ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ

Επιμέλεια: Γ. Σόφη

Παράδοση - Τέχνη

 Τέχνη: Όρος που προέρχεται από το ρήμα «τίκτω», σημαίνει την ικανότητα του
ανθρώπου να δημιουργεί. Ως τέτοια, είναι κατά βάση εμπειρική και διαφέρει από την
επιστημονική γνώση. Έχει επικρατήσει με τον όρο να εννοούνται συλλήβδην οι καλές τέχνες.
Στο πλαίσιο αυτό έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η τέχνη αποτελεί αυτοσκοπό. Σύμφωνα με
άλλες θεωρίες, η τέχνη σκοπό έχει την έκφραση των συναισθημάτων του καλλιτέχνη ή την
αναπαράσταση της κοινωνικής πραγματικότητας. Τέχνη είναι η ελεύθερη δημιουργική
έκφραση του εσωτερικού κόσμου του ατόμου, με έργα που διέπονται από αισθητικούς
κανόνες και προκαλούν αισθητική συγκίνηση. Η τέχνη πηγάζει από την έμφυτη ικανότητα του
ανθρώπου να θαυμάζει και να αναπαριστά το ωραίο. Είναι δημιουργία μόνο που δεν
αποβλέπει σε πρακτικούς σκοπούς ούτε εξυπηρετεί βιοτικές ανάγκες, αλλά ικανοποιεί
ψυχικές και πνευματικές ανάγκες.
 Αισθητικές αξίες: Τα γνωρίσματα εκείνα (π.χ. αρμονία των μερών, καθαρότητα της
μορφής, ακεραιότητα, αποσπασματικότητα) βάσει των οποίων ένα αντικείμενο
κρίνεται ,αξιόλογο από αισθητική άποψη. ,
 Λαϊκή/Λόγια τέχνη: Τα κύρια χαρακτηριστικά της λαϊκής τέχνης είναι η συλλογικότητα,
η ανώνυμία, η προφορικότητα, η επανάληψη και η άρρηκτη σχέση με το φυσικό περιβάλλον
και τους παραδοσιακούς κοινωνικούς θεσμούς ενός τόπου. Η λόγια τέχνη εκφράζει ατομικές
εμπειρίες και φέρει τη σφραγίδα του δημιουργού.

1
ΤΕΧΝΗ

Η αξία της τέχνης

 Η αισθητική αγωγή συνιστώσα της πνευματικής καλλιέργειας, ολοκληρώνει

πνευματικά τον άνθρωπο.
 Η επαφή με την τέχνη διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες, συμβάλλει στη
διαμόρφωση σκεπτόμενων ανθρώπων.
 Ο άνθρωπος διαμορφώνει αισθητικά κριτήρια που του επιτρέπουν να αναγνωρίζει, να
σέβεται και να αναζητά την καλαισθησία.
 Οι γνώσεις του εμπλουτίζονται, με αποτέλεσμα να κατακτά σταδιακά την ικανότητα μια
πολυπρισματικής θέασης και ερμηνείας του κόσμου.
 Εξευγενίζει και εκπολιτίζει τον άνθρωπο, του προσφέρει μια ευκαιρία να
αυτοαξιολογηθεί, ψυχαγωγείται ουσιαστικά, υπερβαίνοντας τη στιγμιαία εκτόνωση,
την εφήμερη επιφανειακή ευδαιμονία. (ψυχ. τομέας)
 Αδιαμφισβήτητη η ενοποιητική δύναμη της τέχνης. Μπροστά σε ένα έργο τέχνης
πλήθος ανθρώπων είναι δυνατόν να βιώσουν κοινά συναισθήματα ή να μοιραστούν
προβληματισμούς. Έτσι ο άνθρωπος επιστρέφει στη συλλογικότητα, αποκτά
κοινωνική συνείδηση και ευαισθησία. Η μελέτη των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων
είναι ένας τρόπος προσέγγισης των θεμελιωδών προβλημάτων και αγωνιών που
απασχόλησαν διαχρονικά τον άνθρωπο. (κοιν. τομέας)
 Τα έργα τέχνης αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός
λαού. Επιπλέον, η τέχνη συνιστά μια πανανθρώπινη γλώσσα, που καταργεί τις
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

διακρίσεις με την ικανότητά της να συγκινεί, να συνεπαίρνει και να προσφέρει

αισθητική απόλαυση.

Στοιχεία που καθορίζουν την τέχνη

 H έκφραση και η αποκάλυψη του ωραίου. Το ωραίο συνδέεται με τον τρόπο
έκφρασης ενός φαινομένου, μιας ιδέας και λοιπά που προκαλεί μια ευχάριστη
συγκίνηση στην ψυχή. Κάποιες ιδεών το ωραίο με την αρμονία περιεχομένου και
μορφής που προκαλεί αισθητική συγκίνηση και απόλαυση.
 H αισθητική συγκίνηση . Eίναι η συναισθηματική ανάταση, το αίσθημα ευφορίας
και πληρότητας που μας δημιουργεί η επαφή με ένα έργο τέχνης.
 O προσωπικός ρόλος του καλλιτέχνη δημιουργού . Aξιοποιώντας τα διάφορα
εκφραστικά μέσα (εικόνα, κίνηση, ήχο, λόγο) o καλλιτέχνης μορφοποιεί τα
συναισθήματα, τα βιώματα και τις ιδέες του και τα μεταγγίζει στο κοινό του
προκειμένου να βιώσει και αυτό ανάλογες συγκινήσεις. Παράλληλα, αναπτύσσει μια
δυναμική σχέση με την πραγματικότητα από αυτήν, αντλεί εμπειρίες και ερεθίσματα,
τα οποία στη συνέχεια μεταπλάθει με την ιδιαίτερη ευαισθησία του και τη δημιουργική
φαντασία του, για να εκφράσει τη δική του αλήθεια. Ταυτόχρονα, δεν διστάζει να
αμφισβητήσει αξίες να κλονίσει βεβαιότητες και να δώσει ένα διαφορετικό όραμα για
τον κόσμο.
 Η αυτοτέλεια του έργου τέχνης . Από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί το έργο
τέχνης, αποκτά τη δική του αυτόνομη ύπαρξη. Γίνεται μέρος της πραγματικότητας,
ανήκει σε όλους και απευθύνεται σε ανθρώπους κάθε εποχής, ασκώντας διαχρονικά
την επίδρασή του.
2
Τέχνη και κοινωνία
 Μεταξύ τέχνης και κοινωνίας υπάρχει μια σχέση αλληλεπίδρασης. Ο καλλιτέχνης δεν
δημιουργεί στο κενό, αλλά μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο
από το οποίο σαφώς επηρεάζεται και το οποίο παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της
προσωπικότητάς του.
 Για να ανθήσει η τέχνη, πρέπει και στην κοινωνία να υπάρχουν οι κατάλληλες
συνθήκες, όπως για παράδειγμα συνθήκες ελευθερίας που επιτρέπουν στον καλλιτέχνη
να εκφραστεί ή κοινό που να είναι σε θέση να εκτιμήσει το καλλιτεχνικό έργο.
 Η κοινωνία παρέχει στον καλλιτέχνη τα τεχνικά μέσα για την άσκηση της τέχνης του,
αλλά και την έμπνευσή του. Κάθε έργο τέχνης εκφράζει πλευρές της κοινωνικής
πραγματικότητας, ιδωμένες μέσα από την προσωπική ιδιαίτερη ματιά του καλλιτέχνη.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε γιατί μέσα από την τέχνη μπορούμε να
αντιληφθούμε τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού και τον χαρακτήρα μιας εποχής.
 Από την άλλη, η τέχνη μπορεί να επηρεάζει την κοινωνία, καθώς μέσα από το έργο του
ο δημιουργός προτείνει μια νέα θεώρηση της πραγματικότητας, παρέχει νέους τρόπους
σκέψης και κατανόησης του κόσμου και διοχετεύει ένα διαφορετικό όραμα για την
ανθρώπινη ζωή.

Ο ρόλος της τέχνης

 Εξευγενίζει τον άνθρωπο. Η επαφή με το ωραίο και αισθητική συγκίνηση που
προκαλεί επιτρέπουν να αναδυθούν από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής πρωτόγνωρα
συναισθήματα. Μέσα από ένα έργο τέχνης, ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει τη χαρά, τη
γαλήνη και την αρμονία και να κατανοήσει την αληθινή ομορφιά που τον απομακρύνει
από τις μικρότητες και τις ασχήμιες της καθημερινής ζωής.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 Καλλιεργεί πνευματικά τον άνθρωπο. Η τέχνη προτείνει νέους τρόπους σκέψης και
αντίληψης του κόσμου, διευρύνει τους ορίζοντες του ατόμου και οξύνει την κρίση του.
Παράλληλα, καλλιεργεί τη φαντασία του, πλουτίζει την εμπειρία του και
απελευθερώνει το πνεύμα του από την τυποποίηση και τη μονομέρεια.
 Προβληματίζει και ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο. Ο καλλιτέχνης με την ευαισθησία
και τη διορατικότητά του μας βοηθά να αντιληφθούμε πλευρές της πραγματικότητας,
τις οποίες αγνοούμε, ασκεί κριτική, αναδεικνύει προβλήματα και ανατρέπει
καθιερωμένα πρότυπα.
 Προσφέρει γνήσια ψυχαγωγία. Η τέχνη απομακρύνει τον άνθρωπο που τις δυσκολίες
και την πίεση της καθημερινότητας, προσφέροντάς του διεξόδους για δημιουργική
έκφραση και έντονες συγκινήσεις. Καλλιεργώντας την αισθητική και την ευαισθησία
του, τον απομακρύνει από μορφές διασκέδασης που τον αλλοτριώνουν και τον ωθεί
στην αναζήτηση και τη βίωση του ωραίου σε κάθε πτυχή της ζωής του.
 Ωθεί στην αυτογνωσία. Μέσα σε ένα έργο τέχνης μπορεί κανείς να αναγνωρίσει
στοιχεία της δικής του προσωπικότητας, να εντοπίσει κοινά βιώματα, ανάγκες ή
επιθυμίες με αυτά που εκφράζει ο καλλιτέχνης, γεγονός που τον παρακινεί να
διερευνήσει βαθύτερα τον εαυτό του.
 Ενώνει ανθρώπους και λαούς. Η τέχνη απευθύνεται γενικά στον άνθρωπο, ικανοποιεί
πανανθρώπινες πνευματικές και ψυχικές ανάγκες και παρά τις διαφορές από πολιτισμό
σε πολιτισμό, εκφράζει κοινές υπαρξιακές αναζητήσεις και προβληματισμούς. Αποτελεί
μια κοινή γλώσσα που υπερβαίνει τις αντιθέσεις και ενισχύει τη συλλογικότητα και την
αλληλεγγύη.
 Ένα έργο τέχνης γίνεται γέφυρα που μας ενώνει με το παρελθόν. Μας βοηθά να
γνωρίσουμε την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορία μας και να αντιληφθούμε την 3
βαθύτερη πολιτιστική φυσιογνωμία μας. Ταυτόχρονα είναι και της τέχνης ενάντια στη
φθορά του χρόνου αναδεικνύει τη δημιουργικότητα του ανθρώπου και εμπνέει για νέες
δημιουργίες και κατακτήσεις.

Αποστασιοποίηση του κοινού από την τέχνη

Παρόλο που στις μέρες μας οι συνθήκες είναι ευνοϊκότερες παρά ποτέ για την ανάπτυξη
καλλιτεχνικών ενδιαφερόντων (βελτίωση βιοτικού επιπέδου, εκπαίδευση, ανάπτυξη
τεχνολογίας, πολιτιστική και καλλιτεχνική αποκέντρωση) παρατηρείται απουσία
ενδιαφέροντος για την ποιοτική τέχνη:
 Στροφή στην ανούσια διασκέδαση
 «Κατανάλωση» καλλιτεχνικών υποπροϊόντων που παράγονται μαζικά από τη βιομηχανία
του θεάματος.
 Περιφρόνηση και υποτίμηση της τέχνης (θεωρείται περιττή πολυτέλεια).

Αίτια αποστασιοποίησης

 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Ο γνωσιολογικός και τεχνοκρατικός προσανατολισμός της σύγχρονης

εκπαίδευσης αποτρέπει τους μαθητές να ασχοληθούν με την τέχνη. Η αισθητική αγωγή
μοιάζει να είναι απαξιωμένη στις συνειδήσει εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων.
 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Η καλλιέργεια της αισθητικής αντίληψης δεν αποτελεί προτεραιότητα
των γονέων, το παιδί είναι εκτεθειμένο σε χαμηλής αισθητικής ερεθίσματα και σε
εμπορευματοποιημένες μορφές τέχνης.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 ΜΜΕ: Στο πλαίσιο της κερδοσκοπικής τους λειτουργίας τα ΜΜΕ και η «βιομηχανία του
θεάματος» με όχημα τη διαφήμιση εθίζουν τους ανθρώπους σε μια εφήμερη αισθητική
της απόλαυσης. Οι αυθεντικοί καλλιτέχνες βιώνουν έναν ιδιότυπο αποκλεισμό, με
αποτέλεσμα να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητς για αναβάθμιση των αισθητικών
κριτηρίων.
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ: Καταναλωτισμός, αντιπνευματικός χαρακτήρας της
σύγχρονης εποχής, έντονα οικονομικά προβλήματα, γρήγοροι ρυθμοί ζωής. Έλλειψη
παιδείας, αισθητικής αγωγής και κριτικής σκέψης από την πλευρά του κοινού, που
αδυνατώντας να κατανοήσει και να εξοικειωθεί με τα έργα της γνήσιας τέχνης,
καταφεύγει στην εύκολη λύση που του προσφέρει η πολιτιστική βιομηχανία. Από. Η
έντονοι ρυθμοί ζωής και εργασίας που συρρικνώνουν τον χρόνο του σύγχρονου
ανθρώπου και του αφαιρούν τη διάθεση για ενασχόληση με τη γνήσια τέχνη, η οποία
προϋποθέτει την καταβολή πνευματικού κόπου για την προσέγγιση και την αφομοίωση
της, τον κάνουν να αποζητά την εκτόνωση και τη στιγμιαία απόλαυση που
προσφέρουν τα εύπεπτα και ανούσια προϊόντα της πολιτιστικής βιομηχανίας. Το
καταναλωτικό πνεύμα και ηθικοπνευματική κατάπτωση των σύγχρονων κοινωνιών που
ευθύνονται για την πνευματική ρηχότητα του σύγχρονου ανθρώπου, για την αδιαφορία
του όσον αφορά την αισθητική του καλλιέργεια και κατ επέκταση για την αντιμετώπιση
της τέχνης ως καταναλωτικού αγαθού που προσφέρει εκτόνωση και ρηχή διασκέδαση,
επιτείνουν το φαινόμενο.

Εμπορευματοποιημένη τέχνη

 Κίνητρο και σκοπός είναι μόνο το κέρδος, οπότε υποβαθμίζεται η καλλιτεχνική

4
δημιουργία τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το περιεχόμενο.
ΓΝΗΣΙΑ ΤΕΧΝΗ ΝΟΘΗ ΤΕΧΝΗ
Μήνυμα ηθικό, κοινωνικό υψηλές Ασαφές ή ανύπαρκτο μήνυμα που αναδίδει
αξίες ρηχότητα
Πρωτοτυπία, ευρηματικότητα Κοινότοπο, τετριμμένο έργο, ξενομανία
Καλοδουλεμένο έργο Προχειροφτιαγμένο, ευτελές
Ελεύθερη, δημιουργική έκφραση Τυποποιημένη μαζική παραγωγή
Αισθητική συγκίνηση, καλαισθησία Ακαλαισθησία, ασχήμια
Ευπρέπεια, λιτότητα Χυδαία, πομπώδης, βαρύγδουπη
Κλασικό, διαχρονικό Επικαιρικό, του συρμού
Ψυχαγωνία, διαπαιδαγώγηση Πολιτιστική υποβάθμιση, κερδοσκοπία

«Η τέχνη για την τέχνη»

Σόφισμα και ιδεολόγημα, αφού η καλλιτεχνική δημιουργία είναι πράξη πολιτική και
κοινωνική. Ο καλλιτέχνης ζει σε μια εποχή, επηρεάζεται από αυτή και ως εκ τούτου, έστω και
έμμεσα την αντανακλά. Η πρόθεση προδίδει ουσιαστικά ναρκισσισμό και εσωστρέφεια. Το
δόγμα αυτό πρεσβεύει πως η τέχνη αποτελεί αυτοσκοπό και πως η καλλιτεχνική δημιουργία
έχει αξία μόνο στην καθαρή της μορφή, δηλαδή αν είναι απαλλαγμένη από άλλους σκοπούς
ιδέες και υπηρετεί μόνο το ωραίο, την αισθητική απόλαυση. Ωστόσο, η απογύμνωση του
έργου τέχνης από οποιοδήποτε ιδεολογικό περιεχόμενο δημιουργεί μια τέχνη ψυχρή, άδεια
και ναρκισσιστική που προσφέρει μόνο στείρα ευχαρίστηση και δεν πλουτίζει ούτε βαθαίνει τη
συναισθηματική ζωή του ατόμου. Οδηγεί σε μια μορφή τέχνης ελιτίστικη, προορισμένη μόνο
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

για λίγους που μπορούν να συλλαμβάνουν την ιδέα του ωραίου. Επιπλέον οδηγεί τον
δημιουργό στην εσωστρέφεια σε μια εγωιστική δηλαδή στάση και κατά συνέπεια αναιρεί την
ευθύνη που έχει ως πνευματικός άνθρωπος απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Παρουσιάζει τον
καλλιτέχνη ως απολιτικό ον ως άτομο ξεκομμένο από τη συλλογική ζωή, κάτι όμως που δεν
ισχύει. Ο καλλιτέχνης αποτελεί κομμάτι της κοινωνίας και της εποχής όπου ζει, επηρεάζεται
από όσα συμβαίνουν γύρω του και ως σκεπτόμενος άνθρωπος υιοθετεί συγκεκριμένες
αντιλήψεις και αξίες που αναπόφευκτα αντανακλώνται στο έργο του. Υποβιβάζει την τέχνη σε
προσωπική εξατομικευμένη υπόθεση και τη νοθεύει την κάνει να χάνει τον ανθρωπιστικό και
τον κοινωνικό της ρόλο. Η αποστασιοποίηση του καλλιτέχνη από το κοινωνικοπολιτικό
γίγνεσθαι αποτελεί ουσιαστικά μια πολιτική επιλογή, καθώς με τη σιωπή του ευνοούνται τα
συμφέροντα της εκάστοτε εξουσίας, ιδιαίτερα σε αυταρχικά, ανελεύθερα καθεστώτα.

Στράτευση της τέχνης (εξυπηρέτηση ενός κοινωνικού κατεστημένου)

Η τέχνη είναι πασιφανώς πολιτικοποιημένη, γι’ αυτό και αποτελεί μέγιστη αναγκαιότητα η
στράτευσή της στην υπηρεσία του ανθρώπου. Η πολιτικοποιημένη τέχνη είναι οπωσδήποτε
θεμιτή και αναγκαία. Γιατί η τέχνη δεν μπορεί να είναι απολιτική τη στιγμή που χρέος της
είναι να υπηρετεί τον άνθρωπο, αποκαλύπτοντας την αλήθεια και καυτηριάζοντας την αδικία,
την ασχήμια, την υποκρισία. Ανάλογα λοιπόν, και ένας καλλιτέχνης οφείλει να είναι
πολιτικοποιημένος με την έννοια ότι οφείλει να ενδιαφέρεται για το κοινωνικοπολιτικό
γίγνεσθαι να είναι ενεργός πολίτης και να θέλει μέσω του έργου του να εκφράσει την εποχή
του. Ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης μέσα από το έργο του εκφράζει ανώτερες μορφές
πολιτισμού, θίγει «κακώς κείμενα».
Η κακώς νοούμενη στρατευμένη τέχνη εξυπηρετεί ένα κοινωνικό κατεστημένο που
αντιμάχεται τον άνθρωπο και τις υψηλές αξίες. Πρόκειται για τέχνη που τίθεται στην υπηρεσία 5
κομματικών σκοπιμοτήτων και μετατρέπεται σε όργανο προπαγάνδας και χειραγώγησης.
Πρόκειται για μια θεωρία που υποστηρίζει ότι ο καλλιτέχνης και το έργο του πρέπει να
υπηρετούν ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές ή άλλες σκοπιμότητες. Τα στρατευμένα έργα
είτε αποτελούν ένα είδος ιδεολογικού ή πολιτικού μανιφέστου, καθώς υπερτερεί σε αυτά η
πρόθεση του δημιουργού να προβάλλει έντονα τις πεποιθήσεις του, είτε δημιουργήθηκαν κατά
παραγγελία (π.χ. από μια πολιτική ομάδα ή ένα καθεστώς) προκειμένου να διαδώσουν
συγκεκριμένη ιδεολογία.
Η στράτευση της τέχνης θεωρείται αρνητική και επικίνδυνη, διότι τίθεται σε
προτεραιότητα το περιεχόμενο έναντι της μορφής και παύουν να εκπληρώνονται τα αισθητικά
κριτήρια που δημιουργούν γνήσια και αυθεντική τέχνη. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα είναι
ανούσιο, χωρίς καμία αισθητική αξία. Επιπλέον χάνεται η αυτοτέλεια και η ελευθερία του
δημιουργού, ενώ το έργο τέχνης υποβιβάζεται σε όργανο προπαγάνδας και μέσω
εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων. Μετατρέπεται η τέχνη από δύναμη
απελευθερωτική σε δύναμη που χειραγωγεί, αποπροσανατολίζει και φανατίζει το κοινό με
δυσμενείς για την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την κοινωνική συνοχή συνέπειες.

Προτάσεις για την αποκατάσταση της σχέσης ατόμου-τέχνης:

 Πολιτεία: Χάραξη εθνικής πολιτικής για τον πολιτισμό και την τέχνη,
χρηματοδότηση/επιχορηγήσεις, κατασκευή υποδομών στην περιφέρεια και
κινητοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκσυγχρονισμός καλλιτεχνικών θεσμών,
ενίσχυση της αισθητικής αγωγής, διεθνείς συνεργασίες με χώρους τέχνης.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 Εκπαίδευση: Ισότιμη αντιμετώπιση των καλλιτεχνικών μαθημάτων, εκσυγχρονισμός

των μεθόδων διδασκαλίας, ενίσχυση των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων στο σχολείο,
κατασκευή υποδομών για την καλλιτεχνική έκφραση στο χώρο του σχολείου,
δημιουργικοί και ευαισθητοποιημένοι εκπαιδευτικοί, επαφή μαθητών με αξιόλογους
καλλιτέχνες.
 Οικογένεια: Οι γονείς θα πρέπει να επιδεικνύουν ενδιαφέρον για θέματα τέχνης, ώστε
να αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους. Επιπλέον, ενδείκνυται να φροντίσουν για
την αισθητική καλλιέργεια και τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των παιδιών,
να ενισχύουν τις τυχόν καλλιτεχνικές κλίσεις και τα ταλέντα τους.
 ΜΜΕ: Αναβάθμιση της αισθητικής των εκπομπών και των διαφημίσεων, εκπομπές
ενημερωτικές σχετικά με τις καλές τέχνες, διαφήμιση ποιοτικών πολιτιστικών και
καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, περιορισμός της εμπορευματικής λειτουργίας και στροφή
στη γνήσια τέχνη.
 Πολιτιστικοί φορείς, καλλιτέχνες: Απάρνηση της εμπορευματοποίησης, του
λαϊκισμού, της στράτευσης, διαφωτισμός και ορθός προσανατολισμός του κοινού,
απόρριψη της ελιτίστικης τάσης. Ο καλλιτέχνης θα πρέπει να έχει συναίσθηση του
ρόλου του και της κοινωνικής του αποστολής, να καλλιεργεί την αισθητική του κοινού,
το οποίο οφείλει να σέβεται, να προβληματίζει και να ευαισθητοποιεί, να μην
χειραγωγείται και να μην εγκλωβίζεται σε στείρες ιδέες και αντιλήψεις, αλλά να είναι
ηθικό και ανήσυχο πνεύμα.
 Άτομο: Έμφαση στην πνευματικότητα, αντίσταση στον υλισμό και την κακώς νοούμενη
μονομέρεια, κριτική ματιά, γόνιμη διάθεση του ελεύθερου χρόνου, αυτογνωσία και
αυτοκριτική (ανίχνευση κλίσεων, ενίσχυση δημιουργικότητας).
6

Η αισθητική αγωγή στο σύγχρονο σχολείο

 Στο πλαίσιο της πολύπλευρης καλλιέργειας της προσωπικότητας των νέων, έχει
ενταχθεί στην εκπαίδευση αισθητική αγωγή, η οποία αφορά την επαφή και την άσκηση
των μαθητών σε θέματα τέχνης. Κύριοι στόχοι της αισθητικής αγωγής στο σχολείο
είναι η εξοικείωση των μαθητών με την τέχνη. Η γνωριμία με διάφορες μορφές
καλλιτεχνικής δημιουργίας, η κατανόηση και η αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων των
έργων τέχνης, η συνειδητοποίηση της αξίας τους ως πηγή έμπνευσης. Επιπλέον,
σημαντικοί στόχοι είναι η ανάπτυξη και η καλλιέργεια των κλίσεων και των ταλέντων
των μαθητών. Η ικανοποίηση της ανάγκης των παιδιών για δημιουργική αυτοέκφραση,
η πολύπλευρη καλλιέργεια και η ορθή συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων με
τη γνήσια ψυχαγωγία και τη διαμόρφωση ήθους.
 Ωστόσο, η αισθητική αγωγή στο σχολείο δεν ανταποκρίνεται στους παραπάνω
στόχους. Τα σχετικά μαθήματα αντιμετωπίζονται ως δευτερεύοντα και γενικά είναι
απαξιωμένα στη συνείδηση των μαθητών. Οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις είναι
περιορισμένες. Και συχνά αντιμετωπίζονται ως αγγαρεία, ενώ οι επισκέψεις σε
μουσεία ή χώρους τέχνης έχουν συνήθως τυπικό χαρακτήρα και γι αυτό δεν
προσελκύουν το ενδιαφέρον των μαθητών.

ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

 Εξειδικευμένοι εκπαιδευτικοί, σύγχρονοι και ελκυστικές μέθοδοι μέθοδοι διδασκαλίας

 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 Διδασκαλία των καλλιτεχνικών μαθημάτων και σε πρακτικό επίπεδο. Κατάλληλα

εφοδιασμένοι χώροι όπου οι μαθητές θα αναπτύσσουν τις καλλιτεχνικές τους
δραστηριότητες.
 Επισκέψεις καλλιτεχνών σε σχολεία, παρουσίαση του έργου τους.
 Καλά οργανωμένες επισκέψεις σε μουσεία και χώρους τέχνης, ενεργή συμμετοχή των
μαθητών.
 Συστηματικές και οργανωμένες εκδηλώσεις καλλιτεχνικές στα σχολεία με τη συνδρομή
της πολιτείας.
 Διεύρυνση της λειτουργίας των μουσικών και καλλιτεχνικών σχολείων.
 Αλλαγή του προσανατολισμού του σύγχρονου σχολείου που θα πρέπει να απαλλαγεί
από τον χρήσιμο φιλικό του χαρακτήρα και να δώσει έμφαση στην ανθρωπιστική
παιδεία και την πολύπλευρη καλλιέργεια του μαθητή.

ΠΑΡΑΔΟΣΗ

 Εθνική ταυτότητα: Σύνολο των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων που προσδιορίζουν τη

φυσιογνωμία ενός έθνους και το διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα. Συντίθεται από τα
ακόλουθα: γλώσσα, καταγωγή, θρησκεία, ήθη και έθιμα, πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί,
κοινή ιστορική πορεία, επιτεύγματα στο χώρο της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας,
αξίες, πρότυπα και νοοτροπία, ξεχωριστός τρόπος σκέψης και αντίληψης του κόσμου. Δεν
είναι στατική, δεν παραμένει αμετάβλητη. Διαφοροποιείται, γεγονός που αποδίδεται: α) στη
7
στάση που υιοθετούν οι άνθρωποι απέναντι στην παράδοση και β) στις ξενικές επιδράσεις
που δέχεται κάθε λαός.

 Παράδοση: Η ζωντανή διάσταση του λαϊκού πολιτισμού, ό,τι επιβιώνει απ’ τη συνολική
δημιουργία των παλαιότερων γενεών, λειτουργία μεταβίβασης και ενσωμάτωσης του σήμερα
αυθόρμητα επιλεγμένων στοιχείων από παλαιότερες μορφές πολιτισμού. Δεν είναι
απολιθωμένα, απονεκρωμένα πολιτιστικά στοιχεία, αλλά ζωντανά, όσο επιβιώνουν
μεταγγιζόμενα από γενεά σε γενεά. Είναι λάθος να ταυτίζουμε την παράδοση με τον
συντηρητισμό και την οπισθοδρόμηση. Γίνεται ανασταλτικός παράγοντας της προόδου μόνο με
την προσκόλληση και τη λατρεία της. Αντίθετα, με την αγάπη, το σεβασμό και την κριτική
προσέγγιση αποβαίνει ανεκτίμητη πνευματική περιουσία.

 Ελληνισμός: Ο όρος έχει δημογραφική και πολιτισμική σημασία, παραπέμπει στο

σύνολο των όπου γης Ελλήνων. Έχει οικουμενική διάσταση, διότι συμπεριλαμβάνει
επιτεύγματα υψηλής ποιότητας, πνευματικά δημιουργήματα, ηθικές αξίες, πολιτικές και
αισθητικές αντιλήψεις που έχουν καθολική και διαχρονική αξία, όπως ο ανθρωπισμός, η
παιδεία, ο ολυμπισμός, ο χριστιανισμός, η ελευθερία, ο διάλογος, το κάλλος, η αρμονία, η
φιλοσοφία, το μέτρο.

 Γλώσσα: οργανωμένο σύνολο λέξεων και φραστικών μέσων, αποτελεί τον καθιερωμένο
κώδικα επικοινωνίας με τον οποίο οι άνθρωποι εκφράζονται και συνεννοούνται. Συμφωνα με
τους ειδικούς ο άνθρωπος έχει από τη γέννησή του την ικανότητα λογικής έκφρασης και
σκέψης (ενδιάθετος λόγος), ενώ η εξωτερίκευση αυτης της έμφυτης τάσης αποτελεί το
ζητούμενο κάθε κοινωνίας, κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, γιατί η γλωσσική ποιότητα είναι
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

δείγμα παιδείας και πολιτισμού, εργαλείο σκέψης και πολιτισμού, φορέας γνώσεων και
ιδανικών, το πιο διακριτικό στοιχείο της παράδοσης ενός λαού.

ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ - ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Λειτουργικά στοιχεία ελληνικής παράδοσης

 Αρχαια ελληνική φιλοσοφία (κιβωτός διαχρονικών ιδεών και αξιών)
 δημοκρατία (το ιδανικό πολίτευμα που έχει υιοθετηθεί από όλα τα κράτη που σέβονται
την ανθρώπινη αξιοπρέπεια)
 Ελληνική γλώσσα (αδιαψευστος μάρτυρας της ιστορικής συνέχειας)
 Ελευθεροφροσύνη (αντίσταση, αγώνες)
 Αθλητικό πνεύμα - ολυμπιακή ιδέα (μεταδίδουν τις ιδέες του ευ αγωνίζεσθαι, της
ειρήνης, της ισότητας)
 Αρχαίο δράμα (εμπνέει τη σύγχρονή καλλιτεχνική δημιουργία, όπως και η
αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική, η ποίηση κτλ.
 Οικογένεια (παραδοσιακός θεσμό, διατηρεί τα συνεκτικά στοιχεία στα μέλη της)

Η αξία της παράδοσης

 Εθνικός τομέας: 1. ενοποιητικό στοιχείο 2. διασφαλίζει την ιστορική συνέχεια 3.
καλλιεργεί την φιλοπατρία. Η αποκοπή από τις ρίζες οδηγεί στον εθνικό 8
αποχαρακτηρισμό και στην αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας.
 Πολιτιστικός τομέας: 1. Συμβάλλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης 2. Βοηθά στην
αποφυγεί λαθών του παρελθόντος, στην οικοδόμηση του μέλλοντος.
 Πνευματικός τομέας: 1. Ανεξάντλητη πνευματική παρακαταθήκη 2. Κίνητρο
δημιουργίας για τους ανθρώπους του πνεύματος.
 Πολιτικός-κοινωνικός τομέας: 1. Ευνοεί τη συνεκτικότητα της κοινωνίας 2.
Σφυρηλατείται η κοινωνικότητα με άξονα τις ουσιαστικές κοινωνικές αρετές.
 Ηθικός-ψυχικός τομέας: 1. πηγή ηθικής διδασκαλίας μέσω των προτύπων που
προσφέρει. 2. Σε μια εποχή ρευστότητας και ρευστοποίησης των πάντων προσφέρει
ασφαλές καταφύγιο, οπλίζει με ψυχικό σθένος για την αντιμετώπιση των δυσκολιών.
Η παράδοση περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ιδιαίτερη
φυσιογνωμία ενός λαού καθορίζουν την εθνική του ταυτότητα και ενισχύουν την αυτογνωσία
του. Συμβάλλει έτσι στη συνειδητοποίηση της ιστορικής του συνέχειας, Στη διατήρηση της
μοναδικότητας του της διακριτής παρουσίας του μέσα στον κόσμο και στην αντίστασή του
στην πολιτιστική αφομοίωση.
Η παράδοση, έργο και πιο μας συλλογικό, καλλιεργεί και ενδυναμώνει το αίσθημα του
«ανήκειν» σε μια ευρύτερη ομάδα, την αίσθηση της Κοινότητας, ενισχύοντας έτσι τη συνοχή
και την ενότητα ενός λαού στοιχεία που επιτρέπουν την ανάπτυξη συλλογικού πνεύματος,
πνεύματος, συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ των μελών του. Και τα οποία είναι
απαραίτητα για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων και για την πρόοδό
του.
Η παράδοση αποτελεί τη στέρεη βάση αλλά και το εφαλτήριο για να δημιουργήσει και να
προοδεύσει ένας λαός. Αξιοποιώντας τη δοκιμασμένη πείρα, την αποθησαυρισμένη σοφία και
τα επιτεύγματα του παρελθόντος, μπορεί να προχωρήσει σε νέες δημιουργίες και
επιτεύγματα, γεγονός που συντελεί στη θετική ανάπτυξη του.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

Επιπλέον ως φορέας πλούσιας πείρας και σοφίας, η παράδοση προσφέρει πολύτιμα

διδάγματα και μπορεί να λειτουργήσει καθοδηγητικά τόσο σε συλλογικό όσο και σε
προσωπικό επίπεδο. Οι επιτυχίες ή οι αποτυχίες των παλαιότερων μπορούν να βοηθήσουν τις
νεότερες γενιές να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος. Δοκιμασμένες πρακτικές μπορούν
να αξιοποιηθούν στην επίλυση προβλημάτων. Οι αγώνες των παλαιότερων μπορούν να
εμπνεύσουν νέους αγώνες. Και ακόμα μέσα στην παράδοση βρίσκουμε διαχρονικές αξίες και
πρότυπα. Που μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγοί στη ζωή των ανθρώπων.

Προβλήματα σχετικά με την παράδοση

 Προγονολατρία / Προγονοπληξία: Στείρα αποδοχή του παρελθόντος και
εξειδανίκευση των προγόνων. Η προγονοπληξία είναι η τυφλή προσήλωση στην παράδοση, η
οποία χαρακτηρίζεται από την εξιδανίκευση του παρελθόντος, την απόρριψη κάθε νέου
στοιχείου, την υποτίμηση του σύγχρονου πολιτισμού και την προσπάθεια αναβίωσης
αναχρονιστικών στοιχείων. Κυριαρχία του καταναλωτισμού και του υλικού Ευδαιμονισμού που
στρέφουν το ενδιαφέρον στις υλικές απολαύσεις, ενώ καλλιεργούν τη λατρεία του νέου και ο
στη συλλήβδην απόρριψη του παλιού. Αιτία της προσκόλλησης στο παρελθόν είναι η ελλιπής
ή διαστρεβλωμένη ιστορική γνώση; Το αίσθημα ανασφάλειας και κενού που βιώνει ο
άνθρωπος στο σύγχρονο μεταβαλλόμενο περιβάλλον, με τα έντονα κοινωνικά προβλήματα, η
κρίση αξιών, Η απουσία οραμάτων, η αποξένωση. Αυτές οι καταστάσεις κάνουν τον άνθρωπο
να αναζητά το αίσθημα της ασφάλειας στο παρελθόν.
 Εμπορευματοποίηση της παράδοσης
 Εγκατάλειψη / περιφρόνηση της παράδοσης

Αίτια απεμπόλησης της παράδοσης

9
 Μονοδιάστατη αντίληψη περί προόδου, τεχνοκρατισμός
 Παγκοσμιοποίηση, ηγεμονισμός του δυτικού πολιτιστικού προτύπου
 Προοδοπληξία λόγω της αλματώδους τεχνολογικής και επιστημονικής εξέλιξης.
Σήμερα παρατηρείται σε γενικές γραμμές απομάκρυνση των ανθρώπων από την παράδοση.
Κάποιοι αδιαφορούν για το παρελθόν και δεν κατανοούν τη σημασία του στη διαμόρφωση του
παρόντος, ενώ άλλοι υιοθετούν μια πιο ακραία στάση, καθώς αμφισβητούν την παράδοση και
την απορρίπτουν, θεωρώντας ότι αποτελεί εμπόδιο στην πρόοδο των κοινωνιών.
 Ξενομανία, στείρος μιμητισμός ξένων προτύπων
 Η κυριαρχία του καταναλωτισμού και του υλικού ευδαιμονισμού που στρέφουν το
ενδιαφέρον στις υλικές απολαύσεις, ενώ καλλιεργούν τη λατρεία του νέου και ωθούν στη
συλλήβδην απόρριψη του παλιού.
 Αστικοποίηση
 Έλλειψη ελεύθερου χρόνου
 Η λειτουργία των φορέων αγωγής (έλλειμα παιδείας)
 Η τάση αμφισβήτησης από πλευράς των νέων (άκριτη απόρριψη που οφείλεται κυρίως
σε αίτια που τους υπερβαίνουν: λόγω έλλειψης γνώσεων, ισχυρών πολιτιστικών
αντισωμάτων, μιμητισμού)
 Η εμπορευματοποίηση της παράδοσης και μετατροπή της σε φολκλόρ, δηλαδή
παραποιημένη μορφή της αυθεντικής παραδοσιακής λαϊκής δημιουργίας που αποσκοπεί στην
εμπορική εκμετάλλευση, ευτελίζει στη συνείδηση των ανθρώπων την αξία της.

Συνέπειες απόρριψης της παράδοσης

 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 Ο λαός αποκόπτεται από το παρελθόν και τις ρίζες του, χάνει την ιστορική του μνήμη
και αμβλύνεται η εθνική του συνείδηση καθίσταται έτσι ευκολότερη η πολιτισμική
αφομοίωση του, καθώς δεν υπάρχουν αντιστάσεις στην ομογενοποίηση που
προωθείται στο πλαίσιο του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου πολιτισμού.
 Η εγκατάλειψη της παράδοσης σπάει την αλυσίδα που συνδέει τις γενιές μεταξύ τους,
διαταράσσοντας τη συνέχεια και την ενότητα ενός λαού.
 Η αποκοπή του σύγχρονου ανθρώπου από τη συσσωρευμένη σοφία και πείρα του
παρελθόντος δυσχεραίνει την προσπάθειά του να κατανοήσει, να ερμηνεύσει και να
διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά το παρόν.
 Ο σύγχρονος άνθρωπος, αποκομμένος από διαχρονικές αξίες και αρχές, καθίσταται
πιο επιρρεπής στα υλικά κελεύσματα της εποχής και πιο ευάλωτος στην ηθική
διάβρωση.

Ορθή στάση απέναντι στην παράδοση

− ΧΡΕΟΣ ΑΤΟΜΟΥ: Οι άνθρωποι, κυρίως οι νέοι, δεν πρέπει να τηρούν στάση
αδιαφορίας, περιφρόνησης. Αντίσταση στον υλισμό και την προοδοπληξία. Απόρριψη
ακραίων τάσεων. Γόνιμη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Αποφυγή
προγονολατρίας, γιατί έτσι ολισθαίνουμε σε επικίνδυνες πολιτιστικές καθαρολογίες και
εθνοκεντρισμούς. Κριτική στάση απέναντι στην παράδοση, με σκοπό τη δημιουργική
της αξιοποίηση.
− «Σβήνοντας κανείς ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνει ένα αντίστοιχο
κομμάτι από το μέλλον» (Σεφέρης)
− ΧΡΕΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ: Η πολιτική ηγεσία οφείλει να ενισχύσει το κύρος της χώρας. 10
Χάραξη εθνικής πολιτικής για την παιδεία και τον πολιτισμό. Ανανέωση
πεπαλαιωμένων θεσμών. Τόνωση της εθνικής συνείδησης και ανάδειξης της
πολιτιστικής κληρονομιάς. Αναβάθμιση της λειτουργικότητας των αρχαιολογικών
χώρων, μνημείων κ.λπ. διάθεση κονδυλίων. Σχέσεις συνεργασίας και επικοινωνίας με
τον απόδημο ελληνισμό. Μέριμνα για την προστασία της ελληνικής γλώσσας από τους
ξενισμούς.
− ΣΧΟΛΕΙΟ: Ανθρωπιστικό περιεχόμενο σπουδών. Ενίσχυση του μαθήματος της
γλώσσας. Επαναπροσδιορισμός των στόχων και του περιεχομένου των εορταστικών
και επετειακών εκδηλώσεων. Βιωματική επαφή με την παράδοση. Γνωριμία με τη
λαϊκή τέχνη. Συνδρομή της τεχνολογίας, ώστε να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την
πολιτιστική κληρονομιά εξ αποστάσεως.
− ΜΜΕ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ: Σωστή προβολή γλώσσας. Ποιοτικές εκπομπές.
Φιλοξενία πνευματικών ανθρώπων. Ένθετα πολιτιστικού περιεχομένου.
Ευαισθητοποίηση κοινής γνώμης. Περιορισμός τους καταναλωτικού οράματος.
Αποφυγή εθνοκεντρισμού.
− ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: αναβίωση εθίμων, βιωματική επαφή με την παράδοση. Διάλογος
προκειμένου το παιδί να μην ταυτίζει την παράδοση με την οπισθοδρόμηση.

ΝΗΜΕΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ
Καθένας λαός έχει να επιδείξει μνημειώδη επιτεύγματα που, είτε είναι μεμονωμένα έργα
τέχνης είτε σύνολο κτισμάτων, αποτυπώνουν τον πολιτισμό του σε μια συγκεκριμένη εποχή.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

1. Αποτελούν τόπους μνήμης 2. Ενισχύουν τη φιλοπατρία 3. Συνιστούν θεματοφύλακες αξιών

και προτύπων 4. Έχουν απαράμιλλη αισθητική αξία 5. Είναι μέρος της παγκόσμιας
πολιτιστικής κληρονομιάς 6. Συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

 Αποτελούν σημαντική ιστορική πηγή που μας βοηθά να γνωρίσουμε την κοινωνία και
τον πολιτισμό παλαιότερων εποχών. Ως δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης κοινωνίας,
είναι φυσικό να εκφράζουν τις αντιλήψεις και την αισθητική της και να συνδέονται με
τον τρόπο ζωής της λατρευτικής συνήθειες, τις οικονομικές δραστηριότητες, τις
τεχνικές γνώσεις των μελών της.
 Διασώζουν την ιστορική μνήμη ενός λαού, μαρτυρούν την εθνική του συνέχεια, την
ιστορική του πορεία μέσα στους αιώνες, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση και την
τόνωση της εθνικής συνείδησης.
 Όσο έργα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας προσφέρουν αισθητική συγκίνηση και
συγχρόνως αποτελούν πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης και δημιουργίας.
 Αποτελούν στοιχείο προσέγγισης των λαών, καθώς εκφράζουν κοινές ανθρώπινες
ανάγκες και επιθυμίες, μαρτυρούν την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού στο σύνολό
του και συνιστούν παγκόσμια κληρονομιά που όλοι οι λαοί οφείλουν να σέβονται και
να προστατεύουν.
 Αποτελούν πόλο έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο, συμβάλλοντας έτσι στην
αύξηση της τουριστικής κίνησης σε μια χώρα και στην τόνωση της οικονομίας της.
Ο ρόλος της πολιτείας στην προστασία και την ανάδειξη των μνημείων
 Να μεριμνά για τη συντήρηση, την προστασία και την αποτελεσματική φύλαξη των 11
μνημείων.
 Να φροντίζει για την κατάλληλη προβολή τους, την επισκεψιμότητα, την ανάδειξη της
αισθητικής τους αξίας.
 Να αξιοποιεί οικονομικά κάποιο μνημείο, καθώς από τα έσοδα μπορούν να καλυφθούν
οι απαιτούμενες εργασίες συντήρησης και ανάδειξής του. Μόνο όμως υπό αυστηρές
προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, όποιες εκδηλώσεις φιλοξενούνται να συνάδουν με το
χαρακτήρα του μνημείου και να αποκλείουν τον κίνδυνο οποιασδήποτε φθοράς ή
καταστροφής του.

Ο ρόλος του σχολείου στην ανάπτυξη μιας βιωματικής επαφής με τα μνημεία

 Να επιδιώκεται η αισθητική καλλιέργεια των νέων, η οποία αποτελεί αναγκαία
προϋπόθεση για να εκτιμηθεί να εκτιμήσει κάποιος την καλλιτεχνική αξία ενός
μνημείου.
 Οι αναφορές των σχολικών βιβλίων στα μνημεία να τα συνδέουν με την εποχή τους.
Καθώς και με τις επιδράσεις που αυτά άσκησαν στα κατοπινά χρόνια ή εξακολουθούν
να ασκούν στο παρόν, δείχνοντας έτσι τη συνέχεια της παράδοσης.
 Να πραγματοποιούνται επισκέψεις σε μνημεία με οργανωμένο τρόπο, με την
κατάλληλη προετοιμασία και ενεργοποίηση των μαθητών. Έτσι θα κινητοποιήσει το
ενδιαφέρον των παιδιών και θα έρθουν σε επαφή ουσιαστική με τα μνημεία.
 Να λαμβάνουν οι μαθητές πρωτοβουλίες ανάδειξης μνημείων της περιοχής τους. Για
παράδειγμα, με τη δημιουργία ενημερωτικού υλικού, με οργάνωση έκθεσης για τα
μνημεία της περιοχής με καθαρισμό του περιβάλλοντος χώρου.
 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

 Να συνδέονται οι πληροφορίες και γνώσεις για τα μνημεία με άλλα μαθήματα, όπως η

γεωγραφία ή η γεωμετρία (διαθεματική προσέγγιση).
 Να αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες ώστε οι μαθητές να έρχονται σε επαφή με
μνημεία που είναι δύσκολο να επισκεφτούν ή με την αρχική μορφή κάποιου μνημείου
την εποχή που δημιουργήθηκε. (εικονικές περιηγήσεις)

ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Η ζωφόρος του Παρθενώνα δυστυχώς σήμερα είναι γνωστή με το όνομα «Ελγίνεια Μάρμαρα»,
γιατί ο Λόρδος Έλγιν τα διέσωσε αποσπώντας τα από το συνολικό οικοδόμημα του Παρθενώνα
στις αρχές του 19ου αι. Στο Βρετανικό Μουσείο συνεχίζει να βρίσκεται το 60% περίπου του
γλυπτού διάκοσμου του ναού.

Επιχειρήματα υπέρ του επαναπατρισμού των γλυπτών

 Αποκατάσταση ιστορικής αδικίας εις βάρος της Ελλάδας. Το αίτημα έχει κυρίως ηθικό
χαρακτήρα, λιγότερο νομικό, συνδέεται με την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
 Τα γλυπτά αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα του μνημείου, το οποίο θα πρέπει να
αποκατασταθεί.
 Καταγγελίες σχετικά με ακραία εμπορευματοποίηση και φθοράς των γλυπτών λόγω
κακής συντήρησης.
12
 Η Ελλάδα διαθέτει σύγχρονο μουσείο (Νέο Μουσείο Ακρόπολης) και τεχνογνωσία.
 Η αξίωση της επιστροφής των γλυπτών αποτελεί αίτημα της παγκόσμιας διανόησης και
γίνεται στο όνομα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα δε θα πρέπει να
αναχθεί σε ατέρμονη διαμάχη ανάμεσα στις δύο χώρες. Η μεν Ελλάδα χωρίς εκρηκτικούς
συναισθηματισμούς, η δε Αγγλία χωρίς ανυπέρβλητη υπεροψία είναι ανάγκη να
συνεργαστούν, προκειμένου να αποκατασταθεί ένα μνημείοο που με το συμβολικό του φορτίο
ανήκει σε όλους.