraz
wyrobów budowlanych stałości właściwości ZAMÓWIENIA
użytkowych mienia na poziomie nie niższym, niż
10 Stałe urządzenia przeciwpożarowe (wyroby do wykrywania i sygnalizacji pożaru, wyroby do kontroli rozprzestrzeniania ciepła zostało to określone w załączniku do Zamawiam prenumeratę: Zaznacz wybraną opcję krzyżykiem i wpisz, od którego numeru chcesz zacząć prenumeratę
i dymu oraz tłumienia wybuchu, systemy ewakuacyjne) rozporządzenia (tab. 3.).
dwuletnią – 235 zł roczną – 130 zł półroczną – 80 zł edukacyjną – 80 zł próbną (kolejne 3 numery) – bezpłatną
Systemy sygnalizacji pożarowej – elementy Do zastosowania – 1 Zasilacze urządzeń przeciwpo-
składowe: …, źródła zasilania,… w obiektach budowlanych żarowych stosowane w systemach od numeru od numeru od numeru od numeru od numeru
Systemy tłumienia i gaszenia pożaru – elementy sygnalizacji alarmu pożarowego po-
składowe: … urządzenia sterujące i sygnalizujące, Nazwa firmy
źródła zasilania,… winny spełniać wymagania normy Administratorem Państwa danych osobowych jest Grupa MEDIUM Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K., nr KRS: 0000537655, z siedzibą
Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła –
PN‑EN 54-4. w 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. +48 22 810-21-24,
wydawca elektro.info.
elementy składowe: …, źródła zasilania,… Zasilacze urządzeń przeciwpoża- Ulica i numer
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez
Systemy ewakuacyjne – elementy składowe: …, rowych stosowane w dźwiękowych Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K.
w celu zamówienia prenumeraty.
źródła zasilania,… systemach ostrzegawczych powinny Przysługuje Pani/Panu prawo do wglądu do swoich danych, aktualizowania,
Kod pocztowy Miejscowość
poprawiania oraz całkowitego usunięcia ich, a także wniesienia sprzeciwu
1)Obowiązek sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych dotyczy wyrobów budowlanych nieobjętych art. 5 ust. 1 spełniać wymagania normy PN-EN wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny. Dane są
oraz art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, co oznacza, że wyroby budowlane objęte normami chronione zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
zharmonizowanymi lub zgodne z wydanymi dla nich europejskimi ocenami technicznymi, które wprowadzane są do obrotu lub udo- 54-4 z wyłączeniem długości czasu 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r.
Osoba zamawiająca
stępniane na rynku krajowym zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. pracy awaryjnej. Upoważniam GRUPĘ MEDIUM do wystawienia faktury VAT bez podpisu
ustanawiającym zharmonizowane warunki wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającym dyrektywę Rady 89/106/
EWG (Dz. Urz. UE L 88 z 04.04.2011, str. 5, Dz. Urz. UE L 103 z 12.04.2013, str. 10, Dz. Urz. UE L 157 z 27.05.2014, str. 76 i Dz. Urz. UE Zasilacze urządzeń przeciwpożaro- odbiorcy.
L 159 z 28.05.2014, str. 41), zwanym dalej „rozporządzeniem Nr 305/2011”, oraz wyroby budowlane wprowadzone do obrotu na tzw. Rodzaj działalności
„zasadzie wzajemnego uznawania” nie są objęte zakresem niniejszego załącznika.
wych stosowane w systemach wen-
Data: ................................ Podpis: ...........................................................
tylacji pożarowej powinny spełniać
Tab. 2. Grupy wyrobów budowlanych objęte obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz wyma-
gane dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych 1) wymagania normy PN-EN 12101-10. NIP Telefon kontaktowy
E-mail
22 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

Wysyłka będzie realizowana po dokonaniu wpłaty na konto: Volkswagen Bank Polska S.A., 09 2130 0004 2001 0616 6862 0001
23
cić do pracy przy pełnym napięciu po zainstalowaniu, tylko małe syste-

Rys. M. Miegoń
w ciągu 5 s. my mogą posiadać testy typu.

wejście AC wejście AC
Monitorowanie i testowanie Zasilacze UPS mogą być stoso-
ładowarka transformator ładowarka
i zasilacz
urządzenia: wane natomiast do zasilania po-
Kontrola napięcia ładowanie, prze- zostałych urządzeń wykorzysty-
bateria prostownik
bateria rwany obwód ładowania, awaria ła- wanych dla bezpieczeństwa lu-
dowarki, tryb pracy, ostrzeżenie na dzi i mienia oraz wykorzystywa-
falownik falownik
10 minut przed głębokim rozładowa- ne przez ekipy ratownicze i poża-
niem, zadziałanie ochrony przed głę- rowe. Obowiązek sporządzenia kra-
ATS bokim rozładowaniem. Jeżeli zainsta- jowej deklaracji właściwości użytko-
lowano w systemie, monitorowane wych dotyczy wyrobów budowla-
powinny być układy pomiaru izola- nych nieobjętych art. 5 ust. 1 oraz
wyjście AC lub DC wyjście AC lub DC
cji (wskaźnik upływności), awarii sy- art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwiet-
stemu wentylacji dla szafy bateryjnej nia 2004 r. o wyrobach budowla-
Rys. 1. Centralny system zasilania przełączający i centralny system bezprzerwowy lub opcji baterii. Zdalny panel mo- nych, co oznacza, że zasilacze UPS
nitorujący wskazujący poprzez styki objęte normami zharmonizowany-
tomatycznie rozładowane baterie kompatybilność z zasilanymi urzą-
beznapięciowe: mi mogą być wykorzystane w po-
dla zapewnienia minimum 80% cza- dzeniami, szczególnie w odnie- praca systemu, wyższym zakresie.
su podtrzymania w ciągu 12 godzin. sieniu do częstotliwości, kształ- zasilanie z baterii,
W czasie trybu pracy, gdzie od- tu napięcia, mocy i współczynni- zakłócenia pracy systemu jako W indywidualnych, uzasadnio-
biornik jest zasilany z prostownika, ka mocy obciążenia, alarm zbiorowy. nych przypadkach, zasilacze UPS
mogą być stosowane w zakre-
sumaryczny prąd pobierany na za- zakres regulacji napięcia ±6% na- Pomiary wartości napięć i prądów
sie ochrony przeciwpożarowej.
silanie odbiorników i prąd ładowa- pięcia nominalnego w zakresie ob- DC powinny być wykonywane w kla-
Rozporządzenie Ministra Spraw
nia powinien wynosić co najmniej ciążenia 20 – 100% w okresie zna- sie dokładności 1,5, natomiast dla na- Wewnętrznych i Administracji
110%, a napięcie nie może przekra- mionowego czasu rozładowania. pięć i prądów AC – w klasie 2,5. z dnia 7 czerwca 2010 r. w spra-
czać maksymalnej wartości nomi- Przy skokowej zmianie obciąże- Wytrzymałość dielektryczna: wie ochrony przeciwpożarowej
nalnej odbiorników. Temperaturo- nia napięcie wyjściowe może się Urządzenie powinno przetestowa- budynków, innych obiektów bu-
wa kompensacja napięcia ładowa- zmieniać w zakresie ±10% w czane napięciem 2U + 1000 V przez 1 mi- dowlanych i terenów’ umożliwia
nia powinna być zapewniona, jeże- sie do 5 s, nutę, po naładowaniu baterii i pracy takie rozwiązanie w §1.2 W przy-
li jest wymagana przez producenta falowniki powinny zasilać odbior- przy pełnym obciążeniu przez 1 go- padkach szczególnie uzasadnio-

baterii akumulatorów. Baterie aku- niki mocą 120% przez znamiono- dzinę. nymi uwarunkowaniami lokal-
nymi, wskazanymi w eksperty-
mulatorów powinny być naładowa- wy czas podtrzymania oraz umoż- Urządzenie zasilające powinno
zie technicznej rzeczoznawcy do
ne w ciągu 36 godzin przy minimal- liwiać załączenie zasilania syste- być odpowiednio oznakowane, a na- spraw zabezpieczeń przeciwpoża-
nym dopuszczalnym napięciu zna- mu przy pełnym obciążeniu w cza- stępujące informacje widoczne po rowych, dopuszcza się, w uzgod-
mionowym wejściowym. Zwarcie na sie jak dla trybu przy zaniku za- instalacji: producent, typ, numer se- nieniu z właściwym miejscowo
wyjściu ładowarki nie może powo- silania określonego w normie EN ryjny, parametry napięcia wejścio- komendantem wojewódzkim
dować żadnych uszkodzeń urządze- 1838, wego, prąd znamionowy zabezpie- Państwowej Straży Pożarnej, sto-
nia. Zgodność z powyższymi wyma- falowniki powinny posiadać czenia wejściowego, parametry wyj- sowanie rozwiązań zamiennych,
ganiami powinna być potwierdzona ochronę zapobiegającą uszkodze- ściowe: znamionowe wartości na- zapewniających niepogorszenie
testami. niu komponentów, inną niż bez- pięcia, prądu, mocy, napięcie mini- warunków ochrony przeciwpo-
żarowej obiektu.
Przełączniki i aparaty zabezpie- pieczniki lub aparaty zabezpie- malne po czasie podtrzymania, czas
czające czające, spowodowaną odwróce- podtrzymania przy obciążeniu zna-
Przełączniki automatyczne i prze- niem biegunów baterii akumu- mionowym, temperatura znamiono-
łączające urządzenia elektroniczne latorów. wa pracy baterii, typ baterii i ilość
powinny spełniać normy EN 60947- Zgodność z powyższymi wyma- ogniw.
4-1 i EN 50272-2 i ich działanie od- ganiami powinna być potwierdzo- Centralny falownik powinien być
powiednie do kategorii odbiorni- na testami. oznakowany i zawierać dodatkowe
ków. Czasy przełączania powinny Falownik powinien spowodować informacje dotyczące wyjścia: zakres abstract
odpowiadać wymaganiom normy zadziałanie bezpiecznika lub wyłącz- współczynnika mocy, opis kształtu
Application of UPS in the power sup-
EN 1838. Wyłączniki wejściowe po- nika podłączonego na jego wyjściu przebiegu napięcia, jeśli nie sinuso- ply systems of fire-fighting equipment
winny spełniać normy EN 60898 oraz o maksymalnej deklarowanej warto- idalny, zakłócenia harmoniczne i je- Legal regulations on the Polish construc-
EN 60947-2. ści, jednocześnie nie powodując za- śli dotyczy maksymalny prąd składo- tion market related to the application of
UPS in the supply systems of fire-fight-
Falowniki centralne: działania zabezpieczeń wewnętrz- wych okresowych wejściowego prądu ing equipment. Review of the standards,
Powinny spełniać następujące wy- nych lub uszkodzenie falownika, baterii. Centralne systemy zasilania the EU legislation and the applicable lo-
cal laws and regulations.
magania: po czym falownik powinien powró- powinny być testowane w obiekcie
ochrona przed pożarem z wykorzystaniem Punkt 482.2.10 – Do ochrony prze-

ciwpożarowej nadają się wyłączniki
Znamionowy prąd różnicowy zadziałania wyłącznika
różnicowoprądowego IDn, w [mA]
Moc cieplna Pc, w [W]
wyłączników różnicowoprądowych
różnicowoprądowe o znamionowym 30 7
prądzie różnicowym zadziałania nie 100 23
większym niż 500 mA.
i urządzeń do detekcji zwarć łukowych
300 69
Jednakże w późniejszych latach zapi- 500 115
sy odnoszące się do stosowania wyłącz-
1000 230
ników różnicowoprądowych w ochro-
dr hab. inż. Stanisław Czapp, prof. PG – Politechnika Gdańska Tab. 1. N
ajwiększa moc cieplna pochodząca od prądu upływowego, która może wydzielić się w instalacji o napięciu
nie przed pożarem pojawiły się w in- Uo = 230 V w zależności od prądu I Dn wyłącznika różnicowoprądowego
nych arkuszach normy PN-HD 60364
i wymagania w zakresie znamionowe- prądowe – ich znamionowy prąd róż- również zwarty w normie dotyczącej inny (rys. 2.). Dla określonej mocy
go prądu różnicowego zadziałania zo- nicowy zadziałania powinien być taki kabli grzewczych i wbudowanych sy- cieplnej, w miarę zwiększania się na-
J eżeli na drodze prądu upływowe-

go znajdują się elementy o charak-
terze rezystancyjnym i są palne, to
wy [2, 5, 6]. Pożar może również po-
wstać w wyniku zwarcia doziemne-
go łukowego lub iskrzenia w obwo-
co znacznie obniża odporność og-
niową – temperatura zapłonu male-
je z 250ºC nawet do 120ºC [6].
(AFDD – ang. Arc Fault Detection De-
vice). Urządzenia te wykrywają za-
równo zwarcia łukowe wielkoprądo-
stały zaostrzone, co podano poniżej.
PN-HD 60364-4-42:2011 [13], Punkt
422.3.9 – Obwody odbiorcze i odbior-
jak w punkcie a). (…)
Powyższe wymagania dotyczą rów-
nież obwodów przechodzących przez
stemów grzewczych [18]. Należy jed-
nak zwrócić uwagę, że wymaganie sto-
sowania w tych obwodach wyłączni-
pięcia względem ziemi, maleje naj-
większy dopuszczalny znamionowy
prąd różnicowy zadziałania wyłączni-
prąd ten może nagrzać je do wyso- dzie, w którym pogorszyło się połą- Zagrożenie pożarowe można we, jak i małoprądowe iskrzenie sze- niki elektryczne w pomieszczeniach, te pomieszczenia. ków różnicowoprądowych wysoko- ka różnicowoprądowego. Zatem przyj-
kiej temperatury i wywołać pożar. czenie przewodu bądź doszło do jego znacznie ograniczyć, jeżeli obwód regowe, podczas którego nie ma róż- w których ze względu na rodzaj pro- PN-HD 60364-5-53:2016-02 [16], czułych (I n ≤ 30 mA) jest związane mując jako dopuszczalną moc ciep-
Zapalić może się pył przewodzący, zmiażdżenia. jest chroniony wyłącznikiem róż- nicy prądów, a więc nie wykrywają dukcji lub charakter składowanych Punkty 532.2, 532.3 z ochroną przeciwporażeniową uzu- lną 69 W, w instalacji o napięciu no-
zwęglona izolacja lub materiały sty- Jako pierwotne kryterium ochro- nicowoprądowym. Nie dopuści on go wyłączniki różnicowoprądowe. Ze materiałów występuje ryzyko poża- 532.2 Wyłączniki różnicowoprądo- pełniającą, a nie przeciwpożarową. minalnym względem ziemi równym
kające się z gorącym elementem, ny od skutków zwarć rezystancyj- do długotrwałego upływu prądu względu na niewielką wartość prądu rowe, należy chronić przed skutka- we w ochronie przed pożarem. Oczywiście zainstalowanie wymaga- 400 V największy dopuszczalny zna-
przez który przepływa prąd upływo- nych można przyjąć zależność prądu o dużej wartości, który wydziela- przy iskrzeniu szeregowym również mi uszkodzenia izolacji w następu- Wyłączniki różnicowoprądowe po- nego wyłącznika wysokoczułego za- mionowy prąd różnicowy zadziała-
niezapalającego od czasu, co przed- jąc znaczną ilość ciepła mógłby spo- nie ma co liczyć na zadziałanie zabez- jący sposób: winny mieć znamionowy prąd róż- pewnia i tę ochronę. Poniżej podano nia wyłącznika różnicowoprądowego
streszczenie stawiono na rysunku 1., lub prądu wodować pożar. Są również pomy- pieczenia nadprądowego. a) W układzie TN i w układzie TT nicowy zadziałania nie większy niż postanowienie zaczerpnięte z normy wynosi 100 mA (69 W/400 V = 172 mA
W artykule przedstawiono zasady stoso- zapalającego z różnym prawdopodo- sły, aby wyłącznik różnicowoprądo- należy stosować wyłączniki różni- 300 mA. Powinny być zainstalowa- [18]: PN-HD 60364-7-753:2014-12 [18], ⇒ IDn ≤ 100 mA), a nie 300 mA. Przy
wania wyłączników różnicowoprądowych bieństwem określony materiał [1, 6, wy wykorzystać jako element wyko- wyłączniki cowoprądowe o I Dn ≤ 300 mA. Jeże- ne na początku chronionego obwodu. Punkt 753.415.1.1 – Obwody zasilają- zmniejszaniu się napięcia prąd ten
w ochronie przed pożarem i zwrócono
uwagę na przypadki, w których mogą 9]. Badając materiały należy odwzo- nawczy czujników przeciwpożaro- różnicowoprądowe li zwarcia oporowe mogłyby wywo- 532.3 Urządzenia monitorujące prąd ce urządzenia grzejne powinny być rośnie.
one nie działać, mimo występującego za-
grożenia pożarowego. Zaprezentowano
rować najmniej korzystne warun- wych [8], a nawet umieszczać w in- w ochronie łać pożar, np. w obwodach ogrze- różnicowy (RCM) w ochronie przed po- objęte ochroną uzupełniającą za po- Z punktu widzenia ochrony przed
charakterystyki wyzwalania urządzeń do ki ich użytkowania (np. niską wil- stalacjach bezpieczeństwa [3], ale przeciwpożarowej wania sufitowego, to należy stoso- żarem w układzie IT. mocą wyłączników różnicowoprądo- pożarem stosowanie wyłączników
detekcji zwarć łukowych, które są nowym gotność). Jeżeli próbie są poddawa- tego drugiego jednak nie dopusz- wać wyłączniki różnicowoprądowe Jeżeli instalacja o układzie IT jest wych o IDn ≤ 30 mA. Nie dopuszcza się różnicowoprądowych w obwodach
rodzajem zabezpieczeń, zalecanym do in-
stalacji elektrycznych obiektów o zwięk- ne materiały organiczne, np. drew- cza norma [17]. Wydzielająca się moc cieplna przy o IDn ≤ 30 mA. nadzorowana przez osoby wykwali- wyłączników różnicowoprądowych jednofazowych nie budzi wątpliwo-
szonym zagrożeniu pożarowym. no, słoma, to należy uwzględnić ich Zabezpieczeniem dedykowanym płynącym prądzie upływowym to ilo- b) W układzie IT należy stosować fikowane lub poinstruowane, to za- zwłocznych. ści. Prąd upływowy jest źródłem róż-
Słowa kluczowe: instalacje niskiego na-
pięcia, ochrona przed pożarem, urzą- stopniowe przechodzenie do fazy do ochrony przed pożarem w insta- czyn tego prądu oraz napięcia wzglę- urządzenia monitorujące stan izolacji, miast wyłączników różnicowoprą- Z powyższych zapisów wynika, że nicy prądów i jeżeli jest on dosta-
dzenia do detekcji zwarć łukowych, piroforycznej w temp. 100ºC pod lacjach niskiego napięcia jest urzą- dem ziemi: obejmujące całą instalację, lub urzą- dowych można stosować urządzenia do ochrony przed pożarem aktualnie tecznie duży, to wyłącznik reaguje.
wyłączniki różnicowoprądowe.
wpływem prądu niezapalającego, dzenie do detekcji zwarć łukowych dzenia monitorujące prąd różnicowy RCM. Urządzenia te powinny być zain- należy stosować wyłączniki różnico- Dyskusyjna jest jednak skuteczność
Pc = Uo ⋅ Iu (1) (RCM – ang. Residual Current Monitor) stalowane na początku obwodów od- woprądowe o prądzie I Dn ≤ 300 mA, tych wyłączników w ochronie przed
10 w obwodach odbiorczych. Wymienio- biorczych i działać na sygnał optyczny co wyróżniono w tab. 1 wytłuszczoną pożarem w obwodach trójfazowych.
gdzie: ne urządzenia powinny być wyposażo- i akustyczny. Prąd różnicowy zadziała- czcionką (w wyjątkowych przypad- Jednoczesny upływ prądu o podob-
Pc – moc cieplna wydzielająca się przy ne w optyczną i akustyczną sygnaliza- nia nie powinien przekraczać 300 mA. kach IDn ≤ 30 mA). Domyślnie chodzi nej wartości ze wszystkich faz skut-
przepływie prądu upływowego, cję uszkodzenia. Alternatywnie moż- Zapis odnośnie do stosowania wy- o instalacje 230/400 V – w instala- kuje prądem różnicowym zbliżonym
1 Uo – napięcie względem ziemi, na zastosować wyłączniki różnicowo- łączników różnicowoprądowych jest cjach o innym napięciu prąd ten jest do zera (rys. 3c).
115 W
W instalacji Iu – prąd upływowy.
I, w [A]
Rys. S. Czapp
o napięciu
69 W Uo = 230 V Jeżeli prąd upływowy Iu z zależno-
ści (1) zastąpić znamionowym prą- a) b) c)
0,1 I ∆n = 500 mA
23 W dem różnicowym zadziałania wy-
I∆n = 300 mA
łącznika różnicowoprądowego I Dn, IR1
IR1 IR1
7W I ∆n = 100 mA to w instalacji o napięciu 230 V wy-
dzieli się moc cieplna nie większa niż Isum = IR1 = IR2
0,01 Isum = IR1
I ∆n = 30 mA podana w tabeli 1.
Do niedawna przyjmowano, że do Isum = 0
ochrony przed pożarem, który może
powstać przy doziemieniu, nadają się IR2 IR3 IR2
100 230 1000
Uo, w [V] wyłączniki różnicowoprądowe o prą-
dzie IDn ≤ 500 mA. Stanowi o tym za-
Rys. 2. Z namionowy prąd różnicowy zadziałania wyłącznika różnicowoprądowego I Dn w zależności od napięcia obwodu wzglę- pis normy PN-IEC 60364-4-482:1999
dem ziemi Uo oraz przyjętego poziomu minimalnej mocy cieplnej zapalającej [6] Rys. 3. W ypadkowy prąd upływowy Isum w obwodzie trójfazowym, w którym występują upływy IR o charakterze czynnym z: a) fazy L1, b) faz L1 i L2, c) wszystkich faz
[15]:

zalecanych, z których najważniejsze gania stawia się wyłącznikom róż- A1:2015-01 [14]. Zgodnie z tą normą w obiektach wykonanych z mate-

Rys. S. Czapp
a) b) z punktu widzenia doboru AFDD to: nicowoprądowym bez wbudowane- ochronę taką zaleca się stosować riałów łatwopalnych, tzn. lokali-
MCB MCB Napięcie znamionowe Un go zabezpieczenia nadprądowego m.in. w sypialniach, domach drew- zacje CA2 (np. domy drewniane);

L L Zalecane wartości to 230 V oraz [6, 11]. Zatem urządzeniu AFDD po- nianych, magazynach z materiała- w strukturach rozprzestrzeniają-
RCD odbiornik RCD odbiornik 120 V (USA). winno towarzyszyć zabezpieczenie mi łatwopalnymi, stolarniach, sto- cych ogień, tzn. lokalizacje CB2;
N N Prąd znamionowy ciągły In nadprądowe. dołach. Poniżej przytoczono orygi- lokalizacje, w których znajdują się

PE PE Zalecane wartości to 6 – 8 – 10 – 13 Prąd zwarciowy umowny Inc, nalny zapis z normy PN-HD 60364- dobra znacznej wartości. (…)
– 16 – 20 – 25 – 32 – 40 – 50 – 63 A. Prąd zwarciowy umowny jedne- 4-42:2011/A1:2015-01 [14]: W obwodach ac zastosowanie
Częstotliwość znamionowa f go bieguna Inc1 „421.7. Zaleca się zastosowanie urządzeń do wykrywania zwarć
Zalecane wartości to 50 Hz i 60 Hz; Znormalizowane wartości tych specjalnych środków w celu ochro- łukowych (AFDD) zgodnych z IEC
c)
jeżeli urządzenie jest przeznaczone prądów (prądów, które AFDD jest ny przed skutkami zwarć łukowych 62606 spełnia wyżej wymienione
MCB
do innej częstotliwości, należy ozna- w stanie przetrzymać pod warun- w obwodach końcowych: zalecenia.”
L czyć to na nim oraz wykonać odpo- kiem dobezpieczenia przez odpo- w pomieszczeniach z miejscami
RCD odbiornik
N
wiednie testy przy tej częstotliwości. wiednie zabezpieczenie nadprądo- przeznaczonymi do spania; wnioski
Zdolność załączania i wyłączania we) są następujące: w miejscach, w których występuje
PE prądu Im, 3 – 4,5 – 6 – 10 – 20 – 25 kA. ryzyko pożaru ze względu na cha- Stosowanie wyłączników różni-
Zdolność załączania i wyłączania Postanowienia dotyczące stosowa- rakter produkcji lub rodzaj składo- cowoprądowych o znamionowym
prądu przez jeden biegun Im1 nia AFDD do ochrony przez skutka- wanych materiałów, tzn. lokaliza- prądzie różnicowym zadziałania nie
Rys. 4. Iskrzenie: a) równoległe przy zwarciu oporowym L-N, b) równoległe doziemne przy zwarciu oporowym L-PE, c) szeregowe przy uszkodzeniu żyły L; MCB (ang. Minia -
ture Circuit-Breaker) – wyłącznik nadprądowy, RCD (ang. Residual Current Device) – wyłącznik różnicowoprądowy Najmniejsza wymagana wartość mi iskrzenia/zwarć łukowych w in- cje BE2 (np. stodoły, zakłady obrób- większym niż 300 mA może zwięk-
obu prądów (Im oraz Im1) to 10In, ale stalacjach niskiego napięcia są zawar- ki drewna, magazyny materiałów szyć bezpieczeństwo pożarowe w bu-
Izolacja może być w katastrofalnym nym z udziałem łuku elektrycznego du, ten rodzaj łuku też jest łukiem Urządzenia do detekcji zwarć łuko- nie mniej niż 500 A. Podobne wyma- te normie PN-HD 60364-4-42:2011/ łatwopalnych); dynkach. Należy jednak pamiętać, że
stanie, zagrożenie pożarowe duże, (rys. 4a), to przy odpowiednio dużej równoległym, wych nie powinny reagować na łuk, w niektórych przypadkach wyłącz-
a wyłącznik różnicowoprądowy nie wartości prądu zwarciowego można łuk szeregowy – występuje wte- który pojawia się podczas normalnej nik różnicowoprądowy może nie wy-
zadziała. Brak zadziałania może wy- liczyć na zadziałanie zabezpieczenia dy, gdy prąd łuku jest równocześ- pracy urządzeń elektrycznych. Łuk tb, w [s] kryć prądu o znacznej wartości. Cho-
stąpić także wtedy, gdy prąd różni- nadprądowego (MCB). W przypadku nie prądem obciążenia odbiorni- ten może pojawiać się przy załącza- dzi o prąd różnicowy silnie odkształ-
cowy jest silnie odkształcony [4]. I to zwarć między przewodem fazowym ka (uszkodzenie pokazane na ry- niu urządzeń oświetleniowych, elek- 1 cony lub gdy jest on wynikiem pogar-
niezależnie od tego, czy jest to obwód a przewodem ochronnym może za- sunku 4c). tronicznych oraz towarzyszyć pracy szającego się stanu izolacji w obwo-
trójfazowy, czy jednofazowy. Jak wi- działać zabezpieczenie różnicowoprą- Wymagania odnośnie do reakcji na silnika narzędzia ręcznego, np. wier- dzie trójfazowym.
dać, w pewnych przypadkach ostroż- dowe (RCD) i/lub zabezpieczenie nad- uszkodzenia w obwodzie zależą od tarki. Prawidłowe odróżnienie łuku za- Zabezpieczeniem przeznaczonym
nie należy oceniać skuteczność ochro- prądowe (MCB) – rys. 4b. Na zadziała- tego, czy łuk jest małoprądowy (do kłóceniowego od łuku roboczego nie do ochrony przed pożarem jest urzą-
0,5
ny przed pożarem z wykorzystaniem nie zabezpieczenia RCD nie ma co li- 63 A), czy wielkoprądowy (powyżej jest zadaniem łatwym i wymaga za- dzenie do detekcji zwarć łukowych
zabezpieczeń różnicowoprądowych. czyć w przypadku iskrzenia szerego- 63 A). W przypadku tego pierwszego stosowania dość skomplikowanego AFDD. Jest ono w stanie wykryć
wego (rys. 4c), bo nie ma różnicy prą- określa się największy dopuszczal- układu detekcji i identyfikacji para- 0,25 w szczególności tzw. iskrzenie sze-
urządzenia do detekcji dów. W ograniczonym zakresie (tyl- ny czas działania tb w zależności od metrów łuku. Kryterium decydującym 0,15
0,12
regowe, które charakteryzuje się sto-
zwarć łukowych ko przy odpowiednio dużym prądzie) wartości prądu łuku Iarc (rys. 5.). Przy o zadziałaniu zabezpieczenia nie może sunkowo małym prądem i nie poja-
może zadziałać MCB. Przy łuku sze- prądzie o wartości 2,5 A czas działa- być wyłącznie wartość skuteczna ani 0 2,5 5 10 16 32 63 wia się prąd różnicowy.
Iarc, w [A]
Zagrożenie pożarem pojawia się regowym prąd jest stosunkowo mały, nia AFDD nie powinien przekraczać amplituda prądu, ponieważ przy łuku
także w wyniku iskrzenia/zwarcia łu- ponieważ jest równocześnie prądem 1 s, natomiast przy 63 A nie powin- szeregowym wartości te są małe, mogą
kowego w instalacji elektrycznej. Za- obciążenia odbiornika. no to być więcej niż 0,12 s. W przy- być wyraźnie mniejsze niż prąd obcią- Rys. 5. C
harakterystyka działania AFDD przy występowaniu łuku małoprądowego (do 63 A) [12], gdzie: t b – największy dopusz-
czalny czas działania AFDD, I arc – prąd łuku
kłócenie takie mogą wykryć wyłącz- Wymagania stawiane urządze- padku łuku wielkoprądowego okre- żenia w nieuszkodzonym obwodzie,
niki różnicowoprądowe i/lub zabez- niom AFDD są zawarte w normie śla się największą dopuszczalną licz- a zagrożenie pożarowe występuje. Aby
pieczenia nadprądowe, ale są przy- PN-EN 62606:2014-05 [12]. Norma ta bę N półfal prądu o częstotliwości nie dochodziło do zbędnych zadzia-
padki, że żadne z nich nie będzie re- wyróżnia trzy rodzaje łuku (iskrze- sieciowej (w czasie nie dłuższym niż łań AFDD, norma [12] określa para- abstract
N, w [-]
agować. Wtedy z pomocą przychodzą nia) z punktu widzenia stosowania 0,5 s) w funkcji wartości spodziewa- metry łuku probierczego, na który za-
Protection against fire with the use of
urządzenia do detekcji zwarć łuko- urządzeń AFDD: nego prądu przed wystąpieniem łuku bezpieczenia AFDD powinny reago- 12 residual current devices and arc fault
wych (AFDD). Jest to nowy rodzaj za- łuk równoległy – występuje wte- Ip-arc (rys. 6). Przy prądzie o wartości wać, a także przypadki występowa- detection devices
10 Principles of application of residual cur-
bezpieczenia, które dopiero zaczyna dy, gdy prąd łuku płynie między 75 A liczba ta wynosi 12, a dla prą- nia łuku (załączanie/praca urządzeń 8 rent devices in protection against fire have
pojawiać się w krajowych instalacjach przewodami czynnymi (uszkodze- du w przedziale 150÷500 A jest to 8. powszechnego użytku), przy których been presented. Special cases, in which
residual current devices are ineffective in
elektrycznych. Urządzenia te od wie- nie pokazane na rysunku 4a), Łuk małoprądowy może wystąpić nie powinny one działać. such a type of protection, are indicated.
lu lat są stosowane w USA [10], a od łuk doziemny – występuje wtedy, przy przerwaniu żyły przewodu (isk- Urządzenia AFDD mogą być wyko- Tripping characteristics of a new type of
a protective device against fire – arc fault
niedawna wymaga się ich instalowa- gdy prąd łuku płynie między prze- rzenie/łuk szeregowy) oraz np. przy nane jako odrębne aparaty lub mogą 0 detection device – are discussed. These
75 100 150 200 300 500 Ip-arc, w [A]
nia w Niemczech [7]. wodem czynnym a ziemią (uszko- oporowych zwarciach doziemnych. być zintegrowane z wyłącznikiem devices are recommended to be installed
in buildings with increased fire hazard.
Jeżeli w obwodzie zdarzy się zwar- dzenie pokazane na rysunku 4b); Łuk wielkoprądowy występuje przy różnicowoprądowym i/lub wyłączni- Keywords: low-voltage electrical installa-
cie oporowe między przewodami fa- z punktu widzenia właściwości zwarciach doziemnych w układzie TN kiem nadprądowym. Norma [12] po- Rys. 6. Charakterystyka działania AFDD przy występowaniu łuku wielkoprądowego (powyżej 63 A) [12]; N – największa dopusz- tions, protection against fire, arc fault de-
czalna liczba półfal prądu o częstotliwości sieciowej, Ip-arc – spodziewany prąd przed wystąpieniem łuku tection devices, residual current devices.
zowymi lub fazowym a neutral- łuku, w szczególności wartości prą- lub między przewodami czynnymi. daje wiele wartości wymaganych lub

dystrybucja energii elektrycznej getyczna lub inne źródło zasilania czy wykonane jest jednym przewo-
Rys. M. Dybczyk
np. zespół prądotwórczy. Natomiast dem i pomimo zgodności z normą 1 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
w systemach kontroli rozprzestrzeniania

400 V
4
w przypadku zwiększonej pewności PN-EN 12101-10 [1] nie spełnia wy- 2 2
1" – źródło zasilania rezerwowego 400 V
SZR – układ samoczynnego załączenia rezerwy zgodny
z PN-HD 60364-5-56 brak systemu oceny zgodności 1
1"
zasilania jako źródło rezerwowe na- magań niezawodności zgodnych z re- 2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 klasy
ALV (400 V/230 VAC)
3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem
leży przyjmować [2]: gułą n+1, której wymóg jest obliga-
dymu i ciepła
zgodnym z normą PN-EN 12101-10 klasy ALV
1 (400 V/230 VAC)
akumulatory lub baterie akumula- toryjny w odniesieniu do zasilania 2

400 V 1
2 3
4 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
torów, niezależnie od linii elektro- urządzeń przeciwpożarowych. 1"

1"
zgodnie z wymogami normy PN-EN 12101-10 energetycznej oraz źródeł zasilania W normie PN-EN 12101-10 [1], zapi-
awaryjnego, sano następujące wymagania: Rys. 3. Z modyfikowany układ zasilania przedstawiony na rysunku 2.
Mirosław Dybczyk – CERBEX sp. z o.o. zespoły prądotwórcze, niezależnie „(…) Dla systemów kontroli roz-
Rys. M. Dybczyk
od linii elektroenergetycznej zasi- przestrzeniania dymu i ciepła, które
1
lania podstawowego, nie przechodzą do położenia pożaro- 400 V 4
1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
W trakcie konsultacji prowadzonych z projektantami oraz wykonawcami systemów wentylacji pożarowej 2

SZR 1" – źródło zasilania rezerwowego 400 V
oddzielną linię elektroenergetycz- wego przy zaniku zasilania, powin- 1"

SZR – układ samoczynnego załączenia rezerwy
zgodny z PN-HD 60364-5-56 brak systemu oceny
pojawiają się wątpliwości oraz pytania dotyczące interpretacji zapisów normy PN-EN 12101-10:2007
zgodności 1
ną posiadającą część wspólną od ny być zapewnione przynajmniej dwa 2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10
klasy ALV (400 V/230 VAC)
Systemy kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła. Część 10: Zasilanie [1]. Zalecane przez tę normę napięcia 110 kV, czyli linię SN wy- źródła zasilania: podstawowe źród- 3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem
1 zgodnym z normą PN-EN 12101-10 klasy ALV
400 V 4 (400 V/230 VAC)
SZR 2 3
układy zasilania nie spełniają wymogów reguły niezawodnościowej n+1. W artykule zostanie wyjaśniony prowadzoną z osobnej sekcji GPZ ło zasilania i rezerwowe źródło za- 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
1"
niż linia zasilania podstawowego. silania”,
problem oraz metodyka jego rozwiązania spełniająca regułę n+1, która w odniesieniu do zasilania urządzeń
Należy w tym miejscu postawić „(...) W przypadku zaniku podsta-
przeciwpożarowych jest wymogiem obligatoryjnym. dwa pytania: wowego źródła zasilania UZS powi- Rys. 4. U
kład zasilania z wbudowaną automatyką SZR zalecany przez normę [1],
który nie gwarantuje spełnienia wymogów niezawodności zgodnych z re-
1. czy zgodnie z normą PN-EN 12101- nien być automatycznie przełączony gułą n+1
Z godnie z wymaganiami normy [1] go, co oznacza, że z chwilą wykry- 10 [1] w przypadku zasilacza klasy na rezerwowe źródło zasilania. Gdy
Rys. M. Dybczyk
należy przyjąć dwie klasy wyma- cia pożaru przez SSP lub wyłącze- 1
A LV niewyposażonego w źródło napięcie podstawowego źródła zasi-
gań w zakresie zasilania urządzeń nia dopływu energii przez przeciw- 4
objaśnienia lub magazyn energii, obowiązko- lania powróci, UZS powinien zostać 1
400 V
4
2 SZR 2 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
przeciwpożarowych: pożarowy wyłącznik prądu, urzą- 1 2 3
1 – sieć elektroenergetyczna
we jest stosowanie układu przełą- automatycznie przełączony na źród- 1"
SZR – układ samoczynnego załączenia rezerwy zgodny
1"
klasa „A”: wymagane jest zasilanie dzenie automatycznie przechodzi 2 – zasilacz (UZS)
3 – centrala sterująca (CS) czającego pomiędzy dwoma źród- ło podstawowe”, z PN-HD 60364-5-56 brak systemu oceny zgodności 1
2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 klasy
2 3 4 4 – siłownik lub napęd ALV (400 V/230 VAC)
ze źródła podstawowego oraz źród- w stan pracy pożarowej (np. zwal- łami energii doprowadzonymi z ze- „(…) Jeżeli istnieją dwa lub więcej, 1
400 V 4
3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem zgodnym
z normą PN-EN 12101-10 klasy ALV (400 V/230 VAC)
wymaganie elektryczne
SZR 2 3 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
ła rezerwowego, co oznacza, że od niaki elektromagnetyczne bram elektryczne, fakultatywne
wnątrz oddzielnymi przewodami źródła zasilania, uszkodzenie jedne-
1"
4
zasilanych urządzeń wymaga się lub kurtyn przeciwpożarowych). 2 zasilającymi? go ze źródeł zasilania nie powinno 1"
zwiększonej pewności zasilania Zatem są to odbiorniki, które do 4 2. czy doprowadzając do zasilacza powodować uszkodzenia jakiegokol- 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
(np. wentylacja pożarowa, dźwię- przejścia w stan pracy pożarowej klasy A LV przełączane źródła wiek innego źródła lub uszkodzenia 1 4 2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 klasy
1" 2 3 ALV (400 V/230 VAC)
kowy system ostrzegawczy). Znaj- nie wymagają zasilania. energii w układzie przedstawio- zasilania systemu.” 3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem zgodnym
Rys. 1. Wzajemne powiązanie UZS z innymi elementami składowymi systemu kon- 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
dują zastosowanie w układach za- W normie tej ponadto zdefiniowa- troli rozprzestrzeniania dymu zgodnie z wymaganiami normy [1] nym na rysunku 2. pojedynczym Ponadto załącznik A normy [1]
silania odbiorników, które wyma- no dwie klasy zasilaczy: przewodem, spełniamy wymaga- (Tabela A.1, kolumna 1 wiersz 1
gają zasilania do przejścia w stan A ELV: to zasilacz bardzo niskie- silacz automatycznie przełącza się zyn energii. Może nim być układ nia niezawodnościowe zgodnie i 2), określa, że do każdego układu
Rys. 5. U
kłady zasilania spełniające wymogi niezawodności zgodnie z regułą n+1
pracy pożarowej, go napięcia do 75 V dc lub 50 V AC. do źródła rezerwowego, którym automatyki gwarantujący przełą- z regułą n+1? zasilania spełniającego wymagania
klasa „B”: wymagane jest zasila- W tym zakresie napięć w syste- są jego wewnętrzne akumulato- czenie zasilania pomiędzy dwo- W celu udzielenia jednoznacznej klasy A należy doprowadzić mini-
Rys. M. Dybczyk
nie tylko ze źródła podstawowe- mach wentylacji pożarowej uży- ry. Są to tzw. zasilacze buforowa- ma niezależnymi źródłami zasila- odpowiedzi na postawione pytania, malnie dwa źródła zasilania speł- 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
1 2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 klasy
wane są najczęściej zasilacze ne 24 V DC, nia. Zatem zasilacz powinien po- konieczna jest analiza rysunku 1., za- niające wcześniej opisane wymaga- 2
TOR I
3 4 ALV (400 V/230 VAC)
nia. Przedstawione na rysunku 2.

streszczenie 24 V DC. Spełniają one funkcję A LV: to zasilacz niskiego napięcia siadać zabudowane źródło lub ma- czerpniętego z normy PN EN 12101-10 1" 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
łącznika pomiędzy źródłem zasi- do 1500 V AC lub 1000 V AC. W tym gazyn energii lub posiadać możli- [1]. Na rysunku tym pominięto sze- układy zasilania nie spełniają wy-
W artykule zostanie wyjaśniony problem 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
oraz metodyka jego rozwiązania spełnia- lania 230 VAC a zasilanym odbior- zakresie napięć w systemach wen- wość przełączenia na drugie nieza- reg istotnych wymagań, pozostając mogu zapewnienia dwóch wydzie- TOR I
3 4
1 2 ALV (400 V/230 VAC)
jąca regułę n+1, która w odniesieniu do nikiem wymagającym napięcia za- tylacji pożarowej używane są zasi- leżne źródło zasilania. przy wysokim stopniu ogólności, bez lonych źródeł zasilania, gdyż zwar- 3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem zgodnym
zasilania urządzeń przeciwpożarowych silania 24 VDC. W przypadku za- lacze 230 V/400 V AC. Spełniają one Wynika z tego jednoznaczny wy- określenia wymagań w zakresie kla- cie lub przerwa w doprowadzonym
4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
jest wymogiem obligatoryjnym.

niku napięcia w torze 230 VAC za- funkcję łącznika pomiędzy źródłem móg gwarantujący możliwość przesy zasilacza oraz przeznaczenia ukła- pojedynczym przewodzie wyelimi- Rys. 6. Układ zasilania, powstały w wyniku błędnej interpretacji normy [1], nie-
zasilania podstawowego a odbiorni- łączenia pomiędzy podstawowym du zasilania. nuje obydwa źródła zasilania mimo spełniający wymogów reguły n+1
Rys. M. Dybczyk
kiem (230/400 V AC). Po zaniku na- i rezerwowym źródłem energii elek- Dużo kontrowersji budzi układ przełączenia na zasilanie z drugie-
Rys. M. Dybczyk
1
400 V
4 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
pięcia w źródle zasilania podstawo- trycznej. Wymagania w zakresie źró- zasilania zalecany przez normę [1], go źródła. 1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
2 2 1" – źródło zasilania rezerwowego 400 V
1"
2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 wego przełączają zasilanie automa- deł zasilających urządzenia przeciw- przedstawiony na rysunku 2. Wi- W tym miejscu należy zacytować 1 TOR I
4
ALV (400 V/230 VAC)
klasy ALV (400 V/230 VAC)
2 3
3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem
zgodnym z normą PN-EN 12101-10 klasy ALV
tycznie na źródło zasilania rezer- pożarowe zostały określone w nor- doczne na nim zasilacze spełniają wymagania stawiane układom zasila- 1"
TOR II 3 – centrala sterująca z zabudowanym zasilaczem zgodnym
(400 V/230 VAC) 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
1 4 – wentylator 400 V lub 230 VAC wowego, którym jest zespół prądo- mie PN-HD 60364-5-56:2013 Instala- wymagania klasy A LV, ale nie mają nia central, zdefiniowane w punkcie
400 V 4
2 2 3
twórczy lub sieci elektroenergetycz- cje elektryczne w obiektach budow- zabudowanych źródeł lub zasobów 6.4 normy PN-EN 12010-10 [1]: TOR I
1 – źródło zasilania podstawowego 400 V
1"
3 4 2 – zasilacz (UZS) zgodny z normą PN-EN 12101-10 klasy
ne. Są to układy samoczynnego za- lanych. Część 5-56: Instalacje bezpie- energii, których wymagają zapisy „Jeżeli UZS klasy A jest przezna- 1 2 TOR II ALV (400 V/230 VAC)
łączenia rezerwy (SZR). czeństwa [2]. Zgodnie z wymagania- analizowanej normy. Ponadto na- czony do użytkowania z CS umiesz- z normą PN-EN 12101-10 klasy ALV (400 V/230 VAC)
4 – wentylator 400 V lub 230 VAC
Rys. 2. Wskazany przez normę [1] układ zasilania, w którym nie zachowano wyma- Pod pojęciem zasilacz należy ro- mi tej normy podstawowym źród- leży zapytać o stopień niezawodno- czoną w oddzielnej obudowie, wów-
gań reguły n+1 zumieć źródło zasilania lub maga- łem zasilania jest sieć elektroener- ści, gdzie połączenie dwóch zasila- czas powinien być zapewniony in- Rys. 7. U
kład spełniający wymagania reguły n+1

ochrona przeciwpożarowa E L E K T R O I N F O
terfejs co najmniej dla dwóch torów frastruktury [4], określające wymóg możliwić zasilania centrali i/lub za- rów transmisji do CS w taki sposób,
transmisji do CS w taki sposób, aby jego oceny zgodnie z zakresem Syste- silacza, a co za tym idzie urządzeń aby zwarcie lub przerwa w jednym to-
zwarcie lub przerwa w jednym to- mu Oceny Zgodności 1. Stan ten po- przeciwpożarowych do nich podłą- rze nie uniemożliwiała zasilania CS”.
rze nie uniemożliwiała zasilania CS”. woduje skutek prawny uniemożliwia- czonych. Stosowanie układu automa- Z wymagań tych, przez analogię,
Analizując powyższy zapis, nale- jący ich stosowanie w układach zasi- tyki umożlwiającej przełączenie po- wynika że przedstawione na rysun-
ży wyciągnąć wnioski, że takie same lania systemów kontroli rozprzestrze- między niezależnymi źródłami zasi- ku 6. schematy podłączenia centra-
wymagania należy zastosować w sto- niani dymu i ciepła. Układ automaty- lania jest obowiązkowe. Wynika bez- li sterującej do zasilacza klasy A LV
sunku do układów zasilania przedsta- ki SZR przedstawiony w układzie za- pośrednio z wymagań niezawodności i ELV są nieprawidłowe i nie należy
wionych na rysunku 2., co w konse- silania na rysunku 4. nie spełnia wy- zasilania i pozwala na realizacje ukła- ich stosować w systemach wentylacji
kwencji prowadzi do jego modyfika- magań określonych wcześniej, przez du zgodnego z regułą n+1. pożarowej, w przypadku gdy centra-
cji przedstawionej na rysunku 3. Do- co w systemach wentylacji pożarowej Zgodnie z pkt 6.4 normy [1] oraz la umieszczona jest w innej obudo-
Niewyczerpane źródło fachowej wiedzy na temat zagadnień
prowadzając zasilanie dwoma prze- nie może być stosowany. wymaganiami zawartymi w załączni- wie niż zasilacz. Norma [1] nie określa związanych z elektrotechniką i elektroenergetyką
wodami eliminuje się pojedynczy Rozwiązanie układu zasilania ku A (Tablica A.1 kolumna 1, wiersz 5), jednoznacznie klas zasilaczy na za-
punkt awarii. spełniającego wymagania opisywa- należy stosować zdublowane wyjście mieszczonych schematach układów
Podczas projektowania układów ne w artykule zostało przedstawio- transmisji zasilania z zasilacza kla- zasilania, co często skutkuje błędną
zasilania systemów wentylacji po- ne na rysunku 5. sy A LV i ELV w przypadku, gdy cen- interpretacją zamieszczonych w niej
żarowej należy pamiętać, że układ Przy projektowaniu układów zasi- trala umieszczona jest w innej obu- wymagań.
SZR posiadający zgodność z normą lania w systemach kontroli rozprze- dowie cyt.: „Jeżeli UZS klasy A jest Na rysunku 7. zostały przedsta-
PN-HD 60364-5-56 [2], nie ma zgod- strzeniania dymu i ciepła należy kie- przeznaczony do użytkowania z CS wione układy zasilania spełniające
ności z normą PN-EN 12101-10 [1] ze rować się następującą zasadą: zwar- umieszczoną w oddzielnej obudowie, wymagania opisywane w artykule,
względu na wymania postawione cie lub przerwa w pojedynczym prze- wówczas powinien być zapewniony zgodne z regułą n+1. Rozwiązanie
przez Rozporządzenie Ministra In- wodzie zasilającym nie może unie- interfejs co najmniej dla dwóch to- praktyczne opracowane przez firmę
Cerbex przedstawiają ukłasy zapre-
3 – centrala sterująca
zentowane na rysunkach 8–10.
lub urządzenie sterujące
2 – zasilacz UZS klasy A LV zgodny
z normą PN-EN 12101-10
4 – wentylator 400 V lub 230 V AC

literatura
TOR I
4 – wentylator 400 V lub 230 V AC 1. PN-EN 12101-10:2007 Systemy kon-

TOR II 4 – wentylator 400 V lub 230 V AC
troli odprowadzania dymu i ciepła. GROMADZIMY
Część 10. Zasilacze.
2. PN-HD 60364-5-56:2010 Instalacje
elektryczne w obiektach budowla-
Rys. 8. Z asilacz klasy A LV (dwie linie zasilające) i centrala w oddzielnej obudowie [6] nych. Część 5-56: Instalacje bezpie-
czeństwa.
3. Rozporządzenie Ministra Infra-
2 – zasilacz UZS klasy A LV zgodny lub urządzenie sterujące
struktury z dnia 12 kwietnia 2002
roku w sprawie warunków tech-
TOR I
4 – wentylator 400 V lub 230 V AC TWORZYMY
nicznych jakim powinny odpo-
4 – wentylator 400 V lub 230 V AC wiadać budynki i ich usytuowanie
TOR II
(tekst jednolity: DzU z 2019 roku,
4 – wentylator 400 V lub 230 V AC
poz. 1065).
4. Rozporządzenie Ministra Infra-
struktury z dnia 17 listopada 2016
Rys. 9. Z asilacz klasy A LV (linia elektroenergetyczna oraz zespół prądotwórczy) i centrala w oddzielnej obudowie [6] roku w sprawie sposobu deklaro-
wania właściwości użytkowych
lub urządzenie sterujące
wyrobów budowlanych oraz spo- D O S TA R C Z A M Y
2 – zasilacz UZS klasy A LV zgodny
sobu znakowania ich znakiem bu-
4 – siłownik 24 V
dowlanym (DzU z 2016 roku poz.
TOR I
1
1966 z późniejszymi zmianami).
rzetelne
4 – siłownik 24 V
5. J. Wiatr, Zasilanie budynków
2 w energię elektryczną w warun-
TOR II
4 – siłownik 24 V kach normalnych, a zasilanie
informacje
n w czasie pożaru, „elektro.info” nr
7–8/2019.
Rys. 10. Z asilacz klasy A ELV (sieć elektroenergetyczna oraz bateria akumulatorów) i centrala w oddzielnej obudowie [6] 6. Katalogi wyrobów firmy Cerbex.
32 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Wydawca: GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k., ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa, tel. 22 810 65 61, faks 22 810 27 42
skuteczne zabezpieczenia instalacji 15% powierzchni ściany, a w stro-

pie oddzielenia przeciwpożarowego
Klasa
odporności Główna
Klasa odporności ogniowej elementów budynku5)
elektrycznych i technicznych
– 0,5% powierzchni stropu [2]. Ogra- pożarowej Konstrukcja Ściana Ściana Przekrycie
konstrukcja Strop1)
budynku dachu zewnętrzna1)2) wewnętrzna1) dachu3)
niczenia nie stosuje się do otworów nośna
w ścianach oddzielenia przeciwpoża-
przed pożarem – bierna ochrona
„A” R 240 R 30 REI 120 El 120 EI 60 RE 30
rowego w garażu, które znajdują się „B” R 120 R 30 REI 60 EI 60 EI 304) RE 30
na drogach manewrowych [3].
przeciwpożarowa
„C” R 60 R 15 REI 60 EI 30 EI 154) RE 15
Przedsionek przeciwpożarowy po- „D” R 30 (-) REI 30 EI 30 (-) (-)
winien mieć wymiary rzutu poziome- „E” (-) (-) (-) (-) (-) (-)
go nie mniejsze niż 1,4×1,4 m. Ścia-
mgr inż. Karol Kuczyński 1) Jeżeli przegroda jest częścią głównej konstrukcji nośnej, powinna spełniać także kryteria nośności ogniowej R, odpowiednio do
ny i strop, a także osłony lub obu- wymagań dla danej klasy odporności pożarowej budynku.
2) Klasa odporności ogniowej dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem.
dowy przewodów i kabli elektrycz- 3) Wymagania nie dotyczą naświetli dachowych, świetlików, lukarn i okien połaciowych, jeżeli otwory w połaci dachowej nie zaj-
nych z wyjątkiem wykorzystywa- mują więcej niż 20% jej powierzchni.
W
4) Dla ścian komór zsypu wymaga się klasy EI 60, a dla drzwi komór zsypu klasy EI 30.
łaściwie wykonana i dostoso- 1) mieszkalne, zamieszkania zbio- w tabeli 2. do poziomu w niej okre- mniej wymagania określone w ta- nych w tym przedsionku oraz z wy- 5) Klasa odporności ogniowej dotyczy elementów wraz z uszczelnieniami złączy i dylatacjami z zastrzeżeniem § 219 ust. 1.
wana do konkretnych zagro- rowego i użyteczności publicznej cha- ślonego. beli 3. jątkiem zespołów kablowych, o któ- Tab. 3. M inimalne wymagania elementów budynku w zależności od klasy odporności pożarowej [2]
żeń środowiskowych instalacja elek- rakteryzowane kategorią zagrożenia Odporność ogniowa jest to zdol- Zgodnie z Rozporządzeniem [2, 3] rych mowa w § 187 ust. 3 – o kla-
tryczna powinna do minimum ogra- ludzi, określane jako ZL, podzielone ność elementu budynku do spełnia- ściany i stropy oddzielenia przeciw- sie odporności ogniowej co najmniej Klasa odporności ogniowej
niczać zagrożenia powodowane przez na kategorie od ZLI do ZLV, nia określonych wymagań w warun- pożarowego powinny być wykonane EI 60 powinny być wykonane z mate- Klasa elementów oddzielenia drzwi z przedsionka
ogień. Samo zjawisko pożaru jest 2) produkcyjne i magazynowe, kach przebiegu pożaru. Miarą odpor- z materiałów niepalnych i odpowia- riałów niepalnych oraz powinien być odporności przeciwpożarowego drzwi przeciwpożarowych przeciwpożarowego
pożarowej ścian i stropów, lub innych zamknięć
szczególnie groźne wówczas, gdy określane PM, ności ogniowej jest wyrażony w mi- dać wymaganiom zawartym w tabe- zamykany drzwiami i wentylowany budynku z wyjątkiem stropów Stropów na korytarz i do na klatkę
przeciwpożarowych
w zagrożonym obszarze znajdują się 3) inwentarskie (służące do hodow- nutach czas od chwili wybuchu po- li 3. Szczegółowe regulacje dotyczą- co najmniej grawitacyjnie, z zastrze- w ZL pomieszczenia schodową*
w ZL
ludzie. Ich bezpieczeństwo wówczas li inwentarza), określane jako IN. żaru do utraty właściwości użytko- ce przepustów instalacyjnych poda- żeniem § 246 ust. 2 i 3 [3].
„A” REI 240 REI 120 EI 120 EI 60 E 60
jest najważniejsze i dlatego zastoso- W zależności od kategorii budyn- wych elementu konstrukcyjnego pod no w § 234 tego rozporządzenia, któ- Wymaganą klasę odporności og-
„B” i „C” REI 120 REI 60 EI 60 EI 30 E 30
wanie zarówno odpowiednich mate- ku określa się klasę odporności po- wpływem działania ognia. Definiuje ry stanowi, że: niowej elementów oddzielenia prze-
riałów, w tym przewodów, jak rów- żarowej budynku, oznaczaną litera- się następujące elementy odporności Zgodnie z § 232 Rozporządzenia [2] ciwpożarowego oraz zamknięć znaj- „D” i „E” REI 60 REI 30 EI 30 EI 15 E 15
nież rozwiązań techniczno-budowla- mi od „A” do „E”, a dla nich – odpo- ogniowej elementów budynku [2, 4]: ściany i stropy stanowiące elementy dujących się w nich otworów okre- Objaśnienia *) – dopuszcza się osadzenie tych drzwi w ścianie o klasie odporności ogniowej, określonej dla drzwi, znajdującej się
między przedsionkiem a klatką schodową.
nych, skutecznie może wyeliminować wiednie klasy odporności ogniowej R – nośności ogniowej – czyli cza- oddzielenia przeciwpożarowego po- śla tabela 4.
Tab. 4. K lasy odporności pożarowej budynków i odpowiadające im klasy odporności ogniowej [2]
dodatkowe zagrożenia związane jego elementów. su wyrażonego w minutach, po winny być wykonane z materiałów Klasa odporności ogniowej ele-
z występowaniem gazów i dymów po- Jak wynika z § 212 pkt 1 i 2 Roz- którym element budynku w wa- niepalnych, a występujące w nich mentów oddzielenia przeciwpożaro- Wymagana klasa odporności Klasa odporności ogniowej wypełnienia otworu w ścianie
żarowych [1]. porządzenia [2, 3] ustanowione jest runkach pożaru przestaje speł- otwory – obudowane przedsionka- wego oraz zamknięć znajdujących się ogniowej ściany oddzielenia będącej obudową
przeciwpożarowego innej
pięć klas odporności pożarowej bu- niać swoją funkcję nośną i nastę- mi przeciwpożarowymi lub zamyka- w nich otworów w budynkach, o któ- drogi ewakuacyjnej
wymagania prawne dynków lub ich części, podanych puje przekroczenie dopuszczalne za pomocą drzwi przeciwpożaro- rych mowa w § 213, powinna być nie REI 240 EI 120 E 120
w kolejności od najwyższej do naj- nych przemieszczeń, wych bądź innego zamknięcia prze- mniejsza od określonej w ust. 4 dla REI 120 EI 60 E 60
Zgodnie z § 209 Rozporządzenia niższej i oznaczone literami: „A”, „B”, E – szczelności ogniowej – czy- ciwpożarowego. budynków o klasie odporności poża- REI 60 EI 30 E 30
[2, 3] budynki oraz części budynków, „C”, „D”, „E”. Wymaganą klasę odpor- li czasu wyrażonego w minutach, Wątpliwości budzą jednak wy- rowej „D” i „E” [2].
Tab. 5. K lasy odporności ogniowej przejść instalacyjnych [2]
stanowiące odrębne strefy pożarowe ności pożarowej budynku, zalicza- po którym element budynku w wa- magania dla przejść instalacyjnych, W ścianie oddzielenia przeciwpo-
w rozumieniu § 226, z uwagi na prze- nego do jednej kategorii ZL, okre- runkach pożaru przestaje spełniać które są dwukrotnie wyższe niż dla żarowego dopuszcza się wypełnienie otwór ognia lub dymu, w przypad- mentami oddzielenia przeciwpoża- i naprawy instalacji. Przy prowadze-
znaczenie i sposób użytkowania dzie- śla tabela 1. funkcję bezpiecznego oddzielenia drzwi w tych samych strefach pożaro- otworów materiałem przepuszczają- ku pożaru. rowego, powinny mieć klasę odpor- niu w budynku szachtów instalacyj-
li się na: kategorie budynków i ich Dodatkowo dopuszcza się obniże- na skutek pojawienia się ognia na wych. Poprzez stosunkowo dużą po- cym światło, takim jak luksfery, ce- Zgodnie z § 234 Rozporządzenia [2] ności ogniowej (EI) ścian i stropów nych należy zapewnić możliwość in-
części ze względu na przeznaczenie nie wymaganej klasy odporności po- powierzchni nienagrzewanej lub wierzchnię drzwi pożar ma szansę gła szklana lub inne przeszklenie, je- przepusty instalacyjne w elementach tego pomieszczenia. Przejścia insta- stalowania dodatkowych przewodów,
i rodzaj użytkowania, a mianowicie: żarowej w budynkach wymienionych rozszczelnienia przegrody, szybciej się przedostać do sąsiedniej żeli powierzchnia wypełnionych ot- oddzielenia przeciwpożarowego po- lacji przez zewnętrzne ściany budyn- zarówno w szachcie, jak i w przepu-
I – izolacyjności ogniowej – czy- strefy niż przez małą powierzchnię worów nie przekracza 10% powierzch- winny mieć klasę odporności ognio- ku, znajdujące się poniżej poziomu ście. Wszelkie zmiany w budowie
Budynek ZL I ZL II ZL III ZL IV ZL V li czasu wyrażonego w minutach, przepustu instalacyjnego [5, 6]. ni ściany, przy czym klasa odporno- wej (EI) wymaganą dla tych elemen- terenu, powinny być zabezpieczone przepustu powinny być wprowadza-
Niski (N) „B” „B” „C” „D” „C” po którym element budynku w wa- W ścianie oddzielenia przeciwpo- ści ogniowej wypełnień nie powin- tów. Dopuszcza się nieinstalowanie przed możliwością przenikania gazu ne tak, by zachowana była wymaga-
Średniowysoki (SW) „B” „B” „B” „C” „B” runkach pożaru przestaje spełniać żarowego łączna powierzchnia otwo- na być niższa niż podana w tabeli 5. przepustów, o których mowa w ust. 1, do wnętrza budynku [2, 3]. na klasa jego odporności [5].
Wysoki (W) „B” „B” „B” „B” „B” funkcję bezpiecznego oddziele- rów, o których mowa w zdaniu po- Dopuszcza się stosowanie w stre- dla pojedynczych rur instalacji wod- Jeśli przepust jest instalowany we
Wysokościowy (WW) „A” „A” „A” „B” „A” nia na skutek osiągnięcia na po- przednim, nie powinna przekraczać fach pożarowych PM (produkcyjne nych, kanalizacyjnych i ogrzewczych, fragmencie przegrody oddzielenia przejścia kablowe
Tab. 1. W ymagane klasy odporności pożarowej budynku [2] wierzchni nienagrzewanej zbyt i magazynowe) otworu w ścianie wprowadzanych przez ściany i stropy przeciwpożarowego, który jest kla-
wysokiej temperatury. streszczenie oddzielenia przeciwpożarowego, do pomieszczeń higieniczno-sanitar- syfikowany tylko z uwagi na kryte- Przejścia kabli wykonywane w ele-
Liczba kondygnacji nadziemnych ZL I ZL II ZL III
Zgodnie z § 216 pkt 1 Rozporzą- Artykuł omawia wybrane zagadnie-
służącego przeprowadzeniu urzą- nych. Przepusty instalacyjne o śred- rium szczelności ogniowej E, to po- mentach budynku powinny posiadać
1 „D” „D” „D”
dzenia [2, 3] elementy budynku, od- nia dotyczące zabezpieczania instala- dzeń technologicznych, chronione- nicy większej niż 0,04 m w ścianach winien spełniać obydwa kryteria, czy- klasę odporności ogniowej (EI) po-
2*) „C” „C” „D” cji elektrycznych i technicznych przed
powiednio do jego klasy odporno- go w sposób równoważny wymaga- i stropach pomieszczenia zamknięte- li szczelności E i izolacyjności ognio- dobną do klasy odporności ognio-
pożarem.
Objaśnienia: *) gdy poziom stropu nad pierwszą kondygnacją nadziemną jest na wy- ści pożarowej, powinny w zakresie nym dla tej ściany drzwiom prze- go, dla których wymagana klasa od- wej I. Natomiast w wytycznych pro- wej elementu budynku, w którym są
Słowa kluczowe: bierna ochrona prze-
sokości nie większej niż 9 m nad poziomem terenu
klasy odporności ogniowej spełniać, ciwpożarowa, przejścia instalacyjne, ciwpożarowym pod względem moż- porności ogniowej jest nie niższa niż jektowych zaleca się, by konstrukcja wykonane. Wykonując zatem przej-
Tab. 2. Dopuszczalne obniżenie klasy odporności pożarowej dla budynków sklasyfiko- ochrona ppoż.
wanych w ZL I, II, III [2] z zastrzeżeniem § 237 ust. 9, co naj- liwości przeniesienia się przez ten EI 60 lub REI 60, a niebędących ele- przepustów umożliwiała remonty ścia kablowe w elementach budynku

elektro.info.pl
Popularny portal branżowy

(ściany, stropy, przegrody przeciwpo- prowadzenie dodatkowej insta-
ciu o: poduszki ogniochronne, blocz- ne lub wentylacyjne, umożliwia bar- CZASOPISMO (ponad milion odsłon
żarowe) należy wybrać taką ich tech- lacji przez wykonane wcześniej ki ogniochronne, modułowe dławi- dzo szybkie rozprzestrzenianie się miesięcznie!), który daje dostęp
Czasopismo dla projektantów do merytorycznych artykułów,
nologię, która nie pogarszałaby ich przejścia powinno być wykona- ki kablowe, zaprawy ogniochronne, ognia – w parę minut kilka kondyg- i elektryków obecne na rynku od najświeższych informacji oraz
odporności ogniowej. Dodatkowo, ne z zachowaniem ustalonych wa- pianki ogniochronne, skrzynki kab- nacji może zostać objętych pożarem, 2001 roku, będące niewyczerpanym terminarza wydarzeń.
źródłem fachowej informacji na
jak każdy wyrób budowlany, przej- runków, wynikających z Aprobaty lowe, płyty z wełny mineralnej [4]. o ile nie zastosowano w nich odpo- temat zagadnień związanych
ścia kabli (przepusty instalacyjne) po- Technicznej, Do zabezpieczenia kabli i przewo- wiednich przepustów instalacyjnych. z elektrotechniką
i elektroenergetyką.
winny posiadać wymagane Prawem przy większych rozmiarach przejść dów stosuje się pasty lub farby pęcz- Przyczyną tego jest zjawisko komi- KSIĄŻKI
budowlanym dopuszczenia do stoso- instalacyjnych w lekkich ścianach niejące w postaci gotowej do nanosze- nowe. Dla ochrony instalacji stosuje
Publikacje autorów
wania na terenie Polski (certyfikaty, działowych należy zwrócić uwa- nia gęstej szpachli. Pokrywając bezpo- się także inne systemy biernej ochro- „elektro.info”, będące
aprobaty techniczne, karty charakte- gę na elementy konstrukcji noś- średnio zewnętrzną powłokę kabla, ny ppoż. kompendiami wiedzy
dla kolejnych pokoleń
rystyki) [4]. nej ściany, warstwa pęczniejąca podczas pożaru Do obudowy pionów instala- elektryków.
Sposoby zabezpieczania przeciw- przejście instalacyjne (zwłaszcza tworzy na powierzchni zabezpieczają- cyjnych z przewodami sanitarny-
pożarowego przejść instalacyjnych wykonane z płyt z wełny) w stro- cą warstwę pieniącego materiału, zapo- mi i wentylacyjnymi oraz kablami,
powinny być wykonywane zawsze pie powinno być zabezpieczone biegając topieniu i paleniu powłoki kab- a także szybów dźwigowych produ-
zgodnie z wymaganiami określony- przed przypadkowym uszkodze- la oraz rozprzestrzenianiu pożaru [5]. cenci oferują specjalne systemy og-
mi w Aprobacie Technicznej. Czę- niem mechanicznym (nadepnię- niochronne z płyt gipsowych zbrojo-
sto jednak w praktyce jest to trudne ciem), a w przypadku elementów, przepusty kombinowane nych włóknem szklanym lub ognio-
WYDANIA SPECJALNE
lub nawet niemożliwe ze względu na które można wyciągnąć z otworu chronnych płyt gipsowo-kartono- E-BOOKI
Kompendium elektryka,
wiele występujących uwarunkowań przepustu – należy zabezpieczyć W wielu przypadkach prowadze- wych w klasach EI 60–120. Uzupeł- Niezbędnik elektryka, Vademecum
elektro.info – cykl wydawnictw Bezpłatne poradniki dotyczące
(brak dostępu z obu stron przejścia, je przed przypadkowym wyciąg- nie w oddzielnych otworach poszcze- nieniem oferty są klapy i drzwiczki specjalnych przygotowywanych branży: elektrycznej, oświetleniowej,
duże obłożenie kablami, większe ot- nięciem lub kradzieżą (poduszki, gólnych instalacji jest niepraktyczne rewizyjne. Dobrą praktyką jest sto- przez redakcję „elektro.info”. kablowej mierniczej i odgromowej.
wory przejść). bloczki ogniochronne), lub niewykonalne. Stosuje się wte- sowanie przegród ogniowych na gra-
Przy wykonywaniu zabezpieczeń każde przejście instalacyjne po- dy przepusty kombinowane, przez nicy stref pożarowych lub w jednej
przeciwpożarowych przejść kab- winno być oznakowane zgodnie które przechodzą kable elektrycz- strefie, co drugą kondygnację, co po-
lowych należy przede wszystkim z wymaganiami określanymi przez ne, rury niepalne i palne. W takim zwala uniknąć zjawiska kominowego.
uwzględnić poniższe wymagania [4]: producenta. przypadku na jednym rodzaju prze- Z prowadzeniem przewodów
przejścia instalacyjne powinny być Sposoby zabezpieczania przeciw- wodów (kable, rury palne i niepal- wodociągowych, kanalizacyjnych
wykonywane przez osoby prze- pożarowego przejść instalacyjnych ne) należy stosować wyłącznie roz- i grzewczych w szachtach związany
szkolone przez producenta dane- powinny być wykonywane zawsze wiązania dla nich przeznaczone. Na jest prawny wymóg takiego wyko-
go rozwiązania, zgodnie z wymaganiami określony- przykład rury palne mogą być zabez- nania izolacji cieplnych i akustycz-
warunki wykonania, które określa- mi w Aprobacie Technicznej. Czę- pieczone obejmami, rury niepalne nych, by ogień się nie rozprzestrze-
ne są dla zabudowy przejść w lek- sto jednak w praktyce jest to trud- za pomocą otulin, a kable powłoką niał. Ponadto palne elementy wy-
kich ścianach działowych, mogą ne lub nawet niemożliwe ze względu ogniochronną. Ponadto należy za- stroju wnętrz budynku powinny
być stosowane dla elementów bu- na wiele występujących uwarunko- chować zalecane przez producen- być zabezpieczone przed możliwoś-
dowlanych z betonu lub murowa- wań (brak dostępu z obu stron przej- tów tych systemów minimalne od- cią zapalenia lub zwęglenia, jeśli pro-
nych o grubości równej lub więk- ścia, duże obłożenie kablami, więk- ległości pomiędzy różnymi przewo- wadzone są przez nie lub obok nich
szej niż lekka ściana działowa; od- sze niż dopuszczalne otwory przejść, dami, tj. kablami biegnącymi w ko- przewody grzewcze lub wentylacyj-
wrotnie nigdy, wykonywanie zabezpieczeń w końco- rycie kablowym lub siatkowym, ru- ne. Dla ograniczenia zagrożeń spo-
należy zachowywać minimalną wej fazie budowy lub w już istnieją- rami palnymi i niepalnymi. wodowanych przez palące się kable PRZEGLĄDARKA PRODUKTÓW
odległość pomiędzy sąsiadujący- cych obiektach). W takich sytuacjach Jako wypełnienie otworu w prze- i przewody należy stosować produk-
mi ze sobą przejściami, która wy- należy wszelkie ewentualne odstęp- grodzie stosuje się płyty, bloczki lub ty spełniające wymagania Rozporzą- Przeglądaj, porównuj
nosi 200 mm, o ile w technologii stwa bezwzględnie uzgadniać z pro- zaprawy ogniochronne oraz powłoki dzenia CPR. i zapoznaj się ze
specyfikacją techniczną
nie określono inaczej, ducentem lub jednostkami badawczy- ogniochronne i wypełniacze szcze- wybranych produktów
dobierać technologię wykonywa- mi. Aktualnie na rynku polskim moż- lin. W przypadku takich przepustów dla branży elektrycznej.

nego zabezpieczenia przejścia dla na znaleźć wielu producentów prze- uzyskuje się odporność ogniową na-
rodzaju przeprowadzanych instala- pustów instalacyjnych do zabezpie- wet EI 120, jeśli spełnione zostaną
cji (kable, rury palne lub niepalne, czeń nie tylko przejść kabli, ale rów- wymagania producentów dotyczą-
bądź rozwiązania wspólne), nież przewodów wentylacyjnych i rur ce montażu poszczególnych kom- FACEBOOK
abstract
dopuszczalne obłożenie przejścia wykonanych z materiałów palnych ponentów. NEWSLETTER Prężnie działający profil –
Effective fire protection of electrical ponad 3 tys. obserwatorów!
instalacyjnego nie powinno prze- i niepalnych. Każda z firm oferuje and technical installations – passive Codzienne aktualności, relacje
Dwa razy w tygodniu wysyłamy
kraczać 60% jego powierzchni, swoje rozwiązania technologiczne obudowy pionów fire protection paczkę, w której dostarczamy: z konferencji, konkursy i treści
The article discusses selected issues z przymrużeniem oka.
odległości konstrukcji wsporczych w zależności od przeznaczenia i spe- instalacyjnych concerning the fire protection of electri-
artykuły merytoryczne,
aktualności z branży
E-WYDANIA:
tras kablowych (bądź rur) powin- cyfiki występujących przejść kablo- cal and technical installations. elektrycznej, wywiady, nowości
Keywords: passive fire protection, instal- produktowe, informacje
ny odpowiadać odległościom po- wych. Zabezpieczenia przejść insta- Szacht instalacyjny, w którym pro- o szkoleniach, konferencjach
Nasze czasopismo
lation culvert, fire protection. dostępne w wygodnej
danym w technologii, lacyjnych kabli wykonuje się w opar- wadzone są kable, instalacje sanitar- i targach.
wersji elektronicznej
w formie flipbook.

prezentacja
pozorna jakość akumulatorów ny wyłącznie do zasilania bram na-

powietrzających. Niewątpliwie przez
ostatnie lata nastąpił przełom w do-
wania. Powszechność układów napę-
dowych wymusiła potrzebę certyfiko-
wania zasilaczy o napięciu ~230 V, co
kowania oraz warunków pracy. Prob-
lem pojawia się w momencie, gdy za-
czniemy liczyć koszty i ulegamy po-
ści energii w baterii akumulatorów
w danych warunkach (uwzględniając
warunki eksploatacyjne, m.in. tempe-
jako słaba strona w niezawodności zasilania wybranych elementów systemu oddymiania stępności tego typu urządzeń. powoduje, że pojawia się dodatkowy kusie pseudo oszczędności. Na ryn- raturę otoczenia, prądy rozruchowe
Z punktu widzenia regulacji praw- obowiązek wyegzekwowania od pro- ku jest dostępnych wiele akumula- urządzeń wykonawczych).
mgr inż. Dariusz Zgorzalski – specjalista Ogólnopolskiego Portalu Edukacyjno Doradczego dla Inżynierów i Techników Budownictwa, Producentów, nych brama napowietrzająca jest ele- ducenta zasilacza zgodności urządze- torów, które z pozoru spełniają ocze- Tak jak w każdej innej materii
Sprzedawców oraz Importerów Wyrobów Budowlanych „Krajowa Ocena Techniczna” www.kot.edu.pl
mentem systemu kontroli rozprze- nia elektrycznego z postanowienia- kiwania w zakresie pojemności i wy- problem tkwi w szczegółach i ma
strzeniania dymu i ciepła i tym sami dyrektywy LVD, a przez instala- dajności i niewielu specjalistów zda- związek z szukaniem oszczędności,
Obecnym trendem w stosowanych zabezpieczeniach ochrony przeciwpożarowej realizujących spełnienie mym, należy spełnić określone wy- tora przestrzeganie obostrzeń zawar- je sobie sprawę z tego, że poprzez za- stąd przy doborze i kontroli jakości
wymaganych celów ustawowych jest wykorzystanie zabezpieczeń czynnej ochrony przeciwpożarowej. Choć mogi formalne w zakresie pewno- tych w instrukcjach producenta. Oka- kup tańszego zamiennika łatwo po- akumulatorów należy zachować od-
w teorii środki czynnego przeciwdziałania skutkom pożarów są dość skutecznym rozwiązaniem, to w prak- ści zasilania. Zapewnienie zasilania zanie się dokumentami wypełniający- pełnić błąd. Badania laboratoryjne powiednią czujność i stosować się
tyce może już nie być tak optymistycznie. Wynika to często z tego, że większość z nich to systemy tworzą- powinno być realizowane przez za- mi formalne aspekty dotyczące certy- potwierdzają wniosek, że wiele bate- do udokumentowanych zaleceń/ob-
silacz, który musi spełniać określo- fikacji nie zwalnia projektanta/wyko- rii akumulatorowych dostępnych na ostrzeń producenta zasilacza. W przy-
ce funkcjonalną całość, w których skład wchodzi wiele urządzeń dostarczanych przez różnych dostawców
ne wymogi formalne, w szczególno- nawcy z obowiązku doboru parame- wolnym rynku stosowanych jako za- padku ich braku należy dochować
z różnych branż. ści poprzez wykazanie zgodności zasi- trów zasilacza do pozostałych elemen- mienniki (dobór zamiennika na pod- należytej staranności w weryfikacji
lacza z normą PN-EN 12101-10 udoku- tów, a w szczególności ocenę kompa- stawie pojemności znamionowej ba- utrzymania warunków ważności cer-
mentowaną certyfikatem właściwości tybilności (m.in. funkcjonalnej, na- terii) jest przyczyną do braku speł- tyfikacji, świadectwa dopuszczenia
S ystem taki spełni swoją funkcję

pod warunkiem, że wszystkie jego
elementy pracują prawidłowo i są ze
użytkowych i deklaracją właściwości
użytkowych oraz dodatkowo świade-
ctwem dopuszczenia CNBOP-PIB, po-
pięciowej, mocy, warunków środo-
wiskowych) oraz przestrzegania ob-
ostrzeń dotyczących zachowania waż-
nienia przez zasilacz wymagań nor-
my PN-EN 12101-10, tym samym jest
powodem utraty warunków ważno-
CNBOP-PIB oraz warunków dot. od-
powiedzialności Producenta zasila-
cza. Nasuwa się zatem następujący
sobą kompatybilne. Do takich syste- twierdzającym zgodność z punktem ności dot. certyfikacji i dopuszczeń. ści certyfikacji i świadectwa dopusz- wniosek. W celu ograniczania ryzy-
mów można zaliczyć m.in. systemy 12.2 rozporządzenia MSWiA w spra- Jednym z ważnych obszarów, któ- czenia CNBOP-PIB. W życiu codzien- ka dotyczącego odpowiedzialności za
kontroli rozprzestrzeniania dymu wie wykazu wyrobów służących za- ry wymaga szczególnej czujności jest nym, praca z nieodpowiednio dobra- dobór i kontrolę jakości akumulato-
i ciepła (do których zalicza się system pewnieniu bezpieczeństwa publicz- zastosowanie baterii akumulatorów nymi akumulatorami niestety może ra, należy wybierać te rozwiązania,
oddymiania). Ta forma koncepcji nego lub ochronie zdrowia i życia oraz o odpowiednich parametrach i trwa- skutkować brakiem możliwości sku- które są bardziej jednoznaczne, po-
ochrony przeciwpożarowej ma swoje mienia, a także zasad wydawania do- łości, które są kompatybilne w kon- tecznego zadziałania systemu oddy- zostawiające jak najmniej wątpliwo-
zalety, ale nie jest wolna od wad. Jed- puszczenia tych wyrobów do użytko- tekście przewidywanego czasu użyt- miania ze względu na brak dostępno- ści i dwuznaczności.
ną z istotnych wad jest m.in. koniecz-
reklama
ność dostarczania energii elektrycz-
nej w warunkach, w których stabil-
ność parametrów pracy nie jest w peł-
ni zagwarantowana. Brak zasilania
lub niedostateczne parametry zasila-
nia może wywołać dość istotne dys-
funkcje, a nawet przyczynić się do
stworzenia zagrożenia. Skuteczny sy-
stem oddymiania oczekuje, że urzą- waniu, doborze, wykonawstwie i ser- ogólną zasadę będącą wskazówką do się zapotrzebowanie na zasilanie tych
dzenia takie jak m.in. klapy dymowe, wisowaniu niezbędna jest odpowied- odpowiedzi; na jakie czynniki nale- układów napięciem zmiennym o war-
kurtyny dymowe, wentylatory oddy- nia świadomość na temat zasad dzia- ży zwracać szczególną uwagę. tości znamionowej 230 woltów. Brak
miające, bramy napowietrzające wy- łania wielu systemów, podsystemów Jednym z przykładów, gdzie po- dostępności do certyfikowanych za-
konają swoje zadania w konkretny i elementów. Naiwnym jest przyjęcie zornie drobne niedopatrzenie może silaczy na rynku spowodował upo-
sposób w określonym czasie i sek- założenia, że wszystkie komponenty być powodem dysfunkcji całego sy- wszechnienie stosowania tzw. UPS-
wencji. Stan pożaru, to dla wielu urzą- systemu są niezawodne i gwarantują stemu jest brama napowietrzająca, ów, które ze względu na brak uzyska-
dzeń elektrycznych okazja do spraw- bezawaryjne i bezkolizyjne zadziała- służąca do udrożnienia dolotu po- nia niezbędnych dopuszczeń są roz-
dzenia się w pracy w warunkach nienie w całym zakładanym cyklu życia wietrza kompensacyjnego niezbęd- wiązaniem nieprawidłowym. Jesz- Efektywna współpraca z napędami bram
standardowych, które w trakcie te- eksploatacji obiektu budowlanego. nego do zapewnienia skuteczności cze kilka lat temu nie było takiego używanymi w systemach kontroli rozprzestrzeniania
stów laboratoryjnych mogły nie być Stąd niezwykle ważna jest świado- oddymiania. Jest to ważne zagadnie- dostępu do certyfikowanych zasila-
dymu i ciepła, zasilanymi z jednofazowej sieci
przedmiotem oceny. Choć wydawa- mość na temat słabych stron poszcze- nie, które jest nadal dość często ba- czy mogących być wykorzystywany-
łoby się to oczywiste, że urządzenia gólnych systemów bezpieczeństwa, gatelizowane. mi do bram służących do kompensa- energetycznej ~230 V, o zapotrzebowaniu na moc
bezpieczeństwa mają chronić, to jed- w szczególności w celu uniknięcia po- Bramy lub inne zamknięcia, któ- cji powietrza, jaki jest widoczny teraz. nie większym niż 1 kVA / 1 kW.
nak z obserwacji i auditów wynika, pularnego pozorowania skuteczności rymi przewiduje się dopływ powie- Obecnie oprócz dostępnych na rynku
że ten obszar może pozostawiać jesz- technicznych systemów zabezpieczeń trza kompensacyjnego stanowią waż- rozwiązań o szerokim zakresie zasto-
cze wiele do życzenia, gdyż na każ- ochrony przeciwpożarowej. Każdy sy- ny element systemu oddymiania. sowania znajdziemy certyfikowany
dym etapie realizacji wymagana jest stem zabezpieczenia ppoż. posiada Z uwagi na powszechność stosowa- zasilacz UZS-230V-1kW-1F produkcji
odpowiednia czujność. Przy projekto- swoją specyfikę. Trudno jest znaleźć nych układów napędowych pojawia firmy EVER, który jest przeznaczo-

prezentacja
zasilacze urządzeń przeciwpożarowych sieci podstawowej zasilacz prze-

chodzi w stan czuwania, w tym
interpretowana w dosłownym zna-
czeniu słowa „ciągłość”. W zależności
230 V napięcia przemiennego

stanie przetwornica będąca źród- od konstrukcji, cech funkcjonalnych
łem rezerwowym 230 V zostanie i przeznaczenia urządzenie może
ponownie wyłączona. funkcjonować w sposób ciągły zgod-
założenia budowy rezerwowego zasilania 230V dla instalacji bezpieczeństwa w systemach 4. W czasie pożaru zasilacz po zakoń- nie z potrzebami systemu przeciw-
ochrony przeciwpożarowej czeniu działania urządzeń, wyni- pożarowego, przy określonych w cza-
kającego ze scenariusza pożarowe- sie przerwach w ciągłości zasilania.
Dariusz Cygankiewicz go odłącza je od zasilania 230 V, co Dla zasilaczy urządzeń przeciwpo-
podnosi bezpieczeństwo ekip ra- żarowych zgodnie z normą [2] czas
towniczych straży pożarnej. przerwy w zasilaniu musi być zdekla-
Potrzeba i idea zasilania elektrycznego o wysokiej niezawodności dla urządzeń systemów przeciwpożaro-
Na rysunku 1. przedstawiono sche- rowany przez producenta w specyfi-
wych jest sprecyzowana w najnowszym wydaniu normy [1]. mat blokowy zasilacza obrazujący opi- kacji technicznej zasilacza (instruk-
saną ideę jego działania. cji obsługi) i na tabliczce znamiono-
N adrzędny cel niezawodności in-

stalacji przeciwpożarowej, będą-
cej w całości lub w części instalacją
Zasilacz zbudowany w oparciu
o przedstawione założenia jest źród-
łem gwarantowanego napięcia prze-
Uwagi:
1) pozycja przełącznika na rysunku
odpowiada zasilaniu podstawowe-
wej. Przerwy te mogą powstać przy-
kładowo w trakcie przełączenia zasi-
lania podstawowego na zasilanie re-
bezpieczeństwa, narzuca w pkt miennego 230 V oraz napięcia stałe- mu z sieci elektroenergetycznej, zerwowe lub odwrotnie z zasilania re- Fot. 2. Z asilacz z rodziny ZUP-230V-BM
560.6.1 normy [1] stosowanie nastę- go 24 V. Jako przykład zasilacza zgod- 2) zanik zasilania podstawowego zerwowego na zasilanie podstawowe.
pujących rozwiązań zasilania syste- nego z powyższymi zasadami może 230 V powoduje zmianę położenia Z punktu widzenia bezpieczeństwa nia i na ogół czas ten nie przekracza w roku 2021 ZUP-230V-BM prze-

mu (poza podstawową linią zasila- posłużyć rodzina ZUP-230 V. W tych przełącznika, co umożliwia zasila- obiektu oraz jego użytkowników za- 1 minuty. Odmiennym zagadnieniem znaczony głównie do zasilania
nia): zasilaczach po zaniku zasilania podnie urządzeń odbiorczych ze źród- silacze powinny charakteryzować się jest czas pracy wentylatorów stosowa- bram napowietrzających wspoma-
1. akumulatory, stawowego wyjście przetwornicy bę- ła rezerwowego 230 V. możliwie jak najkrótszą przerwą. nych w ochronie przeciwpożarowej. gających wentylację grawitacyjną
2. ogniwa galwaniczne, dącej rezerwowym źródłem zasilania Objaśnienia do rysunku: Najlepiej, gdy zgodnie z normą [1] Dla wentylatorów napowietrzających (fot. 2.).
3. zespoły prądotwórcze niezależne 230 V jest automatycznie i prawie bez- 1. główny blok rozdziału zasilania (pkt 560.4.1) zasilacze napięcia gwa- lub oddymiających czas działania wy- Oba zasilacze posiadają certyfika-
od normalnego źródła zasilania, przerwowo przyłączane na określony 230 V, rantowanego 230 V pracują w try- nika głównie ze scenariusza pożaro- ty stałości właściwości użytkowych
4. oddzielne przyłącze sieci zasilają- czas do urządzeń odbiorczych prądu 2. przetwornica 24 VDC/230 VAC, bie samoczynnym, o bardzo krótkiej wego i na ogół wynosi 30 minut. CPR i świadectwa dopuszczenia do
cej, które jest skutecznie uniezależ- przemiennego. 3. bateria akumulatorów 24 V, przerwie (klasa B), przy której auto- Przy takim zróżnicowaniu czasów użytkowania.
nione od normalnego przyłącza. Cechą charakterystyczną większo- 4. zasilacz AC/DC, którego podstawo- matyczne przełączenie zasilania na- pracy konstrukcja zasilaczy powinna
Zastosowanie akumulatorów ści urządzeń systemów kontroli roz- wą funkcją jest ładowanie, nadzór stępuje w czasie 0,15 s lub nieco krót- uwzględniać możliwość ich nastaw, literatura
umożliwia: przestrzeniania dymu i ciepła (SKR- nad baterią akumulatorów, dostar- szym. Czas przerwy można dostoso- z uwagi na oszczędność energii. Zna-
wykorzystanie napięcia baterii DiC – grupa norm PN-EN 12101), zasi- Fot. 1. Z asilacz ZUP-230V jest laureatem Złotego Medalu 2020 w Konkursie Mię- czanie prądu do wyjścia 24 VDC wać w zależności od typu zasilane- jomość czasu pracy urządzeń przeciw- 1. PN-HD 60364-5-56: 2019-01 Insta-
dzynarodowych Targów Poznańskich
24 V wprost jako wyjściowego źród- lanych napięciem 230 V, jest brak po- oraz zasilanie układów elektro- go urządzenia i zasady jego działa- pożarowych, ich mocy nominalnej, lacje elektryczne niskiego napięcia.
ła bardzo niskiego napięcia stałe- boru mocy w trakcie dozoru, w któ- pieczeństwa w ochronie przeciwpo- Funkcje specjalne zasilaczy ZUP- nicznych bloku rozdziału zasilania. Należy przy tym mieć na uwa- prądu i czasu rozruchu, uwzględnie- Część 5-56: Dobór i montaż wypo-
go (ELV wg [2]), rym na ogół te urządzenia pozostają żarowej. -230V i ZUP-230V-BM: nia 230 V. dze minimalizację ryzyka braku zasi- nie czasu dozoru wynikającego ze sce- sażenia elektrycznego. Instalacje
wykorzystanie baterii akumulato- w bezruchu. Zasilacze serii ZUP-230V mają we 1. Układ elektroniczny po zaniku sie- lania urządzeń w czasie pożaru. nariusza pożarowego umożliwia op- bezpieczeństwa.
rów 24 V jako rezerwowego źródła Uwzględnienie tej właściwości własnej obudowie akumulatory o odci podstawowej za pomocą prze- ciągłość funkcjonowania, tymalne wykorzystanie zasobu ener- 2. PN-EN 12101-10:2007 Systemy kon-
napięcia stałego, przy organizacji pracy przetworni- powiednim zasobie energii, aby za- kaźnika przyłącza wyjście do zasi- a ciągłość dostawy czas pracy urządzeń gii w akumulatorach. troli i rozprzestrzeniania dymu
wykorzystanie napięcia tej samej cy umożliwia znaczne oszczędności pewnić pracę w trybie dozoru przez lania rezerwowego, a po pojawie- energii dla instalacji stosowanych w ochronie i ciepła. Część 10: Zasilacze.
baterii 24 V jako źródła zasilania energii. Ta cecha została wykorzysta- 72 godziny po zaniku sieci podsta- niu się sieci podstawowej przyłą- bezpieczeństwa przeciwpożarowej podsumowanie 3. PN-EN 54-4: 2001 +A1: 2004 +A2:
przetwornicy DC/AC generującej na w zasilaczach napięcia przemien- wowej i są zdolne po upływie tego cza wyjście do tej sieci podstawo- 2007 Systemy sygnalizacji pożaro-
niskie napięcie przemienne 230 V nego ZUP-230V i nowych ZUP-230V- czasu dostarczyć pełną moc zarów- wej. Ciągłość w funkcjonowaniu syste- W artykule przedmiotem końco- Na podstawie założeń sprecyzowa- wej. Część 4: Zasilacze.
(LV wg [2]). BM przeznaczonych do instalacji bez- no napięcia przemiennego 230 V, jak 2. W trakcie długotrwałego zaniku mów przeciwpożarowych zależy od wych rozważań będą zasilacze gwa- nych w normach [1], [2], [3] opracowa-
reklama
i napięcia stałego 24 V do zasilania zasilania podstawowego zasilacz ciągłości dostawy energii do poszcze- rantowanego napięcia przemiennego no i wdrożono do produkcji dwie ro-
urządzenia (urządzeń) w czasie alar- 230 V (wyłączony w celu oszczę- gólnych urządzeń systemu. Przy zasi- serii ZUP-230V i ZUP-230V-BM, wyko- dziny zasilaczy:
mu pożarowego przez czas wyma- dzania energii) musi zareago- laniu prądem stałym, np. 24 V, zagad- rzystujące energię zgromadzoną w ba- w roku 2018 ZUP-230V predysty-
gany dla alarmu zgodnie z norma- wać na sygnał alarmu pożarowe- nienie ciągłości dostaw energii jest terii akumulatorów. Energia akumu- nowany i dedykowany do zasto-
mi [2] oraz [3]. go i w efekcie udostępnić napię- stosunkowo proste od strony tech- latorów służy do wytworzenia rezer- sowań w instalacjach bezpieczeń-
MERAWEX Sp. z o.o.
W pkt 560.3.16 normy [1] wymie- cie 230 V ze źródła rezerwowego. nicznej i jest realizowane przez za- wowego napięcia 230 V, które po zani- stwa do zasilania „czynnych” urzą- 44-122 Gliwice, ul. Toruńska 8
nione są między innymi następują- Powinno się to odbywać tylko na silacz buforowany baterią akumula- ku sieci podstawowej zasila urządze- dzeń ochrony przeciwpożarowej, tel. 32 23 99 411/412/413
ce systemy bezpieczeństwa: taki czas, w którym wymagane jest torów. nia odbiorcze. Niezbędny czas dzia- jak bramy, siłowniki i wentylato- handel@merawex.com.pl
systemy alarmowe (takie jak po- dostarczenie energii do zasilanego W przypadku systemów zasilanych łania urządzeń, jak np. siłowników ry (fot. 1.). Zasilacz ZUP-230V uzy- www.merawex.com.pl
żarowe), urządzenia. prądem przemiennym ciągłość dosta- klap odcinających wentylacji pożaro- skał Złoty Medal 2020 w Konkur-
systemy ewakuacyjne, 3. Po zakończeniu działania urządzeń wy energii jest zagadnieniem bardziej wej, napędów bram napowietrzają- sie Międzynarodowych Targów Po- cygankiewicz@merawex.com.pl
Rys. 1. Schemat blokowy zasilacza gwarantowanego napięcia przemiennego 230 V
i stałego 24 V +48 502 68 26 59
systemy wyciągów dymu. podczas dalszego trwania zaniku skomplikowanym i nie powinna być cych, wynika ze specyfiki ich działa- znańskich.

klasyfikacja przestrzeni potencjalnie ważne tylko w normalnych warun- polegającą na kombinacji wymie-

reklama
kach atmosferycznych. W warun- nionych metod (patrz część 2.).
zagrożonych wybuchem atmosfer

kach odbiegających od atmosferycz-
nych kryteria bezpieczeństwa mogą metoda uproszczona
się znacznie różnić.
gazowych (część 1.)
Przykłady:
minimalna energia zapłonu atmo-
Metodę uproszczoną klasyfikacji
do stref potencjalnie zagrożonych
inż. Michał Świerżewski
sfery wybuchowej może być znacz- wybuchem stosuje się, jeśli nie jest
nie mniejsza przy dużym stężeniu możliwe:
tlenu lub przy wysokiej tempera- oszacowanie poszczególnych źró-
W obiektach, w których produkuje się, użytkuje lub przechowuje ciecze łatwo zapalne, np. benzynę, turze, deł emisji,
alkohole, eter, toluen, ksylen, rozcieńczalniki i rozpuszczalniki organiczne do farb i lakierów, gazy palne, wysokie ciśnienie początkowe po- uzyskanie szczegółowych infor-
wodór, acetylen, istnieje możliwość przenikania par tych cieczy i gazów do otaczającej je przestrzeni woduje wyższe maksymalne ciś- macji o procesie technologicznym,
nienie wybuchu i wzrost szybko- uzyskanie szczegółowej dokumen-
i tworzenia z powietrzem (z tlenem z powietrza) atmosfer wybuchowych. Podobnie w czasie obróbki ciał
ści jego narastania, tacji inwestycyjnej i eksploatacyj-
stałych lub produkcji i transportu materiałów sypkich mogą do otaczającego powietrza przedostawać się przy wysokiej temperaturze i wy- nej.
pyły i tworzyć z nim atmosfery wybuchowe. Przestrzenie takie nazywane są przestrzeniami potencjalnie sokim ciśnieniu różnica między Wskazane jest posługiwanie się
zagrożonymi wybuchem. granicami wybuchowości (DGW normami i przepisami opisującymi
i GGW) zwiększa się. Oznacza to, że klasyfikację otoczenia typowych źró-
dolna granica wybuchowości może deł emisji.
się obniżyć, a górna wzrosnąć.
N a podstawie dwóch dokumen-

tów: rozporządzenia Ministra
Spraw Wewnętrznych i Admini-
W pierwszym rzędzie wprowa-
dzono wymagania kompetencyjne
w stosunku do osób przeprowadza-
samozapłonu i grupa wybucho-
wości.
charakter procesu technologicz-
nie wpływająca na parametry proce-
su technologicznego nie jest trakto-
wana jako stan nienormalny.
W obecnie obowiązującej edycji
normy [3] pozostawiono tradycyjny
podział przestrzeni potencjalnie za-
metoda oparta na analizie
źródeł emisji
stracji w sprawie ochrony przeciw- jących postępowanie klasyfikacyj- nego; Klasyfikacja przestrzeni zagrożo- grożonych wybuchem na strefy za- Klasyfikacja do stref zagrożenia
pożarowej budynków, innych ne. Osoby takie powinny mieć wie- rodzaju aparatury technologicznej nych wybuchem jest swego rodzaju grożenia i ich definicje, jednak wpro- wybuchem metodą opartą na iden-
obiektów budowlanych i terenów dzę w zakresie właściwości materia- i możliwości przedostawania się analizą środowiska, w którym gazo- wadzono szereg zmian porządkowych tyfikacji i analizie źródeł emisji po-
z dnia 7 czerwca 2010r [1] oraz roz- łów, które mogą tworzyć atmosfe- czynników palnych do otaczają- we atmosfery wybuchowe mogą wy- i technicznych oraz uściślono infor- lega na określeniu i ocenie czynni- Centrale i zasilacze
porządzenia Ministra Gospodarki ry wybuchowe oraz aparatury i pro- cej przestrzeni; stąpić. Głównym celem klasyfika- macje dotyczące metod przeprowa- ków, mających wpływ na rodzaj i za- URZĄDZEŃ PRZECIWPOŻAROWYCH
w sprawie minimalnych wymagań cesów technologicznych prowadzo- wentylacja klasyfikowanej prze- cji jest: dzania klasyfikacji [3]. sięg powstających atmosfer wybu-
dotyczących bezpieczeństwa i hi- nych w analizowanych przestrze- strzeni; określenie typu strefy potencjal- Trzeba zwrócić uwagę, że stre- chowych z każdego źródła emisji.
gieny pracy, związanych z możli- niach. Kompetencje te mogą być po- częstość występowania i przewi- nie zagrożonej wybuchem, fy 0 i 1 powinny być ograniczone Prawdopodobieństwo powstania
wością wystąpienia w miejscu pra- twierdzone przez szkolenia i ocenę dywany czas utrzymywania się określenie zasięgu tej strefy, do niezbędnego minimum zarów- atmosfery wybuchowej zależy od
cy atmosfery wybuchowej z dnia 8 zgodną z wymaganiami przepisów atmosfery; ułatwienie doboru urządzeń elek- no w zakresie numeracji, jak i za- stopnia emisji i dostępności wen-
lipca 2010 r. [2], dokonuje się oce- krajowych i ewentualnie użytkow- wybuchowej. trycznych o poziomie zabezpiecze- sięgu, przez projektowanie i odpo- tylacji.
ny zagrożenia wybuchem i klasyfi- nika instalacji, w których gazowe Pomieszczenia i przestrzenie ze- nia adekwatnym do potencjalne- wiednie procedury technologiczne. Metoda ta sprowadza się zwłasz- INTEGRACJA Z SYSTEMAMI
kacji tych przestrzeni do odpo- atmosfery wybuchowe mogą wy- wnętrzne uznaje się za potencjal- go zagrożenia wybuchem. Pomieszczenia i instalacje powinny cza do: BMS, SSP i SIUP
wiednich stref potencjalnie zagro- stąpić. nie zagrożone wybuchem, jeżeli Klasyfikacja przestrzeni do stref być tak budowane i konserwowane, wskazania źródeł emisji,
żonych wybuchem. może się w nich utworzyć atmosfe- zagrożenia wybuchem powinna być aby ich otoczenie mogło być klasy- określenia stopnia i szybkości
Zgodnie z powołanymi rozporzą- metodyka klasyfikacji ra wybuchowa, której wybuch móg- zawsze poprzedzona oceną zagroże- fikowane do strefy 2. i niezagrożo- emisji z każdego źródła w oparciu
dzeniami klasyfikację przestrze- do stref potencjalnie łby spowodować przyrost ciśnienia nia wybuchem obejmującą: nych wybuchem. o częstotliwość i czas jej trwania,
ni potencjalnie zagrożonych wybu- zagrożonych wybuchem przekraczający 5 kPa. W pomieszcze- wskazanie pomieszczeń i prze- oszacowanie efektywności wen-
chem atmosfer gazowych przepro- niach o dużych powierzchniach nale- strzeni zewnętrznych potencjal- metody klasyfikacji tylacji, NISKI POBÓR PRĄDU
wadza się w oparciu o normę PN-EN Podstawą uznania przestrzeni za ży wyznaczać strefy zagrożenia wy- nie zagrożonych wybuchem, wyznaczenie typu strefy w oparciu energooszczędne rozwiązania
60079-10-1 [3]. Do roku 2016 klasy- potencjalnie zagrożoną wybuchem buchem, jeżeli mogą w nich wystą- wyznaczenie w pomieszczeniach Klasyfikacja przestrzeni potencjal- o ocenę efektywności wentylacji
fikację przestrzeni potencjalnie za- jest przede wszystkim prawdopo- pić atmosfery wybuchowe o objęto- i przestrzeniach zewnętrznych nie zagrożonych wybuchem do po- lub stopnia rozcieńczenia,
grożonych wybuchem przeprowa- dobieństwo emisji i utrzymywania ści 0,01 m3 w wolnej przestrzeni [1]. stref potencjalnie zagrożonych szczególnych stref zagrożenia może wyznaczenie zasięgu strefy.
dzało się w oparciu o edycje norm się czynników tworzących z powie- Klasyfikację przestrzeni poten- wybuchem, być przeprowadzona jedną z nastę- Atmosfera wybuchowa tworzona
z roku 2009 i wcześniejsze. Obecnie trzem atmosfery wybuchowe i wen- cjalnie zagrożonych wybuchem prze- opracowanie graficznej dokumen- pujących metod: jest przez pary cieczy palnych lub MOŻLIWOŚĆ ŁĄCZENIA FUNKCJI BYTOWYCH
normą wiodącą w zakresie stref ga- tylacja. Decydują o tym: prowadza się w odniesieniu do nor- tacji klasyfikacyjnej, uproszczoną, gazy palne wydostające się do otacza- I POŻAROWYCH DLA WENTYLACJI
zowych jest edycja z lutego 2016 r. właściwości fizykochemiczne malnych warunków pracy i możli- wskazanie ewentualnych źródeł opartą na analizie źródeł emisji, jącej przestrzeni (atmosfery) z miejsc modułowe rozwiązania dla każdego obiektu
W tej edycji normy w prowadzono czynników palnych występują- wych do przewidzenia i zdefiniowa- zapłonu. opartą na doświadczeniach eks- emisji (np. z otwartych zasobników,
szereg zmian porządkowych i tech- cych w danej przestrzeni, zwłasz- nia nienormalnych warunków pra- Przy ocenie ryzyka wybuchu na- ploatacyjnych, przepisach i nor- z pistoletów lakierniczych, z nie-
nicznych istotnie wpływających na cza: granice wybuchowości, tem- cy urządzeń technologicznych. Krót- leży pamiętać, że kryteria ochrony mach krajowych i zagranicznych szczelności urządzeń technologicz-
postępowanie klasyfikacyjne. peratura zapłonu, temperatura kotrwała emisja czynników palnych przeciwwybuchowej są zazwyczaj (patrz część 2.), nych). W zależności od czasu trwa-

Typy strefy
potencjalnie Charakterystyka
zagrożonej wybuchem
Atmosfera wybuchowa występuje stale, często lub przez długie okresy w normalnych warunkach pracy urządzeń technologicznych
Strefa 0
(ponad 1000 godzin w roku) – dotyczy głównie wnętrz urządzeń technologicznych.
Atmosfera wybuchowa może wystąpić w normalnych warunkach pracy urządzeń technologicznych w czasie dłuższym od 10 godzin
Strefa 1.
i krótszym od 1000 godzin w ciągu roku
Wystąpienie mieszaniny wybuchowej w normalnych warunkach pracy jest mało prawdopodobne, jeżeli jednak wystąpi, to
Strefa 2. utrzymuje się przez krótki okres, krótszy od 10 godzin w ciągu roku
Strefa niezagrożona wybuchem
Tab. 1. Typy stref potencjalnie zagrożonych wybuchem i ich charakterystyka
nia rozróżnia się trzy stopnie emisji emisję par cieczy łatwo zapalnych,
p – ciśnienie wewnątrz zbiornika, zaś gazy o gęstości względnej więk-
czynników palnych: zazwyczaj dyfuzyjną. w [Pa], szej od gęstości powietrza (cięższe
emisję ciągłą – stałą lub długotrwa- Dla każdego przypadku (źródła p a – ciśnienie atmosferyczne od powietrza) opadają, gromadzą się
łą w czasie normalnych warunków emisji) podany jest wzór pozwalają- (101 325 Pa), nad powierzchnią gruntu, pełzną na
pracy urządzeń technologicznych, cy na obliczenie masy emitowanego M – masa molowa gazu lub pary, znaczne odległości i wypełniają za-
emisję pierwotną – występującą gazu lub pary w jednostce czasu. w [kg/kmol], głębienia.
okresowo lub okazjonalnie w cza- Emisja gazu z prędkością dźwięku: Z – współczynnik ściśliwości gazu W praktyce większość klasyfika-
sie normalnych warunków pracy (wielkość bezwymiarowa), cji dotyczy niskociśnieniowych źró-
urządzeń technologicznych, lub ( γ +1)( γ −1)
R – uniwersalna stała gazowa deł emisji.
M  2 
w czasie nienormalnych warun- Wg = Cd ⋅ S ⋅ p γ ⋅ , [8314 J/kmol K],
Z ⋅ R ⋅ T  γ + 1
ków pracy, którą można przewi-
w [ kg s]
T – temperatura otoczenia, w [K], literatura
dzieć i zidentyfikować, γ – współczynnik adiabaty,
emisję wtórną – występującą rzad- ρ – gęstość par, w [kg/m3], 1. Rozporządzenie Ministra Spraw
ko w bardzo krótkim czasie, której Emisja gazu z prędkością pod- Δp – różnica ciśnień, w [Pa]. Wewnętrznych i Administracji
nie można się spodziewać w nor- dźwiękową: Na intensywność emisji strumie- z dnia 7 czerwca 2010r. w spra-
malnych warunkach pracy urzą- nia gazu mają bezpośredni wpływ: wie ochrony przeciwpożarowej
dzeń technologicznych. M 2 γ   Pa 
( γ −1) γ  ciśnienie w miejscu emisji, budynków, innych obiektów bu-
Wg = Cd ⋅ S ⋅ p ⋅ 1 −   ⋅
Podstawowym zadaniem umożli- Z ⋅ R ⋅T γ −1  p 
  gęstość gazu lub pary względem dowlanych i terenów (Dz.U. nr
wiającym przeprowadzenie klasyfi-  Pa 
1γ powietrza, 109/2010, poz. 719).
⋅  ,w [ kg s]
kacji jest identyfikacja źródeł emisji  p turbulencje powietrza w otoczeniu 2. Rozporządzenie Ministra Go-
i ustalenie stopnia emisji z tych źró- miejsca emisji. spodarki z dnia 8 lipca 2010 r.,
deł. Każde urządzenie technologiczne Emisja par cieczy: Gaz wypływający pod wysokim w sprawie minimalnych wyma-
zawierające materiały palne powin- ciśnieniem tworzy strumień miesza- gań, dotyczących bezpieczeń-
no być uważne za potencjalne źród- Wg = Cd ⋅ S 2ρ∆p [ kg s] jący się z otaczającym powietrzem. stwa i higieny pracy, związa-
ło emisji, min. zbiorniki gazów pal- Wraz z odległością od miejsca emi- nych z możliwością wystąpie-
nych i cieczy łatwo zapalnych, pom- gdzie: sji stężenie gazu w tym strumieniu nia w m miejscu pracy atmosfery
py, sprężarki gazów palnych, otwarte Wg – szybkość emisji gazu lub pary, jest coraz mniejsze. W przestrzeni ot- wybuchowej (Dz.U. nr 138/2010,
pojemniki z cieczami łatwo zapalny- w [kg/s], wartej poza budynkami i w budyn- poz. 931 z późniejszymi zmia-
mi, zawory. Spawane rurociągi tech- Cd – współczynnik charakteryzu- kach o konstrukcji ażurowej nastę- nami).
nologiczne nie są uważane za poten- jący otwory, z których następuje puje samoczynne rozcieńczenie stru- 3. PN-EN 60079-10-1:2016-02 Atmo-
cjalne źródła emisji. emisja – typowe wartości: otwory mienia gazu. sfery wybuchowe. Część 10-1: Kla-
Obok stopni emisji norma [3] wy- o ostrych krawędziach 0,5 do 0,75, Przy wypływie gazów pod niskim syfikacja przestrzeni. Gazowe at-
różnia trzy formy emisji: otwory o zaokrąglonych krawę- ciśnieniem z prędkością poddźwię- mosfery wybuchowe.
emisję gazu ze źródła pod wysokim dziach 0,95 do 0,99 (wielkość bez- kową zaznaczają się znaczne wpływy 4. PN-EN 60079-26 Atmosfery wy-
ciśnieniem z szybkością dźwięku, wymiarowa), gęstości względnej emitowanych ga- buchowe. Część 26: Urządze-
emisję gazów ze źródła o niskim ciś- S – średnica otworu, którego nastę- zów. Gazy o gęstości względnej mniej- nia o poziomie zabezpieczenia
nieniu z szybkością poddźwiękową, puje emisja, w [m], szej od gęstości powietrza unoszą się, (EPL) Ga.

zasilanie budynków w energię elektryczną ności (DzU nr 50/1995 poz. 271) [3].
Z uwagi na to, że jest to jedyny do-
Występujący w układzie zasilania
budynku generator PV wraz ze współ-
w warunkach normalnych a zasilanie

kument formalnoprawny, precyzyj- pracującymi elementami tworzący-
nie określający wymagania dotyczą- mi system fotowoltaiczny wyma-
ce zasilania obiektów budowlanych ga w wielu przypadkach magazynu
w warunkach pożaru łączności, można na jego podstawie
opracować koncepcję układu zasila-
energii. Stan ten powoduje koniecz-
ność zapewnienia neutralizacji zagro-
ogniwo moduł panel
nia dowolnego budynku przedstawio- żeń wybuchowych stwarzanych przez Rys. 3. Schemat budowy panelu fotowoltaicznego (panel stanowi jednostkę
mgr inż. Julian Wiatr handlową) [21]
ną na rysunku 1. W prezentowanym mieszaninę powietrza z wodorem wy-
układzie zasilania znajdą się wszyst- dzielającym się z akumulatorów sta-
Przy projektowaniu układów zasilania budynków pojawia się szereg wątpliwości wynikających z oczekiwa- kie źródła zasilania, a ich stosowanie nowiących wyposażenie magazynu I, w [A]
nego poziomu niezawodności dostaw energii elektrycznej. Brak wytycznych w tym zakresie często prowa- w określonym układzie zasilania może energii. Wymagania w tym zakresie 2,0 PMM
być przyjmowane w zależności od po- precyzuje norma PN-EN 62040-1:2009

dzi do błędnego rozumienia tego problemu przez inwestora oraz projektanta. Natomiast wymagania do- 1,5
trzeb i wymaganego poziomu nieza- Systemy bezprzerwowego zasilania
tyczące ochrony ppoż. wymagają przystosowania budynku eksploatowanego w warunkach normalnych do wodności. Natomiast podział na pozio- (UPS). Część 1: Wymagania ogólne 1,0
zasilania pożarowego, gdzie warunki środowiskowe znacznie różnią się od warunków normalnych. W tym my rezerwowania oraz przypisane im i wymagania dotyczące bezpieczeń- 0,5
przypadku pewność zasilania urządzeń przeciwpożarowych musi być wysoka, gdyż od nich zależy bezpie- źródła zasilania wynikają z przyjęte- stwa UPS. Aneks M (normatywny).
czeństwo ewakuacji. go w gospodarce elektroenergetycznej Wentylacja przedziałów bateryjnych. 0 5 10 15 20 U, w [V]
podziału na kategorie zasilanych od- W praktyce sprowadza się to do wy- Rys. 4. C

harakterystyka prądowo-napięciowa I = f(U) pojedynczego ogniwa PV
biorników. Widoczny na rysunku 1., konania wentylacji sterowanej przez z zaznaczonym punktem mocy maksymalnej PPM [33]
W artykule zostały przedstawio-

ne zagadnienia związane ze
stosowaniem źródeł zasilania w wa-
ków oraz warunki ochrony przeciw-
porażeniowej.
Wymagania dotyczące zasilania
ze stacji transformatorowej II
SN/nN
ze stacji transformatorowej I
SN/nN
pojedynczy zespół prądotwórczy oraz
pojedynczy zasilacz UPS, w zależno-
ści od potrzeb może być projektowany
automatykę wyposażoną w układ de-
tekcji stężenia wodoru, dzięki której
nie dopuszcza się do przekroczenia a) I1 = 10 A, V1 = 30 V
SZR
runkach normalnych oraz ich adap- budynków zostały sprecyzowane Ru 30
w układzie redundantnym lub w ukła- 30% Dolnej Granicy Wybuchowości I1 = 10 A I2 = 8 A I3 = 6 A
U1 = 30 V U2 = 25 V U3 = 20 V I2 = 8 A, V2 = 25 V
tacją do zasilania budynku w warun- w Rozporządzeniu Ministra Infra- RGnN dzie pracy równoległej. (DGW), która dla mieszaniny wodoru
kach pożaru. Poruszona została rów- struktury z 12 kwietnia 2002 roku Coraz powszechniej w układach za- (H2) z powietrzem wynosi 4%.
I3 = 6 A, V3 = 20 V
nież problematyka ochrony przeciw- w sprawie warunków technicznych, silania budynków pojawiają się gene- W przeciwieństwie do wymagań
IG VG
porażeniowej dopuszczonej do sto- jakim powinny odpowiadać budyn- SZR ratory PV (pominięte na rysunku 1.), dotyczących układów zasilania bu- IG VG
IG = I3 = 6 A
sowania w instalacjach przeciwpo- ki i ich usytuowanie (tekst jednolity: odbiorniki III kategorii zasilania które mogą funkcjonować autonomicz- dynków w warunkach normalnej
VG = V1 + V2 + V3 = (30+25+20) V = 75 V IG = I1 + I2 + I3 = (10 + 8 + 6) A = 24 A + 6 A
żarowych oraz zagrożeń stwarzanych DzU z 2019 roku, poz. 1065) [2]. Zgod- ZSE RNR nie lub synchronicznie z siecią elektro- eksploatacji, wymagania dotyczą- VG (V1 + V2 + V3)/3 = 25 V
Ru 5
przez akumulatory stosowane jako nie z § 181 pkt 1 Rozporządzenia [2]: energetyczną, do której oddają nadwyż- ce zasilania urządzeń przeciwpo-
źródła zasilania rezerwowego z uwa- Budynek, w którym zanik napięcia kę wyprodukowanej energii. Schema- żarowych są precyzyjnie określone b)
ST
gi na ważność tych zagadnień w elektroenergetycznej sieci zasila- UPS ty blokowe obydwu układów PV przed- w przepisach techniczno-prawnych E = const.
odbiorniki II kategorii zasilania I
w ogólnym rozumieniu bezpieczeń- jącej może spowodować zagrożenie RSP stawia rysunek 2. Generatory PV bu- oraz normach przedmiotowych. T = const.
RNG 3ISC
stwa. Zwrócona została również życia lub zdrowia ludzi, poważne za- ST dowane są z paneli fotowoltaicznych, W świetle Rozporządzenia Ministra
uwaga na skutki wywoływane przez grożenie środowiska, a także znacz- odbiorniki I kategorii zasilania których budowę pokazano na rysun- Spraw Wewnętrznych i Administracji
2ISC
temperaturę pożaru w zakresie wzro- ne straty materialne, należy zasilać RSP ku 3. Charakterystykę prądowo-napię- z dnia 7 czerwca 2010 roku, w spra-
stu rezystancji przewodów zasilają- co najmniej z dwóch niezależnych, ciową I = f(U) pojedynczego ogniwa PV wie ochrony przeciwpożarowej bu-
ISC
cych, która przekłada się na niepo- samoczynnie załączających się źró- Rys. 1. Schemat blokowo-ideowy zasilania budynku, gdzie: kategoria III – długo- przedstawia rysunek 4. Łączenie szere- dynków, innych obiektów budowla-
prawną pracę zasilanych odbiorni- deł energii elektrycznej oraz wypo- trwała przerwa w zasilaniu nie powoduje wystąpienia negatywnych skut- gowe oraz równoległe paneli fotowol- nych i terenów (DzU Nr 109/2010,
ków w postaci zagrożenia życia lub dużych strat materiałach, katego-
ria II – dopuszcza się krótką przerwę niezbędną na uruchomienie zespo- taicznych pozwala na kształtowanie poz. 719) [5], urządzenia przeciwpo- VOC 2VOC 3VOC
łu prądotwórczego, kategoria I – nie dopuszcza się żadnej przerwy w zasi-
a) laniu, ST – siłownia telekomunikacyjna ac/dc, RNR – rozdzielnica napięcia
charakterystyki prądowo-napięciowej żarowe to stałe lub półstałe urządze-
regulator falownik
rezerwowanego; RNG – rozdzielnica napięcia gwarantowanego [27] generatora PV: I = f(U), której przebieg nia uruchamiane ręcznie lub automa- V
generator PV (inwerter odbiorniki
ładowania
DC/AC)
przedstawia rysunek 5. tycznie, służące do: Rys. 5. M
etodyka tworzenia charakterystyki prądowo-napięciowe generatora PV:
sażyć w samoczynnie załączające się pisy techniczno-prawne wzmianko- Generator PV buduje się z połączo- zapobiegania powstaniu pożaru, a) połączenie szeregowe oraz równoległe, b) kształtowanie charakterysty-
ki wyjściowej generatora PV [21]
magazyn oświetlenie awaryjne (zapasowe lub wo traktują wymagania dotyczące zanych równolegle gałęzi stanowiących wykrywania powstałego pożaru,
energii
(akumulatory) ewakuacyjne). W budynku wysokoś- silania w energię elektryczną oraz mil- połączone szeregowo panele fotowol- zwalczania pożaru lub ogranicza- przestrzeniania się dymu i ciepła. zwiększonej pewności zasilania
b) falownik
ciowym jednym ze źródeł zasilania cząco przechodzą obok wymagań do- taiczne. Połączenie szeregowe pozwa- nia jego skutków. Część 10: Zasilanie [12], można przy- (np. wentylacja pożarowa, dźwię-
regulator dwukierunkowy
generator PV ładowania (inwerter
DC/AC)
odbiorniki licznik energii powinien być zespół prądotwórczy. tyczących układów zasilania i wyma- la na uzyskanie wymaganego napię- Urządzenia te można podzielić na: jąć dwie klasy wymagań w zakresie kowy system ostrzegawczy),
Są to bardzo ogólne wymagania, ganego poziomu niezawodności do- cia (do wartości 1000 V dc) przy prą- wymagające zasilania do przejścia zasilania urządzeń przeciwpożaro- klasa „B”: wymagane jest zasila-

magazyn
linia elektro-
energetyczna które nie precyzują wymagań w zakre- staw energii elektrycznej. Wyjątkiem dzie o wartości, jaką wytwarza poje- w stan pracy pożarowej, wych: nie tylko ze źródła podstawowe-
energii niskiego
(akumulatory) napięcia sie niezawodności zasilania oraz me- w tym zakresie jest Rozporządzenie dynczy panel. Natomiast połączenie niewymagające zasilania do przej- klasa „A”: wymagane jest zasilanie go, co oznacza, że z chwilą wykry-
todyki projektowania układów zasila- Ministra Łączności z 21 kwietnia 1995 równoległe umożliwia uzyskanie żą- ścia w stan pożarowy. ze źródła podstawowego oraz źród- cia pożaru przez SSP lub wyłącze-
Rys. 2. Schemat blokowy systemu PV: a) autonomicznego, b) przyłączonego do nia. W odniesieniu do innych obiek- roku w sprawie zasilania energią elek- danej wartości prądu dla uzyskania Zgodnie normą PN-EN 12101- ła rezerwowego, co oznacza, że od nia dopływu energii przez prze-
sieci [24] tów budowlanych, obowiązujące prze- tryczną obiektów budowlanych łącz- oczekiwanej mocy wyjściowej. 10:2007 Systemy kontroli roz- zasilanych urządzeń wymaga się ciwpożarowy wyłącznik prądu,

że zasad wydawania dopuszczenia

Graniczna wartość eksploatacyjna, dla klasy wymagań
paliwo miesz a) 120 tych wyrobów do użytkowania (DzU Parametr Jednostka
względna pojemność dysponowana, w [%]

anie
się pa G1 G2 G3 G4
liwa z
utlen
iacze 100
I = 0,1C 2007, nr 143 poz. 1002 z późniejszy-
m
mi zmianami) [4]. Spadek częstotliwości % ≤8 ≤5 ≤3
80
Rozporządzenie to wprowadziło do Pasmo względnych zmian częstotliwości
przenikanie pożar utleniacz I = 0,7C
I = 1,0C w stanach ustalonych
% ≤ 2,5 ≤ 1,5 ≤ 0,5
ciepła do paliwa rozgałęziona reakcja łańcuchowa 60 obowiązkowego stosowania następu-
Przejściowa 100% nagłego
cza 40 I = 3,0C jące normy: odchyłka ≤ + 18 ≤ + 12 ≤ + 10
utl enia spadku mocy
ciepła do PN-EN 54-4: 2002 Systemy sygna- częstotliwości %
ie
ciepło nikan 20
od wartości Wartości parametrów
prze lizacji pożarowej. Część 4: Zasila- Nagły wzrost mocy ≤ – 15 ≤ – 10 ≤–7
znamionowej należy uzgodnić
0
cze [11], z producentem
–20 –10 0 10 20 30 40 Czas odbudowania częstotliwości s ≤ 10 ≤5 ≤3 zespołu
temperatura ogniwa, w [°C] PN-EN 12101-10:2007 Systemy kon-
Rys. 6. Trójkąt pożarowy [13] Odchyłka napięcia w stanie ustalonym % ≤ ± 51) ≤ ± 2,5 ≤±1
troli rozprzestrzeniania dymu i cie-
b) pła. Część 10: Zasilacze [12]. Przejściowa 100% nagłego
% ≤ + 35 ≤ + 25 ≤ + 20
13,0
odchyłka spadku mocy
Zasilacz w ww. normach określo- %
12,0
napięcia Nagły wzrost mocy ≤ – 25 ≤ – 20 ≤ – 15
ny jako UZS musi posiadać świade-
11,0 ctwo dopuszczenia wydane przez Czas odbudowania napięcia s ≤ 10 ≤6 ≤4
napięcie, w [V]
10,0
CNBOP-PIB w Józefowie k. Otwo- Uwaga. Pełny zestaw wymagań został określony w normie PN-IS0 8528-5
1) dla zespołów o mocy do 10 kVA: < ± 10%
cka. Zgodnie z postanowieniami
Tab. 1. N ajważniejsze wymagania graniczne wartości eksploatacyjnych przebiegów napięcia i częstotliwości dla poszczególnych
9,0
normy [12] zasilacz UZS jest prze- klas wymagań zespołów prądotwórczych
8,0 znaczony do pracy w początkowej fa-
zie pożaru przez co wymagania do- nych zasilacze UPS w praktyce nie Oznacza to, że akumulator przez cały Dla akumulatora o pojemności
7,0
1 2 3 5 10 20 30 60 2 3 5 10 20 30
tyczące temperatury, w jakiej pro- mają świadectwa dopuszczenia do czas połączony jest z prostownikiem Q [Ah] obowiązuje jednostka jedno-
[min] [h]
czas rozładowania wadzi się badania, nie przekracza- stosowania w instalacjach bezpie- i odbiornikiem. W czasie normalnej godzinnego prądu rozładowania 1C [A]
ją 75°C. Fakt ten budzi szereg kon- czeństwa, gdyż nie zostały wyszcze- pracy zasilanie odbiornika realizowa- (spotyka się również oznaczenie C1 lub
Rys. 9. C
harakterystyki akumulatorów: a) zależność pojemności od prądu rozłado-
wania i temperatury Q = f(Cx; t) [30], b) krzywe rozładowania akumulatora trowersji, gdyż niejednokrotnie pra- gólnione w załączniku do Rozporzą- ne jest z prostownika zasilacza UZS, I1), określona następującym wzorem:
w temperaturze 20°C [32] ca urządzeń przeciwpożarowych od- dzenia [4]. Brak świadectwa dopusz- który jednocześnie ładuje akumula-
Q [ Ah ]
bywa się w znacznie większej tem- czenia skutkuje tym, że ze względów tor prądem o niewielkiej wartości po- I1 = C1 = 1C[ A ] =
T = 1h
100 peraturze powstającej podczas po- formalnych nie mogą być stosowane wszechnie nazywanym prądem kon-
Rys. 7. K rzywe pożarowe T = f(t) określone w normie [31] żaru, który stanowi niekontrolowa- jako źródła zasilania rezerwowego serwującym. Oznacza to, że akumu- Prąd rozładowania I x (spotyka się
ny w czasie i przestrzeni proces spa- układów wentylacji pożarowej oraz lator doładowywany jest w stopniu oznaczenie Cx lub , gdzie: x – czas roz-
zachowana pojemność, w [%]
80
lania materiałów zachodzący poza systemów sygnalizacji pożaru. Nie odpowiadającym jego samorozłado- ładowania w [h]) akumulatora o po-
Ip
AC DC miejscem do tego celu przeznaczo- ma natomiast żadnych przeciwska- waniu. W tych warunkach akumu- jemności Q [Ah], dla dowolnego cza-
Ibat Iodb 60 nym. Do jego powstania niezbędne zań do stosowania ich w układach lator pozostaje w gotowości do prze- su T [h], należy określić z wykorzy-
Up
jest spełnienie warunków określa- zasilania innych urządzeń przeciw- jęcia obciążenia na wypadek zaniku staniem poniższego wzoru:
prostownik
Ubat Uodb nych mianem trójkąta pożarowego, pożarowych [36]. napięcia w obwodzie zasilającym pro-
1
40
zilustrowanego na rysunku 6. Speł- Akumulatory stosowane w urzą- stownik, pozostając w stanie pełnego I x = T[ h ] =
⋅C =
x
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
nienie wszystkich czynników rozpo- dzeniach przeciwpożarowych stano- naładowania. Układ buforowej współ- Q [ Ah ]
okres składowania, w [miesiącach] czyna proces fizykochemiczny nazy- wią źródło zasilania gwarantowanego pracy akumulatora z prostownikiem = Cx = = [A]
Up = Ubat = Uodb T = x [ h]
wany spalaniem, w którym w wyni- i przeznaczone są do pracy buforowej. przedstawia poniższy rysunek 8.
Rys. 10. P
rzykładowe charakterystyki samorozładowania akumulatorów SLA ku zachodzącej z dostatecznie dużą
Rys. 8. Układ pracy buforowej akumulatora [25] w funkcji czasu, dla różnych temperatur składowania [32]
szybkością reakcji chemicznej mię-
urządzenie automatycznie prze- cje elektryczne w obiektach budow- akumulatory lub baterie akumula-
poz. 736) [1], w instalacjach bezpie- dzy paliwem a utleniaczem, wydzie-
chodzi w stan pracy pożarowej lanych. Dobór i montaż wyposaże- torów, niezależnie od linii elektro- czeństwa mogą być stasowane wy- la się duża ilość energii. Towarzyszą-
(np. zwalniaki elektromagnetycz- nia elektrycznego. Instalacje bezpie- energetycznej oraz źródeł zasilania łącznie wyroby budowlane, które ca mu reakcja łańcuchowa rodników
ne bram lub kurtyn przeciwpo- czeństwa [9], przeznaczonej do obo- awaryjnego, uzyskały świadectwo dopuszczenia powoduje szybki wzrost wydzielane-
żarowych). wiązkowego stosowania z uwagi na zespoły prądotwórcze, niezależnie do instalowania w tych instalacjach. go ciepła oraz temperatury.
Ogólne wymagania dotyczące za- przywołanie jej w Rozporządzeniu od linii elektroenergetycznej zasi- Wykaz wyrobów podlegających wy- W celu zorientowania Czytelni-
silania urządzeń przeciwpożarowych [2]). Norma ta jednoznacznie okre- lania podstawowego, mogom Ustawy [1] został zamiesz- ków w zakresie temperatur pożaro-
zostały określone w normie PN-HD śla, że podstawowym źródłem zasi- oddzielną linię elektroenergetycz- czony w załączniku do Rozporządze- wych, na rysunku 7. zostały przed-
60364-5-56:2013 Instalacje elektrycz- lania jest sieć elektroenergetyczna ną posiadającą część wspólną od nia Ministra Spraw Wewnętrznych stawione krzywe pożarowe T = f(t),
ne w obiektach budowlanych. Dobór lub inne źródło zasilania, np. zespół napięcia 110 kV, czyli linię SN, wy- i Administracji z dnia 20 czerwca zdefiniowane w normie PN-EN 1363-
i montaż wyposażenia elektrycznego. prądotwórczy. Natomiast w przypad- prowadzoną z osobnej sekcji GPZ 2007 roku w sprawie wykazu wyro- 2:2001 Badanie odporności ognio-
Instalacje bezpieczeństwa [10]. Zagad- ku zwiększonej pewności zasilania, niż linia zasilania podstawowego. bów służących zapewnieniu bezpie- wej. Część 2: Procedury alternatyw-
nienia te są również określone w nor- jako źródło rezerwowe należy przyj- Zgodnie z Ustawą o ochronie czeństwa publicznego lub ochronie ne i dodatkowe [14]. Powszechnie
mie PN-IEC 60364-5-56:2010 Instala- mować: przeciwpożarowej (DzU z 2017 roku, zdrowia i życia oraz mienia, a tak- stosowane w instalacjach elektrycz- Fot. 1. S
kutki długotrwałego przekroczenia dopuszczalnej temperatury oraz braku konserwacji akumulatorów [35]

Rzeczywista pojemność Q, aku- ilość paliwa zgromadzonego w zbior- instalacje i urządzenia, których funk- wykonawczego. Rozporządzenie te znaczna ocena stanu położenia urzą- od wyznaczonej przez punkt MPP,
mulatora zależy od temperatury niku zespołu prądotwórczego, która cjonowanie jest niezbędne podczas wprowadziło obowiązek przedsta- dzenia wykonawczego. Odcięcie do- a napięcie wyjściowe zmniejszy się
oraz prądu rozładowania (rys. 9a). umożliwi jego pracę przez czas okre- pożaru. wienia krajowej deklaracji stałości pływu prądu przeciwpożarowym do zera. Taki sam efekt uzyskuje się
Przy rozładowaniu akumulatorów ślony w normie [8]: Do urządzeń tych należy zaliczyć: właściwości użytkowych przeciw- wyłącznikiem nie może powodować w rozbudowanych układach paneli
w celu zachowania jego deklarowa- 4 godziny, jeżeli ZP zasila wyłącz- a) pompy pożarowe, pożarowego wyłącznika prądu, któ- samoczynnego włączenia drugiego PV, stanowiących generator fotowol-
nej przez producentów żywotno- nie urządzenia przeciwpożarowe b) dźwiękowy system ostrzegawczy, re należy dołączyć do wyrobu od 1 źródła energii elektrycznej (w tym ze- taiczny (rys. 5b).
ści, nie można przekroczyć napięcia i jest uruchamiany sygnałem alar- c) oświetlenie awaryjne i ewakuacyj- stycznia 2021 roku. Przykładowy społu prądotwórczego) z wyjątkiem Ponieważ prądy gałęziowe gene-
odcięcia Uk. Jego wartość ścisłe za- mu pożarowego lub jest wykorzy- ne, układ przeciwpożarowego wyłączni- źródła zasilającego urządzenia, któ- ratorów PV uzyskują wartość w za-
leży od wartości prądu rozładowa- stywany do zasilania pompow- d) dźwigi przeznaczone dla ekip ra- ka prądu, w którym występuje urzą- rych funkcjonowanie w czasie poża- kresie (15 – 25) A, w celu uniknięcia
nia, z którym związany jest również ni pożarowej zgodnie z wymaga- towniczych, dzenie uruchamiające, urządzenie ru jest niezbędne. łuku elektrycznego należy objąć wy-
czas trwania rozładowania (rys. 9b). niami Rozporządzenia Ministra e) systemy technicznych zabezpie- sygnalizacji stanu położenia, urzą- Panele fotowoltaiczne w ciągu łączeniem każdą gałąź osobno, tak
W centralach urządzeń przeciwpoża- Spraw Wewnętrznych i Admini- czeń pożarowych, dzenia wykonawczego oraz kontroli dnia generują energię elektryczną jak przedstawiono na rysunku 12.
rowych, dla których zaleca się obcią- stracji z 24 lipca 2009 roku w spra- f) wentylację pożarową (w tym zasi- ciągłości przewodów przedstawia ry- w sposób ciągły i niezależny od Sy- W wyniku zwarcia bieguna dodatnie-
Rys. 11. P
rzykładowy układ przeciwpożarowego wyłącznika prądu z kontrolą po- żanie akumulatorów prądem o war- wie przeciwpożarowego zaopatrze- lanie napędów klap dymowych), sunek 11. Urządzenie uruchamiające stemu Elektroenergetycznego, z któ- go i ujemnego przed falownikiem,
łożenia aparatu wykonawczego oraz kontrolą ciągłości przewodów steru-
jących [22] tości 1,5C < Ix < 2C, stosowane są ba- nia w wodę oraz dróg pożarowych g) system alarmu pożarowego. powinno być instalowane przy głów- rego zasilany jest budynek, przez co w poszczególnych gałęziach genera-
terie żelowe, gdzie elektrolit jest tik- (DzU Nr 124/2009 poz. 1030) [7], Zgodnie z Rozporządzeniem Mi- nym wejściu do budynku lub złączu mogą stwarzać zagrożenie porażenia tora PV płynie prąd Ik ≅ 1,2 In, a napię-
sotropową odmianą SiO2. 8 godzin, jeżeli ZP jest uruchamia- nistra Infrastruktury i Budownictwa i odpowiednio oznakowane. Urządze- prądem elektrycznym ratowników cie na wyjściu jest praktycznie rów-
a) Są one odporne na przeładowanie, ny po zaniku napięcia w sieci elek- z dnia 17 listopada 2016 roku, w spra- nie wykonawcze może być instalowa- podczas akcji ratowniczo-gaśniczej. ne zero. Należy zwrócić uwagę, że wy-
ale wrażliwe na zmiany temperatu- troenergetycznej, wie sposobu deklarowania właściwo- ne w złączu lub w rozdzielnicy głów- W celu neutralizacji tych zagrożeń konacie zwarcia tuż przed falowni-
ry i nieodporne na wysoką tempera- 72 godziny, w każdym innym przy- ści użytkowych wyrobów budowlanej pod warunkiem, że stanowi ona koniczne jest ich „wyłączenie” w mo- kiem, które obejmowałoby cały ge-
turę, podobnie jak akumulatory in- padku. nych oraz sposobu znakowania ich osobną strefę pożarową, a zasilanie mencie rozpoczęcia akcji ratowniczo- nerator PV stanowi bardzo poważ-
nego rodzaju. Zespół prądotwórczy może zasi- znakiem budowlanym (DzU z 2016 zostało doprowadzone kablem/prze- -gaśniczej. Z charakterystyki prądo- ny błąd, który może doprowadzić do
Przekroczenie temperatury 55°C lać również inne odbiorniki niebę- roku, poz. 1966 z późniejszymi zmia- wodem (zespołem kablowym) o wywo-czasowej I = f(U) pojedyncze- pojawienia się łuku elektrycznego, co
powoduje szybkie zniszczenie aku- dące elementami instalacji bezpie- nami) [6], przeciwpożarowy wyłącz- maganym czasie podtrzymania funk- go ogniwa (rys. 4.) wynika, że przy stanowi poważne zagrożenie dla ra-
mulatora. Dla przykładu na rysun- czeństwa, ale musi priorytetowo nik prądu to zestaw składający się cji. Urządzenie sygnalizujące należy zwarciu na zaciskach wyjściowych, towników oraz samego systemu PV.
ku 10 zostały przedstawione cha- spełniać wymagania dla potrzeb in- z urządzenia uruchamiającego, urzą- instalować przy urządzeniu urucha- w obwodzie zwarciowym popłynie W uzasadnionym przypadku każ-
b) rakterystyki obrazujące utratę po- stalacji bezpieczeństwa. Od takiego dzenia sygnalizującego i urządzenia miającym, tak by możliwa była jedno- prąd o wartości około 20% większej dą gałąź należy podzielić na sekcje,
jemności w zależności od tempera- zespołu prądotwórczego wymaga się
reklama
tury podczas przechowywania. Nato- parametrów nie gorszych od klasy
miast skutki przekroczenia dopusz- wymagań G2 zdefiniowanych w nor-
czalnej temperatury eksploatacji oraz mie ISO8528-5 Zespoły prądotwórcze
braku konserwacji baterii akumula- prądu przemiennego napędzane sil-
torów przedstawia fotografia 1. nikiem spalinowym tłokowym. Ze-
Zespół prądotwórczy (ZP) stano- społy prądotwórcze [17].
wiący źródło zasilania awaryjne- Wyciąg z normy [17] przedstawia-
Rys. 12. P
rzykładowy układ wyłączenia pożarowego generatora PV: a) prostego, go zgodnie z normą PN-EN 12101- jący podstawowe wymagania dla po-
b) rozwiniętego [21] 10:2007 [8], powinien podać napię- szczególnych klas wymagań stawia-
cie do 15 sekund od momentu zanych zespołom prądotwórczym w za-
niku napięcia w źródle podstawo- kresie jakości produkowanej ener-
R/R0
5,0 wym. Jest to wymóg nieuzasadnio- gii elektrycznej przedstawia tabela
4,5 ny z uwagi na parametry jakościo- 1. Zgodnie z Rozporządzeniem Mini-
4,0
we napięcia w publicznych sieciach stra Infrastruktury z dnia 12 kwiet-
3,5
3,0
rozdzielczych, wynikające bezpośred- nia 2002 roku w sprawie warunków
2,5 nio z normy PN-EN 50160:2010 Pa- technicznych, jakim powinny od-
2,0 rametry jakościowe napięcia w pub- powiadać budynki i ich usytuowa-
1,5
licznych sieciach rozdzielczych [15]. nie w strefach pożarowych o kuba-
1,0
0,5
T, w [°C] Uruchomienie ZP powinno nastąpić turze przekraczającej 1000 m3 lub za-
0 200 400 600 800 1000
po stwierdzeniu przerwy w zasilaniu grożonych wybuchem (∆P ≥ 5 kPa –
a nie wskutek wystąpienia zapadu RMSWiA z dnia 7.06.2010 Nr 109,
Rys. 13. Z akres względnych zmian rezystancji przewodu funkcji temperatury [27].
Spodziewaną wartość rezystancji przewodu poddanego działaniu tempe- lub krótkiej przerwy, co jest dość po- poz. 719) [5], istnieje obowiązek in-
ratury większej od temperatury pokojowej można wyznaczyć ze wzoru za-
czerpniętego z normy [12]: wszechne w sieci elektroenergetycz- stalowania przeciwpożarowego wy-
 T 
116
, nej. Miarodajny jest czas 30 sekund, łącznika prądu. Wyłącznik ten po-
Rϑ = R0 ⋅  ϑ 
 293  przyjmowany w praktyce. Z punktu winien odcinać dopływ energii elek-
gdzie: R0 – rezystancją przewodu w temperaturze 20°C, w [Ω], Tυ – spo- widzenia eksploatacji, bardzo istot- trycznej do wszystkich odbiorników
dziewana temperatura, większa od temperatury pokojowej, w [K] nym zagadnieniem jest wymagana z wyjątkiem obwodów zasilających

ochrona przeciwpożarowa CERTYFIKOWANE Centrala sterująca urządzeń przeciwpożarowych
Zasilacze urządzeń przeciwpożarowych
ZASILACZE I CENTRALE
Wynika z tego, że wymagania doboru przewodów podczas projekto-
M
określone w § 187 pkt 2 Rozporzą- wania instalacji elektrycznych budyn-
STERUJĄCE URZĄDZEŃ
właściwości
dzenia [1], dotyczące zachowania ku lub innego obiektu budowlanego. PRZECIWPOŻAROWYCH
ciągłości dostawy energii oraz syg- Szczegółowo problem ten jest określo-
nału, są zbyt ogólne i nie uwzględ- ny w normie N SEP-E 005 [13]. W kwe- W SYSTEMACH KONTROLI • zasilanie odbiorników 24/230/400 V
• maksymalny prąd do 4000 A
Un
0,9 Un
niają szeregu problemów, jakie poja-
wiają się w zakresie bezpieczeństwa
stii ochrony przeciwporażeniowej
podstawowe wymagania dla instala-
ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ • zakres pracy od ––25oC do +75oC
0,7 Un i poprawności funkcjonowania zasi- cji elektrycznych nn zostały określo- DYMU I CIEPŁA • dowolny rozruch i sterowanie napędów:
lanych urządzeń. Wzrost rezystancji ne w normie PN-HD 60364-4‑41:2017- przemienniki częstotliwości, softstarty,
n przewodów podczas pożaru powodu- 09 [15], zgodnie z którą każdy środek bezpośredni, dahlandera
ns
je wzrost spadków napięć w obwo- ochrony powinien składać się z: • obudowy stojące i wiszące CENTRALA STERUJĄCA-ZASILAJĄCA
URZĄDZENIAMI PRZECIWPOŻAROWYMI
Rys. 14. Wpływ wartości napięcia zasilającego na wartość momentu silnika [24] dach zasilania oraz przekłada się na a) odpowiedniej kombinacji nieza- • indywidualny projekt
rozdzielnic elektrycznych
warunki ochrony przeciwporażenio-
wej. Wzrost spadku napięcia powo-
duje zmianę warunków pracy urzą-
leżnych środków zapewniających
ochronę podstawową i ochronę
przy uszkodzeniu lub,
• mieszkaniowych FPS
• kontrolno-pomiarowych
ochrona podstawowa
(ochrona przed dotykiem bezpośrednim) dzeń elektrycznych. Jako przykład b) środka ochrony wzmocnionej za- • sterowniczych
należy przedstawić wpływ spadku pewniającej ochronę podstawową • budowlanych
napięcia na warunki pracy silnika i ochronę przy uszkodzeniu. • pożarowych
ochrona przy uszkodzeniu elektrycznego, którego moment wy- Wzajemne powiązania poszczegól- • zgodnych z PN-EN 61439
(ochrona przed dotykiem pośrednim) stępujący na wale jest uzależniony od ny środków ochrony przedstawia ry-
wartości napięcia zasilającego. Moż- sunek 15.
na to przedstawić następującą zależ- Spośród środków ochrony pod-
ochrona uzupełniająca nością [24]: stawowej przedstawionych na ry-
sunku 16., w instalacjach elektrycz-
2
 U nych, które muszą funkcjonować
M = Mn ⋅  
Rys. 15. W
zajemne powiązanie poszczególnych środków ochrony przeciwporaże-  Un  w czasie pożaru, dopuszcza się je-
niowej [27]
dynie izolacje podstawową pod wa-
Natomiast graficznie wpływ war- runkiem spełnienia cechy ogniood-
tości napięcia zasilającego na wartość porności przez wymagany czas, np. Laboratorium pomiarowe
środki ochrony podstawowej momentu silnika przedstawia rysu- 90 minut. Do środków ochrony przy i wzorcujące
nek 14. uszkodzeniu, dopuszczonych do sto-

W celu wyjaśnienia problemu sowania w instalacjach przewidzia-
przedstawiony zostanie mechanizm nych do funkcjonowania w czasie
wpływu temperatury pożarowej na pożaru zgodnie z normą [13] nale-
izolacja przegroda przegroda, umieszczenie warunki pracy silnika elektrycznego: ży zaliczyć:
podstawowa lub obudowa bariera lub poza
samoczynne wyłączenie zasila-
ochronna przeszkoda zasięgiem ręki
U
2
nia w układzie TN (TN-S; TN-C-S; ISO 9001:2015
M Mn
Un TN-C),
Rys. 16. Wzajemne powiązanie poszczególnych środków ochrony przeciwporaże- samoczynne wyłączenie zasilania
niowej [25]
j. T U M
przy : U 0, 8Un M 0, 64M n w układzie IT, pod warunkiem, że
w których napięcie nie przekroczy leje przewodność elektryczna żył j. M o M siln i k utknie przy podwójnym zwarciu automa-
napięcia dotykowego dopuszczalne- przewodzących przewodów zasila- tycznie przekształci się on w układ
go długotrwale i zastosować układ jących urządzenia elektryczne. Zja- Podobna sytuacja pojawia się w za- zasilania TN,
wyłączenia zgodny z ideą przedsta- wisko te negatywnie wpływa na ja- kresie ochrony przeciwporażeniowej, nieuziemione połączenia wyrów-
wioną na rysunku 12. kość napięcia dostarczanego do za- gdzie mechanizmu wpływu tempera- nawcze miejscowe,
W warunkach pożaru zmianie silanych odbiorników oraz skutecz- tury na prądy zwarciowe można opi- obniżenie napięcia dotykowego
ulegają wymagania dotyczące ochro- ność ochrony przeciwporażeniowej sać następująco: do wartości dopuszczalnej długo-
ny przeciwporażeniowej. Głównym zasilanych urządzeń, realizowanej trwale.
powodem odmiennego podejścia przez samoczynne wyłączenie zasi- 0, 8 ⋅ U0 W obwodach zasilających urządze-
jeżeli : Un = U0 ⇒ I k =
w tym zakresie w stosunku do in- lania. Zakres względnych zmian re- Rυ nie przeciwpożarowe zabronione jest
stalacji funkcjonujących w warun- zystancji przewodów w temperatu- j. T ⇒ R υ ⇒ U0 ⇒ I k stosowanie wyłączników róznicowo-
kach normalnych jest zjawisko Wie- rze pożaru do rezystancji przewodu j. I k < I a ⇒ brak ochrony prądowych.
demanna-Franza, z którego wyni- w temperaturze pokojowej, funkcji
ka, że pod wpływem temperatury
rośnie przewodność cieplna i ma-
temperatury R υ /R0 = f(T) przedsta-
wia rysunek 13.
Zatem wpływ tego negatywnego
zjawiska należy uwzględnić na etapie C ONTROL S YSTEM C ONTROL engineering
S YSTEM
55-330 Błonie, ul. Produkcyjna 4, tel.: 71 7156272; e-mail: biuro@controlsystem.pl, sekretariat_csi@controlsystem.pl

05-816 Opacz Kolonia, ul. S.Bodycha 51, tel.: 22 2111497; e-mail: sekretariat@controlsystem.pl
52 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa 30-127 Kraków, ul. Szablowskiego 6 p.25, tel.: 12 3768410; e-mail: sekretariat@controlsystem.pl
wymagania dla kabli i przewodów produktami rozkładu termicznego

spalanych materiałów.
stanowi niespalone cząstki materia-
łu, które przy silnym napływie powie-
trza do objętego pożarem pomieszcze-
szego wzoru i porównuje z wartościa-
mi określonymi w normie:
nazywany kwasem pruskim, którego
śmiertelną dawka wynosi 1 mg/1 kg
masy ciała człowieka. Dym może wy-
wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 305/2011 charakterystyka nia mogą ulegać detonacyjnemu spa-
I = I 0 ⋅ e − α⋅d
twarzać substancje narkotyczne oraz
z dnia 9 marca 2011 (CPR) wybranych materiałów laniu zwanym rozgorzeniem. Okre- Za wynik pozytywny wstępnie moż- podrażniające. Rozgrzane cząstki dymu
izolacyjnych stosowanych śla się całkowitą ilość wydzielanego na uznać: wdychane przez człowieka oprócz za-
mgr inż. Julian Wiatr do budowy przewodów dymu z próbki objętej badaniem oraz przy spalaniu pojedynczego prze- trucia prowadzą do poparzeń narządów
intensywność jego wydzielania w cza- wodu, gdy: wewnętrznych.
i kabli elektrycznych
sie 1 minuty. 5. Korozyjność spalin – miara za-
W artykule opisano podstawowe wiadomości dotyczące środowiska pożarowego oraz podstawowe wymagania Dla potrzeb oceny przewodów i kab- 3. Gęstość optyczna dymu – pa-
I > 0, 7 ⋅ I 0
grożenia wrażliwego wyposażenia
wynikające z Rozporządzenia CPR, dotyczące kabli i przewodów elektrycznych w zakresie reakcji na ogień. li elektrycznych pod względem rozprze- rametr badany w celu oceny możli- przy spalaniu wiązki przewodów lub obiektu wtórnymi następstwami po-
Została przedstawiona klasyfikacja materiałów budowlanych w zakresie reakcji na ogień oraz zdefiniowane strzeniania płomienia oraz emisji spa- wości orientowania się ludzi podczas kabli, gdy: żaru. Zagorzenie korozyjne jest niedu-
podstawowe materiały stosowane jako izolacja kabli i przewodów elektrycznych z określeniem ich zachowania lin, którą charakteryzuje przeźroczy- ewakuacji w płonącym budynku. Wy- I > 0, 5 ⋅ I 0
że, jeżeli roztwór wodny, w próbie wy-
w wysokiej temperaturze towarzyszącej pożarowi. Przedstawiono również podstawowe wymagania normy stość, toksyczność i korozyjność, pro- znacza się go zgodnie z wymaganiami konanej zgodnie z wymaganiami nor-
wadzi się badania i ocenia poszczególne normy PN-EN 61034 Pomiar wielko- 4. Toksyczność – obrazuje stopień my PN-EN 60754-2:2014‑11 Badanie ga-
N SEP-E 007, której zapisy budzą szereg kontrowersji.
wskaźniki. Do najważniejszych należą: ści dymów wydzielanych przez palą- zagrożenia ludzi uwięzionych w płoną- zów wydzielających się podczas spa-
1. palność materiału określana ce się przewody lub kable w określo- cym budynku oraz ratowników. Gazy lania materiałów pobranych z kab-
za pomocą wskaźnika tlenowego LIO nych warunkach [7]. pożarowe powstające wskutek termicz- li i przewodów. Część 2: Oznaczanie
opis środowiska
zapłon – następuje wskutek do-
(ang. Limiting Oxygen Index). Wskaź- Badanie polega na przepuszczaniu nego rozkładu materiałów palnych za- kwasowości (przez podanie pH) i kon-
pożarowego starczenia bodźca energetycznego paliwo miesz
anie nik ten stanowi wyrażone w procen- wiązki światła o wyjściowej światło- wierają szereg trujących substancji, duktywności [5], ma pH większy niż
się pa
liwa z
Spalanie – proces fizykochemicz- do materiału palnego, utlen
iacze
m
tach najmniejsze stężenie tlenu w mie- ści kierunkowej I0 przez dym znajdu- wśród których szczególnie niebezpiecz- 4,3 oraz konduktywność elektryczną
ny, w którym w wyniku zachodzącej samozapłon – następuje w wyni- szaninie z azotem wprowadzonej jący się w komorze badawczej na od- ny jest tlenek węgła (CO) oraz dwutle- mniejszą niż 10 µS/mm.
z dostatecznie dużą szybkością reakcji ku podniesienia temperatury ma- przenikanie pożar utleniacz w temperaturze (23±2)°C do aparatu cinku d = 2150 mm. O ekstynkcji de- nek azotu (NO2). Płonący polichlorek Polichlorek winylu bez specjalnych
ciepła do paliwa rozgałęziona reakcja łańcuchowa
chemicznej między paliwem a utle- teriału palnego powyżej tempera- służącego wyznaczaniu LIO, przy któ- cyduje współczynnik tłumienia α, za- wydziela chlor (Cl) oraz chlorowodór dodatków jest materiałem palnym, ła-
niaczem, wydziela się duża ilość ener- tury zapalenia w wyniku reakcji enia
cza rym palenie się materiału w określo- leżny od gęstości optycznej dymu. Na (HCl). Szczególnie niebezpieczne są po- two zapalnym, rozprzestrzeniającym
do utl
gii. Spalanie zapoczątkowuje: chemicznych zachodzących w ma- ie ciepła nych warunkach badania jest zaledwie bazie uzyskanych danych oblicza się liuretany, które podczas spalania wy- płomień. Po wprowadzeniu zmiękcza-
ciepło nikan
teriale, prze podtrzymywane. W zależności od war- wskaźnik z wykorzystaniem poniż- dzielają cyjanowodór (HCN), potocznie czy w ilości (20 – 45)% jest stosowa-
samozapalenie – następuje gdy ma- tości wskaźnika LIO charakteryzuje
streszczenie teriał palny znajdzie się w otocze- się materiał izolacji jako: Oznaczenie wg RMI [2] Klasyfikacja wg PN-EN 13501-1+A1:2010
Rys. 1. Trójkąt pożarowy [12]
niu, którego temperatura przekra- LIO < 23 – materiał łatwo zapalny, Określenia
W artykule opisano podstawowe wiado- Określenia dodatkowe podstawowa dymienie płonące krople/cząstki
mości dotyczące środowiska pożarowego cza temperaturę zapłonu materiału. dzącej z dostatecznie dużą szybkością 305/2011 z dnia 9 marca 2011, nazywa- rozprzestrzeniający płomień, podstawowe
oraz podstawowe wymagania wynikające A1 – –
z Rozporządzenia CPR, dotyczące kab- Pożar – niekontrolowany w czasie reakcji chemicznej między paliwem ne Construction Products Regulation LIO 24-28 – materiał trudno zapal- Niepalne –
li i przewodów elektrycznych w zakresie A2 s1, s2, s3 d0
i przestrzeni proces spalania mate- a utleniaczem wydziela się duża ilość (w skrócie CPR), wymusza na wszyst- ny w małym stopniu rozprzestrze-
reakcji na ogień. Została przedstawio- A2 s1, s2, s3 d1, d2
na klasyfikacja materiałów budowlanych riałów zachodzący poza miejscem do energii. Towarzyszy mu rozgałęziona kich producentach kabli oferujących niający płomień, Niezapalne –
w zakresie reakcji na ogień oraz zdefinio- tego celu przeznaczonym. reakcja łańcuchowa rodników, powo- swoje wyroby na rynku Unii Europej- LIO 29-35 – materiał organicznie nie- B s1, s2, s3 d0, d1, d2

wane podstawowe materiały stosowane C s1, s2, s3 d0, d1, d2
jako izolacja kabli i przewodów elektrycz- Środowisko pożaru – przestrzeń dująca szybki wzrost wydzielanego skiej badanie wyrobów pod względem zapalny, samogasnący nierozprze- Trudo zapalne –
nych z określeniem ich zachowania budynku ze strefą spalania oraz bez- ciepła oraz temperatury. Do jego po- reakcji na ogień. Jego celem jest pod- strzeniający płomienia, D s1 d0, d1, d2
w wysokiej temperaturze towarzyszącej D s2, s3 d0, d1, d2
pożarowi. Przedstawiono również pod- pośrednie sąsiedztwo. wstania niezębne jest spełnienie wa- niesienie bezpieczeństwa budynków LIO > 36 – materiał niezapalny, co
stawowe wymagania normy N SEP‑E 007, Spalanie jest procesem fizykoche- runków określanych mianem trójką- przez stosowanie przebadanych i skla- jest równoznaczne z nierozprzestrze- – E – –
Łatwo zapalne
której zapisy budzą szereg kontrowersji. E – d2
micznym, w którym w wyniku zacho- ta pożarowego, zilustrowanego na ry- syfikowanych przewodów oraz kabli nianiem płomienia.
sunku 1. elektrycznych stosowanych do budo- Przykładowe wartości wskaźnika A1 – –
– Niekapiące
W celu zorientowania Czytelników wy instalacji elektrycznych. LIO oraz temperatury topnienia wybra- A2; B;C; D s1, s2, s3 d0
z przebiegiem pożaru oraz towarzy- Norma PN-EN 13501-1+A1:2010 nych materiałów przedstawia tabela 2. – Samogasnące co najmniej E – –
szących jego rozwojowi temperatur, Klasyfikacja ogniowa wyrobów bu- 2. Dymotwórczość – określa ilość A2; B; C; D s3 d0, d1, d2
na rysunku 2. zostały przedstawione dowlanych i elementów budynków. dymów powstających przy spalaniu E – –
– Intensywnie dymiące
krzywe pożarowe T = f(t), zdefiniowa- Część 1: Klasyfikacja na podstawie przewodów lub kabli. Dym jest to roz- E – d2
ne w normie PN-EN 1363-2:2001 Bada- wyników badań reakcji na ogień [6], proszony aerozol unoszący się w po- F Właściwości nieokreślone**)
nie odporności ogniowej. Część 2: Pro- określa zasady kwalifikacji wyrobów wietrzu składającym się z fazy rozpra- *)klasyfikacja nie dotyczy materiałów podłogowych
**)Wyroby klasy F uważa się za łatwo zapalne, intensywnie dymiące i kapiące. Jeżeli nie podano klasy wyrobu, należy przyjąć kla-
cedury alternatywne i dodatkowe [11]. budowlanych i elementów budynków szającej (ośrodek gazowy) oraz fazy sę F.
ze względu na ich reakcję na ogień rozproszonej zawierającej drobiny A1 – niepalne wyroby i elementy budynku
klasyfikacja ogniowa (tab. 1.). Wprowadzenie takiego po- w stanie ciekłym oraz drobiny w sta- s1 – mała emisja dymu,
s2 – średnia emisja dymu,
wyrobów budowlanych działu umożliwia ocenę wpływu ponie stałym, które mogą być oblepione s3 – duża emisja dymu,
szczególnych materiałów na szybkość substancja smolistą. Skład chemiczny d0 – brak płonących kropli lub cząstek stałych,
d1 – niewiele płonących kropli lub cząstek,
Rozporządzenie Parlamentu Euro- rozwoju pożaru oraz szybkość i szkod- dymu zależy od spalanego materiału. d2 – wiele płonących kropli lub cząstek stałych stałych.
Rys. 2. K rzywe pożarowe T = f(t) określone w normie [11] pejskiego i Rady Unii Europejskiej nr liwość wydzielanych toksyn będących Ogólnie można powiedzieć, że dym Tab. 1. Klasyfikacja materiałów budowlanych z punktu widzenia reakcji na ogień*)

Materiał Wskaźnik tlenowy LIO, w [%] Temperatura topnienia, w [°C] oceny 1+ ma zastosowanie przy wyro- Euroklasa Test według normy Kryterium dodatkowe Przykładowe wyroby
Polietylen (PE) 18 105-130 bach sklasyfikowanych jako: B2ca, Cca.
B1 EN 50399 i EN 60332-1-2 + kwasowość Kable/przewody bezhalogenkowe
Polietylen usieciowany (XLPE) 19 – Obecnie w Polsce działają dwie Jed-
B2 EN 50399 i EN 60332-1-2 + kwasowość Kable/przewody bezhalogenkowe
Guma etylenowo-poliprenowa (EPR) ≤ 22 210 nostki Notyfikowane4 mogące doko-
C EN 50399 i EN 60332-1-2 + kwasowość Kable/przewody bezhalogenkowe
Polwinit (zmiękczony polichlorek winylu) 24 – 35 > 40 nać oceny wyrobów w systemie 1+.
Zakres krajowych systemów obejmu- Kable z bardzo dobrym gatunkowo
Guma silikonowa 25 – 35 – D EN 50399 i EN 60332-1-2 + kwasowość
PVC, kable bezhalogenowe
Tab. 2. Wskaźnik LIO oraz temperatura topnienia wybranych materiałów stosowanych do budowy kabli i przewodów
jących działania producenta związane
E EN 60332-1-2 Bez badania kwasowości Kable z PVC
z oceną i weryfikacją stałości właści-
ny jako polwinit na izolację powłok wodorów. Podczas pożaru nie wydzie- z normą PN-EN 50399 [8] oraz PN-EN wości użytkowych wyrobu budowla- F – Bez określenia wymagań Kable polietylenowe oraz PVC
s2 ⇔ TSP1200s < 400 m2 i max
i przewodów. Około 60% masy stano- lają halogenów oraz siaki i nie tworzą 60332-1-2:2010 Badania palności kabli SPR < 0,15 m2/s nego, a także zakres tej oceny i weryfi- Tab. 3. Zestawienie wymagań dla poszczególnych klas reakcji na ogień
wi chlor, który jest gazem silnie trują- kwasów solnego (HCl) lub wodorobro- i przewodów elektrycznych oraz świat- s3 ⇔ nie s1 lub s2 kacji, przeprowadzanej na zlecenie pro-
Kwasowość według Euroklasa Właściwości Przykładowe wyroby
cym. Rozgrzany wydziela chlor (Cl) oraz mowego (HBr). Ich rozkładowi termicz- łowodowych. Część 1-2: Sprawdzanie ducenta przez jednostkę certyfikującą
chlorowodór (HCl), który w połączeniu nemu towarzyszy wydzielanie pary odporności pojedynczego izolowane- PN-EN 60754 [5]: lub laboratorium badawcze akredyto- s1 [s1a; s1b] Prawie bez dymu Bezhalogenkowe
z wodą tworzy kwas solny. W tempe- wodnej oraz dwutlenku węgla. Ilość go przewodu lub kabla na pionowe roz- a1 – konduktywność wane zgodnie z Ustawą z dnia 13 kwiet- S2 Średnia emisja dymu Bezhalogenkowe
< 2,5 μS/mm i pH > 4,3
raturze 200 – 300°C zachodzi piroliza, chloru wydzielanego w czasie spala- przestrzenianie się płomienia. Metoda a2 – konduktywność nia 2016 r. o systemach oceny zgodno- S3 Intensywna emisja dymu Guma, PVC
czyli rozpad termiczny cząstek związ- nia nie przekracza 0,2% a fluoru 0,1%. badania płomieniem mieszankowym < 10 μS/mm i pH > 4,3 ści i nadzoru rynku (DzU z 2016 roku Tab. 4. Wymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie przejrzystości dymu według PN-EN 50399 [8]
ku chemicznego o większej masie na Wydzielanie toksycznych gazów jak np. 1 kW [9]. Badania pozwalają na sklasy- a3 – nie a1 lub a2. poz. 542), został określony w § 4 Rozpo-
cząstki o mniejszej masie. W czasie po- CO jest minimalne. fikowanie wyrobów w jednej z poniż- Płonące krople i odpady we- rządzenie Ministra Infrastruktury i Bu- Euroklasa Właściwości (konduktywność roztworu wodnego dymu i kwasowość) Przykładowe wyroby
żaru, spalające się zmiękczacze wydzie- Guma silikonowa – w temperaturze szych klas: Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca. dług PN-EN 50399 [8]: downictwa z dnia 17 listopada 2016 r. a1 < 2,5 mS/mm oraz pH > 4,3 Bezhalogenkowe
lają czarny nieprzejrzysty dym oraz tok- przekraczającej 600°C ulega ceramiza- Współcześnie stosowane materiały d0 – brak płonących kropli i od- w sprawie sposobu deklarowania właś- a2 > 2,5 mS/mm ale < 10 mS/mm oraz pH > 4,3 Bezhalogenkowe
padów w ciągu 1200 s
syczne gazy. Masa wytwarzanego kwa- cji zachowując właściwości izolacyjne. pozwalają na produkcję kabli, których ciwości użytkowych wyrobów budow- a3 Nie spełnia powyższych kryteriów PVC
d1 – brak płonących kropli i od-
su solnego sięga 20% masy spalanego Polietylenowinyloacetat EVM – reakcja na ogień mieści się w klasach padów płonących dłużej niż lanych oraz sposobu znakowania ich
Tab. 5. W
ymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie odczynu kwasowego według
polwinitu. Masa spalanego 1 kg polwi- materiał niezapalny, nierozprzestrze- od Fca (najniższa) do B2ca (najlepsza). 10 s w ciągu 1200 s znakiem budowlanym (DzU z 2016 PN-EN 60754-2-214-11 [5]
nitu całkowicie zadymia pomieszcze- niający płomienia, zawiera dodatki Dlatego też w najbliższym czasie będą d2 – nie d0 lub d1 roku poz. 1966). Wyroby o klasie reak-
nie o kubaturze 500 m3. W czasie po- uwodnionego tlenku glinu lub mag- dostępne na rynku kable i przewody cji na ogień Dca, Eca są klasyfikowane Euroklasa Właściwości dotyczące powstawania płonących cząstek Przykładowe wyroby
żaru chlorowodór ze związkami wap- nezu, wskaźnik tlenowy LIO=38. sklasyfikowane w jednej z poniższych W ten sposób otrzymujemy pełną przez Laboratorium Notyfikowane z za- d0 Brak płonących kropli i odpadów w ciągu 1200 s Bezhalogenkowe
nia tworzy sole dyfundujące w głąb be- Polieteroeteroketon PEEK – mate- klas: B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca. klasyfikację reakcji na ogień kabla lub stosowaniem systemu oceny 3. System d1 Brak płonących kropli i odpadów płonących dłużej niż 10 s w ciągu 1200 s Bezhalogenkowe
tonu, atakujące zbrojenie. Powstające riał organicznie niezapalny, samogas- Dodatkowo normy PN-EN 13501-6 przewodu, która może wyglądać przy- 3 nie wymaga stałego nadzoru produk- d2 Nie spełnia wymagań d0 lub d1 PV
opary chlorowodoru powodują koro- nący nierozprzestrzeniający płomie- [6] i PN-EN 50575 [2] wprowadzają moż- kładowo w następujący sposób: B2ca, cyjnego przez jednostkę certyfikującą. Tab. 6. W
ymagania dodatkowe dla klas B1; B2; C oraz D reakcji na ogień w zakresie częstości powstawania płonących cząstek
zję wszystkich metalowych elementów nia. Jest to tworzywo termoplastycz- liwość klasyfikacji dodatkowej2, pozwa- s1a, d0, a1. Obecnie w Polsce działają dwa Labora- według PN-EN 50399 [8]
wyposażenia budynku. W celu zmniej- ne o wskaźniku tlenowym LIO = 35. lającej szczegółowo opisać reakcję wy- Powyższy przykład pokazuje najwyż- toria Notyfikowane mogące dokony-
szenia propagacji płomienia stosuje się robów na ogień. Klasyfikacja dodatko- szą możliwą w tej chwili klasyfikację wać klasyfikacji kabli z zastosowaniem cych z postanowień CPR [1]. W odniesie- jako wyrób budowlany, a w konsekwen- nia Ministra Infrastruktury [10]. Każdy
polwinit trudno zapalny z ograniczo- wymagania stawiane wa opisuje gęstość dymu emitowane- dla kabli i przewodów zbudowanych systemu oceny 3. niu do wyrobów znakowanych znakiem cji brakiem możliwości zastosowania z krajów członkowskich ma wprowa-
nym rozprzestrzenianiem płomienia przewodom i kablom go przez kable i przewody podczas po- w oparciu o materiały izolacyjne ter- Wyroby o najniższej klasie reakcji na dokument ten nazywa się Krajową kabla/przewodu w obiekcie budowla- dzić odpowiednie wymagania dla bu-
(oznaczenie: FR – Flame Retardant). Ten elektrycznym żaru, kwasowość produktów spalania moplastyczne. ogień Fca5 są klasyfikowane w systemie Deklaracją Właściwości Użytkowych nym. Należy jednak pamiętać, że wy- dynków we własnym zakresie. Pierw-
rodzaj polwinitu zawiera dodatki zwa- oraz możliwość spadania gorących kro- Dodatkowo norma PN-EN 50575- oceny 4, czyli na podstawie badań prze- i jest oznaczany w skrócie jako KDWU móg ten dotyczy jedynie kabli do stoso- sze propozycje zostały określone przez
ne powszechnie uniepalniaczami, któ- Szczegóły dotyczące badań wyrobów pli z palącego się materiału. Kryteria 2015 Kable i przewody elektroenerge- prowadzonych przez producenta bez Dokument ten opisuje klasę reakcji na wania w budynkach jako element tego Polską Izbę Gospodarczą Elektrotech-
re w temperaturze (200 – 300)°C uwal- oraz zasad klasyfikacji są określone klasyfikacji oparte zostały na wynikach tyczne, sterownicze i telekomunika- udziału Jednostki Notyfikowanej lub ogień wyrobu oraz niezbędne informa- budynku. Nie ma obowiązku badania niki (PIGE) co zaowocowało wprowa-
niają parę wodną odbierającą ciepło w dwóch normach PN-EN 13501-6:2014 badań wg norm: PN-EN 50399 [8], PN- cyjne. Kable i przewody do zastoso- Laboratorium Notyfikowanego. cje opisujące sposób uzyskania klasyfi- i klasyfikowania kabli, które nie są wy- dzeniem normy N SEP-E 007:2017-09
w endotermicznej reakcji dehydratacji. Klasyfikacja ogniowa wyrobów budow- -EN 60754 [5] oraz PN-EN 61034-2 [7]: wań ogólnych w obiektach budowla- Producent, wprowadzając kabel lub kacji. Zakres informacji, które muszą zo- robami budowlanymi (nie są częścią in- Instalacje elektryczne i teletechnicz-
Politetrafluoroetylen (PTFE, teflon) lanych i elementów budynków. Część Wydzielanie dymu według nych o określonej klasie odporności po- przewód elektryczny na rynek, który bę- stać umieszczone w DoP szczegółowo stalacji budynku) lub mają zastosowane w budynkach. Dobór kabli i innych
– zawiera fluor oraz inhibitory palno- 6: Klasyfikacja na podstawie wyników PN-EN 50399 [8]: żarowej [2] opisuje szczegółowo, jakie dzie przeznaczony do stosowania jako opisuje norma PN-EN 50575 [2]. Każdy nie poza obiektami budowlanymi (np. przewodów ze względu na ich reakcję
ści na bazie bromu. Właściwości tego badań reakcji na ogień kabli elektrycz- s1 ⇔ TSP1200 s < 50 m2 i max SPR jednostki badawcze mają brać udział wyrób budowlany, oprócz obowiązków z wyrobów będzie musiał być oznako- przewody stosowane do budowy insta- na ogień [6], określającą wymagania mi-
materiału są podobne do polichlorku nych [4] oraz PN-EN 50575:2015 Kab- < 0,25 m2/s w badaniach wyrobów, w jaki sposób wynikających z Dyrektywy Niskonapię- wany w sposób jednoznacznie opisu- lacji pojazdów samochodowych). Roz- nimalne klas reakcji na ogień dla kabli
winylu. le i przewody elektroenergetyczne, ste- s1a ⇔ s1 oraz transmitancji3 producent klasyfikuje wyrób i jakie do- ciowej w odniesieniu do wyrobów zna- jący jego klasę reakcji na ogień. Wzory porządzenie CPR pozostawia krajom w różnych rodzajach budynków. Norma
Guma etylenowo-propylenowa rownicze i telekomunikacyjne. Kable T > 80% – ocenianej według kumenty potwierdzające klasyfikację kowanych znakiem , będzie zobo- etykiet dla kabli i przewodów zostały członkowskim kwestię określenia wy- ta znacznie ułatwi pracę projektantów,
PN-EN 61034-2 [7]
EPR – odporna na przeginanie i prze- i przewody do zastosowań ogólnych mają zostać dostarczone przez produ- wiązany do przedstawienia Deklaracji przedstawione w normie PN-EN 50575 magań dla typów/rodzajów budynków gdyż obecnie ogólne wskazania w tym
s1b ⇔ s1 oraz transmitancji
mieszczanie. Jest przydatna w instala- w obiektach budowlanych o określo- 60% ≤ T ≤ 80% – ocenianej we- centa przy wprowadzaniu wyrobu na Właściwości Użytkowych, ang. Decla- [2]. Od 1 lipca 2017 roku kable i przewo- i nie narzuca żadnych wymagań w sto- zakresie można znaleźć w § 258. Rozpo-
cjach górniczych oraz tymczasowych. nej klasie odporności pożarowej [2]. dług PN-EN 61034-2 [7] rynek Unii Europejskiej. ration of Performance (DoP), wynikają- dy muszą być cechowane w zakresie de- sunku do kabli/przewodów przez po- rządzenia Ministra Infrastruktury [10],
Tworzywa bezhalogenkowe1 – wy- Normy te odnoszą się do konkretnych Wyroby sklasyfikowane w najwyż- klarowanej klasy reakcji na ogień. Brak wiązanie ich z typami budynków. Przy- z którego wynika zakaz używania pew-
konywane są na bazie czystych węglo- metod badawczych określających reak- 2 Dodatkowe wymagania dotyczą klas B1 ;
ca szych klasach muszą zostać przebadane 4 Instytut Techniki Budowlanej lub Centrum Deklaracji Własności Użytkowych na jęcie określonego typu przewodu lub nej grupy kabli i przewodów z uwagi
B2ca; Cca oraz Dca. Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożaro-
cję na ogień wyrobów oraz przywołu- 3 Transmitancja, termin występujący w normie przez Jednostkę Notyfikowaną z zasto- wej Państwowy Instytut Badawczy. kabel lub przewód jako wyrób budow- kabla w budynku może wynikać z ana- na palność, dymotwórczość i toksycz-
1 Do halogenków zaliczamy grupę minerałów [4]: T[%] = I/I0·100% – stosunek promieniowania 5 Zgodnie z Rozporządzeniem delegowanym nr
obejmujących chlorki, fluorki, bromki i jodki, ją zasady klasyfikacji wyrobów. Okre- (światła) i przepuszczonego przez substancję do sowaniem systemu oceny 1+. Wiąże się 2016/364 z dnia 1 lipca 2015 r. do Rozporządze- lany wyprodukowanych po tym termi- lizy ryzyka prowadzonej przez projek- ność. Ponieważ klasa reakcji na ogień
a więc sole kwasów fluorowodorowego, chlo- ślenie klasy reakcji na ogień opiera się promieniowania (światła) padającego I0. Często to ze stałym nadzorem produkcyjnym nia CPR, klasa Fca może zostać nadana kablom nie skutkuje brakiem możliwości wpro- tanta lub z innych dokumentów for- kabla lub przewodu jest ściśle powią-
rowodorowego (solnego), bromowodorowego zdefiniowana jako gęstość optyczna dymu, ba- lub przewodom, które podczas badań nie zosta-
i jodowodorowego. przede wszystkim na badaniu zgodnie dana zgodnie z wymaganiami normy [7]. w zakładzie produkcyjnym. System ły zakwalifikowane do klasy Eca wadzenia na rynek Unii Europejskiej malno-prawnych jak np. Rozporządze- zana z materiałami niemetalicznymi

Klasa reakcji na Klasa reakcji na

Rodzaj budynku ogień przewodów Rodzaj budynku ogień przewodów
i kabli i kabli
Budynki mieszkalne jednorodzinne, zagrodowe i rekreacji Budynki mieszkalne jednorodzinne, zagrodowe i rekreacji
Eca Eca
indywidualnej, do trzech kondygnacji naziemnych włącznie indywidualnej, do trzech kondygnacji naziemnych włącznie
Budynki mieszkalne i administracyjne, w gospodarstwach leśnych Budynki mieszkalne i administracyjne, w gospodarstwach leśnych
Eca Eca
do trzech kondygnacji naziemnych włącznie do trzech kondygnacji naziemnych włącznie
Budynki wolno stojące do dwóch kondygnacji naziemnych Budynki wolno stojące do dwóch kondygnacji naziemnych
włącznie, o kubaturze do 1500 m3 przeznaczone do celów turystyki Eca włącznie, o kubaturze do 1500 m3 przeznaczone do celów turystyki Eca
i wypoczynku i wypoczynku
włącznie, gospodarcze w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej Eca włącznie, gospodarcze w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej Eca
w gospodarstwach leśnych w gospodarstwach leśnych
włącznie, o kubaturze brutto do 1000 m3 przeznaczone do włącznie, o kubaturze brutto do 1000 m3 przeznaczone do
Eca Eca
wykonywania zawodu lub działalności usługowej i handlowej, wykonywania zawodu lub działalności usługowej i handlowej,
także z częścią mieszkalną także z częścią mieszkalną
Garaże wolno stojące o liczbie stanowisk postojowych większej niż 2 Eca Garaże wolno stojące o liczbie stanowisk postojowych większej niż 2 Eca
Budynki wolno stojące o kubaturze do 1500 m3 służące hodowli Budynki wolno stojące o kubaturze do 1500 m3 służące hodowli
Eca Eca
inwentarza inwentarza
Budynki wysokościowe WW6 Dca – s2, d1, a3 Budynki wysokościowe WW6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki wysokie W6 Dca – s2, d1, a3 Budynki wysokie W6 B2ca –s1b, d1, a1
Budynki kategorii ZLI6 Dca – s2, d1, a2 Budynki kategorii ZLI6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki o kategorii ZLII6 Dca – s2, d1, a2 Budynki o kategorii ZLII6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki o kategorii ZLIII6 Dca – s2, d1, a3 Budynki o kategorii ZLIII6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki o kategorii ZLIV6 Dca – s2, d1, a3 Budynki o kategorii ZLIV6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki o kategorii ZLV6 Dca – s2, d1, a3 Budynki o kategorii ZLV6 B2ca – s1b, d1, a1
Budynki o kategorii PM lub IN6 Eca Budynki o kategorii PM lub IN6 B2ca – s1b, d1, a1
Objaśnienia: 6 Określenia budynków WW, W, ZL (zagrożenia ludzi), PM (produkcyj- Objaśnienia: 6 Określenia budynków WW, W, ZL (zagrożenia ludzi), PM (produkcyj-
no-magazynowe) oraz IN (inwentarskie) zostały zdefiniowane w Rozpo- no-magazynowe) oraz IN (inwentarskie) zostały zdefiniowane w Rozpo-
rządzeniu [10] rządzeniu [10]
Tab. 7. Klasa
reakcji na ogień przewodów i kabli ogólnego przeznaczenia instalowa- Tab. 8 K lasa reakcji na ogień przewodów i kabli ogólnego przeznaczenia instalowa-
nych poza drogami ewakuacyjnymi w budynkach [3] nych na drogach ewakuacyjnych w budynkach [3]
użytymi do jego produkcji, należy się rym stawia się wymaganie odporności dynkach. Dobór kabli i innych przewo- jęcie wyższej kasy reakcji na ogień dla
spodziewać, że wymagania przypisane ogniowej, czy też nie. Norma nie obej- dów ze względu na ich reakcję na ogień przewodów lub kabli, jeżeli nie zosta-
budynkom będą określały, jakie mate- muje swym zakresem kabli i przewo- [3], przedstawiają tabela 7. oraz tabela 8. ła określona w SIWZ-ie, powinno wyni-
riały będą używane do produkcji kab- dów stosowanych w instalacjach bezpie- Dla kabli i przewodów o klasie reakcji na kać z analizy ryzyka prowadzonej przez
li i przewodów instalacyjnych. Rodzaj czeństwa niezależnie od tego, czy mają ogień Aca, B1ca, B2ca, Cca producent zobo- projektanta. Norma N SEP-E 007:2017-
materiału konstrukcyjnego ma wpływ odporność ogniową, czy nie. Dopóki nie wiązany jest do uzyskania certyfikatu 09 [3] nie jest normą do obowiązkowe-
zarówno na klasę reakcji na ogień jak zostaną one objęte klasyfikacją, obowią- stałości właściwości użytkowych. Kab- go stosowania. Przedstawione w niej
i na klasyfikacje dodatkowe. W tabe- zują w stosunku do nich dotychczaso- le i przewody wyprodukowane po 1 lip- wymagania należy przyjmować na za-
lach 3–6 zostały przedstawione wyma- we regulacje krajowe, czyli są dopusz- ca 2017 roku muszą być zgodne z normą sadach wiedzy technicznej. Wymaga-
gania podstawowe oraz dodatkowe, ja- czane do stosowania na podstawie ak- PN-EN 50575, a ich zastosowanie w bu- nia dotyczące klasy reakcji na ogień dla
kie muszą spełnić kable i przewody za- tualnych Aprobat Technicznych i Świa- dynku jest możliwe po uzyskaniu De- przewodów i kabli układanych wzdłuż
kwalifikowane do odpowiedniej klasy dectw Dopuszczenia wydanych przez klaracji Właściwości Użytkowych i ozna- dróg ewakuacyjnych w budynkach
reakcji na ogień. CNBOP-PIB. Rozporządzenie wprowa- kowaniu znakiem . Informacja za- WW, W, ZL, PM oraz IN zostały przyję-
Rozporządzenie CPR [1] nie doty- dza obowiązek wystawiania od 1 lipca mieszczona na etykiecie wyrobu musi te bez dogłębnej analizy uzasadniają-
czy kabli i przewodów z podtrzyma- 2017 roku Deklaracji Właściwości Użyt- być zgodna z załącznikiem ZZ normy cej ich stosowanie. Stan ten doprowa-
niem funkcji (FE180/PH90/E90), ponie- kowych przez producenta na podstawie PN-EN 50575 [2], którego wzór jest uza- dził do rozpoczęcia w 2018 roku prac 55
waż norma PN-EN 50575 [2] zharmoni- klasyfikacji przeprowadzanej przez La- leżniony od systemu oceny jakiemu zo- KT PKN mających na celu opracowanie
zowana z tym rozporządzeniem wyłą- boratorium Notyfikowane lub Notyfiko- stał poddany przewód lub kabel. normy państwowej określającej wyma-
cza je ze swojego zakresu. Do klasyfi- waną Jednostkę Certyfikującą. Powsta- gania dotyczące stasowania w budyn-
kowania kabli bezpieczeństwa pożaro- ły nowe etykiety produktowe. Wyma- wnioski kach przewodów i kabli o określonej
wego powstanie osobna norma. Norma gania w zakresie klas reakcji na ogień klasie reakcji na ogień w zależności od
PN-EN 50575 [2] ze swojego zakresu wy- dla przewodów i kabli przeznaczonych Rozporządzenie CPR [1], wymaga by spodziewanych zagrożeń pożarowych.
łącza kable i przewody stosowane w in- do stosowania w budynkach zgodnie najniższą klasą reakcji na ogień, prze-
stalacjach bezpieczeństwa niezależnie z normą N SEP-E-007:2017-09 Instala- wodu lub kabla, możliwą do stosowa-
od tego, czy pracują w obwodach, któ- cje elektryczne i teletechniczne w bu- nia w budynkach była klasa Eca. Przy-
prezentacja
HOCHIKI i NSC nowe systemy detekcji logii zasysania powietrza z chronio-

nej przestrzeni. System składa się
liwia obsługę ponad 2200 urządzeń
adresowalnych oraz pracę sieciową
pożaru w ofercie MIWI URMET

z laserowego detektora oraz systemu do 128 central w sieci ARCNET. Solu-
rur wraz z akcesoriami do próbkowa- tion F2 jest centralą dla mniejszych
nia powietrza. Ze względu na najwyż- projektów, do maksymalnie 254 czuj-
MIWI-URMET Sp. z o.o. szą skuteczność wykrywania dymu ników. Obie centrale współpracują
w bardzo wczesnej fazie jego wystą- z urządzeniami adresowalnymi firm
pienia system FIRElink jest dedyko- HOCHIKI oraz Apollo, a także posia-
Firma MIWI URMET Sp. z o.o. jest wyłącznym dystrybutorem w Polsce systemów sygnalizacji pożarowej firm wany do ochrony obszarów takich jak dają karty do obsługi linii konwen-
Hochiki oraz NSC. Hochiki Corporation to firma założona w 1918r. w Japonii. Jest jednym ze światowych li- np. serwerownie, pomieszczenia czy- cjonalnych oraz do sterowania ga-
derów w produkcji systemów sygnalizacji pożaru i oświetlenia awaryjnego. Podczas ponad 100 lat działalno- ste, magazyny i chłodnie. FIRElink szeniem.
ści firma wprowadziła na światowy rynek szereg innowacyjnych rozwiązań i nowoczesnych technologii, dzię- jest systemem, który daje ostrzeżenie Solution F1 – najważniejsze funkcje:
po wystąpieniu najmniejszego śladu Pełna obsługa protokołów Hochiki
ki czemu produkty Hochiki stały się wyznacznikiem wysokiej funkcjonalności oraz najwyższej niezawodności.
dymu. Wszystkie detektory FIRElink ESP i Apollo XP95/Discovery
posiadają certyfikat EN54-20:2006 Od 2 do 18 pętli w jednej standar- FIREbeam Extra czujnik liniowy

H ochiki obecnie jest niezależną,

międzynarodową spółką giełdo-
wą zatrudniającą ponad 1700 pracow-
czujniki dymu, temperatury oraz

multisensorowe,
multisensorowy czujnik z detekcją

Klasy A, B i C.
systemy bezprzewodowe

dowej obudowie
Nowoczesny dotykowy panel kon-
trolny
ników w pięciu zakładach produkcyj- Portfolio produktów HOCHIKI CO i COHb, który oferuje aż 24 try- FIREwave Wyświetlacz graficzny LCD 240
nych, posiadającą trzydzieści jeden jest bardzo szerokie i pokrywa nie- by pracy do wyboru w zależności x 64
biur sprzedaży i osiemnaście spółek mal całe spektrum urządzeń stosowa- od miejsca zastosowania, System Firewave firmy Hochiki Wbudowany zasilacz 24 V dc/4,2 A
zależnych. Globalny obrót firmy prze- nych w systemach sygnalizacji poża- czujniki temperatury z IP67,
przenosi bezprzewodowe instalacje lub 6,7 A
ACD-EN adresowalny czujnik z detek-
kracza 530 milionów USD rocznie. ru, oświetlenia awaryjnego oraz pro- ręczne ostrzegacze pożarowe do
cją CO sygnalizacji pożarowej na nowy po- 32-bitowy procesor o wysokiej wy-
Firma nieustająco inwestuje w in- fesjonalnej detekcji zalania. zastosowań wewnątrz oraz na ze- ziom niezawodności i elastyczności. dajności
nowacyjne technologie, aby wyzna- wnątrz budynków, urządzenia konwencjonalne Dzięki najnowszym technologiom ko- Pamięć flash 8 MB i pamięć RAM
czać rynkowe trendy i spełniać wy- urządzenia inteligentne czujniki liniowe dymu FIRE
(CDX) munikacji bezprzewodowej zapew- 8 MB
magania klientów. Regionalne cen- (protokół ESP) BEAMxtra o zasięgu do 160 m, niają niezawodne i opłacalne insta- 8 programowalnych przycisków
tra produkcyjne w Japonii, Euro- z automatyczną regulacją mecha- Oferta urządzeń HOCHIKI CDX lacje bezprzeowodwe, które w mini- funkcyjnych
pie i w Stanach Zjednoczonych za- Oferta adresowalnych inteligen- niczną i kontrolerem pozwalają- zawiera bardzo szeroki zakres pro- malnym stopniu wpływają na oto- 3 oddzielne wyjścia zasilania dla
pewniają najwyższą jakość oraz dba- tnych urządzeń ESP obejmuje różno- cym na obsługę czujnika z pozio- duktów mających zastosowanie do czenie. urządzenia transmisji alarmów
ją o zgodność oferowanych produk- rodne czujniki o wysokiej wydajno- mu gruntu, większości konwencjonalnych syste- Idealne do budynków historycz- i sygnalizatorów z możliwością
tów z wymaganiami lokalnych ryn- ści, szeroki wybór modułów wejść adresowalne sygnalizatory optycz-
mów sygnalizacji pożaru oraz dla sy- nych, odległych lokalizacji oraz rozbudowy
ków i obowiązującymi regulacjami i wyjść a także urządzenia pomoc- ne, akustyczne oraz akustyczno- stemów bezpieczeństwa (dzięki sze- miejsc, w których zainstalowanie 2 monitorowane linie konwencjo- Centrala NSC Solution F1
(między innymi VdS w Niemczech nicze, łatwe w uruchomieniu i kon- -optyczne, z regulowaną głośnoś- rokiemu zakresowi napięć od 9,5 do okablowania systemu przeciwpoża- nalne
oraz LPCB w Wielkiej Brytanii). Dzię- serwacji. Protokół ESP zapewnia wy- cią i 51 różnymi tonami sygnali- 30 Vdc). Oprócz wielu rodzajów czuj- rowego jest trudne, nadmiernie kosz- 16 programowalnych wyjść cyfro- Wbudowany zasilacz 24 V dc/2,5 A
Pamięć zdarzeń ostatnich 3000 ko-

ki temu produkty Hochiki są wyko- soką integralność w ramach całej zacji do wyboru przez użytkowni- ników dymu i temperatury, ta se- towne lub zabronione. wych lub 3,5 A munikatów
rzystywane w wielu prestiżowych gamy urządzeń i kompatybilnych ka, oraz z możliwością zastosowań ria urządzeń zawiera również czuj- Ofertę systemów sygnalizacji po- 8 monitorowanych (monitorowa- 2 programowalne przyciski funk-
Interfejs USB do konfiguracji

obiektach w ponad 80 krajach na ca- central. Wśród urządzeń ESP znaj- zewnętrznych IP65, niki płomienia oraz liniowe czujni- żaru uzupełnia linia produktów nie rozwarcia) wejść cyfrowych cyjne z komputera PC
łym świecie. dują się: adresowalne sygnalizatory aku-
ki dymu, ręczne ostrzegacze pożaro- oświetlenia awaryjnego FIREscape 4 programowalne wyjścia przekaź- 250 stref
Dostępny interfejs RS-485

styczne i optyczno-akustyczne we oraz sygnalizatory. oraz system detekcji zalania LEAKa- nikowe 2 oddzielne wyjścia zasilania dla
2 interfejsy RS-232

w gniazdach czujników, larm. Wejścia i wyjścia mogą być rozbu- urządzenia transmisji alarmów
duży wybór modułów wejść/
urządzenia iskrobezpieczne dowane za pomocą dostępnych i sygnalizatorów z możliwością
reklama
wyjść, w tym modułu do kontro- (CDX IS) kart rozszerzeń rozbudowy
li sygnalizatorów konwencjonal- Dostępne karty i moduły do stero- 8 programowalnych wyjść cyfro-

nych, z przekaźnikami 230 V, do Firma HOCHIKI oferuje również Do współpracy z urządzeniami wania systemami gaszenia wych
kontroli linii konwencjonalnych, duży wybór urządzeń w wykonaniu firmy HOCHIKI proponujemy cen- Pamięć zdarzeń ostatnich 10 000 3 programowalne wyjścia przekaź-

moduły są dostępne jako mikro iskrobezpiecznym. Znajdują się w niej trale NSC. komunikatów nikowe
moduły (do instalacji w innych czujniki dymu, temperatury, ręczne NSC jest niemieckim producen- Redundantny interfejs RS-485 4 wejścia cyfrowe

urządzeniach), w tradycyjnych ostrzegacze pożarowe, czujniki pło- tem zaawansowanych central syg- 3 x interfejsy RS-232 2 wyjścia zasilające ogólnego prze-

obudowach oraz w obudowach mienia oraz bariery iskrobezpieczne. nalizacji pożaru i sterowania gasze- Solution F2 – najważniejsze funkcje: znaczenia MIWI-URMET Sp. z o.o.
na szynę DIN, niem. W ofercie dostępne są dwie Pełna obsługa protokołów Hochiki Wejścia i wyjścia mogą być rozbu- 91-341 Łódź

ul. Pojezierska 90A
moduły dla urządzeń bezprzewo-
czujniki zasysające FIRElink serie central – Solution F1 oraz So- ESP i Apollo XP95/Discovery dowane za pomocą dostępnych
tel. 42 616 21 00
dowych FIREwave, lution F2. Od 1 do 2 pętli kart rozszerzeń miwi@miwiurmet.pl
bogata oferta urządzeń z certyfika-
FIRElink to system bardzo wczes- Solution F1 jest centralą przezna- Wyświetlacz graficzny LCD 240 Dostępne karty i moduły do stero-
www.miwiurmet.pl
FIRElink czujniki zasysające tami MARINE oraz SIL2. nej detekcji dymu oparty na techno- czoną do większych obiektów, umoż- x 64 wania systemami gaszenia

ochrona ppoż. systemów PV mosferyczne bezpośrednie i pośred-

nie. Mogą one doprowadzić do sprzę-
wtórzenie przy falowniku po stronie
dc, jeżeli odległość pomiędzy genera- a)
oraz neutralizacja zagrożeń pożarowych

żeń galwanicznych, magnetycznych torem PV i falownikiem jest większa
i elektrycznych. Jeżeli nawet przyj- niż 10 m (rys. 4.).
miemy optymistycznie, że prawdo-
stwarzanych przez generatory PV podobieństwo bezpośredniego wy-
ładowania w generator PV jest małe
niemiecki projekt
badawczy pt. „Ocena
podczas pożaru (w Polsce mamy średnio ok. 2–2,5 wy-
ładowań na 1 km2 rocznie), to trzeba
ryzyka pożaru systemów
fotowoltaicznych i rozwój
mieć na uwadze, że istnieje oddzia-
dr inż. Mariusz Sarniak – Politechnika Warszawska Filia w Płocku koncepcji bezpieczeństwa
ływanie pośrednie w promieniu na-
wet powyżej 1 km. Najczęściej popeł-
dla ograniczania ryzyka” b)
nianym błędem, który może mieć po- Aby ocenić ryzyko związane z po-
teoretyczne przesłanki Z diagramów przedstawionych na ry- ważne konsekwencje, jest nieuzasad- żarem w budynkach z zainstalowa-
potencjalnych zagrożeń sunku 1. wynika, że stosunkowo nie- a) błędy ludzkie 1% pożar 26% niona oszczędność kabli solarnych, nym systemem PV, w Niemczech re-
występujących liczne pożary przynoszą bardzo duże złośliwe
błędy techniczne 1%
burza 25% polegająca na tworzeniu pętli, będą- alizowano projekt badawczy o na-
w generatorach PV straty materialne w postaci uszko-
uszkodzenia 1%
grad 3% cych potencjalnym źródłem sprzężeń zwie „Ocena ryzyka pożaru syste-
G eneratory PV ze względu na kon-

wersję energii promieniowania
słonecznego muszą być wyekspono-
dzeń modułów PV. Prawdopodobień-
stwo samozapłonu modułu PV jest
niewielkie i najczęściej ulegają one
kradzieże 8%
bezpośrednie
wyładowanie
indukcyjnych (rys. 3.).
Instalacje PV narażone są na ryzy-
ko uszkodzeń powstałych na skutek
mów fotowoltaicznych i rozwój kon-
cepcji bezpieczeństwa dla ogranicza-
nia ryzyka”. Projekt ten koncentro-
pozostałe 9% piorunowe,
wane na bezpośrednie oddziaływa- zniszczeniu podczas pożaru, spowo- opady śniegu 12%
przepięcia 14% wyładowań atmosferycznych. Jest to wał się na analizie zagrożeń i sła-
obszar możliwości wystąpienia
nie promieni słonecznych i innych dowanego innymi przyczynami. także związane z niską wytrzyma- bych punktów w poszczególnych ele- sprzężeń indukcyjnych
czynników atmosferycznych, z któ- Zdecydowanie największym „wro- łością udarową systemów PV oraz mentach systemów PV i ocenie moż-
rych najbardziej niebezpieczne są bu- giem” dla funkcjonowania genera- b) gryzonie 3% ich rozmiarem, dlatego aby ochro- liwości zapobiegania powstania po-
błędy techniczne 6% Rys. 3. Sposoby prowadzenia przewodów w celu uniknięcia sprzężeń indukcyj-
rze z wyładowaniami piorunowymi. torów PV jest zjawisko łuku elek- złośliwe
uszkodzenia 3%
nić te instalacje przed skutkami wy- żarów. Na podstawie analiz zaleca nych: a) niepoprawny, b) poprawny [3]
burza 9%
trycznego prądu stałego dc, który błędy ludzkie 3% ładowań atmosferycznych, należy je się w nim środki i procedury, które
opady śniegu 14%
streszczenie jest zdecydowanie trudniejszy do kradzieże 2% zabezpieczać wykorzystując urządze- zabezpieczają system PV przed poża- jednak zainstalowany system kolek- port wyraźnie twierdzi, że system
Powszechna jest opinia, że gaszenie in- ugaszenia od łuku prądu przemien- pozostałe 32% pożary 2% nia ochrony odgromowej LPS (ang. rem. Wybrane doniesienia mediów torów cieczowych, a nie fotowolta- PV nie był bezpośrednią przyczy-
stalacji fotowoltaicznych (PV) jest szcze- nego AC, mającego naturalne przej- Lightning Protection System) i prze- poddano szczegółowemu dochodze- iczny (rys. 5.). ną pożaru budynku. Twierdzenie,
gólnie utrudnione. W artykule podjęto ście prądu przez wartość zerową. Łuk bezpośrednie
ciwprzepięciowej SPD (ang. Surge niu, podczas którego porównywano W związku z twierdzeniem, że że systemy PV są szczególnie nie-
próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie: wyładowanie
czy instalacje te wymagają specjalnych elektryczny jest jedną z form wyła- piorunowe,
przepięcia 26%
Protection Devices). Metody projek- doniesienia medialne z oficjalnymi strażacy nie gaszą budynków z PV, bezpieczne, ponieważ nie można
procedur gaszenia i jak zapobiegać tego dowania elektrycznego w środowi- towania zabezpieczeń instalacji PV raportami samych strażaków, z ra- jest często cytowany przypadek po- ich wyłączyć, jest tylko częściowo
typu incydentom. Kilka lat temu, niemie-
ckie i czeskie media szerzyły pogląd, że sku zjonizowanej plazmy. Łuk elek- typu LPS i SPD, zostały wyczerpują- portami firm ubezpieczeniowych żaru budynku z systemem fotowol- prawdziwe. Systemy PV obecnie nie
strażacy nie gaszą elektrowni PV, ponie- tryczny jest złożonym zjawiskiem fi- Rys. 1. Przyczyny uszkodzeń modułów PV (dane z roku 2010): a) porównanie war- co opisane w książce [1], syntetycz- i ich likwidatorów. Okazało się, że taicznym w Schwerinsdorf w lu- są zaprojektowane tak, aby w razie
waż są one dla nich szczególnie niebez- zycznym, na które składają się zasad- tości wypłaconych odszkodowań, b) częstotliwość występowania uszko- nie we wcześniejszej publikacji au- informacje przedstawione w me- tym 2010 r. W oficjalnym raporcie konieczności osiągnąć taki stan, by
pieczne, gdyż nie można ich wyłączyć. dzeń [1]
Inne media podawały, że strażacy nie ga- niczo trzy rodzaje procesów: termo- tora [4], a także kompleksowo w ar- diach były na ogół błędne. Na przy- dowódcy strażaków stwierdzono w przewodach nie było żadnego na-
szą budynków z generatorami PV, a jedy- dynamiczne, elektryczne i jonizacyj- zasady gaszenia łuku w łącznikach ciowo podobna do źródła prądowe- tykule [5]. kład, przy gaszeniu budynku w miej- jednak, że strażacy opuścili budy- pięcia, ale nieprawdziwe jest twier-
nie chronią budynki sąsiednie przed roz-
przestrzenianiem się ognia. Przedstawio-
ne. Wszystkie te zjawiska są ze sobą elektrycznych. go, a częściowo do źródła napięcio- W skrócie można stwierdzić, że scowości Rösrath doszło do poraże- nek, ponieważ groziło jego zawale- dzenie, że w związku z tym syste-
no też sposoby zapobiegania destrukcyj- ściśle powiązane. Umożliwiają one Klasyczne źródło prądu stałego dc wego (rys. 2.) [2]. Jeżeli nałożymy na dobór kąta ochronnego lub promie- nia strażaka prądem, budynek miał nie (był to budynek drewniany). Ra- my PV są szczególnie niebezpieczne.
nym oddziaływaniom generatora PV pod- jednak w znacznej mierze wyjaśnić ma charakterystykę prostoliniową. te dwie zależności charakterystykę nia toczącej się kuli w ochronie od-
czas rozprzestrzeniania się pożaru.
Charakterystyka modułu PV jest częś- łuku elektrycznego, to wyraźnie wi- gromowej (bo takie dwie metody do-
dać, że w przypadku modułu PV trud- boru najczęściej stosujemy) przyjmu- d>s d<s
Rys. M. Sarniak
u, w [V]
no jest uniknąć sytuacji, aby punkt jemy na podstawie założonej klasy LPS LPS
charakterystyka łuku
pracy modułu znalazł się poza obsza- LPS (najczęściej III). Istotne znacze- PV PV PV
charakterystyka modułu PV
rem zagrożonym wystąpieniem łuku nie ma również fakt zachowania mi- SPD SPD SPD SPD
SPD SPD
Uoc typ 2 typ 2
MPP elektrycznego. Z tego powodu wszyst- nimalnych odstępów izolacyjnych typ 2 typ 2 typ 1 typ 1
łącznik PV - MC4 obszar kie łączniki i zabezpieczenia stoso- „s” i tego, jak zabezpieczamy insta- LSW LSW LSW
zagrożenia
łukiem
wane w instalacjach PV po stronie dc lację PV, gdy ich zachowanie jest nie-
muszą być specjalnie zaprojektowa- możliwe lub brak jest LPS-u. Dobór
SPD SPD SPD
charakterystyka ne. Ich niewłaściwy dobór może być ochrony przeciwprzepięciowej SPD typ 1 typ 1 typ 2
typowego źródła
(istotny komunikat na obudowie)
prądu DC źródłem wystąpienia łuku elektrycz- uzależniony jest od powyższych pa- GSW
RG
AC
GSW
RG
AC
GSW
RG
AC
nego, który z kolei może wywołać po- rametrów ochrony odgromowej LPS 230/400 V 230/400 V 230/400 V
0 ISC i, w [A] żar instalacji. (najczęściej typ I i/lub II). Kolejnym
Drugim potencjalnym „wrogiem” istotnym aspektem doboru ochrony
Rys. 2. Nałożenie charakterystyki I–V modułu PV, typowego źródła prądu stałego i łuku elektrycznego generatorów PV są wyładowania at- przeciwprzepięciowej SPD jest jej po- Rys. 4. T rzy przypadki współzależności ochrony LPS i SPD w typowym budynku mieszkalnym [5]

no równolegle, dlatego napięcie wy- Na podstawie wyników pomia- najnowsze rozwiązania I–V modułów PV (rys. 7.) praktycznie
Standard SolarEdge
nosiło około 30 V, maksymalne na- rów uzyskanych podczas ekspery- sprzyjające nie istnieje problem ujemnego współ- 247 W 250 W 242 W 247 W 250 W 242 W
pięcie wyłączonego systemu wyno- mentalnego pożaru Generalna Dy- czynnika temperaturowego dla napię-
Impp
Impp
Impp
Impp
Impp
Impp
siło mniej niż 50 V. Z punktu widze- rekcja Straży Pożarnej i Ratownictwa
bezpieczeństwu ppoż. cia otwartego (ozn. VOC).
generatorów PV
Vmpp Vmpp Vmpp Vmpp Vmpp Vmpp
nia bezpieczeństwa przeciwpożaro- Republiki Czeskiej w grudniu 2012 W zakresie bezpieczeństwa ppoż.
wego lepiej jest, żeby napięcie syste- wydała metodyczny arkusz z opisem W książce autora [7] zaprezentowa- instalacji PV bardzo przydatna jest
mu PV było jak najniższe, dlatego taktycznych działań w przypadku po- no kilka dostępnych rozwiązań, któ- ich diagnostyka przy użyciu kamer
też zaleca się łączenie mniejszej licz- żaru elektrowni PV. Elektrownie PV re zwiększają bezpieczeństwo ppoż. termowizyjnych. Z przeprowadzo-
by modułów w jeden szereg (string), można gasić wodą w ten sam spo- generatorów PV: nych badań w tym zakresie wynika,
3 x 242 = 726 W 247 + 250 + 242 = 739 W
co nie zawsze jest zgodne z ogólny- sób, jak inne urządzenia elektrycz- rozłączniki DC ppoż. (np. firmy że najwięcej informacji o stanie insta-
mi wytycznymi przy projektowaniu ne pod napięciem 400 V (w Niem- Noark), lacji dostarczają termogramy wyko- Rys. 6. Idea stosowania technologii SolarEdge w budowie generatorów PV [8]
Rys. 5. U
jęcie z telewizyjnych wiadomości o pożarze w Rösrath [6]
instalacji PV. czech robi się to przy napięciu na- boczniki pożarowe i kompleksowe nane od strony wewnętrznej modu-
Przed wywołaniem pożaru prze- wet do 1000 V), ale dla większości ty- systemy ppoż. (np. firmy Mersen), łu, gdyż nie ma wtedy odbić od szy-
ISC
Istnieją przepisy dotyczące sprzętu czenie poszczególnych elementów prowadzono szereg pomiarów ma- pów modułów PV jest to maksymal- przekaźniki kontroli izolacji i spo- by i jednocześnie widać stan połączeń Imp
przeciwpożarowego pod napięciem i kabli. W każdym przypadku infor- jących wykazać potencjalne niebez- na ich liczba przy połączeniu szerego- soby wykrywania zwarć doziem- w puszkach przyłączeniowych i złą-
do 1000 V (DIN VDE 0132 Brand- macje te powinny być dostępne dla pieczeństwo instalacji elektrycznej wym (ostatnio jednak coraz częściej nych. czach MC4 (jak na rysunku 2.).
bekämpfung im Bereich elektris- dowódcy akcji gaśniczej. Przy mon- podczas gaszenia pożaru. Zaskakują- to 1000 V). Podstawową zasadą jest Na rysunku 6. przedstawiono Optimizer
cher Anlagen – Gaszenie urządzeń tażu nowych systemów PV zaleca się ce było odkrycie, że przewody znaj- to, by przeprowadzać gaszenie w ten zasadę funkcjonowania systemu podsumowanie PCB
elektrycznych). prowadzić kable PV na zewnątrz bu- dujące się w małej odległości od sie- sposób, jakby chodziło o urządzenie SolarEdge, który polega na zastoso-
Ryzyko porażenia prądem istnieje dynku zgodnie z normami i zainsta- bie i zatopione w płytkim zbiorniku pod napięciem, bo nawet po odłącze- waniu optymizerów dla każdego mo- Ryzyko związane z pożarem sy- Gateway
przy każdym gaszeniu wewnątrz bu- lować zdalnie sterowany wyłącznik z wodą, mogą spowodować w pewnej niu od falownika przez system PV dułu PV, wchodzącego w skład budo- stemów PV jest zdecydowanie Modules
dynku, kiedy tworzy się gęsty dym. główny lub umożliwić zdalne wy- odległości napięcie krokowe (różnica może płynąć energia elektryczna. wy generatora PV. Rozwiązanie ta- mniejsze, niż mogłoby się wydawać Cloud Data Center
Na przykład, przewody ze spaloną łączanie poszczególnych modułów potencjałów dwóch punktów na odle- Zawsze jednak trzeba w pierwszej kie oprócz szacowanego na poziomie na podstawie sprawozdań w me-
izolacją są w takiej sytuacji „nie- lub stringów. głość jednego kroku, czyli ok. 0,8 m) kolejności odłączyć moduły od ze- 25% zwiększenia wydajności energe- diach (w Niemczech, a nawet wię-
Power Conditioner Management Web Applications
widzialne”, właśnie to był przypa- przekraczające 100 V. Po przerywa- wnętrznej sieci elektroenergetycz- tycznej systemu PV, umożliwia peł- cej w Czechach). Zagrożenie poraże- Unit
dek pożaru w miejscowości Rösrath eksperymentalny pożar niu obwodu instalacji PV pod napię- nej (EE). Konieczne jest umieszcze- ną kontrolę systemu na poziomie po- nia prądem elektrycznym jest takie
Rys. 7. R
ozwiązanie firmy Trina Solar stosowane w budowie generatorów PV [9]
(rys. 5.), było to jednak normalne instalacji PV w Czechach ciem (U0C ≈ 480 V) stwierdzono, że na- nie w dostępnym miejscu schema- jedynczego modułu PV. Jest to uni- same, jak podczas gaszenia innych
okablowanie domu, a nie przewody wet w czasie zachmurzenia powstaje tu podłączenia instalacji PV do sieci katowe rozwiązanie, które zapobie- urządzeń elektrycznych pod napię-
z systemu PV. W 2012 roku w Czechach przepro- łuk elektryczny nawet do 2 A. W obu EE ze szczególnym oznaczeniem wy- ga problemowi niedopasowania mo- ciem. Szczególnym problemem jest stanowi szczególnie dużego zagroże- pionowe LPS-u nie obniżały wydajno-
Podczas gaszenia muszą być prze- wadzono dwa próbne pożary mikro- eksperymentalnych pożarach mierzo- łącznika stałoprądowej części insta- dułów PV lub częściowego ich zacie- tylko to, że większość istniejących nia pożarowego pod warunkiem, że: ści energetycznej modułów PV, nale-
strzegane następujące zasady (wg DIN instalacji PV [6], w celu sprawdzenia no charakterystyki I–V instalacji PV, lacji PV. Strażacy podczas akcji gaś- nienia. systemów PV nie można doprowa- został prawidłowo zaprojektowa- ży zachować minimalne odstępy od
VDE 0132) [6]: ich specyfiki i możliwości zastosowa- a także temperaturę modułów. Oka- niczej muszą przeciwdziałać rozprze- Inną równie innowacyjną propo- dzić do stanu bez napięcia w obrę- ny i wykonany, instalacji PV: dla zwodów pionowych
odległości 1 m między strażakiem nia standardowych procedur w pra- zało się, że generują one energię elek- strzenianiu się ognia poprzez chło- zycję stanowi system TrinaSmart bie generatora PV. W przypadku po- ma odpowiedniej jakości złącza, o średnicy 10 mm – minimalny od-
i urządzeń elektrycznych pod na- cy straży pożarnej. Pierwsza instala- tryczną nawet w temperaturze powy- dzenie elementów nośnych dachu od (rys. 7.), który umożliwia bezprze- żaru urządzenia elektrycznego pod moduły PV i aparaturę zabezpie- stęp to 1,08 m, a dla zwodu o średni-
pięciem, cja umieszczona była na metalowym żej 100°C do momentu, aż ogień nie dołu, a strumień wody skierowany wodowe sterowanie instalacją PV na napięciem zostały opracowane stan- czającą (LPS i SPD), cy 16 mm – 1,73 m [1].
odległości 1 m w czasie gaszenia pokryciu dawnej sali gimnastycznej spowoduje dużych uszkodzeń. Napię- na ogień musi być rozdrobniony. Nie poziomie pojedynczego modułu. Ce- dardowe procedury. Różnica mię- został wyposażony w nowoczesne
rozproszonym strumieniem z prą- i składała się z 12 monokrystalicz- cie natomiast może wystąpić nawet wolno usuwać płonących modułów chą szczególną tej propozycji jest to, dzy Czechami i Niemcami jest tylko rozwiązania monitoringu z funk-
downicy (zgodnie z DIN 14365), nych modułów PV, każdy o mocy no- na tych modułach, które uległy po- PV. Ze względu na ryzyko porażenia że optymizery te można instalować w górnej granicy napięcia. Podczas cjami alertów ppoż.,
odległości 5 m w czasie gaszenia minalnej 155 Wp i łącznej wydajności ważnemu zniszczeniu. Podczas eks- prądem elektrycznym, strażacy mu- bezpośrednio w puszkach przyłącze- gdy w Niemczech, można standardo- system PV jest w pełni zidentyfiko-
pełnym strumieniem z prądowni- systemu 1,8 kWp, czyli takiej, jaka za- perymentu pogoda nie była najlep- szą unikać kontaktu z przewodzący- niowych modułów PV (ang. Junction wo gasić wodą urządzenia elektrycz- wany (schemat instalacji umiesz- abstract
cy (zgodnie z DIN 14365), spokaja potrzeby energetyczne typo- sza z punktu widzenia funkcjono- mi częściami dachu i modułów PV, Box). Najważniejsze jest to, że optymi- ne pod napięciem do 1000 V, w Cze- czony w widocznym miejscu),
przy innych prądownicach utrzy- wego domu jednorodzinnego. W op- wania systemu PV, średnia moc pro- nie stawać na modułach, nie dotykać zery Trina obniżają i ustalają napięcie chach jest to tylko do 400 V. Obec- ma możliwość łatwego odłączenia Fire protection of PV systems and neu-
tralization of fire hazards posed by the
mywać odległość podaną przez tymalnym punkcie pracy napięcie mieniowania padającego na moduły metalowych elementów konstrukcji pojedynczego modułu PV, co redukuje nie istnieją już rozwiązania tech- od zewnętrznej sieci elektroener- PV generator during the fire
producenta. (Vmax) takiej instalacji wynosi 360 V, była około 200 W⋅m–2. Na podstawie dachu, jeżeli są połączone z syste- wpływ niekorzystnych oddziaływań niczne, które umożliwiają osiągnię- getycznej (EE), Widespread opinion is that the extinction
of photovoltaic (PV) is particularly diffi-
Aby zmniejszyć ryzyko pożaru, chociaż podczas słonecznych mroź- mierzonych charakterystyk I–V moż- mem PV. Moduły PV są mało palne termicznych i umożliwia wydłużenie cie stanu obwodu generatora PV bez są przeprowadzane regularne prze- cult. This paper attempts to answer the
przygotowano projekt dyrektywy nych dni może wzrosnąć nawet do na jednak wywnioskować zachowa- i nie przyczyniają się do zwiększania stringów modułów PV o ok. 30% dzię- napięcia (np. SolarEdge i Trina So- glądy całej instalacji PV (min. raz question of whether these installations re-
quire special procedures for fire protec-
VDE-AR-E 2100-712, który obejmu- ok. 500 V. Drugi system PV składał nie systemu w różnych warunkach natężenia ognia, dlatego ich gaszenie ki obniżeniu napięcia. lar). Statystycznie rzecz ujmując zana pół roku). tion and how to prevent this type of inci-
je działania organizacyjne, budow- się z dwóch modułów, także mono- oświetleniowych. Nagrano również jest potrzebne wyłącznie w wyjątko- Oprogramowanie dołączane do grożenie ppoż. będzie wzrastać wraz Na zakończenie zwracam uwagę na dent. A few years ago, German and Czech
media spread the idea that firemen do not
lane i techniczne w celu zmniejsze- krystalicznych, które zostały umiesz- zapis wideoeksperymentu, wykona- wych przypadkach. Jednak należy pa- technologii TrinaSmart umożliwia ze zwiększaniem się liczby urucha- pewien paradoks: projektując elemen- put out the PV plants, they are for them
nia ryzyka porażenia prądem podczas czone na pokryciu z dachówki cera- no termowizyjne zdjęcia z przebiegu miętać na istniejące ryzyko upadku monitoring funkcjonowania instala- mianych w Polsce systemów PV, co ty ochrony odgromowej, np. w posta- particularly dangerous, because you can
not turn them off. Other media stated that
gaszenia systemów PV. W przypad- micznej, dodatkowo położonej na da- całego pożaru i kolejnych faz inter- konstrukcji nośnej dachu lub spada- cji PV w postaci statystyk generowa- wynika z przyjętych zobowiązań ci zwodów pionowych, należy mieć the firemen do not put out buildings with
ku istniejących systemów, jest wyraź- chu zamiast blachy. Wydajność tej in- wencji strażaków. Uzyskane informa- jących modułów lub całych paneli PV, nej energii oraz specjalnych alertów, w tym zakresie (15 % energii z OZE na uwadze, że zasłanianie modu- PV generators, but only to protect neigh-
boring buildings against the spread of fire.
ne zalecenie, aby umieścić podsta- stalacji wynosiła 310 Wp, czyli tyle, cje były wykorzystane do przygotowa- w tym przypadku konieczne jest na- które sygnalizują możliwe potencjal- do 2020 r.). łów PV nawet przez pręty o niewiel- Also presented ways to prevent destruc-
wowe informacje na temat systemu ile potrzebujemy np. w małym do- nia metodycznego arkusza z instruk- tychmiastowe opuszczenie zagrożo- ne zagrożenia, w tym ppoż. Jak wy- Reasumując powyższe rozważanie kich średnicach destrukcyjnie wpły- tive impacts of the PV generator in the
PV – schemat połączeń, rozmiesz- mku letniskowym. Moduły połączo- cją likwidacji pożaru elektrowni PV. nego miejsca pożaru. nika z modyfikacji charakterystyki można stwierdzić, że generator PV nie wa na generację energii. Aby zwody spread of fire.

Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu dzie znamionowym. Biorąc pod uwa-

gę wszystkie powyższe czynniki nie dzeniem Ministra Spraw We- ciwpożarowego. Warunkiem
ny przeciwpożarowej. W kolejnych
punktach „Stanowiska” stwierdza
– metodyka konstruowania (część 1.)

jest możliwe zaproponowanie jed- wnętrznych i Administracji dopuszczenia ich do użytkowa- się, że dla obiektu wykonanego zgod-
nego prawidłowego i uniwersalne- z dnia 7 czerwca 2010 r. w spra- nia jest przeprowadzenie odpo- nie z projektem budowlanym oraz
go rozwiązania dla wszystkich obiek- wie ochrony przeciwpożaro- wiednich dla danego urządze- uzgodnionego z rzeczoznawcą do
mgr inż. Julian Wiatr, mgr inż. Piotr Wasiucionek, mgr inż. Marcin Orzechowski tów budowlanych. Każdy z obiektów wej budynków, innych obiek- nia prób i badań, potwierdza- spraw zabezpieczeń ppoż. i jedno-
budowlanych posiada swoje cechy tów budowlanych i terenów [5]. jących prawidłowość ich dzia- cześnie niezgodnie z przepisami do-
indywidualne, które wynikają z po- W rozporządzeniu wymienio- łania. Tym samym wyłącznik tyczącymi ochrony przeciwpożaro-
Od wielu lat obserwujemy ożywioną dyskusję dotyczącą rozwiązań technicznych przeciwpożarowych trzeb jego użytkowników. Narzuca- ne są urządzenia przeciwpoża- przeciwpożarowy prądu pod- wej będzie wydany nakaz dostosowa-
wyłączników prądu, w której to dyskusji ścierają się różne poglądy środowiska zawodowego pożarników nie ścisłych rozwiązań technicznych rowe, na które należy opraco- lega uzgodnieniu z rzeczo- nia go do wymagań przepisów/zale-
oraz środowiska zawodowego elektryków. Wiele zamieszania w tym zakresie wprowadziło Rozporządzenie w budynkach może spowodować wać projekt i uzgodnić z rzeczo- znawcą ds. zabezpieczeń ppoż. ceń przedstawicieli Państwowej Stra-
wzrost kosztów budowy, ich utrzy- znawcą do spraw przeciwpoża- ży Pożarnej lub może nie uzyskać po-
Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku, w sprawie sposobu deklarowania
mani, a w końcu wprowadzić ogra- rowych pod względem zgodno- Funkcja Rzeczoznawcy do spraw zwolenia na użytkowanie.
właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym. Mimo niczenia/utrudnienia w ich użytko- ści z wymaganiami przepisów zabezpieczeń ppoż. została przywo- Komentarz: Zgodnie z powyższy-
upływu dwóch i pół roku nie opracowano żadnych wytycznych dotyczących metodyki projektowania PWP, waniu. Dlatego należy mieć nadzie- dotyczących ochrony przeciw- łana w Rozporządzeniu Ministra mi zapisami można wykonać obiekt
przedłużono jedynie termin obowiązku znakowania znakiem budowlanym zestawu tworzącego PWP na ję, że twórcy procedury certyfikowa- pożarowej. Zgodnie z ww. roz- Spraw Wewnętrznych i Administra- budowlany zgodnie z wydanym po-
dzień 1 stycznia 2020 roku. nia PWP wezmą powyższe czynniki porządzeniem, w § 2.1 prze- cji [4], a wcześniej w Ustawie o ochro- zwoleniem na budowę, oraz projek-
pod uwagę. ciwpożarowy wyłącznik prądu nie przeciwpożarowej [2]. Nie wystę- tem uzgodnionym przez rzeczo-
Zgodnie z art. 6b Ustawy o ochro- (PWP) został zakwalifikowany puje w Ustawie prawo budowlane znawcę do spraw zabezpieczeń ppoż.
F unkcja, jaką pełni przeciwpoża-

rowy wyłącznik prądu (PWP)
w obiektach budowlanych, została
nik do „Rozporządzenia Ministra In-
frastruktury i budownictwa z dnia
17 listopada 2016 roku, w sprawie
nie przeciwpożarowej z rzeczoznaw-
cą do spraw przeciwpożarowych na-
leży uzgodnić:
jako urządzenie przeciwpożaro-
we. Zgodnie z wymaganiami §3
ust. 1 rozporządzenia urządze-
[1], przez co rzeczoznawca do spraw
zabezpieczeń ppoż. pomimo jego
ważnej roli w procesie projektowa-
i nie otrzymać zgody na jego użyt-
kowanie.
Powyższe zapisy powodują dal-
wewnętrzna linia
określona w Rozporządzeniu Mini- sposobu deklarowania właściwo- zasilająca 1 (WLZ1) nia przeciwpożarowe w obiek- nia nie jest bezpośrednim uczestni- sze poszerzenie zakresu kompeten-
stra Infrastruktury z dnia 12 kwiet- ści użytkowych wyrobów budowla- 1. Projekt budowlany obiektu bu- cie powinny być wykonane kiem procesu budowlanego. Należy cji funkcjonariuszy PSP i tym samym
rozdzielnica
nia 2002 roku „w sprawie warunków nych oraz sposobu znakowania ich zabezpieczenie
mieszkaniowa dowlanego istotnego ze wzglę- zgodnie z projektem uzgod- o tym pamiętać, gdyż to na projek- umniejszają rolę rzeczoznawców ds.
technicznych, jakim powinny odpo- znakiem budowlanym”[12], okre- przedlicznikowe instalacja odbiorcza du na konieczność zapewnie- nionym przez rzeczoznawcę tancie spoczywa cała odpowiedzial- zabezpieczeń ppoż., których funkcjo-
wiadać budynki i ich usytuowanie” śla, że PWP to zestaw składający się szafka licznikowa
obwody
nia ochrony życia, zdrowia mie- do spraw zabezpieczeń prze- ność za przyjęte rozwiązania projek- nowanie zostało prawnie usankcjo-
[tekst jednolity: DzU z 2019 r., poz. z urządzenia uruchamiającego, urzą- nia lub środowiska przed poża- ciwpożarowych. Projekt powi- towe. W praktyce uzgodnienie pro- nowane, a ich powołanie następuje
1065] [3]. Zapisy tego dokumentu dzenia sygnalizującego i urządzenia rem, klęską żywiołową lub in- nien zawierać: układ sterowa- jektu z rzeczoznawcą ds. zabezpie- w wyniku decyzji Komendanta Głów-
wymagają stosowania przeciwpoża- wykonawczego. Wymagania dotyczą- WLZ 2 nym miejscowym zagrożeniem. nia wyłącznikiem/ wyłącznika- czeń ppoż. nie chroni osób biorących nego PSP.
rowego wyłącznika prądu w każdej ce krajowej deklaracji właściwości obwody urządzeń ppoż.
Projekt budowlany daje wytycz- mi z uwzględnieniem układu udział w procesie budowlanym przed Nie ma żadnego znaczenia, że po
strefie pożarowej budynku, której użytkowych dla PWP miały obowią- WLZ 3 ne do opracowania ochrony zasilania budynku: np. zasila- odpowiedzialnością z tytułu błędów uzgodnieniu projektu budowlane-
kubatura przekracza 1000 m3 lub zywać od 1 lipca 2018 roku. Sprawa rozdzielnica główna budynku
przeciwpożarowej obiektu. In- nie podstawowe i rezerwowe, w przyjętych rozwiązaniach. Wśród go Rzeczoznawca w ciągu 14 dni zo-
w budynku zawierającym strefy za- okazała się bardziej skomplikowa- formacje na ten temat zawar- zasilanie dwustronne, zainsta- projektantów i wykonawców panu- bowiązany jest do poinformowania
grożone wybuchem bez określania na niż zakładali twórcy pomysłu. złącze te są w § 3 Rozporządzenia Mi- lowane UPS, układ sterowania je powszechne błędne przekonanie Komendy Wojewódzkiej PSP właści-
dolnej granicy kubatury. Zgodnie W dniu 12 czerwca 2018 roku Mini- nistra Spraw Wewnętrznych cewkami wyłącznika – prze- o zwolnieniu ich z odpowiedzialno- wej dla miejsca lokalizacji inwestycji.
sieć rozdzielcza nn
z wymaganiami urządzenie to ster Inwestycji i Rozwoju wprowa- i Administracji z dnia 2 grud- łącznik wyboru faz, układ syg- ści po uzyskaniu uzgodnienia wyda- Nie należy spodziewać się reakcji ze
(w praktyce aparat elektryczny) po- dził rozporządzenie zmieniające datę Rys. 1. Przykład zasilania budynku zgodny z normą [10] nia 2015 r. w sprawie uzgadnia- nalizacji stanu położenia wy- nego przez rzeczoznawcę ds. zabez- strony PSP do chwili zgłoszenia obiek-
winno odcinać dopływ energii elek- wyznaczoną na dzień 1 lipca 2018 nia projektu budowlanego pod łącznika (zamknięty, otwar- pieczeń ppoż. Jako dowód błędnego tu do odbioru. Zgłoszenie uzgodnie-
trycznej do wszystkich odbiorników roku na dzień 1 lipca 2019 roku. Po- Dla budynków o kubaturze powy- dany przez jednostkę certyfikującą. względem ochrony przeciwpo- ty), dobór wyłączników pod rozumowania należy przywołać Sta- nia projektu jest spełnieniem wymo-
z wyjątkiem obwodów zasilających mimo upływu czasu i prowadzonych żej 1000 m3 i niewielkiej mocy zapo- Projektując PWP należy uwzględnić żarowej [4]. W projekcie tym względem (obciążalność dłu- nowisko Wspólne Głównego Inspek- gu formalnego i nie pociąga za sobą
instalacje i urządzenia, których prac w tym zakresie, sprawa utknęła trzebowanej, np. budynki inwentar- szereg czynników w tym m.in.: wa- powinny znaleźć się informa- gotrwała, wytrzymałość zwar- tora Nadzoru Budowlanego i Komen- weryfikacji uzgodnionego projektu
funkcjonowanie jest niezbędne pod- w miejscu, za sprawą kolejnego prze- skie w gospodarstwach rolnych, czy runki lokalne, funkcjonalność ukła- cje ogólne odnośnie rozmiesz- ciowa), dobór i sposób ułoże- danta Głównego Państwowej Straży przez pion prewencji PSP.
czas pożaru. W §183 ust. 3 ww. roz- sunięcia terminu określonego przez nieduże warsztaty, magazyny, w któ- du, możliwości lokalizacyjne, prąd czenia przycisków wyłącznika nia przewodów obwodów zasi- Pożarnej z dnia 11 grudnia 2014 roku, W przypadku stwierdzenia pod-
porządzenia określono miejsce in- Ministra Inwestycji i Rozwoju w roz- rych brak jest osób o odpowiednich znamionowy aparatu, jego gabaryt (wyłączników) przeciwpoża- lających i sterujących. Na bez- w sprawie stosowania art. 56 Ustawy czas procedur odbiorczych niezgod-
stalowania przeciwpożarowego wy- porządzeniu z dnia 25 czerwca 2019 kwalifikacjach do sprawdzenia pro- oraz warunki zwarciowe występu- rowego prądu oraz miejsce za- pieczeństwo przeciwpożarowe prawo budowlane w przypadku wy- ności wykonania obiektu z obowią-
łącznika prądu: „Przeciwpożarowy roku, na dzień 1 stycznia 2021 roku ponowanego w rozporządzeniu ze- jące w miejscu jego instalacji, gdyż budowania samego wyłączni- osób biorących udział w akcji konania obiektu budowlanego nie- zującymi przepisami dotyczącymi
wyłącznik prądu powinien być [23; 24]. stawu wyłącznika przeciwpożaro- to one decydują o doborze aparatu ka przeciwpożarowego: na ze- ratunkowej większy wpływ zgodnie z wymaganiami ochrony ochrony przeciwpożarowej, PSP kie-
umieszczony w pobliżu głównego Z punktu widzenia Prawa budow- wego lepszym rozwiązaniem jest za- wykonawczego i jego parametrach wnątrz budynku czy w środ- ma prawidłowo zaprojektowa- przeciwpożarowej. ruje uwagi i oczekuje naprawienia
wejścia do obiektu lub złącza i od- lanego [1] za przyjęcie właściwego stosowanie wyłącznika przeciwpo- zwarciowych. Nie bez znaczenia po- ku budynku, dostosowując po- ny i uzgodniony z rzeczoznaw- W punkcie III „Stanowiska Wspól- szkód przez projektanta, a nie przez
powiednio oznakowany”. rozwiązania technicznego PWP od- żarowego z napędem ręcznym. Na- zostaje układ zasilania budynku, wy- mieszczenie do wymagań prze- cą do spraw przeciwpożaro- nego” określa się skutki wykona- rzeczoznawcę. Natomiast dalsze umo-
W żadnym dokumencie prawnym powiada projektant, który określa tomiast wymagania rozporządzenia magana pewność zasilania oraz moc ciwpożarowych. wych projekt wyłącznika prze- nia obiektu budowlanego zgodnie cowanie nazewnictwa PWP w rozpo-
nie pojawia się informacja na temat rodzaj sterowania wyłącznika (ręcz- [12] znacząco ograniczą możliwości zapotrzebowana przez zainstalowa- 2. Projekt urządzenia przeciwpo- ciwpożarowego niż certyfiko- z uzgodnionym projektem budow- rządzeniu [15] i klasyfikowanie go
wytycznych dotyczących techniczne- ne za pomocą dźwigni czy elektrycz- projektanta do wyposażenia posia- ne w nim odbiorniki, która narzuca żarowego zgodnie z Rozporzą- wany zestaw wyłącznika prze- lanym i jednocześnie niezgodnie wbrew jego funkcji jako urządzenia
go wykonania PWP. Jedynie załącz- ne za pomocą cewki wybijakowej). dającego stosowny certyfikat wy- przyjęcie aparatu o określonym prą- z przepisami dotyczącymi ochro- przeciwpożarowego spowoduje sze-

reg niejasności i zamieszania. Czę- Komentarz: Decyzja o sposobie warunki zwarciowe w miejscu
Na rysunku 2. przedstawiono
Rys. J. Wiatr, P. Wasiucionek, M. Orzechowski

a)b)
sto rzeczoznawca ds. zabezpieczeń sterowania oraz lokalizacji aparatu/ jego instalacji określane przez schemat zastępczy typowego ukła- L1
ppoż. narzuca sposób rozwiązania aparatów elektrycznych służących do wartość mocy zwarciowej SkQ, du sterowania i zasilania PWP z wy- L2
zasilanie obiektu SEE
z SEE technicznego PWP. Projektant w ta- odłączenia instalacji powinna nale- moc zapotrzebowaną przez zasila- zwalaczem wzrostowym do celu ana- L3
kim przypadku powinien wykazać żeć do Projektanta instalacji elek- ny budynek, lizy niezawodności tego rozwiąza- N
Q1
się rozwagą i jeśli uzna zasadność trycznych, który podejmuje ją na poziom napięcia zasilającego oraz nia. Producenci zasilaczy UZS zde-
3
Q1 żądania rzeczoznawcy ds. zabezpie- podstawie uwarunkowań technicz- układ zasilania budynku, finiowanych w normie [17], propo-
zabezpieczenie toru zasilania PWP
K1 czeń ppoż., może uwzględnić suge- no-ekonomiczno-budowlanych. Rolą architekturę budynku, w tym licz- nują stosowanie zamiast przełącz-
K1
PFA
przełącznik fazy aktywnej rowany sposób rozwiązania, pamię- rzeczoznawcy do spraw zabezpie- bę stref pożarowych, nika faz (PFAZ) zasilacza UZS, któ-
P1 P1 tając, że wyłącznie on ponosi odpo- czeń ppoż. oraz PSP jest wskazanie parametry jakościowe energii ry nie poprawia walorów eksploata- PE
przewody i ich połączenia
łączące elementy sterujące
wiedzialność za przyjęte rozwiąza- miejsca (miejsc), w którym należy za- elektrycznej zdefiniowane w nor- cyjnych, podnosi koszty zakupu oraz RB RA
z zasilaniem
K2 nie techniczne. budować sterowanie tym aparatem mie PN-EN 50160 Parametry jakoś- przyszłej eksploatacji.
PS
K2 Należy w tym miejscu zwrócić tak, aby kierujący akcją gaśniczą bez ciowe napięcia w publicznych sie- Należy zwrócić uwagę, że w tym Rys. 5. O
bwód zwarcia w układzie TT
przycisk sterujący
K3
uwagę, że w prawie polskim nie wy- wahania dokonał odłączenia obiek- ciach rozdzielczych [14], łańcuchu uszkodzenie dowolnego
WW
K3 stępują uprawnienia do projektowa- tu od dopływu energii elektrycznej. niezawodność dostaw energii do elementu pozbawi obwód funkcjo- takie zapewnia trwałe zwarcie ob- jak wyłącznik, ale nie wymaga kore-
wyzwalacz wzrostowy
nia systemów zabezpieczeń przeciw- W zakres zainteresowań rzeczo- budynku, nalności, ale nie będzie skutkowa- wodu sterowania nawet w przypad- lacji ze względu na wybiórczość z in-
QG QG
QG aparat wykonawczy PWP
pożarowych. W związku z tym każ- znawcy lub funkcjonariusza PSP niezawodność działania układu ło zadziałaniem cewki. Tym samym ku braku napięcia zasilającego, któ- nymi zabezpieczeniami występujący-
da z branż biorąca udział w procesie wchodzi także miejsce instalacji apa- tworzącego PWP oraz jego funk- nie ma zagrożenia pozbawienia zasi- rego powrót gwarantuje samoczynne mi w budynku) muszą zostać speł-
Rys. 2 Schemat ideowy zasilania i sterowania PWP z cewką wzrostową (WW) –
budowlanym projektuje swój „frag- ratu wykonawczego oraz typy prze- cjonalność, lania obiektu wskutek zapadów na- wyłączenie zasilania w czasie zgod- niane następujące wymagania:
szeregowa struktura niezawodnościowa: a) schemat ideowy z poszczegól- ment” instalacji związanej z funk- wodów. Miejsce instalacji oraz typy warunki ochrony przeciwporaże- pięcia lub krótkich przerw w zasilanym z wymaganiami normy PN-HD napięcie znamionowe U ≥ Un,
nymi elementami wchodzącymi w skład toru zasilania i sterowania PWP,
b) schemat z punktu widzenia teorii niezawodności cjonowaniem w czasie pożaru na przewodów będą w tym przypadku niowej, niu. Zatem z punktu widzenia zasila- 60364-4-41:2017 [30] oraz normy prąd znamionowy ciągły In ≥ IB,
podstawie dostępnej wiedzy tech- rozpatrywane pod względem wyma- współpraca z pozostałymi elemen- nia obiektu w warunkach normalnej N SEP-E 005 [10] w czasie nie dłuż- znamionowy prąd załączalny
nicznej. gań dotyczących ognioochronności tami instalacji budynku ze szcze- pracy jest to rozwiązanie zapewnia- szym od 0,4 s. zwarciowy Icm ≥ ip,
zasilanie obiektu
z SEE
Należy zwrócić uwagę na odmien- przez wymagany czas podtrzyma- gólnym uwzględnieniem wybiór- jące największą niezawodność. Jed- Dalsza rozbudowa układu może znamionowy prąd wyłączalny
rozdzielnica obiektu ne rozumienie pojęcia „przeciwpoża- nia funkcji. czości działania zabezpieczeń wy- nocześnie w celu zapewnienia odpo- polegać na włączeniu przekaźnika zwarciowy eksploatacyjny Ics ≥ I”k,
PE N L1 L2 L3
RB 338 D02gG6
rowy wyłącznik prądu” (PWP), przez Należy również pamiętać, że stępujących za PWP, wiedniej niezawodności w przypad- prądowego, który na bieżąco moni- prąd znamionowy krótkotrwały
NKGs 5 x 1,5 (1 m)
strony biorące udział w procesie pro- wyłącznik PWP pełni też funkcję występowanie w budynku źródeł ku wystąpienia sytuacji bezpośred- torowałby przepływ prądu w ukła- wytrzymywany Icw w określonym
kaseta sterownicza PPWP
PFA
jektowania, odbioru i eksploatacji odłączenia budynku od zasilania zasilania awaryjnego lub gwaran- niego zagrożenia (pożaru) konieczne dzie, co ilustruje rysunek 4. W przy- czasie Tn,
tego urządzenia: w energię elektryczną nie tylko Joule’a I2 ⋅Tk określająca na-
przycisk sterujący
SM416 230V 16A Rp

towanego, jest wprowadzenie odpowiedniego padku przerwy w obwodzie, zmiana całka
+ WW
FRX403 125
NC+NO
SD
H3
przycisk testu
H3 – test układ
a) z punktu widzenia projektanta w razie pożaru, ale także na wypa- możliwość wyłączenia w czasie systemu nadzoru nad tą instalacją. położenia styku pomocniczego prze- rażenie cieplne.
H1
H2
H1 – zakaz wejścia akcji
H2 – obiekt pozbawiony zasilania.

instalacji elektrycznych jest to dek powodzi, trzęsień ziemi, czy in- pożaru, w przypadku braku na- Na rysunku 3. przedstawiono sche- kaźnika przekazywała będzie infor- Ponadto muszą zostać spełnione
Można prowadzić akcję ratowniczą
3x230/400 V
L3
aparat/aparaty elektryczne (wy- nych klęsk żywiołowych. pięcia, mat prostego systemu kontroli obwo- mację do np. systemu BMS lub poda- wymagania normy PN-HD 60364-4-
L2
L1 Uwaga! W przypadku braku
sygnalizacji optycznej konieczne jest
łącznik lub rozłącznik), które do- Norma [10] zawiera wskazówki do- lokalizację poszczególnych ele- du cewki wzrostowej. Prezentowa- nie sygnału na sygnalizator optycz- 41:2017-9 Instalacje elektryczne ni-
N
PE
ręczne rozłączenie aparatu Q1
konują odłączenia instalacji elek- tyczące projektowania PWP, sterowa- mentów tworzących zestaw PWP ny układ stanowi rozwiązanie ukła- no-akustyczny. Tego typu rozwiąza- skiego napięcia. Instalacje dla zacho-
L1 L2 L3
trycznej od źródła/źródeł energii. nia oraz możliwości wyłączenia na oraz warunki ich sterowania, dowe schematu niezawodnościowe- nia stanowią kompromis pomiędzy wania bezpieczeństwa. Część 4-41:
zasilanie odbiorników Aparat/aparaty te mogą być stero- wypadek uszkodzenia układu stero- czynnik ludzki, warunki eksplo- go przedstawionego na rysunku 2. niezawodnością zasilania obiektu Ochrona przed porażeniem elek-
Rys. 3 Schemat ideowy zasilania i sterowania PWP z cewką wzrostową (WW)
wane ręcznie lub zdalnie i posia- wania. Przykładowy schemat zasila- atacji oraz występowanie całodo- W układzie PWP wprowadzono do- w warunkach normalnych i zapew- trycznym [28] (szczegółowe wyma-
z kontrolą ciągłości obwodu dać sygnalizację stanu pracy; nia budynku wyposażonego w PWP bowego nadzoru. datkowo następujące elementy: Rp – nieniem pewności zadziałania PWP gania w tym zakresie zostały opi-
b) z punktu widzenia rzeczoznawcy zgodny z normą [10] przedstawia ry- Wszystkie te czynniki powodu- rezystor pomiarowy, przycisk testu w przypadku wystąpienia pożaru. sane w „elektro.info” nr 7–8/2019,
ds. zabezpieczeń ppoż. lub funk- sunek 1. ją, że konstrukcja PWP musi stano- oraz lamkę sygnalizacyjną H3. Re- Wszystkie aparaty stanowiące ele- w artykule pt. „Zasilanie budynków
zasilanie obiektu
z SEE
cjonariusza PSP jest to element/ Każdy budynek, gdzie jest wyma- wić kompromis pomiędzy niezawod- zystor pomiarowy Rp został tak do- menty składowe PWP muszą speł- w energię elektryczną w warunkach
PE N L1 L2 L3
rozdzielnica obiektu
elementy, którym kierujący ak- gana instalacja PWP, musi mieć moż- nością, funkcjonalnością oraz na- brany, aby w przypadku naciśnięcia niać wymagania wynikające z mocy normalnych a zasilanie w warun-
RB 338 D02gG6 cją ratowniczo-gaśniczą dokonu- liwość przystosowania swojej funk- kładami finansowymi, jakie należy przycisku testu i zamknięciu obwo- zwarciowej SkQ w miejscu ich insta- kach pożaru”. Natomiast metodyka
je wyłączenia zasilania obiektu cji do potrzeb akcji ratowniczo-gaś- ponieść na jego budowę oraz dalszą du cewki nie nastąpiło jej wyzwole- lacji. W przypadku wyłączników obliczania aparatów zwarciowych
NKGs 5 x 1,5 (1 m)
kaseta sterownicza PPWP

PF 431
przycisk sterujący
objętego pożarem. Zatem jest to niczej. Wynika, z tego, że PWP musi eksploatację. nie. Zaletą tego rozwiązania jest cał- (zastosowanie aparatu typu wyłącz- i zasady odbioru aparatów elek-
SM416 230V 16A
element sterujący aparatem elek- zostać skonstruowany jako urzą- W rozwiązaniach praktycznych kowite uniezależnienie układu ste- nik wymaga skorelowania działania trycznych została opisana w publi-
+ WW
FRX303 125
Rp
NC+NO
PP PP – przekaźnik prądowy
trycznym: przycisk sterujący lub dzenie elektryczne o wysokich wa- PWP, stosowane są następujące ukła- rowania PWP od jakości dostarcza- w zakresie wybiórczości ze wszyst- kacji [25]).
SD
sygnalizator akustyczny
H1
H2
H1 – zakaz wejścia akcji
H2 – obiekt pozbawiony zasilania.

dźwignia sterująca. Rzeczoznaw- lorach eksploatacyjnych, umożliwia- dy sterowania: nej energii (przede wszystkim od za- kimi zabezpieczeniami występują- Przy projektowaniu PWP nale-
Można prowadzić akcję ratowniczą
3x230/400 V
L3
L2
ca do spraw zabezpieczeń ppoż. jących pewność dostawy energii do a) sterowanie ręczne; padów i krótkich przerw w zasila- cymi w budynku. Niedopuszczalne ży pamiętać, że układ zasilania TT
L1
N
Uwaga! W przypadku braku
sygnalizacji optycznej konieczne jest
ręczne rozłączenie aparatu Q1
lub funkcjonariusz PSP mówiąc, zasilanych urządzeń oraz gwaranto- b) sterowanie zdalne, jako rozwią- niu). Zgodnie z wymaganiami normy jest wyłączenie PWP spowodowane jest nieprzydatny, ze względu to, że
PE
L1 L2 L3
że „przeciwpożarowy wyłącznik wać wyłączenie zasilania urządzeń zanie indywidualne lub pracują- PN-HD 60364-5-56:2017 [29], przy- zwarciem w obwodzie odbiorczym, prądy zwarciowe zamykają się przez
prądu” (PWP) należy umieścić powszechnego użytku w przypad- ce w układzie automatyki SZR: cisk uruchamiający po zbiciu szyb- dlatego znacznie lepszym rozwiąza- uziemienia: robocze oraz ochronne,
zasilanie odbiorników
przy wejściu do budynku, ma na ku powstałego pożaru. Przystępując wyzwalacz wzrostowy (WW); ki ochronnej automatycznie usta- niem jest zastawanie aparatu wy- które znacznie ograniczają ich war-
Rys. 4. S
chemat ideowy (uproszczony) zasilania i sterowania PWP z cewką wzro- myśli element sterujący tym apa- do konstruowania PWP należy mieć wyzwalacz podnapięciowy wia układ sterowania w stan zwarcia konawczego typu rozłącznik, który tość. Schemat układu TT wraz zazna-
stową (WW) z automatyczną kontrolą ciągłości obwodu ratem. na względzie następujące czynniki: (WP). i blokuje się w tej pozycji. Rozwiąnie misi spełnić takie same wymagania czonym obwodem prądu zwarciowe-

go przedstawia rysunek 5., a dopusz- zbawienie obwodu funkcjonalno- wą z wykorzystaniem zasilacza UZS Zabudowa aparatu wykonawczego

NKGs 5x1,5
czalne czasy trwania zwarcia zostały ści skutkującego w tym przypad- przedstawia rysunek 9. Rozwiąza- PWP zgodnie z normą N SEP-E 005
L1
L2
przedstawione w tabeli 1. ku przerwaniem dostawy energii nie takie stosowane w obawie przed [10] powinna być tak wykonana, aby Q1
L3 Zgodnie z wymaganiami normy do zasilanego obiektu, np. przy za- utratą sterowania PWP w przypad- w przypadku awarii sterowania auto- SD
PN-HD 60364-4-41:2017 [28], waru- padzie napięcia lub krótkotrwałej ku zaniku napięcia w sieci zasilają- matycznym wyłączeniem była możli-
C R C R
nek samoczynnego wyłączenia jest przerwie w zasilaniu (zapady oraz cej może być w skutkach szkodliwe. wość bezpiecznego wyłączenia ręcz- L3
L2
UZS
L1
określany następująco: inne zakłócenia zostały zdefiniowa- Zasilacz o napięciu wyjściowym 24 nego. Zgodnie z § 209 rozporządze- N
PE
PE
dla zabezpieczenia zwarciowego: ne w normie [14] i stanowią zjawiska lub 48 Vdc powoduje dalsze pogłę- nia [3], rozdzielnie elektryczne po- 3xS301C6 PFAZ
H4 H5 H6
RA 0, 8 ⋅ U0
powszechnie występujące w sieciach bienie zawodności. Praktyka wyka- winny stanowić w budynku osob-
I k1 ≥ elektroenergetycznych). zuje, że przy tych poziomach napięć ną strefę pożarową. Zatem tam po- R303.6
Z k1
Rys. 6. Układ IT z zaznaczonym prądem zwarcia dla zwarcia pojedynczego Zjawiska te powodują niekontro- mogą wystąpić trudności w uzyska- winien zostać zainstalowany aparat PE N L1 L2 L3
dla zabezpieczenia wyłącznikiem

lowane zadziałanie PWP, skutkując niu wymaganej wartości prądu zwar- wykonawczy PWP, dzięki czemu bę-
Rys. 9. S
chemat sterowania PWP z wykorzystaniem zasilacza UZS (na schemacie
różnicowoprądowym: trwałą przerwą w dostawie ener- ciowego gwarantującego zadziała- dzie możliwe spełnienie wymagań
pominięto baterie akumulatorów stanowiące integralny element zasilacza)
UL
gii elektrycznej do budynku. W tym nie cewki wzrostowej aparatu wy- określonych w normie [10].
L1 RA ≤ przypadku monitorowanie obwodu konawczego (w uzasadnionych przy- Przyjęcie właściwego rozwiązania szymi właściwościami eksploata- z normami [16] oraz [17], certyfiko-
I ∆n
L2 (analogicznie jak to miało miejsce padkach, gdzie układ zasilania rea- zgodnego z obowiązującymi przepi- cyjnymi niż zasilacze UPS. W rze- wane zasilacze UZS muszą być staso-
L3 Natomiast układ zasilania IT, przy w przypadku wyzwalacza wzrosto- lizowany jest z kilku transformato- sami jest podstawowym obowiąz- czywistości różnica polega jedy- wane w układach zasilania systemu
pojedynczym zwarciu, przedstawio- wego) nie ma większego sensu, gdyż rów SN/nn, dopuszcza się zastoso- kiem projektanta, który podejmuje nie na posiadaniu przez zasilacze sygnalizacji pożaru oraz wentylacji
nym na rysunku 4., nie stwarza zanie będzie możliwości zapobieżenia wanie zasilacza UPS o napięciu wyj- ostateczną decyzję w tym zakresie, UZS certyfikatu wydanego przez pożarowej. Nie ma w związku z tym
grożeń. Przy podwójnym zwarciu niesprawności układu. Będzie ono ściowym 230 V. W takim przypadku a nie rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń CNBOP-PIB w Józefowie ze względu żadnych przeszkód natury prawnej
PE
w zależności od sposobu wykona- miało jedynie charakter informacyj- uruchomienie przycisku uruchamia- ppoż., który nie ponosi żadnej od- na konieczność poddania ich bada- do stosowania zasilacza UPS w ukła-
RA nia uziemienia automatycznie prze- ny nakazujący służbom eksploata- jącego zapewnia jednoczesne zasila- powiedzialności ustawowej za roz- niom zgodnie z wymaganiami nor- dach zasilania innych urządzeń prze-
chodzi w układ zasilania TT lub TN. cyjnym przywrócenie ciągłości zanie na zwarcie cewek wzrostowych wiązanie przyjęte przez projektanta. my [16] oraz [17]. Zasilacz UPS może ciwpożarowych.
Rys. 7. U
kład IT przy podwójnym zwarciu przekształcony w układ TN wraz z okre- Układ ten może być zastosowany je- silania. aparatów wykonawczych zainstalo- Dużo kontrowersji budzą zasi- realizować takie same funkcje jak
śleniem obwodu zwarciowego
dynie wtedy, gdy pojawiające się Wprowadzenie do układu sterowanych we wszystkich torach zasilacze UZS zdefiniowane w normie zasilacz UZS, ale nie wymaga się od
podwójne zwarcie przekształca go wania zasilacza UZS również nie roz- lania obiektu budowlanego, w któ- [17], które według zapewnień pro- niego badań i uzyskania certyfikatu
a)b) w układ zasilania TN, jak przedsta- wiązuje sprawy, gdyż pewność do- rym jest wymagana instalacja PWP). ducentów charakteryzują się lep- wydanego przez CNBOP-PIB. Zgodnie
wia to rysunek 4. Jest to możliwe stawy energii do zasilanych odbior-
zasilanie obiektu reklama
z SEE SEE tylko wtedy gdy wszystkie odbiorni- ników jest uzależniona od sprawno-
ki zasilane z jednego źródła są połą- ści technicznej zasilacza. Powstaje
Q1 czone wspólnym uziemionym prze- w ten sposób pojedynczy punkt awa- NEWSLETTER:
1
Q1
zabezpieczenie toru zasilania PWP
wodem ochronnym. W takim przy- rii, który z punktu widzenia nieza- Dwa razy w tygodniu wysyłamy paczkę,
w której dostarczamy: artykuły merytoryczne,
UPS padku dopuszczalne czasy zwarcia wodności kwalifikuje takie rozwią- aktualności z branży elektrycznej, wywiady,
UPS UPS nowości produktowe, informacje o szkoleniach,
należy przyjmować jak dla układu zanie, jako nieprzydatne w eksploa- konferencjach i targach.
P1 P1
zasilania TN. tacji. W połączeniu z cewką PWP po-
przewody i ich połączenia
łączące elementy sterujące
Na rysunku 8. przedstawiono wstaje wówczas drugi łańcuch nie-
z zasilaniem schemat zastępczy typowego ukła- zawodnościowy o strukturze szere-
K2
PS
K2 du sterowania i zasilania przeciw- gowej, w którego skład wchodzą ba- E-BOOKI:
przycisk sterujący Bezpłatne poradniki dotyczące branży:
pożarowego wyłącznika prądu (PWP) terie, zasilacz, tworzący sam w so- elektrycznej, oświetleniowej, kablowej
K3
K3 z wyzwalaczem podnapięciowym bie strukturę niezawodnościową, mierniczej i odgromowej.
WP
wyzwalacz podnapięciowy Elektro.info.pl
w celu analizy niezawodności tego oraz układ zasilania zasilacza z sie-
QG Popularny portal branżowy (ponad milion
QG aparat wykonawczy PWP
QG rozwiązania. ci elektroenergetycznej. W przypad- odsłon miesięcznie!), który daje dostęp do
Podobnie jak to miało miejsce ku sterowania z wykorzystaniem merytorycznych artykułów, najświeższych
informacji oraz terminarza wydarzeń.
w przypadku wyzwalacza wzrosto- cewki podnapięciowej wystarczy E-WYDANIA:
Rys. 8. S
chemat ideowy zasilania i sterowania PWP z cewką podnapięciową (WP)
– szeregowa struktura niezawodnościowa: a) schemat ideowy z poszcze- wego uszkodzenie dowolnego ele- awaria jednego z elementów łańcu- Nasze czasopismo dostępne w wygodnej
gólnymi elementami; b) schemat niezawodnościowy układu wersji elektronicznej w formie flipbook.
mentu w obwodzie spowoduje po- cha tworzonego przez zasilacz i ele-
menty z nim współpracujące, by po-
50 V < Uo ≤ 120 V, 120 V < Uo ≤ 230 V, 230 V < Uo ≤ 400 V, Uo > 400 V, zbawić budynek zasilania. Podobnie
Układ w [s] w [s] w [s] w [s]
sieci w budynkach mieszkalnych, po nie-
ac dc ac dc ac dc ac dc kontrolowanym zadziałaniu PWP FACEBOOK:
TN 0,8 Wyłączenie może być 0,4 5 0,2 0,4 0,1 0,1 sterowanym w układzie podnapię- Prężnie działający profil – ponad 3 tys.
wymagane z innych obserwatorów! Codzienne aktualności, relacje
przyczyn niż ochrona ciowym na kilka godzin mieszkań- z konferencji, konkursy i treści
TT 0,3 0,2 0,4 0,07 0,2 0,04 0,1 z przymrużeniem oka.
przeciwporażeniowa cy mogą zostać pozbawieniu dostaw
Objaśnienia: Uo – nominalne napięcie ac lub dc przewodu liniowego względem ziemi energii elektrycznej. Schemat ukła-
Tab. 1. Dopuszczalne czasy trwania zwarcia dla układów TN oraz TT wg PN-HD 60364-4-41:2017 [28] du sterowania PWP z cewką wzrosto-
PRZEGLĄDARKA
PRODUKTÓW:
Przeglądaj, porównuj i zapoznaj się ze
specyfikacją techniczną wybranych produktów
70 71
dla branży elektrycznej.
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu –

100 a) 60 mm
metodyka konstruowania (część 2.)

10°C
75
pojemność, w [%]
20°C
50
40 mm
40°C 30°C
mgr inż. Julian Wiatr, mgr inż. Piotr Wasiucionek, mgr inż. Marcin Orzechowski 25
0
W drugiej części artykułu zostanie zwrócona uwaga na zagrożenia stwarzane przez baterie akumulatorów 0 3 6 9 12 15 18
okres składowania, w [miesiącach]
oraz konieczność badania ich stanu technicznego, o czym powszechnie zapomina się podczas eksploata- b) 90 mm
cji. W praktyce stosowanie zasilaczy UZS lub zasilaczy UPS w układzie sterowania PWP może być stosowane Rys. 2. Przykładowe charakterystyki samorozładowania akumulatorów SLA
w funkcji czasu, dla różnych temperatur składowania [21]
w sporadycznych, technicznie uzasadnionych przypadkach.
50 mm
R I = 1C
B aterie akumulatorów stosowane

w systemach zasilania urządzeń
przeciwpożarowych muszą podlegać
5 miesięcy w temperaturze

(31 – 40)°C,
2,5 miesiąca w temperaturze
AC
DC
Up
Ip
Ibat Iodb
T=20°C
V A
kontrolnemu rozładowaniu prądem (41 – 50)°C. prostownik
Ubat Uodb Rys. 4. E tykieta: a) wprowadzenia do eksploatacji, b) przeglądu
o wartości 1C, czyli tzw. prądem jed- Na rysunku 2. zostały przedsta-
nogodzinnym. Rozładowanie to ma wione przykładowe charakterystyki
na celu ocenę ich pojemności i musi rozładowania dla różnych temperatur 13,0
być realizowane raz w roku. Dedyko- w funkcji czasu składowania (prze- Up = Ubat = Uodb
12,0
wane rozwiązania do zasilania urzą- chowywania). Rys. 1. Układ pracy buforowej akumulatora [30] Rys. 3. Schemat układu kontrolnego rozładowania akumulatora 11,0
0,4C
dzeń przeciwpożarowych, które po- Akumulatory stosowane w urzą- 0,6C

Uk
3C 2C
10,0
zostają w stanie spoczynku w warun- dzeniach przeciwpożarowych sta- lającym prostownik, pozostając w sta- zamieszczanej w karcie katalogowej U W układach zasilania systemów
1C
kach niepożarowych, mają na wypo- nowią źródło zasilania gwarantowa- nie pełnego naładowania. Układ bufo- akumulatora (przykładowa charakte- P ≥ I 2 ⋅ R; I = 1C; R = bezpieczeństwa zaleca się obciąże- 9,0 7C 5C
I 10C
sażeniu baterie akumulatorów, które nego i przeznaczone są do pracy bu- rowej współpracy akumulatora z pro- rystyka rozładowania została przed- nie akumulatorów prądem spełnia-
8,0
zgodnie z cyklem pracy zasilacza znaj- forowej. Oznacza to, że akumulator stownikiem przedstawia rysunek 1. stawiona na rysunku 14.). Kontrola gdzie: jącym nierówność [21]:
dują się w praktyce na przechowywa- przez cały czas połączony jest z pro- Z przedstawionego stanu rzeczy wy- stanu technicznego akumulatorów 1C – prąd jednogodzinnego rozłado-
niu. Okres przechowywania akumu- stownikiem i odbiornikiem. W cza- nika dalsza konieczność rozbudowy bez obciążenia podobnie jak ocena wania, określony następującym wzo- 1, 5C ≤ I ≤ 2C 1 2 4 6 8 10 20 40 60 2 4 6 8 10 20 40 60 2 4 68 10 20
sekundy minuty godziny
latorów jest uzależniony do tempera- sie normalnej pracy zasilanie odbior- łańcucha niezawodnościowego PWP. ich stanu technicznego na podstawie rem: czas wyładowania
tury otoczenia, co poglądowo przed- nika realizowane jest z prostownika Staje on się urządzeniem o znacznym pomiaru rezystancji wewnętrznej jest Przy stosowaniu zasilaczy UZS
Q [ Ah ]
stawia rysunek 2. Akumulator w tem- zasilacza UZS, który jednocześnie ła- stopniu skomplikowania, zamiast być niewiarygodna, gdyż nie ujawnia ich 1C = = I[ A ] w układach sterowania PWP nale- Rys. 5. P
rzykładowe krzywe rozładowania akumulatora w temperaturze 20°C przy
t = 1[ h ] różnych wartościach prądów rozładowania; Uk – krzywa napięcia odcię-
peraturze 25° traci w ciągu miesiąca duje akumulator prądem o niewiel- urządzeniem prostym i niezawodnym. stanu technicznego dla warunków ży pamiętać o przeglądach akumula- cia [21]
około 3% pojemności. Czas przecho- kiej wartości, powszechnie nazywa- Natomiast przydatność akumula- ekstremalnych, które w tym przypad- torów wykonywanych co sześć mie-
wywania naładowanych akumulato- nym prądem konserwującym. Ozna- tora do pracy pod obciążeniem może ku stanowią obciążenie prądem po- Q – znamionowa pojemność akumu- sięcy:
120
rów SLA jest uzależniony od tempe- cza to, że akumulator doładowywany zostać oceniona przez jego kontrol- bieranym przez zasilane urządzenia. latora, w [Ah], przegląd A polega na kontrolnym 0,05C
0,1C
ratury i wynosi: jest w stopniu odpowiadającym jego ne rozładowanie prądem o wartości Utrzymywanie odpowiedniej tem- t – czas rozładowania akumulatora rozładowaniu i naładowaniu aku- 100
0,2C
12 miesięcy w temperaturze samorozładowaniu. W tych warun- 1C w układzie przedstawionym na peratury i prowadzenie czynności do uzyskania na zaciskach napięcia mulatora oraz ocenie jego pojem-
pojemność, w [%]
80
(0 – 20)°C, kach akumulator pozostaje w gotowo- rysunku 3. do chwili uzyskania na- konserwacyjnych gwarantuje utrzy- odcięcia Uk, określonego na charak- ności i stanu technicznego. Pod- 1C
60
9 miesięcy w temperaturze ści do przejęcia obciążenia na wypa- pięcia odcięcia określonego na cha- manie akumulatorów w sprawności terystyce rozładowania zamieszcza- czas czynności kontrolnych na- 2C
3C
(21 – 30)°C, dek zaniku napięcia w obwodzie zasi- rakterystyce krzywej rozładowania, technicznej przez czas deklarowanej w karcie katalogowej akumula- leży ustawić napięcie konserwa- 40
ny przez producenta. Eksploatacja tora, w [h], cyjne oraz sprawdzić jego stan 20
Fot. J. Wiatr, P. Wasiucionek, M. Orzechowski
a)b) w podwyższonej temperaturze lub P – moc rezystora, w [W], techniczny zgodnie z DTR pro-
0
brak czynności konserwacyjnych, U – napięcie znamionowe na zaci- ducenta, –20 –10 0 10 20 30 40 50
prowadzi do szybkiego zniszczenia skach akumulatora, w [V]. przegląd B polega na pomiarze napię- temperatura, w [°C]

akumulatorów. Na fotografii 1a, zo- Przy rozładowaniu prądem o war- cia akumulatora, ocenie jego pojem- Rys. 6. Wpływ temperatury i prądu rozładowania na pojemność akumulatora [21]
stały przedstawione skutki pracy aku- tości 1C w temperaturze 25°C, pojem- ności, regulacji napięcia konserwacyj-
mulatora w podwyższonej temperatu- ność dysponowana akumulatora spada nego oraz sprawdzeniu stanu tech- strzeżone oraz parametry elektrycz- we wymagania w zakresie metodyki
rze, natomiast fotografia 1b przedsta- do wartości 50% jego pojemności zna- nicznego zgodnie z DTR producenta. ne odnotowane podczas przeglądu. pomiarów oraz obliczania rezystan-
wia skutki barku konserwacji. mionowej, przez co rzeczywisty czas Przegląd należy odnotować Dla zachowania ciągłości informacji cji wewnętrznej akumulatorów moż-
Moc rezystora R oraz jego wartość rozładowania wyniesie około 30 minut w książce przeglądów. Wpis do książ- o stanie akumulatorów należy na nich na znaleźć w normie PN-EN 60896-
należy wyznaczyć z wykorzystaniem (rys. 5. i 6.). Zjawisko to należy uwzględ- ki przeglądów musi zawierać infor- zamieszczać etykiety, których wzory 21:2005 Akumulatory ołowiowe. Część
Fot. 1. Z niszczenia akumulatora spowodowane: a) podwyższoną temperaturą, b) brakiem konserwacji poniższych wzorów: nić podczas doboru akumulatorów. macje dotyczące akumulatora spo- przedstawia rysunek 4. Szczegóło- 21: Typy z zaworami. Metody badań.

W czasie eksploatacji dopuszczal- [16] oraz [17], zasilacz UZS musi zasyg- na którym linią kreskowa oznaczono Stan ten wskazuje na wymagania, jako źródło rezerwowe należy wnioski końcowe teru obiektu. Lokalizacja przycisków zainstalowany PWP, nie bez zna-
ny poziom rozładowania akumulato- nalizować wartość napięcia na pozio- dopuszczalny poziom rozładowania ną dużą ostrożność przy prowadze- przyjmować: sterowniczych oraz aparatu wyko- czenia pozostają parametry zwar-
ra określa krzywa napięcia odcięcia mie 10% wyższym od wartości napię- (Uk). Natomiast na rysunku 6. został niu czynności obsługowych. Oprócz akumulatory lub baterie akumula- 1. Pożar jest zjawiskiem ekstremalnym nawczego powinna być uzgodniona ciowe występujące w miejscu jego
Uk, zamieszczana w DTR każdego aku- cia odcięcia oraz uszkodzenie urzą- przedstawiony wpływ temperatury tego akumulatory powodują gazowa- torów, niezależnie od linii elektro- występującym najczęściej raz pod- z rzeczoznawcą do spraw zabezpie- instalacji, które wpływają na do-
mulatora (rysunek 5.). Rozładowanie dzenia ładującego. Sygnalizacja ta na pojemność akumulatora. nie wydzielając wodór (H2), którego energetycznej oraz źródeł zasilania czas całego „życia” obiektu. Jednak czeń ppoż. lub KW PSP właściwą dla bór właściwego aparatu wykonaw-
akumulatora do napięcia o wartości musi nastąpić nie później niż 30 mi- Analizując rysunek 6. należy za- stężenie w powietrzu po przekro- awaryjnego, trudno zgodzić się z lansowaną tezą miejsca lokalizacji projektowanego czego. Zaleca się stosować aparat
niższej od napięcia odcięcia Uk, skut- nut od wykrycia ww. stanu. Przykła- uważyć, że dla prądu rozładowania czeniu Dolnej Granicy Wybuchowo- zespoły prądotwórcze, niezależnie przez środowisko pożarnicze, że in- obiektu budowlanego. typu rozłącznik. Dopuszcza się sto-
kuje trwałym uszkodzeniem akumu- dowe charakterystyki rozładowania wynoszącego 0,1C, czas rozładowania ści (DGW) stwarza zagrożenie wybu- od linii elektroenergetycznej zasi- stalacje (w tym elektryczne) w co- 4. Należy stosować wyłącznie rozwią- sowanie aparatu typu wyłącznik
latora. Zgodnie z wymaganiami norm akumulatora przedstawia rysunek 5, 10-godzinnego w temperaturze – 10°C chowe. Zakres wybuchowości miesza- lania podstawowego, raz większym stopniu mają być pod- zanie techniczne gwarantujące bez- pod warunkiem skoordynowania
zostanie skrócony do około 70%. Czy- niny wodoru z powietrzem przedsta- oddzielną linię elektroenergetycz- porządkowywana jednej funkcji – awaryjne działanie PWP w czasie po- wszystkich zabezpieczeń funkcjo-
li dysponowana pojemność akumula- wia rysunku 7. ną posiadającą część wspólną od działaniu podczas pożaru. Instalacja żaru oraz zachowanie pewności do- nalnie związanych z projektowa-
energia tora wyniesie 70% jego znamionowej Stan ten wiąże się z koniecznością napięcia 110 kV, czyli linię SN, wy- elektryczna powinna bezwzględnie staw energii elektrycznej w warun- nym PWP występujących w obiek-
iskry
elektrycznej pojemności. Natomiast przy prądzie projektowania skutecznej wentylacji prowadzoną z osobnej sekcji GPZ zapewniać bezpieczeństwo jej użyt- kach normalnej eksploatacji. Dla po- cie w zakresie selektywności (wy-
rozładowania wynoszącym 1C w tem- w celu neutralizacji zagrożeń, wielo- niż linia zasilania podstawowego. kowania w każdych warunkach. Pro- prawy funkcjonalności eksploatacji biórczości działania poszczegól-
peraturze 20°C pojemność akumula- krotnie opisywanej w „elektro.info”, co Analiza rysunku 8. prowadzi do jektowany PWP musi stanowić kom- układ sterowania PWP należy wypo- nych stopni.
tora wyniesie zaledwie 50% jego po- prowadzi do złożonej procedury eks- wniosku, że budynek wyposażony promis i godzić warunki normalnej sażyć w kontrolę ciągłości połączeń 7. Należy pamiętać, że nadmiar au-
Z3 jemności znamionowej, co przekłada ploatacyjnej oraz ponoszenia zbędnych w wymienione na nim źródła zasi- eksploatacji oraz pojawienie się wa- i sygnalizacji stanu położenia apara- tomatyki powoduje zmniejszenie
zakres się na szybkość rozładowania przed- kosztów podczas eksploatacji. Koniecz- lania konsumuje wymagania normy runków ekstremalnych jakie w tym tu wyrównawczego. niezawodności układów zasilania
wybuchowości
stawioną na rysunku 5. Napięcie na ne jest zatem wskazanie kompromiso- [18, 19 oraz 27]. Wynika z tego, że za- przypadku stwarza pożar. 5. Z praktyki eksploatacyjnej wyni- i może okazać się w warunkach
Z2
Z1
minimalna
Z1
zaciskach akumulatora uzyska war- wego rozwiązania łączącego niezawod- silacze UZS powinny być stosowane 2. Dokumentację projektową należy ka, że w wielu obiektach, w których rzeczywistych zupełnie nieprzy-
energia zapłonowa
tość odcięcia (Uk) po około 30 minu- ność działania z minimalizacją kosz- jedynie wówczas gdy nie ma możli- opracowywać zgodnie z zapisami na etapie projektu i wykonania ro- datny. Wszelkie urządzenia ppoż.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 % obj.
H2 w powietrzu
tach. Jest to spowodowane zjawiska- tów jakie należy ponieść na wykona- wości zapewnienia zasilania z dwóch ustawy Prawo budowlane [1], akta- bót zastosowano cewkę wyzwalacza powinny posiadać niezawodne ste-
G1 G2 G3
mi elektrochemicznymi zachodzący- nie i eksploatację PWP. Praktyczne roz- niezależnych źródeł energii elektrycz- mi prawnymi stanowiącym doku- podnapięciowego, po kilku dniowej rowanie pozbawione pojedynczych
dla Z2
X1 X2 mi w akumulatorze przy rozładowa- wiązanie projektowe układu PWP znaj- nej. W takim przypadku należy za- menty wykonawcze do tej ustawy eksploatacji była ona wymieniana punktów awarii i charakteryzować
dla Z3
X1 X2 niu. Przy doborze akumulatora nale- dą Czytelnicy w rubryce „e.projekt” na dbać o neutralizację zagrożeń stwa- oraz z zasadami wiedzy techniczna wyzwalacz wzrostowy. Powodem się wysoką pewnością działania.
pełny zakres wybuchowości
Vd Vg ży pamiętać, że przy pracy w tempe- stronie 94 w nr 9/2019. rzanych przez akumulatory. Normy nej, do której należy zaliczyć przede wymiany były częste wyłączenia za- 8. Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu
raturze niższej od określonej przez Na rysunku 8. został przedstawio- [16] oraz [17] określają temperaturę wszystkim normy, gdyż znajdujące silania obiektu spowodowane złą ja- musi stanowić kompromis pomię-
producenta, pojemność akumulato- ny schemat ideowo-blokowy zasila- badania jako 70°C. Jest to wartość się w nich zapisy stanowią niekwe- kością energii lub awarią zasilacza dzy pewnością działania a koszta-
Rys. 7. Z ależność energii zapłonowej od składu mieszanin wodoru z powietrzem,
gdzie: Z1 – minimalna energia zapłonu Emin = 0,019 mJ, Vd – dolna granica ra będzie niższa od pojemności zna- nia budynku łączności zgodny z wy- znacznie niższa niż spodziewana tem- stionowane wymagania powstające napięcia gwarantowanego (w tym mi, jakie należy ponieść na ich in-
wybuchowości (DGW), Vg – górna granica wybuchowości (GGW) [7] mionowej, co spowoduje skrócenie maganiami Rozporządzenia Ministra peratura pożaru, przez co w przypad- w wyniku pracy wieloosobowych ze- baterii akumulatorów), które to do- stalację, podobnie jak stosuje się to
czasu pracy przy zasilaniu urządzeń Łączności z 21 kwietnia 1995 roku ku spodziewanych warunków pracy społów fachowców i stanowią poro- prowadzały po odcięcia dostaw ener- w ochronie przeciwporażeniowej
po przejęciu zasilania. Jeżeli wymaga- w sprawie zasilania energią elek- odmiennych od określonych w nor- zumienie wielobranżowe. gii do obiektu i narażenie użytkow- oraz ochronie odgromowej.
ze stacji transformatorowej II ze stacji transformatorowej I
SN/nn SN/nn na jest praca akumulatora w niskich tryczną obiektów budowlanych łącz- mach, należy zastosować odpowied- 3. Lokalizacja przeciwpożarowego wynika na znaczne straty finansowe.
SZR temperaturach, należy dobrać akumu- ności [25]. nie zabezpieczenia w celu neutraliza- łącznika prądu powinna być prze- 6. Przy projektowaniu obiektu bu-
Ru ≤ 30 Ω lator o większej pojemności znamio- Ogólne wymagania dotyczące zacji powstających zagrożeń. myślana i dostosowana do charak- dowlanego, w którym ma zostać
RGnn nowej. Podobnie wraz ze wzrostem silania urządzeń przeciwpożarowych
reklama
prądu rozładowania maleje czas do zostały określone w normie PN-HD
uzyskania napięcia odcięcia (Uk) co 60364-5-56:2013 Instalacje elektrycz-
SZR zostało zobrazowane na rysunku 5. ne w obiektach budowlanych. Dobór
odbiorniki III kategorii zasilania Należy mieć świadomość, ze aku- i montaż wyposażenia elektryczne-
G RZA mulatory charakteryzują się bardzo go. Instalacje bezpieczeństwa [27].
Ru ≤ 5 Ω niską rezystancją wewnętrzną, okre- Zagadnienia te są również określone
ślaną dla ogniw klasycznych jako w normie PN-IEC 60364-5-56:1999 In-
ST
UPS Rw = (1 – 3) mΩ/100 Ah, oraz dla ogniw stalacje elektryczne w obiektach bu-
odbiorniki II kategorii VRLA jako Rw = (0,5 – 3) mΩ/100 Ah. Po- dowlanych. Dobór i montaż wyposa-
zasilania RSP
RNG woduje to zagrożenie pojawiania się du- żenia elektrycznego. Instalacje bez-
ST
żych prądów zwarciowych. Dla przy- pieczeństwa [28], przeznaczonej do
odbiorniki I kategorii
kładu, dwa akumulatory o pojemno- obowiązkowego stosowania z uwa-
RSP
opcja
ści 40 Ah, napięciu 12 V oraz rezystan- gi na przywołanie jej w Rozporzą-
cji Rw =9,5 mΩ odczytanej z DTR po- dzeniu [3]). Norma ta jednoznacznie
Rys. 8. S
chemat blokowo-ideowy zasilania budynku, gdzie: kategoria III – długo- łączone szeregowo mogą zasilać przez określa, że podstawowym źródłem
trwała przerwa w zasilaniu nie powoduje wystąpienia negatywnych skut-
ków w postaci zagrożenia życia lub dużych strat materiałach, katego- chwilę zwarcie następującym prądem: zasilania jest sieć elektroenergetycz-
ria II – dopuszcza się krótką przerwę niezbędną na uruchomienie zespo- na lub inne źródło zasilania, np. ze-
łu prądotwórczego, kategoria I – nie dopuszcza się żadnej przerwy w zasi- Un 2 ⋅12
laniu, ST – siłownia telekomunikacyjna ac/dc, RZA – rozdzielnica zasilania
Ik = = ≈ 1263 A spół prądotwórczy. Natomiast w przy-
R w 2 ⋅ 9, 5 ⋅10 −3
awaryjnego, RNG – rozdzielnica napięcia gwarantowanego padku zwiększonej pewności zasila-

prezentacja
ochrona przeciwpożarowa wego. Przekaźniki różnicowoprądo-

we posiadają:
klasa B – aparaty reagujące na do-

wolny rodzaj prądu różnicowego,
li zastosowany przekaźnik będzie mo-
nitorował zbyt małe widmo częstotli-
może być podwyższenie wartości prą-
du w przewodzie neutralnym do po-
instalacji elektrycznej
nastawialne wartości alarmowe, łącznie z gładkim stałym. wości, może się okazać, że nie zare- ziomu większego niż prądy fazowe,
nastawialną zwłokę czasową, Coraz większa liczba zasilaczy im- aguje na stan zagrożenia ze względu co doprowadzić może do przegrza-
przekaźnik wyjściowy sygnalizu- pulsowych, falowników powoduje iż na niedoszacowanie faktycznej war- nia przewodu N i jego upaleniu na
Anna BIŁEK – GORZKIEWICZ – Biuro Techniczno-Handlowe PRO-MAC jący alarm, niezbędne staje się stosowanie urzą- tości prądu różnicowego płynącego zaciskach. Powoduje to groźne konse-
możliwość obserwacji aktualnej dzeń pozwalających na wykrywanie w uszkodzonej instalacji. kwencje np. podskoki napięć w sieci.
wartości prądu różnicowego. nie tylko gładkich i pulsujących prą- Monitorowanie prądu w przewodzie
Ich zaletą jest również to, że nie są dów różnicowych, ale także stałych. dodatkowe pomiary N pozwala z wyprzedzeniem zasyg-
W Polsce co roku odnotowuje się

około 40 000 pożarów obiek-
tów mieszkalnych, hal produkcyj-
Zgodnie z normami ochrona prze-
ciwpożarowa i przeciwporażeniowa
w obiektach realizowana jest przez
umieszczane w głównym torze prądo-
wym, ponieważ pomiar prądu doko-
nywany jest przez przekładnik prą-
Wynika z tego iż powszechnie sto-
sowane wyłączniki różnicowoprądo-
we klasy A, nie zawsze są wstanie
O tym, jaki parametr sieci monito-
rujemy decyduje miejsce i sposób za-
nalizować sytuację zagrożenia (zbyt
duży prąd) lub wykryć powstałą awa-
rię (zanik prądu).
nych czy magazynów w których ginie wyłączniki różnicowoprądowe. Nie- dowy. poprawnie działać. System kontroli montowania przekładnika pomiaro-
około 5 000 osób a 70 000 osób zosta- stety ostatnie badania przeprowadzo- Ideę monitoringu stanu izolacji po- prądów różnicowych przystosowane wego. Poniżej przedstawione jest kil- kontrola prądów
je rannych. Straty wynikające z poża- ne przez Sekcję Producentów Apara- przez pomiar poszczególnych prądów są zarówno do przekładników klasy ka podstawowych propozycji punk- błądzących i przewodu PE
rów w ciągu roku to ponad 1,6 miliar- tów Elektrycznych KIGIET w 2017 r., różnicowych obrazuje rysunek 3. A jak i klasy B, co pozwala na wyeli- tów pomiarowych ważnych z punk-
da złotych. Niestety ilość odnotowy- ujawniły iż ponad 55% dostępnych W nowoczesnych budynkach minowanie ryzyka niewykrycia do- tu widzenia kontroli pracy sieci zasi- Nowe instalacje budynkowe pro-
wanych pożarów z roku na rok roś- na rynku wyłączników różnicowoprą- mamy do czynienia z różnego rodza- ziemienia. lającej w budynku. jektowane są jako sieci TN-S. W takiej
nie, dlatego ochrona przeciwpożaro- dowych jest niezgodna z normą PN- ju sprzętem elektronicznym powodu- Poza tym należy uwzględnić zakres instalacji przewód PE powinien być
wa w budynkach staje się kluczowym -EN 61008-1. Tak więc można założyć jącym zakłócenia. Przekładniki do po- częstotliwości prądów różnicowych, monitorowanie ciągłości połączony z przewodem neutralnym
zagadnieniem. Aby zapobiegać poża- iż problem z bezpieczeństwem elek- miarów prądów różnicowych dostęp- które są obserwowane przez przekaź- przewodów N N tylko w jednym punkcie (w roz-
rom należy przede wszystkim zbadać trycznym w budynkach jest rzeczy- ne są w dwóch klasach: nik. Ma to znaczenie zwłaszcza wte- dzielni głównej) a jego zadaniem jest
główne przyczyny ich powstania. wiście bardzo duży. Do tego bardzo Rys. 1. Doziemienie w sieci TN klasa A – aparaty reagujące na dy, gdy kontrolowana sieć ma duży Powszechne zastosowanie odbior- dostarczenie potencjału ziemi do
Zgodnie ze statystykami głównym istotną kwestią jest również rodzaj prądy różnicowe sinusoidalne poziom zakłóceń. Składowe harmo- ników nieliniowych (np. zasilacze im- ochrony odbiorów. Przepływ prądu
czynnikiem powstawania pożarów stosowanych zabezpieczeń w obiek- i pulsujące stałe, przy czym skła- niczne w prądzie głównym, w przy- pulsowe sprzętu biurowego) sprawia w przewodnie PE informuje nas o po-
jest czynnik ludzi, którego wyelimi- tach. Z uwagi na duże nasycenie ochrona przeciwporażeniowa
dowa stała nie może przekraczać padku powstania upływu, pojawią iż wartość prądów harmonicznych wstaniu kolejnego połączenia mię-
nowanie jest praktycznie niemożli- elektroniki wyposażonej w falowni- ochrona urządzeń wartość 6 mA, się także w prądzie różnicowym. Jeże- jest bardzo duża. Konsekwencją tego dzy siecią a ziemią, a więc np. dozie-
we. Dlatego należy skupić się na dru- ki prąd różnicowy podlega odkształ- ochrona przeciwpożarowa krytyczna
reklama
gim czynniku jakim jest instalacja ceniu i zwykłe wyłączniki różnico- >100%
elektryczna. To jej niepoprawne dzia- woprądowe typu AC nie wykryją tego

łanie, starzenie się, powoduje co 5 po- typu doziemienia, a w miejscu uszko- Alarm
żar. Rozwiązaniem tego problemu jest dzenia energia elektryczna zamieni >50%
stałe monitorowanie instalacji elek- się w energię cieplną i przy jedynie
Prąd upływu
trycznej, dzięki czemu w każdej chwi- mocy 60 W dojdzie w tym punkcie

li będziemy wiedzieć jaki jest stan do pożaru (rys. 1.).
izolacji i czy w danym obwodzie nie Najlepszym i najpewniejszym roz- Informacja wyprzedzająca Czas
ma zagrożenia pożarem. wiązaniem jest stałe monitorowanie
prądów upływu pozwalające na wy-
dodatkowa ochrona krycie takiej sytuacji i uniknięcie za- Rys. 2. W ykres przedstawiający czas uzyskany dzięki monitorowaniu prądów róż-
przeciwpożarowa grożenia porażeniowego lub pożaro- nicowych
wego. Co więcej zastosowanie kon-
Obecnie w budynkach pod jednym troli prądów różnicowych umożliwia kontrola prądów perów co może mieć miejsce w głów-
dachem i w niewielkiej odległości także wcześniejsze wykrycie możli- różnicowych nych liniach zasilających. Z przedsta-
znajdują się sieci i urządzenia, któ- wego zagrożenia i pozwala zapobiec Systemy monitorowania prądów wionego wykresu (rys. 2.) wynika iż
re powodują duże zakłócenia (UPSy, odłączeniu zasilania. różnicowych umożliwiają wykrywa- otrzymanie wcześniejszej informacji
komputery, zasilacze impulsowe) i ta- Jedynie stałe monitorowanie stanie przekroczenia dopuszczalnych na temat zwiększenia się prądu róż-
kie które są bardzo wrażliwe na wszel- nu izolacji sieci jest w stanie dać wartości progowych prądów różni- nicowego daje dodatkowy czas aby za-
kiego rodzaju zakłócenia (sieci kom- wystarczająco wcześnie informacje cowych, z możliwością dowolnego pobiec sytuacji krytycznej, co pozwa-
puterowe, sieci sterownicze, teletech- ostrzegawcze o zachodzących zmia- ich ustawiania na każdym kanale pola lepie planować wszelkiego rodzaju
niczne, przeciwpożarowe czy kontro- nach, a przez to umożliwić podjęcie miarowym. Umożliwia to monitoring prace konserwacyjne.
li dostępu). Bliskość tych dwóch ty- odpowiednio szybko działań zapo- prądów zarówno na poziomie poje- Przekaźniki różnicowoprądowe
pów instalacji i urządzeń może po- biegawczych i niedopuszczenie do dynczych miliamperów (na przykład nie wyłączają bezpośrednio obwodu
wodować nie tylko zakłócenia, ale osiągniecia stanu, przy którym ko- w obwodach odbiorczych lub sieciach kontrolowanego, dostarczają jedynie
ma również wpływ na bezpieczeń- nieczne jest działanie zabezpieczeń sterowniczych) jak również wartości informacji o wartości lub osiągnię-
stwo pożarowe. i przerwa w dostawie energii. kilkunastu czy kilkudziesięciu am- ciu danego poziomu prądu różnico-

W
p
o rś e
wzi e n
t lteanc ij ea m i e j s c s p e c j a l n y c h i p r z e m y s ł o w e
jest nie mniejszy niż 25, ale skutecz- wymagania

miarów do przeprowadzania na obiek-
naszej księgarni znajdziecie
Fot. D. Kamiński
ność świetlna źródeł jest na pozio- cie już istniejącym

a rzeczywistość… jest kontrola izola-
mie 140 lm/W.
W oświetleniu placów budowy
możemy wykorzystać oprawy o roz-
cji instalacji elektrycznej. W celu od-
powiedniego
Ze względu przeprowadzenia
li stosunkowo
miarów
na tymczasowość, czy-
rezystancji krótki czasinstalacji
izolacji
po-
użytko-
Państwo książki z dziedziny:
syle światłości symetrycznym, ob- wania,odłączyć
należy niejednokrotnie oświetle-
wszystkie urządzenia
rotowo-symetrycznym lub asyme- nie to traktowane
elektroniczne, wykręcić jestwszelkie
po macosze- źród-
trycznym. mu,
ła bez przywiązywania
światła, odłączyć ograniczniki większej
prze-
Zdjęcie głowic z naświetlaczami asymetrycznymi Oprawy przeznaczone do stoso- wagi, do rozwiązań zapewniających
pięć oraz sterowniki PLC. Cała procedu-
wania na zewnątrz powinny po- bezpieczeństwo
ra jest bardzo trudna orazdo podnoszących
przeprowadza-
wymagania dotyczące stwa minimalna wartość wskaźni- siadać ochronę przed wnikaniem
□
komfort
nie pracy.biurowych,
w obiektach Pomija sięserwerow-
występo-
oświetlenia awaryjnego ka Ra nie była mniejsza niż 40. Pro- cząstek stałych i wody do wnętrza
jekt oświetlenia awaryjnego, zgod- oprawy, zwaną stopniem IP (Ingress
wanieczy
niach
miejsc
ilość
znacznych
pracy wzrokowej,
urządzeń
olśnień w obrębie
halach produkcyjnych,
jest bardzo duża, pomija
gdzie
się
a zda-
budownictwa
Na drogach ewakuacji o szero- nie z Prawem budowlanym, należy Protection) na poziomie nie mniej
kości do 2 m średnie natężenie uzgodnić z rzeczoznawcą ds. zabez- niż IP65. Oprawy należy tak umieś-
spełnienie
rza
ści natężenia
nicznych
wymagań
się iż odłączenie równomierno-
urządzeń
oświetlenia,
jest wręcz niemożliwe.
elektro-
a niejed-
Dla- □ chłodnictwa
□
oświetlenia na centralnej linii pieczeń ppoż. cić, by zapewnić nie tylko bezpiecz- nokrotnie
tego bardzo oprawy są rozmieszcza-
często badania izolacji są
drogi ewakuacyjnej nie może być
mniejsze niż 1 lx, a na centralnym procedury weryfikacyjne
ną pracę, ale również, by systemy
oświetleniowe same nie stały się
ne całkowicie bez
przeprowadzane
dzie uznania.
łączania urządzeń Jeżeli
projektu, nabezzasa-
niepoprawnie
lubnawet
w ogóle powstanie
od-
są pomi-
ciepłownictwa i ogrzewnictwa
pasie drogi, obejmującym co naj- zagrożeniem zdrowia czy życia pra-
Rys. 3. Przykład systemu monitoringu prądów różnicowych w instalacjach zasilających i odbiorczych
mniej połowę szerokości drogi, na- Po zainstalowaniu oświetlenia cowników.
projekt
jane.
normą
oświetlenia,
Jednak to często opra-
zgodnie z przytaczaną
PN-HD 60364-6
wy oświetleniowe będącepunkt głównym
już
62.2.2, □ gazownictwa
tężenielub
mieniu
cinowić
z TN-S
oświetlenia
nienamniej
TN-C-S.
powinno sta-
zmianie konfiguracji
niż połowę poda- kie
wykonawca
sie- stalacje
fikować
obowiązanybudynku
nieelektryczne
instalacjęzbrojenia
jak rurociągi, oświetleniową
ta- a wRozmieszczając
jest zwery-
leniowedonależy
na wadzić
czy ekra-
oprawy oświet-
krytycznym przypadku
pożaru.zwrócić
Dodatkowo
dopro-
szczegól-
może
czynnikiem
jeżeli
gająnadzoru
go
tworzącym
w instalacji
„optymalizacji
cenę, podle-
pracuje system
kosztów”. obsłu-
i wykwalifikowana
stałe-
Opra- □ instalacji sanitarnych
□
nejKolejnym
wartości. Szerszezjawiskiem
groźnym drogi ewaku-
wy- ny zgodność z założeniami projektowy-
kabli sygnalizacyjnych ną uwagę
lub komu- dojść na oświetlenie
do zakłócenia pracy urządzeń wszel-
IT wyreaguje
ga z projektuna jegozastępuje
odczytysię to wówczas
może on
acyjne należy
stępujących
ka dróg oPojęcie
błądzące.
traktować są
w budynkach
szerokości
jako
2 m lub
to określa
kil- nikacyjnych.
prądy
jako nia
wszyst-
mi. W szczególności
dzićrur,
Prowadzima
weryfikację:
przeprowa-
to do
systemów odgromowych i in- których
kiegosystemów
niszcze- oraz rodzaju przesyłów
oświetlenie
przejść i przejazdów,
pracastref
danych, bez
szczególnie
w dzisiejszych nie-
czasach
tańszymi
zastąpić
kę, to
cza gdzie
na zasadzieokresowe.
sprawdzanie
głównym
iż zgodnie
sztuka zaOzna-
kryterium
z normą systemzamia-
sztu-
moni-
ochrony środowiska
strefę
kie
malnego do
przewody
otwartą.
prądy, które nieStosunek
przepływają
L, Nminimalnego
maksy-
przez nych
i PE, tylko znajdują

natęże- dy tach
elementówoświetlenia
natężenia
błądzące
przewodzących.
pomiarowych
mogą doprowadzićzgodnych
bezpiecznych,
Prą- wydaje
– w punk-
zewnętrzne
rów- ce mogą również
takich Prądy
się niemożliwa. jak wykopy,
windyprzyczynić
towarowe,się
błądzą-
scho-
do
ny jest wygląd
torowania
laa uniknąć
parametry
prądówzewnętrzny
różnicowych ipozwa-
oświetleniowe
kłopotliwych i kosztownych
cena,
mają □ wentylacji i klimatyzacji
□
nia oświetlenia
inną drogę upływuwzdłuż centralnej
np. metalowe in- nieżz punktami obliczeniowymi,
do zniszczenia ekranów kabli, dy, podesty iznacznych
na wystąpienia zewnętrzne rusztowa-
napięć doty- drugorzędne
sprawdzeń znaczenie
okresowych .
w zakresie kon-
linii drogi ewakuacyjnej nie powi-
nien być większy niż 1:40.
płaszczyźnie zadania wzrokowe- ku nia,i wktóre mogąz tym
związku
pracy. Należy zapewnić
go. Średnie natężenia oświetlenia bezpieczeństwo
stanowić
stwarzająmiejsca
porażenia oświetle-
ludzi.
nie- troliNiska
izolacjiświadomość
instalacji.
oświetlenia dla bezpieczeństwa
znaczenia instalacji elektrycznych
podsumowanie
□
Krzysztof Kaiser
i jakości wykonywanej pracy, a tak-

W strefie otwartej natężenie i równomierności powinny zostać nieZarówno w taki sposób,
kontrolabyciągłości
możliweprze- było
informatyki
seria
WENTYLACJA seria
seria
POŻAROWA
oświetlenia awaryjnego nie po- obliczone i nie powinny być mniej- wodu odczytanie
PE, jaktablic i znaków
i kontrola prądów ostrze-
błą- że dążenie do minimalizacji kosz- Projektowanie i instalacja
winno być mniejsze niż 0,5 lx na

poziomie podłogi, na niezabudo-
wanym polu czynnym strefy ot-
sze niż wartości założone. Zaleca dzących
się uwzględnić wzorcowanie zasto- cą
sowanych mierników światła,
gawczych
cji tego
ruchu.
oraz znaków
odbywać może sięsygnaliza-
za pomo-
samego systemu co kontrola
Słupyróżnicowych
prądów i maszty powinny
różni się jedy- być
tów
nej
pozwala
sprawia,
Ciągła
renach
kontrola
budowyprądów
a zwłaszcza
ne. Pośród
że oświetlenie
wykonawców
zapobiegać
różnicowych
nagłymbudowla-
na te-
instalacji elektrycz-
jest marginalizowa-
wyłącze-
□ oraz programy,
wartej, z wyjątkiem wyodrębnio- ujednoliconą ocenę olśnienia, tak sposób
nie ustawione,
montażu by przekładników
nie kolidowa- nych instalacji
niom tylko nieliczni mogą się
elektrycznej, po-
a prze- słowniki, poradniki
nego pasa obwodowego o szeroko- ły z innymicosieciami
oddawanie barw i wygląd barwy prądowych, przedstawioneznajdujący-
jest na chwalić
de wszystkim procedurami
pozwala wewnętrzny-
na zwiększe-
ści 0,5 m. Stosunek maksymalnego światła, rysunku

mi się bądź nr 4. planowanymi na te- mi określającymi
nie bezpieczeństwawymagania pożarowegoi ispo- po-
do minimalnego natężenia oświet- luminancje opraw, renie budowy, planowanymi pra- sób oświetlenia
rażeniowego. placów budowy,
Odpowiednio tak
zaprojek-
lenia w strefie otwartej nie powi- plan konserwacji. system kontroli
cami ziemnymi, prądów
drogami dojazdo- by zachować
towany systemzałożenia
monitoringu bezpieczeń-
oprócz
nien być większy niż 1:40. różnicowych
wymi, ścieżkamizamiast komunikacyjny- stwa i higieny
wykrycia stanu pracy,
awarii,wymagania
umożliwia
W strefach wysokiego ryzyka eks- oprawy oświetleniowe pomiarów
mi, a zarazem, okresowych
by ustawienie po- wynikające
również z norm polskich
sygnalizację i wysłanieoraz in- Krzysztof Kaiser
Krzysztof Kaiser
ploatacyjne natężenie oświetlenia na zwalało na łatwy dostęp w celach wewnętrznych

formacji uregulowań.
prewencyjnej, Do sto-
pozwalającej seria
WENTYLACJA seria
WENTYLACJA
POŻAROWA POŻAROWA
płaszczyźnie pracy nie powinno być Do oświetlania placów budo- konserwacyjnych.Każda instalacja elektryczna wy- sowania
na podjęcie ichwcześniejszej
zobligowaniakcji są wszyscy
serwi- Projektowanie i instalacja Projektowanie i instalacja
mniejsze niż 10% wymaganego dla wy zazwyczaj stosuje się naświet- maga Zabrania się instalowania
sprawdzania poprawności dodat-
pa- pracownicy
sowej. Dodatkowodanej pozwala
firmy. Takiena unik-po-
danej czynności, jednak nie mniej lacze na wyładowcze źródła świat- rametrów kowych lamp oświetleniowych
związanych z bezpieczeń- na dejściekłopotliwych
nięcie do zagadnień pozwala,po-
okresowych by
niż 15 lx. Należy również wyelimi- ła. Tam, gdzie potrzebne jest do- stwem konstrukcji żurawi. Dźwigi
jej użytkowania. Sposóbi żura-
po- firmy rozwijając
miarów rezystencjisięizolacji.
stawałyZapew- się li-
nować efekt stroboskopowy. Nale- bre postrzeganie barw, zazwyczaj miarów wie, usytuowane w miejscach, okre-
oraz ich częstotliwość gdzie deramibezpieczeństwa
nienie w swoich dziedzinach,oraz zwiększe- były Księgarnia Techniczna
ży pamiętać, by projektując oświet- stosuje się oprawy na metalohalo- śla stanowią
normaprzeszkodę lotniczą,Instala-
PN-HD 60364-6 muszą wzorem
nie pewności dla innych
zasilaniaoraz by były
poprzez sy- Grupa MEDIUM
lenie awaryjne przyjąć odpowiedni genkowe źródła światła posiadają- cje
mieć elektryczne
specjalne niskiego
oznakowanie napięcia
(Roz- postrzegane
stem monitoringu jako dobryprądów kontrahent
różnico-
Rys. 4. M
ożliwości pomiaru prądów znamionowych i pasożytniczych jednym
współczynnik
spójnychutrzymania i do Iob-
systemem, gdzie: ce różnicowy
ΔN – prąd Ra > 60 iinstalacji
skuteczności świetlne Część
odbiorczej, 6: Sprawdzanie.
porządzenie Ministra Infrastruktu- i dobrypozwala
wych, pracodawca. uniknąć znacznych ul. Karczewska 18
IN – prąd płynący w przewodzie neutralnym N i kontrola ciągłości tego
liczeń przyjmować
przewodu, IPEtylko
głości tego
– prądskładową na poziomie
płynący w przewodzie
przewodu, IPEN-PE – prądgdzie
płynący
70–100
ochronnym
w miejscu
lm/W, acią-
PE i kontrola tam, ry Poprawne
rozdziału przewo-
z dnia 25 czerwca
wykonanie2003pomiarów
r., DzU nr szkód oraz bardzo dużych kosztów 04-112 Warszawa
bezpośrednią oświetlenia. Należy ważna jest wydajność, 130, poz. 1193.
zazwy- ochronnych instalacji wymaga znacz- związanych z uszkodzeniem sprzę-
du PEN (główna rozdzielnica budynku) na PE i N, IPAS – prąd płynący po-
zadbać również, by ze względu
między przewodem na połączeń
PE a układem czaj stosuje się źródła Isodowe,
wyrównawczych, Δ – prądy dla nego nakładu pracy na sprawdzanym tu, utratą danych czy też odszkodowa- tel.: 22 810 21 24
błądzące barw bezpieczeń-
rozpoznawanie których wskaźnik oddawania barw obiekcie. Jednym z najtrudniejszych po- niem dla poszkodowanego personelu. faks 22 810 27 42
Teresa Taczanowska
Teresa Taczanowska
Anna Ostańska
Anna Ostańska
Teresa Taczanowska
Dokładność realizaji
Teresa Taczanowska
Dokładność realizaji
Anna Ostańska
a potrzeba modernizacji
Anna Ostańska
a potrzeba modernizacji
e-mail: eib@ksiegarniatechniczna.com.pl
budynków wielkopłytowych
budynków wielkopłytowych
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
adność realizaji a potrzeba modernizacji
ność realizaji a potrzeba modernizacji
78
40 w
www w.
w. ee ll ee kk tt rr oo .. ii nn ff oo .. p
p ll Ochrona przeciwpożarowa
Oświetlenie Oświetlenie w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 41
nków wielkopłytowych
ów wielkopłytowych
REKLAMA REKLAMA
uproszczony projekt zasilania który wysterowuje stycznik K8 i uruchamia przełączniki gwiazda/trójką typu
PCG – 417 (K8 oraz K14). Uruchomienie pomp realizowane jest sekwencyjnie
Pi – moc czynna zainstalowana, w [kW],
Pns – moc czynna silnika pompy pożarowej, w [kW],
pompowni pożarowej
z opóźnieniem uruchomienia pompy 2 o czas t = 15 s. Poś – moc czynna oświetlenia pompowni, w [kW],
Podanie sygnału z CSP powoduje załączenie stycznika K5 pozostającego na Pogrz.el – moc czynna ogrzewania elektrycznego pompowni, w [kW].
podtrzymaniu do chwili ręcznego przerwania zasilania astabilnym wyłącz- 2. Dobór zabezpieczeń głównych:
mgr inż. Julian Wiatr nikiem RYŁ.P zainstalowanym na płycie czołowej rozdzielnicy RP. Na płycie
czołowej rozdzielnicy RP należy zainstalować ręczny włącznik pomp RWŁ.P, I B = 2 ⋅ I Bs + I oś + I g .e =
którego zadaniem jest uruchomienie pomp w celach kontrolnych w termi- 2 ⋅ Pns P + ∆P 2 ⋅ Pg .e
= + oś + =
podstawa opracowania nach określonych w instrukcji eksploatacji. 3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ ns ⋅ ηn Unf ⋅ cos ψ Unf ⋅ cos ϕ g
Zanik napięcia w sieci elektroenergetycznej powoduje automatyczne włą- 74000 500 + 0, 04 ⋅ 500 2 ⋅ 10000
Mr = + + =
1. Projekt zagospodarowania terenu oraz projekt architektoniczny budynku Un = 3 x 230 400 V; M rw = = 2,1; sn = 0, 05 czenie zespołu prądotwórczego po około 30 s oraz automatyczne przełącze- 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 88 ⋅ 0, 93 230 ⋅ 0, 8 230
Mn
pompowni pożarowej. nie na zasilanie z sieci elektroenergetycznej po powrocie napięcia. Zespół prą- = 130, 67 + 2, 86 + 8, 70 = 142, 23 A
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku Ponadto planowana jest instalacja oświetlenia o łącznej mocy P = 500 W dotwórczy po powrocie napięcia w sieci elektroenergetycznej pracuje przez
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budyn- (cos y = 0,8). 3 minuty bez obciążenia w celu wychłodzenia generatora. gdzie:
ki i ich usytuowanie (DzU z 2019 roku, poz. 1065). IB – spodziewany prąd obciążenia, w [A],
3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia opis stanu projektowanego obliczenia IBs – prąd znamionowy silnika pompy pożarowej, w [A],
24 lipca 2009 roku w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę IBos – spodziewany prąd obciążenia w obwodzie oświetlenia pompowni, w [A],
oraz dróg pożarowych (DzU Nr 124/2009 poz. 1030). W miejscu wskazanym na rysunku 1. należy zainstalować kontenero- 1. Bilans mocy: IBg.e – spodziewany prąd obciążenia w obwodzie grzejników elektrycznych,
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia wy zespół prądotwórczy o mocy S = 160 kVA o następujących parametrach: w [A],
7 czerwca 2010 roku, w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, U = 3×230/400 V; x”d = 0,1; Ik1 = 3·InG, wyposażony w zbiornik gwarantujący Pi = 2 ⋅ Pns + Poś + Pogrz.el = 2 ⋅ 37 + 0, 5 + 4 = 78, 5 kW Un – znamionowe napięcie międzyfazowe, w [V],
innych obiektów budowlanych i terenów (DzU Nr 109/2010 poz. 719). pracę przez 4 godziny (projekt posadowienia zespołu prądotwórczego stano- Unf – znamionowe napięcie fazowe, w [V],
5. Operat ppoż. opracowany przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń ppoż. wi osobne opracowanie). Z projektowanego zespołu prądotwórczego należy gdzie: ηn – sprawność silnika pompy pożarowej, w [-].
6. Norma PN-EN 12845 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia wyprowadzić kabel YKXS 4×70 zasilania awaryjnego i wprowadzić do budyn-
Rys. J. Wiatr
tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja. ku pompowni, w którym należy zainstalować Rozdzielnicę Pompowni (RP),
7. Norma N SEP-E 004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. w której należy zainstalować dwa układy automatyki SZR sieć/ZP.
Projektowanie i budowa. Z wolnego pola rozdzielnicy nn istniejącej stacji transformatorowej nale-
8. Norma PN-HD 60364-4-41:2017 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. ży wyprowadzić kabel YAKXS 4×120 zasilania podstawowego, który należy
Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed po- wprowadzić do budynku pompowni. Kabel zasilania podstawowego oraz ka-
rażeniem elektrycznym. bel zasilania awaryjnego należy w budynku pompowni wprowadzić do Roz-
9. Norma PN-IEC 60364-5-52:2011 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. dzielnicy Pompowni na właściwe zaciski układu automatyki SZR sieć/ZP. Plan
Część 5-52. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Oprzewodowa- zagospodarowania terenu przedstawia rysunek 1. Schemat ideowy zasilania
nie. pompowni oraz rozdzielnicy RP przedstawia rysunek 2. Schemat automaty-
10. PN-HD 60364-5-54:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. ki SZR sieć/ZP przedstawia rysunki 3. Schemat montażowy rozdzielnicy RP
Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia, prze- przedstawia rysunek 4. Kabel zasilania podstawowego oraz kabel zasilania
wody ochronne i przewody połączeń wyrównawczych. awaryjnego należy układać w wykopie o głębokości 80 cm na posypce z pia-
11. Norma N SEP-E 001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona sku o grubości 10 cm.
przeciwporażeniowa. Kable po ułożeniu należy zasypać warstwą piasku o grubości 10 cm, war-
12. Wizja lokalna w terenie oraz uzgodnienia z inwestorem i rzeczoznawcą stwą rodzimego gruntu o grubości 15 cm, ułożyć taśmę kablową koloru nie-
ds. zabezpieczeń ppoż. bieskiego i zasypać wykopy doprowadzając grunt do stanu pierwotnego. Na
kablach po ich ułożeniu, a przed zasypaniem, należy założyć w odstępach co
opis stanu istniejącego 10 m opaski kablowe zawierające następujące informacje: typ kabla • rok uło-
żenia • długość • symbol użytkownika • trasę.
Projektowana pompownia pożarowa stanowi wolno stojący budynek o od- W budynku pompowni instalację odbiorczą należy wykonać jako natyn-
porności ogniowej REI60 oraz kubaturze 200 m3, z dostępem z zewnątrz przez kową (przewody zasilające pompy pożarowe układać w kanałach kablowych
drzwi wejściowe o odporności ogniowej EI30. Budynek pompowi będzie ogrze- wykonanych w masie posadzki). Plan instalacji elektrycznych budynku pom-
wany elektrycznie czterema grzejnikami o mocy P = 1 kW każdy, przy współ- powni przedstawia rysunek 5.
czynniku mocy cos jg = 1. W budynku projektowana jest wentylacja grawita- Oprawy oświetleniowe należy mocować do sufitu, a grzejniki elektryczne
cyjna. Nie przewiduje się wentylacji mechanicznej. W odległości 30 m od budo ścian, 80 cm na poziomem posadzki. Pomiar zużytej energii:
dynku pompowni zlokalizowana jest kontenerowa stacja transformatorowa pompy pożarowe: układ półpośredni z możliwością pomiaru energii czyn-
SN/nn o mocy S = 400 kVA. W rozdzielnicy niskiego napięcia stacji transfor- nej i biernej,
matorowej występuje jedno wolne pole odpływowe. pozostałe odbiorniki: układ bezpośredni.
W budynku pompowni pożarowej planowana jest instalacja dwóch pomp Układy pomiarowe należy zainstalować w rozdzielnicy RP.
pożarowych o następujących parametrach: Uruchomienie pomp pożarowych odbywa się z Centralki Sygnalizacji Poża-
ru przez zwarcie zestyku bezpotancjałowego stanowiącego jej integralne wy-
Pns = 37 kW; cos ϕ ns = 0, 88; ηn = 0, 93; Rys. 1. Plan zagospodarowania terenu i przekroje linii kablowych
posażenie. Zwarcie zestyku w CSP powoduje wysterowanie przekaźnika K7,

Rys. J. Wiatr
82
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
Rys. 2. Schemat zasilania pompowni oraz schemat rozdzielnicy RP (rysunek dostępny na www.elektro.info.pl)
TOR ZASILANIA POZOSTAŁYCH ODBIORNIKÓW TOR ZASILANIA POMP
Zasilanie Zasilanie Zasilanie Zasilanie

podstawowe awaryjne podstawowe awaryjne
Rys. 3. Schemat ideowy automatyki SZR sieć/ZP
STEROWNIK ZELIO
Q1 Q2 Q3
PRZEŁACZNIK
FAZ
Wybór trybu pracy

KONTROLA KONTROLA - 1 „auto” - 2 „ręczna”
ZASILANIA SIECI ZASILANIA ZP
„auto”
„ręczna”
POZOSTAŁE ODBIORNIKI STEROWANIE „RĘCZNE”

praca praca dostępność dostępność
z sieci ZP sieci ZP
LEGENDA STEROWNIK
K1; K3 – styczniki zasilania podstawowego WEJŚCIA
K2; K4 – styczniki zasilania awaryjnego I1 – potwierdzenie obecności zasilania podstawowego
KN1 – przekaźnik kontroli faz zasilania podstawowego (sieć) I2 – potwierdzenie obecności zasilania awaryjnego
KN2 – przekaźnik kontroli faz zasilania awaryjnego (ZP) I3 – potwierdzenie załączenia zasilania podstawowego
P431 – przełącznik faz. Zasilanie sterowania. I4 – potwierdzenie załączenia zasilania awaryjnego
ZELIO – sterownik pracy automatycznej I5 – praca ręczna
P1 – stycznik pożarowy I6 – pożar
PT – przycisk testowego uruchamiania zespołu prądotwórczego
PTP – przełącznik trybu pracy. 1 – Auto, 0 – odłączenie, 2 – praca ręczna WYJŚCIA
PWZ – przełącznik wyboru zasilania (wyłącznie praca ręczna). 1 – zasilanie Q1 – załączenie zasilania podstawowego
z sieci, 0 – odłączenie, 2 – zasilanie z zespołu prądotwórczego Q2 – załączenie zasilania awaryjnego
Q3 – awaria
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
83
Rys. J. Wiatr
Spodziewany prąd obciążenia w stanie rozruchu silnika (układ sekwencyjne- Ostatecznie zostanie przyjęty zespół prądotwórczy o mocy S = 160 kV, który R T = 0, 0051Ω
S – przekrój przewodu, w [mm2],
go załączenia gwarantuje, że w stanie rozruchu znajduje się tylko jeden silnik): po uwzględnieniu naddatku mocy wynoszącego 20% mocy znamionowej przez x’ – jednostkowa reaktancja, przyjmowana dla kabli niskiego napięcia, jako
X T = 0, 0192 Ω
krótki czas dysponuje mocą czynną P = 160·1,2·0,8 = 153,6 kW > Pz = 149 kW. 0,08 W/km,
PnS 37000
4. Dobór kabli zasilających budynek pompowni pożarowej Natomiast parametry linii kablowej: l – długość linii, w [km],
I Bs = = ≈ 65, 34 A a) zasilanie z sieci elektroenergetycznej: U0 – napięcie pomiędzy przewodem fazowym a uziemionym przewodem
3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ ns ⋅ ηn 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 88 ⋅ 0, 93
dobór kabla na długotrwałą obciążalność prądową: l 50 PEN lub PE, w [V],
I rs = k r ⋅ I Bs = 6, 3 ⋅ 65, 34 = 411, 64 A Rl = = ≈ 0, 012 Ω
γ ⋅ S 35 ⋅ 120 Zk1 – impedancja obwodu zwarcia jednofazowego, w [Ω],
I rs 411, 64
I rs( Y / ∆ ) = = ≈ 137, 22 A I B = Isz = 181, 99 A ≤ I n = 200 A ≤ I Z X l = x , ⋅ l = 0, 08 ⋅ 0, 50 = 0, 004 Ω Ik1 – spodziewany prąd zwarcia jednofazowego, w [A],
3 3
I Z ≥ I n = 200 A Ia – prąd wyłączający zabezpieczenie w czasie określonym w normie PN-HD
I 137, 22 Z k1 = ( R T + 2 ⋅ R l )2 + ( X T )2 =
I ns ≥ rs( Y / ∆ ) = = 68, 61 A 60364-4-41:2009, w [A].
α 2 = ( 0, 0051 + 2 ⋅ 0, 012)2 + ( 0, 0192 + 2 ⋅ 0, 004)2 ≈ 0, 040 Ω
Zgodnie z normą PN-IEC 60364-5-523, warunki przy sposobie ułożenia Warunek samoczynnego wyłączenia podczas zwarć doziemnych zostanie
I n ≥ 1, 25 ⋅ Isz = 1, 25 ⋅ ( I rs( Y / ∆ ) + I Bs + I Bos + I Bgg .e ) =
„D”, spełnia kabel YAKS 4×120, dla którego Iz = 1,18·186 = 219,48 A > 200 A. 0, 8 ⋅ U0 0, 8 ⋅ 230 zachowany w myśl wymagań normy PN-HD 60364-4-41:2009.
= 1, 25 ⋅ ( 68, 61 + 65, 34 + 2, 86 + 8, 70 ) = 181, 89 A I k1 = = ≈ 4600 > I a / Tk 0,2 s = 2820 A
sprawdzenie dobranego kabla z warunku spadku napięcia oraz samoczyn- Z k1 0, 040 sprawdzenie dobranego kabla na warunki zwarciowe przy zwarciu syme-
nego wyłączenia podczas zwarć jednofazowych: trycznym w rozdzielnicy niskiego napięcia stacji transformatorowej o mocy
gdzie: gdzie: S = 400 kVA:
IBs – prąd znamionowy silnika pompy pożarowej w stanie pracy ustalonej, l
Rys. J. Wiatr
w [A], S≥ =
 ∆U% ⋅ Un 
Irs – prąd rozruchu silnika pompy pożarowej przy rozruchu bezpośrednim, γ ⋅ − X l ⋅ tgϕ
 100 ⋅ 3 ⋅ I ⋅ cos ϕ
sz 
w [A],
50
kr – współczynnik rozruchowy silnika pompy pożarowej, w [-], = ≈ 20, 39 mm2 << 120 mm2
 5 ⋅ 400 
a – współczynnik zależny od rodzaju i częstości rozruchu silnika pompy po- 35 ⋅  − 0, 004 ⋅ 0, 54
 100 ⋅ 3 ⋅1811, 89 ⋅ 0, 88 
żarowej, w [-],
Irs(Y/D) – prąd rozruchowy silnika pompy pożarowej po zastosowaniu prze-
łącznika Y/D, w [A], gdzie:
Ins – wymagany minimalny prąd zabezpieczenia silnika pompy pożarowej, l – długość linii kablowej zasilającej budynek pompowni pożarowej, w [m],
w [A], γ – konduktywność przewodu, w [ m/(W·m)],
In – wymagany minimalny prąd zabezpieczenia głównego kabla zasilania pod- DU% – dopuszczalny spadek napięcia, w [%],
stawowego oraz zasilania awaryjnego pompowni pożarowej, w [A], Xl – reaktancja linii zasilającej, w [Ω].
Isz – spodziewany prąd obciążenia szczytowego po uwzględnieniu współczyn-
1
nika asymetrii, w [A]. tgϕ = −1
cos2 ϕ
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń należy przyjąć zabezpieczenie
kabli zasilania podstawowego i zasilania awaryjnego o prądzie In = 200 A. W artykule przyjęto DU% = 5% jako wartość dopuszczalną przy zasilaniu
W rozdzielnicy niskiego napięcia stacji transformatorowej należy zainsta- bezpośrednio ze stacji transformatorowej. Obliczenia przeprowadzono przy
lować bezpieczniki WTN1gG200. dopuszczalnym spadku napięcia dla stanu ustalonego z uwagi na ciągłe za-
3. Dobór mocy zespołu prądotwórczego silanie grzejników elektrycznych oraz oświetlenia z uwzględnieniem prądu
Uwaga! Zespół prądotwórczy stanowi źródło zasilania awaryjnego budyn- rozruchowego silnika pompy pożarowej.
ku pompowni i jest instalowany wyłącznie dla potrzeb budynku pompow- Dopuszczalny spadek napięcia podczas rozruchu silnika pompy pożaro-
ni pożarowej. wej (rozruch ciężki i rzadki) wynosi DU% = 10%, w prezentowanym przypadku
nie znajduje on uzasadnienia. Przy zasilaniu silników osobnym kablem przy
sprawdzeniu dobranych kabli należałoby oprócz większego dopuszczalnego
Pz = 3 ⋅ Isz ⋅ Un = 3 ⋅ 214,12 ⋅ 400 = 148171, 04 W ≈ 149 kW
spadku napięcia przyjąć współczynnik mocy cos właściwy dla silnika będące-
Pz 149
PG min ≥ = = 124,17 kW go w stanie rozruchu. Współczynnik ten można obliczyć z poniższego wzoru:
k n 1, 2
Pz 124,17
SnG ≥ = ≈ 155, 22 kVA ηn  M rw 
cos ϕ nG 0, 8 cos ϕ r = cos ϕ ns ⋅ ⋅ + 0, 025 ⋅ k r 
1 − sn  k r 
gdzie: lub przyjąć z przedziału (0,1–0,4). Wartości mniejsze dotyczą silników więk-
Pz – moc szczytowa zapotrzebowana przez budynek pompowni pożarowej szej mocy. Ewentualne dodatkowe obliczenia pozostawiam dociekliwym
w warunkach ekstremalnych (pożar), w [kW], Czytelnikom.
kn – współczynnik chwilowego przeciążenia zespołu prądotwórczego, w [-], sprawdzenie dobranego kabla z warunku samoczynnego wyłączenia przy
PG min – wymagana minimalna moc czynna dysponowana ciągle przez zespół zwarciu jednofazowym w RP:
prądotwórczy, w [kW], Na podstawie tabeli 10.25 zamieszczonej w publikacji autorstwa J. Wiatr;
SnG – wymagana minimalna moc pozorna zespołu prądotwórczego, w [kVA], M. Orzechowski pt. „Dobór przewodów i kabli elektrycznych niskiego napię-
cos jnG – znamionowy współczynnik mocy generatora zespołu prądotwór- cia” DW MEDIUM 2018s, parametry zwarciowe transformatora (rezystancja
czego, w [-]. oraz reaktancja) o mocy 400 kVA wynoszą odpowiednio: Rys. 4. Schemat montażowy rozdzielnicy RP

Rys. J. Wiatr
0, 42
Z k 3 = ( R T )2 + ( X T )2 = ( 0, 0051)2 + ( 0, 0192)2 ≈ 0, 02 Ω Z k 3 G = x "d ⋅ X G = 0,1⋅ = 0,1Ω
0,16
Un 400 Un 400
Ik 3 = = ≈ 11764, 71 A > I a / Tk ≤ 0,1s Ik 3 = = ≈ 2312,14 A
3 ⋅ Zk3 3 ⋅ 0, 02 3 ⋅ Zk3 3 ⋅ 0,1
1 I2t w 1 55700 1 I 2Tk 1 2312,142 ⋅ 0, 2
S≥ ⋅ = ⋅ ≈ 2, 52 mm2 << 120 mm2 S≥ ⋅ = ⋅ ≈ 11mm2 70 mm2
k 1 94 1 k 1 94 1
gdzie: gdzie:
Zk3 – impedancja dla zwarć symetrycznych, w [Ω], Tk – czas trwania zwarcia, w [s],
Ik3 – spodziewany prąd zwarcia symetrycznego, w [A], x”d – reaktancja podprzejściowa wzdłużna generatora zespołu prądotwór-
k – dopuszczalna wartość jednosekundowej gęstości prądu zwarciowego, czego, w [-].
w [A/mm2], Na podstawie przeprowadzonych obliczeń należy uznać dobór kabla za
I2t w – całka Joule’a wyłączenia zabezpieczenia, w [A 2·s]. poprawny.
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń należy uznać dobór kabla za 5. Dobór przekładników do układu pomiarowego półpośredniego obej-
poprawny. mującego silniki pomp pożarowych:
b) zasilanie awaryjne z zespołu prądotwórczego:
dobór kabla na długotrwałą obciążalność prądową:
I Bs ≈ 65, 34 A
I B = Isz = 181, 99 A ≤ I n = 200 A ≤ I Z I rs( Y / ∆ ) ≈ 137, 22 A
I Z ≥ I n = 200 A R l = 0, 012 Ω
Z k 3 = ( R T + R l )2 + ( X T + X l )2 =
Zgodnie z normą PN-IEC 60364-5-523, warunki przy sposobie ułożenia „D”,
spełnia kabel YKKS 4×70, dla którego Iz = 1,18·178 = 210,04 A > 200 A. = ( 0, 0051 + 0, 012)2 + ( 0, 0192 + 0, 004)2 ≈ 0, 029 Ω
sprawdzenie dobranego kabla z warunku spadku napięcia: Un 400
Ik 3 = = ≈ 7972, 89 A = 7, 98 kA
3 ⋅ Zk3 3 ⋅ 0, 029
2
Isp ⋅l 12 ⋅1
l Sp = = ≈ 0, 008 VA
S≥ = γ ⋅S 55 ⋅ 2, 5
∆U% ⋅ Un
γ ⋅( − X l ⋅ tgϕ )
100 ⋅ 3 ⋅ Isz ⋅ cos ϕ Sn ≥ SS = Sp + Sap + Sz = 0, 008 + 1 + 1, 25 ≈ 2, 26 VA
25 I 2tw 302000 2
= ≈ 6, 49 mm << 70 mm
2 2
 5 ⋅ 400  I thT1 ≥ = = 549, 55 A ≅ 0, 55kA

55 ⋅  − 0, 002 ⋅ 0, 54 1 1
 100 ⋅ 3 ⋅ 181, 89 ⋅ 0, 88 
I dyn ≥ i p = κ ⋅ 2 ⋅ I k 3 = 1, 4 ⋅ 2 ⋅ 7, 98 ≈ 15, 75 kA
sprawdzenie dobranego kabla z warunku samoczynnego wyłączenia przy

zwarciu jednofazowym w RP. gdzie:
Parametry zwarciowe generatora zespołu prądotwórczego: Sp – moc tracona na przewodach łączących przekładniki z licznikiem zuży-
tej energii, w [VA],
0, 40 2 Sn – moc znamionowa przekładnika, w [VA],
X k1G = 0, 33 ⋅ ≈ 0, 33 Ω
016 SS – rzeczywiste obciążenie przekładników, w [VA],
Sap – moc pobierana przez licznik zużytej energii, w [VA],
reaktancja generatora przyjmowana dla zwarć jednofazowych.
ip – prąd udarowy, w [kA],
Natomiast parametry linii kablowej: k – współczynnik udaru (w sieciach nn można przyjmować wartość (1,4), w [-],
IthT1 – jednosekundowy krótkotrwały prąd cieplny, w [kA],
Idyn – prąd dynamiczny, w [kA],
l 25 Isn – znamionowy prąd strony wtórnej przekładnika, w [A],
Rl = = ≈ 0, 007 Ω
γ ⋅ S 55 ⋅ 70 Ipn – znamionowy prąd strony pierwotnej przekładnika, w [A].
Z k1 = ( 2 ⋅ R l )2 + ( X G )2 = ( 2 ⋅ 0, 07 )2 + ( 0, 33)2 ≈ 0, 33 Ω Na podstawie obliczonych prądów zostaną przyjęte przekładniki typu
0, 8 ⋅ U0 0, 8 ⋅ 230 ELA1D43 150/1 A/A S = 2,5 VA następujących parametrach: Ith = 60·Ipn = 60·1
I k1 = = ≈ 557, 57 A > I a / Tk ≤ 0,4 s = 2 ⋅ I n = 2 ⋅ 200 = 400 A
Z k1 0, 33 50 = 9000 A = 9 kA > 0,55 kA, Idyn = 2,5·IthT1 = 2,5·9 = 22,5 kA > 5,75 kA.
6. Dobór zabezpieczeń oraz przewodów w poszczególnych obwodach:
Uwaga! Budynek pompowni ppoż. stanowi osobną strefę pożarową, przez
sprawdzenie dobranego kabla na warunki zwarciowe przy zwarciu syme-
co nie znajduje uzasadnienia stosowanie przewodów ognioodpornych do
Rys. 5. Plan instalacji elektrycznych pompowni trycznym na zaciskach generatora zespołu prądotwórczego: budowy instalacji elektrycznej.

silniki pomp pożarowych:

b) zasilanie z zespołu prądotwórczego:
Zabezpieczenie zwarciowe: bezpieczniki WTN00gG80.
Uwaga! W obwodach zasilania pomp pożarowy nie wolno instalować żad-
nych zabezpieczeń przeciążeniowych oraz wyłączników różnicowoprądo- l 25
Rl = = ≈ 0, 007 Ω
wych ze względu na wymaganą wysoką niezawodność zasilania. γ ⋅ S 55 ⋅ 70
R p = 0, 011Ω
Książki z dziedziny:
I B = I Bs = 68, 61 A ≤ I n = 80 A ≤ I Z Z k1 = ( 2 ⋅ R l + 2 ⋅ R p )2 + ( X G )2 =
k 2 ⋅ I n 1, 6 ⋅ 80 = ( 2 ⋅ 0, 007 + 2 ⋅ 0, 011)2 + ( 0, 33)2 ≈ 0, 33 Ω
IZ ≥ = = 88, 28 A
1, 45 1, 45
0, 8 ⋅ U0 0, 8 ⋅ 230
I k1 = = ≈ 557, 57 A > I a / Tk ≤ 0,4 s = 2 ⋅ I n = 2 ⋅ 200 = 400 A
Z k1 0, 33
budownictwa wentylacji i klimatyzacji
Warunki spełnia przewód OPdżo 5×25, dla którego przy sposobie ułożenia
„B2”, Iz = 117·0,85·1,06 ≈ 105,42 A > 88,28 A. chłodnictwa instalacji elektrycznych
grzejniki elektryczne:
Zabezpieczenie: wyłącznik instalacyjny nadprądowy S301C16. uwagi końcowe ciepłownictwa i ogrzewnictwa informatyki
1. Kable zasilania podstawowego oraz zasilania awaryjnego, po ułożeniu, gazownictwa zarządzania i obsługi nieruchomości
I B = I Bg .e = 8, 70 A ≤ I n = 16 A ≤ I Z a przed ich zasypaniem, należy poddać inwentaryzacji geodezyjnej.
k 2 ⋅ I n 1, 45 ⋅16 2. Rozdział przewodu PEN na przewód PE oraz przewód N należy wykonać
instalacji sanitarnych oraz programy, słowniki, poradniki
IZ ≥ = = 16 A
1, 45 1, 45 w rozdzielnicy RP. Miejsce rozdziału należy uziemić poprzez Główna Szy- ochrony środowiska
nę Uziemiającą (GSU) Wymagana wartość rezystancji uziemienia RB ≤ 30 W.
3. Punkt neutralny zespołu prądotwórczego należy uziemić. Wymagana war-
Warunki spełnia przewód YDYżo 3×2,5, dla którego przy sposobie ułoże- tość rezystancji uziemienia RB ≤ 5 W.
nia „B2”, Iz = 21,6 A > 16. 4. Ochrona przeciwporażeniowa przy uszkodzeniu: samoczynne wyłączenie
oświetlenie pompowni: zgodnie z wymaganiami normy PN-HD 60364-4-41:2017 Instalacje elek-
Zabezpieczenie: wyłącznik instalacyjny nadprądowy S301B10. tryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpie-
czeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
5. Ochrona przeciwporażeniowa uzupełniająca: połączenia wyrównawcze
I B = I Boś. = 2, 86 A ≤ I n = 10 A ≤ I Z
i wysokoczułe wyłączniki różnicowoprądowe.
k 2 ⋅ I n 1, 45 ⋅ 10
IZ ≥ = = 10 A 6. W budynku pompowni należy wykonać połączenia wyrównawcze zgod-
1, 45 1, 45
nie z wymaganiami normy PN-HD 60364-5-54:2010 Instalacje elektrycz-
ne niskiego napięcia. Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elek-
gdzie: trycznego. Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń wy-
IB – spodziewany prąd obciążenia, w [A], równawczych.
k2 – współczynnik krotności znamionowego zabezpieczenia, przy którym na- 7. Oprawy oświetleniowe w pompowni należy wyposażyć w moduł inwerte-
stępuje jego zadziałanie w określonym umownym czasie, w [-], rowy gwarantujący normalne funkcjonowanie źródła przez czas nie krót-
In – prąd znamionowy zabezpieczenia, w [A], szy od 120 minut od chwili przerwy w dostawie energii elektrycznej ze
IZ – długotrwała obciążalność prądowa przewodu, w [A], źródeł zewnętrznych.
Warunki spełnia przewód YDYżo 3×1,5, dla którego przy sposobie ułoże- 8. Przepusty kabli zasilających należy uszczelnić od przedostawania się wody
nia „B2”, Iz = 15,75 A > 10. i gazów.
7. Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia przy zwarciu jednofazowym 9. Na drzwiach wejściowych do budynku należy zainstalować tabliczkę z na-
w silnikach pomp pożarowych: pisem:
a) zasilanie z sieci elektroenergetycznej: POMPOWNIA POŻAROWA.
NIEUPOWAŻNIONYM WSTĘP WZBRONIONY.
l 50 10. Po wykonaniu prac instalacyjnych należy wykonać badania i spraw-
Rl = = ≈ 0, 012 Ω
γ ⋅ S 35 ⋅120 dzenia zgodnie z wymaganiami normy PN-HD 60364-6:2008 Instala-
X l = x , ⋅ l = 0, 08 ⋅ 0, 50 = 0, 004 Ω cje elektryczne niskiego napięcia. Część 6: Sprawdzanie oraz normy
15 N SEP-E 004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Pro-
Rp = = 0, 011Ω
55 ⋅ 25 jektowanie i budowa.
11. Przed przystąpieniem do eksploatacji należy opracować instrukcję współ-
Księgarnia Techniczna
Z k1 = ( R T + 2 ⋅ R l + 2 ⋅ R p ) + ( X T + 2 ⋅ X l ) =
2 2
pracy ruchowej zespołu prądotwórczego z siecią elektroenergetyczną, któ- Grupa MEDIUM

( 0, 0051 + 2 ⋅ 0, 012 + 2 ⋅ 0, 011)2 + ( 0, 0192 + 2 ⋅ 0, 004)2 ≈ 0, 058 Ω rą należy uzgodnić z właścicielem sieci elektroenergetycznej, rzeczoznaw-
0, 8 ⋅ U0 0, 8 ⋅ 230 cą ds. bhp oraz rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. ul. Karczewska 18, 04-112 Warszawa
I k1 = = ≈ 3172, 41 A > I a / Tk ≤ 0,2 s = 936 A
Z k1 0, 058 12. Eksploatację pompowni należy prowadzić zgodnie z instrukcją eksploata- tel.: 22 512 60 60, faks 22 810 27 42
cji uzgodnioną z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. e-mail: eib@ksiegarniatechniczna.com.pl
www.ksiegarniatechniczna.com.pl
przeciwpożarowy wyłącznik prądu biorów przez UPS-a w dowolnym trybie
Rys. M. Orzechowski, J. Wiatr

pracy zasilacza UPS. Powyższe wymaga- SEE
i zagrożenia stwarzane przez wyłącznik

nia nie dotyczą: PWP
SEE
systemów przetwarzania danych SEE
PWP PWP Q1 Q2 Q3 Q4 Q5
o znaczeniu krytycznym,
EPO zasilaczy UPS oraz ich neutralizacja
odbiory
UPS K1 K2
źródła zasilania UPS o mocy nie Q1 Q2 Q3 Q4 Q5
prostownik
odbiory
UPS
większej niż 750 VA,
K1 K2
bateria
Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 EPO
prostownik
wewnętzrny
bypass
bateria
lub obwodów bateryjnych zinte- EPO
K4
wewnętzrny
bypass
falownik
mgr inż. Marcin Orzechowski, mgr inż. Julian Wiatr odbiory UPS K4
growanych z urządzeniem elektro-
falownik
nicznym.
K3
bypass K3
zewn.
Na rysunku 1. przedstawiono przy- bypass
bypass zewn.
kład połączenia obwodu EPO. rozdzielnica odb.
zewn.
P
gwarantowanych
roblematyka przeciwpożarowego Łącznik stanowiący element wyko-
rozdzielnica odb. rozdzielnica odb.
gwarantowanych gwarantowanych

przycisk sterujący
wyłącznika prądu była wielokrot- a) b) EPO (NO)
przewód łączący
nawczy EPO powinien posiadać odpo-
1
nie opisywana w literaturze. Mimo 2
3 wiednie zabezpieczenia uniemożliwia- SEE SEE
KUK
port komunikacyjny
przycisk sterujący Rp 4
PWP
to w dalszym ciągu spotykamy się EPO (NO) przycisk sterujący
EPO (NC)
1
zasilacz UPS jące przypadkowe jego uruchomienie. PWP
przewód łączący 1
z wątpliwościami w zakresie projek- 2 przewód łączący
2 SA
Zadziałanie przycisku EPO powodu-
port komunikacyjny
port komunikacyjny
3 3
4 4
Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q1 Q2 Q3 Q4 Q5
towania i wykonywania tego urządze- zasilacz UPS zasilacz UPS je podanie sygnału na jednostkę ste- odbiory
UPS K1 K2 odbiory
UPS
nia. Szczególnym problemem jest rującą zasilacza UPS i w konsekwencji K1 K2
prostownik
prostownik
zwarcie wewnętzrny zwarcie

kwestia związana z przeciwpożaro- Rys. 2. Przykład realizacji układ sygnalizacji sta- wygenerowanie stanów, które spowo- bateria bateria
nu i kontroli ciągłości wyłącznika EPO, gdzie: EPO EPO
wewnętzrny zwarcie
bypass
bypass
wym wyłącznikiem prądu dla zasila- UK – kaseta układu kontroli stanu wyłączni- dują otwarcie wszystkich styczników K4 K4
ka EPO, SA – sygnalizator akustyczny, Rp – re-
czy UPS. Niniejszy artykuł stanowi lub przekaźników (na wejściu i wyj-
falownik
zwarcie
falownik
Rys. 1. Przykład połączenia obwodu EPO: a) styk normalnie otwar- zystor pomiarowy o wartości rezystancji nie
próbę przybliżenia tego zagadnienia. ty (NO), b) styk normalnie zamknięty (NC) mniejsze niż 20 Ω, PP – przekaźnik prądowy ściu torów prądowych) oraz zamknię-
zwarcie
K3
cie jednostki UPS, co jest równoznacz-
K3
wymagania prawne Infrastruktury [3] może on zostać wy- trycznych wspomagających prowadze- ratowniczych prowadzi rozpoznanie sy- ne z wyłączeniem falownika. Dodat-
bypass bypass
korzystany do zasilania urządzeń prze- nie akcji ratowniczo-gaśniczej (zgodnie tuacji bojowej, a następnie podejmuje kowo wszystkie konwertery zostają zewn. zewn.
W Polsce nie ma wymagań w zakre- ciwpożarowych bez dopuszczenia wy- z Rozporządzeniem MSWiA [5] pomiesz- decyzję o rozstawieniu sił i środków). wyłączone. Baterie akumulatorów zo- rozdzielnica odb. rozdzielnica odb.
gwarantowanych gwarantowanych
sie wyłączenia przeciwpożarowego za- danego przez CNBOP-PIB)1. W przypad- czenie zagrożone wybuchem występuje Jeżeli funkcjonujący w budynku stają rozłączone, ale co ważne, ener-
silaczy bezprzerwowych „UPS” (ang. ku przeprowadzenia stosownych ba- wówczas, gdy spodziewany przyrost ciś- zasilacz UPS nie służy do zasilania gia w nich zgromadzona pozostanie.
Rys. 3. Ilustracja zagrożenia stwarzanego przez napięcie wsteczne pojawiające się po zadziałaniu PWP: a) uproszczony sche-
uninterruptible power supply) oraz urzą- dań i uzyskania świadectwa dopusz- nienia przekracza wartość 5 kPa). urządzeń przeciwpożarowych, pod- Zadziałanie EPO odłącza odbiorniki mat instalcji; b) rozpływ prądu po zadziałniu PWP (EPO jest nie aktywne) przy sprawnym zabezpieczeniu od podania
dzeń posiadających baterie akumulato- czenia sytuacja zmienia się diametral- W praktyce eksploatacyjnej, z uwagi lega wyłączeniu. w każdym stanie pracy UPS-a: gotowo- wstecznego napięcia; c) prawdłowy stan układu zasilania po zadziałaniu PWP oraz EPO; d) rozpływ prądu po zadział-
niu PWP (EPO jest nie aktywne) i uszkodzeniu zabezpieczenia od podania wstecznego napięcia; e) rozpływ prądu po za-
rów stanowiących zasobnik energii. Ża- nie. W praktyce jednak żaden z produ- na parametry napięcia zasilającego nie- ści lub w stanie zamykania UPS-a, na- działniu PWP oraz EPO i uszkodzeniu zabezpieczenia od podania wstecznego napięcia
den z obowiązujących aktów prawnych centów nie zabiega o wykonanie wyma- gwarantujące ciągłego zasilania czułych zdalne awaryjne stępuje także anulowanie dowolnych
w Polsce nie wymienia zasilaczy UPS ganych badań oraz uzyskanie świade- odbiorników energii elektrycznej, po- wyłączenie zasilacza UPS sygnałów i poleceń wydawanych przez nić funkcję wyłącznika przeciwpo-

przycisk
jako elementu systemu zasilania budyn- ctwa dopuszczenia z uwagi na dostęp- mimo zgodności z wymaganiami nor- jednostkę sterującą, panel operatorski żarowego prądu (w myśl [3] § 183.2.) SEE PWP
PWP
ku. Zgodnie z obowiązującymi przepi- ne na rynku zasilacze UZS powszechnie my PN-EN 50160:2011 Parametry jakoś- Każdy zasilacz UPS posiada możli- lub dowolny moduł zasilacza UPS. Wy- dla zasilacza UPS oraz obwodów za-
sami [4; 20] zasilacze stosowane w in- nazywane przeciwpożarowymi. ciowe napięcia w publicznych sieciach wość wyłączenia z poziomu panelu ope- magania dotyczące wyłącznika awa- silanych z niego.
stalacjach bezpieczeństwa muszą uzy- Natomiast Rozporządzenie Ministra rozdzielczych, wielokrotnie zachodzi ratorskiego, jednak należy pamiętać, że ryjnego obowiązujące w Europie za- Q1 Q2
skać świadectwo dopuszczenia, wy- Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku konieczność instalacji zasilaczy UPS. pomieszczenie, w którym się on znajdu- wiera dokument zharmonizowany zagrożenia stwarzane odbiory Q3 Q4 Q5
dane przez CNBOP – PIB w Józefowie. w sprawie warunków technicznych, Instalacja zasilacza w układzie za- je, może być zabezpieczone przed dostę- HD-384-48 S1 [11]. przez zdalne awaryjne
Zakres badań tych zasilaczy definiują jakim powinny odpowiadać budynki silania budynku stanowi dla zasi- pem osób nieuprawnionych lub po pro- Konstrukcja EPO musi uniemoż- wyłączenie zasilacza UPS UPS K1 K2
zwarcie wewnętzrny
normy przedmiotowe PN-EN 54-4:2001/ i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 roku, lanych z niego odbiorników źródło stu dostęp do niego będzie utrudniony liwiać ponowne załączenie zasilacza lub urządzenia o pochodnej
prostownik
A2:2007 Systemy sygnalizacji pożarowej. poz. 1065 z późniejszymi zmianami) [3], odmienne od systemu elektroener- ze względu na topologię obiektu. Dla- UPS w sposób przypadkowy przez bateria
konstrukcji
bypass
akumulatorów
Część 4: Zasilacze [9] oraz norma PN-EN nakazuje stosowanie Przeciwpożarowe- getycznego, które wymaga odmien- tego też producenci sprzętu opracowali użytkownika będącego w pobliżu
12101-10:2007 Systemy kontroli rozprze- go Wyłącznika Prądu w budynkach za- nego podejścia w zakresie projekto- wyłącznik awaryjny określany jako EPO urządzenia, nieświadomego istnieją- Wyłącznik EPO skonfigurowany
falownik
strzeniania dymu i ciepła. Część 10: Za- wierających strefy pożarowe o kubatu- wania ochrony przeciwporażeniowej (ang. Emergency Power Off), umożliwia- cego niebezpieczeństwa. Aby zapew- w układzie styków NC (rys. 1b). Ot-
silacze [8]. W odniesieniu do zasilaczy rze przekraczającej 1000 m3 oraz w bu- oraz ochrony przeciwpożarowej. jąc zdalne wyłączenie zasilacza. Norma nić przerwanie zasilania do odbiorni- warcie (rozwarcie) obwodu powoduje K3 K4
UPS, normy przedmiotowe nie formu- dynkach zwierających pomieszczenia Należy zwrócić uwagę, że decyzję dotycząca zasilaczy UPS określa go na- ków w dowolnym trybie pracy zasila- podanie sygnału do jednostki sterują-
łują takich wymagań, co powoduje, że zagrożone wybuchem bez względu na o wyłączeniu urządzenia podejmuje oso- tomiast jako „awaryjny aparat przery- cza UPS-a, zasilanie z sieci elektrycznej cej UPS i jego wyłączenie. Jest to po-
bypass
ze względów formalnych zasilacze UPS, kubaturę. Jednocześnie stawia wymóg ba kierująca akcją ratunkową. Zatem od wający” (odłączający) [12]. Zasilacz UPS musi być odłączone, gdy aktywowany dobna sytuacja jak w przypadku wy- zewn.
pomimo swoich zalet, nie mogą być sto- zapewnienia zasilania urządzeń elek- chwili wykrycia pożaru do rozpoczęcia musi być wyposażony w pojedynczy zin- jest wyłącznik awaryjny. Wyłącznik zwalacza podnapięciowego dla apara-
sowane w obwodach bezpieczeństwa 1 Prawny zakaz stosowania zasilaczy UPS działań ratowniczo-gaśniczych upływa tegrowany aparat przerywający lub zaci- EPO nie może być galwanicznie po- tów elektrycznych (rozłączniki, wyłącz- rozdzielnica odb.
gwarantowanych
w obwodach bezpieczeństwa dotyczy syste-
(w przypadku instalacji zasilacza UPS mów sygnalizacji pożaru oraz wentylacji po- pewien czas (po przybyciu do miejsca ski przeznaczone do połączenia zdalne- łączony z obwodami sieci zasilającej. niki), stosowanych jako element steru-
w osobnej strefie pożarowej wymaga- żarowej. W odniesieniu do innych urządzeń pożaru dowódca akcji ratowniczo-gaś- go awaryjnego aparatu przerywającego, Zatem wyłącznik awaryjny okre- jący PWP. Rozwiązanie to posiada rów-
p.poż. nie ma żadnych przeciwwskazań w za- Rys. 4. R
ealizacja dodatkowego zabezpieczenia od „napięcia zwrotnego”
nej przez §209 Rozporządzenia Ministra kresie stosowania zasilaczy UPS. niczej przed przystąpieniem do działań który zapobiega dalszemu zasilaniu od- ślany w skrócie jako EPO może peł- nież podobne wady [8]:

10 Ω. Trasa linii sterującej będzie ułożo- nej. Należy zwrócić uwagę, że wzrost Na rysunku 3. przedstawiono sy- Przed takim zagrożeniem po- w czasie pożaru. Pozostałe układy
Fot. M. Orzechowski, J. Wiatr
na w jednej strefie pożarowej. W przy- rezystancji przewodu w wyniku od- tuację, w której po zadziałaniu PWP winny chronić zabezpieczenia we- sieci (TT, IT) nie są zalecane z uwagi
kładzie założono wzniecenie pożaru działywania temperatury w warun- i pozostawieniu działającego zasila- wnętrzne UPS-a (na etapie produk- na ich ograniczenia techniczne, co zo-
w jednej strefie pożarowej. Do obliczeń kach pożaru spowodował zmniej- cza UPS na wydzieloną instalację zacji) oraz zewnętrzne zaprojektowa- stało szczegółowo omówione w [15],
przyjęto temperaturę, jaka może wystą- szenie teoretycznej długości ponad silania gwarantowanego może dość ne przez projektanta instalacji za- dopuszczalny czas wyłączenia w ukła-
pić po 30 minutach w przypadku poża- 4,5-krotnie! Gdyby założyć tempera- do zagrożenia porażeniowego. Na ry- silania gwarantowanego. dzie TN nie może być dłuższy niż 0,4 s,
ru celulozowego 822°C (według „Krzy- turę końcową pożaru wynoszącą po- sunku 3. styczniki oznaczone K1-K4 Należy podkreślić, że w takiej sy- wyłącznik różnicowoprądowy jest
wej normowej „temperatura-czas”) [15]. nad 1000°C, ten wzrost byłby jeszcze stanowią elementy wykonawcze wy- tuacji nie ma nie ma możliwości uzy- środkiem niezalecanym [15],
2 ⋅ L max większy (nawet o 5,5!). łącznika awaryjnego EPO. skania skutecznej ochrony przeciw- napięcie dotykowe dopuszczalne
R 822 = ⇒
γ ⋅S Powyższe uwagi mają szczególne Należy pamiętać, że w części zasi- porażeniowej za pomocą samoczyn- długotrwale, jakie może wystąpić
Fot. 1. P
omieszczenie bateryjne zasilacza UPS po wybuchu wodoru spowodowanego prądem zwarciowym ⇒ L max = R 822 ⋅ γ ⋅ S / 2 = znaczenie w przypadku układu EPO laczy UPS elementami zabezpiecza- nego wyłączenia zasilania w wyma- na częściach przewodzących do-
= 2,17 ⋅ 55 ⋅1, 5 / 2 = 89 m dla styków normalnie otwartych jącymi przez wstecznym podaniem ganym czasie [15], przy zastosowa- stępnych, powinno spełniać waru-
uszkodzenie któregokolwiek ele-
niestety nie zapewniają 100 % gwarancji konfiguracji styków wyłącznika EPO  T 
1,16
(NO), gdyż jeśli wzrost rezystancji nie napięcia, są elementy półprzewodni- niu jedynie aparatów zabezpieczają- nek UL ≤ 25 V (ac) lub UL ≤ 60 V (dc).
R Tk max = R 20 ⋅  k  ⇒
mentu w układzie (przewód steru- zadziałania EPO w sytuacji zagrożenia. układ może np.:  293  zostanie uwzględniony, to w chwili kowe. Niestety elementach półprze- cych, takich jak: bezpieczniki topi- Wynika to z faktu, że ekipa ratow-
jący, przycisk czy połączenia) powo- Wyłącznik EPO skonfigurowany dla styków normalnie otwartych ⇒ R 20 =
R Tk max
=
podania napięcia (zwarcie przycisku) wodnikowych uszkodzenie może po- kowe, wyłączniki instalacyjne i/lub nicza oraz ewentualne osoby znaj-
1,16
duje natychmiastowe wyłączenie w układzie styków NO, zdaniem au- (NO) nie zadziałać w chwili podania  Tk  układ nie zadziała. legać zarówno na: wyłączniki mocy, a stosowanie wy- dujące się w budynku objętym ak-
 
UPS-a i pozbawienie odbiorników torów jest najlepszym rozwiązaniem sygnału z przycisku z powodu zbyt 293  a) rozwarciu elementu (wzrost re- łączników różnicowoprądowych jest cją ratunkową będą znajdowały się
zasilania, z punktu widzenia niezawodności dużej rezystancji przewodu łączącego; =
10 Ω
1,16 = 2,17 Ω zagrożenia wynikające zystancji do wartości powodującej niezalecane [15]. w warunkach zwiększonego zagro-
 822 + 273 
z drugiej strony, jeśli nastąpi zwar- działania układu zasilania gwaranto- może też dojść do błędnego jego za- 
293 
 z pojawienia się napięcia rozwarcie obwodu) co w tym przy- Zalecane rozwiązania: żenia porażeniowego (stres, wysoka
cie w obwodzie (np. na przewodzie wanego. Taki układ powinien zostać działania (pozbawiając tym samym wstecznego w instalacji padku oznaczało by odłączenie ob- a) w torach zasilających zasilacze temperatura itp.). Jeśli podczas ak-
łączącym przycisk EPO z portem ko- uzupełniony o element kontroli cią- zasilania odbiorników) z uwagi na za- gdzie: przed UPS-em [13] wodu (przypadek korzystny); UPS należy stosować aparaty wypo- cji ratowniczej jej uczestnicy mogą
munikacyjnym), to wówczas układ głości obwodu oraz sygnalizacji sta- bezpieczenie wewnątrz zasilacza po- Lmax – maksymalna długość przewo- b) ale również może polegać sażone w cewki wzrostowe. Przykład mieć bezpośredni kontakt z wodą
zostanie pozbawiony możliwości nu, analogicznie jak proponowany dla legające na jego wyłączeniu w przy- du łączącego tablicę zaciskową UPS Norma PN EN 62040 [12] zobo- na zwarciu elementu (rezystancja takiego rozwiązaniu przedstawiono (np. instalacja tryskaczowa), to w ta-
zdalnego wyłączenia. PWP, co było już opisane w [16]. Na ry- padku przekroczenia dopuszczalnej z przyciskiem; wiązuje producentów zasilaczy przejścia o bardzo małej wartości) na rysunku 4. Jest to rozwiązanie kiej sytuacji napięcie dotykowe do-
Wyłącznik EPO skonfigurowany sunku 2. przedstawiono przykład rea- rezystancji pętli obwodu (dla styków R20 – dopuszczalna rezystancja prze- UPS do stosowania zabezpieczenia i w konsekwencji trwałemu połącze- droższe, jednak podnoszące bezpie- puszczalne długotrwale powinno
w układzie styków NO (rys. 1a). Za- lizacji takiego rozwiązania. normalnie zamkniętych (NC)); wodu w warunkach niepożarowych wstecznego w torze obejściowym niu instalacji, co oznacza bezpośred- czeństwo użytkowania instalacji; spełniać warunek UL ≤ 12 V (ac) lub
mknięcie (zwarcie) obwodu powoduje Innym zagrożeniem wynikającym dla styków normalnie zamkniętych (temperatura 20°C), [Ω], UPS-a przed pojawieniem się tzn. nie zagrożenie. b) należy podkreślić, że w takiej UL ≤ 30 V (dc).
podanie sygnału do jednostki sterującej z konstrukcji układu EPO jest jego (NC) nie zadziałać z uwagi na uszko- RT k max – maksymalna rezystancja „napięcia wstecznego” w przypadku Oczywiście panel sterowania za- sytuacji nie ma możliwości uzyska- W wielu przypadkach uzyskanie
UPS i jego wyłączenie. Układ zachowuje wrażliwość na wzrost rezystancji prze- dzenie (zwarcie) przewodu na jego przewodu, jaką może on uzyskać uszkodzenia przełącznika statyczne- silacza UPS sygnalizuje uszkodzenia skutecznej ochrony przeciwpo- skutecznej ochrony przeciwporaże-
się podobnie jak wyzwalacz wzrostowy wodu łączącego przycisk EPO z portem trasie. w temperaturze Tk, w [Ω], go (bypassu wewnętrznego). Zasilacz nie jednak układ cały czas pracu- rażeniowej za pomocą samoczynne- niowej nie jest możliwe za pomocą
dla aparatów elektrycznych (rozłączniki, komunikacyjnym zasilacza UPS. Z uwa- Dlatego też podczas doboru przewo- Tk – temperatura końcowa (pożaru), UPS musi być zabezpieczony przed je. Jest to tylko informacja dla ob- go wyłączenia zasilania w wymaga- samoczynnego wyłączenia zasilania
wyłączniki), stosowanych jako element gi na fakt, że obwód EPO charaktery- du do wyłącznika EPO należy uwzględ- w której oblicza się rezystancję prze- pojawieniem się niebezpiecznych na- sługi do podjęcia działań serwiso- nym przez normy czasie [15] przy za- w wymaganym czasie [15] przy za-
sterujący PWP. Z oczywistych względów zuje się bardzo niskim napięciem pra- nić wzrost rezystancji przewodu spowo- wodu RTkmax, w [K], pięć i energii na zaciskach wejścia AC wych. Jak pokazuje praktyka, taki stosowaniu jedynie aparatów zabez- stosowaniu jedynie aparatów zabez-
posiada również podobne wady [16]: cy (U ≤ 24 V), oznacza to, że bardzo kry- dowanego temperaturą pożaru zgod- Gdyby nie uwzględniać temperatu- zasilacza UPS po odcięciu zasilania stan układu może być niezauwa- pieczających, takich jak: bezpieczni- pieczających, takich jak: bezpiecz-
zwarcie lub przerwa w obwodzie po- tyczne stają się paramenty jakościowe nie z prawem Wiedemanna-Franza-Lo- ry w czasie pożaru, to wówczas mak- wejściowego (z sieci elektroenerge- żony przez bardzo długi czas. Je- ki topikowe, wyłączniki instalacyj- niki topikowe, wyłączniki instala-
woduje natychmiastowe wyłączenie sygnału EPO. W tej sytuacji nie wystar- rentza [15]. W praktyce dostatecznie do- symalna długość przewodu mogłaby tycznej), co ma miejsce np. w przy- śli w czasie tego uszkodzenia doj- ne i/lub wyłączniki mocy, a stoso- cyjne i/lub wyłączniki mocy. Nale-
UPS-a i pozbawienie odbiorników czy jedynie zapewnienie „ciągłości syg- bre rezultaty dają obliczenia wykonywa- wynosić: padku zadziałania przeciwpożarowe- dzie do: wanie wyłączników różnicowoprą- ży pamiętać, że stosowanie wyłącz-
dostaw energii elektrycznej, nału” EPO, które jest jedynie warun- ne za pomocą wzoru wykładniczego [15]: go wyłącznika prądu. W myśl zapi- zaniku zasilania; dowych jest niezalecane [15]. Jedy- ników różnicowoprądowych w ob-
2 ⋅ L max
przerwa w obwodzie (np. na przewo- kiem koniecznym wymagającym uzu- 1,16 R 20 =
γ ⋅S
⇒ L max = sów PN EN 62040 [12] niebezpieczeń- zadziałania PWP; nym skutecznym środkiem ochrony wodach instalacji przeciwpożaro-
 T  (1)
dzie łączącym przycisk EPO z por- pełnienia o warunek dostateczny. Czy- R Tk = R 20 ⋅  k  = R 20 ⋅ γ ⋅ S / 2 = 10 ⋅ 55 ⋅1, 5 / 2 = 412 m stwo porażenia nie może występo- to w takiej sytuacji zasilacz UPS bę- przeciwporażeniowej w tej sytuacji wych ze względu na wymaganą wy-
 293 
tem komunikacyjnym), pozbawia li gwarancja nieprzekroczenia dopusz- wać na zaciskach wejściowych dłu- dzie zasilał instalację elektryczną, będzie obniżenie spodziewanego na- soką niezawodność jest zabronione
możliwości zdalnego wyłączenia czalnej wartości dopuszczalnego spad- gdzie: Wniosek: żej niż po 15 sekundach dla zasila- tak jak pokazano to na rysunku 3d. pięcia na częściach przewodzących [15]. Zatem zgodnie z wymaganiami
zasilacza UPS. ku napięcia. Z tego powodu producen- RTk – rezystancja przewodu w tempera- W przypadku wyłącznika EPO bar- czy UPS podłączonych na stałe, a po To może stanowić zagrożenie dla dostępnych poniżej wartości napię- określonymi w normie [6], ochronę
Komentarz: ci podają dla obwodu wyłącznik EPO: turze Tk, w [Ω], dzo istotną sprawą jest zachowanie 1 sekundzie dla zasilaczy z połącze- osób uczestniczących w akcji ratow- cia dopuszczalnego długotrwale. Ta przeciwporażeniową należy uznać za
Rozwiązanie oparte na EPO w układzie przekrój przewodu łączącego i jego Tk – temperatura końcowa, w której parametrów jakościowych napięcia niami wtykowymi. Zgodność z wy- niczo-gaśniczej. kwestia zostanie omówiona w ostat- skuteczną, jeżeli napięcie dotykowe
styków NC jest z pewnością bardziej maks. długość; oblicza się rezystancje przewodu RTk, zasilającego. Jak wskazano w powyż- maganiami jest sprawdzana przez Czas, w jakim zasilacz UPS będzie niej części tego artykułu. UST nie przekracza wartości napię-
wrażliwe na niekontrolowane zadzia- lub maksymalną rezystancję obwo- w [K], szym przykładzie, w przypadku prze- badanie urządzenia i odnośnych ob- w tej sytuacji będzie zasilał instala- cia dopuszczalnego długotrwale UL
łanie. Z drugiej strony, EPO w układzie du (najczęściej: ≤ 10 Ω). R20 – rezystancja przewodu w tempera- wodu o przekroju żyły 1,5 mm2 mak- wodów oraz symulację warunków cję obiektu, zależy od: ochrona w danych warunkach środowisko-
styków NO nie ma całkowitej pewno- Należy pamiętać, że podczas poża- turze 20°C, w [Ω]. symalna jego długość przy uwzględ- awaryjnych zgodnie z „Aneksem I”, a) bezpośrednio do mocy zapotrze- przeciwporażeniowa wych, czyli [14, 15]:
ści zadziałania. ru rezystancja przewodu może wzros- Przykład 1 nieniu wzrostu rezystancji w warun- powyższej normy. Jeśli projektowa- bowanej przez odbiorniki pozostałe UST = I a ⋅ Z PE ≤ UL (2)
Niezadziałanie zdalnego wyłączenia nąć ponad 5 razy (pożar rozwinięty). Należy wyznaczyć maksymalną dłu- kach pożaru nie może być większa niż ny UPS nie jest wyposażony w taki jako załączone w momencie zadzia- Projektując ochronę przeciwporaże-
EPO. Jest to sytuacja, która zawsze może Zatem jeśli przewód łączący będzie na- gość przewodu typu HDGS 2×1,5 (PH90) 89 m. Jest to długość stosunkowo nie- układ zabezpieczający to obowiąz- łania PWP, niową przy zasilaniu z zasilacza UPS na- gdzie:
się zdarzyć w pracującym układzie. Na- rażony na działanie wysokiej tempe- łączącego tablicę zaciskową zasilacza wielka, biorąc pod uwagę typowe dłu- kiem Projektanta jest zaprojektować b) energii zgromadzonej w bate- leży uwzględnić następujące czynniki: Ia – prąd wyłączający zabezpiecze-
wet najlepszy projekt i jego realizacja, ratury (nawet bez oddziaływania bez- UPS z przyciskiem EPO. Maksymalna gości trasy przewodów w budynkach to bazie elementów zewnętrznych riach układu zasilania gwarantowa- układ TN-S jest preferowany do zanie chronionego odbiornika w cza-
a później regularne przeglądy instalacji pośredniego ognia), to w zależności od wartość rezystancji pętli może wynosić komercyjnych i użyteczności publicz- (np. jak na rysunku 4.). nego. silania urządzeń funkcjonujących sie określonym [6], w [A],

Julian Wiatr, Marcin Orzechowski

Z PE – wartość impedancji przewo- dla zwiększenia pojemności łączy się wnioski 6. Zasilacz UPS musi być wyposażony
PORADNIK PROJEKTANTA ELEKTRYKA

du ochronnego PE między rozpatry- je równolegle. W praktyce spotykamy w pojedynczy zintegrowany aparat
waną częścią przewodzącą dostępną połączone równolegle gałęzie akumu- 1. Wyłącznik awaryjny określany przerywający lub zaciski przeznaczo-
a głównym połączeniem wyrównaw- latorów połączonyck szeregowo. Jeśli w skrócie jako EPO może pełnić ne do połączenia zdalnego awaryjne-
czym, w [Ω], w szereg zostanie połączonych min. 3 funkcję wyłącznika przeciwpożaro- go aparatu przerywającego, który za-
N
UL – napięcie dotykowe dopuszczal- takie akumulatory, to sumaryczne na- wego prądu (w myśl § 183.2. Rozpo- pobiega dalszemu zasilaniu odbio- akładem Wydawnictwa Grupa MEDIUM
ne długotrwale, w [V]. pięcie na ich zaciskach (36 Vdc) prze- rządzenia [3]) dla zasilacza UPS oraz rów przez UPS-a w dowolnym try- w maju 2021 roku zostało opublikowa-
Wymagany przekrój przewodu kroczy napięcie dopuszczalne dłu- obwodów zasilanych z niego. bie pracy zasilacza UPS. To rozwią- ne szóste wydanie „Poradnika Projek-
ochronnego, łączącego chronione gotrwale w warunkach środowisko- 2. W każdym przypadku należy zasto- zanie nie ma zastosowania (zgodnie tanta Elektryka”, autorstwa mgr. inż. Juliana
urządzenie z główną szyną uziemiają- wych gdzie może dojść do bezpośred- sować środki, które zapobiegną po- z normą) dla: Wiatra oraz mgr. inż. Marcina Orzechowskie-
cą (GSU), należy wyznaczyć ze wzoru niego kontaktu z wodą (UL ≤ 30 V (dc)). jawieniu się wstecznego napięcia na systemów przetwarzania danych go. Monografia jest bardzo obszerna i obejmu-
(2), który uzyskuje się w wyniku prze- Pojemność akumulatorów podawana instalacji nieobjętej zasilaniem gwa- o znaczeniu krytycznym, je 1795 stron treści zasadniczych, na które skła-
kształceń, przy założeniu, że UST = UL jest w [Ah] lub przez prąd rozładowa- rantowanym. Samo odłączenie zasi- źródła zasilania UPS o mocy nie da się czternaście rozdziałów głównych, spis
oraz ZPE = RPE [14] następującą postać: nia w czasie 20 godzin w temperatu- lania do zasilacza UPS nie gwarantu- większej niż 750 VA, literatury, 14 załączników oraz 18 dodatków
k p ⋅ Ia ⋅ I rze 20°C, do osiągnięcia napięcia koń- je, że instalacja w obiekcie zostanie lub obwodów bateryjnych zinte- zgromadzonych w dwóch tomach. We wstę-
SPE ≥ (3) cowego pojedynczego ogniwa 1,7 V pozbawiona zasilania. growanych z urządzeniem elek- pie „Od Autorów” podkreślono istotność opi-
UL ⋅ γ
(oznaczenie 0,05C). Prąd o wartości 3. Zadziałanie przycisku EPO powo- tronicznym. sywanych zagadnień oraz duże zainteresowa-
gdzie: 30 mA płynący przez ciało człowieka duje podanie sygnału na jednostkę W tej sytuacji konieczne jest podjęcie nie Czytelników poprzednimi wydaniami „Po-
SPE – wymagany przekrój żyły prze- podczas rażenia z pojedynczego aku- sterującą zasilacza UPS i w konse- działań zmniejszających ryzyko jakie radnika”, co zdecydowało o wydaniu kolejnym
wodu ochronnego, w [mm2], mulatora o pojemności 7 Ah mógłby kwencji wygenerowanie stanów, któ- niosą ze sobą tego typu urządzenia. (szóstym), które zostało uaktualnione i rozsze-
l – długość przewodu ochronnego PE płynąć przez czas bardzo długi, skut- re spowodują otwarcie wszystkich Do tych środków należą: rzone w stosunku do poprzedniego wydania
między rozpatrywaną częścią prze- kując śmiertelnym porażeniem: styczników lub przekaźników (na tablice informacyjne, z 2012 roku.
wodzącą dostępną a głównym po- wejściu i wyjściu torów prądowych) wydzielone strefy, W tym wydaniu oprócz uaktualnienia treści,
Q 7
łączeniem wyrównawczym, w [m], t= = = 233 h oraz zamknięcie jednostki UPS, co zapewnienie skutecznej ochrony Autorzy zamieścili szereg wymagań w zakresie
I 0, 03
k p – współczynnik wzrostu rezy- jest równoznaczne z wyłączeniem przeciwporażeniowe w warun- ochrony przeciwpożarowej, która stanowi je-
stancji przewodu w wyniku oddzia- gdzie: falownika. Dodatkowo wszystkie kach zwiększonego zagrożenia den z najważniejszych elementów każdego bu-
ływania temperatury podczas poża- t – czas przepływu prądu podczas konwertery zostają wyłączone. Za- porażeniowego. dynku lub obiektu budowlanego. Zaktualizo-
ru określony wzorem (4) [15], w [-] rozładowania akumulatora, w [h], działanie EPO odłącza odbiorniki 7. Decyzja o sposobie sterowania wy- wali również wymagania dotyczące przyłącza-
R Tk 1,16 Q – pojemność dysponowana przez w każdym stanie pracy UPS-a: goto- łącznikiem EPO powinna należeć nia odbiorców do sieci elektroenergetycznej
 T 
kp = = k  (4) akumulator w temperaturze 20°C, wości lub w stanie zamykania UPS-a, do projektanta instalacji elektrycz- i jakości dostarczanej energii elektrycznej, wy-
R 20  293 
w [Ah], następuje także anulowanie dowolnych, który podejmuje ją na podsta- nikające z Rozporządzenia Ministra Gospodarki
R 20 – rezystancja przewodu w tem- I – prąd rozładowania, w [A]. nych sygnałów i poleceń wydawa- wie uwarunkowań techniczno-eko- z dnia 4 maja 2007 roku w sprawie szczegóło-
peraturze 20°C, w [Ω], Ponadto definiuje się w teorii i tech- nych przez jednostkę sterującą, pa- nomiczno-budowlanych. Rolą rze- wych warunków funkcjonowania systemu elek-
RTk – rezystancja przewodu w tem- nice ochrony przeciwporażeniowej za- nel operatorski lub dowolny moduł czoznawcy do spraw zabezpieczeń troenergetycznego. Autorzy przy opracowy-
peraturze Tk, w [Ω], grożenia porażenia energią zgroma- zasilacza UPS. Baterie akumulatorów ppoż. oraz PSP jest wskazanie miej- waniu „Poradnika” wzięli również pod uwagę i ich zabezpieczeń. Cały rozdział 7 to przegląd łączniki oraz dodatki. Cechą pracy jest szero-
Tk – temperatura końcowa, w któ- dzona w akumulatorze zasilacza UPS zostają rozłączone. sca (miejsc), w którym należy zabu- cenne uwagi oraz sugestie czytelników, które informacji na temat układów i urządzeń zasi- kie spojrzenie na tematykę oraz duża skrupu-
rej oblicza się rezystancje przewo- lub urządzenia o podobnej konstruk- 4. Zadziałanie przycisku EPO nie spo- dować sterowanie (przycisk sterują- wpłynęły na ostateczny kształt szóstego wyda- lania rezerwowego, awaryjnego i gwaranto- latność Autorów. Monografia może stanowić
du RTk, w [K], cji, o czym podczas projektowania woduje rozładowania baterii aku- cy) tym wyłącznikiem tak, aby kieru- nia. Na uwagę zasługuje dodatek 18, „Elementy wanego. Rozdział 8 poświęcono kompensacji cenną pomoc (źródło wiedzy) dla osób zajmu-
R 20 – rezystancja przewodu w tem- układów zasilania zapomina się. Naj- mulatorów, co oznacza, że energia jący akcją gaśniczą bez wahania do- fotowoltaiki”, z uwagi na aktualność tematyki. mocy biernej. W rozdziale 9 scharakteryzowa- jących się w praktyce projektowaniem zasilania
peraturze 20°C, w [Ω]. bardziej groźne są prądy zwarciowe, w nich zgromadzona pozostanie. konał odłączenia obiektu od dopły- Spis literatury zawiera 326 pozycji, co odpowia- no zwięźle zasilanie terenu budowy i rozbiór- obiektów mieszkalnych i użyteczności publicz-
γ – konduktywność materiału żyły prze- które mogą się pojawić przy zalaniu Jest to jeden z powodów, dla których wu energii elektrycznej z tego źród- da (a nawet przekracza) standardy podobnych ki. Z kolei rozdział 10 to opis zasilania tymcza- nej – zarówno z sieci elektroenergetycznej ni-
wodzącej przewodu, w [m/(Ω·mm2). wodą podczas akcji gaśniczo-ratowni- te urządzenia (UPS-y) powinny być ła zasilania. monografii. W rozdziale 1 Autorzy przedstawi- sowego imprezy masowej. Kolejny 11 rozdział skiego napięcia, jak i z zespołu prądotwórcze-
Często można spotkać się ze czej szaf lub stojaków bateryjnych. Nie instalowane w wydzielonych stre- 8. Baterie akumulatorów stanowią zali informacje dotyczące projektu budowlanego to krótki opis wymagań stawianych obiektom go i innych dostępnych na rynku źródeł zasi-
stwierdzeniem, że UPS-y o niewiel- można wykluczać ich powstania w wa- fach pożarowych. grożenie pod czas pożaru. Ich wy- i zasad jego uzgadniania. W rozdziale 2 skupili budowlanym łączności – zasilanie. Rozdział 12 lania. Wymiar monografii jest zdecydowanie
kiej mocy (lub urządzenia o zbliżo- runkach normalnej eksploatacji. Sta- 5. Stwierdzenie, że „małe” UPS-y (lub buch może spowodować zwiększe- się na istotnym zagadnieniu podstaw zasilania dotyczy zasilania oświetlenia ulicznego. Ob- praktyczny. Brak jest na rynku krajowym tak
nej konstrukcji) przyłączane za po- ją się one bardzo groźne w przypad- urządzenia o zbliżonej konstruk- nie strat oraz narazić zdrowie i życie budynków nieprzemysłowych. Rozdział 3 kon- szerny rozdział 13 dotyczy ochrony przeciw- obszernego (niemal 2 tysiące stron!) kompen-
mocą gniazda wtyczkowego nie sta- ku braku wentylacji przedziału bate- cji) nie stanowią zagrożenia pora- ludzi biorących udział w akcji ratow- centruje się na opisie sieciowych urządzeń za- porażeniowej (zagadnienia wybrane). Ostat- dium wiedzy z poruszanych zagadnień w po-
nowią zagrożenia porażeniowego ze ryjnego lub jej uszkodzenia ze wzglę- żeniowego nie są zagrożeniem z po- niczo-gaśniczej. Jest to jednoznaczny silających. W rozdziale 4 przedstawili linie elek- ni rozdział 14, również bardzo obszerny, za- staci jednej książki.
względu na niewielką pojemność ba- du na wydzielający się wodór z bate- wodu niewielkiej pojemności bate- argument przemawiający za instala- troenergetyczne niskich i średnich napięć. Roz- wiera opis badań instalacji elektrycznych ni- Tekst dr hab. inż. Paweł Piotrowski,
terii akumulatorów, jakie wykorzy- rii, pomieszczenie te w tym przypadku rii akumulatorów jest nieprawdzi- cją zasilaczy UPS i urządzeń o podob- dział 5 z kolei prezentuje zagadnienie zwarć. skiego napięcia (zagadnienia wybrane). Cen- prof. uczelni, Politechnika Warszawska,
stują. Typowe rozwiązanie stosowa- staje się zagrożone wybuchem. Skut- we. W każdym przypadku należy nej konstrukcji w osobnych strefach Rozdział 6 poświęcono doborowi przewodów nym uzupełnieniem tekstu monografii są za- Wydział Elektryczny
ne w tych zasilaczach to akumulatory ki lekceważenia zagrożeń stwarzanych sprawdzić skuteczność ochrony po- pożarowych.
o napięciu 12 V i pojemności np. 7 Ah. przez baterie akumulatorów przez wy- rażeniowej zarówno dla warunków
Akumulatory w celu zwiększenia na- dzielany wodór podczas zwarć przed- normalnych jak i zwiększonego za-
eib@ksiegarniatechniczna.com.pl tel. 22 512 60 60, -61, -62, -68
pięcia łączy sią szeregowo. Natomiast stawia fotografia 1. grożenia porażeniowego. ZAMÓWIENIA www.ksiegarniatechniczna.com.pl faks 22 810 27 42
uproszczony projekt czenia uruchamianego przyciskiem zdalnego sterowania, zainstalowanym
Rys. J. Wiatr
w przedsionku pożarowym oraz w rozdzielni zasilnia w energię elektryczną
przeciwpożarowego
budynku, w miejscu wskazanym na rysunku 2. Przycisk zdalnego wyzwala-
nia PWP został wyposażony w lampki kontrolne umożliwiające ocenę cią-
głości połączeń przewodów sterujących oraz stanu położenia styków apara-
wyłącznika prądu budynku tu wykonawczego. Lampka żółta sygnalizuje stan połączeń przewodów zdal-
nego wyzwalania aparatu wykonawczego PWP. Natomiast lampka czerwo-
produkcyjno-biurowego na sygnalizuje stan załączenia, a lampka zielona sygnalizuje stan wyłącze-

nia napięcia w we wszystkich obwodach za wyjątkiem tych, których funk-
cjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru. Widok przycisku uruchamiają-
mgr inż. Julian Wiatr cego przedstawia rysunek 1.
Uruchomienie PWP powoduje odłączenie zasilania RGB. Pod napięciem po-
wstaje jedynie Rppoż. Do niej są przyłączone urządzenia elektryczne zainsta-
Z godnie z wymaganiami § 209 ust. 3, Rozporządzenia Ministra Infra-

struktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicz-
nych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [tekst jedno-
12. Scenariusz rozwoju zdarzeń pożarowych oraz uzgodnienie z rzeczoznaw-
cą ds. zabezpieczeń ppoż. oraz uzgodnienie z rzeczoznawcą ds. ergonomii
i bhp.
lowane w budynku, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas poża-
ru: SSP, zasilanie klap dymowych, pożarowy zestaw hydroforowy oraz DSO.
Łączne zapotrzebowanie mocy dla Rppoż. wynosi P =20 kW, przy współczyn-
Rys. 1. Widok przycisku uruchamiającego
lity DzU z 2019 roku poz. 1065], pomieszczenie rozdzielni elektrycznej po- niku mocy cos ϕśr = 0,9. Z Rppoż. zasilany będzie pożarowy zestaw hydrofo- 2. Dobór kabla zasilania Rppoż.:
winno stanowić osobną strefę pożarową. Korzystnie z punktu widzenia stan istniejący rowy wyposażony w dwa silniki elektryczne o następujących parametrach: Rozruch silników jest realizowany sekwencyjnie, przez co maksymalny po-
ochrony przeciwpożarowej jest lokalizować to pomieszczenie przy ścianie P = 15 kW; cos ϕ = 0,9; η = 0,9; kr = 6; Un = 400 V. Rozruch silników jest reali- bór prądu przez Rppoż. wyniesie:
zewnętrznej budynku, o ile umożliwiają to uwarunkowania architektonicz- Do budynku została doprowadzona energia elektryczna o napięciu zowany w układzie bezpośrednim z sekwencyjnym uruchomieniem drugie-
ne i przeznaczanie samego budynku. Niniejszy artykuł stanowi zastosowa- 3×230/400 V, bezpośrednio ze stacji transformatorowej 15/0,4 kV o mocy go silnika. Moc zapotrzebowana przez pozostałe obwody zasilające urządze- Pz1 Pzh
IB = + =
nie wiedzy teoretycznej dotyczącej metodyki projektowania PWP zamiesz- 630 kVA oraz zespołu prądotwórczego nn o mocy 215 kVA. Obydwa źródła zania ppoż. wynosi P1 = 5 kW przy współczynniku mocy cos ϕ = 0,8. Zasilanie 3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ 3 ⋅ Un ⋅ η ⋅ cos ϕ
czonej na stronie 86. silania stanowią własność inwestora i są zlokalizowane na terenie zasilanego Rppoż. należy wykonać kablem YKXSżo 5×35. Pomiar zużytej energii elek- 5000 30000
obiektu. Na elewacji frontowej budynku produkcyjno-biurowego zainstalowa- trycznej należy realizować w układzie pomiarowym półpośrednim, zainsta- = + = 62, 27 A
3 ⋅ 400 ⋅ 0, 8 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 9 ⋅ 0, 9
podstawa opracowania ne jest złącze kablowe. W budynku znajduje się rozdzielnia zasilania w ener- lowanym w szafie SZR.
Pz1 Ps1h  Ps1h 
gię elektryczną stanowiąca osobną strefę pożarową REI 120. I Br = + + ⋅ kr : α =
3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ 3 ⋅ Un ⋅ η ⋅ cos ϕ  3 ⋅ Un ⋅ η ⋅ cos ϕ 
1. Zlecenie inwestora. Parametry zwarciowe ustalone na podstawie projektu sieci elektroenerge- obliczenia
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku, tycznej zasalania budynku wynoszą: 5000 15000  15000 
= + + ⋅ 6 : 2 =
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budyn- 1. zasilanie z SEE: Zk1(ZK) = 0,065 Ω; Zk3(ZK) = 0,041 Ω, 1. Dobór kabla zasilania RGB: 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 8 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 9 ⋅ 0, 9  3 ⋅ 400 ⋅ 0, 9 ⋅ 0, 9 
ki i ich usytuowanie [tekst jednolity: DzU z 2019 roku, poz. 1065]. 2. zasilanie z generatora zespołu prądotwórczego: Zk1(RGB) = 0,25 Ω. (Po wprowadzeniu układu kompensacji mocy biernej współczynnik = 116, 07 A
3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia Układ zasilania budynku spełnia wymagania normy PN-HD 60364-5-56:2010 mocy biernej ulegnie zmniejszeniu do wartości cos ϕ = 0,93, określonej
7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, in- Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposa- w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 4 maja 2007 roku, w sprawie Jako zabezpieczenie toru zasilanie Rppoż. zostaną przyjęte bezpieczniki
nych obiektów budowlanych i terenów [DzU Nr 109/2010, poz. 719]. żenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa. szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycz- topikowe WTN00gG125.
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopa- nego jako tg ϕ = 0,4 [DzU Nr 93/2007, poz. 623 z późniejszymi zmianami].
I B = 116, 07 A ≤ I n = 125 A ≤ I z
da 2016 roku, w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych stan projektowany Do chwili wprowadzenia kompensacji mocy biernej należy rozpatrywać
k ⋅I 1, 6 ⋅ 125
wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowla- warunki rzeczywiste). Iz ≥ 2 n = = 137, 93 A
1, 45 1, 45
nym [DzU z 2016 roku, poz. 1966 z późniejszymi zmianami]. W pomieszczeniu rozdzielni głównej, stanowiącej osobną strefę pożaro-
5. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopa- wą, należy zainstalować szafę automatyki SZR sieć/zespół prądotwórczy, pół- Pz 150000 Na podstawie normy PN-HD 60364-5-52:2011, przy sposobie ułożenia „C”,
IB = = ≈ 270, 96 A = 271 A
da 2016 roku, w sprawie krajowych ocen technicznych [DzU z 2016 roku, pośredni układ pomiarowy zużytej energii elektrycznej oraz układ przeciw- 3 ⋅ Un ⋅ cos ϕ 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 8 po uwzględnieniu współczynnika obciążenia czwartej żyły oraz współczyn-
poz. 1968]. pożarowego wyłącznika prądu (PWP), umożliwiający wyłączenie zasilania je- nika uwzględniającego temperaturę otoczenia właściwą dla warunków kra-
6. Wizja lokalna w obiekcie. dynie Rozdzielnicy Głównej Budynku, wyposażony w automatykę sygnaliza- Zabezpieczenie instalowane w złączu kablowym WTNgG315A. Elementy jowych, warunki spełni kabel YKXSżo 5×35:
7. N SEP-E 005 Dobór przewodów elektrycznych do zasilania urządzeń prze- cji stanu położenia aparatu wykonawczego. Szafę automatyki SZR należy do- wykonawcze SZR: DPX 400 – 4 p.
ciwpożarowych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru. posażyć w elementy zabezpieczenia i sterowania urządzeń ppoż. (poza treś- I z = 1, 06 ⋅ 0, 91⋅ 147 = 148 A > 137, 93 A
8. PN-HD 60364-5-52:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. cią artykułu). Z szafy automatyki SZR należy wyprowadzić tor zasilania Roz- I B = 271 A ≤ I n = 315 A ≤ I z
Część 5-52: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Obciążalność prą- dzielnicy Głównej Budynku (RGB), k ⋅I 1, 6 ⋅ 315 gdzie:
Iz ≥ 2 n = = 347, 59 A
dowa długotrwała przewodów. Moc zapotrzebowana przez RGB wynosi 150 kW, przy współczynniku mocy 1, 45 1, 45 PZ – moc czynna zapotrzebowana, w [W],
9. PN-HD 60364-4-41:2017 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: cos ϕ = 0,8 (w budynku nie ma kompensacji mocy biernej – układ kompensa- PZh – moc czynna zapotrzebowana przez zestaw hydroforowy, w [W],
Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem cji mocy biernej stanowi osobne opracowanie, nad którym prace rozpoczną Na podstawie normy PN-HD 60364-5-52:2011, przy sposobie ułożenia „C” k2 – współczynnik niedopasowania charakterystyki prądowo-czasowej bez-
elektrycznym. się po uruchomieniu obiektu i wykonaniu pomiarów mających na celu usta- po uwzględnieniu współczynnika obciążenia czwartej żyły oraz współczyn- piecznika topikowego i kabla zasilającego, w [-],
10. PN-HD 60364-5-56:2013 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. lenie danych niezbędnych dla właściwego doboru układu kompensacyjnego). nika uwzględniającego temperaturę otoczenia właściwą dla warunków kra- In – prąd znamionowy zabezpieczenia, w [A],
Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpie- Zasilanie RGB należy wykonać kablem 4×YKXS 150 + LgYżo120. jowych, warunki spełni kabel 4×YKXS 150+LgYżo 120: IB – spodziewany prąd obciążenia, w [A],
czeństwa. Plan projektowanej instalacji został przedstawiony na rysunku 2. Sche- IBr – spodziewany największy prąd w czasie rozruchu silnika drugiej pompy przy
11. PN-IEC 60364-5-56:2010 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. mat ideowy projektowanego układu zasilania przedstawia rysunek 3. Sche- pracy w stanie ustalonym pozostałych odbiorników zasilanych z Rppoż., w [A],
I z = 1, 06 ⋅ 0, 91⋅ 371 = 557, 86 > 347, 59 A
Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpie- mat automatyki SZR przedstawia rysunek 4, a schemat PWP został przed- cos ϕ – współczynnik mocy, w [-],
czeństwa. stawiony na rysunku 5. Sterowanie PWP posiada układ zdalnego wyłą- Iz – wymagana długotrwała obciążalność kabla lub przewodu, w [A],

Rys. J. Wiatr
Rys. J. Wiatr
S = 215 kVA
Rys. 2. Plan projektowanej instalacji Rys. 3. Schemat ideowy projektowanego PWP

Rys. J. Wiatr
Rys. J. Wiatr
3xS301C0,5
Rys. 4. Schemat układu autoamtyki SZR sieć/zespół prądotwórczy Rys. 5. Schemat ideowy sterowania PWP

Pz1 – zapotrzebowanie na moc czynną przez niesilnikowe odbiorniki zasila- znamionowy krótkotrwały prąd cieplny (1-sekundowy):
uwagi końcowe
ne z Rppoż., w [W], PL 1
IL = = ≈ 4, 35 mA
Ps1h – moc czynna pojedynczego silnika zestawu hydroforowego, w [W], 1 I2t w 1 900000 U0 230 1. Ochrona przeciwporażeniowa – samoczynne wyłącznie zgodnie z wymaga-
I thT1 ≥ ⋅ = ⋅ = 8, 26 kA U 230
kr – współczynnik rozruchu silnika, w [-], k 1 115 1 RL = 0 = ≈ 52, 87 kΩ
niami PE-HD 60364-4-41 oraz N SEP-E 005, z zastrzeżeniem II klasy ochron-
η – sprawność silnika, w [-], I L 0, 00435 ności dla RGB.
α – współczynnik częstości rozruchu silnia, w [-]. wymagana moc przekładników:
2. Przy przejściu na zasilanie z generatora zespołu prądotwórczego musi na-
Uwaga! Poprawnie dobrane kable i przewody, przy zabezpieczeniu bez- W celu ograniczenia prądu pojawiającego się w stanie przepalania się lamp- stąpić automatyczne odłączenie baterii kondensatorów statycznych prze-
piecznikiem topikowym, nie wymagają sprawdzenia z warunku na zwarcia. ki należy zastosować ograniczenie jego wartości do poziomu gwarantujące- znaczonych do kompensacji mocy biernej przy zasilaniu z SEE.
2
Isn ⋅l 52 ⋅ 2
3. Prądy zwarciowe dla zwarć symetrycznych dla potrzeb doboru apara- Sp = = = 0, 37 VA go niepobudzanie cewki wzrostowej, przez instalację rezystora Rd = 1000 Ω. 3. Po wykonaniu prac instalacyjnych należy przeprowadzić próby i pomiary
γ ⋅ S 55 ⋅ 2, 5
tów elektrycznych: Prąd płynący przez obwód z pominięciem impedancji lampki kontrolnej: pomontażowe zgodnie z wymaganiami normy PN-HD 60364-6:2008.
Sr ≥ Sp + Sap + Sz = 0, 37 + 0, 5 + 1, 25 = 2,12 VA
początkowy prąd zwarciowy: 4. Z uwagi na instalację zespołu prądotwórczego, który umożliwia zasila-
U0 230 nie wszystkich odbiorników instalowanych w zasilanym budynku, należy
Un 400 I= = = 0, 2 A
I"k 3 = = = 5639, 37 A = 5, 64 kA Warunki spełnia przekładnik ELA 1 20W 250/5 A/A o następujących para- Z + R d 150 + 1000 uznać wymagania normy PN-HD 60364-5-56:2010 za spełnione.
3 ⋅ Zk3 3 ⋅ 0, 041
metrach: Sr = 2,5 VA; Idyn = 37,5 kA; Ith =15 kA. 5. Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 12101-10:2007 zespół prądotwórczy
Ze względu na brak szczegółowych danych w zakresie rezystancji oraz rezy- 4. Sprawdzenie dobranych kabli z warunku samoczynnego wyłączenia: Rozkłady napięć na elementach dzielnika napięciowego utworzonego przez powinien zapewnić automatyczne dostarczenie pełnej mocy w ciągu 15 se-
stacji obwodu zwarciowego zostanie przyjęty współczynnik udaru κ =1,4 (w od- zasilanie z SEE: lampkę, rezystor dodatkowy oraz uzwojenie cewki wzrostowej: kund od zaniku podstawowego źródła zasilania. Czas ten z uwagi na para-
ległej instalacji budynku można przyjmować wartość κ = 1). Silniki zestawu metry jakościowe dostarczanej energii zgodnie z normą PN-EN 50160:2010,
hydroforowego podczas zwarcia zasilą przez kilka okresów zwarcie prądem 0, 8 ⋅ U0 184 U0 230 jest zbyt krótki. Zasadnym jest przyjęcie zwłoki czasowej wynoszącej 30 se-
I k1 = = = 2830 A > I a Tk ≤5 s = 2720 A I'L = ≈ 43 mA
w przybliżeniu równym dwukrotnej wartości prądu rozruchowego jednego Z k1 0, 065 Z + R L + R d 150 + 52870 + 1000 kund do chwili rozpoczęcia procedury rozruchowej. Pozwoli to na uniknię-
z nich, czyli prądem o wartości: UC = I'L ⋅ Z C = 4, 3 ⋅ 10 −3 ⋅ 150 ≈ 0, 65 V cie niepotrzebnych rozruchów powodowanych krótkimi przerwami w zasi-
zasilanie z generatora ZP:
UR d = I'L ⋅ R d = 4, 3 ⋅ 10 −3 ⋅ 1000 ≈ 4, 3 V
laniu lub zapadami napięcia, których występowanie w SEE jest powszechne.
Ps1h 6. Uruchomienie przycisku uruchamiającego PWP przez zbicie szybki zabezpie-
I = 2 ⋅ kr ⋅
"
kM = UL = 230 − ( 4, 3 + 0, 65) ≈ 225 V
3 ⋅ Un ⋅ η ⋅ cos ϕ 0, 8 ⋅ U0 184 czającej powoduje przejście układu sterowania w stan trwałego zwarcia. W ta-
I k1 = = = 736 A  I a Tk ≤5 s = 2720 A PR d = I'L ⋅ UR d = 43 ⋅10 −3 ⋅ 4, 3 ≈ 0, 02 W
15000 Z k1G 0, 25 kim przypadku uruchomienie PWP przy braku napięcia spowoduje po po-
= 2⋅6⋅ ≈ 321,14 A = 0, 33 kA
3 ⋅ 400 ⋅ 0, 9 ⋅ 0, 9 wrocie napięcia zasilającego zadziałanie w czasie zgodnym z wymaganiami
gdzie: Należy zatem przyjąć rezystor o wartości 1 kΩ mocy 0,25 W, który na- normy PN-HD 60364-4-41:2017 gwarantując wyłączenie zasilania toru RGB.
Zatem całkowity początkowy prąd zwarcia mogący pojawić się przy po- Un – napięcie międzyfazowe, w [V], leży zainstalować w kasetce zdalnego uruchomienia PWP, wykonanej
zostających w czasie wybiegu silników zestawu hydroforowego wyniesie: U0 – napięcie pomiędzy przewodem fazowym a przewodem ochronnym, w [V], w II klasie ochronności o stopniu ochrony przez obudowę nie niższym
Ik1 – spodziewany prąd zwarcia jednofazowego, w [A], od IP 65. Spodziewane wartości prądu przepływającego przez uzwojenie
I"kc = I"k + I"kM = 5, 64 + 0, 33 = 5, 97 kA Ia – prąd wyłączający zabezpieczenie w czasie określonym przez normę cewki wzrostowej w obwodzie kontroli ciągłości przewodów sterujących
PN-HD 60364-4-41:2017, w [A], nie są w stanie jej pobudzić do zadziałania PWP. Dla uruchomienia PWP
prąd udarowy zwarcia:
Zk1 – impedancja obwodu zwarciowego dla zwarć jednofazowych przy zasila- konieczne jest zwarcie zestyków przycisku uruchamiającego, które po-
niu z sieci elektroenergetycznej, w [Ω], wodują zmostkowanie żółtej lampki kontrolnej oraz rezystora dodatko-
( )
i p = 2 ⋅ κ ⋅ I"k 3 + κ M ⋅ I"k = 2 ⋅ (1, 4 ⋅ 5, 64 + 1, 3 ⋅ 0, 33) ≈ 11, 74 kA Zk1G – impedancja obwodu zwarciowego dla zwarć jednofazowych przy zasi- wego Rd umożliwiając przepływ prądu przez cewkę o wartości pozwala-
laniu z generatora zespołu prądotwórczego, w [Ω], jącej na jej pobudzenie.
Zatem dobierane łączniki układu SZR oraz elementy PWP muszą spełniać Ik3 – spodziewany prąd zwarcia trójfazowego symetrycznego, w [A], Sprawdzenie działania obwodu sterowania cewką wzrostową aparatu
następujące wymagania: Tk – czas trwania zwarcia, w [s], wykonawczego PWP
znamionowy prąd wyłączalny zwarciowy (eksploatacyjny): Sz – strata mocy w miejscach połączeń przekładników prądowych, w [VA], zasilanie z sieci elektroenergetycznej:
Sp – strata mocy w przewodach łączących przekładniki z licznikiem energii
I cs ≥ I"kc = 5, 97 kA elektrycznej, w [VA], Uf 230 Spc 300
Ik = = ≈ 1, 53 A > I pc = = ≈ 1, 31 A
Sap – moc pobierana przez licznik energii elektrycznej (zgodnie z DTR pro- Z k + Z cw 0, 065 + 150 Uf 230
przy napięciu wyłączeniowym 400 V, ducenta), w [VA],
znamionowy prąd szczytowy i znamionowy prąd załączany zwarciowy:
Sr – moc przekładnika prądowego, w [VA]. zasilanie z zespołu prądotwórczego:

Warunek samoczynnego wyłączenia nie jest spełniony. Wszystkie sza-
I cm ≥ i p = 11, 74 kA fy instalowane w rozdzielnicy głównej budynku należy wykonać w II kla- Uf 230 Spc 300
Ik = = ≈ 1, 53 A > I pc = = ≈ 1, 31 A
sie ochronności. Z k1G + Z cw 0, 25 + 150 Uf 230
Dobór przekładników prądowych: 5. Dobór rezystora ograniczającego w układzie kontroli ciągłości obwo-
przekładnia prądowa:
du sterowania PW: gdzie:
Na podstawie informacji uzyskanej w Dziale Wsparcia Technicznego firmy Ik – spodziewany prąd zwarcia obwodu sterowania PWP, w [A],
I B 271 I pn 250
I pn ≥ = = 225, 84 A ⇒ = A A Legrand ustalono, że impedancja cewki rozłącznika DPX 400 wynosi Zc = 150 Ω. Ipc – prąd pobudzenia cewki wzrostowej PWP, w [A],
1, 2 1, 2 Isn 5
Na podstawie katalogu firmy Legrand przyjęto wskaźnik z lampką ko- Zcw – impedancja cewki wzrostowej aparatu wykonawczego PWP, w [Ω],
prąd dynamiczny:
loru żółtego działający przy napięciu o wartości (130 – 230) V ac. Lampka Uf – napięcie fazowe, w [V].
ta zgodnie z katalogiem producenta wykazuje straty wynoszące PL = 1 W, Zatem wyłączenie zasilania RGB przez pobudzenie cewki wzrostowej ukła-
I dyn ≥ i p = 11,14 kA zatem jej znamionowy prąd IL oraz rezystancja wewnętrzna R L wyniosą du sterowania PWP jest zagwarantowane przy zasilaniu z sieci elektroenerge-
odpowiednio: tycznej oraz przy zasilaniu z zespołu prądotwórczego.

Wstęp firm
Katalog Wstęp firm
Katalog
Ela-compil sp. z o.o.

60-541 Poznań, ul. Szczepanowskiego 8
Ela-compil sp. z o.o. MERAWEX
tel. Sp.50z o.o.
61 869 38
60-541 Poznań, ul. Szczepanowskiego 8 44-122 Gliwice,www.ela.pl
office@ela.pl, ul. Toruńska 8
tel. 61 869 38 50 +48 32 23 99 411 / 412 / 413 / 419
office@ela.pl, www.ela.pl handel@merawex.com.pl
www.merawex.com.pl
Zakłady Kablowe BITNER Sp. z o.o. MIWI-URMET Sp. z o.o.

30-009 Kraków, ul. Józefa Friedleina 3/3 ® 91-341 Łódź, ul. Pojezierska 90A
tel. 12 389 40 24, faks 12 378 37 92 tel. 42 616 21 00
bitner@bitner.com.pl miwi@miwiurmet.pl
www.bitner.com.pl www.miwiurmet.pl
Control System Sp.J. H. Żupański, K. Jędrzejewski

i Control System Instalacje Sp. z o.o. Biuro Techniczno-Handlowe PRO-MAC
55-330 Miękinia, ul. Produkcyjna 4 91-492 Łódź, ul. Bema 55
tel. 71 715 62 72, faks 71 715 62 73 tel. 42 61 61 680, 681, fax 42 61 61 682
biuro@controlsystem.pl biuro@promac.com.pl
www.controlsystem.pl www.promac.com.pl
SMAY Sp. z o.o.

EVER Sp. z o.o. 31-587 Kraków
ul. Wołczyńska 19, 60-003 Poznań, Polska ul. Ciepłownicza 29
Tel.: +48 61 6500 400, Faks: +48 61 6510 927 tel. 12 378 1 800
ups@ever.eu info@smay.eu
www.ever.eu smay.eu

Ebook Ppoz 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebook Ppoz 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PORADNIK

2 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 3

zasady wprowadzania wyrób stwarza podczas stosowania

P rzepływ towarów na rynku we-

4 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 5

które dotyczy wyrobów, dla których jednostkowe zastosowanie,

6 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 7

12.2.1. WYMAGANIA OGÓLNE

8 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 9

w swojej obudowie zasilacze zinte- nia przeciwpożarowe jest brak zacho-

growane, wówczas certyfikat wyda- wania kompatybilności funkcjonal-

Etapy wynikające z ustawy

w aspektach funkcjonalnych, elek-

when interpreting certificates regulated

dobór oprzewodowania stemy oceny i weryfikacji stałości

W roku 2016 ustawą o wyrobach

12 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 13

14 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 15

16 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 17

Centrala Sterująca Urządzeniami dzisiaj nie można się doliczyć takich

W trakcie eksploatacji obiektu

18 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 19

zastosowanie zasilaczy UPS w układach Artykuł 21 Obowiązki JOT otrzy-

zasilania urządzeń przeciwpożarowych

Ź ródła zasilania, jakie mogą być

20 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 21

22 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

cić do pracy przy pełnym napięciu po zainstalowaniu, tylko małe syste-

w ciągu 5 s. my mogą posiadać testy typu.

ochrona przed pożarem z wykorzystaniem Punkt 482.2.10 – Do ochrony prze-

J eżeli na drodze prądu upływowe-

26 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 27

28 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 29

w systemach kontroli rozprzestrzeniania

 akumulatory lub baterie akumula- toryjny w odniesieniu do zasilania 2

torów, niezależnie od linii elektro- urządzeń przeciwpożarowych. 1"

W trakcie konsultacji prowadzonych z projektantami oraz wykonawcami systemów wentylacji pożarowej 2

 oddzielną linię elektroenergetycz- wego przy zaniku zasilania, powin- 1"

nia. Przedstawione na rysunku 2.

jest wymogiem obligatoryjnym.

30 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 31

4 – wentylator 400 V lub 230 V AC

4 – wentylator 400 V lub 230 V AC 1. PN-EN 12101-10:2007 Systemy kon-

skuteczne zabezpieczenia instalacji 15% powierzchni ściany, a w stro-

34 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 35

Popularny portal branżowy

36 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 37

pozorna jakość akumulatorów ny wyłącznie do zasilania bram na-

S ystem taki spełni swoją funkcję

38 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 39

zasilacze urządzeń przeciwpożarowych sieci podstawowej zasilacz prze-

230 V napięcia przemiennego

N adrzędny cel niezawodności in-

40 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 41

zagrożonych wybuchem atmosfer

N a podstawie dwóch dokumen-

42 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 43

Strefa niezagrożona wybuchem

Tab. 1. Typy stref potencjalnie zagrożonych wybuchem i ich charakterystyka

44 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Ochrona przeciwpożarowa Ochrona przeciwpożarowa w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 45

w warunkach normalnych a zasilanie

być przyjmowane w zależności od po- precyzuje norma PN-EN 62040-1:2009

podziału na kategorie zasilanych od- W praktyce sprowadza się to do wy- Rys. 4. C

akumulatory lub baterie akumula- toryjny w odniesieniu do zasilania 2

oddzielną linię elektroenergetycz- wego przy zaniku zasilania, powin- 1"

Tab. 1. Typy stref potencjalnie zagrożonych wybuchem i ich charakterystyka

źródła zasilania UPS o mocy nie Q1 Q2 Q3 Q4 Q5