UNIVERZITET U TRAVNIKU

PRAVNI FAKULTET

OPĆE PRAVO

POSTUPAK STICANJA ŽIGA U BOSNI I HERCEGOVINI

ZAVRŠNI RAD

Kandidat: Mentor:
Armin Omerbegović Prof.dr. Haris Hasić
Kiseljak, april, 2023.
SADRŽAJ:

1 UVOD.................................................................................................................................1

2 POJAM INTELEKTUALNE I INDUSTRIJSKE SVOJINE I PRAVNO-ISTORIJSKI

RAZVOJ ŽIGA..........................................................................................................................3

2.1 Pojam prava intelektualne svojine...............................................................................3

2.2 Pojam prava industrijske svojine.................................................................................5

2.3 Istorijat razvoja žiga....................................................................................................6

2.4 Istorija Instituta za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine..................................8

3 POJAM, VRSTE I FUNKCIJE ŽIGA..............................................................................10

3.1 Pojam žiga.................................................................................................................10

3.2 Vrste i funkcije žigova...............................................................................................11

3.3 Nestandardni (nekonvencionalni) žigovi...................................................................15

3.4 Funkcija žiga.............................................................................................................19

3.5 Zaštita znaka žigom...................................................................................................20

4 POSTUPAK ZA STICANJE ŽIGA U BOSNI I HERCEGOVINI..................................21

4.1 Pretraživanje ili rešerš žiga........................................................................................21

4.2 Prijava žiga................................................................................................................22

4.3 Pravo prvenstva.........................................................................................................23

4.3.1 Unijsko pravo prvenstva....................................................................................23

4.3.2 Izložbeno (sajamsko) pravo prvenstva...............................................................24

4.4 Pravni okvir sticanja i zaštite prava žiga...................................................................24

4.5 Postupak prijave žiga.................................................................................................25

4.6 Podnosilac prijave.....................................................................................................30

4.7 Registri......................................................................................................................30

4.8 Objavlјivanje žiga u Službenom Glasniku................................................................33

4.9 Mišlјenje zainteresovanog lica..................................................................................34

 4.10 Prigovor.....................................................................................................................35

4.11 Isprava o žigu............................................................................................................37

4.12 Razlozi za odbijanje prijave žiga...............................................................................38

4.12.1 Apsolutni razlozi za odbijajne prijave žiga........................................................38

4.12.2 Relativni razlozi.................................................................................................40

4.13 Stečena distinktivnost................................................................................................41

4.14 Upotreba žiga.............................................................................................................43

5 ZAKLJUČAK..................................................................................................................46

6 LITERATURA.................................................................................................................48
1 UVOD

Zaštita prava intelektualne svojine od velikog je značaja za nosioca prava, ali i za državu, jer
predstavlјa bitan faktor konkurentnosti domaćih proizvoda na domaćem i stranom tržištu.
Ostvarivanje prava i zaštitu istih, nosilac prava ostvaruje putem mjera pravne zaštite. U
interesu je svake države da obezbijedi kvalitetan i adekvatan pravni sistem kojim će osigurati
zaštitu i spriječiti svaku dalјnju povredu prava. Dobro uređen pravni sistem, kojim se
obezbjeđuje garancija prava, katalizator je ekonomskog razvoja države iz razloga što domaći
i strani investitori u pravno uređenom društvu vide interes za investiranje. Realizacija ideje
stvaranja jedinstvenog tržišta ostvarena je kroz uspostavlјanje Evropske unije.

Žig je zakonski naziv za subjektivno pravo koje za predmet zaštite ima znak kojim trgovac
obilјežava svoju robu ili uslugu na tržištu. Termin „pravo žiga“ označava skup propisa koji
regulišu žig.1 U jeziku se umjesto riječi „znak“ često koristi pojam „marka“, a u novije
vrijeme se sve češće nailazi i na riječ „brend“ (brand) čije značenje je relativno neodređeno i
kreće se u rasponu od znaka, preko žiga, do ukupnosti reputacije određenog proizvođača
(good will).

Žig kao sredstvo identifikacije na tržištu roba i usluga, utiče na društvena kretanja na
lokalnom, regionalnom i globalnom nivou. Zasnovan na lojalnosti potrošača, žig dobre
reputacije obezbjeđuje transfer prava, inovativnost i podstiče ulaganja sa cilјem unaprijeđenja
i proširenja postojećeg proizvodnog asortimana.

Kao dio procesa harmonizacije domaćih propisa sa propisima Evropske unije, Bosna i
Hercegovina je donijela niz zakona koji su po svom sadržaju i predmetu, na način i u obimu
koji to dozvolјava pravni sistem Bosne i Hercegovine, usaglašeni sa propisima zemalјa EU.
Na taj način Bosna i Hercegovina je uspostavila kvalitetan pravno-normativni okvir za razvoj
i opstanak sistema intelektualne svojine. Bosna i Hercegovina je učinila evidentan napor u
ugrađivanju evropskih zakona o pravu intelektualne svojine u svoje zakone. Pravo žiga u

1
Terminologija koju naš zakonodavac tradicionalno koristi nije najsrećnije odabrana, jer je riječ „žig“ homonim
koji ima i druga značenja koja su bliža razumijevanju laičke publike. S druge strane, pravnici često koriste istu
reč da označe ne samo subjektivno pravo, već i predmet zaštite, odnosno znak. Ova ne preciznost u korišćenju
riječi „žig“ je toliko raširena da se toleriše čak i u stručnoj literaturi, te upravnim i sudskim odlukama.

1
Bosni i Hercegovini regulisano je Zakonom o žigu BiH. 2 U ovom diplomskom radu nastojaće
se objasniti i opisati postupak sticanja žiga.

Rad je sistematizovan, pored uvoda, u još četiri poglavlja kako sljedi:

1. Pojam intelektualne i industrijske svojine i pravno istorijski razvoj žiga je poglavlje u

kome će pobliže će biti objašnjena pojmovna određenja intelektualne i industrijeske
svojine, sa kratkim osvrtom na pravno-istorijski razvoj žiga i istoriju Instituta za
intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine.
2. Pojam, vrste i funkcije žiga je poglavlje u kojem će pobliže biti objašnjena pojmovna
određenja prava žiga, vrste i funkcije žigove, nestandardne žigove, funkcije žigova, te
zaštitu znaka žigom.
3. Postupak sticanja žiga u Bosni i Hercegovini je centralno poglavlje u kome je
obrađena zaštita žiga u Bosni i Hercegovini, a u vezi sa tim pobliže će biti objašnjeni
sistemi sticanja žiga i proces registracije žiga, sistem pretraživanja (rešerš žiga),
osnovi sticanja prava žiga, prijava žiga, pravo prvenstva, postupak ispitivanja
urednosti prijave,kako se ispitivanje prijave žiga sprovodi u cilјu zaštite javnog
interesa i interesa pojedinaca, učesnika na tržištu robe i usluga. U ovom dijelu biće
obrađen i postupak zaštite žiga putem instituta prigovora.
4. Zaključak je posljednji dio u kome su sumarno izvedena razmatranja o temi
diplomskog rada.

Odluka da se piše o temi postupka sticanja žiga je donijeta prvenstveno...

Čitalac bi trebao pročitati ovaj rad zato što...

Napisati zašto ste odabrali ovu temu i zašto bi čitaoc trebao pročitati ovaj rad.

2
Zakon o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

2
2 POJAM INTELEKTUALNE I INDUSTRIJSKE SVOJINE I PRAVNO-
ISTORIJSKI RAZVOJ ŽIGA

2.1 Pojam prava intelektualne svojine

U međunarodnom i uporednom pravu, termin intelektualna svojina je opšteprihvaćen pojam

za označavanje dvije vrste prava: prava industrijske svojine i autorskog i srodnih prava. Iako
se radi o veoma kompleksnom pravnom pojmu, najuopštenije bi se moglo reći da je riječ o
svojini na nematerijalnim, intelektualnim dobrima. Sistem intelektualne svojine zamišljen je
da bi stimulisao stvaralaštvo, istraživanje i razvoj kroz pravnu pretpostavku da kreativni ljudi
žive od svog rada.3

Pojmom intelektualna svojina označava se grana prava koja reguliše pravo industrijske
svojine (patent, žig, geografsku oznaku porijekla, industrijski dizajn, zaštitu topografije
integrisanog kola, biljne sorte) i autorsko i srodna prava (autorsko pravo, prava izvođača
(interpretatora), prava proizvođača fonograma, prava filmskih producenata (pravo
proizvođača videograma), prava organizacije za radio-difuziju (pravo proizvođača emisija),
prava proizvođača baze podataka).

U članu 2. stav 1. tačka VIII. Konvencije o osnivanju Svjetske organizacije za intelektualnu

svojinu – WIPO propisano je da izraz „intelektualna svojina“ označava prava koja se odnose
na:4

 književna, umjetnička i naučna djela, interpretacije umjetnika glumaca i umjetnika

izvođača, na fonogramske zapise i na radijske emisije,
 na izume na svim poljima ljudske djelatnosti,
 naučna otkrića,
 industrijske uzorke i modele,
 tvorničke, trgovačke i uslužne zaštitne znakove, te na trgovačka imena i trgovačke
nazive,
 zaštitu od nelojalne konkurencije i na sva druga prava vezana uz intelektualnu
djelatnost na području industrije, nauke, književnosti i umjetnosti.

3
Marić, V. (2013). Zaštita intelektualne svojine u Srbiji. Beograd: Pravni fakultet, str. 2
4
Besarović, V., Žarković, B. (1999). Intelektualna svojina – međunarodni ugovori. Beograd: Dosije, str. 18.

3
Nosilac prava svojine ili vlasnik može iskorištavati svoje dobro u granicama određenim
važećim zakonskim propisima, može zabraniti drugim licima da koriste njegovo dobro bez
saglasnosti i otuđiti ga na način predviđen zakonom. Vlasništvo je po svojoj prirodi isključivo
i apsolutno, teritorijalno ograničeno i, po definiciji, neograničenog trajanja. U savremenom
pravu možemo govoriti o svojini nad pokretnim stvarima, svojini nad nepokretnostima i
svojini na rezultatima intelektualnog stvaralaštva. Suštinska razlika između stvarnopravne
svojine i intelektualne svojine nalazi se u državini kao faktičkom odnosu prisvajanja stvari i
nematerijalnog dobra. Stvarnopravna svojina sankcioniše nedozvoljeno držanje stvari
odnosno, njihovo ekonomsko iskorištavanje, dok pravo intelektualne svojine zabranjuje svim
licima, izuzev nosiocu prava, da se tim dobrom koriste budući da je nemoguće kontrolisati
državinu na nematerijalnom dobru.5

Pravo industrijske svojine i autorsko pravo sadrže odlike ličnih i stvarnih prava, ali se i od
jednih i od drugih razlikuju jer imaju svoja obilježja sui generis. Između ovih prava postoje
određene razlike ali ona imaju i dva osnovna zajednička imenitelja – predmet i ekonomsku
funkciju.

Predmet ove grane prava su društveni odnosi koji nastaju povodom stvaranja i korištenja
intelektualnih dobara koja su najčešće rezultat ljudskog stvaralaštva (npr. autorsko djelo ili
pronalazak), ali i fenomeni nematerijalne prirode (npr. oznaka geografskog porijekla).
Ekonomska funkcija ovih prava je da, određenom krugu lica, obezbjedi isključivo ovlaštenje
na privredno iskorištavanje intelektualnih dobara kroz garantovanje subjektivnog prava.6

Pored sličnosti, ove dvije kategorije prava imaju i određene razlike. Najznačajnija razlika tiče
se upravo nastanka prava. Nastanak prava industrijske svojine vezuje se za donošenje
pojedinačnog pravnog akta od strane nadležnog organ, dok autorsko subjektivno pravo
nastaje u trenutku nastanka djela.

2.2 Pojam prava industrijske svojine

Donošenje prvih nacionalnih zakona o industrijskoj svojini i međunarodnih konvencija, sa

osnovnim ciljem da se obezbjedi zaštita prava industrijske svojine izvan nacionalnih granica,

5
Marković, S. (1999). Autorsko pravo i srodna prava. Beograd: Savremena administracija, str. 20.
6
Besarović, V. (2000). Intelektualna svojina. Beograd: Pravni fakultet, str. 24-25

4
dovodi do formiranja prava industrijske svojine sredinom prošlog vijeka. Pojam industrijska
svojine prvi put je upotrebljen u francuskom Zakonu o patentima iz 1791. godine.

Pravo industrijske svojine je sistematizovan skup pravnih normi kojima se regulišu tri grupe
društvenih pojava i odnosa. U prvu grupu spadaju rezultati duhovnog stvaralaštva čovjeka, i
to tehničke prirode, koji se u literaturi nalaze pod jednim zajedničkim imenom – pronalasci.
Pronalazak je rezultat pronalazačkog rada koji se može praktično primjeniti i iskorištavati.
Oni se međusobno razlikuju po stepenu inventivnosti i predmetu zaštite, a primjenjuju se u
oblasti industrijske ili zanatske proizvodnje. To su: patenti, mali patent, dizajn, nove biljne
sorte, topografija integrisanih kola i know-how. U drugu grupu spadaju znaci koji služe za
razlikovanje jednog proizvoda ili usluge od drugih, istih ili sličnih proizvoda ili usluga, kao i
znaci za obilježavanje porijekla proizvoda. To su: robni i uslužni žigovi i geografske oznake
porijekla proizvoda.

Oznake geografskog porijekla proizvoda predstavljaju znake razlikovanja koji upućuju na

područje sa koga potiče proizvod. Oznake geografskog porijekla ukazuju na direktnu vezu
između kvaliteta proizvoda i karakteristika područja proizvodnje. Takav proizvod crpi svoju
prepoznatljivost (visok stepen tipičnosti i reputacije) iz posebnih prirodnih i/ili ljudskih
determinanti određenog područja.

Treću grupu pojava i odnosa čine istupanja i odnosi privrednih subjekata na tržištu, a u vezi
sa obavljanjem određene privredne djelatnosti i regulisanja konkurentskih odnosa na tržištu.
Odredbe prava konkurencije primjenjuju se na konkurentske odnose između privrednih
subjekata, a u vezi sa neovlaštenim korištenjem patentnih prava, prava srodnih patentnim
pravima i prava na znakove razlikovanja. Odredbe prava konkuencije se primjenjuju i na
odnose koji su rezultat upotrebe patenta i znakova razlikovanja, a koji usled nedostatka
pravnih normi kojima bi se isti regulisali, regulišu se odredbama prava konkurencije.
Međunarodne konvecije, kojima se reguliše međunarodno-pravna zaštita pronalazaka i
znakova razlikovanja, regulišu istovremeno i ravnopravna i nelojalna istupanja na tržištu. Na
taj način se, u formalnom pogledu, pravo o suzbijanju nelojalne konkurencije, pronalazačko i
pravo znakova razlikovanja povezuju u jedinstvenu granu prava – pravo industrijske svojine.
Stoga, uobičajeno je da se ova pravna disciplina, u pravnoj teoriji sistematizuje i proučava u
okviru prava industrijske svojine.7

7
Janjić, M. (1982). Industrijska svojina i autorsko pravo. Beograd: Pravni fakultet, str. 176.

5
Termin industrijska svojina prvi put je zvanično upotrebljen 1791. godine u francuskom
Zakonu o patentima. Vremenom ovaj termin postaje opšteprihvaćen za označavanje skupa
intelektualnih vrijednosti kao rezultata duhovnog stvaralaštva čovjeka. Termin industrijska
svojina bio je u upotrebi u jugoslovenskom pravu sve do donošenja Zakona 1981. godine
kada je od strane zakonodavne vlasti ocijenjen kao neprimjeren za upotrebu u kontekstu
odredbi kojima se regulišu prava nastala društvenim sredstvima rada u organizacijama
udruženog rada. Zakon iz 1981. godine nije sadržio pravila o suzbijanju nelojalne
konkurencije, koja su bila predmet regulisanja drugog zakona, što donekle opravdava uopšten
naziv ovog zakona. Međutim, termin industrijska svojina je opšteprihvaćen termin u upotrebi
u međunarodnom i domaćem pravu čime nije isključena mogućnost svakog zakonodavstva
ponaosob da istom odrede sadržaj i domen djelovanja.

Pravo intelektualne svojine u objektivnom smislu podrazumijeva skup pravnih normi kojima
se uređuju uslovi i postupak zaštite nematerijalnih dobara u oblasti industrijskog stvaralaštva.
U subjektivnom smislu, pravo industrijske svojine je konkretno subjektivno pravo određenog
lica (titulara) na predmetu zaštite.

2.3 Istorijat razvoja žiga

Od vremena prvih pojavnih oblika žiga, pa do danas, žig se koristi kao sredstvo za
označavanje porijekla i identifikaciju robe.

Istorija žiga datira još iz vremena oko 5000 godina prije Hrista. U prilog toj činjenici
svjedoče i brojni crteži pronađeni na zidovima pećina koji su se prvenstveno koristili za
označavanje vlasništva. Iskopine i različiti predmeti pronađeni na području drevnog Egipta,
imali su na sebi obilježja religijskih simbola. Iz perioda 3500 godina prije Hrista pronađeni su
predmeti koji su označeni cilindričnim pečatima koji su se koristili za označavanje robe
namjenjene prodaji. Iz tog perioda datiraju i tkz. vlasnički znakovi koji su se upotrebljavali za
označavanje crepova, cigli, lončarija, lomljenog kamenja, a sve to sa ciljem kako bi se znalo
ko je napravio navedene proizvode u slučaju eventualne greške, kako bi se isti kaznio.8

8
Bojadžievska, I. M. (2002). Pojam i istorijski razvoj industrijske svojine. Pravni život, br. 11/2002., str. 903.

6
U starom vijeku žigovi se pojavljuju u lončarstvu u vidu znakova na antičkim keramičkim
proizvodima iz grčkog i rimskog vremena, a primarna namjena im je bila identifikacija
lončara.

Ovi načini obilježavanja predmeta, iako korišteni u svrhu identifikacije i razlikovanja, ne

mogu se poistovjetiti sa onim što žig predstavlja danas, ali se smatra pretečom žiga.

Prva upotreba simbola za označavanje robe koja je slična onom što žig predstavlja danas
vidljiva je na simbolima iz drevnog Rima i zemljama u blizini Sredozemnog mora. Ova
oblast smatra se prvom regijom u kojoj je došlo do aktivnog kretanja robe.

U periodu Rimske imperije došlo je do širenja tržišta, što se odrazilo na povećanje

proizvodnje, pa samim tim i prometa robe. Proizvođači su sve više obilježavali robu svojim
znakom čija je primarna uloga bila reklamna, a posle se roba obilježavala sa ciljem
razlikovanja od drugih proizvođača i kao znak kvalitete. Iako najrazvijeniji pravni sistem
tada, Rimsko pravo nije poznavalo norme koje su se odnosile na krivotvorenje oznaka ali se
kažnjavalo neovlašteno korištenje tuđeg znaka. Oštećeni je uz krivičnopravnu zaštitu,
građanskom tužbom (actio doli) mogao zahtjevati naknadu štete.

U 10. vijeku dolazi do pojave znaka trgovca, svojevrsnog vlasničkog znaka koji se koristio za
dokazivanje prava o vlasništvu na robi čiji su vlasnici nestali u brodolomu, gusarskim
napadima i sl.

U 10. i 11. vijeku dolazi do pojave esnafa i gilda – udruženja trgovaca. Njihovi statuti sadržili
su odredbe o prometu robe i robnim znakovima. Odredbe koje su se odnosile na robne
znakove regulisale su upotrebu robnog znaka koji se tada označavao kao proizvodni znak i
koji je bio svojevrsna garancija kvaliteta cehovske robe. Cilj svakog ceha je bio da održi
monopolski položaj, a jedan od načina da se isti održi je bio da se na tržište plasiraju, po
tadašnjim standardima, visokokvalitetni proizvodi. Stoga, proizvođači čija roba nije
zadovoljila kriterijume po pitanju kvaliteta bili su sankcionisani.

Svaki ceh vodio je registar znakova tkz. cehovske knjige u kojima je vršen upis svih znakova
koji su bili u upotrebi na području ceha. Cehovski statuti smatraju se pretečama današnjih
registara za žigove.

U srednjem vijeku upotreba znakova u svrhu obilježavanja robe bila je obavezna. Znakovi su
se stavljali prinudno ili iz obaveze, a korist od obilježavanja robe nisu imali proizvođači,
odnosno trgovci robom već isključivo cehovi. Znakovi su služili potrošačima da u slučaju

7
eventualnih nedostataka u pogledu kvaliteta ili težine materijala od kojih je roba sačinjena,
proizvođaču ili trgovcu robom pripišu odgovornost. Srednji vijek donio je i prve doktrinarne
rasprave u pogledu znakova razlikovanja.

2.4 Istorija Instituta za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine

Događaji koji su se desili u poslednjih trideset godina na prostoru Balkana odrazili su se i na

oblast intelektualne svojine. Nakon raspada SFRJ, nove države su, u različitim vremenskim
periodima, formirale svoje zavode za intelektualnu svojinu. Oblast intelektualne svojine
razvijala se uporedo sa drugim oblicima državnosti, s tim da se taj razvoj razlikovao od
države do države, uslovljen razvijenošću iste.

Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine je pravni sljebednik Instituta za

standardizaciju, mjeriteljstvo i intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (BASMP), koji je
osnovan 1. oktobra 1992. godine. Od tada tri zakona su regulisala status ovog instituta. U
septembru 2004. godine donesen je Zakon o osnivanju Instituta za intelektualnu svojinu
Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH" br. 43/04) kao samostalne državne
organizacije.

Proces razdvajanja Instituta prethodnika (BASMP) na tri odvojene državne institucije trajao
je do kraja 2006. godine. Odlukom od 29. decembra 2006. godine Institut je preuzeo poslove
u oblasti intelektualne svojine koji su se obavljali u Institutu za standardizaciju, mjeriteljstvo i
intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (BASMP), te od 1. januara 2007. godine obavlja
poslove iz svoje nadležnosti kao samostalna državna institucija.9

U Bosni i Hercegovini su pravo na žig i prava iz žiga regulisana Zakonom o žigu BiH
(„Službeni glasnik BiH“, br. 53/2010, u daljnjem tekstu: Zakon). Ovaj zakon je donesen uz
uvažavanje principa i obaveza preuzetih potpisivanjem međunarodnih ugovora, i to:10

 Madridski aranžman o međunarodnom registrovanju žigova iz 1981. godine,

 Protokol koji se odnosi na Madridski aranžman iz 1989. godine,
9
Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (2023). Povijest. Dostupno na:
https://www.ipr.gov.ba/hr/stranica/povijest, pristulјeno: 30.11.2023. godine.
10
Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (2023). Međunarodne konvencije i ugovori kojih je BiH
članica. Dostupno na: https://www.ipr.gov.ba/hr/stranica/medjunarodne-konvencije-i-ugovori-kojih-je-bih-
clanica_hr, pristulјeno: 30.11.2023. godine.

8
  Ničanski sporazum o međunarodnoj klasifikaciji roba i usluga radi registrovanja
žigova iz 1957. godine,
 Pariška konvencija za zaštitu industrijske svojine iz 1883. godine,
 TRIPS – Sporazum o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine.

Bitno je ukazati na direktive Savjeta Evrope, i to prva direktiva 89/104/EEZ za usklađivanje

propisa zemalja članica koji se odnose na žigove i direktiva 2004/48/EZ Evropskog
parlamenta i savjeta Evrope od 29. aprila 2004. godine o provođenju prava intelektualne
svojine, s obzirom na to da su važeći zakoni iz oblasti intelektualne svojine doneseni uz
poštovanje odredbi ovih direktiva.

9
3 POJAM, VRSTE I FUNKCIJE ŽIGA

3.1 Pojam žiga

Prema članu 1. stav 2 Zakona o žigu, žig je pravo kojim se štiti znak koji u privrednom
prometu služi za razlikovanje robe, odnosno usluga jednog fizičkog ili pravnog lica od iste ili
slične robe, odnosno usluga drugog fizičkog ili pravnog lica.11

Prema članu 15. Sporazuma o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine (TRIPS),
žig je bilo koji znak, ili kombinacija znakova, podobna za razlikovanje robe ili usluga jedne
firme od robe ili usluga druge firme. Takvi znaci, posebno riječi, uzimajući u obzir i lična
imena, slova, brojeve, figurativne elemente i kombinacije boja kao i bilo koja kombinacija
takvih znakova, su podobne za registrovanje kao žigovi.12

U članu 16. Sporazuma, vlasnik registrovanog žiga ima isključivo pravo da spriječi sva treća
lica koja nemaju njegovu saglasnost da u toku prometa koriste identične ili slične znake za
robe ili usluge koje su identične ili slične onima za koje je žig registrovan, gdje postoji
vjerovatnoća da bi takvo korištenje moglo da dovede do zabune. U slučaju korištenja
identičnog znaka za identične robe ili usluge, vjerovatnoća zabune se pretpostavlja.13

Žig je isključivo, imovinsko pravo koje titularu žiga daje ekskluzivno pravo da u privrednom
prometu obilježava svoju robu, a u cilju razlikovanja iste ili slične robe u pravnom prometu.
Ekskluzivnost prava žiga ogleda se u pravu titulara da označava svoju robu ali i da zabrani
drugim licima, fizičkim ili pravnim, neovlašteno korištenje istog ili sličnog znaka u pravnom
prometu. Sve što se odnosi na robu mutatis mutandis odnosi se i na promet usluga. Stoga, žig
je pravo titulara koje mu daje ovlaštenje da u pravnom prometu koristi određenu oznaku za
obilježavanje svoje robe ili usluga, a ne oznaka kojom titular obilježava svoju robu ili usluge
u pravnom prometu.14

11
Zakon i žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).
12
Sporazum o trgovinskim aspektima prava intelelektualne svojine. Dostupno na: https://www.zis.gov.rs/wp-
content/uploads/trips-1.pdf, pristupljeno: 30.11.2023. godine.
13
Ibidem.
14
Varga, S. (2009). Pojam i predmet žiga s posebnim osvrtom na zakonsku terminologiju. Glasnik Advokatske
komore Vojvodine vol. 81, br. 12, str. 526.

10
Žigom se može zaštititi znak koji je prikladan za razlikovanje iste ili slične robe ili usluga u
privrednom prometu i koji se može grafički prikazati. Znak se može sastojati naročito od
riječi, uključujući lična imena, crteža, slova, brojeva, slika, oblika proizvoda ili njihovog
pakovanja, rasporeda boja, trodimenzionalnih oblika ili kombinacije tih elemenata. 15 U nekim
zemljama reklamni slogani se takođe smatraju žigom i kao takvi mogu biti registrovani u za
to nadležnim državnim ustanovama.

U uporednom pravu žigom se smatraju i uređaji, potpisi, riječi, brendovi, oblici proizvoda,
etikete, imena, pakovanja, mirisi, boje, pokreti, zvukovi i kombinacije istih, a sve to pod
uslovom njihove distinktivnosti.16 Žigom se ne smatraju pečat, štambilj i službeni znaci za
obilježavanje dragocjenih metala, mjera i slično.

3.2 Vrste i funkcije žigova

U domaćoj i uporednoj pravnoj teoriji ne postoji opšteprihvaćena podjela žigova. Kriterijumi

i uslovi podjele su brojni i razlikuju se od zemlje do zemlje.

U članu 2. Zakona o žigu17, izvršena je sledeća podjela žigova, i to:

 individualni žig,
 kolektivni žig,
 žig garancije.

Individualni žig je znak jednog fizičkog ili pravnog lica koji služi za razlikovanje jedne ili
više vrste robe ili usluga tog lica od istog ili sličnih vrsta robe ili usluga drugih učesnika u
privrednom prometu.18 Stoga, individualni žig je pravno zaštićen znak koji u prometu robe ili
usluga koristi nosilac žiga, fizičko ili pravno lice, na čije je ime i u čiju je korist znak i
registrovan.

Kolektivni žig je znak pravnog lica koje predstavlja određeni oblik udruživanja proizvođača
ili davalaca usluga, koji imaju pravo da koriste članovi tog udruženja pod uslovima
predviđenim ovim zakonom. Korisnik kolektivnog žiga ima pravo da koristi taj znak samo na
15
Član 4. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).
16
Distinktivnost je podobnost oznake da bude u funkiciji označavanja robe ili usluge u pravnom prometu.
17
Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).
18
Član 2, st. 1. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

11
način predviđen opštim aktom o kolektivnom žigu. 19 Kolektivni žig se ustanovljava iz razloga
povezanosti pravnih lica, a njegova specifičnost ogleda se u načinu korištenja gdje pored
nosioca kolektivnog žiga, pravo korištenja imaju i sva pravna lica sa kojima je titular
kolektivnog žiga povezan statusno i/ili organizaciono. Opšti akt o kolektivnom žigu podnosi
se kao prilog uz prijavu za registraciju žiga. Opšti akt mora da sadrži odredbe koje se odnose
na popis lica koja su ovlaštena na upotrebu kolektivnog žiga, uslove pod kojima se ostvaruje
pravo na upotrebu i odredbe kojima se reguliše povreda prava upotrebe kolektivnog žiga
zloupotrebom istog ili povredom odredbi ugovora. O svakoj izmjeni i dopuni opšteg akta,
nosilac prava kolektivnog žiga dužan je da obavijesti nadležni organ (u Bosni i Hercegovini
to je Institut za intelektualnu svojinu) koji je odobrio zaštitu. Izmjene i dopune imaće dejstvo
tek nakon upisa istih u registar. Prilikom ispitivanja uslova za priznanje kolektivnog žiga,
nadležni organ vodi računa da li je opšti akt o kolektivnom žigu u skladu sa moralom i
javnim poretkom. Isto se odnosi i na žig garancije.

Žig garancije je znak koji koristi više lica pod nadzorom nosioca žiga, a koji služi kao
garancija kvaliteta, geografskog porijekla, načina proizvodnje ili drugih zajedničkih obilježja
robe ili usluge tih lica. Nosilac žiga garancije mora da dozvoli korištenje znaka garancije
svakom licu za robu ili uslugu koje imaju zajedničke karakteristike pod uslovima propisanim
opštim aktom o žigu garancije.20 Žig garancije mogu koristiti svi privredni subjekti čiji
proizvodi nakon sprovedene kontrole kvaliteta ispunjavaju uslove po pitanju standarda, a koji
su propisani od strane vlasnika sertifikacionog žiga. Kao nosilac žiga garancije može se
pojaviti samo onaj subjekat koji ispunjava uslove po osnovu kojih je kompetentan da
određeni proizvod označi istim.

Prema kriterijumu teritorijalne zaštite postoje nacionalni i nadnacionalni žigovi. Nacionalni

žig je znak za koji je odobrena zaštita na teritoriji organa na kojoj je odobrena registracija.
Nadnacionalni žig je znak koji je registrovan i zaštićen na teritorijama više država.

Žigovi se dijele i na robne i uslužne žigove. Robni žig ( tm) je znak koji se koristi u
privrednom prometu za razlikovanje robe jednog proizvođača, od iste ili slične robe drugog
proizvođača, a sve to pod uslovom da je isti registrovan i da po osnovu toga uživa pravnu
zaštitu. Robni žig se stavlja na sam proizvod, ambalažu, deklaraciju ili uputstvo uz proizvod.
Uslužni žig (SM) je znak koji je registrovan i koji se koristi za razlikovanje usluga jednog
privrednog subjekta od istih ili sličnih usluga drugog privrednog subjekta. Korištenje oznake
19
Član 2, st. 2 i 3. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).
20
Član 2, st. 4 i 5. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

12
®
, TM ili SM uz znak nije obavezno i time se ne stiče dodatna pravna zaštita. Međutim,
korištenje ovih oznaka treba posmatrati kao način da se drugi informišu da je određeni znak
registrovan i, da u vezi sa tim, uživa i određenu zaštitu ili da određeni znak predstavlja žig te
da neovlaštena upotreba istog od strane trećih lica podrazumijeva i određenu sankciju.

Međutim, pravna doktrina poznaje i niz drugih podjela i kriterijuma po kojima su iste nastale.
Domaća praksa poznaje i podjelu žigova po spoljašnjem izgledu (formi) i svrstava ih u četiri
kategorije, i to: verbalni (govorni), grafički, trodimenzionalni i složeni.

Verbalni znak se sastoji od riječi (domaćih ili stranih), slova, akronima, brojeva, internet
adresa ili njihovih kombinacija. U praksi ovakav znak se naziva verbalizam. Verbalni žigovi
se iskazuju govorenjem, ali imaju i vizuelni izraz. Verbalni znakovi dijele se na znakove u
riječi i verbalizme koji nemaju značenje. Verbalizmi koji nemaju značenje pogrešno se
nazivaju fantastičnim pojmovima kako bi se naglasio njihov apstraktan karakter. 21 Zaštitom je
obuhvaćena transkripcija, transliteracija i prevod riječi na bilo koji govorni ili mrtvi jezik.
Znaku koji je pisan pismom koje nije poznato, ili sa teritorijalnog aspekta potencionalnog
potrošača nije uobičajeno, pravna zaštita nije garantovana. Naše pravo garantuje pravnu
zaštitu samo onim znakovima koji su pisani na ćirilici, odnosno na latinici, dok se znak, koji
je pisan na nama nepoznatom jeziku uz upotrebu odgovarajućih tipografskih znakova, ima
smatrati figurativnim znakom.22 Verbalni znaci podrazumijevaju i slogane najčešće
upotrebljene u reklamne svrhe.

Grafički ili figurativni znak predstavlja kombinaciju crteža, slika, fotografija i boja ili njihovu
kombinaciju sa verbalnim znacima, egzaktnog ili apstraktnog značenja, reprodukovanim na
dvodimenzionalnu površinu. Grafički ili figurativni znak naziva se još i grafizam. I verbalni
znak može biti predstavljen posebnim grafizmom, koji se naziva logotip. Iako posjeduje
elemente verbalnog znaka logotip se svrstava u kategoriju grafičkih znakova jer je grafički
element najčešće onaj segment na kojem se temelji njegova distinktivna vrijednost. 23
Distinktivnost se može odnositi na jedan ili na sve elemente znaka, ali najčešće distinktivnost
se odnosi na sveukupnost vizuelnog dojma u njegovoj izvornoj kombinaciji.

21
Marić, V. (2003). Forma žiga. Beograd: Fakultet za poslovno pravo, str. 17.
22
Više o zaštiti verbalnih znakova: Bošković, M. (2000). Pravna zaštita verbalnih znakova. Beograd: Pravni
život, Beograd, 11/2000, str. 743-746.
23
Popović, S. (1969). Zaštita robnih i uslužnih žigova u jugoslovenskom pravu sa osvrtom na međunarodno i
uporedno pravo i sudsku praksu. Beograd: Institut za uporedno pravo, str. 103.

13
Trodimenzionalni znak je znak koji se ispoljava u tri dimenzije i koji sadrži tijelo u prostoru.
U praksi, trodimenzionalni znaci su rjeđe zastupljena forma žiga. Iz razloga sličnosti pojavne
forme sa modelom, određeni pravni sistemi ne priznaju žigovnu zaštitu ovim znacima jer ova
dva pojma imaju u potpunosti različitu funkciju u privrednom prometu. Znak osim
trodimenzionalne, najčešće ima dvodimenzionalnu formu dok model, da bi bio priznat i
uživao zaštitu po pravilima industrijskog dizajna, mora imati trodimenzionalni oblik. Zaštita
trodimenzionalnog znaka odnosi se na trodimenzionalni oblik, a ne na pojedinačne prikaze
znaka iz različite perspektive. Prilikom ispitivanja ispunjenosti uslova za dobijanje funkcije
žiga, trodimenzionalni znak mora ispunjavati određene (posebne) uslove, a koji se
prevashodno odnose na veći stepen distinkcije u odnosu na dvodimenzionalni znak. Sve ovo
iz razloga postojanja navike potrošača da oblik ne poistovjećuju sa oznakom.

Kombinacijom verbalnih, grafičkih i trodimenzionalnih znakova dobija sa složeni znak koji

je ujedno i najbrojnija forma žiga.

U Bosni i Hercegovini, zakonodavac nije predvidio mogućnost zaštite žigom znaka u jednoj
boji. U Zakonu o žigu jasno je precizirano da se znaci koji se mogu štititi žigom između
ostalog mogu sastojati i od rasporeda boja. 24 Međutim, sudska praksa poznaje i izuzetke od
ovog pravila. Distinktivnost znaka koji se sastoji od boja ispituje se u odnosu na izbor, ali i
raspored boja u znaku kao cjelini. Distinktivnost znaka koji se sastoji od jedne boje stiče se
isključivo kroz njegovu upotrebu. Ovakav stav zauzeo je i Evropski sud pravde u predmetu
Libertel.25 Stepen distinktivnosti kombinacije dvije ili više boja u praksi nije upitan iz razloga
što je takav grafički prikaz perceptivan. Prilikom zaštite žigom jedne boje ili određene
kombinacije boja ne smije se dozvoliti da pojedinačni interes bude bitniji od društvenog, pa
da se u vezi sa tim dozvoli registracija jedne boje ili kombinacije boja i da se na taj način
određena boja ili kombinacija boja učine nedostupnim u slobodnom prometu.

Identifikacija boja i kombinacije istih u znaku vrši se saglasno RAL™ i PANTONE™

međunarodnom identifikacionom kodu.

3.3 Nestandardni (nekonvencionalni) žigovi

24
Član 4, st. 2. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 54/10).
25
Evropski sud pravde, C-104/01 od 6. maja 2003. godine

14
Prvi zahtjev za registraciju mirisnog ili olfaktivnog znaka podnesen je 1998. godine.
Prijavom se željela izvršiti registracija mirisnog žiga teniskih loptica koji je deskriptivno bio
naveden kao „Miris svježe pokošene trave“ (eng. The Smell of Fresh Cut Grass) 26. Zahtjev za
registraciju žiga je odbijen iz razloga nedostatka grafičkog prikaza mirisnog znaka. U
postupku po žalbi, žalbeno vijeće Kancelarije za usklađivanje unutrašnjeg tržišta Evropske
unije (u daljnjem tekstu: OHIM), ocijenilo je da opis olfaktivnog znaka zadovoljava potrebe
grafičkog prikaza.

Međutim, postavlja se pitanje da li je uopšte moguće grafički prikazati znak koji se ne može
opaziti čulom vida? Na koji način tumačiti uslove grafičkog prikaza olfaktivnog znaka?

Svako usko posmatrano tumačenje uslova grafičkog prikaza olfaktivnog znaka neće dati
odgovor na postavljeno pitanje. Olfaktivni znak moguće je prikazati pomoću formule kojom
se iskazuje hemijski sastav istog, deskriptivnog opisa i deponovanjem uzorka. Svaka
selektivnost koja bi isključila jedan od tri navedena uslova prikaza olfaktivnog znaka, značila
bi arbitrarnost u procjenjivanju ispunjenosti uslova za ostvarivanje pravne zaštite.27

Zakon o žigu Bosne i Hercegovine ne sadrži odredbe koje se odnose na uslove registracije
mirisnih (olfaktivnih) znakova. Razlog tome jeste nemogućnost grafičkog prikaza znaka kao
jednog od uslova registracije.

Muzički ili zvučni znak predstavljaju uobličene melodijske sekvence zapisane na notnom
papiru koje se u pravnom prometu spoznaju putem čula sluha. Da bi određeni zvuk mogao
biti registrovan kao znak bitno je da se isti može prikazati notnim pismom. Pravna zaštita
obuhvata sve instrumentalne transkripcije znaka. Sudska praksa je podjeljena, tako da nisu
rijetki slučajevi priznavanja određenog zvuka kao muzičkog ili zvučnog znaka u jednoj
zemlji, dok isti zbog neispunjavanja uslova po zakonodavstvu druge zemlje u fazi podnošenja
zahtjeva za njegovo priznanje bude odbijen. Evropska sudska praksa pravi distinkciju i koristi
pojam muzički znak, iz razloga što svaki zvuk ne može biti izražen notnim pismom, pa stoga
i ne može biti registrovan kao znak.28

26
Burgunder, L. B. (1991). Trademark Protection of Smells: Sense or Nonsense. American Business Law
Journal No. 29.
27
Više o nestandardnim žigovima: Lyons, D. (1994). Sounds, Smells and Signs. European Intellectual Property
Report, str. 540
28
Philips, J. (2003). Trade Mark Law, A Practical Anatomy. Oxford, Oxford University Press, str. 65.

15
Da distinktivnost oznake ne znači ujedno i njenu statičnost dokazuje postojanje mobilnih
žigovi koji su nastali kao rezultat razvoja i sve veće primjene multimedijalne produkcije.
Većinu mobilnih znakova moguće je grafički prikazati kako bi se zadovoljili uslovi njihove
registracije. Neki od najpoznatijih mobilnih znakova su znak američke filmske kompanije
20th Century Fox Film Corporation (USPTO 1.928.424), Kraft Foods UK Ltd. (UK 228003),
Doors of The Lamborghini (CTM 1400092), VF – Video Future/hologram (CTM 2117034).

Od složenosti pokreta čija se registracija traži, zavisi da li jedan pokret može biti predmet
registracije ili ne. O ispunjenosti uslova i distinktivnosti znaka odlučuje se u svakom slučaju
zasebno.

Promjenljivi ili varijabilni žigovi se sastoje od dva dijela od čega je jedan nepromjenljivog, a
drugi promjenljivog izgleda. Prilikom registracije ovih žigova, podnosilac prijave dužan je da
uz grafički prikaz znaka podnese i dodatno objašnjenje (opis) koje se tiče izgleda
promjenljivog dijela. O uslovima i uopšte o mogućnosti registracije promjenljivih oznaka
mišljenja su podijeljena upravo iz razloga promjenljivosti onih parametara na osnovu kojih se
donosi odluka o ispunjenosti uslova za registraciju. Okusni žigovi su žigovi koji se sastoje od
okusa. Nisu česti slučajevi registracije okusnih žigova u Evropskom registru. Prilikom
podnošenja prijave, okusni žig se grafički predstavlja u vidu opisa i naznake da je u pitanju
okusni žig.

Gestikulativni žigovi su rezultat određenog pokreta koji je postao prepoznatljiv. Pored

grafičkog prikaza, prepoznatljivost je osnovni uslov koji gestikulativni znak mora da ispuni
da bi prošao proces registracije. Najpoznatiji gestikulativni znak danas je gestikulacija koja
aludira na rad makaza, a koja se može vidjeti u reklamama za TWIX čokoladicu.

Taktilni žig je nevizuelni znak zasnovan na konceptu prepoznavanja putem dodira. Postojanje
taktilnih znakova nije upitno, ali zaštita istih nije moguća iz razloga što je grafički prikaz
taktilnog žiga za potrebe registracije neadekvatan i nemoguć.

Pozicijski žigovi su određeni pozicijom (mjestom) na kojoj su pridruženi određenom

proizvodu. Najpoznatiji primjer pozicijskog žiga jeste oznaka robne marke Levi Strauss &
Co, u vidu crvene tekstilne etikete, zašivene u gornjem dijelu zadnjeg lijevog džepa farmerki.

OHIM je predvidio i mogućnost registracije hologramskih žigova. Hologram je kompleksan

znak koji u sebi ima elemente pozicijskog žiga i promjenljivu osnovu kao element
kompleksnosti u odnosu na sadržaj znaka. Elementi pozicijskog žiga ujedno su i statični dio

16
ovog znaka. Zbog svojih karakteristika, hologramski znaci su vrlo distinktivni. Ne postoji
posebna prijava koja bi se odnosila na hologramski žig. U vezi sa tim u OHIM-ovoj prijavi je
ostavljen prostor za označavanje da li je određeni znak hologram ili ne. Uprkos ovoj
činjenici, prijave hologramskih žigova nisu toliko česte, iako praksa bilježi neke od njih.

Interijerski žig je nastao kao potreba da se izgled (tlocrtna osnova) i unutrašnje uređenje
jednog prostora učine prepoznatljivim i kao takvim da se obezbijedi određena pravna zaštita
kroz proces registracije.

Arhitektonski žig štiti izgled zgrade. Ovaj žig ispunjava uslove za registraciju, posebno sa
aspekta grafičkog prikaza i distinktivnosti, ali se osnovna funkcija znaka kao sredstva
razlikovanja robe i/ili usluga jednog proizvođača od robe i/ili usluga drugog proizvođača
dovodi u pitanje iz razloga što u ovom slučaju nije sigurno da li izgled jedne zgrade može
poslužiti u svrhu razlikovanja roba i/ili usluga.

Deskriptivni ili opisni žig označava neko svojstvo robe. Ovi znakovi kao opšte dobro ne
mogu uživati žigovnu zaštitu jer proizvod, odnosno uslugu samo opisuju umjesto da ih
individualizuje.29

Notorni ili opštepoznati žig je znak koji služi za obilježavanje određene robe i/ili usluga i koji
je poznat bitnom dijelu relevantne javnosti. Pojam „bitan dio relevantne javnosti“ odnosi se
na stvarne i potencionalne korisnike i distributere robe i/ili usluga koje se u pravnom prometu
obilježavaju tim znakom. Notorni znak nije registrovan znak zbog čega svom titularu ne daje
isključivo pravo njegove upotrebe. Nominativni žig je znak koji sadrži ime nekog lica ili
naziv imanja. Da bi se izvršila registracija znaka koji sadrži lik i/ili lično ime nekog lica,
neophodno je pribaviti saglasnost tog lica. Da bi se izvršila registracija znaka koji sadrži lik
i/ili lično ime umrlog lica, potrebno je pribaviti saglasnost njegovih srodnika i to, roditelja,
supružnika ili njegove djece. Za registraciju znaka koji sadrži ime istorijske ili neke druge
znamenite ličnosti, neophodno je pribaviti saglasnost nadležnog organa i pristanak
supružnika ili srodnika umrlog lica do trećeg stepena srodstva pod uslovom da su isti živi.

Rezervni žig je znak za robu čija se proizvodnja planira, odnosno za usluge čije pružanje još
nije počelo. Iako Zakon ne predviđa rezervni žig kao takav, Institut za intelektualnu svojinu
prilikom podnošenja prijave za registraciju žiga ne ispituje da li podnosilac prijave u trenutku
podnošenja prijave proizvodi robu ili pruža usluge na koje se znak koji je predmet prijave

29
Vlašković, B. (1996). Deskriptivni znaci u pravu o žigovima, Kragujevac: Prizma, Kragujevac, str. 11.

17
odnosi. Razlog tome jeste dužina trajanje procedure registrovanja žiga, koja je i bez dodatnih
ispitivanja, dugotrajan proces.

Defanzivni ili baražni žig je znak čija se registracija vrši ne iz razloga njegove upotrebe za
obilježavanje robe ili usluga, nego radi sprečavanja drugih da isti znak koriste za
obilježavanje svoje robe ili usluga. Naše zakonodavstvo ne poznaje defanzivni ili baražni žig
iz razloga što je registracija žiga prema domaćem zakonodavstvu uslovljena upotrebom istog.
U slučaju neopravdanog nekorištenja žiga na tržištu od strane nosioca žiga ili lica koje je on
ovlastio, u neprekidnom periodu od pet godina, Institut će donijeti rješenje o prestanku žiga u
cjelini ili samo za neke vrste robe ili uslugu. 30 Žig prestaje da važi istekom perioda od pet
godina od dana kada je žig poslednji put korišten, odnosno istekom perioda od pet godina od
dana kada je žig registrovan, pod uslovom da nije korišten.31

Registracija i zaštita žigom u pogledu slogana dugo je bila tema rasprave pravnih stručnjaka.
Slogan predstavlja kombinaciju riječi koja se najčešće koristi u marketinške svrhe.
Upotrebom slogana nađeno je rješenje u odnosu na one proizvode čije je reklamiranje, iz
određenih razloga, ograničeno ili zabranjeno. Najčešće su to proizvodi duvanske industrije i
alkoholna pića.

Trgovačke robne marke su linije proizvoda u vlasništvu trgovca. Radi se o proizvodima koji
su dostupni u trgovačkim lancima po povoljnijim cijenama u odnosu na druge proizvode
poznatih, renomiranih proizvođača. Trgovačka robna marka je znak koji najčešće asocira ili
je istovjetan sa firmom trgovca. Pojavile su se 70-ih godina kod nisko investicijskih
proizvoda poput maslaca, jaja, brašna i šećera, a danas trgovačke marke pokrivaju gotovo sve
kategorije proizvoda.

30
Član 71, st. 1, Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“, br. 53/10).
31
Član 72, st. 1, Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“, br. 53/10).

18
3.4 Funkcija žiga

Osnovne funkcije žiga su:

 identifikaciona funkcija,
 reklamna funkcija,
 garantna funkcija.

Identifikaciona funkcija žiga je osnovna funkcija žiga koja se ogleda u označavanju

(individualizaciji) robe ili usluga jednog proizvođača od iste ili slične robe ili usluga drugog
proizvođača. Suština označavanja (individualizacije) robe ili usluga jeste ukazivanje kupcu
da određena roba ili usluge potiču od određenog proizvođača koji na tržištu istupa sa robom
ili uslugama određenog kvaliteta što je i opredjeljujući faktor prilikom izbora određenog
proizvođača, njegovih roba ili usluga, od strane kupca.

Iako se kroz identifikaciju proizvođača označavanjem robe ili usluga određenim znakom,
ujedno ukazuje i na porijeklo robe ili usluga, ali i ostvaruje distinkcija proizvoda jednog
proizvođača u odnosu na iste ili slične robe ili usluge drugog proizvođača, pravna teorija
funkciju razlikovanja izdvaja iz funkcije identifikacije i o istoj zauzima poseban teoretski
stav.

Autor je stava da funkcija identifikacije u sebi sublimira individualizaciju robe ili usluga od
strane proizvođača i funkciju razlikovanja robe ili usluga jednog proizvođača u odnosu na
robu ili usluge drugog proizvođača na tržištu. Identifikaciona funkcija žiga je jedina funkcija
žiga koja uživa samostalnu pravnu zaštitu.

Posmatrana sa aspekta prometa robe i usluga, reklamna funkcija žiga definiše znak kao
marketinško sredstvo. Promocijom znaka i dovođenjem istog u vezu sa određenom robom ili
uslugom, znak u svijesti potrošača asocira i upućuje na vrstu i kvalitet proizvoda i usluga
određenog privrednog subjekta. Reputacija koju određeni znak ima u svijesti potrošača, često
je i opredjeljujući faktor prilikom izbora proizvoda i usluga, iako isti nije i ne mora biti odraz
kvaliteta robe ili usluge koju taj proizvođač nudi na tržištu. Reklamna funkcija čuvenih ili
renomiranih žigova uživa direktnu pravnu zaštitu.

Garantna funkcija žiga ili funkcija kvalitete je garancija konstantnosti u kvalitetu, ali i načinu
proizvodnje robe ili pružanja usluga koje rezultiraju određenim kvalitetom. Zaštita garantne
funkcije žiga se ostvaruje posredno u slučajevima neovlaštene izmjene u kvaliteti ili načinu
19
proizvodnje koja se direktno manifestuje na kvalitet proizvoda, a sve to pod uslovom da je
znak zadržan na robi. Isto se odnosi i na stvaranje zabune u prometu, a u pogledu njenog
porijekla, korištenjem reputacije koju oznaka ima na tržištu.32

3.5 Zaštita znaka žigom

Pravna zaštita znaka nije zakonska obaveza titulara žiga. Upotreba znaka za obilježavanje
robe ili usluga u pravnom prometu koji nije zaštićen žigom, ne podliježe sankcionisanju.
Ipak, pravna zaštita znaka žigom titularu žiga donosi niz pogodnosti. Pravno zaštićen znak
titularu žiga obezbjeđuje isključivo pravo obilježavanja svoje robe i usluga u pravnom
prometu i to na teritoriji one zemlje na kojoj znak uživa pravnu zaštitu čime mu je
obezbjeđena direktna konkurentna prednost. Pravnom zaštitom znaka titular žiga stiče
isključivo pravo da drugim licima zabrani neovlašteno korištenje istog ili sličnog znaka za
obilježavanje iste ili slične robe ili usluga u pravnom prometu i to na teritoriji one zemlje na
kojoj znak uživa pravnu zaštitu čime mu je obezbjeđena direktna ekonomska dobit. Na
osnovu rješenja o upisu i registraciji žiga ili nekog drugog relevantnog dokumenta izdatog od
strane nadležnog organa, titularu žiga je olakšano dokazivanje u postupku pred sudom ili
nekim drugim državnim organom iz razloga posjedovanja isprave koja dokazuje postojanja
prava.

32
Čizmić, J., Zlatović, D. (2002). Komentar Zakona o žigu. Zagreb: Faber & Zgombić Plus, str. 38.

20
4 POSTUPAK ZA STICANJE ŽIGA U BOSNI I HERCEGOVINI

4.1 Pretraživanje ili rešerš žiga

Prilikom podnošenja prijave za priznanje žiga, podnosilac prijave može, ukoliko to želi, da se
obrati Institutu sa zahtjevom za pretraživanje baze žigova, a u cilju ustanovljavanja da li je
znak koji je predmet prijave isti ili sličan nekom od već prijavljenih i registrovanih žigova. Ta
radnja se zove pretraživanje ili rešerš žiga. Rešerš žiga omogućava licu, koje je
zainteresovano za registraciju žiga, da se pismenim putem, neformalno, lično ili putem
zakonskog zastupnika (za strana lica) obrati Institutu sa zahtjevom za provjeru baze podataka.
Ova procedura je ustanovljena iz praktičnih razloga sa ciljem uštede vremena u pogledu
samog postupka ali i nepotrebnih novčanih izdataka u slučaju odbijanja prijave iz razloga
postojanja sličnog ili istog znaka nakon sprovedene provjere. Na pismeni zahtjev stranke ili
zakonskog zastupnika za žigove, Institut dostavlja izvod koji sadrži listu prijavljenih ili
registrovanih znakova koji su slični znaku koji bi zainteresovano lice prijavilo.

Savremena kretanja na ovom području karakteriše mogućnost obavljanja širokog spektra

usluga, i to:33

 Verbalne pretrage (word searches):

 pretrage potpunog dosega (Full Availability Search)
 pretrage na identičnost (Identical Search)
 pretrage po kriterijumu nosioca (Owner Name Search)
 pretrage imena pravnih subjekata (Company Name Search).
 Informacije o statusu žiga (Trademark status information):
 izvještaj o statusu žiga (Status report)
 izvještaj o istoriji žiga (Trademark history report).

Prilikom pretraživanja koristi se dokumentacija koju čine primarni dokumenti (spisi i

objavljene prijave domaćih i stranih žigova), sekundarni dokumenti (bilteni) i instrumenti za
pretraživanje (klasifikacijski materijal, periodični registri i dr.). Za svrhe pretraživanja mogu
poslužiti i dokumenta koja nisu u direktnoj vezi sa žigom i to stručne i naučne publikacije,
33
Topić. Ž. (1996). Poslovni aspekti robnih – uslužnih žigova i upotreba žigovnih informacija u poduzeću.
Informator, br. 4443 od 05. oktobra 1996. godine.

21
tehničke knjige i članci, javna saopštenja, izvještaji o naučno-stručnim radovima, doktorske
disertacije i magistraski radovi i dr.

4.2 Prijava žiga

Postupak za priznanje žiga pokreće se podnošenjem prijave za registraciju žiga. Postupak

registracije žiga je strogo formalni postupak koji sprovodi nadležni organ, odnosno Institut za
intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine. Prijava je podnesak stranke u upravnom
postupku i sadrži zahtjev za priznanje jednog žiga, za jednu ili više vrsta roba, odnosno
usluga. Bitni dijelovi prijave propisani su članom 15. stav 3 Zakona o žigu, a odnose se na
zahtjev za priznanje žiga, znak koji podnosilac prijave želi da zaštiti žigom i spisak robe,
odnosno usluga na koje se znak odnosi prema Međunarodnoj klasifikaciji proizvoda i usluga.
Kod prijave za priznanje kolektivnog žiga i žiga garancije osim navedenih bitnih dijelova
prijave, uz prijavu za priznanje kolektivnog žiga prilaže se opšti akt o kolektivnom žigu, a uz
prijavu za priznanje žiga garancije opšti akt o žigu garancije. U vezi sa tim, opšti akt o
kolektivnom žigu sadrži podatke o podnosiocu prijave ili ovlaštenom licu, odredbe o izgledu
znaka i robi, odnosno uslugama na koje se znak odnosi, zatim odredbe kojima se reguliše ko
ima pravo na korištenje kolektivnog žiga i pod kojim uslovima, prava i obaveze korisnika
kolektivnog žiga u slučaju povrede istog i odredbe koje se odnose na mjere i posledice u
slučaju nepridržavanja odredaba opšteg akta. Opšti akt o žigu garancije sadrži sve odredbe
kao i opšti akt o kolektivnom žigu ali i odredbe o zajedničkim karakteristikama robe,
odnosno usluga koje se garantuju žigom garancije i odredbe o nadzoru nad korištenjem žiga
garancije od strane njegovog nosioca.

Podnosilac prijave za priznanje kolektivnog žiga ili žiga garancije dužan je da svaku
naknadnu izmjenu opšteg akta o kolektivnom žigu ili žigu garancije bez odgađanja dostavi za
to nadležnom organu, odnosno Institutu. Po prijemu prijave Institut ispituje da li prijava
sadrži sve potrebne podatke, i to naznaku da se traži priznanje žiga, ime i prezime, odnosno
poslovno ime i adresu podnosioca prijave, znak koji podnosilac prijave želi da zaštiti i spisak
robe, odnosno usluga na koje se znak odnosi. Ukoliko prijava ne sadrži neke od navedenih
dijelova, Institut će pozvati podnosioca prijave da u dodatnom roku (koji ne može biti kraći
od 30 dana, niti duži od 60 dana) otkloni sve nedostatke. Ako podnosilac prijave u naknadno
određenom roku otkloni nedostatke, Institut će kao datum podnošenja prijave priznati datum

22
kada je podnosilac prijave otklonio nedostatke i to konstatovati u zaključku. Ako podnosilac
prijave u naknadno određenom roku za otklanjanje nedostataka, iste ne otkloni, Institut će
zaključkom odbaciti prijavu.

Priroda prijave žiga je kompleksna - procesnopravna i materijalnopravna. Podnošenjem

uredne prijave podnosilac prijave stiče pravo prvenstva zaštite žiga u odnosu na sve druge
podnosioce prijava za istovjetan ili sličan znak kojim se želi zaštititi isti ili sličan proizvod ili
usluge.

4.3 Pravo prvenstva

Podnosilac prijave stiče pravo prvenstva od datuma podnošenja uredne prijave u odnosu na
sva druga lica koja su kasnije podnijela prijavu za isti ili sličan znak koji služi za
obilježavanje iste ili slične robe, odnosno usluga.34

4.3.1 Unijsko pravo prvenstva

Pravnom ili fizičkom licu, koje je podnijelo urednu prijavu sa dejstvom u nekoj zemlji članici
Pariske unije ili Svjetske trgovinske organizacije (STO), prilikom podnošenja prijave za isti
znak, robu ili uslugu priznaće se pravo prvenstva U Bosni i Hercegovini od datuma
podnošenja te prijave, a sve to pod uslovom da je prijava podnesena u roku od šest mjeseci od
datuma podnošenja prijave u odnosnoj zemlji. Lice koje se poziva na unijsko pravo prvenstva
mora Institutu uz zahtijev za priznanje žiga naznačiti datum podnošenja, broj prijave, zemlju
za koju je prijava podnesena i prepis prijave ovjeren od nadležnog organa države članice
Pariske unije ili STO-a, kao i ovjeren prevod prepisa na jednom od jezika u službenoj
upotrebi u Bosni i Hercegovini, a sve to u roku od tri mjeseca od datuma podnošenja prijave
u BiH. Institut neće prihvatiti dokumenta koja nisu ovjerena. Podaci iz prijave moraju biti
vjerodostojni i identični podacima navedenim u prijavi koja se podnosi Institutu. U slučaju ne
ispunjavanja zahtijevanih uslova u pogledu postupka ostvarivanja prava unijskog prvenstva,
Institut neće priznati pravo prvenstva, već zaključkom utvrditi da pravo prvenstva postoji od
datuma podnošenja prijave i nastaviti postupak po podnesenoj prijavi.

34
Besarović, V. (1984). Pravo industrijske svojine i autorsko pravo, Beograd: NIO Poslovna politika, str. 96.

23
Podnosilac prijave može zahtijevati priznanje višestrukog prava prvenstva u jednoj ili više
zemalja članica Pariske unije ili STO-a.

4.3.2 Izložbeno (sajamsko) pravo prvenstva

Ako je podnosilac prijave upotrebio određeni znak za obilježavanje robe ili usluge na
službenoj ili službeno priznatoj međunarodnoj izložbi u Bosni i Hercegovini ili drugoj zemlji
članici Pariske unije ili STO-a, može zahtijevati u prijavi pravo prvenstva od prvog dana
izlaganja, odnosno upotrebe tog znaka na izložbi, a sve to pod uslovom da takav zahtijev u
prijavi postavi u roku od tri mjeseca od dana zatvaranja izložbe. Lice koje u prijavi zahtijeva
priznanje izložbenog (sajamskog) prava prvenstva mora dostaviti pismenu potvrdu nadležnog
organa zemlje članice Pariske unije ili STO-a u kojoj je izložba održana. Potvrda mora
sadržiti podatke o vrsti izložbe (sajmu), mjestu održavanja, datumu otvaranja i zatvaranja
izložbe (sajma), kao i datumu izlaganja i prve upotrebe znaka čija se zaštita traži, a sve to sa
ciljem dokazivanja međunarodnog karaktera izložbe, odnosno sajma. Potvrdu o
međunarodnom karakteru izložbe, odnosno sajma u BiH izdaje Spoljnotrgovinska komora
Bosne i Hercegovine.

4.4 Pravni okvir sticanja i zaštite prava žiga

Postupak sticanja i pravne zaštite prava žiga u Bosni i Hercegovini regulisan je Zakonom o
žigu („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10) i Pravilnikom o postupku za priznanje žiga
(„Službeni glasnik BiH“ br. 105/10) koji su u primjeni od 01. januara 2011. godine. Postupak
priznanja žiga je upravni postupak koji sprovodi Institut za intelektualno vlasništvo Bosne i
Hercegovine (u daljnjem tekstu: Institut). Na sva procesna pitanja koja nisu direktno
regulisana Zakonom o žigu primjenjuju se odredbe Zakona o upravnom postupku („Službeni

24
glasnik BiH“ br. 29/02, 12/04, 88/07, 93/09, 41/13) 35 i Zakon o upravnim sporovima Bosne i
Hercegovine („Službeni glasnik BiH“ br. 19/02, 88/07, 83/08, 74/10).36

Bosna i Hercegovina je članica Madridskog aranžmana o međunarodnom registrovanju

žigova i Protokola uz Madridski aranžman koji omogućava podnošenje zahtjeva za
međunarodnu registraciju žigova putem Međunarodnog biroa Svjetske organizacije za
intelektualnu svojinu, odnosno podnošenje zahtjeva za proširenje zaštite na Bosnu i
Hercegovinu međunarodno registrovanih žigova. Zahtjevi za proširenje zaštite međunarodnih
registracija na Bosnu i Hercegovinu ispituju se u odnosu na apsolutne i relativne razloge za
odbijanje, kao i žigovi koji su prijavljeni u nacionalnom postupku.

Bosna i Hercegovina je članica Pariške konvencije za zaštitu industrijske svojine i Sporazuma

o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine (TRIPS). Takođe, Bosna i Hercegovina
je članica Ničanskog aranžmana o međunarodnoj klasifikaciji roba i usluga, pa shodno tome
klasifikacija roba i usluga sprovodi se u skladu sa tim aranžmanom.

4.5 Postupak prijave žiga

Postupak za priznanje žiga pokreće se podnošenjem prijave za registraciju žiga. Prijava za

priznanje žiga podnosi se u sjedištu Instituta ili u ispostavama Instituta. Postupak registracije
žiga je strogo formalni postupak koji sprovodi nadležni organ, odnosno Institut za
intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine. Prijava se podnosi u pisanom obliku,
neposredno ili poštom ali nije isključena ni mogućnost predaje putem faksa ili službene
adrese elektronske pošte Instituta. U slučaju neposrednog podnošenja prijave, datumom
podnošenja smatraće se datum lične predaje prijave Institutu. U slučaju podnošenja prijave
putem faksa, odnosno elektronske pošte, podnosilac prijave je dužan istu dostaviti u
odgovarajućem broju primjeraka, najkasnije u roku od osam dana od dana podnošenja prijave
faksom ili elektronskom poštom. Ako podnosilac prijave ne dostavi prijavu u odgovarajućem
35
Izmjene i dopune Zakona su objavlјene u „Službenom glasniku BiH“ br. 12/04 od 14. aprila 2004. godine,
stupile na snagu 22. aprila 2004. godine, 88/07 od 20. novembra 2007. godine, stupile na snagu 28. novembra
2007. godine, 93/09 od 01. decembra 2009. godine, stupile na snagu 09. decembra 2009. godine, 41/13 od 28.
maja 2013. godine, stupile na snagu 05. juna 2013. godine.
36
Izmjene i dopune Zakona su objavlјene u „Službenom glasniku BiH“ br. 88/07 od 20. novembra 2007. godine,
stupile na snagu 28. novembra 2007. godine, 83/08 od 14. oktobra 2008. godine, stupile na snagu 22. oktobra
2008. godine, 74/10 od 07. septembra 2010. godine, stupile na snagu 15. septembra 2010. godine.

25
broju primjeraka u roku ne dužem od osam dana od dana podnošenja prijave, Institut će
donijeti zaključak o brisanju takve prijave iz registra prijava žigova i smatraće se da prijava
nije ni podnesena.37 U slučaju dostave prijave poštom, preporučeno ili telegrafski, dan predaje
podneska pošti smatra se danom predaje organu kojem je upućen.38

Prijava je podnesak stranke u upravnom postupku i sadrži zahtjev za priznanje jednog žiga,
za jednu ili više vrsta roba, odnosno usluga. Bitni dijelovi prijave propisani su članom 15.
stav 3 Zakona o žigu, odnosno članom 7. stav 1 Pravilnika o postupku za priznanje žiga, a
odnose se na:

 zahtjev za priznanje žiga,

 znak koji podnosilac prijave želi da zaštiti žigom, i
 spisak robe, odnosno usluga na koje se znak odnosi prema Međunarodnoj klasifikaciji
proizvoda i usluga.

Zahtjev za priznanje žiga podnosi se u dva primjerka na obrascu Z-01. Obrazac Z01 sadrži
sledeće podatke, i to:

a) ime i prezime ili poslovno ime podnosioca, adresu prebivališta ako je podnosilac
fizičko lice, ili poslovnog sjedišta ako je podnosilac pravno lice,
b) podatke o predstavniku ako se prijava podnosi posredstvom predstavnika,
c) podatke o zajedničkom predstavniku ako postoji više podnosilaca prijave,
d) izgled znaka,
e) naznačenje da li se prijavljuje verbalni, figurativni, individualni, kolektivni, žig
garancije ili trodimenzionalni žig,
f) naznačenje boje ili kombinacije boja ako se zaštita traži za znak u boji,
g) transliteraciju i transkripciju znaka,
h) opis znaka ako podnosilac prijave želi dodatno da pojasni izgled znaka, odnosno
njegovo značenje,
i) naznačenje klasa Ničanske klasifikacije u koje je svrstana roba, odnosno usluge,
j) podatke o zatraženom pravu prvenstva39, i to:
 datum izložbenog (sajamskog) prava prvenstva,

37
Član 6. Pravilnika o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10).
38
Član 93. stav 2, Zakona o upravnom postupku („Službeni glasnik BiH“ br. 29/2002, 12/2004, 88/2007,
93/2009, 41/2013 i 53/2016).
39
U skladu sa članom 20, 21 i 22. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

26
  datum, broj prijave i naziv države u kojoj je prijava podnesena,
 ako se zahtijeva višestruko pravo prvenstva, potpune podatke o prijavama,
k) naznačenje da se ne traže isključiva prava na nedistinktivnom dijelu znaka
(disklejmer),
l) podatke o iznosu plaćene takse i troškova postupka za prijavu,
m) potpis i/ili pečat podnosioca prijave ili njegovog predstavnika,
n) podatke o prilozima uz prijavu.

Kod prijave za priznanje kolektivnog žiga i žiga garancije osim navedenih bitnih dijelova
prijave, uz prijavu za priznanje kolektivnog žiga prilaže se opšti akt o kolektivnom žigu, a uz
prijavu za priznanje žiga garancije opšti akt o žigu garancije. U vezi sa tim, opšti akt o
kolektivnom žigu sadrži podatke o podnosiocu prijave ili ovlaštenom licu, odredbe o izgledu
znaka i robi, odnosno uslugama na koje se znak odnosi, zatim odredbe kojima se reguliše ko
ima pravo na korištenje kolektivnog žiga i pod kojim uslovima, prava i obaveze korisnika
kolektivnog žiga u slučaju povrede istog i odredbe koje se odnose na mjere i posledice u
slučaju nepridržavanja odredaba opšteg akta. Opšti akt o žigu garancije sadrži sve odredbe
kao i opšti akt o kolektivnom žigu ali i odredbe o zajedničkim karakteristikama robe,
odnosno usluga koje se garantuju žigom garancije i odredbe o nadzoru nad korištenjem žiga
garancije od strane njegovog nosioca.

Podnosilac prijave za priznanje kolektivnog žiga ili žiga garancije dužan je da svaku
naknadnu izmjenu opšteg akta o kolektivnom žigu ili žigu garancije bez odgađanja dostavi za
to nadležnom organu, odnosno Institutu. U vezi sa navedenim, prilozi koji se podnose uz
prijavu su:40

a) punomoć ako se prijava žiga podnosi posredstvom predstavnika,

b) opšti akt o kolektivnom žigu koji sadrži podatke propisane u članu 16 stav (2)
Zakona, kao i sve izmjene tog opšteg akta ako je podnesena prijava za priznanje
kolektivnog žiga,
c) opšti akt o žigu garancije koji sadrži podatke propisane u članu 16 st. (2) i (3) Zakona,
kao i sve izmjene tog opšteg akta ako je podnesena prijava za priznanje žiga
garancije,
d) ovjeren prepis prijave ako se zahtijeva priznanje prava prvenstva iz čl. 20 i 22 Zakona
(unijsko i višestruko pravo prvenstva),

40
Član 13. st. 1. Pravilnika o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10).

27
 e) potvrda, odnosno uvjerenje ako se zahtijeva priznanje prava prvenstva iz člana 21
Zakona (izložbeno (sajamsko) pravo prvenstva),
f) izjava podnosioca prijave da ne traži isključivo pravo na nedistinktivnom dijelu znaka
(disklejmer) ako smatra da je takva izjava potrebna,
g) dokaz o uplati takse i troškova postupka za prijavu.

Postupak ispitivanja urednosti prijave žiga sprovodi se u skladu sa Zakonom o žigu i

Pravilnikom o postupku za priznanje žiga. Supsidijarno primjenjuje se i Zakon o upravnom
postupku.

Postupak po prijemu prijave za registraciju žiga dijeli se na:

 formalnopravno ispitivanje prijave,

 materijalnopravno ispitivanje prijave.

Po prijemu prijave Institut ispituje da li prijava sadrži sve potrebne podatke, i to naznaku da
se traži priznanje žiga, ime i prezime, odnosno poslovno ime i adresu podnosioca prijave,
znak koji podnosilac prijave želi da zaštiti i spisak robe, odnosno usluga na koje se znak
odnosi. Ukoliko prijava sadrži sve potrebne podatke Institut dostavlja podnosiocu prijave
primjer ovjerenog zahtjeva na kojem je naveden datum prijema zahtjeva i pripadajući spisak
robe i/ili usluga. Ukoliko prijava ne sadrži neke od navedenih dijelova, Institut će pozvati
podnosioca prijave da u dodatnom roku (ne kraćem od 30 dana, niti dužem od 60 dana)
otkloni sve nedostatke. Institut može na zahtjev podnosioca prijave produžiti rok za
otklanjanje nedostataka, uz plaćanje propisane takse i posebnih troškova, za vrijeme koje
smatra primjerenim a koje ne može biti kraće od 15 dana, niti duže od 60 dana. Ako
podnosilac prijave u naknadno određenom roku otkloni nedostatke, Institut će kao datum
podnošenja prijave priznati datum kada je podnosilac prijave otklonio nedostatke i to
konstatovati u zaključku. Ako podnosilac prijave u naknadno određenom roku za otklanjanje
nedostataka, iste ne otkloni, Institut će zaključkom odbaciti prijavu.

Druga faza ispitivanja urednosti prijave je materijalnopravna. Institut po službenoj dužnosti

ispituje materijalnopravne uslove za priznanje žiga, a koji se odnose na apsolutne razloge za
odbijanje prijave žiga.

Apsolutni razlozi zbog koji se žig ne može zaštititi odnose se na znak:41

a) koji je suprotan javnom poretku ili moralu,

41
Član 6. stav 1, Zakon o žigu („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

28
 b) koji se ne može grafički prikazati,
c) koji je isti kao prijašnji žig ili ranije prijavljen znak za istu robu ili uslugu,
d) koji po svom ukupnom izgledu nije prikladan za razlikovanje robe, odnosno usluga u
privrednom prometu, za onu robu ili usluge za koje je podnesena prijava žiga,
e) koji se sastoji isključivo od oznaka ili podataka koji u prometu služe za označavanje
vrste, kvaliteta, količine, namjene, vrijednosti, geografskog porijekla proizvoda,
vremena ili načina proizvodnje robe ili pružanja usluga, ili za označavanje nekih
drugih obilježja robe ili usluga,
f) koji se sastoji isključivo od oznaka ili podataka koji su postali uobičajeni u
svakodnevnom govoru ili stručnom govoru, ili u dobroj vjeri i ustaljenoj trgovačkoj
praksi, za označavanje određene vrste robe ili usluge,
g) koji je isključivo oblik određen vrstom proizvoda ili oblik proizvoda potreban za
postizanje određenog tehničkog rezultata, ili oblik koji proizvodu daje bitnu
vrijednost,
h) koji svojim izgledom ili sadržajem može da obmane javnost, posebno u odnosu na
geografsko porijeklo, vrstu, kvalitet ili neko drugo obilježje robe ili usluge,
i) koji sadrži zvanične znake za kontrolu ili garanciju kvaliteta ili ih podražava,
j) koji sadrži državni ili drugi javni grb, zastavu ili amblem, naziv ili skraćenicu naziva
neke zemlje ili međunarodne organizacije, kao i njihovo podražavanje, osim po
odobrenju nadležnog organa te zemlje ili organizacije,
k) koji sadrži naziv ili skraćenicu, grb, amblem, zastavu ili drugi službeni znak BiH, ili
njenih entiteta, kantona, Distrikta, ili ih podražava, osim uz odobrenje nadležnog
organa,
l) koji predstavlja ili podražava nacionalni ili religijski simbol,
m) koji je znak za vino i koji sadrži ili se sastoji od geografske oznake koja služi za
označavanje vina, ili koji je znak za jako alkoholno piće koji sadrži ili se sastoji od
geografske oznake koja služi za označavanje jakih alkoholnih pića, u odnosu na vina
ili jaka alkoholna pića koja nisu tog geografskog porijekla,
n) koji je isključivo ime porijekla međunarodno registrovano da važi za teritoriju BiH.

Priroda prijave žiga je kompleksna - procesnopravna i materijalnopravna. Podnošenjem

uredne prijave podnosilac prijave stiče pravo prvenstva zaštite žiga u odnosu na sve druge
podnosioce prijava za istovjetan ili sličan znak kojim se želi zaštititi isti ili sličan proizvod ili
usluge.

29
4.6 Podnosilac prijave

Podnosilac prijave za registraciju žiga može biti fizičko i pravno lice. Strana fizička i pravna
lica uživaju ista prava kao i domaća fizička i pravna lica prema odredbama Zakona o žigu,
pod uslovom da takav njihov status proizilazi iz odredaba međunarodnih ugovora ili
konvencija kojima je Bosna i Hercegovina pristupila ili ratifikovala ili iz principa
reciprociteta.42 Ovakav stav pravne teorije rezultat je savremenih teorijskih i zakonskih
rješenja po kojima stranci treba da uživaju ista prava kao i domaći državlјani. Ranija
shvatanja pravne teorije temelјila su se na principu privilegija, koje su bile namjenjene samo
domaćim državlјanima.

Princip reciprociteta može biti formalni i faktički. Formalni reciprocitet ostvaruje se pomoću
međunarodnih ugovora (bilateralanih ili multilateralnih). Strani državlјani koji ne mogu da
ostvare zaštitu žiga primjenom formalnog reciprociteta, zaštitu mogu da ostvare putem
faktičkog reciprociteta. U ovom slučaju, strani državlјanin će ostvariti zaštitu žiga na teritoriji
Bosne i Hercegovine, samo i ako državlјanin Bosne i Hercegovine može pod istim uslovima
ostvariti zaštitu žiga na teritoriji zemlјe iz koje je strani državlјanin. Postojanje ovog
reciprociteta potrebno je dokazati za svaki slučaj posebno iz razloga drugačijeg pravnog
regulisanja ove materije u pravnim sistemima zemalјa. Lica bez državlјanstva, iz razloga
odsustva pripadnosti nekoj od zemalјa, ne mogu ostvariti prava po osnovu prava
reciprociteta.

Strano fizičko ili pravno lice mora odrediti zastupnika koji će ih zastupati u postupku pred
Institutom. Zastupnik može biti fizičko ili pravno lice koje je upisano u Registar zastupnika.
Domaća fizička i pravna lica pred Institutom mogu, ukoliko to žele, istupati i samostalno.

4.7 Registri

Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine vodi Registar prijava za priznanje žiga,
Registar žigova i Registar zastupnika za zaštitu žigova u elektronskom obliku.

42
Član 5. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).

30
U Registar prijava upisuju se podaci o bitnim dijelovima prijave i drugi podaci propisani
propisom o sprovođenju. Sadržina registra prijava za priznanje žiga regulisana je članom 2.
stav 2 Pravilnika o postupku za priznanje žiga.

U registar prijava upisuju se sledeći podaci:

a) broj prijave žiga,

b) datum podnošenja prijave žiga,
c) podaci o podnosiocu prijave žiga (ime i adresa ako je u pitanju fizičko lice, odnosno
naziv i sjedište podnosioca prijave ako je u pitanju pravno lice),
d) podaci o zajedničkom predstavniku ako ima više podnosilaca prijave žiga,
e) podaci o predstavniku ako se prijava podnosi posredstvom predstavnika,
f) podaci o vrsti prijavlјenog žiga (individualni ili kolektivni, verbalni, figurativni ili
trodimenzionalni žig, žig garancije),
g) izgled prijavlјenog znaka, a ako se zahtijeva zaštita znaka u boji, i naznačenje boje,
odnosno kombinacije boja,
h) naznačenje brojeva klasa i spisak robe i/ili usluga prema Međunarodnoj klasifikaciji
robe i usluga utvrđenoj Ničanskim sporazumom o Međunarodnoj klasifikaciji robe i
usluga za registraciju žigova (u dalјnjem tekstu: Ničanska klasifikacija),
i) podaci o zatraženom pravu prvenstva,
j) podaci o disklejmeru ako je takva izjava dobijena od podnosioca prijave prilikom
podnošenja prijave, ili u toku postupka za priznanje žiga,
k) podaci o promjenama koje se odnose na prijavlјeni znak: prenos prava, licenca,
franšiza, zaloga, promjene imena i adrese podnosioca prijave žiga, promjena
predstavnika ili zajedničkog predstavnika, statusne promjene i promjene oblika
organizovanja nastale kod podnosioca prijave žiga, korisnika licence i franšize,
odnosno zalogoprimca, ograničenje spiska robe i/ili usluga i drugi podaci bitni za
pravni status podnosioca prijave i prijavu žiga,
l) podaci o razdvajanju prijave žiga, l) podaci o načinu okončanja upravnog postupka,
m) podaci o plaćenoj administrativnoj taksi (u dalјnjem tekstu: taksa) i naknadi posebnih
troškova postupka (u dalјnjem tekstu: troškovi postupka),
n) datum objavlјivanja prijave žiga,
o) registarski broj žiga.

31
Ako je na osnovu podnesene prijave žiga podnesen zahtjev za međunarodno registrovanje
žiga, u registar prijava se upisuju broj i datum podnošenja tog zahtjeva.43

Institut vodi i Registar žigova u elektronskom obliku. U registar žigova upisuju se sledeći
podaci o žigovima registrovanim u Institutu:44

a) registarski broj žiga i datum donošenja rješenja o priznanju žiga,

b) podaci o nosiocu žiga (ime i prezime i adresa ako je nosilac fizičko lice, odnosno
poslovno ime i sjedište ako je nosilac pravno lice),
c) datum podnošenja prijave žiga i broj prijave,
d) podaci o priznatom pravu prvenstva:
 datum izložbenog (sajamskog) prava prvenstva,
 datum i broj prijave prema kojoj je priznato unijsko pravo prvenstva i naziv
države u kojoj je prijava podnesena, odnosno podatke o prijavama ukoliko je
priznato višestruko pravo prvenstva,
e) izgled zaštićenog znaka i podaci o žigu, kao i vrsta žiga,
f) naznačenje klasa u koje su svrstani figurativni elementi znaka prema Međunarodnoj
klasifikaciji utvrđenoj Sporazumom o ustanovlјenju međunarodne klasifikacije
figurativnih elemenata žigova (u dalјnjem tekstu: Bečka klasifikacija),
g) naznačenje klasa Ničanske klasifikacije i spisak robe i/ili usluga na koje se zaštićeni
znak odnosi,
h) disklejmer ako ga ima,
i) datum do kojeg važi žig, podaci o produženju važenja žiga,
j) podaci o predstavniku ako nosilac žiga ima predstavnika,
k) podaci o promjenama koje se odnose na žig: prenos prava, licenca, franšiza, zaloga,
promjene imena i adrese nosioca žiga, statusne promjene i promjene oblika
organizovanja nastale kod nosioca žiga, korisnika licence, franšize, odnosno
zalogoprimca, i drugi podaci bitni za pravni status nosioca žiga i za žig,
l) podaci o prestanku važenja žiga, kao i osnov prestanka žiga,
m) podaci o razdvajanju žiga,
n) podaci o plaćenoj taksi i troškovima postupka,
o) podaci o međunarodnoj registraciji žiga.

43
Član 2, st. 2. Pravilnika o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10).
44
Član 3, st. 2. Pravilnika o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10).

32
Međunarodni registar žigova vodi se kod Međunarodnog biroa Svjetske organizacije za
intelektualnu svojinu. Na pismeni zahtjev zainteresovanog lica i uz plaćanje takse i troškova
postupka Institut će dostaviti podatke o međunarodno registrovanim žigovima sa dejstvom na
Bosnu i Hercegovinu.

Osim navedenih registara, Institut vodi i Registar predstavnika za žigove u elektronskom

obliku. U Registar predstavnika upisuju se slјedeći podaci:

a) ime i prezime i adresa predstavnika ako je u pitanju fizičko lice, odnosno poslovno
ime i sjedište predstavnika ako je u pitanju pravno lice, te podaci za komunikaciju sa
predstavnikom (telefon, telefaks, e-mail),
b) obrazovanje i školska sprema predstavnika za fizička lica, a za pravna lica i dokaz da
je fizičko lice koje ispunjava uslove da bude upisano u registar predstavnika
zaposleno u navedenom pravnom licu,
c) datum polaganja predstavničkog ispita,
d) datum upisivanja predstavnika u registar predstavnika i osnov upisivanja,
e) plaćena godišnja taksa i troškovi postupka za održavanje statusa predstavnika,
f) datum i osnov prestanka statusa predstavnika.

4.8 Objavlјivanje žiga u Službenom Glasniku45

Ukoliko prijava žiga zadovolјava zakonom propisane uslove za registraciju žiga, registrovani
žig objavlјuje se u Službenom Glasniku Instituta. U Službenom Glasniku Instituta objavlјuju
se sledeći podaci o registrovanom žigu, i to:46

 registarski broj žiga i datum rješenja o priznanju žiga, odnosno upisivanja žiga u
registar žigova,
 datum podnošenja prijave i broj prijave,
 podaci o nosiocu žiga (ime i prezime i adresa ako je nosilac žiga fizičko lice, odnosno
poslovno ime i sjedište ako je nosilac žiga pravno lice),
 podaci o priznatom pravu prvenstva,
 datum do kojeg žig važi,

45
Službeni Glasnik Instituta za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine.
46
Član 20. Pravilnika o priznanju žiga BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10).

33
  izgled znaka, naznačenje boja ili njihovih kombinacija i podaci o vrsti žiga,
 po potrebi, naznačenje klasa Bečke klasifikacije u koje su svrstani figurativni elementi
znaka,
 naznačenje klasa i spisak robe i/ili usluga prema Ničanskoj klasifikaciji,
 napomena da se na nedistinktivnom dijelu znaka ne traži nikakvo isklјučivo pravo
(disklejmer) ako je takva izjava data,
 produženje važenja žiga (u slučaju suženja spiska robe i/ili usluga, ili reklasifikacije
robe i/ili usluga, objavlјuje se novi spisak robe i/ili usluga),
 napomena o razdvajanju žiga, k) upisivanje promjene imena i adrese podnosioca
prijave i nosioca žiga ako je primjenlјivo,
 upisivanje prenosa žiga; licence, zaloge, franšize ili drugih prava na žigu,
 prestanak važenja žiga,
 broj i datum rješenja o proglašavanju ništavim rješenja o priznanju žiga koje je
konačno u upravnom postupku, registarski broj žiga i podaci o nosiocu žiga, kao i
podatak o tome da li je rješenje proglašeno ništavim u cjelini ili djelimično,
 broj i datum rješenja o prestanku žiga zbog nekorišćenja koje je konačno u upravnom
postupku, registarski broj žiga i podaci o nosiocu žiga, kao i podatak o tome da li je
žig prestao u cjelini ili djelimično,
 broj i datum rješenja o prestanku žiga na osnovu člana 73. Zakona (drugi slučajevi)
koje je konačno u upravnom postupku, registarski broj žiga i podaci o nosiocu žiga,
kao i podatak da li je žig prestao u cjelini ili djelimično,
 podaci o predstavniku.

Podaci o registrovanom žigu označavaju se INID (engl. Internationally agreed Numbers for
the Identification of Data) kodovima za identifikaciju bibliografskih podataka o žigovima (u
dalјnjem tekstu: INID kodovi), koje je ustanovila Svjetska organizacija za intelektualnu
svojinu. U skladu sa WIPO ST. 60 normom, objavlјuju se sledeći podaci: broj prijave, datum
podnošenja prijave, datum objave prijave, datum izložbenog prvenstva, broj prve prijave,
datum podnošenja prve prijave, država ili organizacija podnošenja prve prijave, ime i adresa
podnosioca prijave, ime i adresa zastupnika, izgled znaka, naziv boje (ili boja), zajednički ili
jamstveni žig, trodimenzionalni znak, oznaka razreda prema Ničanskoj klasifikaciji.

34
4.9 Mišlјenje zainteresovanog lica

Nakon objavlјivanja prijave svako zainteresovano lice (fizičko ili pravno, udruženje
proizvođača roba ili usluga, pružaoca usluga, trgovci ili potrošači), u roku od tri mjeseca od
datuma objavlјivanja, može Institutu dostaviti pismeno mišlјenje u kojem se obrazlažu razlozi
zašto znak iz objavlјene prijave ne ispunjava uslove za registraciju. Ovako široko
postavlјenom aktivnom legitimacijom omogućeno je da bilo koje zainteresovano lice ukaže
na postojanje apsolutnih razloga za odbijanje registracije žiga. Institut će na osnovu
zaprimlјenog mišlјenja, ponovo razmotriti odluku o priznanju. Nakon što razmotri razloge
navedene u mišlјenju zainteresovanog lica, Institut će dostaviti mišlјenje podnosiocu prijave
na odgovor na koji se podnosilac prijave može izjasniti u roku ne kraćem od 15 dana, niti
dužem od 30 dana. Nakon očitovanja podnosioca prijave na razloge navedene u mišlјenju
zainteresovanog lica, Institut će slobodnom ocjenom, donijeti odluku o priznanju ili odbijanju
zahtjeva za priznanje žiga. Odluka Instituta je internog karaktera i o istoj zainteresovano lice
koje je dostavilo pismeno mišlјenje neće biti obavješteno.

4.10 Prigovor

U roku od 90 dana od dana objavlјivanja prijave u Službenom Glasniku Instituta,

zainteresovano lice može pozivajući se na relativne razloge za odbijanje prijave žiga,
podnijeti prigovor na registraciju žiga. Relativni razlozi za odbijanje prijave žiga odnose se
na znak:47

 koji je isti kao prijašnji zaštićeni znak drugog lica za sličnu robu, odnosno usluge, ili
sličan ranije zaštićenom znaku drugog lica za istu ili sličnu vrstu robe, odnosno
usluga, ako postoji vjerovatnoća da zbog te istovjetnosti, odnosno sličnosti nastane
zabuna u prometu, što uklјučuje i vjerovatnoću asocijacije sa ranije zaštićenim
znakom,
 koji je isti ili sličan za istu ili sličnu vrstu robe, odnosno usluga, znaku drugog lica
koji je poznat u BiH, u smislu člana 6bis Pariske konvencije o zaštiti industrijske
svojine48 (u dalјnjem tekstu: opštepoznati znak),
47
Član 7. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“, br. 53/10).
48
Pariska konvencija o zaštiti industrijske svojine usvojena je 20. marta 1883. godine u Parizu, izmijenjena 14.
decembra 1900. godine u Briselu, 2. juna 1911. godine u Vašingtonu, 6. novembra 1925. godine u Hagu, 2. juna
1934. godine u Londonu, 31. oktobra 1958. godine u Lisabonu i 14. jula 1967. godine u Stokholmu. Parisku

35
  koji, u skladu sa članom 16. stav 3. TRIPS-a (Ugovor o trgovinskim aspektima prava
intelektualne svojine), bez obzira na robu, odnosno usluge na koje se odnosi,
predstavlјa reprodukciju, imitaciju ili transliteraciju zaštićenog znaka drugog lica, ili
njegovog bitnog dijela, koji je kod učesnika u prometu u BiH nesumnjivo poznat kao
znak visoke reputacije (u dalјnjem tekstu: čuveni žig), kojim svoju robu, odnosno
usluge obilјežava drugo lice, ako bi se korišćenjem takvog znaka nelojalno izvlačila
korist iz stečene reputacije čuvenog žiga, ili bi se štetilo njegovom distinktivnom
karakteru, odnosno reputaciji,
 koji svojim izgledom ili sadržajem vrijeđa starije autorsko pravo ili geografsku
oznaku ili ranije zaštićeni industrijski dizajn,
 čije bi korišćenje vrijeđalo pravo na lično ime poznatog lica ili lik bilo kojeg lica, ako
su nastali prije datuma prijave žiga, ili priznatog prava prvenstva zatraženog u prijavi
žiga,
 koji je isti kao prijašnji žig ili sličan prijašnjem žigu koji je bio registrovan za istu ili
sličnu robu ili usluge, a koji je prestao da važi zbog neproduženja registracije, ako je
prošlo manje od dvije godine od dana prestanka ranijeg žiga, osim ako nosilac ranijeg
žiga nije dao svoju saglasnost za priznanje kasnijeg žiga, ili nije koristio svoj žig,
 koji je podnesen suprotno principu dobre vjere, savjesnosti i poštenja.

Rok za podnošenje prigovora je strog rok sa prekluzivnim posledicama i ne može se ni iz

kojeg razloga produžiti. Osnovne karakteristike instituta prigovora su:49

 remonstrativnost – o prigovoru odlučuje isti organ koji je objavio prijavu žiga (u

ovom slučaju to je Institu za zaštitu intelektualnog vlasništva),
 suspenzivnost – prigovor odlaže priznanje i registraciju žiga,
 dvostranost – jer se mora dostaviti podnosiocu prijave za registraciju žiga na odgovor,
 samostalnost – o njemu se odlučuje nezavisno u odnosu na druga sredstva zaštite žiga,
 prekluzivnost – nakon isteka roka za podnošenje prigovora, zainteresovano lice gubi
pravo podnošenja prigovora na registraciju žiga.

konvenciju je ratifikovala i SFRJ 1974. godine. Vidjeti: Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori br. 5/1974.
49
Zlatović, D. (2008). Žigovno pravo. Zagreb: Vizura, str. 340.

36
U okviru zakonskog roka predviđenog za podnošenje prigovora, podnosilac prigovora može
podnijeti novi prigovor šireg i/ili drugačijeg sadržaja. Prigovor se podnosi u pisanoj formi u
dva primjerka, a mora sadržiti sledeće podatke, i to:50

 ime i prezime, odnosno naziv podnosioca prigovora i njegovu adresu, odnosno

poslovno sjedište,
 detalјno obrazložene sve razloge i dokaze na kojima podnosilac prigovora zasniva
prigovor i kojima dokazuje status zainteresovanog lica iz člana 35. Zakona o žigu,
 sve objavlјene podatke o prijavi protiv koje se prigovor podnosi, uklјučujući i broj
prijave, ime i prezime i adresu, odnosno naziv i poslovno sjedište podnosioca prijave i
izgled prijavlјenog znaka sa spiskom vrste robe i usluga,
 urednu punomoć, ako se prigovor podnosi posredstvom zastupnika.

Nakon prijema prigovora Institut ispituje da li je prigovor u skladu sa svim zahtjevima

propisanim u čl. 35. i 36. Zakona o žigu. Ako prigovor ispunjava uslove propisane zakonom,
Institut će prigovor dostaviti podnosiocu prijave na pismeni odgovor u roku od 60 dana. U
slučaju da prigovor ne ispunjava uslove propisane zakonom, Institut će isti zaklјučkom
odbaciti.

Podnosilac prijave može u roku od 60 dana da dâ odgovor na prigovor. Institut ispituje

opravdanost navoda iz prigovora i u vezi sa tim može da odredi i usmenu raspravu. U slučaju
ako se podnosilac prijave ne izjasni na navode u prigovoru, Institut će u granicama navoda
iznešenih u prigovoru odbiti podneseni zahtjev za priznanje žiga.

Po spovedenom postupku po prigovoru, Institut će donijeti rješenje o odbijanju prigovora ili o

djelimičnom odbijanju prigovora i djelimičnom priznanju zahtjeva za priznanje žiga ili o
odbijanju zahtjeva za priznanje žiga.

4.11 Isprava o žigu

Zajedno sa rješenjem o priznanju žiga, Institut izdaje ispravu o žigu. Isprava o žigu sadrži
sledeće podatke, i to:51

 registarski broj žiga i datum upisivanja u registar žigova,

50
Član 36. Zakona o žigu BiH („Službeni glasnik BiH“ br. 53/10).
51
Član 21. Pravilnika o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“, br. 105/10).

37
  datum podnošenja prijave i broj prijave,
 podatke o nosiocu žiga (ime i prezime i adresa ako je nosilac fizičko lice, odnosno
poslovno ime i sjedište ako je nosilac pravno lice),
 podatke o priznatom pravu prvenstva:
 datum izložbenog (sajamskog) prava prvenstva,
 datum i broj prijave prema kojoj je priznato unijsko pravo prvenstva i naziv
države u kojoj je prijava podnesena, odnosno podatke o prijavama ukoliko je
priznato višestruko pravo prvenstva,
 naznačenje vrste žiga (individualni, kolektivni, trodimenziona-lni i žig garancije),
 izgled zaštićenog znaka, a po potrebi i navođenje boja ili njihovih kombinacija za koje
je znak zaštićen,
 naznačenje klasa Ničanske klasifikacije i spisak robe i/ili usluga za koje je žig priznat,
 naznačenje da se na nedistinktivnom dijelu znaka ne uspostavlјa isklјučivo pravo
(disklejmer) ako je takva izjava dobijena od podnosioca prijave u toku postupka za
priznanje žiga,
 podatke o razdvajanju žiga,
 datum do kojeg žig važi.

4.12 Razlozi za odbijanje prijave žiga

Razlozi za odbijanje registracije klasifikovani su u dvije grupe – apsolutne i relativne. Bližim

pogledom na iste može se konstatovati da ova ograničenja mogu biti apsolutna prepreka
zaštiti ili apsolutni razlozi za odbijanje registracije ili relativna, odnosno otklonjiva prepreka
žigovnoj zaštiti. Znakovi koji se apsolutno isklјučuju iz pravne zaštite ne mogu postati žigovi,
dok neki znakovi koji su relativno zabranjeni mogu pod određenim uslovima uživati pravnu
zaštitu, ukoliko podnosilac prijave dokaže da je dobio potrebno odobrenje od nadležnog
organa ili ovlašćenog lica za korišćenje znaka kao žiga.

4.12.1 Apsolutni razlozi za odbijajne prijave žiga

38
Zakon o žigu BiH u čl. 6. uređuje apsolutne razloge za odbijanje prijave žiga. Tako se žigom
ne može zaštititi znak: 52

1. koji je protivan javnom poretku ili moralu,

2. koji se ne može grafički prikazati,
3. koji je istovjetan starijem žigu ili ranije prijavljenom znaku za istu robu ili uslugu,
4. koji po svom ukupnom izgledu nije prikladan za razlikovanje robe, odnosno usluga u
privrednom prometu, za onu robu ili usluge za koje je podnesena prijava žiga,
5. koji se sastoji isključivo od oznaka ili podataka koji u prometu služe za označavanje
vrste, kvalitete, količine, namjene, vrijednosti, geografskog porijekla proizvoda,
vremena ili načina proizvodnje robe ili pružanja usluga, ili za označavanje nekih
drugih obilježja robe ili usluga,
6. koji se sastoji isključivo od oznaka ili podataka koji su postali uobičajeni u
svakodnevnom govoru ili stručnom govoru, ili u dobroj vjeri i ustaljenoj trgovačkoj
praksi, za označavanje određene vrste robe ili usluge,
7. koji je isključivo oblik određen vrstom proizvoda ili oblik proizvoda potreban za
postizanje određenog tehničkog rezultata ili oblik koji proizvodu daje bitnu
vrijednost,
8. koji svojim izgledom ili sadržajem može obmanuti javnost, posebno u odnosu na
geografsko porijeklo, vrstu, kvalitetu ili neko drugo obilježje robe ili usluge,
9. koji sadrži službene znakove za kontrolu ili garanciju kvalitete ili ih podržava,
10. koji sadrži državni ili drugi javni grb, zastavu ili amblem, naziv ili skraćenicu
naziva neke zemlje ili međunarodne organizacije, kao i njihovo podržavanje, osim po
odobrenju nadležnog tijela te zemlje ili organizacije,
11. koji sadrži naziv ili skraćenicu, grb, amblem, zastavu ili drugi službeni znak
BiH ili njenih entiteta, kantona, Distrikta ili ih podražava, osim uz odobrenje
nadležnog tijela itd.

Prijava za priznanje prava na žig može biti odbijena na temelju apsolutnih ili relativnih
razloga za odbijanje prijave. Apsolutne razloge Institut ispituje po službenoj dužnosti, ili na
temelju usvojenog mišljenja zainteresirane osobe. Na relativne razloge Institut ne pazi po
službenoj dužnosti, već isključivo na temelju prigovora zainteresirane osobe. Nakon što je
utvrđeno da je prijava uredna (formalno ispitivanje), prijava prelazi u fazu ispitivanja po

52
Mešević, I. R.. (2006). Proširenje Evropske unije i njegov uticaj na sistem komunitarnog žiga. Sarajevo:
Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, XLIX, str.22.

39
apsolutnim razlozima. Svaka prijava ispituje se zasebno, uzimajući u obzir izgled znaka i
robe i/ili usluge na koje se znak odnosi. Pri donošenju odluke koristit će se raspoloživa
sredstva kao što su razni riječnici (opći, tehnički, riječnici stranih jezika i sl.), enciklopedije,
Internet i drugi dostupni izvori. Ako se utvrdi da se prijava ne može priznati zbog postojanja
nekog od apsolutnih razloga, Institut ne može odbiti prijavu, a da prethodno nije rezultatom
ispitvanja obavijestio podnositelja o tim razlozima i ostavio mu mogućnost da se o njima
izjasni u roku od 60 dana. U rezultatu ispitvanja jasno će se naznačiti činjenične i pravne
osnove za svaki od razloga na kojem se temelji odbijanje. Napomena: ukoliko podnositelj
prijave u odgovoru na rezultat odustaje od nekih roba odnosno, ograničava popis roba i
usluga, nije potrebno uz odgovor na rezultat dostavljati zahtjev za ograničenje popisa roba i
usluga, ako je to ograničenje posljedica rezultata ispitivanja. Ako podnositelj dobrovoljno
ograničava robe odnosno usluge, u tom slučaju je potrebno dostaviti poseban zahtjev za
ograničenje popisa roba odnosno usluga.

4.12.2 Relativni razlozi

Institut ispituje samo postojanje apsolutnih razloga za odbijanje registracije žiga, dok se
relativni razlozi ispituju po prigovoru podnijetom od strane nosioca prava. U odredbi čl. 7.
Zakona o žigu BiH, razrađuju se relativni razlozi za odbijanje prijave žiga. Tako se na
temelju podnesenoga prigovora, žigom neće zaštititi znak:

a) koji je istovjetan ranije zaštićenom znaku druge osobe za sličnu robu, odnosno usluge,
ili sličan ranije zaštićenom znaku druge osobe za istu ili sličnu vrstu robe, odnosno
usluga, ako postoji vjerojatnost da zbog te istovjetnosti, odnosno sličnosti nastane
zabuna u prometu, što uključuje i vjerojatnost asocijacije s ranije zaštićenim znakom,
b) koji je isti ili sličan za istu ili sličnu vrstu robe, odnosno usluga, znaku druge osobe
koji je poznat u BiH, u smislu čl. 6. bis Pariške konvencije o zaštiti industrijskog
vlasništva (opštepoznati znak),
c) koji, u skladu s čl. 16. st. 3. TRIPS-a (Ugovor o trgovinskim aspektima prava
intelektualnog vlasništva), bez obzira na robu, odnosno usluge na koje se odnosi,
predstavlja reprodukciju, imitaciju ili transliteraciju zaštićenog znaka druge osobe ili
njegovog bitnog dijela,

40
 d) koji svojim izgledom ili sadržajem vrijeđa starije autorsko pravo ili geografsku
oznaku
e) koji je istovjetan ranijem žigu ili sličan ranijem žigu koji je bio registriran za istu ili
sličnu robu,
f) koji je podnesen suprotno načelu dobre vjere, savjesnosti i poštenja. 53

Uslov za prepoznavanje žiga i upis u registar žiga je prethodna uplata propisane naknade za
održavanje vrijednosti žiga u toku prvog desetogodišnjeg perioda i za objavljivanje podataka
o žigu. To znači da je Zavod po okončanju postupka dužan o tome obavijestiti podnosioca
zahtjeva i pozvati ga da uplati odgovarajuću taksu i taksu, kako bi potom, po podnošenju
dokaza o uplati, donio rješenje o priznavanju žiga, odnosno registraciju žiga. Ako se ne
uplate naknade za troškove održavanja za prvi desetogodišnji period održavanja žiga u
vrijednosti, odnosno za objavljivanje žiga, u skladu sa odredbama čl. 38. stav 2. ZOŽ BiH,
smatrat će se da je podnosilac zahtjeva odustao od prijave i Zavod će donijeti zaključak o
obustavi postupka. Registar žigova je javna knjiga koja sadrži podatke i dokumente o
prijavama žigova, registrovanim žigovima i zastupnicima žigova, za koje je registracija
regulisana zakonom, a koju Zavod vodi u elektronskom obliku (čl. 11. ZOŽ BiH).
Registrovani žig objavljuje propisane informacije objavljuje se u službenom glasniku Glasnik
intelektualna svojina, u izdanju Instituta.

4.13 Stečena distinktivnost

Znakovi za koje je u postupku ispitivanja utvrđeno da su nedisitinktivni, opisni ili generični,

ne ispunjavaju zakonske uvjete i nije ih moguće zaštiti žigom. Međutim, u nekim slučajevima
zaštitu je moguće ostvariti, ako podnositelj prijave za registraciju žiga dokaže da su kroz
dugogodišnju upotrebu u prometu stekli distinktivnost (član 6. stav (2) Zакона о o žigu BiH).
Podnositelj mora dokazati da je znak prije datuma podnošenja prijave za registraciju i na
osnovu korištenja u prometu stekao distinktivno obilježje u odnosu na robu ili usluge za koje
je zatražena registracija. Dakle, nije dovoljno da podnositelj dokaže samo korištenje žiga, već
da je znak koji bi inače bio odbijen, na osnovu takvog korištenja postao distinktivan, odnosno

53
Zaštićenim znakom u toč. a) i c) smatra se znak koji je zaštićen žigom za područe BiH, a zaštićenim znakom
iz toč. a) smatra se i znak koji je predmet prijave za priznanje žiga na području BiH pod uvjetom da žig po toj
prijavi bude priznat

41
da ga dovoljno veliki dio relevantne javnosti doživljava kao žig i preko njega identificira
proizvođača. Kod dokazivanja stečene distinktivnosti, dokazi se moraju odnositi na
prijavljeni znak, a ne na znak u (znatno) izmijenjenom obliku, a upotreba se mora odnositi na
one robe odn. usluge za koje je predmetni znak prijavljen (npr. ako je prijava podnesena u
odnosu na 'meso', neće se smatrati relevantnim dokazi koji se odnose na „hranu“ uopšteno,
posebno kod podataka o prodaji i udjelu na tržištu). U obzir će se uzeti i činjenica da znak
može steći distinktivnost kao dio ili u vezi s nekim registriranim žigom.

Međutim, dokazivanje stečene distinktivnosti na ovakav način, upotrebom zajedno s nekim

drugim znakom nije jednostavno. U ovakvim situacijama potrošači nedistinktivni znak
doživljavaju kao distinktivan zbog drugog distinktivnog elementa, i izuzetno je teško
dokazati suprotno. Dokazi će se procjenjivati u odnosu na relevantni sektor javnost kojoj je
znak namjenjen, što se veže prvenstveno uz popis roba i/ili usluga za koje se traži zaštita.
Ako po prirodi roba ili usluge nisu namjenjene specijalistima ili ograničenom krugu
potrošača, smatrat će se da su namjenjeni općoj javnosti. Npr. smatra se da je roba iz klase 1
uobičajeno namjenjena za industriju, dok je roba kao što je hrana namjenjena općoj javnosti.
Podneseni dokazi moraju biti vezani uz mjesto, vrijeme, opseg i prirodu korištenja roba i/ili
usluga i moraju biti datirani i ovjereni. Od posebne važnosti smatrat će se opseg korištenja i
vremenski period korištenja. Iz dokaza mora biti vidljiv početak upotrebe (osim u slučaju da
je upotreba započela puno ranije od datuma podnošenja). Nadalje dokazi moraju pokazati da
je upotreba kontinuirana. Dokaze koji se odnose na period nakon podnošenja prijave prihvatit
će se samo ako dokazuju da je disitinktivnost postojala do datuma podnošenja prijave (npr.
istraživanje tržišta). Ovakvi dokazi smatrat će se manje relevantnim, posebno uzimajući
vremensku razliku između datuma podnošenja i datuma na koji se odnose dokazi. 54

Kao dokazi u obzir se mogu uzeti:

 podaci o prodaji i udijelu na tržištu (računi o prodaji, cjenovnici, fakture i sl.);

 dokazi o zastupljenosti u medijima i intenzitet reklame znaka (katalozi, oglasi, članci,
brošure, priznanja i nagrade);
 izjave struke;
 istraživanja tržišta i ankete;
 podaci o dužini upotrebe znaka prije podnošenja prijave.

54
Mešević, I. R. (2006). Proširenje Evropske unije i njegov uticaj na sistem komunitarnog žiga. Sarajevo:
Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, XLIX, str.87

42
Kod procjene podataka o prodaji i udjelu na tržištu, u obzir će se uzeti isključivo dokazi koji
se odnose na robe i/ili usluge za koje je zatražena registracija. Računi sami za sebe neće biti
prihvaćeni kao dokaz stečene distinktivnosti jer dokazuju samo prisutnost na tržištu, ali mogu
pratiti podatke o udjelu na tržištu. Iz dokaza mora biti vidljiva veličina relevantnog tržišta kao
i početak upotrebe. Procjenit će se relevantnost promotivnog materijala i ostalih promotivnih
aktivnosti, kao što su katalozi, brošure, članci, dokaze o medijskom oglašavanju, ulaganja u
promociju, priznanja i nagrade. Pri ocjeni relevantnosti navedenog u obzir će se uzeti sve već
navedene opšte upute vezane uz robe/usluge, mjesto i vrijeme na koje se dokazni materijali
odnose, opseg korištenja koji proizlazi iz navedenog, relevantnu javnost itd. Internetske
stranice mogu također biti dokazi, ali će biti nužno pokazati ih u onom obliku u kojem su
postojale prije datuma prijave i dostaviti podatke o njihovoj posjećenosti (bitno je da su
potrošači s njima upoznati).

Izjave struke prihvat će se kao dokaz o stečenoj distinktvnosti, uzimajući u obzir da će izjave
od strane distributera i dobavljača imati manji značaj. Veći značaj u dokazivanju imat će
izjave koje su dale neovisne strukovne organizacije, udruge potrošača i konkurenti, kao i
izjave koje su date pod materijalnom i krivičnom odgovornošću. Istraživanja tržišta i ankete
smatrat će relevantnim dokazom, ako su postavljena relevantna pitanja koja ne navode, a ne
sugestivna pitanja, koja se odnose na datum prije podnošenja prijave, te ako su provedena na
propisno odabranom uzorku potrošača. U obzir će se posebno uzeti da li su ovakva
istraživanja provedena od strane neovisnih i priznatih agencija. Ova lista dokaza ne
predstavlja zatvoreni broj, i ne ograničava podnositelja isključivo na ove dokaze. Podnositelj
samostalno odlučuje o prirodi dokaza koje će podnijeti, ali pritom mora voditi računa da svi
dokazi trebaju nositi i datum koji je bitan za utvrđivanje njihove valjanosti. Relevantni će biti
samo dokazi koji se odnose na teritoriju Bosne i Hercegovine i to na cijelo njeno područje, a
ne samo određeno područje.

4.14 Upotreba žiga

Prema čl. 54. Zakona o žigu BiH nositelj žiga BiH ima isključivo pravo, ali i obavezu da
koristi svoj žig u odnosu na proizvode ili usluge za koje je registriran. Osim toga, nosilac žiga
ima tzv ius prohibendi, odnosno pravo da spriječi bilo koju treću stranu u korištenju prava

43
koja proizilaze iz žiga, odnosno od neovlaštenog korištenja žiga. Korištenjem žiga smatra se
i:55

1. upotreba žiga u obliku koji se razlikuje u elementima koji ne mijenjaju razlikovni

karakter žiga u odnosu na oblik u kojem je registrovan i
2. označavanje proizvodi sa žigom ili njihova ambalaža u Bosni i Hercegovini samo u
svrhu izvoza.

Korištenjem žiga uz odobrenje nosioca ili lica ovlaštenog za korištenje kolektivnog ili
garantnog žiga smatra se korištenjem nosioca. Odredbom čl. 54. ZOŽ BiH ne propisuje da
žigom moraju biti označena sva dobra i usluge u poslovnom prometu, već samo one za koje
je žig priznat. Naime, prepušteno je samom preduzetniku koji, zavisno od ekonomskih ili
subjektivnih okolnosti, može svoju robu ili uslugu označiti znakom za koji nije obezbedio
zaštitu žiga (fakultativno korišćenje znaka) ili ga ipak registrovati kao zaštitni znak. Kada se
govori o obaveznoj ili fakultativnoj upotrebi zaštićenog žiga, predmet iste rasprave nije da li
roba ili usluga moraju biti označeni žigom, već obaveza i sankcije za nepoštivanje obaveze
korišćenja registrovanog žiga za namjenu utvrđenu samom registracijom

Uporedna zakonska rješenja govore o rasprostranjenosti navedenog rješenja sadržanog u

Zakonu o žigu BiH. Ovo se ne odnosi samo na rješenja anglo-američkog prava gdje je
upotreba žiga osnovni uslov za sticanje prava na žig, već i na zakonodavstvo zemalja
evropskog kontinentalnog pravnog kruga motivisano ekonomskom funkcijom žiga i
praktičnih razloga kao što je relativno ograničenje mogućih kombinacija riječi, kao i zbog
činjenice da su registri pretrpani žigovima koji su van upotrebe (tzv. „groblje žigova“).

Razlog jer je ovako identično zakonsko rješenje u brojnim zakonima dovoljno jasno. Naime,
veliki broj registrovanih novih znakova svake godine (npr. u Francuskoj oko 30.000 ili u
Japanu oko 150.000) ukazuje na konstantno ograničenje mogućnosti dizajniranja novih
znakova. Na ovo rješenje utiče i činjenica da se veliki broj zemalja Unije zalaže za zaštitu
industrijske svojine, odnosno ratifikacijom Pariske konvencije obavezuju se da shodno tome
implementiraju član 5. tačka c)1. ove konvencije u svoje zakone. Obim upotrebe žiga je u
korelaciji s vrstom proizvoda označenih tim žigom i za koje je zaštitni znak priznat, kao i
posebnim okolnostima, kao što su broj konkurenata, vrijednost proizvoda, ponuda i potražnja
za tim proizvodima ili uslugama. , i slično. Pri tome treba voditi računa o tome da se skupi

55
Ibidem, str.31

44
proizvodi u pravilu proizvode u manjim količinama, dok se proizvodi široke potrošnje
proizvode i stavljaju na tržište u velikim serijama.

45
5 ZAKLJUČAK

Postupak sticanja i pravne zaštite prava žiga u Bosni i Hercegovini regulisan je Zakonom o
žigu i Pravilnikom o postupku za priznanje žiga. Postupak priznanja žiga je upravni postupak
koji sprovodi Institut za intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine. Na sva procesna
pitanja koja nisu direktno regulisana Zakonom o žigu primjenjuju se odredbe Zakona o
upravnom postupku i Zakon o upravnim sporovima Bosne i Hercegovine. Uspostavlјena je i
kvalitetna saradnja između Instituta za zaštitu intelektualne svojine sa institucijama na svim
nivoima vlasti, posebno sa Upravom za indirektno oporezivanje, Tržišnom inspekcijom
Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, sudovima, Agencijom za istrage i zaštitu
- SIPA i Ministarstvom vanjske trgovine i ekonomskih odnosa.

Dakle, Zakonom o žigu se na direktan način regulišu pitanja u vezi sa pravom žiga. Pored
Zakona o žigu u primjeni su i drugi pravni propisi koji na indirektan način regulišu pitanja u
vezi sa pravom žiga i mjerama i postupcima zaštite koji se sprovode kao dio upravnopravne
zaštite žiga. Opravdanost primjene tih propisa ogleda se u pravovremenoj i efikasnoj zaštiti
ugroženih i povređenih prava nosioca žiga. Upravnopravna zaštita ogleda se u izricanju
upravnopravnih-administrativnih mjera protiv lica koja su izvršila povredu prava žiga, ali i
nadzora nad sprovođenjem propisa u direktnoj vezi sa pravom žiga. Bitnu ulogu u
sprovođenju mjera zaštite prava intelektualne svojine ima carina. Pravni propisi zemalјa
članica Evropske Unije i TRIPS sporazum na detalјan način regulišu sprovođenje carinskog
nadzora u cilјu sprječavanja povrede prava žiga. Da bi se obezbijedila efikasnost rada
carinskih službi u cilјu sprječavanja i borbe protiv piraterije i krivotvorenja preko državnih
granica, nužno je postojanje efikasnog sistema zaštite, njegovog sprovođenja u praksi i
postojanje baze podataka o registrovanim žigovima dostupne carinskim službenicima.

Postupak za sticanje, održavanje, evidenciju prometa i prestanak žiga vodi Institut za

intelektualno vlasništvo/svojinu Bosne i Hercegovine (Institut). Institut u elektronskoj formi
vodi Registar prijava za priznanje žiga, Registar žigova i Registar zastupnika za zaštitu
žigova.

Nosilac registrovanog žiga ili podnosilac prijave za priznanje žiga može biti domaće ili strano
fizičko ili pravno lice. Strana fizička i pravna lica u pogledu zaštite znaka žigom u BiH
uživaju ista prava kao i domaća fizička i pravna lica, ako to proizlazi iz međunarodnih

46
ugovora ili konvencija kojima je pristupila ili ih je ratifikovala BiH ili iz principa
reciprociteta. Postupak za priznanje žiga pokreće se podnošenjem prijave za priznanje žiga.
Koraci su: 1. Podnošenje prijave Institutu. 2. Formalno ispitivanje prijave u Institutu. 3.
Objava prijave žiga u Službenom glasniku Instituta, koji je dostupan u štampanoj i
elektronskoj formi na web portalu Instituta 4. Donošenje isprave o žigu zajedno sa rješenjem
o priznanju žiga u Institutu. 5. Objava registrovanog žiga u Službenom glasniku Instituta koji
je dostupan u štampanoj i elektronskoj formi.

47
6 LITERATURA

a) Knjige i članci:

1. Besarović, V. (1984). Pravo industrijske svojine i autorsko pravo. Beograd: NIO

Poslovna politika,
2. Besarović, V. (1984). Pravo industrijske svojine i autorsko pravo, Beograd: NIO
Poslovna politika,
3. Besarović, V. (2000). Intelektualna svojina. Beograd: Pravni fakultet,
4. Besarović, V., Žarković, B. (1999). Intelektualna svojina – međunarodni ugovori.
Beograd: Dosije,
5. Bojadžievska, I. M. (2002). Pojam i istorijski razvoj industrijske svojine. Pravni
život, br. 11/2002,
6. Bošković, M. (2000). Pravna zaštita verbalnih znakova. Beograd: Pravni život,
Beograd, 11/2000,
7. Burgunder, L. B. (1991). Trademark Protection of Smells: Sense or Nonsense.
American Business Law Journal No. 29,
8. Čizmić, J., Zlatović, D. (2002). Komentar Zakona o žigu. Zagreb: Faber & Zgombić
Plus,
9. Evropski sud pravde, C-104/01 od 6. maja 2003. godine,
10. Janjić, M. (1982). Industrijska svojina i autorsko pravo. Beograd: Pravni
fakultet,
11. Lyons, D. (1994). Sounds, Smells and Signs. European Intellectual Property
Report,
12. Marić, V. (2003). Forma žiga. Beograd: Fakultet za poslovno pravo,
13. Marić, V. (2013). Zaštita intelektualne svojine u Srbiji. Beograd: Pravni
fakultet,
14. Marković, S. (1999). Autorsko pravo i srodna prava. Beograd: Savremena
administracija,
15. Mešević, I. R.. (2006). Proširenje Evropske unije i njegov uticaj na sistem
komunitarnog žiga. Sarajevo: Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, XLIX,

48
16. Mešević, I. R.. (2006). Proširenje Evropske unije i njegov uticaj na sistem
komunitarnog žiga. Sarajevo: Godišnjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, XLIX,
17. Philips, J. (2003). Trade Mark Law, A Practical Anatomy. Oxford, Oxford
University Press,
18. Popović, S. (1969). Zaštita robnih i uslužnih žigova u jugoslovenskom pravu
sa osvrtom na međunarodno i uporedno pravo i sudsku praksu. Beograd: Institut za
uporedno pravo,
19. Ranogajec, B. (2008). Trgovačke marke istiskuju brandove. Poslovni dnevnik,
od 05.11.2007. godine,
20. Topić. Ž. (1996). Poslovni aspekti robnih – uslužnih žigova i upotreba
žigovnih informacija u poduzeću. Informator, br. 4443 od 05. oktobra 1996. godine,
21. Varga, S. (2009). Pojam i predmet žiga s posebnim osvrtom na zakonsku
terminologiju. Glasnik Advokatske komore Vojvodine vol. 81, br. 12,
22. Vlašković, B. (1996). Deskriptivni znaci u pravu o žigovima, Kragujevac:
Prizma, Kragujevac.

b) Zakoni i pravilnici:

23. Pravilnik o postupku za priznanje žiga („Službeni glasnik BiH“ br. 105/10),
24. Pravilnik o žigu („Narodne novine“ br. 38/2019),
25. Zakon o osnivanju Instituta za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine
(„Službeni glasnik BiH“ br. 43/04),
26. Zakon o upravnom postupku („Službeni glasnik BiH“ br. 29/2002, 12/2004,
88/2007, 93/2009, 41/2013 i 53/2016).

c) Internet izvori:

27. Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (2023). Međunarodne

konvencije i ugovori kojih je BiH članica. Dostupno na:

49
 https://www.ipr.gov.ba/hr/stranica/medjunarodne-konvencije-i-ugovori-kojih-je-bih-
clanica_hr, pristuljeno: 30.11.2023. godine,
28. Institut za intelektualnu svojinu Bosne i Hercegovine (2023). Povijest.
Dostupno na: https://www.ipr.gov.ba/hr/stranica/povijest, pristuljeno: 30.11.2023.
godine.

50