ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 Επεξεργασία γραπτών πηγών και εικόνων

Από τότε που χρησιμοποιείται η γραφή, τα γραπτά κείμενα αποτελούν τη

σημαντικότερη πηγή της ιστορίας, δηλαδή τη δεξαμενή από την οποία αντλούμε
πληροφορίες για το παρελθόν. Όσο διαδίδεται και εμπλουτίζεται η γραφή, τόσο το
ιστορικό παρελθόν φωτίζεται περισσότερο.
Οι γραπτές πηγές διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τις πρωτογενείς
και τις δευτερογενείς. Μέσα από ένα παράδειγμα μπορούμε να καταλάβουμε τη
διαφορά τους: η πέτρινη στήλη στην οποία είναι χαραγμένη η νομοθεσία του
Χαμουραμπί είναι πρωτογενής πηγή, λειτουργικό δηλαδή κομμάτι της κοινωνίας,
ενώ το ιστορικό έργο του Bottero για τη νομοθεσία του Χαμουραμπί είναι
δευτερογενής πηγή.
Όταν αξιοποιούμε μια γραπτή ιστορική πηγή, ακολουθούμε περίπου την
εξής πορεία.

1. Παρατηρούμε τα στοιχεία που τη συνοδεύουν (συντάκτης, αποστολέας,

παραλήπτης, συγγραφέας-δημιουργός, χρόνος σύνταξης, τόπος παραγωγής,
είδος).

2. Τη διαβάζουμε προσεκτικά και προσπαθούμε να την εξομαλύνουμε

γλωσσικά.

3. Διασαφηνίζουμε όρους ενδεχομένως δυσνόητους.

4. Προσπαθούμε να κατανοήσουμε πλήρως το περιεχόμενό της καθιστώντας

την κείμενο καθαρά δηλωτικό. (Δηλαδή να λέει αυτό που πραγματικά
εννοεί)

5. Εντοπίζουμε, διακρίνουμε και κατατάσσουμε τις όποιες πληροφορίες δίνει.

6. Μετατρέπουμε το περιεχόμενό της σε δικό μας κείμενο χρησιμοποιώντας

τρίτο πρόσωπο.

7. Ανάλογα με το τι μας ζητείται:

Α. Καταγράφουμε τις πληροφορίες.

Β. Αναπτύσσουμε τις πληροφορίες.
Γ. Κρίνουμε, συγκρίνουμε, συσχετίζουμε, συνδυάζουμε τις πληροφορίες.
Δ. Συνθέτουμε τις πληροφορίες.
  Πώς επεξεργαζόμαστε ιστορικά μια εικόνα

Δεν πρέπει να μας τρομάζει η ιδέα της αξιοποίησης μιας εικόνας ως ιστορικής
πηγής. Ξεκινούμε απλά. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι, ψάχνοντας σε ένα
μπαούλο, βρίσκετε μια φωτογραφία του προπάππου σας, στρατιώτη ή
αξιωματικού στη Μικρά Ασία (1919-1922). Τι θα κινούσε την περιέργειά σας; Τι
θα προσέχατε και σε ποιες διαπιστώσεις θα καταλήγατε;
Όταν δουλεύουμε πάνω σε μια εικόνα ως ιστορική πηγή, ακολουθούμε την εξής
πορεία:

1. Ενημερωνόμαστε για την ταυτότητά της, προσέχοντας τα συνοδευτικά της

στοιχεία (δημιουργός, χρόνος δημιουργίας, τόπος εύρεσης, χώρος φύλαξης, κάτοχος,
περιεχόμενο κτλ.)

2. Την παρατηρούμε προσεκτικά.

3. Προσπαθούμε να την κρατήσουμε στη μνήμη μας μετά την παρατήρηση.

4. Την περιγράφουμε προφορικά ή γραπτά.

5. «Μετακινούμαστε» σε ό,τι πραγματικά εικονίζει, καθώς μπορεί να είναι

αλληγορική, συμβολική.

6. Την εντάσσουμε στον καιρό σύνθεσής της (π.χ. κάτω από ποιες συνθήκες
δημιουργήθηκε, πότε και γιατί;)

7. Αναζητάμε τον λειτουργικό ρόλο της (π.χ. Τι εκφράζει; Απλό συναίσθημα,

γενικότερη αντίληψη, ιδεολογία; Τι υπηρετεί; Πολιτικό στόχο; Υστεροφημία ή κάτι
άλλο;)

8. Διευρύνουμε τις δυνατότητές μας να κατανοήσουμε την εποχή (χρόνο,

γεγονός, συμβάν, φαινόμενο) στην οποία αναφέρεται, ανήκει ή εκφράζει, με όσα
διακρίνουμε σε αυτήν (την εικόνα), συσχετίζοντας ή και συγκρίνοντας τη με άλλα
ιστορικά τεκμήρια.