Professional Documents
Culture Documents
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 1
★ सुश्रुत संहिता सूत्रस्थान अध्याय १
१) अगदिंत्र व्याख्या -
ववववधववर्यंसंयोगोपशमनाथं च ||१४||
२) विषदान अचिष्ठान -
पादक
ु ापादपीठे र्ु पष्ृ ठे र्ु गजवान्जनाम ् ||२६||
सन्ददं शववशचधषततुण्डान्स्थवपत्तशक
ू शवानीनत ।।४।।
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 2
★ सुश्रुत संहिता कल्पस्थान अध्याय ४
५) विषिेग -
६) िेगान्िर लक्षण -
७) विषमक्
ु िी लक्षण -
प्रसन्दनदोर्ं प्रकृनतस्थधातम
ु न्दनासभकाङ्क्षं सममत्र
ू न्जह्वम ् ।
९) लि
ू ा विष चिककत्साके १० उपक्रम -
नस्याञ्जनाभ्यञ्जनपानधम
ू ं तथाSवपीडं कवलग्रिं च ।
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 3
★ अष्टांग हृदय उत्तरस्थान अध्याय ३५
२) उपविष भेद –
ववर्नतन्ददक
ु बीजं च त्वहिफेनश्च रे चकम ् । धत्तरू बीजं ववजया गंज
ु ा भल्लातकहृयैः ||१६३||
अकषक्षीरं स्नि
ु ीक्षीरं लांगली करवीरकम ् । समाख्यातो गणोSयं तु बध
ु ैरुपववर्ासभद्यैः ||१६४||
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 4
दर्
ू ीववर्
★ तनरूक्ति - दवू र्तं दे शकालान्दन हदवास्वप्नैरभीक्ष्णश: ।
यस्माद् दर्
ू यते धातन
ु ् तस्माद् दर्
ू ीववर्ं स्मत
ृ म ् ।। (स.ु क. २/३३)
दष्ट
ु ं दर्
ू यते धातूनतो दर्
ू ीववर्ं स्मत
ृ म ् ।। (अ.सं.उ. ४०/४४) (अ.हृ.उ. ३५/३७)
स्वभावतो वा गण
ु ववप्रहिनं ववर्ं हि दर्
ू ीववर्तामप
ु ैनत ।। (स.ु क. २/२५-२६)
दर्
ू ीववर्ं तु शोणणतदष्ु ्यारुैःककहटमकोठसलङ्गं च |
(अ.हृ.उ. ३५/३७)
★ पुिरु
प प - ननद्ा गुरुत्वं च ववजम्
ृ भणं च ववश्लेर्िर्ाषवयवाsगंमदष ैः ।। (सु.क. २/३०)
म्
ू ष न ् वमन ् गद्गवान्नवष्ण्णौ भवेर्चच दष्ु योदरसलंगजुष्टैः ।। (स.ु क. २/२७)
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 5
★ साध्यासाध्यत्ि - साध्यमात्मवत: सद्यो याप्यं संवत्सरोन्त्थतम ् ।
दर्
ू ीववर्मसाध्यं तु क्षीणस्याहितसेववनैः ।। (सु.क. २/५५)
★ चिककत्सा –
पंिकमप - दर्
ू ीववर्ातष सुन्स्वन्दनमुध्वं चाधश्च शोचधतम ् । (सु.क. २/५०)
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 6
गरववर्
नानाप्राण्यंगशमल ववरुद्धौर्चधभस्मनाम ् ।
ववर्ाणां चाल्पवीयाषणां योगो गर इनत स्मत
ृ ैः ।। (अ.हृ.उ. ३५/४९-५०)
(अ.सं.उ. ४०/११२)
★ चिककत्सा – प्रदद्यािमनं सभर्क् ।। (च.चच. २३/२३८)
शकषराक्षौद्संयुक्तं चूणस्
ष ताप्यसुवणषयोैः ।
लेिैः प्रशमयत्युग्रं सवंयोगकृतं ववर्म ् ।। (अ.हृ.उ. ३५/५६-५७)
(अ.सं.उ. ४०/११९)
Dr. Atul G. Ginode (Ph.D.), Associate Professor & HOD, Dept. of Agadtantra, R. T. Ayurved College, Akola, Maharashtra 7