TS 7363 Eski

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS 7363
Aralık 1990
ICS 91.140.40
1.Baskı.Baskı
DOĞAL GAZ-BİNA İÇ TESİSATI PROJELENDİRME VE UYGULAMA

KURALLARI
Natural Gas - Principles of Projects and Applications of Installations in

Buildings
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya
çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini
ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde
görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin
değerli katkılarını şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)

TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul
edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında
Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.140.40 TÜRK STANDARDI TS7363/Aralık 1990
İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1

0.1 - KONU...........................................................................................................................1
0.2 - TARİFLER....................................................................................................................1
0.3 - KAPSAM ......................................................................................................................4
1 - KURALLAR .......................................................................................................... 5
1.1 - MALZEME ÖZELLİKLERİ ............................................................................................5
1.2 - DOĞAL GAZ İÇ TESİSAT BORULARINDA ÇAP TAYİNİ............................................5
1.3 - İÇ TESİSAT BORU, TEÇHİZAT VE CİHAZLARIN YERLEŞTİRİLMESİ KURALLARI
...........................................................................................................................................30
1.3.1 - Binada Bağlantı Hatları...................................................................................................... 30
1.3.2 - İç Tesisat Hatları................................................................................................................ 31
1.3.3 - Açma-Kapama Donanımı .................................................................................................. 32
1.3.4 - Topraklama Yasağı ........................................................................................................... 32
1.3.5 - Sayaçlar............................................................................................................................. 32
1.3.6 - Regülatör ve Emniyet Tertibatı .......................................................................................... 33
1.4 - TÜKETİM CİHAZLARININ BAĞLANTILARI VE YERLEŞTİRİLMELERİ....................33
1.4.1 - Cihazın Bağlantıları ........................................................................................................... 33
1.4.2 - Cihazın Yerleştirilmesi ....................................................................................................... 33
1.5 - GAZ CİHAZLARI ATIK GAZ ÇIKIŞ TERTİBATI .........................................................37
1.5.1 - Yanış Emniyet Tertibatı ..................................................................................................... 37
1.5.2 - Atık Gaz Çıkış Boruları (Bağlantı Parçaları)...................................................................... 37
1.6 - GAZ TESİSLERİNİN İŞLETMEYE ALINMASI VE KONTROLÜ.................................42
1.6.1 - Boru Hatlarının Sızdırmazlık Deneyi ................................................................................. 42
1.6.2 - İç Tesisat Borularının Muayenesi ...................................................................................... 42
1.6.3 - Sayaç Basınç Regülatörü ve Cihazların Kontrolü ............................................................. 42
1.6.4 - Gaz Verildikten Sonra Kontrol ........................................................................................... 42
1.6.5 - Bacaların Kontrolü (Muayenesi) ........................................................................................ 43
1.7 - İÇ TESİSATTA GAZ KAÇAĞINA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER ...........................43
EK – 2 .......................................................................................................................63
EK – 2 .......................................................................................................................64
DOĞAL GAZ - BİNA İÇ TESİSATI PROJELENDİRME VE UYGULAMA

KURALLARI
0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu Standard, doğal gaz dağıtım şebekelerinden beslenen ve bina veya arsa içine yerleştirilen gaz
cihazlarına ait proje ve detayların düzenlenmesi ve uygulanması kurallarına dairdir.
0.2 - TARİFLER
0.2.1 - Binalarda Doğal Gaz Tesisatı
Binalarda doğal gaz tesisatı, gaz işletmesine ait dağıtım şebekesi borusuna yapılan bağlantı yerinden
doğal gaz tüketim cihazlarına kadar olan kısımda bulunan doğal gaz tesisleri (Şekil-1) ile atık gaz çıkış
borusu ve bacalardan oluşan tesisatın bütünüdür.
NOT - Standard metninde bundan sonra, "Binalarda doğal gaz tesisatı" deyimi yerine sadece "Gaz
tesisatı" deyimi kullanılmıştır.
0.2.2 - Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi

Doğal gaz dağıtım şebekesi, gaz işletmeleri tarafından şehir girişinden alınan doğal gazın tüketiciye
kadar götürülmesi için genellikle yer altına döşenen gaz boru hattının bütünüdür.
NOT - Standard metninde bundan sonra, "Doğal gaz dağıtım şekebesi" deyimi yerine sadece "şebeke"
deyimi kullanılmıştır.
0.2.3 - Bina Bağlantı Hattı

Bina bağlantı hattı, gaz şebekesindeki bağlantı yeri ile bina giriş musluğu (ventili) arasında kalan boru
kısmıdır.
NOT - Standardda bundan sonra "Bina bağlantı hattı" deyimi yerine sadece "Bağlantı hattı" deyimi
kullanılmıştır.
0.2.4 - Ana Emniyet Vanası

Ana emniyet vanası, bir binaya verilen gazı, gerektiğinde tamamen kesebilmek için, bağlantı hattı
sonuna takılan musluk, sürgülü vana veya küresel musluk vb. gaz kapatma tertibatıdır.
NOT - Standard metninde bundan sonra, "Ana Emniyet Vanası" deyimi yerine sadece "Ana Vana"
deyimi kullanılmıştır.
0.2.5 - Basınç Regülatörü

Basınç regülatörü, şebeke gaz basıncının, tüketim cihazları bağlantı basıncına indirilmesini sağlayan
basınç düşürücüdür.
0.2.6 - İç Tesisat
İç tesisat bina girişindeki parçalarından itibaren tüketim cihazlarına kadar olan boru ve ekleme
elemanlarından meydana gelen boru hattının tamamıdır.
0.2.7 - Kolon Hattı

Kolon hattı ana vanadan gaz sayacının giriş besleme bağlantılarına kadar düşey veya yatay olarak
çekilen boru parçasıdır.
0.2.8 - Sayaç Bağlantı Hattı

Sayaç bağlantı hattı kolon hattı ile sayaç girişi arasında bulunan parçasıdır.
0.2.9 - Tüketim Hattı

Tüketim hattı sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisattır.
1
0.2.10 - Ayırım Hattı

Ayırım hattı tüketim hattı ile cihaz bağlantı hattı arasındaki boru parçasıdır.
0.2.11 - Cihaz Bağlantı Hattı

Cihaz bağlantı hattı ayırım hatlarını cihazlara bağlayan hattır.
0.2.12 - Bina Bağlantı Hattı

Bina bağlantı değeri bir binada bulunan bütün aboneler tarafından birim zamanda (bir saatte)aynı
anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirtilmesinde esas alınan toplam(max)
gaz tüketim miktarıdır.
0.2.13 - Abone Bağlantı Değeri

Abone bağlantı değeri bir abone tarafından bir saatte tüketebileceği kabul edilen en yüksek gaz
tüketim miktarıdır.(birimi m3/h dır).
0.2.14 - Gaz Tüketim Cihazı

Gaz tüketim cihazı gaz tüketerek ısı üreten cihazdır. (Ocak, fırın, şofben, soba, kat kaloriferi, sıcak su
kazanları ve merkezi buz dolabı, çamaşır makinesi vb.).
0.2.15 - Ocak (Gaz Yakıtlı)(TS 6161) )

Ocak bir veya birden fazla beki ( gaz yakıcısı ) bulunup yemek pişirme, ısıtma veya kızartmaya
yarayan mutfak cihazıdır.
0.2.17 - Ocaklı Fırın (Gaz Yakıtlı)(TS 616)

Ocaklı fırın üst kısmında birkaç bekli ocak ve alt kısmında fırın bulunan ve gazı yakarak yemek pişiren
ısıtan ve kızartan mutfak cihazıdır.
0.2.18 - Su Isıtıcısı (Gaz Yakıtlı)

Su ısıtıcısı içinde gaz yakarak su ısıtmaya yarayan cihazdır.
0.2.18.1 - Açık Yanma Şofben (Su Isıtıcısı)(Gaz Yakıtlı)

Açık yanma hücreli şofben basınçlı soğuk suyu içinden geçtiği sırada anında ısıtan ve akar durumda
sıcak su sağlayan ve yanmış atık gazı bina bacasına veren gaz yakıtlı bir cihazdır.
0.2.18.2 - Denge Bacalı Şofben (Su Isıtıcısı) (Gaz Yakıtlı)

Denge bacalı şofben basınçlı soğuk suyu içinden geçtiği sırada anında ısıtan ve akar durumda sıcak
su sağlayan ve yanmış atık gazı yerleştirildiği duvara açılan delikten özel sistemle alarak açık havaya
veren gaz yakıtlı bir cihazdır.
0.2.18.3 - Termosifon (TS 77 ve TS 733) (Gaz Yakıtlı Madde 0.2.18.2)

Termosifon soğuk suyu ısıtmaya yarayan ve sıcak su deposu bulunan ve gaz yakıtla çalışan bir
ısıtıcıdır.
0.2.19 - Açık Yanma Hücreli Soba(Gaz Hacim Isıtıcısı)

Açık yanma hücreli soba gaz yakarak hacimleri doğrudan ısıtan ve atık gazı bina bacasından açık
havaya (atmosfere) atan bir ısınma cihazıdır.
0.2.20 - Kalorifer ve Isı Kazanı (Gaz Yakıtlı)

Kalorifer ve ısı kazanı binanın ısıtmasında kullanılacak sıcak su veya buharı üreten bazı hallerde de
binalarda kullanma amaçlı sıcak suyunu temin eden gaz yakıtlı bir sıcak su üreticisidir.
0.2.21 - Denge Bacalı soba (Gaz Hacim Isıtıcısı)

Denge bacalı soba yanma havası ile yanma sonucu meydana gelen ayık gazı yerleştirildiği duvara
açılan delikten özel bir sistemiyle alarak açım havaya (atmosfere) veren bir ısınma sistemidir.
1) Bu standart metninde atıf yapılan Türk Standartlarının numaraları metnin sonunda verilmiştir.
NOT - Standart metninde bundan sonra ‘’Dengeli (Balanslı) Atık Gaz Atma Sistemli Isıtma Cihazı’’
deyimi yerine sadece ‘’Dengeli Isıtma Cihazı’’ deyimi kullanılmıştır.
0.2.22 - Sıcak Hava Üreticisi

Sıcak hava üreticisi uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan ısıtan ve
gaz yakıtla çalışan bir ısıtma cihazıdır.
0.2.23 - Yansıtıcı Isıtıcı (Gaz Yakıtlı)

Isı yansıtıcısı yana gazın verdiği ısıyı yansıtarak hacimleri ısıtan ve gazla çalışan bir ısıtma cihazıdır.
0.2.24 - Atık Gaz Akış Sigortası

Atık gaz akış sigortası atık gaz borusuna monte edilen ve bacada meydana gelen kuvvetli çekiş
tıkanma ve geri tepme durumlarında yakma sisteminin gazını kendiliğinden kesen tertibattır.
0.2.25 - Normal Metreküp (Nm3)

Bu standardın amacı bakımından ‘’Normal metreküp’’ sıcaklık ve 100 mbar basıncında kuru bir gazın
işgal ettiği 1 m3 lük hacim olup sembolü Nm3 dür.
0.2.26 - Isı Değeri
0.2.26.1 - Üst Isı Değeri

Üst ısı değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm3 gaz, tam yanma için gerekli minimum
hava ile karıştırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri başlangıç
derecesine kadar soğutulup karışımındaki su buharı yoğunlaştırıldığında açığa çıkan ısı miktarıdır
(Sembolü Ho, birimi kcal/Nm3'tür).
0.2.26.2 - Alt Isı Değeri

Alt ısı değeri, belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 Nm3 gaz, belirli oranda hava ile karıştırılarak,
herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karışımdaki su buharı
yoğunlaştırılmadan başlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarıdır (Sembolü
Hu, birimi kcal/Nm3'tür).
0.2.26.3 - Kullanma Isı Değeri

Kullanma ısı değeri, kullanım yerindeki (gaz sayacının bulunduğu yer) şartlara göre 1 m3 gazın (Misal
olarak; 20°C'de ve 0,95 bar basıncında ve % 60 nisbi rutubette) alt ısı değeridir (Birimi kcal/m3'dür).
0.2.27 - Yük (q)

Yük, bu standardın amacı bakımından yük, gaz tüketim cihazında 1 saatte yanan gazın verdiği ısı
miktarıdır (sembolü q; birimi kcal/h veya kw/h).
0.2.27.1 - Anma Isı Yükü (Gücü)

Anma ısı yükü, cihazın anma basıncında (TS 3390) bir saatte yakabileceği gazın verdiği alt ısı
miktarıdır (Sembolü qn; birimi kcal/h veya kW/h).
0.2.27.2 - Sınır Yükü

Sınır yükü, yanma tekniği, ısı ekonomisi ve sağlık bakımlarından ve ayrıca cihazın dayanıklılığı ve
ömrü de göz önünde bulundurularak, anma yükünden fazla veya eksik olmasına müsaade edilebilecek
yük değeridir (Birimi kcal/h. veya kw/h).
0.2.27.3 - Üst Sınır Yükü

üst sınır yükü, anma yükünün 1,15 katına eşit olan yüktür.
0.2.27.4 - Alt Sınır Yükü

Alt sınır yükü, anma yükünün 0,55 katına eşit olan yüktür.
0.2.28 - Gaz Basıncı
0.2.28.1 - Statik Gaz Basıncı

Statik gaz basıncı, gazın durgun haldeki basıncıdır (Sembolü PSt birimi bar'dır).
3
0.2.28.2 - Dinamik Gaz Basıncı

Dinamik gaz basıncı, gazın hareket halindeki basıncıdır (Sembolü Pd, birimi bar'dır).
0.2.28.3 - Şebeke Gaz Basıncı

Şebeke gaz basıncı, bina bağlantı hattının şebeke hattına bağlı olduğu yerde ölçülen gaz üst
basıncıdır (TS 3390).
0.2.28.4 - Bağlantı Basıncı

Bağlantı basıncı, hareket halindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen gaz basıncıdır.
0.2.28.5 - Bek Basıncı

Bek basıncı, bek çalışırken bekten önce meme çıkışında ölçülen gazın beke girdiği noktadaki hava
karışımsız gaz basıncıdır (bek basıncı bekten önce ölçülür).
0.2.28.6 - Meme Basıncı

Meme basıncı, hava karışmış bekteki hava karışımından önceki gazın meme girişindeki gaz akış
basıncıdır (Meme basıncı memeden önce ölçülür).
0.2.29 - Atık Gaz
Atık gaz, gazın hava ile karışarak yanması sonucu oluşan ve atmosfere atılması gereken gazdır.
0.2.30 - Atık Gaz Klapesi

Atık gaz klapesi, bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalışan bir klapedir.
0.2.31 - Atık Gaz Tesisatı

Atık gaz tesisatı, cihazlarda yanmadan sonra oluşan atık gazların cihazdan uzaklaştırılmasını
sağlayan tesisattır.
0.2.32 - Atık Gaz Çıkış borusu

Atık gaz çıkış borusu, gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan daire, kare veya
dikdörtgen en kesitli bir borudur.
0.2.33 - Atık Gaz Bacası

Atık gaz bacası, gaz tüketim cihazlarında yanma sonu oluşan atık gazların atmosfere atılmasını
sağlayan eğik veya dik konumlu iyi çekiş yapan duman bacasıdır (TS 2165).
0.2.34 - Baca Başlığı

Baca başlığı, bacanın çekiş etkisini düzenleyen ve baca çıkış ucuna yerleştirilen şapkadır.
0.2.35 - Atık Gaz Çıkış Ağzı

Atık gaz çıkış ağzı, bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkış borusunun cihaza bağlandığı
ağızdır.
0.2.36 - Etkili Baca Yüksekliği

Bu standardın amacı bakımından etkili baca yüksekliği,
- Genel olarak tüketim cihazlarının atık gaz akış sigortası alt kenarı ile veya
- Atık gaz akış sigortasız cihazlarda davlumbazın alt kenarı ile veya
- Atık gaz akış sigortası bir kılıf içinde bulunan cihazlarda kılıfın üst kenarı ile
baca üst yüzü arasındaki düşey yükseklik farkıdır.
0.3 - KAPSAM
Bu Standard, doğal gaz dağıtım şebekesinden beslenen ve bina ve/veya arsa içine
tesis edilen,
- doğal gaz cihazlarına,
- bu cihazları besleyen gaz tesisatına,
- yanma sonucu meydana gelen atık gazlara ait duman bacası ve kanallarına
ait proje ve detaylarının düzenlenmesi, yerleştirilmesi ile doğal gaz tesisatı denendikten sonra
işletmeye alınması; iç tesisatta meydana gelmesi muhtemel gaz kaçakları durumunda uyulması
gereken kuralları kapsar.
1 - KURALLAR
1.1 - MALZEME ÖZELLİKLERİ
1.1.1 - Gaz Boru Tesisatı
1.1.1.1 - Borular
1.1.1.1.1 - Yer Altı Gaz Boruları

Yer altı (bina dışında) gaz boru tesislerinde kullanılacak çelik borular, TS 346 ve TS 416'ya; polietilen
borular ise TS 5572'ye uygun olmalıdır. Çelik boruların et kalınlığı en az 2,5 mm olmalıdır.
1.1.1.1.2 - Binalardaki Gaz Boruları Bina iç tesisatında;

- anma çapı DN ≤ 20 mm olan en az 1,5 mm; anma çapı DN >20 mm olan en az 2 mm et kalınlığında
TS 302'ye uygun dikişli ve dikişsiz çelik borular,
- orta ve ağır et kalınlıklı TS 301'e uygun vidalı çelik borular,
- TS 346'ya uygun dikişsiz çelik borular,
- TS 480'e uygun dikişsiz bakır borular,
- TS 381'e uygun dikişsiz çelik borular kullanılmalıdır.
Ancak, bakır boru kullanıldığında bakır borunun et kalınlığı en az;

- Boru dış çapı d ≥ 20 mm için 1,0 mm,
- Boru dış çapı 22 mm ≤ d ≤ 42 mm için 1,5 mm,
- Boru dış çapı d ≥ 42 mm için 2 mm olmalıdır.
Doğal gaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TSEK belgesi ile uygunluğu
gösterilen bükülebilen borular kullanılmalıdır. Doğal gazın kimyevi etkilerinden bozulmayan, izin verilen
maksimum işletme basıncı altında (TS 3390) gaz sızdırmazlığını sürekli koruyan malzemeden
yapılmış ve tesiste kullanılmalarına gaz dağıtım kuruluşlarınca da izin verilen bükülebilen boru ve
hortumlar da kullanılabilir.
1.1.1.2 - Boru Ekleme Parçaları
1.1.1.2.1 - Yer Altına Döşenecek Boru Ekleme Elemanları

Yer altına döşenecek doğal gaz boru ekleme parçaları, .
- Çelik malzemeden yapılanlar;
Dış kısımları TS 4356'ya göre bitüm veya TS 5139'a göre polietilen kaplanmış olmalı ve bu koruyucu
kaplama, yer altı suyu, kanalizasyon suları vb. gibi dış etkenlere karşı dayanıklısını (borudan kopma,
özelliğini yitirme vb.) sürekli koruyabilecek yapı ve özellikte,
- Polietilenden yapılanlar;
Eklendiği borunun mekanik ve kimyevi özelliklerine uygunluğu TSEK belgesi ile gösterilmiş olmalıdır.
1.1.1.2.2 - İç Tesisat Boru Ekleme Parçaları

İç tesisat boru ekleme parçaları,
- Çelik borularda çelik ekleme parçaları (TS 11, TS 931),
- Bakır borularda, bakır, pirinç veya bronz ekleme parçaları (Fittings) kullanılmalıdır.
- Bina iç tesisatının yapımında öncelikle daldırma suretiyle galvanize edilmiş çelik boru ve ekleme
parçaları kullanılmalıdır. Boyama suretiyle ve katodik korumayla korozyona karşı yeterli derecede bir
koruma sağlanabildiğinde çelikten siyah boru ve ekleme parçaları da kullanılabilir.
- Döşeme altından, duvar içinden veya delerek tavandan geçirilen borular, uygun boyuttaki çelik boru
gömlekleri içinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karşı izole edilmelidir. Başkaca
belirtilmedikçe gömlek çapı, boru çapından bir büyük çapta olmalıdır.
1.2 - DOĞAL GAZ İÇ TESİSAT BORULARINDA ÇAP TAYİNİ

1.2.1 - Gaz Tüketim Cihazlarının Tüketim Değerleri
5
Bina bağlantı hattı, kolon hattı, sayaç bağlantı hattı, tüketim hattı, ayırım hattı ve cihaz bağlantı
hatlarının boru çapları, abonelerin kullandığı gaz tüketim cihazlarının tüketim değerlerine Çizelge-1'e
(Örnek-1 ve Örnek-2'deki şemalar) uygun olarak belirtilmelidir (Örnek 1 ve Örnek 2'deki şemalar).
ÇİZELGE 1 - Çeşitli Tüketim Cihazlarının Tüketim Değerleri
Cihazın adı gücü Doğal Gaz 8500 kcal/Nm3

- Buzdolabı (130, 190 ve 250 L) 0,1 m3/h
- Ocak (2 bekli) 0,4 m3/h
- Ocak (fırınlı ve 4 bekli) 1,6 m3/h
- Anma ısı gücü 4000 kcal/h olan fırın 1,3 m3/h
- Anma ısı gücü 7500 kcal/h' den küçük olan su ısıtıcısı 1,2 m3/h
- Anma ısı gücü 7500 kcal/h den büyük su ısıtıcısı
— 15 000 kcal/h 2,5 m3/h
— 19 500 kcal/h 3,2 m3/h
— 24 000 kcal/h 1,0 m3/h
ÇİZELGE – 1 in Devamı
Cihazın adı gücü Doğal Gaz 8500 kcal/Nm3

- Termosifon (Depolu Su Isıtıcısı) (%80 verimlilikte bir saatte
sıcaklığı 70°C artıran)
- 80 L 1,0 m3/h
-100 L 1,2 m3/h
-120 L 1,5 m3/h
-150 L 1,8 m3/h
- Anma ısı kapasitelerine göre sobalar
- 4 000 kcal/h 0,7 m3/h
- 6 000 kcal/h 1,0 m3/h
- 8 000 kcal/h 1,4 m3/h
-10 000 kcal/h 1,7 m3/h
- Kalorifer kazanları, merkezi su ısıtıcıları, sıcak hava
üreticileri gibi büyük cihazların anma ısı güçleri:
- 8 000 kcal/h 1,3 m3/h
-10 000 kcal/h 1,7 m3/h
-15 000 kcal/h 2,5 m3/h
-20 000 kcal/h 3,2 m3/h
-25 000 kcal/h 4,2 m3/h
Çizelge-1'de bulunmayan daha farklı gaz tüketim cihazlarının projelendirmeye esas tüketim değerleri
cihazın etiketinden veya imalatçı firma katalogundan alınmalıdır.
Birden fazla tüketim cihazının kullanıldığı çok konutlu binaların herhangi bir tesisat bölümündeki
(Tüketim hattı, kolon vb.) hesaplamaya esas tüketim değeri, Çizelge-3'deki eş zaman faktörü ve buna
karşılık gelen tüketim değeri esas alınarak belirlenmelidir. Çeşitli kombinasyonlarda eş zaman
faktörleri 2, 3 ve 4 no lu diyagramlardan alınmalıdır.
Çizelge-3'te gösterilenlerin dışındaki tüketim değerine sahip bir cihaz kullanıldığında buna ait tüketim
değeri, aşağıdaki formül ile hesaplanmalıdır:
V = f.n.Q
Burada,
V = Debi (tüketim miktarı) m3/h,
f = Eş zaman faktörü (Çizelge-3),
n = Konut sayısı (adet),
Q = Bir cihazın tüketim miktarı m3/h
dır.
Eş zamanlılık faktörü konut sayısına ve mevcut tüketim cihazlarının kombinasyonuna bağlı olarak
diyagram 2, 3 ve 4'ten okunur. Çeşitli kombinasyonlara göre eş zamanlık faktörü cetvel halinde
Çizelge-3'te verilmiştir.
1.2.2 - Doğal Gazın Özellikleri

Başkaca belirtilmedikçe bina iç tesisatına ait boru çaplarının belirlenmesinde Çizelge-2'de verilen
doğal gaz özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.
ÇİZELGE 2 - Doğal Gaz Özellikleri
Özellikler Doğal gaz
Kinematik viskozite m2/s 14,0.10-6

Gaz sıcaklığı T (°K) 285
Gaz basıncı p (m bar) 22,4
Barometre basıncı B (mbar) yörenin hava
basıncı
Bağıl yoğunluk d 0,64
Gaz yoğunluğu (kg/m3) 0,65 - 0,70
1.2.3 - Boru Çaplarının Hesaplanması

Boru çaplarının hesaplanmasında her bir boru kısmında meydana gelebilecek maksimum
basınç kayıpları göz önünde tutulmalıdır.
Projelendirmede alınabilecek maksimum basınç kayıpları iç tesisat kısımlarına göre aşağıdaki
değerlere uygun olmalıdır:
- Bina bağlantı hattında = 0,2 mbar
- Dağıtım hattında = 0,3 mbar
- Sayaçlarda = 1,0 mbar
- Sayaç bağlantı hattı dahil
olmak üzere ayırım hattına
kadar olan tüketim hatlarında = 0,8 mbar
- Ayrım (kol=branşman) hattı
ile cihaz bağlantı hattında = 0,5 mbar
Bu basınç kayıpları, toplam değerler olup boru hattı, ekleme parçaları (fittings) ve yükseklik farkından
ileri gelen basınç kayıplarını da ihtiva eder.
1.2.3.1 - İç Tesisat Projelerinde Boru Çapı Tayini İçin Kullanılan Semboller ve Formüller Aşağıda
Verilmiştir.
1.2.3.1.1 - Semboller
Doğal gaza ait iç tesisat boru çaplarının belirlenmesinde, proje ve detayların düzenlenmesinde
aşağıdaki semboller ile Türk Birimleri (SI birimleri) kullanılmalıdır:
∆p = Basınç kaybı (mbar)

∆pR = Boru hatları için basınç kaybı (mbar)
∆pF = Ekleme parçalarına ait basınç kaybı (mbar)
∆pA = Kolonlar için basınç kaybı (mbar)
l = Boru uzunluğu (m)
di = Boru iç çapı (m)
ρ = Gaz yoğunluğu (kg/m3)
v = Gaz Debisi (m3/h
λ = Sürtünme katsayısı
Re = Reynold sayısı (boyutsuz)
w = Gaz akış hızı (m/s)
ϒ = Kinematik viskozite (m2/s)
7
k = Boru pürüzlülük katsayısı (mm)

ξ = Karşı direnç
g = Yer çekimi ivmesi (9,81 m/s2)
h = Yükseklik farkı (m)
f = Eş zamanlık faktörü
1.2.3.1.2 - Formüller
- Düz boru parçalarında basınç kaybı, aşağıdaki formülle hesaplanmalıdır:
v 2 ρ .l
∆pR = 6,25λ
(100.di ) 5 mbar (1)
Laminer akım için (Re < 2330 ) sürtünme katsayısı;
64
λ=
Re (2)
Türbülanslı akım için (Re > 2320 ) sürtünme katsayısı;
1 2,51 k
= −2 log( + )
λ Re λ 3,71 × 10 3 di (3) k değeri için genel olarak ortalama 0,5 mm
alınabilir.
w.di
Re =
γ (4)
- Herhangi bir ekleme parçası (fittings) kullanılmamış ve iki ucu arasında bir yükseklik farkı
bulunmayan borular için basınç farkı aşağıdaki formülle hesaplanmalıdır:
∆p = ∆pR (5)
- Boru ekleme parçaları ile donatılarda (teçhizatta) meydana gelen basınç kaybı , aşağıdaki formülle
hesaplanmalıdır:
w 2 .ρ
∆pF = × 10 − 2.∑ ζ
2 mbar (6)
- İç tesisatta kullanılabilecek ekleme parçalarına ait karşı direnç değerleri, Çizelge-4'ten alınmalıdır:
Doğal gaz için;
∆pF = 3,97 . 10-3.w2∑ξ (6a)
- Ekleme parçaları kullanılarak meydana getirilen tesisata ait borulardaki toplam basınç kaybı,
aşağıdaki formülle hesaplanmalıdır:
∑∆p = ∆pR + ∆pF dir. (7)
- Yükseklik farkı olan dağıtım hatlarındaki basınç kaybı, aşağıdaki formülle belirlenmelidir:
∆pA = g.h. (ρhava - ρgaz).10-2 mbar (8)

1.2.4 - İç Tesisatta Boru Çapları hesaplanmasında aşağıdaki yol takip edilmelidir:
- Tesisat ön kolon şeması çizilmeli ve üzerinde hesaba esas tesisat bölümleri (boru parçaları) ayrılarak
numaralanan borunun taşıyacağı gaz debisi (mVh) yazılmalıdır (Örnek Şekil-1).
- Tesisat bölüm numaraları şema üzerine ve boru iç çapları form cetvelinin birinci sütununa
yazılmalıdır. Bu arada Madde 1.2.2'de belirtilen maksimum basınç kayıpları sebebiyle dallanmanın
uygun bölümlerde yapılması ve sonradan yapılacak hesaplamalar için boş satırlar bırakılmalıdır.
- Örnek hesap çizelgesinin üçüncü sütununa tesisat bölümünün (TB) uzunluğu (m olarak) yazılmalıdır.
- Bu hesap çizelgesinin 10. sütununa yükseklik farkı ön işareti ile birlikte yazılmalıdır.
- Ekleme parçaları ve donatılar (teçhizat) için Çizelge-4'den alınan karşı direnç değerleri önce ayrı ayrı
Çizelge-5'den okunur; sonra bulunan toplam değer hesaplama çizelgesinin 8. sütununa. En son
ekleme parçası da ondan sonra gelen boru bölümüne yazılmalıdır.
- Hacim debisi için yük değerleri belirlenmeli ve sütun 2'ye yazılmalıdır. Yük belirlemesine cihaz ve
tüketim hattı ile başlanmalıdır. Hacim debisini tahmin edebilmek için Çizelge-1'den yararlanmalıdır.
Ancak, cihaz bağlantı hattı için, cihazın tam güçte çalıştığı kabul edilip cihazın anma yükü esas
alınmalıdır.
- Grafik-1 ve Grafik-2'yi okumada tavsiye edilen gaz akış hızı, w= 2 m/s dikkate alınarak, aşağıdaki
işlem yapılmalıdır. Mevcut tüketim değerinden yukarı akış hızı 2 m/s'yi kestiği noktaya kadar dik çıkılır;
bu nokta, iki Standard boru çapının arasında kalırsa, x eksenine yakın olan büyük boru çapı
seçilmelidir.
Bu noktadan okunan hız hesaplama çizelgesinin 5. sütununa, boru anma çapı cetvelin 4. sütununa ve
bir metre için basınç kaybı ∆pR / 1 cetvelin 6. sütununa yazılmalıdır.
- ∆pR hesaplanmalı ve çizelgenin 7. sütununa yazılmalıdır.
- ∆pF formül (6a)'dan ve çizelgenin 8. sütunundan yararlanılarak hesaplanmalı ve 9. sütununa

yazılmalıdır.
- ∆pA formül (8)'den ve çizelgenin 10. sütunundan yararlanılarak hesaplanmalı ve çizelgenin 11.
sütununa yazılmalıdır.
- ∑∆p, 12. sütun için hesaplanmalı ve yazılmalıdır. Sütun veya sütunlar için 1.2.2'de bahsedilen
maksimum basınç değerlerini aşıp aşmadığı kontrol edilmelidir.
- Hesaplamalarda maksimum basınç kaybı tam olarak belirlendikten ve borular döşendikten sonra
tesisata hiçbir tüketim cihazı bağlanmamalıdır.
9
Çizelge 3 – Doğal Gaz ile Çalışan Cihazlara Ait Konut Sayısına Göre Eş Zaman Faktörü ve Tüketim
Değeri
GRAFİK 1 - TS 301'e Uygun Çelik Borulara Ait Özgül Sürtünme Direnci
11
GRAFİK 2 - TS 416'ya Uygun Çelik Borulara Ait Özgül Sürtünme Direnci

HESAPLAMA ÖRNEKLERİ
Örnek 1:
İki katlı ve iki daireli bir binada her dairede dört bekli ve fırınlı bir ocak ile sıcak su kombineli kat
kaloriferi bulunmaktadır.
Bu binanın, 22 mbar'lık şebeke basıncına sahip doğal gaz için, iç tesisat boru çapları ne olmalıdır?
Bunun için Örnek Şekil-1'deki doğal gaz tesisatı kolon şeması çizilerek, uygun tesisat bölümleri
ayrılmalıdır.
Şemadaki numaralardan;
- TB 1 Bina Bağlantı Hattı,
- TB 2 Dağıtım Hattı,
- TB 3-TB4 Kolon borusu,
- TB 5 Tüketim Hattı,
- TB 6-TB 7 Cihaz Bağlantı Hattını
göstermektedir.
Her tesisat bölümünde kullanılan ekleme parçaları ve donatılar, karşı direnç değerleriyle birlikte
Çizelge-5'e kaydedilmelidir.
Doğal Gaz İçin Hesaplamalar:

Cihazların bağlantı değerleri Çizelge-1'den alınmalıdır:
Buna göre,
- Fırınlı ocak, 1,6 m3/h
- Kombine sıcak su kat kalorifer kazanı, 2,5 m3/h tır.
Tesisat bölümleri tüketim değerleri Çizelge-3'den alınıp, tespit edilmelidir.
Buna göre bağlantı değerleri;

- TB 7 2,5 m3/h,
- TB 6 1,6 m3/h,
- TB 4 ve TB 5 3,5 m3/h,
- TB l, TB 2 ve TB 3 7,0 m3/h, dir.
TBl 'in hesaplanması için grafik 2 ve formül 8 ile formül 6a kullanılmalıdır. Buna göre bina
bağlantılarında seçilecek en küçük boru anma çapı, DN 40 olmalıdır.
Bağlantı uzunlukları 15 metreyi aştığında bağlantı hattı çapı, en az DN 65 olmalıdır.
TB2-TB7a'ya ait boru çaplarının belirlenmesinde grafik 1 ve formül 6a ve 8 kullanılmalıdır. Buna göre;
TB2 : DN 25 olan boruların kullanılması halinde ∑∆p = 0,3 mbar' ın altında bulunur. Bu sebepten gaz
akış hızı dikkate alınarak DN 32 olmalıdır.
TB 3 : DN 25 olan boru kullanıldığında p, maksimum basınç kaybının altında kalmasına rağmen bu

bölüm için çıkan gaz akış hızı 3,4 m/s çok yüksektir. Bu sebepten boru çapı, DN 32 olmalıdır.
TB 4 : DN 20 mm olduğunda ∆pR yüksek olacağından DN, en az 25 mm olmalıdır.
TB 5a - 5b'ye göre hesaplamada DN 20 alındığında ∑∆p 'nin 0,8 mbardan yüksek olduğu görülür. TB
2-TB4'deki basınç rezervi sebebiyle DN 20 alınabilir.
TB 6; Köşe musluğu için uygulamada kullanılan DN 15 değeri doğal gaz için yeterlidir ve basınç kaybı
sınırı aşılmaz.
Bu uzunluğu sadece 0,5 m olmasına rağmen cihaz bağlantı hattı için DN, 15 olduğunda ∆p= 0,5 mbar
olduğundan, TB 7a-TB 7b için anma çapı DN, 20 olan bir borunun seçilmesi daha doğru olacaktır.
13
NOT - Şekildeki 1, 2, 3, ...7 ile gösterilen boru parçaları çapı tayin edilecek tesisat bölümleri olup
hesaplama formlarında "TB" sembolüyle gösterilmiştir.
ÖRNEK ŞEKİL - 1 Doğal Gaz Tesisat Kolon Şeması.

ÖRNEK-1'E AİT HESAPLAMA ÇİZELGESİ
BORU ÇAP HESAPLAMA ÇİZELGESİ BELİRLEME FORMU
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
3x6 -7+9+11
TB V 1 DN w ∆pR/1 ∆pR ∑ξ ∆pF h1 ∆pA ∑∆p
- m3 /h m mm m/ s mbar/m mbar — mbar m mbar mbar
BİNA BAĞLANTİ HATTI BORUSU, TS 316 'YA GÖRE ∆pmax 0,2
1 7,0 12,0 40 1,5 0.011 0.132 4.8 0.043 - - 0.175
DAĞITIM HATTI BORUSU TS 301 'E GÖRE ∆pmax 0,3
2 7.0 3.0 32 1.9 0.021 0.063 1.7 0.0241-1.0 -0.04 -0.047
KOLON HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆pmax ∆pA
3 7,0 2.5 32 1.9 0.021 0,053 1,3 0.019 -2,5 -0.1 -0.028
4 3.5 2.75 25 1.7 0.024 0.066 0,5 0.006 -2.75 -0.11 -0.038
TÜKETİM HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆pmax 0,8
5a 3.5 6.0 25 1.7 0.024 0.144 15,5 0.18 - - 0.324
5b 3.5 6.0 20 2.6 0.073 0.438 16.0 0.43 - - 0.868
AYIRIM HATTI VE BAĞLANTI HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆pmax 0,5
6 1.6 2.0 15 2,2 0.084 0.168 10,0 0.19 +1,0 +0,04 0,398
7a 2.5 0.5 20 1.8 0.04 0.02 8.5 0.1 +0.5 +0,02 0,14
7b 2,5 0.5 15 3,5 0.2 0.1 8,5 0.42 +0,5 +0,02 0.54
15
1 (-) ÇIKAN HATTA, (+) İNEN HATTA

Örnek 2 :
Zemin kat ile birlikte altı katlı ve her katta iki daire bulunan bir yapıda her daireye dört bekli ve fırınlı
ocak, şofben ve merkezi su ısıtıcısı tesis edilecektir.
22 mbar'lık bir şehir doğal gaz şebekesinden beslenecek olan bina iç tesisatına ait boru çaplarının
belirlenmesi istenmektedir.
Bunun için önce Örnek 2'deki tesisat kolon şeması çizilerek uygun tesisat bölümleri işaretlenmeli ve
Çizelge-1 ve Çizelge-3'ten alınacak hesaplamaya esas değerler şema üzerine yazılmalıdır.
Buna göre her tesisat bölümüne ait değerler,
-TB l Yapı Bağlantı Hattı Değeri 22,6 m3/h,

-TB 2 Dağıtım Hattı Değeri 22,6 m3/h,
-TB 3 13,8 m3/h,
-TB 4-15 13,8 m3/h,

-TB 5-16 12,5 m3/h,
-TB 6-17 Kolon Hattı Değeri 10,7 m3/h,
-TB 7-18 9,0 m3/h,
-TB 8-19 7,2 m3/h,
-TB 9-20 5,2 m3/h,
-TB 10 Tüketim Hattı Değeri 5,2 m3/h,

-TB 11 3,6 m3/h,
-TB 12 1,3 m3/h,

-TB 13 Cihaz Bağlantı Hattı Değeri 3,2 m3/h,
-TB 14 1,6 m3/h,
dir.
Her tesisat bölümü için hesaplamalar örnek-1'e uygun olarak yapılmalıdır.
17
NOT - Şekildeki 1, 2, 3, ...13 ve 14 ile gösterilen boru parçaları çapı tayin edilecek tesisat bölümleri
olup hesaplama formlarında "TB" sembolüyle gösterilmiştir.
ÖRNEK ŞEKİL - 2 Doğal Gaz İç Tesisat Kolon Şeması.

ÖRNEK-2'YE AİT HESAPLAMA ÇİZELGESİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
3x6 -7+9+11
TB V 1 DN w ∆pR/1 ∆pR ∑ζ ∆pF h-L ∆pa ∑∆p
— m3 /h m mm m/s mbar/m mbar — mbar m mbar mbar
BİNA BAĞLANTI HATTI BORUSU, TS 316 'YA GÖRE 0,2
1 22.6 12fO 65 1,75 0.0076 0.091 5.4 0.066 - - 0.157
DAĞİTİM HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE 0,3
2 22,6 5.6 50 2,8 0,025 0.138 2, P 0.062 -1,5 -0,06 0.140
3 13.8 8.0 50 1,75 0.01 0.08 3.0 0.036 - 0.116
0.256
KOLON HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆pA
4 13.8 2.0 50 1.75 0.01 0.02 1.5 0.018 -2.0 -0.08 -0.042
4a 13,8 2,0 40 2,8 0,034 0,068 2,0 0,062 -2,0 -0,08 +0,052)
5 12,5 3rO 40 2,5 0.027 0.081 0,5 0.012 -3.0 -0.12 -0.027
6 10,7 3,0 32 3,0 0,048 0,144 0,5 0,018 -3,0 -0,12 +0,0423)
7 9.0 3.0 32 2.5 0.034 0.102 0 0 -3.0 -0.12 -0.018
8 7.2 3,0 32 2,0 0,022 0.066 0 0 -3,0 -0,12 -0.054
8a 7,2 3,0 25 3,4 0,092 0,276 0,5 0,023 -3,0 -0,12 +0,1792)
9 5,2 3,0 25 2,5 0,05 0,15 0,5 0,012 -3,0 -0,12 +0,0423)
TÜKETİM HATTİ BORUSU, TS 301 'E GÖRE 0,8
10 5.2 6,0 25 2.5 0,05 0.3 12.5 0.35 _ _ 0.65

•>
11 3.6 2.0 25 1,75 0.025 0.05 1.5 0.018 +0.5 +0.02 0.088
0.738
19
AYIRIM HATTI VE BAĞLANTI HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE 0,5
J 2 1.3 1,5 15 1,8 0,026 0.039 5.5 0.070 +1.5 +0,06 0.169
13 3.2 0.4 15 4.4 0.32 0.128 4.0 0,32 +0.2 +0.008 0.456
14 1.6 3,0 15 2,2 0,086 0.258 5.5 0,105 _ _ 0.363
1) Yükselen hatlarda (-) İnen hatlarda (+)

2) Kafi derecede ölçülemeyen
3) TB 4 ve TB 8 'deki basınç fazlalığı ile karşılanan basınç
ÇİZELGE 4 - Boru Ekleme Parçalarına Ait Basınç Kayıpları
21
ÇİZELGE 4a - Boru Çapı Hesaplama Çizelgesi
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
TB V 1 DN w ∆pR/1 ∆pR ∑ζ ∆pF h* ∆pA ∑∆p
- m3/h m mm m/ s mbar/m mbar — Mbar m mbar mbar
BİNA BAĞLANTI HATTI BORUSU, TS 316 'YA GÖRE ∆p max
DAĞITIM HATTI BORUSU TS 301 'E GÖRE ∆p max
KOLON HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆p max
TÜKETİM HATTI BORUSU, TS 30İ'E GÖRE ∆p max
AYIRIM HATTI VE BAĞLANTI HATTI BORUSU, TS 301 'E GÖRE ∆p max

1 (-) ÇIKAN HATTA. (+) İNEN HATTA
23
ÇİZELGE 5 - ζ Değerleri
ζ DEĞERLERİNİ TESPİT FORMU
Ekleme Parçası Şekil ζ TESİSAT BÖLÜMÜNDEKİ EKLEME PARCAS-I SAYISI

No.
1 2 3 4 5
Her tesisat bölümü (TB) için

∑ζ
ÇİZELGE 6 - Gaz Tesisat Projelerinde Kullanılan İşaret ve Semboller
25
ÇİZELGE 6a - Gaz Tesisat Projelerinde Kullanılan İşaret ve Semboller

27
29
1.3 - İÇ TESİSAT BORU, TEÇHİZAT VE CİHAZLARIN YERLEŞTİRİLMESİ

KURALLARI
1.3.1 - Binada Bağlantı Hatları

Binada bağlantı hatlarının döşenmesinde aşağıda belirtilen kurallar göz önünde
tutulmalıdır:
1.3.1.1 - Yeni bir binaya yapılacak bağlantı hatlarının yerleri, çeşitleri ve sayıları ile mevcut bina
bağlantı hatlarında yapılacak değişiklikler, gaz işletmelerince tayin edilmelidir.
1.3.1.2 - Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya birden fazla bağlantı hattı
yapılmamalıdır. Ancak, mecburi durumlarda yetkili gaz işletmeci kuruluştan izin almak şartıyla gerekli
hallerde birden fazla bağlantı yapılabilir.
1.3.1.3 - Bina bağlantı hatları, bina girişine yakın aydınlık, kuru ve tabii olarak havalanabilen bir yerden
binaya girmelidir. Buradaki tesisat bölümü ve ana emniyet vanası hasara uğramayacak, kolayca
müdahale edilebilecek ve dış etkilerden zarar görmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Bağlantı yeri kapalı
hacim haline (depo vs. gibi) getirilmemelidir.
Genellikle bağlantı yeri, bina ana girişinde veya bina dış duvarına bitişik bir yerde olmalıdır. Giriş yeri,
bu kurala uygun olmadığında yetkili kuruluşun onayını almak ve bina dışına da bir kapatma elemanı
(TS 827 vana, musluk vb) yerleştirmek şartıyla birinci bodrum katında da olabilir.
1.3.1.4 - Bina bağlantı hatları, bina dış duvarı ve döşemeden, koruyucu borular kullanılmak suretiyle
geçirilmelidir. Bu borular zemin üstünden bina içine girdiklerinde toprak dışında kalan kısımları
donmaya, korozyona ve mekanik darbelere karşı tam korunmuş olmalıdır. Kaynakla eklenip yer altına
yerleştirilen borular, dış etkilere karşı tam olarak izole edilmelidir (Şekil-4).
1.3.1.5 - Gerektiğinde bina bağlantı hatları ile yer altına döşenen tüketici hatları, koruyucu bir kılavuz
boru içinden geçirilmelidir. Yerleştirmede gaz borusu ile koruyucu borunun eş merkezli olmasına özen
gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az 20 mm daha büyük
olmalıdır. Koruyucu boru, bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleştirilmeli ve
duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 50'şer mm taşmalıdır.
Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan halka biçimli boşluk da duvarın her iki tarafından uygun
macunla tam sızdırmaz hale getirilmelidir.
Koruyucu boru içinde kalan gaz borusuna ait herhangi bir ek bulunmamalıdır.
1.3.1.6 - Bina Bağlantı Hatları

Bina bağlantı hatları, bina giriş yerlerinde su, elektrik vb. gibi diğer tesisatın
bakım ve onarımında hiçbir zorluk yaratmayacak biçimde döşenmelidir.
1.3.1.7 - Bina bağlantı hattı borusunun, bina içine girdiği kısmın kolaylıkla ulaşılabilen bir yerine,
temizlik için bir T-parçası flanş veya uygun biçim boyutta vida dişli ekleme parçalarıyla sökülüp
takılabilen bir ana açma-kapama musluğu yerleştirilmelidir. Vidalı ekleme elemanlarının (fittings) diş
çekilmiş faydalı uzunlukları, TS 931/1 (Mart 1971)'e uygun olmalıdır.
1.3.1.8 - Toprak kayması veya oturması muhtemel yerlere; söz gelimi, zelzele bölgeleri veya altında
maden ocakları işletilen şehirler vb. yerleştirilecek bina bağlantı hatları ile iç tesisat hatları arasında ek
gerilmelerin oluşmasını önlemek amacıyla, bina bağlantı hattı ile ana kapama da gaz kaçağına karşı,
fleksibl bir bağlantı yapılmalıdır.
1.3.1.9 - Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde borunun toprak altındaki ucuna eklenen
T veya dirsekli dikme çelik boruyla yapılmalıdır veyahut da toprak üstünde kalan PE boru kısmı dış
darbelere ve etkilere karşı dayanıklı bir mahfaza içine alınmalıdır.
1.3.1.10 - Bina bağlantı hatları gaz dağıtım şebeke sistemine bağlı olarak alçak basınçta (p < 100
mbar) veya orta basınçta (100 mbar < p 4 l bar) gaz için çelik veya polietilen borudan döşenebilir. PE
ve çelik borularla alçak ve yüksek basınçta (p>l,0 bar) bina bağlantı hattı döşeme biçimleri Şekil-3,
Şekil-9a'ya uygun olmalıdır.
1.3.1.11 - Bina içi tesisatında muhtemel bir gaz kaçağının bulunup giderilmesi vb. sebeplerden dolayı
bina içi gaz girişinde ana vanadan başka, kolaylıkla ve garantili şekilde gaz akışını kesebilecek bir
tertibatı bina gaz girişi ana borusu üzerine yerleştirilmelidir.
1.3.2 - İç Tesisat Hatları

İç tesisat hatları, bu Standard kurallarına göre döşenmelidir. Kullanılacak malzemeler (borular, ekleme
parçaları ve donatıları) de yine bu standardda belirtilen özelliklerde olmalıdır.
1.3.2.1 - İç Tesisat Hatları

Bina içine tesis edilecek boru tesisatı,
- Sıva üstünde kelepçelerle tutturularak, (Şekil-2)
- Duvar içindeki kanallarda kelepçelerle tespit edilmiş ve üstleri havalandırmaya
uygun kapakla örtülerek (Şekil-2) yerleştirilmelidir.
1.3.2.2 - İç Tesisat Boruları

İç tesisat boruları, kesinlikle taşıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmamalıdır. Bunlar, diğer boruların
üzerinde biriken yoğunlaşma veya sızıntı, terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en
üstünde (yukarısına) uygun bir kota yerleştirilmelidir.
1.3.2.3 - Gaz boruları, tesisat kanal ve bacaları (TS 2167) içinden geçirildiğinde bu kanal ve bacalar
tabii olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalıdır.
1.3.2.4 - Havalandırılmayan bölmelerden geçirilen iç tesisat boruları, koruyucu borular içinde

döşenmelidir. Koruyucu boru ile iç tesisat borusu arasındaki boşlukta yoğunlaşma suyu oluşma
tehlikesi varsa, bu boşluk elverişli bir madde ile doldurulmalı veya koruyucu borunun iki ucu, su ve
gaza karşı sıkı olarak kapatılmalıdır.
1.3.2.5 - İç tesisat boruları, aydınlık ve asansör boşlukları, havalandırma, duman ve çöp bacaları
içinden geçirilmemeli; odun, kömür ve çöp depolarına döşenmemeli; duman bacaları, davlumbaz
içinden geçirilmemeli; bu bacaların duvarları içine gömülmemelidir.
1.3.2.6 - Temel ve zeminin özellikleri dolayısı ile binanın dilatasyonla ayrılmış iki kısmı arasında farklı
oturma olabileceğinden buralardaki iç tesisat boruları, herhangi bir çökme vb. yer değiştirmelerden
etkilenmeyecek şekilde döşenmelidir. Bu amaçla uygun boyut ve et kalınlığında çelikten kılavuz
borular kullanılmalıdır (Madde 1.3.1.5).
1.3.2.7 - Duvar içindeki kanallara üstleri havalandırmaya uygun kapakla örtülü olarak döşenen iç
tesisat boruları, yerlerine yerleştirilmeden önce ve bunların ek yerleri yapılacak ilk muayeneden sonra
korozyondan koruyucu madde ile örtülmeli ve boyanmalıdır. Bakır borular boyanmayabilir.
1.3.2.8 - İç tesisat boruları, cüruf, alçı, özel betonlar gibi korozif etkili yapı malzemeleri içinde
döşendiklerinde borular, bitümlü veya PE madde ile tamamen kaplanmış olmalıdır.
1.3.2.9 - Montaj sırasında galvanizli veya siyah borular yer yer alçı ile yerlerine tutturulduklarında,
alçılanan boru kısımları, koruyucu içine alınmalı veya metal sargılar ile sarılmalıdır.
1.3.2.10 - Rutubetli yerlerde döşenen iç tesisat boruları, korozyona karşı tam korunmuş olmalıdır.
1.3.2.11 - Boruların birbirine enine ve boyuna eklenmesinde, yumuşak lehim, manşon, kaynak veya
flanş kullanılmalıdır. Diğer bağlantı şekilleri, ancak yetkili kuruluşların izni ile yapılmalıdır. Çapı, DN
25'den az olan boruların kaynak ve lehim işleri, borunun döşeneceği yerde değil de dışarıda
yapılmalıdır.
1.3.2.12 - Vidalı bağlantılarda vida dişi tipi konik ve TS 61/27(Nisan 1978)'ye uygun olmalı ve vidalı
manşonlar ile yapılan bağlantılarda doğal gazın etkilemeyeceği sızdırmazlık malzemeleri
kullanılmalıdır.
1.3.2.13 - Duvar içindeki kanallara döşenen iç tesisat boruları, ancak ilk basınç muayeneleri
yapıldıktan sonra boyanarak örtülmeli veya bunlara ait kapaklarla kapatılmalıdır.
31
Boru hattı içinde bulunması muhtemel yabancı maddelerin basınçlı hava ile sürüklenip dışarıya
atılması için boru hattının (şebekesinin) en büyük ve kesitli noktasına uygun biçim ve boyutta bir kör
tapa yerleştirilmelidir (Madde 1.6.2.1).
1.3.2.14 - Cihazların veya sayaçların bağlantılarında küre biçimli rakorlar uygun sızdırmazlık
malzemesiyle birlikte kullanılmalıdır. Bu malzemeler zehirli, asitli ve sağlığa zarar verici olmamalıdır.
1.3.2.15 - Tamamlanıp henüz şebekeye bağlanmamış bulunan veya işletmeden çıkartılmış olan iç
tesisat borularının bütün giriş ve çıkış yerleri vidalı kapak, kör tapa veya flanşlarla kapatılmalı ve
şebeke dağıtım hattı ile bağlantısı tam kesilmelidir.
1.3.3 - Açma-Kapama Donanımı
1.3.3.1 - Açma-kapama elemanı olarak tam sızdırmaz olan ve gazda kullanılmak üzere imal edilmiş
musluk, valf (TS 827), vana (TS 827) kullanılmalıdır.
1.3.3.2 - Anma çapı 50 mm' den daha büyük olan boru tesislerinde musluk yerine tam sızdırmaz olan
sürgülü vana veya küresel musluk vb. kullanılmalıdır.
1.3.4 - Topraklama Yasağı

Gaz tesisatı boruları, elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanmasında
kullanılmamalıdır.
1.3.5 - Sayaçlar
Tesisatta ancak standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır.
1.3.5.1 - Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip sayaçların
aynı yere bağlanabilmesine imkan verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir.
1.3.5.2 - Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerine gelmemelidir.
1.3.5.3 - Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriş ve çıkış boruları
arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır.
1.3.5.4 - Musluklar, sayaçların giriş bağlantı boruları üzerine, kolaylıkla ulaşabilecek şekilde
yerleştirilmiş olmalıdır. Anılan bu musluk, sonradan sayaç tarafında bulunan bağlantısı, kolayca
sökülüp takılabilir yapı ve özellikte olmalıdır.
1.3.5.5 - Her sayaçtan önce bir kapama musluğu bulunmalıdır. Ana kapama musluğunun bulunduğu
yerde ve yakınında olmak şartıyla tüketici tesisatında yalnız bir sayaç bulunduğunda duruma göre
ayrıca sayaç musluğu takılmayabilir.
1.3.5.6 - Sayaçlar, duvar ile sayaç arasında en az 2 cm aralık kalacak biçimde duvara yerleştirilmelidir.
1.3.5.7 - Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleştirilmelidir. Sayaç bir
muhafaza kutusu içine bir nişe alınabileceği gibi, duvar içine de yerleştirilebilir.
1.3.5.8 - Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buvat ve elektrikle
çalışan zil, alet ve cihazlar yerleştirilmemelidir. Kaçınılmaz durumlarda aradaki mesafe, en az 150 mm
olmalıdır; bu mesafe 150 mm' den az ise elektrik donatımı ile doğal gazla çalışan cihazın arasına
yalıtkan ve aleve dayanıklı bir bölme yerleştirilmelidir.
1.3.5.9 - Sayaçlar, ilgili memurların kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolaylıkla
okuyabilecekleri, ayrıca arıza memurlarının gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde aydınlık,
havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karşı korunan, çok sıcak olmayan (en çok 35°C) yerlere
yerleştirilmelidir. Sayaçlar, ateş alabilen maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilmemelidir.
1.3.5.10 - Sayaçlar, binalarda toplu olarak ve bir konut içine konulmamalıdır. Ancak, abonelere ait
sayaçların konut içine konması mecburiyet bulunduğunda, yetkili kuruluşun onayı alınmalıdır.
Sayaçlar, soba, fırın yanlarına, odalara, banyolara, helalara, mutfaklara, davlumbaz içerisine, içinde
yatılan yerlere ve dükkan vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır.
Abonelere ait sayaçlar, yetkili kuruluşun onayını almak şartıyla, toplu bir yere konulduğunda mecbur
kalınmadıkça, bir aboneye ait tesisat boruları başkasına ait bir daireden, geçirilmemelidir.
1.3.6 - Regülatör ve Emniyet Tertibatı

Şebeke gaz basıncı, bağlantı basıncından büyük olduğunda, gerekli daha düşük değerdeki basıncı
elde etmek için bir regülatör ve emniyet tertibatı, tesise yerleştirilmelidir. Bu regülatör bünyesinde,
regülatör çıkış basıncının izin verilen basınçtan daha yüksek olması halinde gaz akışını otomatik
olarak kesen ve bir hızlı kapama emniyet musluğu veya ventili bulunmalıdır.
1.3.6.1 - Giriş basıncı 100 mbar'dan yüksek olan yakma sistemlerine ait tesisat yapılırken, yetkili gaz
dağıtıcı kuruluşla İşbirliği yapılmalıdır.
1.3.6.2 - Gaz basınç regülatörleri için gaz tahliye borusu yerleştirilmesi zarureti hasıl olduğunda, bu
borular, en az DN 15 olmalı ve boşaltma ağızları, can ve mal güvenliğini tam olarak sağlayacak
şekilde dışarıya (atmosfere) verilmelidir. Gaz tahliye boruları, korozyona karşı korunmalıdır. Tahliye
borusunun uç ağızları, ateşleme sisteminden kafi derecede ve trafik zemininden en az 2,5 metre
yükseklikte bulunmalıdır. Tahliye borusu çıkış ağzı, tıkanmalara karşı sık dokunmuş olmayan, kafi
kalınlıkta ve korozyona karşı dayanıklı telden yapılmış elekle kapatılmalıdır.
1.4 - TÜKETİM CİHAZLARININ BAĞLANTILARI VE YERLEŞTİRİLMELERİ
1.4.1 - Cihazın Bağlantıları
1.4.1.1 - Gaz tüketim cihaz bağlantılarında sabit veya esnek tip borular kullanılmalıdır. Bacaya
bağlanan cihazın boru ile yapılan bağlantıları ancak aletle sökülebilmelidir.
1.4.1.2 - Sabit Cihaz Bağlantıları Sabit cihaz bağlantıları,

- Tüketim hattından ayrılan ayırım hattı (boruları) ucundaki ve suretiyle sökülebilen ve rakorları olan bir
bağlantı musluğundan,
- Musluk ile cihaz bağlantı rakoru arasına yerleştirilen sabit veya bükülgen borudan meydana
gelmelidir.
1.4.1.3 - Cihazda sökülebilir tipte bir bağlantı kullanıldığında bu bağlantı, elle sökülebilir tipte rakorlu
esnek (fleksbil) boru ve hortum ile bunlara ait ekleme parçaları vb.'den meydana gelmelidir. Cihazın
devrilmemesi için de gerekli tedbirler alınmış olmalıdır. Bacalı cihazlarda sökülebilir bağlantı
kullanılmamalıdır. Bağlantı hortumu, alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek şekilde yerleştirilmelidir.
1.4.1.4 - Cihaz bağlantı hortumları mamul standardına uygun olmalıdır.
1.4.2 - Cihazın Yerleştirilmesi
1.4.2.1 - Genel
Bacalı ve bacasız gaz cihazları, büyüklükleri, yapıları ve durumları ile kullanma şekilleri bakımından bir
tehlike yaratmayan yer ve hacimlere yerleştirilmelidir.
Gaz cihazlarının ısınan dış yüzeyleri ile yanabilen veya zor tutuşan yapı elemanları arasındaki net
açıklık, en az 0,50 m olmalıdır. Bu açıklıkların üstü örtülmemelidir. Yanmış gazları duman bacalarına
verilen cihazlar, bacalara en yakın yerlere yerleştirilmelidir. Banyo, duş ve hela hacimlerine, ancak
yanma havasını dışarıdan alıp baca gazını dışarıya veren dengeli atık gaz atma sistemli soba ve su
ısıtıcıları yerleştirilebilinir.
1.4.2.2 - Yıkama, kurutma ve ütüleme cihazlarının yerleştirilecekleri hacim, 1000 kcal/hlik gaz tüketimi
başına en az 3 m^'lük hacim esas alınarak belirlenmelidir. Bu hacim, TS 3419'a uygun olarak
havalandırılmalıdır. Gaz tüketimi en az 6500 kcal/h olan gaz tüketim cihazlarının atık gazları, TS
2165'e uygun bir bacaya verilmelidir. Gaz tüketimi 6500 kcal/h1ten az olan cihazlar için bacadan
33
vazgeçilebilir. Ancak, çamaşır yıkama makinelerine ve çamaşır kurutma dolaplarına ait atık gazlar
mutlaka bir bacaya verilmelidir.
1.4.2.3 - Su Isıtıcıları
1.4.2.3.1 - Genel
Gaz ile çalışan su ısıtıcıları, kullanılma amaçlarına ve yerleştirilecekleri yerin hacmine göre
seçilmelidir. Bina iç kısmında bulunan havalandırma bacaları ile havalandırılan penceresiz bölmelerde
su ısıtma cihazları kullanılması halinde, su ısıtıcılarının konulduğu yerlerin havalandırılması TS 3419'a
ve kullanılan bacalar da TS 2165'e uygun olmalıdır. Bölmelerin hacimleri, tamamlanmış durumdaki
boyutlarına göre hesaplanmalıdır. Şömine tipli ocak yerleri, kapaklı veya sıkı örtülen perdeli
olmadıklarında, bulundukları yerin hacim hesabına katılmalıdır. Bu cihazların dolap şeklinde bir
mahfaza içine alınması halinde bu mahfazanın alt tarafında en az 150 cm2 ve üst tarafında yanış
emniyet düzeninden sonra toplam olarak en az 600 cm2 kesitli delikler bulunmalıdır. Bu mahfaza ile su
ısıtıcının örtü kısımları arasında ön veya yan taraflarda en az 10 cm lik bir açıklık bulunmalıdır.
Yanma hücreleri kapalı olan cihazlar, Madde 1.4.2.5'e göre yerleştirilmelidir.
Kat kaloriferine ait borulu bir su ısıtma cihazı ile başka borulu bir su ısıtıcısı, bölme hacmi bakımından
her ikisinin birden çalıştırılması için yeterli olmayan bir hacme yerleştirilmişse borulu ikinci ısıtıcının
çalıştırılması halinde kat kaloriferlerine ait borulu su ısıtıcısının gazını otomatik olarak kesen bir tertibat
bulunmalıdır.
Konulacakları yerlerin hacmi bakımından açık yanma hücreli küçük su ısıtıcıları ve açık yanma hücreli
büyük su ısıtıcıları, gaz tüketim debilerine göre seçilmelidir. Bunların baca yüklerinin tespitinde bu
yerlere konulan su ısıtıcılardan yalnız en büyük olanın tüketim değeri esas alınmalıdır.
Birçok borulu su ısıtıcıları tarafından ortak olarak beslenen kat kaloriferlerinde ise, bağlantı değeri,
bütün borulu su ısıtıcıları tüketim değerlerinin toplamı esas alınarak belirlenmelidir.
Açık yanma hücreli su ısıtıcıları, mutlaka bina bacasına bağlanmalı ve bu baca, şönt baca
olmamalıdır.
Bacalı su ısıtıcıların çıkışları, ortak bir yanmış gaz çıkış borusu üzerinden bacaya bağlanabilir. Bu
bakımdan su ısıtıcıları bacalı bir tek cihaz olarak kabul edilmelidir.
1.4.2.3.2 - Açık Yanma Hücreli Küçük Su Isıtıcıları

Açık yanma hücreli küçük su ısıtıcıları, 5 m3'den daha küçük olan hacimlere yerleştirilmemelidir. 5 m3 -
12 m3 olan hacimlere; ancak yanmış gazları bacaya verilen küçük su ısıtıcıları konulabilir. Su
ısıtıcıların konulduğu yerlerde Madde 1.4.2.3.5'e uygun boyutta havalandırma delikleri bulunmalıdır.
Hacimleri 12 m3'ten büyük olan yerlere atık gazları bacaya verilen büyük su ısıtıcıları konulabilir.
Ancak, bu su ısıtıcıları, ısıtılan su ısıtıcının takılı olduğu yerden başka bir yerde kullanılsa dahi,
kesinlikle bir bacaya bağlanmalıdır. Her iki halde de su ısıtıcısının takılı olduğu yerde, Madde
1.4.2.3.5'e uygun havalandırma bulunmalıdır.
1.4.2.3.3 - Açık Yanma Hücreli Büyük Su Isıtıcıları

Büyük su ısıtıcılarının yanmış gazlarının bir bacaya verilmesi mecburiyeti vardır. 6 m3'e kadar olan
hacimlere büyük su ısıtıcıları yerleştirilmemelidir. Isıtıcıda gaz basınç veya miktar regülatörü
bulunması şartıyla 6 m3-8 m3 olan hacimlere büyük su ısıtıcıları konulabilir. Bu hacimlerde, Madde
1.4.2.3.5'te belirlenen şartlara göre havalandırma delikleri bulunmalı ve deliklerin açıldığı bitişik bölme
ile birlikteki toplam hacmi en az 12 m3 olmalıdır.
8 m3'ten büyük olan hacimlerde de, Madde 1.4.2.3.5'de belirlenen havalandırma delikleri bulunmalıdır.
Ancak, 16 m3'den büyük hacimlerde havalandırma delikleri bulunmayabilir.
1.4.2.3.4 - Açık Yanma Hücreli Sıcak Su Depolu Su Isıtıcıları (Gazlı Termosifonlar)

5 m3'e kadar olan hacimlere en çok 5 litre hacimde sıcak su depolu su ısıtıcıları yerleştirilebilir. Ancak,
bu hacim, yerleştirilen sıcak su depolu ısıtıcının tüketim değerinin (Çizelge-1), en az 10 katı olmalıdır.
Sıcak su ısıtıcılarının atık gazları mutlaka bir bacaya verilmeli ve bu hacimlerde Madde 1.4.2.3.5'e
uygun havalandırma delikleri bulunmalı ve Madde 1.4.2.1'deki şartlar yerine getirilmelidir.
Sıcak su deposu hacmi, en az 10 litre olan su ısıtıcıları, 5 m3'ten büyük olmak üzere, 12 m3'e kadar bir
hacme yerleştirilebilir; ancak bu hacim, yerleştirilecek sıcak su üreticisi tüketim değerinin (Çizelge-1),
en az 25 katı olmalıdır. Bu hacim, Madde 1.4.2.1 ve Madde 1.4.2.3.5'deki şartları da sağlamalıdır.
1.4.2.3.5 - Su Isıtıcıların Konulduğu Yerlerin Havalandırılması

Küçük ve büyük hacimli veya su depolu açık yanma hücreli su ısıtıcılarının yerleştirilmesi esaslarına
uygun olarak içerisine su ısıtıcıları konulan ve havalandırılması gereken yerlerle binaların iç
kısımlarında olup da havalandırma bacasına bağlı olan ve içerisine su ısıtıcıları yerleştirilen
hacimlerde uygun ölçüde seçilmiş cam veya duvar tipi bir ventilasyon elemanı veya biri alt tarafta
diğeri üstte olmak üzere iki havalandırma deliği bulunmalı ve bunlar bitişik hacimlere açılmalıdır.
Üst havalandırma deliği, zemin döşemesinden en az 1,8 m yükseklikte olmalı ve alt havalandırma
deliği ise zemin döşemesinin hemen üstünde bulunmalıdır.
Bu havalandırma delikleri, açılıp kapanabilen bir tertibata sahip olmamalı ve bunların serbest kesitleri
en az 150 cm2 olmalıdır. Serbest kesiti, bu değerde kalmak şartıyla, bu delik göz açıklığı en az 10 mm
olan ve çapı en az 0,5 mm olan galavanizli vb. bir tel örgü ile örtülebilir.
Su ısıtıcısının, bina iç tarafında bulunan mutfağa konulması ve atık gazların bina iç tarafındaki
penceresiz banyonun havalandırılmasına yarayan bacaya verilmesi halinde, bu banyo veya duş yerine
bacaya açılan havalandırma deliğinden başka, bitişik bölmeye açılan ve serbest kesiti en az 150 cm2
olan ikinci bir üst delik (ağız) açılmalıdır (Şekil-llc ve Şekil-lld).
Havalandırma bacasının aynı zamanda atık gazların atılması için duman bacası olarak da kullanılması
halinde üst havalandırma deliği, su ısıtıcısının yanmış gaz çıkış borusunun bacaya bağlandığı yerin
altında, yanış emniyet tertibatının alt kenarı üstüne rastlayan bir yerde açılmalıdır.
Su ısıtıcısı, havalandırılması gereken hacmin dışına konulduğunda havalandırma üst çıkış deliğinin
serbest geçiş kesiti, en az 150 cm2 olmalıdır. Havalandırma bacasına açılan bu hava çıkış deliklerine
ayar kelebeği veya sürgüleri konulduğunda, bunlar tam kapatıldıklarında geride en az 25 cm2llik
serbest bir geçiş kesiti kalmalıdır. Bina iç tarafında olup bir duman bacasının bitişiğinde bulunan bir
konutun iki bölmesi bu baca aracılığı ile havalandırılabilir.
Bu bölmelerin bacaya açılan havalandırma üst delikleri, karşılıklı ve aynı yükseklikte olmalıdır. Küçük
ve büyük hacimli veya su depolu ve açık yanma hücreli su ısıtıcıları dışarıya açılır pencereleri bulunan
koridor ve hollere yerleştirildiğinde, bu yerlerle bitişiklerinde bulunan ve dış pencereleri olan bina
bölmeleri arasındaki duvar ve kapılar üzerinde havalandırma delikleri bulunduğunda yukarıda söz
konusu edilen havalandırma deliklerine gerek olmayabilir. Bu durumda havalandırma deliği koridor
veya holün zemin döşemesine yakın bir yerde açılmış bulunmalı ve serbest geçiş kesiti, en az 150 cm2
olmalıdır.
1.4.2.4 - Isıtma Cihazları
1.4.2.4.1 - Sobalar
Gaz ile çalışan bütün sobaların atık gazları, bacalar aracılığı ile dışarı atılmalıdır. Ancak, ısı
radyasyonuna karşı siper görevi yapan dış kılıfları bulunmayan gaz sobaları, yanabilen veya zor
tutuşan yapı elemanlarından en az 20 cm açıklıkta bulunmalıdır. Radyasyona karşı siper kullanılıyorsa
bu mesafe, yarıya kadar indirilebilir.
Atık gazları bir baca aracılığı ile dışarı atılan açık yanma hücreli sobaların yerleştirilmesinde, Madde
1.4.2.3.2'de belirtilen açık yanma hücreli küçük su ısıtıcılarını yerleştirilmesindeki kurallar
uygulanmalıdır. Bu sobaların konuldukları hacimlerde Madde 1.4.2.3.5'e uygun boyutta havalandırma
delikleri bulunmalıdır.
Genel veya özel yollara açılan ve yerden yüksekliği 200 cm ye kadar olan yanma havası giriş ve atık
gaz çıkışı delikleri, hava şartlarına dayanıklı ve yanmaz malzemeden yapılmış koruma kafesleri ile
örtülmelidir. Bu kafes, dıştan duvara tespit edilmiş olmalı ve bunun yanmış gaz çıkış borusu ile metal
bağlantısı bulunmamalıdır. Kafes göz delikleri, en çok 10 cm2 olmalıdır. Bu koruma kafesi, yanmış gaz
çıkış borusunu ucundan en az 8 cm uzaklıkta ve bu borunun çıkış ağzını her yönde 8 cm fazlasıyla
örtebilecek büyüklükte olmalıdır.
35
Yanma havası emme ağzı ile atık gaz çıkış ağzı borusu önünde balkon bulunduğunda, bu ağızların alt
kenarları, balkon tabanından en az 30 cm yükseklikte olmalı ve önlerine yukarıda tarif edilen koruma
kafesi konulmalıdır. Dış duvarlara yerleştirilen sobaların yerleştirildiği duvarın komşu binadan uzaklığı,
en az 2 m olmalıdır.
1.4.2.4.2 - Garaj Dış Duvar Sobaları

Garaj dış duvarlarına yerleştirilen sobaların dış yüzeylerindeki sıcaklık, en çok 300°C olmalıdır. Bu
sobaların üzerinde tamamen kapalı bir kılıf bulunmalı ve bunun herhangi bir noktasındaki sıcaklık da
200°C'i aşmamalıdır. Bu sobalar, bacalı veya dengeli (balanslı) atık gaz atma sistemli duvar sobaları
olabilirler.
Bu kılıf, soba ile bir bütün oluşturacak şekilde bağlanmış ve üzerine yabancı cisimler konulmayacak
tarzda biçimlendirilmiş olmalıdır. Garajlarda kullanılan dış duvar sobaları, basınç regülatörleri ile
donatılmalıdır.
Bu sobaların yakma tertibatı, kazana dokunulmayacak şekilde emniyete alınmalı ve mekanik

çarpmalara karşı da korunmuş olmalıdır.
Garaj dış duvar sobalarının dışa açılan hava giriş ve atık gaz çıkış delikleri, akar yakıt ve yağ depoları
ile bunlara ait doldurma yerlerinden en az 500 cm lik yatay bir uzaklıkta olmalı veya yerden en az 300
cm yükseklikte bulunmalıdır. Soba brülörünün yerden olan yüksekliği, en az 50 cm olmalıdır. Garaj
içinde sobanın yanına aydınlık ve kolayca görülebilecek bir yere bu sobanın çalıştırma talimatı
aşılmalıdır.
Soba, zor tutuşan yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta bulunmalıdır. 8 m3'e kadar olan
hacimlerde açık yanma hücreli su ısıtıcıları ile gaz sobaları birlikte kullanılmamalıdır. Ancak, anma ısı
yükleri, 3000 kcal/h'e kadar olan küçük sobalar bu kuralın dışındadır.
Dış duvarlar üzerine konulan gaz sobaları dışındaki yanma hücreleri kapalı olan sobalar, Madde
1.4.2.5'e esaslarına göre yerleştirilmelidir.
1.4.2.4.3 - Kat Kaloriferleri

Kat kaloriferlerinde kullanılan su ısıtıcıları, Madde 1.4.2.3'e uygun olarak yerleştirilmelidir. Anma ısı
güçleri 40000 kcal/h ve daha büyük olan ısı üretme cihazları, Madde 1.4.2.3.3'e uygun olarak
yerleştirilmelidir.
1.4.2.5 - Kapalı Yanma Hücreli Bacalı Isıtıcılar
1.4.2.5.1 - Genel
Yanma havası dışardan alınıp yanmış gazları dışarı atılan bu ısıtıcılar, imalatçı talimatına göre
yerleştirilmeli ve yardımcı kısımları, gaz sızdırmayacak bir şekilde bağlanmalıdır.
Yanma havası emme ağzı ile yanmış gazların çıkış ağzı ya doğrudan doğruya dışarıya açılmalı ya da
bu amaca uygun bir temiz hava ve atık gaz tesisine bağlanmış olmalıdır.
Bu ısıtıcılarda yanmış gazların çıkışına yarayan kısımlar, yanabilen veya zor tutuşan yapı malzemesi
ile yapılmış kısımlardan en az 10 cm uzaklıkta bulunmalıdır. Bu şekildeki bina bölümleri içinden
yanmış gaz borularının geçirilmesi halinde, bu borular, koruyucu kılıflar içinden geçirilmeli ve söz
konusu koruyucu kılıflar, yapı elemanın her iki yüzünden en az 10 cm uzunluğunda, gaz basıncını
örtecek yapı ve biçimde olmalıdır (Şekil-10 ve Şekil-14).
1.4.2.5.2 - Dış Duvarlara Konulan Isıtıcılar

Dış duvarlara yerleştirilen denge bacalı sobalar, konuldukları yerin büyüklüğüne ve havalandırma
şekline bağlı olmaksızın kullanılabilir. Dış duvar sobalarını yanmış gaz çıkış ağızları, üzerleri örtülü ve
kapalı geçitlere, aydınlık veya havalandırma boşluklarına yeter derecede geniş ve hava ceryanı
bulunmayan iç avlulara verilmemelidir.
Bodrumlarda dış duvara yerleştirilecek gaz tüketim cihazlarının yakma havası ve atık gaz çıkış ağzı,
her bir cihaz için ayrı olmak üzere kenarları, en az 50 cm olan bir havalığa verilmelidir. Bu havalığın
kesit alanı,
- 12.000 kcal/h tüketime kadar 0,50 m2,

- 12.000 kcal/h'ten fazla tüketim için 0,75 m2 olmalıdır.
Bu durumda yakma havası ağzı ve yanmış gaz çıkış borularının havalığa girdiği yerlerin alt kenarları,
havalık tabanından en az 30 cm yukarıda olmalı ve havalığın yüksekliği,
- 12.000 kcal/h ısıl yüke kadar en fazla 4 m,
- 12.000 kcal/h ısıl yükten fazla durumda en fazla 1,7 m olmalıdır.
Havalığın üstü bir tel kafes ile örtüldüğünde tel kafesin toplam serbest geçiş kesidi, havalık kesitinin en
az % 70'i kadar olmalıdır.
1.5 - GAZ CİHAZLARI ATIK GAZ ÇIKIŞ TERTİBATI

Baca tertibatını gerektiren cihazlarda atık gazlar, bir baca ile açık havaya verilmelidir. Yanma hücreleri
kapalı olan gaz cihazlarının atık gaz çıkışları da yanma hücreleri kapalı olan ısıtıcılara ait esaslara
göre yapılmalıdır.
1.5.1 - Yanış Emniyet Tertibatı

Atık gazları, doğal emiş ile çalışan bir duman bacasına verilen gaz cihazları, kuvvetli emme, yığılma,
tepme gibi gelip geçici arızalara karşı yanış emniyet tertibatı ile donatılmalıdır.
1.5.2 - Atık Gaz Çıkış Boruları (Bağlantı Parçaları)
1.5.2.1 - Genel
Atık gaz çıkış boruları, korozyona dayanıklı malzemeden ve zamanla biçimi bozulmayacak et
kalınlığında yapılmış olmalıdır. Bu borular, baca emişi altında tam sızdırmaz olmalıdır.
Atık az çıkış boruları eloksa edilmiş alüminyum, çinko, pirinç, bakır veya emaye edilmiş çelik saçtan
vb.'den yapılabilir. Saçlarla yapılanların et kalınlığı, anma çapı 100 mm'ye kadar olanların 0,75 mm;
bunun üstündekiler için, en az l mm olmalıdır.
1.5.2.2 - Kesitler
Atık gaz çıkış borularının serbest kesiti, atık gazları kusursuz bir şekilde bacaya verilebilecek
büyüklükte ve cihazın çıkış ağzına uygun olarak Çizelge-7'den seçilmelidir.
Boru en kesitinin değiştirilmesi halinde bu alan küçülmemelidir. Dikdörtgen biçiminde olan en

kesitlerde uzun kenar, kısa kenarın en çok 1,5 katı olmalıdır. Bir atık gaz çıkış borusuna ikinci bir atık
gaz borusu bağlandığında ve bunun yükü, mevcut yükün % 25'inden çok olduğunda, bu borunun en
kesiti, Çizelge-7'de verilen değerlere göre her iki cihaz için yeterli değilse, bağlantı yerinden önce, boru
kesiti toplam yüke göre belirlenmelidir.
Ortak atık gaz borusunun en kesiti, ortak boruya bağlanan her boruya ait en kesitinin X 80'i esas
alınarak belirlenmelidir.
Birden fazla cihazın bağlandığı ortak atık gaz çıkış borusunun en kesiti, bunların anma yüklerinin
toplamı esas alınarak Çizelge-7'ye göre boyutlandırılmalı; Çizelge-7'e göre ve hesap yoluyla bulunan
değerin bir üst değeri alınmalıdır.
37
ÇİZELGE 7 - Atık Gaz Çıkış Borularının Boyutlandırılması

ÖRNEK;
3 ayrı gaz tüketim cihazı (Şekil-13) müşterek bir atık gaz kanalıyla bacaya bağlandığında ve tüketim
cihazları da aşağıdaki sıradaki özelliklerde olduğunda;
Boru Boru
çapı cm kesiti cm2
1. Cihaz 13 cm 135
2. Cihaz 11 cm 95
3. Cihaz 13 cm 135
Müşterek atık gaz çıkış borusunun çapı
1. kısım için çap 13,0 cm olarak verilmiş,

2. kısım (135 + 95) x 0,8 = 184 cm2; φ 15,5 cm
3. kısım (135 + 95 4- 135) x 0,8 = 292 cm2; φ 19,3 cm
Bu örnekte en uygun atık gaz çıkış borusu çapı, en az 200 mm olmalıdır.
1.5.2.3 - Atık Gaz Borularının Yerleştirilmesi

Atık gaz boruları, bacaya doğru yükselerek ve en kısa yoldan bacaya bağlanmalıdır. Borular, negatif
ve positif basınç altında tam sızdırmaz olacak biçimde yapılmış olmalıdır. Boru, içinde meydana
gelecek yoğunlaşma sularının dışarıya sızmasına imkan vermemelidir.
Boruların eklenmesinde kullanılacak sızdırmazlık malzemesi, borudaki atık gaz sıcaklığını

dayanabilecek özellikte olmalıdır.
Atık gaz boruları, gaz akış yönünde küçükten büyüğe doğru eklenerek yerleştirilmeli (Şekil-13) ve
bacaya dik olarak yatay konumda bağlanmalıdır.
Etkili baca yüksekliğinin her iki metresi başına en çok bir metre yatay atık gaz borusu hesaplanmalı
veya basamaklı boru döşenmesi durumunda yatay boru uzunluğu en çok iki metre olmalıdır. Bu kural,
karışık olarak yerleştirilmiş baca boruları için de geçerlidir; ancak bacaya giriş tam yatay olmalıdır.
Birden çok atık gaz borusu, müşterek götürüldüğünde müşterek atık gaz borusu Şekil-13'e uygun
olarak düzenlenmelidir. Müşterek boru, olabildiğince kısa olmalı ve düzenlemede her tüketim cihazının
fonksiyonu da emniyete alınmalıdır.
Atık gaz boruları, kapı, pencere vb. yapı elemanlarından en az 20 cm; diğer yapı malzemelerinden de
en az 40 cm uzakta olacak şekilde yerleştirilmelidir. Atık gaz boruları, en az 20 mm kalınlığında cam
yünü veya eş değeri bir malzeme ile yalıtıldığında bu uzaklıklar %25 oranında kısaltılabilir. Yalıtım, TS
3541'e uygun olmalıdır.
Aspiratörsüz tüketim cihazlarında ve ısıtma anma yükü en çok 26.000 kcal/h olan ocaklarda baca
borularında altıncı paragrafta söz konusu edilen en az mesafelerden 5 cm'lik bir sapmaya izin verilir.
Atık gaz çıkış boruları, yanıcı malzemeden yapılmış veya yanıcı kısımları ihtiva eden bina
bölümlerinden geçtiğinde bu bölümler, en az 20 cm uzunluğunda biçim değiştirmeyen, ısı iletkenliği az
ve yanıcı olmayan bir malzemeden yapılmış olmalı; ayrıca bu bölüm, metalden bir mahfaza borusu ile
emniyete alınmalıdır.
Kolayca el atılamayacak boşluklara yerleştirilmesi mecburiyeti hasıl olan atık gaz borularının
sağlamlığı ve kusursuzluğu yapılacak kontrol ile sağlanmalı veya bu borular baca şartlarına uygun
olarak yapılmış olmalıdır.
Isıtılmayan yan odalardan geçen atık gaz çıkış boruları, ısı direnci yüksek olan malzemelerden
yapılmalı veya ısı kaybına karşı TS 3541'e göre yalıtılmalıdır.
Atık gaz boruları, Gaz tüketim cihazlarının yerleştirilmesinde,

- Müstakil tek ailelik konutlar dışındaki binalarda merdiven ve genel giriş (antre)'lerden,
39
- İçinde yanmaları halinde tehlike oluşturacak veya tehlikeli madde çıkaracak miktarda kolayca
tutuşabilen maddelerin bulunduğu hacimlerden,
- İçinde patlayıcı madde ile çalışılan, depolanan veya üretilen veya bu tür atık
gaz boruları maddelerin meydana gelebileceği hacimlerden geçirilmemelidir.
1.5.2.3.1 - Kapama Klapeleri

Klapeler, Şekil-15, Şekil-16 ve Şekil-17'ye uygun olması şartıyla imalatçının talimatına uygun monte
edilmelidir.
1.5.2.4 - Karma Bacalar

Bacanın en kesiti, daire olmalıdır. Bu mümkün olamadığında en kesit, kare veya dikdörtgen olarak
yapılmalıdır. Ancak, dikdörtgen kesitlerde kesitin kısa kenarı, uzun kenarın en çok 2/3 olmalıdır
(Madde 15.2.2).
Bacanın iç kesit net alanı, en az 300 cm2, en çok 500 cm2 olmalıdır. Karma bacaya bağlanmasına
müsaade edilebilecek kanalların sayısı, bacanın iç kesitine, yüksekliğine ve aşağıdaki çizelgede
verilen değerlere uygun olmalıdır.
Bacanın ortalama etkin yüksekliği (hm), havalandırılacak yerlerdeki hava deliklerinin ortak bacanın
damın üstündeki tepesine kadar olan bütün "a" uzaklıklarının aritmetik ortalaması olup genel olarak
aşağıdaki formülle hesaplanır:
a1 + a 2 + a 3
hm =
1+1+1
Damın üstündeki bacanın tepesi, positif basınç alanında bulunmamalı; başka bir deyişle bacanın
tepesi, serbest hava akımına maruz durumda olmalıdır. Rüzgar tepmesine, yağmura ve kuşun yuva
yapmasına karşı baca tepesine bir şapka konulmalıdır.
Baca, duman bacalarında olduğu gibi, baca ağzından temizlenebilmelidir. Baca iç en kesitinin
büyüklüğü, temizleme deliğinin bulunduğu baca dibinden tepesine kadar, her yerde aynı olmalıdır.
Bacanın dip kısmında, iç kesit yüzeyi en az 400 cm2 olan bir temizleme deliği bulunmalı ve bu delik en
alttaki bağlantı kanalı ağzının en az 50 mm altında olmalıdır. Bacanın tepesinden temizlenmesi
istenmediğinde bacada, damın üst tarafında veya çatı içinde, iç kesiti, en az 400 cm2 olan ikinci bir
temizleme deliği bulunmalı; bu delikler, yanmayan malzemeden yapılmış kapaklarla tam sızdırmaz bir
biçimde kapatılabilmelidir.
Su emmeyen malzemeden yapılmış olan ortak bacalarda havalandırılacak yerdeki (baca deliği
esaslarında belirtildiği üzere) bacanın dibine bir su toplama kabı yerleştirilmelidir.
1.5.2.5 - Ortak Hava Bacaları

Ortak hava bacalı binalarda her katta, tabii olarak havalandırılan ayrı hacimler bir ortak bacaya
doğrudan doğruya bağlanır (Şekil-18).
Ortak bacalar, tam düşey konumda olmalıdır. Bacalarda hiçbir zaman düşeylikten sapma olmamalıdır.
Bacanın iç yüzeyleri aynı malzemeden ve pürüzsüz yapılmalı kesiti her yerinde birbirinin aynı
olmalıdır. Tuğla derzleri, en çok 5 mm olmalıdır. Bacanın iç yüzeyleri, hiçbir zaman sıvanmamalıdır.
Ortak bacalar, bacada belirtilen özellikleri taşımalıdır. Bir bacaya, üst üste en çok yedi kattaki, birbirinin
aynı olan yedi hacim bağlanabilir. Aynı kattaki birden fazla hacim bir bacaya bağlanmamalıdır.
Bir hacmin bacaya bağlanması, eğik bir ızgara ile sağlanmalıdır. Izgara kanatları havayı bacanın içine
ve yukarı doğru çekecek şekilde yerleştirilmiş olmalıdır. Bu sistemde de bacaya bağlanan hacimlerle
ilgili ısıtma kaynakları durumu ve hacimlere girecek hava ile ilgili özellikler münferit hava bacalı sistem
esaslarına uygun olmalıdır (Şekil-20).
ÇİZELGE 8 - Etkili Baca Yüksekliğine (Madde 0.2.36) Göre Toplam Tüketim Değerleri ve Anma Isı
Güçleri (13,5 x 13,5 cm veya φ 13,5 cm)
Etkili Baca Toplam Tüketim Toplam Anma Bağlanabilecek Küçük Su

Yüksekliği Değeri Isı Gücü Cihaz Sayısı1) Isıtıcıları
en az en çok en çok (büyük su ısıtıcılar Sayısı
m m3 /h Kcal/h vb.) Sayısı en çok
2 5,9 50,000 2 3
4 8,8 75,000 3 5
6 8.8 75.000 4 6
1) Su ısıtma cihazları ve bunlara ait duvar tipi ısıtıcılar tek bir bağlantı olarak kabul edilir. Büyük
su ısıtıcıları ve ısıtma cihazları ile birlikte küçük su ısıtıcıları kullanılması halinde, en büyük
toplam tüketim değeri ve en büyük toplam anma ısı gücü ile küçük su ısıtma cihazlarının en
büyük sayısı aşılmamalıdır.
ÇİZELGE 9 - Etkili Baca Yüksekliğine Göre Toplam Tüketim Değerleri Güçleri (13,5 x 20 cm veya φ
18,5 cm)
Etkili Baca Toplam Tüketim Toplam Anma Bağlanabilecek Cihaz Küçük Su

Yüksekliği2) en Değeri en çok Isı Gücü en Sayısı1) (büyük su ısıtıcılar Isıtıcıları
az m m3/h çok Kcal/h vb.) Sayısı Sayısı en çok
2 10,6 90,000 3 5
4 10,6 90,000 4 7
6 14.7 125.000 5 8
1) Su ısıtma cihazları ve bunlara ait duvar tipi ısıtıcılar tek bir bağlantı olarak kabul edilir. Büyük
su ısıtıcıları ve ısıtma cihazları ile birlikte küçük su ısıtıcıları kullanılması halinde, en büyük
toplam tüketim değeri ve en büyük toplam anma ısı gücü ile küçük su ısıtma cihazlarının en
büyük sayısı aşılmamalıdır.
2) Karma bacalarda etkili baca yüksekliği TS 496'da verilen bağıntıyla hesaplanmalıdır.
ÇİZELGE 10 - Etkili Baca Yüksekliğine Göre Toplam Tüketim Değerleri ve Anma Isı Güçleri (20 x 20
cm veya φ 23 cm)
Etkili Baca Toplam Tüketim Toplam Anma Bağlanabilecek Cihaz Küçük Su

Yüksekliği2) en Değeri en çok Isı Gücü en Sayısı1) (büyük su ısıtıcılar Isıtıcıları Sayısı
az m m3/h çok Kcal/h vb.) Sayısı en çok
2 14,7 125,000 3 6
4 17,6 150,000 5 8
6 20.6 175.000 7 12
1) Su ısıtma cihazları ve bunlara ait duvar tipi ısıtıcılar tek bir bağlantı olarak kabul edilir. Büyük su
ısıtıcıları ve ısıtma cihazları ile birlikte küçük su ısıtıcıları kullanılması halinde, en büyük toplam
tüketim değeri ve en büyük toplam anma ısı gücü ile küçük su ısıtma cihazlarının en büyük sayısı
aşılmamalıdır.
2) Karma bacalarda etkili baca yüksekliği TS 496'da verilen bağıntıyla hesaplanmalıdır.
41
1.5.2.6 - Yanmış Gazların Atılması İçin Aspiratörlü Mekanik Emme Tesisleri Mekanik emme
tesislerinde yanmış gazlar, bir boru tesisatı ve aspiratör ile duvardan veya doğrudan çatı üzerinden
dışarıya atılmalıdır. Mevcut baca, tüketim cihazlarına çok uzaksa veya tüketim cihazının dış duvara
tesisi mümkün değilse tüketim cihazlarının yanmış gazları için doğal sirkülasyonların kurulması
gereklidir. Yanmış gazların dışarı atıldığı ağız, arsa seviyesinden en az 2 m yukarıda olmalıdır.
Herhangi bir sebeple vantilatör devre dışı olduğunda gazın akışı kesinlikle güvenliğe alınmalıdır.
1.6 - GAZ TESİSLERİNİN İŞLETMEYE ALINMASI VE KONTROLÜ
1.6.1 - Boru Hatlarının Sızdırmazlık Deneyi
1.6.1.1 - Bina Bağlantı Hattı

Bir binaya yeni döşenen bina bağlantı hattı, basıncı bir bar olan hava veya bir inert gaz ile sızdırmazlık
deneyine tabi tutulmalıdır.
Şebeke bağlantı yeri, şebeke basıncı altında antikorozif sabun köpüğü veya bir sulu çözelti ile
sızdırmazlık deneyine tabi tutulmalıdır. Bu kontrolde hiç bir köpük kabarcığı görülmediğinde
bağlantının gaz kaçırmadığı kabul edilir.
Yalnızca bir borudan ibaret bina bağlantı hatlarında hattın ve bağlantı yerinin, şebeke basıncı altında
sabun köpüğü ile muayenesi yeterlidir. Ancak, kullanılan bu köpüğün, korozyona yol açmaması şarttır.
1.6.2 - İç Tesisat Borularının Muayenesi

İç tesisat borularının kontrolü, ön kontrol ve müteakiben esas kontrol olmak üzere iki aşamada
yapılmalıdır:
1.6.2.1 - Ön Kontrol
Ön kontrol, yalnızca yeni olarak döşenen tesisat borularında, açma-kapama elemanları kapatılmadan
ve borular boyanmadan veya kanal kapakları kapanmadan yapılmalıdır. Bu kontrol, borular içine, "1,5
x şebeke basıncı" değerindeki bir basınçla (hava veya inert gaz ile) yapılmalıdır. Ancak, bu basınç, en
az 30 mbar olmalıdır. Basınçlı hava verildikten ve sıcaklık dengesinin meydana gelmesi için 10 dakika
beklendikten sonra, bunu izleyen 10 dakikalık kontrol süresince, borulara ölçülü ve kontrollü bir şekilde
darbe uygulanmasına rağmen, manometrede ilk okunan basınçta bir düşme olmamalıdır.
Bu muayeneden sonra borulardaki basınçlı hava, boru içinde bulunması muhtemel yabancı
maddelerin hava ile sürüklenip atılması için en büyük kesitli boru tapası açılmak suretiyle
boşaltılmalıdır (Madde 1.3.5.3).
1.6.2.2 - Esas Kontrol

Esas kontrol, yeni döşenen borular ile onarım ve değişiklik sebebiyle devre dışı bırakıldıktan bir süre
sonra tekrar işletmeye alınan borulara Madde 1.6.2.1'e göre uygulanmalıdır. Bu kontrol, bina ana
emniyet musluğu ile sayaç girişi arasında kalan borular ve sayaç çıkışları ile cihaz muslukları arasında
kalan borulara uygulanmalıdır.
Esas kontrol, şebeke basıncından en az 50 milibar daha fazla olmak şartıyla işletme basıncının en az
1,5 katı basınçtaki hava veya inert gaz ile (oksijen hariç) yapılmalıdır.
Basınçlı hava verildikten ve sıcaklık dengesi meydana gelmesi için 10 dakika beklendikten sonra bunu
izleyen 10 dakikalık muayene süresinde, manometrede ilk okunan basınçta bir düşme olmamalıdır.
1.6.3 - Sayaç Basınç Regülatörü ve Cihazların Kontrolü

Sayaçlar ile basınç regülatörleri ve cihazların bağlantıları ve cihazların dağıtım boruları, şebeke
basıncı altında sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir. Bu kontrolde, hiçbir yerde (kaçak belirtisi) köpük
kabarcığı görülmemelidir.
1.6.4 - Gaz Verildikten Sonra Kontrol

Kolon ve tüketim hatlarının içinde bulunan hava, en yüksekte veya en uzaktaki uç noktalarında
bulunan tapalar ve-varsa da-musluklar açılmak suretiyle boşaltılmalı ve bu boşaltmanın yapıldığı
bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu işlem süresince bu yerlerde açık alev ve ateş bulundurulmamalı;
sigara içilmemeli; sigortaları sökülerek elektrik cihazları ve kapı zilleri, çalıştırılmamalıdır.
Kolon ve dağıtım hatlarına gaz verilmesinden ve havanın boşaltılmasından sonra, açılmış olan tapalar
ve-varsa-musluklar tekrar kapatılmalıdır.
Yukarıda belirtilenler tamamlandıktan sonra, gaz tesisatının herhangi bir yerinde gaz kaçağı bulunup
bulunmadığı köpükle kontrol edilmelidir. Kullanılacak köpükler, korozyona meydan vermeyecek
maddelerden oluşturulmalıdır.
Sızdırmazlığı sağlanamayan tesisatlara gaz verilmemelidir. Kaçıran ekleme parçaları, hatalı borular
yenilenmeli ve tekrar kontrol edilmelidir. Boru çatlaklarının kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli;
bunlar, yenileriyle değiştirilmelidir.
1.6.5 - Bacaların Kontrolü (Muayenesi)

Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaşık 5 dakikalık işletme süresinden sonra,
pencere ve kapıların kapalı olduğu durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim
cihazlarının emniyet valfinden (akış sigortasından) atık gaz çıkıp çıkmadığı kontrol edilmelidir.
Bu kontrol sırasında atık gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir ayarlama yapılmıyorsa ve yığıntı, geri
tepme varsa, sebebi araştırılıp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir.
Tüketim cihazı, başka bir gazdan doğal gaza çevrilmişse cihazda, tam yanma olup olmadığı, yetkili
kuruluşça yanmış gaz analizi yapılarak kontrol edilmelidir.
Atık gazın atılmasında yığıntı ve geri tepme olup olmadığı; ayrıca cihazın anma ısı yükünde çalışıp
çalışmadığı kontrol edilmelidir.
1.7 - İÇ TESİSATTA GAZ KAÇAĞINA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER

1.7.1 - Bir binanın iç tesisatında gaz kaçağı fark edildiğinde;
- Gaz kaçağın olduğu ortamda bulunan alevlerin hemen hepsi söndürülmeli,
- Bütün kapı ve pencereler açılmalı,
- Gaz sayacındaki kapatma musluğu veya ana emniyet musluğu kapatılmalı dır.
1.7.2 - Gaz kokusu bulunan hacimlerde,

- Kibrit veya çakmak yakılmamalı,
- Elektrik sigortaları ve anahtarları ve şalteri açılıp kapatılmamalıdır,
- Elektrik fişi çekilmemeli ve takılmamalıdır,
- Elektrik zilleri kullanılmamalı,
- Sigara içilmemeli ve bu hacimlere yanan ışıkla girilmemeli dir.
1.7.3 - Ana emniyet vanası (musluğu), kapatıldıktan sonra bütün gaz cihazlarının kapalı olup olmadığı
kontrol edilmeli; açık olanlar tam olarak kapatılmalıdır.
1.7.4 - Gerekli havalandırma tam olarak yapıldıktan sonra gaz kokusunun kalmadığından kesinlikle
emin olduktan sonra ancak ışıklar yakılmalıdır.
1.7.5 - Gaz kokusunun gidip gitmediği konusunda kişi yalnızca kendi duyu organına güvenmemeli,
başkalarından da yardım istemelidir.
1.7.6 - Gaz donatılarının hepsi tam kapalı olduğu halde gaz kaçağının sebebi ister belirlensin ister
belirlenmesin, bütün gaz kaçakları için tedbirler alındıktan sonra yetkili kuruluşa derhal bildirilmelidir.
1.7.7 - Ana emniyet musluğunun kapatılmasına rağmen girilemeyen hacimlerden gaz kokusu
geliyorsa, bu hacimlere girmeye yetkisi olan polis teşkilatı ile yetkili kuruluşa haber verilmelidir. Ayrıca
itfaiye ekibi de çağırılmalıdır.
1.7.8 - Bodrumlardaki gaz kaçaklarında, bodrum iyice havalandırılmalı ve durumdan binada oturan
diğer şahıslara derhal haber verilmeli, yetkililer çağırılmalıdır.
43
1.7.9 - Tesisattaki arızalar, bu arızaları gidermek üzere yetkili kuruluşlarca görevlendirilmiş kişilerce
onarılmalıdır.
ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI
TS 6
TS 11
TS 61
TS 77
TS 301
TS 302
TS 316
TS 346
TS 381
TS 416
TS 480
TS 496
TS 616
TS 733
TS 827
TS 931
TS 2165
TS 2167
TS 3390
TS 3419
TS 3541
TS 4356
TS 5139
TS 5572
45
1)Dökme demir veya çelikten gaz şebeke borusu

2)Polietilen bina bağlantı borusu
3)Metal-polietilen boru bağlantısı
4)Çelik musluk (1/4 turlu)
5)Musluk=boru bağlantısı
6)İki tarafından konik rakor bağlantılı dirsek (180°)
7)Gaz bağlantı kutusu
8-10) Kolon hattı
9)Boru bağlantısı (dişli veya kaynaklı)
11)Gaz sayacı
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 3 - Alçak Basınçlı Münferit Bina Bağlantı Şeması


4)Çelik musluk (1/4 turlu ve kaynak bağlantılı)
7)Oval muhafaza kapağı
9)Boru bağlantısı (dişli veya kaynaklı olabilir)
8-10) Kolon hattı
11)Sayaç
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 3a - Alçak Basınçlı Münferit Bina Bağlantı Şeması
47

6)Sayaç çıkış borusu
7)Sayaç kutusu
7b)Kolon hattı
10)İç tesisat borusu
12)PVC mahfaza
13)Çelik boru bağlantısı
ŞEKİL 4 - Alçak Basınçlı Münferit Bina Gaz Bağlantı Şeması


2)Polietilen boru
3)Metal-polietilen boru bağlantısı (çelik borulu bina bağlantı hattında kaynaklı olur)
4)Gaz musluğu (1,4 turlu)
6)Polietilen-polietilen boru bağlantısı
7)Mahfaza kapağı
8/10)Kolon hattı
9)Boru bağlantısı (Dişli veya kaynaklı)
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 5 - Alçak Basınçlı Münferit Bina Bağlantı Şemaları
49

2)Polietilen boru
2a)Çelik boru (uçları kaynaklı)
4)6az musluğu (1/4 turlu, iki ucunda kaynak bağlantılı)
6)Polietilen-polietilen boru bağlantısı (redüksiyonlu) 6a)Çelik boru bağlantısı (iki ucundan kaynaklı)
7)Mahfaza kapağı
8/10)Kolon hattı
9)Boru bağlantısı (kaynaklı olabilir)
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 6 - Alçak Basınçlı Bina Bağlantı Şemaları

1)Polietilen gaz şebeke borusu çelik gaz şebeke borusu

2)Polietilen boru
3E)Yeraltı basınç regülatörü kutu
3)Önceden montajı yapılmış hazır basınç regülatörü
5)Çelik flanşlı bağlantı
8-10)Kolon hattı
9)Kolon hattında bağlantı (kaynaklı veya dişli)
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 7 - Orta Basınçlı Bina Bağlantı Şemaları
51

2)Polietilen boru
3E)Yeraltı basınç regülatörü kutu
3)Önceden montajı yapılmış hazır basınç regülatörü
5)Çelik flanşlı bağlantı
8-10)Kolon hattı
9)Kolon hattında bağlantı (kaynaklı veya dişli)
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 7 - Orta Basınçlı Bina Bağlantı Şemaları

2)Polietilen boru
4)Regülatör + sayaç ekipmanı
5)Sayaç çıkış borusu
6)Çelik boru bağlantısı
7)Sayaç mahfaza kutusu
8)İç tesisat borusu
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 8 - Orta Basınçlı Münferit Bina Bağlantı Şeması
53

2)Polietilen boru
4)Regülatör + sayaç ekipmanı
6)Önceden hazır montajlı regülatör
7)Regülatör mahfaza kutusu
8)Kolon hattı
11)Gaz sayacı
12)PVC mahfaza
ŞEKİL 9 - Orta Basınçlı Münferit Bina Bağlantısı (Mevcut Tesisata Bağlantı Noktaları)
ŞEKİL 10 - Yanabilir Malzemeli Yapı Duvarları Arasından Atık Gaz Borularının Geçmesi
55
ŞEKİL 11 - Havalandırma Menfezleri (Delikleri)

Ölçüler mm’ dir.
ŞEKİL 12 - Yanabilir Malzemeli Duvarlar Arasından Yanmış Gaz Borularının Geçmesi
ŞEKİL 13 - Birden Çok Atık Gaz Borusunun Birleştirilerek Bir Bacaya Bağlanması Biçimi
57
Ölçüler mm’ dir.
ŞEKİL 14 - Yumuşak Çatı Örtülü Binalarda Baca Şekli

ŞEKİL 15 - Mekanik Üflemesiz Brülörlü ve Akış Sigortalı Gaz Tüketim

Cihazlarında (Ocaklarda) Mekanik Kumandalı Atık
Gaz Klapelerinin Yerleştirilme İmkanları
59
ŞEKİL 16 - Termik Kumandalı Baca Gazı Klepeleri İçin Yerleştirme İmkanları
ŞEKİL 17 - Mekanik Üflemeli Brülörlü Gaz Tüketim Cihazı (Ocak)

ŞEKİL 18 - Ortak Baca Tipi
ŞEKİL 19 - Ortak Hava Bacalı Bina
61
ŞEKİL 20 - Müstakil Baca Tipi (TS 496) (Bir Hacmin Bacaya Bağlanması)
EK - 2
Kapasitesi 60 kW kadar olan Balans (Duvar) Tipi Gaz Tüketim Cihazının Yerleştirilmesi
Örnekleri:
Cihaz imalatçının tesisat talimatında özel yerleştirme boyutları verilmediğinde bu Çizelgede verilen
boyutlar esas alınmalıdır.
ÇİZELGE 11 - Dengeli Atık Gaz Atma Sistemli Isıtma Cihazlarının Yerleştirilmesi
Ölçüler mm' dir.

Terminalin Konumu Asgari Uzaklık
Doğal Çekiş (Tabii Cebri Çekiş

Çekiş)
A - Açılabilir bir pencere veya (delikli tuğla gibi) 300 300

başka açıklıkların hemen altından
B - Oluklar, künkler, drenaj borularının altından 300 75
C - Dam saçağının altından 300 200
D - Balkonlar veya garaj çatısının altından 600 200
E - Düşey drenaj borularından ve künklerden 75 75
F - Köşe içinden veya dışından 600 300
G - Zemin, çatı veya balkon seviyesinden 300 300
H -Terminale bakan bir yüzeyden 600 600
İ - Terminale bakan bir terminalden 600 1200
J - Garajdan konuta açılan (kapı, pencere gibi) bir 1200 1200
açıklıktan
K - Aynı duvar üzerindeki bir başka terminalden yatay 1500 1500
olarak
L - Aynı duvar üzerindeki bir başka terminalden düşey 300 300
olarak
63
EK - 2
3 kW Kapasiteye Kadar Olan Balans (Duvar) Tipi Gaz Tüketim Cihazının Yerleştirilmesi
Örnekleri:
Cihaz imalatçının tesisat talimatında özel yerleştirme boyutları verilmediğinde bu* çizelgede verilen
boyutlar kullanılmalıdır.
Ölçüler, mm' dir.

Terminal Konumu
Asgari Uzaklık
A -Açılabilir bir pencere veya (delikli tuğla gibi) başka
açıklıkların hemen altından 300
B -Oluklar, künkler, drenaj borularının altından 200
C -Dam saçağının altından 200
D -Balkonların veya garaj çatısının altından 400
E -Düşey drenaj borularından ve künklerden 75
F -Zemin, çatı veya balkon seviyesinden/ 300
G -Terminale bakan bir yüzeyden 600
H -Başka bir terminale doğru boşaltan bir terminalden 600
I -Aynı duvar üzerindeki bir başka terminalden düşey olarak 1500
J -Aynı duvar üzerindeki bir başka terminalden yatay olarak 300
K*-Köşe dışından tek taraflı olarak 100
L*-Köşe içinden tek taraflı olarak 300
M*-Köseden iki taraflı olarak (Terminalin her iki tarafı) 500
*) Köşelerin üstten görünüşü:

TS 7363 Eski

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 7363 Eski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

DOĞAL GAZ-BİNA İÇ TESİSATI PROJELENDİRME VE UYGULAMA

Natural Gas - Principles of Projects and Applications of Installations in

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1

DOĞAL GAZ - BİNA İÇ TESİSATI PROJELENDİRME VE UYGULAMA

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.2.2 - Doğal Gaz Dağıtım Şebekesi

0.2.3 - Bina Bağlantı Hattı

0.2.4 - Ana Emniyet Vanası

0.2.5 - Basınç Regülatörü

0.2.7 - Kolon Hattı

0.2.8 - Sayaç Bağlantı Hattı

0.2.9 - Tüketim Hattı

0.2.10 - Ayırım Hattı

0.2.11 - Cihaz Bağlantı Hattı

0.2.12 - Bina Bağlantı Hattı

0.2.13 - Abone Bağlantı Değeri

0.2.14 - Gaz Tüketim Cihazı

0.2.15 - Ocak (Gaz Yakıtlı)(TS 6161) )

0.2.17 - Ocaklı Fırın (Gaz Yakıtlı)(TS 616)

0.2.18 - Su Isıtıcısı (Gaz Yakıtlı)

0.2.18.1 - Açık Yanma Şofben (Su Isıtıcısı)(Gaz Yakıtlı)

0.2.18.2 - Denge Bacalı Şofben (Su Isıtıcısı) (Gaz Yakıtlı)

0.2.18.3 - Termosifon (TS 77 ve TS 733) (Gaz Yakıtlı Madde 0.2.18.2)

0.2.19 - Açık Yanma Hücreli Soba(Gaz Hacim Isıtıcısı)

0.2.20 - Kalorifer ve Isı Kazanı (Gaz Yakıtlı)

0.2.21 - Denge Bacalı soba (Gaz Hacim Isıtıcısı)

0.2.22 - Sıcak Hava Üreticisi

0.2.23 - Yansıtıcı Isıtıcı (Gaz Yakıtlı)

0.2.24 - Atık Gaz Akış Sigortası

0.2.25 - Normal Metreküp (Nm3)

0.2.26 - Isı Değeri

0.2.26.1 - Üst Isı Değeri

0.2.26.2 - Alt Isı Değeri

0.2.26.3 - Kullanma Isı Değeri

0.2.27 - Yük (q)

0.2.27.1 - Anma Isı Yükü (Gücü)

0.2.27.2 - Sınır Yükü

0.2.27.3 - Üst Sınır Yükü

0.2.27.4 - Alt Sınır Yükü

0.2.28 - Gaz Basıncı

0.2.28.1 - Statik Gaz Basıncı

0.2.28.2 - Dinamik Gaz Basıncı

0.2.28.3 - Şebeke Gaz Basıncı

0.2.28.4 - Bağlantı Basıncı

0.2.28.5 - Bek Basıncı

0.2.28.6 - Meme Basıncı

0.2.30 - Atık Gaz Klapesi

0.2.31 - Atık Gaz Tesisatı

0.2.32 - Atık Gaz Çıkış borusu

0.2.33 - Atık Gaz Bacası

0.2.34 - Baca Başlığı

0.2.35 - Atık Gaz Çıkış Ağzı

0.2.36 - Etkili Baca Yüksekliği

1.1.1.1.1 - Yer Altı Gaz Boruları

1.1.1.1.2 - Binalardaki Gaz Boruları Bina iç tesisatında;

Ancak, bakır boru kullanıldığında bakır borunun et kalınlığı en az;

1.1.1.2 - Boru Ekleme Parçaları