SHY305

UÇAK BAKIM ATÖLYESİ

HAFTA 11
- DERS NOTLARI
Torkmetre (Tork anahtarı) kullanarak
civata veya somun torklanması
İmalat sanayisinde yada bazen evlerimiz de bile bir cıvatayı
sıkalım derken fazla zorlamadan dolayı kırdığımız olmuştur.
Burada meydana gelen olayların yaşanmaması için üretilen
aletlere torkmetre yada tork anahtarı denir.

Torkmetre (tork anahtarı), cıvata yada bir bağlantı elemanını

istenilen tork değerinde sıkmamızı sağlayan bir ekipmandır.

Torkmetre kullanılmadan önce ayarlanması gerekir ve teknik

bilgiye ihtiyaç duyulan bir alettir.
Bir tork anahtarı , önceden belirlenmiş bir tork değerine kadar somun ve cıvata sıkmak
için kullanılan bir araçtır.

Bu alet, bağlantı elemanlarının uygun gerginlikte sıkılmasına izin vererek, aşırı

sıkmadan veya yetersiz sıkmadan kaynaklanan bağlantılardan kaynaklanan hasarları
önlemeye yardımcı olur.

Bu, doğru tork ölçümünün uygulanmasının ekipmanın güvenliği, montajı ve

performansı için önemli olduğu anlamına gelir.
 Tork Nedir?

Tork, kuvvet momenti ya da dönme momenti, bir kuvvetin

nesnenin ekseninde, dayanak noktasında ya da çevresinde
dönme eğilimidir.

Kuvvet ister itme, isterse çekme olsun; tork bir nesnenin

döndürülmesi olarak düşünülebilir.

Tork, lb · ft (pound-ayak), lb · inç (pound inç) veya N · m

(newton metre) cinsinden ölçülür
Tork Anahtarları ne için kullanılır?

Bu araçlar, pek çok endüstride, evde onarım ve bakım, otomotiv ve inşaat

dahil olmak üzere çeşitli farklı görevler için kullanılır.

Bu aracı, vidaların ve cıvataların sağlam ve sıkı olması gereken

uygulamalarda her zaman kullanmak önemlidir. Bu araçlar, kullanıcının iş
için önerilen özelliklere uyduğundan emin olmak için bağlantı
elemanlarına uygulanan basınç miktarını ölçmesine olanak tanır.

Örneğin otomotiv endüstrisinde, temas eden herkesin güvenliğini korumak

için bir araçtaki tüm bağlantı elemanları için doğru miktarda torkun
kullanılması çok önemlidir.
Motor Parçalarını Torkmetre ile Sıkmanın Önemi
Tork anahtarı, cıvata ve somunların istenilen değerde sıkılmasını sağlar. Tork anahtarları, ibreli ve
ayarlı olmak üzere iki çeşittir.

Ayarlı tork anahtarı, çok sayıdaki cıvata ve somunların aynı değerde sıkılmasında kullanılmaktadır. Bu
araçlar, kullanım kolaylığı ve zaman tasarrufu sağlamaktadır.
Torkmetrenin Kısımları ve Ayarlanması

Ayarlı tork anahtarının üzerinde bulunan sıkma değerini belirlemek için değişik kuvvet
birimlerinden uygun olanını bileziğe çevirerek istenilen tork değerine ayarlayınız. Sıkarken
duyulan «klik» sesi ve hissedilen direnç, önceden ayarlanmış torka ulaşıldığını gösterir. Bu tip
tork anahtarı, bir cıvata ya da somunun hangi torka sıkıldığını okumak için kullanılmaz.
Tork Anahtarlarının Çeşitleri

 Elektronik Torkmetre (Tork Anahtarı)

 Kiriş Tipi Tork Anahtarı

 Klik Sesli Tork Anahtarı

 Hidrolik Tork Anahtarı

 Mikrometre Tork Anahtarı

 Kadran Tork Anahtarları

Elektronik Torkmetre (Tork Anahtarı)

Dijital olarak da bilinirler, herhangi bir hareketli parça

içermezler ve bunun yerine bir elektrik sensöründen çalışırlar.

Ne kadar bükme kuvveti uygulandığını algılar ve kullanıcıya

dijital bir ekran aracılığıyla söyler.

Bu araçlar, okumaları kaydetmek için bir bellek çubuğu içeren

ve daha sonra bir bilgisayardan erişilebilen küçük çipleri içerir.
Kiriş Tipi Tork Anahtarı

Bu ürünler genellikle ucuzdur ve kullanımı kolaydır. Bir ölçek

içerirler ve doğru tork seviyesine ulaşıldığında doğru sayıda
durur.

Ana kiriş, üzerinde kuvvet uygulamak için kullanılan bir

tutacağa sahiptir. Kullanım sırasında kiriş yerinde kalır ve ölçek
tork seviyesini gösterir. Bu aletler sıkmak veya gevşetmek için
kullanılabilir.
Klik Sesli Tork Anahtarı

Doğru tork ayarına ulaşıldığında bir tıklama tork anahtarı sesli

bir ses verir.

Bu tip, kolu doğru ayara getirerek ayarlanan yaylı bir kola

sahiptir. Gerekli tork seviyesine ulaşıldığında, kol kırılarak bir
tıklama sesi çıkarır.

Çoğu tıklama türü cırcırlıdır ve sıkma veya gevşetme için

kullanılabilir.
Hidrolik Tork Anahtarı

Bu tür genellikle endüstriyel ortamlarda kullanılır. Hidrolik

kullanımıyla gerekli tork seviyesine ulaşmak için tasarlanmıştır.
Yüksek tork seviyeleri gereken endüstriyel alanlarda güvenle
kullanılmaktadır. Özel alaşımlı yapısı sayesinde saplama boyu
uzun cıvataların torklanmasında en önemli iş kalemlerinden
birisidir.
Mikrometre Tork Anahtarı

Bu torkmetreler genellikle kargo imalatında ve nakliyesinde

kullanılır.

Bir yükün ağırlığını bilmek, büyük miktarlarda tren, uçak

veya gemi ile taşınırken hayati önem taşır çünkü ağırlık,
yükün dağılımını değiştirebilir.

Düzgün izlenmezse, bu durum mürettebatı ve taşınan

kargonun geri kalanını tehlikeye atabilir.
Kadran Tork Anahtarları

Kadranlı tork anahtarları, kullanımı en doğru olanlardan biri

olarak kabul edilir.

Diğer türlerden daha geniş olabilirler, bu nedenle küçük

alanlarda kullanımı daha zor olabilir.

Otomotiv endüstrisinde düzenli kullanımın yanı sıra, bu araçlar

havacılık ve savunma endüstrisinde kullanılmaktadır.
Vida bağlantıları için bağlantı yüzeyine
helicoil
 Helicoil Nedir?
Helicoil zarar gören yada yalama olan diş yuvasının tekrar
orjinal haline çevirilmesi işleminde kullanılan yaya benzeyen
ancak formu konik olan bir tamir ürünüdür.

Zarar gören diş yuvasını tamir için bir helicoil kılavuzu ve

helicoil yayı yeterlidir. Kullanımı ve uygulaması son derece
kolaydır.

Bozulmuş olan civata yataklarının tamirinde, imalat ve

montaj sonrası sökme takma sayısının fazlalığından ötürü
oluşan diş bozulmalarında ya da titreşim sebebi ile oluşacak
yıpranma ve gevşemeleri engellemek amacı ile kullanılan
paslanmaz çelik bazlı yay sistemleridir. Özellikle çelikten
yumuşak olan alüminyum, kauçuk, bakır, pirinç vb.
materyallerin vida yuvalarında üstün performans
göstermektedir.
Helicoil Nasıl Çalışır?
1. Adından da anlaşılacağı gibi, Helicoil, elmas şeklinde kesite sahip, sarmal
olarak sarılmış paslanmaz çelik teldir. Telin kesiti, telin dış kısmının montaj
sırasında delikteki dişlere vidalanmasına izin verir. Telin iç kısmındaki
sarmalların arasında bulunan boşluk, geleneksel 60 ° dişleri meydana getirir.
Sarmallar montaj sırasında sıkışır. Sıkıştırılmış Helicoil sarmalları, dişli
yuvanın duvarlarına doğru genişlemeye çalışır. Helicoil sarmalı ve dişli yuva
yüzeyleri arasında ortaya çıkan bu gerilim, Helicoil’in tutunmasına ve
açılmasını önlemeye yardımcı olur.

2. Montaj, Helicoil’i yuvadaki alıcı dişlere geçirmek için kullanılan bir tırnak
ile sağlanır. Montaj sonrasında artık tırnak gerekli değildir ve kırılarak
kaldırılır.

3. Helicoil’de, tırnağın bulunduğu konumda, tel kesit alanını hafifçe azaltan

küçük bir çentik bulunmaktadır. Tırnağı kırma zamanı geldiğinde, çentik o
noktadan kırılmayı kolaylaştıracaktır.
 Helicoil Nasıl Kullanılır?

Helicoil kullanımı, Helicoil’e uyacak şekilde orijinal deliğin

delinmesini, Helicoil için kılavuz çekmeyi, montaj ve tırnak
kırma işlemlerini gerektirir.

Öncelikle bağlantı elemanı delikten çıkarılır. Ardından deliği

temizlemek için biraz fren temizleyici veya basınçlı hava
kullanılabilir.
Helicoil Nasıl Kullanılır?

Adım 1- Helicoil için doğru boyutta matkap ucu kullanarak eski

deliğin üstüne yeniden delik açılır. Eski deliğin sonuna kadar
delindiğinden emin olunmalıdır, ancak gerekenden daha derin de
delinmemelidir.

Adım 2- Yeni deliğe, doğru kılavuzu kullanarak diş açılır.

Kullanılacak kılavuz standart 60 derecelik kılavuzlardan değildir.
Helicoil Kılavuzlarının dişleri standart kılavuzlarla aynıdır ancak
standart kılavuzların aksine, Helicoil Kılavuzlarının çapı biraz daha
büyüktür ve bu Helicoil için daha fazla kavrama sağlar.

Adım 3- Burada işlem, kullanılan kılavuzun diş aralığına bağlı olarak

kaba veya ince olarak değişir.
 Helicoil Nasıl Kullanılır?

Kaba Diş: Helicoil takma aparatına yerleştirilerek, tırnak, aparat üzerindeki tahrik çentiği ile eşleşene kadar
döndürülür. Helicoil uygun derinliğe kadar deliğe montajlanır, ardından takma aparatı çıkarılır.
 Helicoil Nasıl Kullanılır?
İnce Diş: İnce dişlerin tamir edilmesinde pre-coil yataklamasına ihtiyaç duyulur. Helicoil pre-coil aparatına
yerleştirilir. Bu aparat, Helicoil’in doğru boyutta sıkıştıracaktır. Daha sonra takma aparatı pre-coil gövdesi
içindeki Helicoil’e geçirilerek tırnak çentiğe oturuncaya dek döndürülür. Sonrasında kaba dişte de olduğu gibi
Helicoil deliğe yerleştirilir.
Helicoil Nasıl Kullanılır?
Adım 4. Takılan Helicoil’in iç çapına uygun bir parça kullanılarak bu
parça Helicoil tırnağına yaslandırılır. Kullanılan parçanın kullanıcı
tarafındaki ucuna çekiçle bir vuruş gerçekleştirilir. Bu, tırnağın
bulunduğu konumdaki çentik sayesinde tırnağın kırılmasını
sağlayacaktır. Bağlantı elemanı Helicoil’e monte edilmeden önce
tırnak yuvadan çıkartılmalıdır.