T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME

KAZAN DAİRESİ GAZ TESİSATI

ANKARA 2006
 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
 İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR...............................................................................................................iii
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ................................................................................................3
1. KAZAN GAZ BESLEME HATTI BORUSU TESİSATI .................................................3
1.1. Kazan Dairelerinin Havalandırılması .........................................................................3
1.2. Kazan Gaz Besleme Hattı..........................................................................................6
1.3. Kazan Gaz Besleme Hattı Montajında Dikkat Edilecek Hususlar ...............................6
1.4. Kazan Daireleri Havalandırma ve Gaz Tahliye Boruları.............................................8
1.5. Gaz Brülörlerinin Kazan Üzerinde Montajı................................................................9
1.6. Kazanların Bacaya Bağlanması................................................................................10
1.7. Servis Hattının Döşenmesi ......................................................................................13
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................17
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................19
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..............................................................................................22
2. SAYAÇ MONTAJI .......................................................................................................22
2.1. Tanımı ve Tesisattaki Yeri.......................................................................................22
2.2. Çeşitleri...................................................................................................................22
2.2.1.Körüklü Sayaçlar:..............................................................................................22
2.2.2 Rotary Sayaçlar: ................................................................................................23
2.2.3 Türbinli Sayaçlar: ..............................................................................................23
2.3. Montajı ...................................................................................................................23
UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................27
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................28
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................30
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ..............................................................................................31
3. GAZ YOLU ARMATÜRLERİ MONTAJI ....................................................................31
3.1. Gaz Yolu Armatürleri..............................................................................................31
3.1.1. Tanımı ve Tesisattaki Yeri ................................................................................31
3.1.2. Armatürler........................................................................................................33
3.2. Gaz Yolu Armatürleri Montajı.................................................................................37
3.3. Brülörlerin Kazana Montajında Dikkat Edilecek Hususlar .......................................38
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................39
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................40
UYGULAMA FAALİYETİ ...........................................................................................41
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................43
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................45
ÖNERİLEN KAYNAKLAR..............................................................................................46
KAYNAKÇA ....................................................................................................................47

i
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 582YIM260
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı
DAL/MESLEK
Kazan Dairesi Gaz Tesisatı
MODÜLÜN ADI
Kazan dairesi sayaç çıkışından brülöre kadar olan kazan gaz
MODÜLÜN TANIMI besleme hattı boru tesisatının ve armatürlerinin döşenmesi
ile ilgili bilgi ve becerilerin anlatıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖNKOŞUL Doğalgaz Kolon Hattı Modülü’nü almış olmak.
Kazan dairesi kazan gaz besleme hattı boru tesisatını
YETERLİK döşeyebilmek.
Genel Amaç
MODÜLÜN AMACI Gerekli ortam sağlandığında kazan gaz besleme hattı boru
tesisatını ve armatürlerini gaz tesisatı yönetmeliklerine
uygun olarak güvenli bir şekilde döşeyebileceksiniz.
Amaçlar
Ø Bu faaliyet ile gerekli ortam sağlandığında gerekli
donanımı kullanarak tekniğine uygun kazan gaz
besleme hattı boru tesisatını döşeyebileceksiniz.
Ø Gerekli donanımı kullanarak uygun sayaç montajını
yapabileceksiniz.
Ø Tekniğine uygun gaz yolu armatürleri montajı
yapabileceksiniz.
Boru anahtarı, kurbağacık, iki ağızlı anahtar takımı,
EĞİTİM ÖĞRETİM mengene, metre, keten, doğalgaz macunu, elektrik ark
ORTAMLARI VE kaynak makinesi takım ve avadanlıkları, oksi-asetilen
DONANIMLARI kaynak postası takım ve avadanlıkları, matkap, çekiç, murç,
kılıf borusu, mastik dolgu, atölye ortamı.
Ø Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,
ÖLÇME VE verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri
DEĞERLENDİRME ölçerek kendi kendinizi değerlendirebileceksiniz.
Ø Öğretmeniniz, modül sonunda size ölçme aracı (test,
çoktan seçmeli, doğru yanlış vb) uygulayarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri
değerlendirecektir.

ii
 GİRİŞ

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Doğalgazın Türkiye’de yakıt olarak kullanılmaya başlanmasıyla özellikle ısıtma

alanında önemli avantajlar sağlanmıştır. Doğalgazın avantajlarını en iyi biçimde
kullanabilmek için doğalgazın özelliklerini ve kullanım imkânlarını iyi bilmek gerekir.
Isıtma alanında doğalgazın kullanılabilmesi için, mevcut kazan sistemlerinin
dönüşümü söz konusudur. Sistem dönüşümlerinde en önemli iki konu kazan ve baca
sistemleridir. Bu sistemler ne kadar iyi tasarlanırsa verim o kadar iyi olacaktır.
Doğalgaz homojen bir yakıt olduğundan yakma, kontrollü olarak otomatik yakma
sistemleriyle hassas bir şekilde yapılabilmektedir. Dolayısıyla da kazan dairelerine kadar
çekilen gaz borularıyla brülöre kolayca ulaşabilmektedir.
Gerek kazan dairelerinin tasarımı, gerekse kazanların dönüşümü ve kazan dairelerine
gaz hatlarının çekilmesi uzmanlık isteyen, bilgiye projeye dayalı çok ciddi ve önemli
çalışmalardır. Sizler bu modül sayesinde, kazan gaz besleme hattını çekebilecek, gaz
armatürlerini tanıyıp onların güvenli bir şekilde bağlantılarını gerçekleştirecek, kazan baca
bağlantısını yaparak zararlı gazları dışarı atacak ve sistemi işler hale getirebileceksiniz.
Doğa harikası güzel Türkiye’mizin her bölgesinde hava kirliliğine son vermek için
daha bilinçli davranmalıyız. Zira biz bu doğayı atalarımızdan miras almadık;
çocuklarımızdan ödünç aldık. O halde emaneti daha temiz bir şekilde devretmeliyiz.

1
2
 ÖĞRENME FAALİYETİ–1

ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ

Bu faaliyetle; gerekli ortam sağlandığında kazan gaz besleme hattı boru tesisatını
standartlara uygun döşeyebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Ø Farklı tipte ve çeşitte yapılmış olan kazan dairelerini gezerek, kazan gaz besleme
boru hatlarının benzer ve farklı yönlerini tespit ederek bunları arkadaşlarınızla
paylaşınız.

Ø Kazan gaz besleme boru hattı birleştirmeleri nasıl yapılmıştır, gözlemleyiniz.

1. KAZAN GAZ BESLEME HATTI BORUSU

TESİSATI
1.1. Kazan Dairelerinin Havalandırılması

Kazan daireleri, yakma düzenini

etkilemeyecek şekilde doğal yollarla
veya havalandırmaya uygun
düzeneklerle havalandırılmalıdır. Kazan
dairesine temiz hava temini için yeterli
büyüklükte en az bir giriş bulunmalıdır.
Gerekli temiz hava miktarı kW başına
1,6 m3/h olmalıdır.

Kazan dairesi havalandırması için

gerekli hava miktarı; teorik yanma
havası, hava fazlalığı ve kazan
dairesinin havalandırılması için gerekli
olan hava miktarının toplamıdır.

Resim 1.1: Kazan dairesi havalandırma menfezi

Kazan dairesi havalandırılması, kazan dairesi sıcaklığının ısıtma sezonunda 32 ˚C’yi

aşmayacak şekilde olması göz önüne alınarak yapılmalıdır.

3
 Havalandırma açıklıkları dış ortama direkt olarak açılmalı, bunun mümkün olmadığı
durumlarda havalandırma kanallarla yapılmalıdır. Mahaller indirekt olarak
havalandırılmamalıdır.

Kanal uzunluğu (yatay ve düşey uzunluklar ile dirsek eşdeğer uzunlukları toplamı)
10m. ve üzerinde ise havalandırma cebri (mekanik) olarak yapılmalıdır. Havalandırma
kanallarında 90°’lik dirsek eşdeğer uzunluğu 3 m, 45°’lik dirsek eşdeğer uzunluğu 1,5 m ve
ızgaralar için eşdeğer uzunluk 0,5 m alınmalıdır. Üst havalandırma, havalandırma bacası ile
tabii olarak yapılabilir. Alt havalandırma kanalı brülör seviyesine kadar indirilmelidir.

Ø Alt ve üst havalandırmaların her ikisi de tabii veya cebri (mekanik) yapılabilir.
Ø Tek başına üst havalandırma cebri olamaz.
Ø Alt havalandırma cebri, üst havalandırma tabii olabilir.

Taze hava veya egzost fanlarının herhangi bir nedenle devre dışı kalması durumunda
brülörün de devre dışı kalmasını sağlayan otomatik kontrol sistemi kullanılmalıdır.

Üst ve alt menfezler mümkün olduğu kadar mahallin üst ve alt seviyelerine ve kısa
devre hava akımının engellenmesi için birbirlerinden mümkün olduğunca uzak
yerleştirilmelidir. Üst havalandırma menfezi tavandan en fazla 40 cm aşağıda, alt
havalandırma menfezi döşemeden en fazla 50 cm yukarıda olacak şekilde açılmalıdır.

Sıvı yakıtlı kazanların gaz yakıtlı kazanlar ile aynı kazan dairesinde kullanılması
durumunda, bu kazanların da kapasiteleri hesaba dahil edilerek havalandırma açıklıkları
bulunmalıdır. Havalandırma ve yanma için gerekli hava miktarı aşağıda belirtilen üç
metottan biri ile yapılır.

Ø Tabii Havalandırma: Yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yakıcı

cihazların bulunduğu mahallerin havalandırmasının dış atmosfere açık bölümden
tabii olarak yapılmasını sağlayan sistemdir. (kanal, menfez vb.)

• Alt Havalandırma: Yakıcı cihaz için gerekli yakma havasını temin için
tesis edilen sistemdir.
• Üst Havalandırma: Ortamda bulunabilecek atık ve/veya çiğ gazların dış
ortama tahliyesi ve yakma havasının alt havalandırma noktasından ortama
girişinin rahat yapılabilmesi için tesis edilen sistemlerdir.
Kazan dairelerinin havalandırılmalarında genellikle doğal yoldan, yani iç ve dış ortam
arasındaki sıcaklık farkından ve rüzgâr kuvvetlerinden yararlanılarak yapılabilir. Doğal
havalandırmanın yapılabilmesi için alt ve üst menfezlerin dış hava ile direkt temas etmesi
sağlanmalıdır. Kazan dairesinin dış hava ile teması sadece üst menfez sayesinde ise taze
hava uygun boyutlarda kanal ile sağlanmalıdır.
Kazan dairesi toprak kotunun altında kalıyor ise havalandırma uygun boyutlarda
kanallar ile sağlanmalıdır.

4
 Havalandırma menfez ve kanalları korozyona karşı mukavim, kolay yanmayan;
galvaniz, alüminyum, bakır, DKP sac vb. malzemelerden imal edilebilir (TS 3419). DKP sac
kullanılması durumunda menfez ve kanallar antipas üzeri yağlı boya ile boyanacaktır.
Kazan dairelerinde pis hava atış miktarı, toplam anma ısıl gücünün her 1 kW’ı için
0.5 m3/h olmalıdır. Buradan hareketle pis hava atışı için gerekli menfez kesit alanı
hesaplanmalıdır. Menfez üzeri dikdörtgen deliklerde kısa kenar en az 10 mm. olmalıdır.
Izgara kafeslerin göz aralıkları en az 10x10 mm. olmalıdır.
Havalandırma için kanatların kullanılması durumunda hesaplamalar için TS 7363
standardı uygulama kuralları dikkate alınmalıdır.
Tabii Havalandırma Hesabı
Alt Havalandırma Hesabı:
Aa= 540 + (Qbr - 60) x 4.5 (cm2) net alan
Üst Havalandırma Hesabı:
Aü =Aa/2 (cm2) net alan,
Formülde;
Qbr= Brülör kapasitesi (kW)
Net alan, havalandırma menfez kanatları arası kalan alanların toplamıdır. Kullanılacak
havalandırma menfezlerinin boyutları net alanın 1.50 ile çarpılmasıyla hesaplanır.
Ø Yarı Cebri Havalandırma: Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile cebri,
üst havalandırma ise tabii olarak sağlanır.
Ø Cebri Havalandırma: Alt ve üst havalandırmanın, vantilatör, aspiratör gibi
mekanik sistemlerle havalandırma kanalları kullanılarak sağlandığı sistemdir.
Tabii havalandırılması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri olarak
havalandırması gerekir. Taze hava alt menfezden fan vasıtası ile sağlanır ve
içerideki pis hava (egzost) yine bir fan vasıtası ile üst menfezden dışarı atılır.
Cebri havalandırma için gerekli en az taze hava ve egzost havası miktarları
brülör tipine ve kapasitesine göre hesaplanmalıdır.

Cebri Havalandırma Hesabı (Fanlı Brülörler İçin)

Alt havalandırma (Taze Hava): Hava debisi= Qbr x 0.9 x 3.6 (m3/h)
Üst Havalandırma (Ekzost Havası): Hava Debisi = Qbr x 0.6 x 3.6 (m3/h)
Qbr = Brülör Kapasitesi (kW)

Cebri Havalandırma Hesabı (Atmosferik Yakıcılı Kazanlar)

Alt Havalandırma (Taze Hava) : Hava Debisi = Qbr x 1.1.x 3.6 (m3/h)
Üst Havalandırma (Ekzost Havası): Hava Debisi = Qbr x 0.45 x 3.6 (m3/h)
Qbr = Qk Kazan Kapasitesi (kW)
5
1.2. Kazan Gaz Besleme Hattı
Kazan sayaç çıkışından brülöre kadar olan boru hattına “kazan besleme hattı” denir.
Merkezi ısıtma sistemlerine ait doğalgaz boru hatlarının birleştirilmesi kaynaklı yapılmalıdır.
Boru hattı üzerindeki ayar kumanda ölçüm ve kontrol cihazlarının dişli bağlantı ile yapılması
durumunda TS 61’e uyulmalıdır. Bağlantılar;
Çap ≤ DN 65 Kaynaklı, flanşlı, dişli
Çap >DN 65 Kaynaklı, flanşlı olmalıdır.
Kazan gaz besleme boru hattı, boru çapı kazan kapasitesine göre tespit edilir. Hatta
verilecek gaz basınçları ise ısı merkezlerinin müstakil olması durumunda kullanım
ünitelerine orta basınç hattından, direkt kazan besleme hattına gaz verilebilir. (1 bar’ın
üzerinde basınçla kazan besleme hattına girilmemesi emniyet açısından tavsiye edilir.)
Ancak binaların altında bulunan ısı merkezlerine, brülör çalışma basıncına uygun bir
basınçla girilmelidir. (Bu basınç 300 mbar’dan fazla olmamalıdır.)

Kazan dairelerinde solenoid vana ile irtibatlandırılmış ve üst havalandırmadan daha

yüksek bir seviyeye ex-proof gaz alarm cihazı tesis edilmelidir.

Solenoid vana, oluşabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı
sinyal doğrultusunda kazan dairesine gaz girişini engelleyecek bir noktaya yerleştirilmelidir.

Resim 1.2: Kazan gaz besleme boru hattı

1.3. Kazan Gaz Besleme Hattı Montajında Dikkat Edilecek Hususlar

Ø Kazan gaz besleme hattı borularının birleştirme işlemi en güvenilir bağlantı

biçimi olan kaynaklı birleştirmedir. Kaynak yöntemi seçilirken DN 65’e (dahil)
kadar elektrik ark, argon veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 (dahil) üstü çaplar

6
 için sadece elektrik ark veya argon kaynağı uygulanmalıdır. Kaynak işlemi TS
6868-1 EN 287-1’e göre sertifika almış kaynakçılar tarafından yapılmalıdır.
Ø Besleme hattı gaz boruları, armatürleri, flanşları, sızdırmazlık malzemeleri vb
TSE standartlarına uygun olmalıdır. Kaynak işleri belge almış kaynakçılar
tarafından yapılmalı, mukavemet ve sızdırmazlık testi uygulanmalıdır.
Ø Kazan gaz besleme boru hattı çapı, brülörlerin yeterli çalışma basıncında normal
çalışmasını temin edecek çapta seçilmelidir.
Ø Kazan ana gaz besleme boruları kelepçe ve konsollarla sabitlenmeli,
sabitlenemiyorsa alttan desteklenmelidir.

Resim 1.3: Kazan gaz besleme borularının desteklenmesi

Ø Boru çapı ve güzergâhı seçilirken, gelecekte olabilecek kapasite artışları göz

önüne alınmalıdır.
Ø Kazan gaz besleme hattı, boru güzergâhı mümkün olduğu kadar kısa olmalı, dış
darbelere karşı emniyetli yerlerden geçirilmeli, korozyona maruz bırakılmamalıdır.
Ø Gürültü olmaması için, ses giderici elemanlar ( kompansatör) kullanılmalıdır.
Ø Gaz boru hattına mutlaka topraklama yapılmalıdır.
Ø Kazan üzerindeki brülörler, kazan dairesi dışında yerleştirilmiş bir elektrik
şalteri ile her zaman kapatılabilmelidir.
Ø Boru hattında kazan dairesi dışından el ile kapatılabilen bir vana bulunmalıdır.
Ø Doğal gazlı kazan dairelerinde en az bir adet doğal gaz alarm cihazı
bulunmalıdır. Gaz alarm cihazı kazan dairesi dışında bulunan emniyet solenoid
vanasını otomatik olarak kapatır ve alarm verir.

7
1.4. Kazan Daireleri Havalandırma ve Gaz Tahliye Boruları

Kazan dairelerinde aşağıda belirtilen sebeplerden dış havaya ihtiyaç vardır:

Ø Kazandaki yanma için gerekli olan yakma havası,

Ø Kazan dairesinin havalandırılması, kirlenmesinin önlenmesi, sızabilecek gazların
ve oluşacak pis ortam havasının dışarı atılması için gerekli olan havalandırma
havası,
Ø Kazan dairesinde sıcaklığın aşırı yükselmemesi için yapılacak havalandırma
havası.

Şekil 1.1: Kazan dairesi havalandırma ve gaz tahliyesi

8
1.5. Gaz Brülörlerinin Kazan Üzerinde Montajı
Gaz brülörleri kazan üzerinde bulunan montaj plakası üzerindeki saplamalara
vidalanmak suretiyle sabitlenirler. Brülör montajında:

Ø Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam bir şekilde tutturulmalı, amyant levhalar
uygun aralıklarla vidalarla tespit edilmelidir.
Ø Brülör kazan bağlantı sac kalınlığı en az 10 mm olması gerekir.
Ø Bağlantı sacına alev gözetleme deliği ve kapağı yapılmalıdır.
Ø Sacın arka kısmına kazanın yapısına bağlı olarak 10 mm ısı yalıtım plakası veya
uygun kalınlıkta malzeme konacaktır.
Ø Brülör kazan gövdesine, ön kapakta standart olarak bulunan brülör adapte
sacından faydalanılarak bağlanmalıdır.
Ø Brülörün yanma başlığı uzunluğu, en az kazan yanma haznesinin ön bölümüne
ulaşacak şekilde olmalıdır. Eğer yanma başlığı uzunluğu aşırı uzun veya kısa ise
kazan üreticisinden sorunsuz çalışma için onay alınmalıdır.
Ø Eğer brülör yanma başlığı çapı ile kazan ön kapağındaki refrakter arasındaki
boşluk 10 mm’den fazla ise kalan boşluğu kazan ile birlikte gönderilen ısı
izolasyonu malzemesi ile sıkıca doldurunuz.
Ø Brülör flanş bağlantısı daima gaz kaçırmayacak şekilde monte edilmelidir. Bu
sağlanamadığı takdirde kazan dairesine zehirli atık gaz kaçağı oluşur ve bu sıcak
gazlar kazan ön kapağına kalıcı hasarlar verir.
Ø Brülör bağlantı cıvatalarının boyu, brülör flanşı, contası ve adapte plakası
kalınlıklarının toplamını geçmemelidir.
Ø Büyük ve ağır brülörlerin tüm ağırlığı kazan ön kapağına taşıtılmamalı, brülörün
ağırlığı ayarlı uygun bir destekle yere taşıtılmalıdır.

Şekil 1.2: Gaz brülörünün kazan üzerine bağlantı detayı

9
 Resim 1.4: Brülörün kazana bağlantısı

1.6. Kazanların Bacaya Bağlanması

Bacanın görevi, atık gaz çıkışlarını çevreye zarar vermeyecek bir şekilde dışarı atmak
ve kalorifer kazanında sıcak gazların istenilen hızda dolaşabilmesi için gerekli doğal çekişi
sağlamaktır.

Doğalgaz kazan bacaları TS 2165’e göre bacada kullanılacak malzeme olarak

yüzeyleri pürüzsüz, düzgün ve 500 °C sıcaklık farklarına dayanabilen elemanlar
kullanılmalıdır. Sürtünme kayıplarının azaltılması bakımından baca iç yüzeylerinin
düzgünlüğü çok önemlidir. Ayrıca dışarıdan içeri hava sızmasının da önlenmesi gerekir.

Doğalgaz kazanları için hazır çift cidarlı paslanmaz çelik bacalar da kullanılabilir.
Doğalgaz kazanları bacaya duman kanalları vasıtası ile bağlanır.

Doğalgaz kazanlarının baca bağlantılarında şunlara dikkat edilmelidir:

Ø Kazan bacalarına soba, şofben, kombi vb bacaları bağlanmamalıdır.
Ø Doğalgaz kazanlarının bacaya bağlanması esnasında eğer sistemde birden fazla
kazan varsa gaz dağıtım şirketlerinin tesisat yönetmelikleri her kazan için ayrı
bir duman bacası bulunmasını şart koşmaktadır. Her ne sebeple olursa olsun iki
kazan aynı bacaya bağlanmamalıdır.
Ø Uygun baca çekişi için yatay duman kanalı çapının baca kesitinden küçük
olmaması, boyunun 60 cm’den kısa ve 3 m’den uzun olmaması, baca
yüksekliğinin 1/4’ünü geçmemesi, yükselen eğimle ve mümkünse dirsek
kullanılmadan bacaya bağlanması tavsiye edilir. Dirsek kullanılması zorunlu ise

10
 yuvarlak ve geniş açılı dirsek kullanılması, dirseklerin sayısının ikiden çok
olmaması önerilir. Dirsek kullanılan uygulamalarda duman kanalı boyu baca
yüksekliğine oranlanırken her dirsek 1 m düz boru olarak kabul edilmelidir.
Ø Duman kanallarının temizlenmelerine imkan verecek, sızdırmaz, ısı yalıtımlı,
kolay açılıp kapanabilen ve yeterli sayıda temizleme kapağı bulunmalıdır.

Resim 1.5: Duman kanallarının bacaya bağlanması

Ø Duman kanalları bacaya doğrudan veya zorunlu durumlarda yuvarlak dirseklerle

bağlanmalı, 90° keskin dirsek kullanılmamalıdır.
Ø Duman kanalı baca girişi çevresi ısıya dayanıklı elastik dolgu veya cam yün ile
doldurulmalıdır. Baca ve kazan bağlantıları sızdırmaz olmalıdır.
Ø Duman kanalı bacanın içinden dışarıya doğru taşmamalıdır.
Ø Duman kanallarına ve varsa açıktan giden çelik bacalara ısı yalıtımı
yapılmalıdır.
Ø Baca çatının en yüksek noktasından (mahyasından) 1 metre daha yüksek
olmalıdır.
Ø Kazan yeterli çekişi sağlayacak normlara uygun bir bacaya (minimum -0,15
mbar, maksimum -0,20 mbar) bağlanmalıdır. Yeterli çekişe sahip olmayan
bacalar kapasite ve verimi önemli ölçüde düşürür ve kazan duman borularının
sık sık tıkanmasına sebep olur.
Ø Baca bağlantısı kazandan sökülebilecek ve gaz sızdırmayacak şekilde imal ve
monte edilmelidir. Baca yüksekliği 6 m’den az olmamalı ve bacanın üst ucu bina
çatısının mahya seviyesinden minimum 1 m yüksek olmalıdır. Aşırı rüzgâr ve

11
 yağış etkilerine karşı baca çıkışına koruyucu şapka konulmalıdır. Bacanın
sızdırmaz ve izolasyonlu olmasının çekişe büyük faydası olacaktır.

Şekil 1.3: Kazan baca bağlantısı detayı

Ø Doğalgaz yanması sırasında yaklaşık olarak 1 m³ doğalgaz, 2 m³ oksijenle

birleşir ve sonuçta 1 m³ karbondioksit (CO2 ) ile 2 m³ su buharı (H2O) oluşur.
Baca gazının 56 ˚C sıcaklığa kadar soğuması ile buhar halindeki atık gaz
yoğuşmaya (sıvılaşmaya) başlar. Su buharı oluşumu doğalgaz yanmasında daha
fazladır. Bu nedenle bacalarda yoğuşmaya karşı önlem alınmalıdır.
Ø Doğal gaz bacalarında yoğuşan suların toplanması için baca tabanında bir hazne
oluşturulmalıdır. Alttaki şekilde görüldüğü gibi bu haznede toplanan sular bir
sifon yardımı ile dışarı alınabilmelidir.

Şekil 1.4: Bacada yoğuşan suların sifonla alınması

12
 Baca gazları ortam havasından daha sıcak ve hafif olduğundan bacada bir negatif
basınç (vakum) oluşur ve çekiş olur. Baca çekişi baca yüzeyinin pürüzsüz ve düzgün olması,
baca yüksekliği ve atık gaz sıcaklığının artmasıyla da artar. Bacalar ısı kaybına karşı
yalıtılmalıdır. İç çeperleri hafif beton veya şamot olan çok çeperli bacalar, çok çeperli
paslanmaz çelik bacalar, havalandırmalı bacalar şeklinde doğalgaz kullanımına uygun baca
tasarımı gereklidir.

Şekil 1.5: Bir Bacada Kaçınılması Gereken Durumlar

1.7. Servis Hattının Döşenmesi

Servis hattı olarak isimlendirilen hatlar, yer altındaki dağıtım hattı ile gaz teslim
noktası arasındaki hattır. Bina bağlantı hattı ise gaz teslim noktası ile ana kesme vanası
arasındaki hattır. Bu nedenle Ankara için servis hattı aynı zamanda bina bağlantı hattıdır.

Servis hattı sadece Ankara’da bina içi yada dışında bırakılan Ana Kesme Vanasına
kadar olan hattır. Ankara’da bina önlerinde servis regülatörü ve servis kutusu
kullanılmamaktadır. Ankara dışındaki tüm şehirlerde servis hattı bina önlerindeki servis
regülatörü ve servis kutusuna kadar olan hattır. Servis hatları Ankara’da çelik ve polietilen
(PE) borulardan çekilirken diğer tüm şehirlerde servis hatları tamamıyla PE borularla
döşenmektedir.

Bina bağlantı hatları binanın girişine yakın, yeterince aydınlatılmış, kuru, kendi
kendine havalanabilen ve kolayca ulaşılabilen bir yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara
uğramayacak bir biçimde korunmuş olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahalli
olmayan yerler, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu bulunan vb. yerlerden geçemez (TS
7363). Doğalgaz hattı yangın merdiveninin içinden ve bitişiğinden geçirilmemelidir.
Doğalgaz boruları işletme tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol edilebilecek
ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir. Vanaların yerden
yükseklikleri 180-210 cm arası olmalıdır.

13
 Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde (bina ana giriş kapısına mümkün olduğunca
yakın) rahatça ulaşılabilecek, hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akışını
gerektiğinde kesip açma işlevini yerine getirecek, TS 9809 veya TS EN 331 normuna uygun
bir Ana Kesme Vanası konulmalıdır. Ana Kesme Vanası bina dışında bir noktaya konulacak
ise havalandırılmış bir kutu içine alınmalıdır. DN 50 ve düşük çaplı vanalar tam geçişli dişli
vana olabilir. DN 65 ve üzeri çaplardaki ana kesme vanaları flanşlı ve tam geçişli küresel
vana olmalıdır.

Doğal gaz hatlarının, duvar ve döşemelerden geçişlerinde koruyucu kılıf borusu

kullanılmalıdır. Duvar ve döşeme geçişlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eş merkezli
olmasına özen gösterilmelidir. Koruyucu borunun iç çapı, gaz borusunun dış çapından en az
20 mm daha büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dış duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir
biçimde yerleştirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dışarıya doğru en az 20 mm taşmalıdır.
Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boşluk duvarın her iki tarafından zamanla
katılaşıp çatlamayacak özellikte uygun macunla (TS EN 751-1, TS EN 751-2, TS EN 751-3)
doldurularak tam sızdırmaz hale getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda
ek yeri bulunmamalıdır.

Şekil 1.5: Ankara’da uygulanan servis hattının bina içindeki bağlantı detayı
14
 Ankara’da uygulanan bina içinde ve bina dışında bırakılan servis hattının nasıl
döşendiği yukarıdaki ve alttaki şekillerden incelenebilir.

Şekil 1.6: Ankara’da uygulanan servis hattının bina dışındaki bağlantı detayı

15
 Şekil 1.7: Orta basınç dağıtım şebekesine sahip şehirlerde yer tipi servis kutusundan bina
bağlantı detayı

Servis Kutusu
Kelepçe

Esnek Bağlantı
Elemanı

Çelik Kılıf

İzolasyon Flanşı

Şekil 1.7:Polietilen
Duvar tipiBoru
servis kutusundan bina bağlantı detayı

Şekil 1.8: Orta basınç dağıtım şebekesine sahip şehirlerde duvar tipi servis kutusundan bina
bağlantı detayı

16
 UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda resmi verilen kazan gaz besleme hattı boru tesisatı gibi bir hat çekiniz ve boru
destekleri ile destekleyiniz.

Araç ve Gereçler:

1- DN 50 çaplı doğalgaz borusu 7- Kurbağacık

2- Kaynak Makinesi 8- Gaz sızdırmazlık macunu
3- Boru kesme makinesi 9- Flanş
4- Boru kılıfları 10- Su terazisi
5- Boru destekleri 11 - Keten
6- Boru anahtarı

17
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYETİ

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER

Ø Sistemde gaz mevcut ise ana vanayı Ø Gerekli güvenlik tedbirlerini alınız.
kapatınız.

Ø Gaz besleme hattı borularının geçeceği Ø Gaz boruları gelişi güzel döşenmemeli
yerleri proje üzerinden tespit ediniz. gaz yönetmeliklerine uyulmalıdır.

Ø Gaz borularının geçeceği duvar ve Ø Boru geçiş yerlerine boru kılıfı

döşemeleri kırarak montaja hazır hale koymayı unutmayınız.
getiriniz.

Ø Kaynaklı bağlantı için gerekli Ø Kaynağa başlamadan önce kaynak

donanımları hazır hale getiriniz. yapacağınız makine ve aparatları
hazırlayınız.

Ø Kazan gaz besleme boru hattı Ø Büyük çaplı gaz borularını boru
borularını kaynatmaya başlayınız. destekleri ile destekleyiniz.

18
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplayarak

değerlendiriniz.
A-OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULAR)
1. Aşağıdakilerden hangisi kazan dairesi havalandırma sistemlerinden değildir?
A) Tabii havalandırma
B) Yarı cebri havalandırma
C) Ferdi havalandırma
D) Cebri havalandırma
2. Aşağıdakilerden hangisi kazan gaz besleme hattını tarif etmektedir?
A) Kazan sayaç çıkışından brülöre kadar olan boru hattına denir.
B) Kolon ile sayaç girişine kadar olan hatta denir.
C) Servis hattından kazan girişine kadar olan hatta denir.
D) Kolon hattından başlayarak brülöre kadar olan hattır.

3. Aşağıdakilerden hangisi kazan dairelerinin havalandırma nedenlerinden biri değildir?

A) Kazandaki yanma için gerekli olan yakma havası için havalandırma yapılır.
B) Kazan dairesinin havalandırılması için havalandırma yapılır.
C) Kazan dairesinde sıcaklığın aşırı yükselmemesi için havalandırma yapılır.
D) Gaz akışının daha iyi olması için havalandırma yapılır.

4. Aşağıdakilerden hangisi servis hattını tanımlar?

A) Sayaçtan sonra döşenen hatta denir.
B) Ana gaz dağıtım şebekesini müşteri iç tesisatı veya kazan besleme hattı ile
birleştiren hattır.
C) Kolon ile sayaç girişine kadar olan hatta denir.
D) Ana gaz dağıtım şebekesinden brülöre kadar döşenen hattır.

5. Bacanın görevi nedir?

A) Duman çıkışını çevreye zarar vermeyecek bir şekilde dışarı atmaktır.
B) Havalandırmayı sağlamaktır
C) Yanmayı kontrol etmektir.
D) Ortam havasını dışarı atmaktır.

6. Aşağıdakilerden hangisi doğalgaz kazanlarının baca bağlantısında dikkat edilmesi

gereken hususlardan biridir?
A) Bacalar dairesel veya dikdörtgen yapılabilir.
B) Yanma verimi baca ile ilişkilidir.
C) Bacalar tuğladan veya paslanmaz çelik olabilir.
D) Duman kanalı bacanın içinden dışarı doğru taşmayacaktır.

19
7. Gaz tahliye hava çıkış delikleri mümkün olduğu kadar tavana yakın olmalıdır.

A) Doğru
B) Yanlış

8. Servis hatları genellikle polietilen (PE) borulardan çekilir.

A) Doğru
B) Yanlış

DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz.

20
 PERFORMANS
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre

değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
KONTROL LİSTESİ
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır
Gazı ana kesme vanasından kestiniz mi?
Projeden gaz borularının geçeceği yerleri tespit ettiniz mi?
Gaz borularının geçeceği duvar ve döşemelere kılıf koydunuz mu?
Kaynak için uygun ortamı hazırladınız mı?
Büyük çaplı borular için boru destekleri yaptınız mı?
İçeride kaynak yapılacaksa gerekli havalandırmayı sağladınız mı?
DÜZENLİ VE KURALLARA UYGUN ÇALIŞMA
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?
Yapacağınız işe göre takım ve aparat seçtiniz mi?
Takımları düzgün kullandınız mı?
Güvenlik tedbirlerini aldınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

21
 ÖĞRENME FAALİYETİ–2

AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ–2

Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında tekniğine
uygun olarak kazan sayaç montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizdeki merkezi ısıtmalı binaların kazan sayaçlarını inceleyiniz, sayaçtan
önce ve sonra hangi elemanların olduğunu not ederek edindiğiniz bilgileri
arkadaşlarınızla atölye ortamında paylaşınız.
Ø Konut tipi sayaçlarla kazan sayaçları aynı mı? Benzer ve farklı yönlerini
araştırarak bulunuz.

2. SAYAÇ MONTAJI
2.1. Tanımı ve Tesisattaki Yeri
Tüketilen gazı m3/h olarak ölçen cihazlara “sayaç” denir. Sayaçlar nemsiz,
havalandırılan, dış etkenlere karşı korunmuş, endeksi kolay okunabilir, bakım ve
değiştirilmesine imkân veren yerlere konmalıdır.

2.2. Çeşitleri
Doğalgaz tesisatında 3 tip sayaç kullanılmaktadır.
2.2.1.Körüklü Sayaçlar:
TS 5910 EN 1359’a uygun olmalıdır. Bu sayaçlar 2,5 m3/h’den 160 m3/h kapasitelere
kadar üretilmektedir.
1. Küresel vana
2. Filtre
3. Regülatör
4. Esnek bağlantı elemanı
5. Doğalgaz sayacı
6. Sayaç konsolu

Şekil 2.1: Körüklü sayaç bağlantısı Resim2.1: Körüklü sayaç

22
2.2.2 Rotary Sayaçlar:

Resim2.2: Rotary sayaç

Rotary tip sayaçlar genellikle 40 m3/h’in üzerinde imal edilen sayaçlardır. Üst sınıftaki
ağır tip sayaçlar daha çok kazan girişlerine yere yapılmış beton kaideler üzerine monte edilir.
Küçüklerse normal şekilde tesisata bağlanırlar. TS EN 12480’e uygun olmalıdırlar.
2.2.3 Türbinli Sayaçlar:

TS 5477 EN 12261’ye uygun olmalıdırlar. 40 m3/h ile 25.000 m3/h kapasiteler arası
üretilmektedir. Sayaç, içinden geçen gazla döndürülen türbin çarkının devir adedi ve gaz akış
hızıyla geçen gaz hacminin kaydedildiği bir ölçü cihazıdır.

Resim 2.3: Türbinli sayaç

Eksenel akışlı türbin çarklı gaz sayacı ve radyal akışlı türbin çarklı gaz sayacı olmak
üzere iki çeşidi vardır.
2.3. Montajı
Kazan sayaçlarının montajı, ilgili gaz kuruluşu veya yeterlilik verdiği firmalar
tarafından yapılır. Gaz kuruluşuna kaydı yapılmayan hiçbir sayaç monte edilmez. Kazan
sayaç montajlarında uyulması gereken kurallar şunlardır:
Ø Sayaçlar elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buat ve zil gibi elektrikle çalışan
alet ve cihazlardan, sıcak ve kızgın akışkan borularından en az 15 cm. uzağa
yerleştirilmelidir.
Ø Sayaç ve bağlantı boruları, duman bacaları üzerine yerleştirilmemelidir. Sayaçlar
duvar ile arasında en az 2 cm aralık kalacak şekilde duvara yerleştirilmelidir.
Ø Tüm sayaçlarda sayaçtan önce bir gaz kesme vanası mutlaka olmalıdır.

23
Ø Körüklü tip sayaç bağlantılarında ön gerilme oluşturmayacak ve değişik tip
sayaçların kullanımına imkân sağlayabilecek şekilde esnek bağlantı elemanı
kullanılmalıdır. Esnek bağlantı elemanı TS 10878’ e uygun olmalıdır.

Şekil 2.2: Sayaçların konsol ve kaideler üzerine oturtulması

Resim 2.4: Sayaçların konsol üzerine oturtulması

Ø Tüm sayaçlarda sayaç girişine TS 9809 veya TS EN 331’e uygun küresel gaz
kesme vanası konmalıdır. Vanalar kolay müdahale edilebilir ve açılıp
kapatılabilir bir konumda 180-210 cm yükseklik aralığına monte edilmelidir. Bu
vanalarda herhangi bir tehlike anında abonenin veya bir başkasının kolayca
kapatmasını sağlayacak şekilde bir açma kapama kolu olmalıdır.
Ø Sayacın bina dışına konması durumunda sayaç ve sayaç hattı elemanları
korozyona dayanıklı malzemeden yapılmış bir koruyucu muhafaza içine
alınmalıdır. Muhafaza kutusu tabii havalandırmayı sağlayacak şekilde olmalı ve
sayaç göstergesi için okuma penceresi bulunmalıdır. Sayaç ve sayaç vanasına
gerektiğinde müdahale edebilmek için sayaç kutusu kilitli olmamalıdır
24
Ø Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri
kolayca okuyabilecekleri, ayrıca gazı rahatça kesip açabilecekleri şekilde
aydınlık, havalandırılabilen, rutubetsiz ve donmaya karşı korunan, çok sıcak
olmayan (en çok 35 °C) yerlere yerleştirilebilir. Sayaçlar yanıcı ve patlayıcı
maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilemez.
Ø Rotary ve türbinli sayaçlar imalatçı katalog ve talimatlarına göre ve
yağlanabilecek şekilde yerleştirilmelidir. Bu tip sayaç kullanılması durumunda
sayaç öncesinde filtre bulunmalıdır. Kullanılacak olan filtrenin gözenek açıklığı
50 µm olmalıdır.

1. Küresel vana
2. Filtre
3. Türbinli sayaç
4. Flanş
5. Boru

Şekil 2.3: Türbinli sayaç bağlantısı

Ø Türbinli tip sayaçlarda sayaç giriş ve çıkışında 5D (çapın beş katı) mesafesinde
bağlantı elemanı kullanılmamalıdır.

1. Küresel vana
2. Filtre
3. Rotary sayaç
4. Flanş
5. Boru

Şekil 2.4: Rotary sayaç bağlantısı

Rotary tip sayaçlarda giriş ve çıkışta 5D mesafesi bırakılmasına gerek yoktur..

Ø Merkezi sistemlerde kullanılan sayaçlar kazan daireleri içine

yerleştirilmemelidir.
Ø G4 (dâhil) ile G25 (dâhil) arası körüklü tip sayaç kullanılmalı, G40 (dahil) üzeri
sayaçlar rotary, G 400 (dahil) üzeri türbin tip olmalıdır.

25
Şekil 2.5: Sayaçların muhafaza içine alınması Resim 2.5: Sayaç muhafazası

Ø Flanşlı bağlantılarda uygun sızdırmazlık contaları kullanılmalıdır. Dişli

bağlantılı sayaçların sayaç girişinde fleks esnek bağlantı elemanı kullanılmalıdır.
Ø Sayaçlar yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlere yerleştirilemez.

26
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda montaj detay şekli verilen gaz sayacını montaj kurallarına uyarak bağlayınız.

Araç ve Gereçler:

1. Küresel gaz vanası

2. Filtre
3. Gaz sayacı ( Rotary )
4. Flanş
5. Gaz borusu
6. Boru anahtarı
7. Kurbağacık
8. Sızdırmazlık macunu
9. İki ağızlı anahtar takımı
10. Vida somun
11. Sızdırmazlık contası

NOT: Eğer rotary sayaç yerine türbin sayaç kullanacaksanız, sayaç öncesi ve
sonrasında 5D’lik düz boru bırakılmalıdır.

27
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER

Ø Sistemde gaz varsa ana vanayı Ø Gerekli güvenlik önlemlerini alınız.
kapatınız.

Ø Proje üzerinden doğalgaz sayacının Ø Sayaç gaz hattının proje üzerinden

yerini tespit ediniz. yapıldığını unutmayınız.

Ø Sayaç askı konsolunu duvara Ø Konsolun terazide olup olmadığına

ölçüsünde sabitleyiniz. bakınız.

Ø Gaz sayacını askı konsoluna Ø Sayacın konsol üzerine oturup

yerleştiriniz. oturmadığına dikkat ediniz.

Ø Sayaç bağlantısından önceki Ø Flanşların arasına sızdırmazlık

elemanları birleştirmek için gerekiyorsa contaları koymayı unutmayınız.
bağlantı flanşlarını hazırlayınız.
Ø Borularda gaz varsa şöntleme
Ø Sayaçtan önce bağlanması gereken yapmayı unutmayınız.
küresel vana bağlantısını yapınız.

Ø Sayaç filtresini birleştiriniz. Ø Filtre sayaçtan önce bağlanmalıdır.

Ø Sayacı gerekiyorsa flanşlı olarak Ø Keteni ve macunu yeterli miktarda

bağlayınız. kullanınız.

Ø Gaz boruları ile rotary veya türbinli Ø Sayaç bağlantılarında sayacı

sayacı birbirine birleştiriniz. karşınıza aldığınızda gaz girişi daima
soldan, çıkışı daima sağdandır.

Ø Sayaç çıkışına test nipelli dirsek Ø Test nipelli dirsek ile gaz kaçağı
bağlayarak kazan gaz hattını döşemeye olup olmadığını kontrol ediniz.
başlayınız.

28
 PERFORMANS
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre

değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır

Gazı ana gaz kesme vanasından kestiniz mi?
Projeden gaz sayacının konacağı yeri tespit ettiniz mi?
Gaz sayaç konsolunu duvara sabitlediniz mi?
Sayaçtan önce konulan küresel gaz kesme vanasını bağladınız mı?
Gerekiyorsa filtre ve regülatörü tesisata bağladınız mı?
Sayacı gaz borularına bağlarken vidalı bağlantılara sızdırmazlık macunu
sürdünüz mü?
DÜZENLİ VE KURALLARA UYGUN ÇALIŞMA
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?
Yapacağınız işe göre takım ve aparat seçtiniz mi?
Takımları düzgün kullandınız mı?
Güvenlik tedbirlerini aldınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

29
ÖLÇME VE VE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak

değerlendiriniz.
A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.

( ) 1. Doğalgaz sayaçları tüketilen gazı kW/h olarak ölçer.

( ) 2. Sayaçlar nemsiz, havalandırılan, dış etkenlere karşı korunmuş ve kolay ulaşılabilen

aydınlık yerlere konmalıdır.

( ) 3. Sayaçlar duvarlara genellikle tellerle asılarak tutturulur.

( ) 4. Körüklü, rotary ve türbinli olmak üzere üç çeşit sayaç vardır.

( ) 5. Doğalgaz sayaçlarının baca duvarlarına monte edilmelerinde herhangi bir sakınca

yoktur.

Aşağıda boş bırakılan yerleri doğru sözcüklerle doldurunuz.

6. Doğalgaz sayaçları elektrik kabloları, elektrik sayaçları, buat ve prizlerden en az

…….……..cm uzaklıkta monte edilmelidir.
7. DN 50 üzeri çapa sahip tesisatlarda sayaçlar, vana, filtre ve regülatör gibi ekipmanlar
birbirlerine ………………… .. birleştirilir.

8. Doğalgaz sayaçlarında gaz girişi sayacı karşınıza aldığınızda………………….dır.

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

30
 ÖĞRENME FAALİYETİ–3

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

AMAÇ
Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında tekniğine ve
yönetmeliklere göre gaz yolu armatürleri montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Ø Çevrenizde merkezi ısıtma ile ısıtılan bir site veya işletmenin kazan dairesine
giderek, burada brülörden önce bağlantısı yapılan elemanları inceleyiniz,
elemanların isimlerini ve görevlerini öğrenmeye çalışınız. Öğrendiklerinizi
arkadaşlarınızla sınıf veya atölye ortamında paylaşınız.
Ø Gaz brülörlerinin kazana nasıl tutturulduklarını yerinde incelemeler yaparak
araştırınız.

3. GAZ YOLU ARMATÜRLERİ MONTAJI

3.1. Gaz Yolu Armatürleri

3.1.1. Tanımı ve Tesisattaki Yeri

Brülöre gaz akışını kontrol eden elemanlara “gaz yolu kontrol hattı armatürleri” adı
verilir. Bu armatürler, kazan dairesine havalandırılabilen, nemsiz, dış etkenlere karşı
korunmuş, bakım ve değiştirilmelerine imkân veren bir yere brülörden hemen önce monte
edilmelidir.

Gaz hattı armatürleri brülörlerin atmosferik veya üflemeli olmasına göre değişmez.
Elemanlar ve uygulama aynıdır. Bu elemanlar, küresel vana, gaz filtresi, regülatör, basınç
otomatiği (gaz presostatı), solenoid vanalar, titreşim giderici (kompansatör), manometreler,
sızdırmazlık kontrol cihazı, yangın vanası, test nipelleri gibi elemanlardır.

Şekil 3.1: Üflemeli brülörlerde gaz yolu armatürleri montaj sırası

31
 1- Küresel vana (TS EN 331, TS 9809)
2- Kompansatör (TS 10880, DIN 30681)
3- Test nipeli
4- Filtre (TS 10276, DIN 3386)
5- Manometre (musluklu) (TS EN 837, EN 837)
6- Gaz basınç regülatörü (TS EN 88, TS 10624, TS11390 EN 334)
7- Relief valf (TS 11655, DIN 3381) (Regülatör ani kapamalı ise)
8- Tahliye hattı (vent)
9- Min. gaz basınç presostatı (TS EN 1854)
10- Solenoid valf (TS EN 161)
11- Brülör (TS 11392 EN 676)
12- Sızdırmazlık Kontrol Cihazı (TS EN 1643)

Resim 3.1: Gaz yolu armatürleri

Küresel vana açıldığında gaz filtreye girer. Filtrenin görevi gazı filtre ederek pislik ve
partiküllerin ekipmanlara girişini engellemektir. Filtreden geçen gaz basınç regülatörüne
gelir. Regülatörde gazın basınç ayarı yapılarak sürekli aynı basınçta geçmesi sağlanır. Gaz
şebeke basıncı regülatör basıncından düşük duruma gelirse regülatörden gaz geçmez;
dolayısı ile istenen basınç elde edilemezse brülör çalışmaz. Regülatörden geçen gazın basıncı
manometre ile gözlenir. Manometre gazın basıncını ölçer. Manometreden geçen gaz, basınç
presostatına gelir.
32
Basınç presostatı brülöre göre ayarlanmıştı, brülör için gerekli basınç oluştu ise brülör
kumanda merkezine (Beyine) sinyal gönderir. Presostattan geçen gaz iki adet seri bağlanmış
solenoid vanaya gelir. Solenoid vanalar normalde kapalıdır (yani elektrik yükünde değilken
gazı diğer tarafa geçirmez). Brülör kumanda beyninden gelen sinyal ile açılır ve iki solenoid
valf arasındaki sızdırmazlık kontrol ünitesine gelir. Burada son kaçak kontrolü yapılır. İki
valf arasında kaçak olursa basınçta düşme olacaktır. Yani kaçak var ise brülör beyni bunu
algılayacak ve brülörü arızaya geçirecektir. İki valf arasında gaz kaçağı yok ise normalde
kapalı olan 2. Solenoid vana (emniyet solenoid valfi) açılarak brülöre gaz girişi olacaktır.

Gaz kontrol hattının uygulaması projelendirildikten sonra ilgili gaz kuruluşunun onayı
alınır proje uygulanır.

3.1.2. Armatürler

3.1.2.1. Ana Kapama Vanası:

Gaz besleme hattına giren gazı elle kesmek için kullanılan küresel vanalardır. TS EN
331 veya TS 9809 normuna uygun olmalıdır. Vana kolu doğru takılmış olmalı ve sürekli
vana üzerinde bulunmalıdır.

Resim 3.2: Ana gaz kesme vanası

3.1.2.2. Titreşim Giderici (Kompansatör):

Brülördeki titreşimin tesisata geçişini zayıflatmak için kullanılan donanımdır.

Üniversal tip olmalıdır. (TS10880, DIN 30681)

Kazan devrede iken oluşabilecek titreşimin tesisat ve cihazlar üzerinde titreşime bağlı
kasıntı ve/veya çatlamalara yol açmaması için yatay olarak kullanılan elemanlardır.
Kompansatör tipleri şartnamelere bağIı olarak kullanılır ve çapları da tesisat boru çapında
seçilir.

33
 Resim 3.3: Kompansatör (Titreşim giderici )

3.1.2.3. Test Nipeli:

Gaz besleme borusunda mevcut gazın basıncını ölçmek için kullanılan, küresel
vanadan sonra konulan elemanlardır. Sistemi havadan ya da gazdan arındırmaya, sistemdeki
basıncı seyyar manometreler yardımıyla ölçmeye yarar. Gerekmediğinde sürekli kapalı
tutulmalıdır. Birden fazla basınç değeri gerektiren tesisatlarda, her basınç gurubu için ayrı
test nipeli gereklidir.

Resim 3.4: Test nipeli

3.1.2.4. Filtre:

Gaz borularından gelebilecek toz vb. pisliklerin hassas kontrol vanalarına zarar
vermemeleri için hattın başında kullanılır. Filtreler kovan içinde yıkanabilir, sentetik, üç kat
malzemeden yapılır. Filtre kapağının üzerinde diferansiyel manometre veya presostat
bağlamak için test nipeli bulunabilir. Tesisattan gelebilecek toz ve pisliklerin gaz
armatürlerine ve yanma başlığında bulunan gaz nozullarına zarar vermesini engelleyecek TS
10276 normuna uygun filtre kullanılması zorunludur.

34
 Tesisat içersinde kalan çapak, curuf, kum, toz vb. kirlilik oluşturan malzemeleri
süzmek, gaz ile birlikte taşınabilecek parçacıkları durdurmak ve bu maddelerin cihaz ve/veya
gaz armatürlerine zarar vermesini önlemek amacı ile kullanılırlar. Filtreler bu fonksiyonları
gereği sistemin emniyetli çalışmasına yardımcı olurken diğer yandan cihaz ve armatürlerin
çalışma ömrünü uzatırlar.

Bazı tip filtre kovanlarının üzerlerinde yer alan giriş-çıkış test nipelleri yardımı ile
sistemi durdurmadan ve sökme işlemi yapmadan basınç farkı ölçülerek filtrelerin temizliği
incelenebilir. Giriş-çıkış basınç farkı büyükse kovan sökülerek filtre değiştirilir.

Resim 3.5: Gaz filtresi Resim 3.6: Regülatör

3.1.2.5. Regülâtör:

Şebeke basıncını brülörde sabit besleme basıncına dönüştürür. Girişteki basınç ne

kadar değişirse değişsin, regülatör çıkışında ayarlanan sabit bir değer elde edilir. Bu,
brülörün düzgün çalışması için şarttır. Çıkış basıncı isteğe göre ayarlanabilir. Basınç
regülatörü, aynı zamanda, kullanılacak doğalgaz debisini de ayarlar. Çıkış basıncı, regülatör
içindeki yay kuvvetini değiştirerek ayarlanır.
Tesisattan gelen basıncı gaz armatürlerine girmesi planlanan basınç değerine
düşürmek, düşük basınçlı sistemlerde de gaz akışında oluşabilecek dalgalanmaları stabilize
etmek amacıyla kullanılırlar. Shut-off’lu (Otomatik emniyet kapama valfi) tipleri sayesinde
gaz çıkış basıncında limit değerlerin aşılmaması sağlanır.
Bu tip regülâtörler sistem emniyeti açısından limit değerler aşıldığında gaz geçişini
engellerler. Gaz akışındaki dalgalanmalardan etkilenerek gereksiz kapatma yapmamaları için
solenoid valflere çok yakın yerleştirilmezler.

3.1.2.6. Minimum Gaz Basınç Otomatiği (Presostatı):

Tesisattaki gaz basıncı brülörün çalışabileceği minimum basınç değerlerinin altına

düşünce brülör kumanda beynine elektronik sinyal gönderir. Brülör beyni de solenoid
vanaya kumanda ederek gaz beslemesini keser. Q > 1200 kW kapasiteli büyük sistemlerde
basınç artışını kontrol eden ayrı bir basınç otomatiği kullanılır.

35
 Resim 3.7: Solenoid vanalar ve gaz presostatı

Bir kazan sisteminde uygun yanma koşullarının sağlanması için hava/gaz karışımının
olması gereken oranlarda sağlanması ve hava ile gazın ideal basınçlarda kazan içerisine
üflenmesi gereklidir. Gaz basıncının belirli bir değerin altına düşmesi durumunda, uygun
yanma şartları sağlanamayacağı gibi alevin türbülatöre kaçması (alev yutulması) şeklinde
tehlikeli sonuçlar doğabilir. Bu durumlarda sistem, termostatta ayarlanan sıcaklık değerine
ulaşamayacağı için brülör sürekli yükte kalacaktır ya da alev yutulması oluşursa sistem
arızaya geçecektir. Minimum gaz basınç prosestatı, gaz basıncında ayarlanan değerlerin
altına düşüldüğünde sistemi bloke eden (bu amaçla beyine sinyal gönderen) bir emniyet
ünitesidir. Bu tür prosestatlar solenoid vanalara monte edilirler ya da bu vana gruplarının
yakınına yerleştirilirler.

3.1.2.7. İşletme Solenoid Vanası:

Gaz kontrol hattının sonunda manyetik olarak çalışan solenoid vanalar kullanılır. Bu
vanalar brülör duracağı zaman gazı kesen, çalışmaya başlayacağı zaman da açan ana
elemanlardır ve kesinlikle sızdırmaz olmalıdır.

Resim 3.8 Solenoid Vana

36
 Solenoid vanaların çeşitli tipleri vardır. Ancak bütün tipler ani kapamalı olmalıdır (1
saniyenin altında). Açma süreleri ise hızlı veya yavaş olabilir. Ayrıca manyetik vanaların tek
veya çift kademeli olması söz konusudur. Solenoid vanalar normalde kapalı ve yay geri
dönüşlü olmalıdır.

3.1.2.8. Hava Presostatı:

Her brülör, hava debisinin ayarı için bir ayar cihazına sahip olmalıdır. Yanma havası
miktarını ayar için brülör fanının emme veya basma kısmında tertibat bulunur. Fanın üfleme
basıncı genelde 4 ile 8 mbar arasında olup 12 mbar’a kadar çıkabilir. Brülördeki ateşlemede
alevin yanma odasında yayılması ve gazların patlaması nedeniyle en azından 1-2 mbar
üfleme basıncı gereklidir. Üfleme basıncının istenilen basınç değerlerinin üstüne çıkmasını
ve yanma için yetersiz hava gelmesini önlemek amacıyla kullanılan elemanlardır.

3.1.2.9. Emniyet Solenoid Vanası:

İşletme solenoid vanasının gaz girişini etkin bir şekilde kapatıp kapatmadığını kontrol
eden ve gerekirse gazı kesen ekipmanlardır.
Normalde (Elektrik yükünde değilken) kapalı konumda olan, enerji verildiğinde ise
tam açık olarak çalışan elektromanyetik bir vanadır. Bir tapa, yay kuvveti ile itilerek gaz
yolunu kapatmaya çalışırken sisteme enerji verildiğinde piston ve yay etrafındaki bobin
indüklenerek mıknatıs özelliği oluşturur. Mıknatıslanma sonucu oluşan manyetik alan yay
kuvvetini yenerek tapayı geri çeker ve gaz yolunun açılmasını sağlar. Emniyet amaçlı
solenoid vanalarda tapa 2–3 sn. içinde ve tam olarak açılır. Problem anında ya da sistemin
devreden çıkması gerektiğinde ise enerjinin kesilmesi ile birlikte 1 sn’den daha kısa bir
sürede kapama yapar.

3.2. Gaz Yolu Armatürleri Montajı

Gaz yolu armatürlerini birbirine birleştirirken belli standart ve kurallara uymak

gereklidir. Gaz yolu armatürleri brülörden hemen önce monte edilir. Gaz yolu armatürleri
monte edilirken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir;

Ø Vanalar, filtreler, regülatörler ve solenoid valfler kolay müdahale edilebilir,

aydınlık, tamir ve bakımlarının kolay yapılabileceği bir konumda monte
edilmelidir.
Ø Gaz yolu armatürleri birbirine birleştirilirken sızdırmaz bir şekilde flanşlı olarak
birleştirilmelidir.
Ø Gaz yolu armatürlerinin vidalı bağlantılarında kullanılan sızdırmazlık macunu
TS 10944 ve EN 751-1’e uygun olmalı flanşlı bağlantılarda ise uygun
sızdırmazlık contaları kullanılmalıdır.
Ø Filtre ve regülatör kolayca sökülüp takılabilir, temizlenebilir, ölçümleri
yapılabilir bir konumda monte edilmelidir.

37
 Ø Gaz yolu armatürleri monte edilirken üzerlerine herhangi bir şeyin taşıp
dökülmeyeceği yerlere yerleştirilmesine dikkat edilmelidir.

3.3. Brülörlerin Kazana Montajında Dikkat Edilecek Hususlar

Ø Projede belirtilen kazan kapasitelerine uygun yakıt miktarını yakacak

özelliklerde brülör seçilmelidir.
Ø Kazan üzerindeki brülörler, kazan dairesi dışında yerleştirilmiş bir elektrik
şalteri ile her zaman kapatılabilmelidir.
Ø Brülör bağlantı montaj plakası ile brülör montaj flanşı arası sızdırmaz olmalı, iyi
izole edilmelidir.
Ø Kazan brülör kapağı ve duman kutusu gibi alev ile doğrudan doğruya temasta
olan ön kapakları uygun kalınlıkta refrakter malzeme ile kaplanmalıdır.
Ø Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden geri çıkartılması veya yana
alınması imkânını verecek yeterli alanlar mevcut olmalıdır.
Ø Esnek borular (kompansatörler), ancak rijit (sabit) borular ile brülör arasında
doğrudan bağlantı elemanı olarak kullanılabilir. Kompansatörler brülör vanası
ile filtre arasına yerleştirilmiş olmalıdır.
Ø Kompansatörler muhtemel işletme şartlarına uygun kolayca görülebilecek
konumda yerleştirilmiş, kırılma ve burulmalara dayanabilecek şekilde üniversal
tip ve özellikte olmalıdır.

38
 UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İŞLEM BASAMAKLARI
Ø Sistemde gaz mevcut ise ana vanayı
kapatınız.
Ø Gaz yolu armatürlerinin geçeceği
yerleri proje üzerinden tespit ediniz.
Ø Gaz yolu armatürlerini birleştirmeden
önce montaja hazır hale getiriniz.
Ø Flanşlı bağlantılar için flanş yerlerini
hazırlayınız.
Ø Küresel ana gaz kesme vanasından
başlayarak gaz yolu armatürlerini
birleştiriniz.
Ø Gaz yolu armatürlerini birleştirirken
yukarıda açıklanan montaj kurallarına
ve standartlara mutlaka uyunuz.
39
ÖNERİLER
Ø Gerekli güvenlik tedbirlerini alınız.
Ø Gaz yolu armatürlerinin geçeceği
yerler gelişi güzel değil, gaz
yönetmeliklerine göre uygulanır.
Ø Gaz armatürleri çok hassas imal
edildikleri için dikkat edilmelidir.
Ø Flanşların borular üzerine sonradan
kaynak edildiğini unutmayınız.
Ø Gaz yolu armatürleri projede belirtilen
sıra ile monte edilmelidir. Biri
diğerinin yerini alamaz.
Ø Standartlardan TS, EN ve gaz
yönetmelikleri anlaşılmalıdır.
ÖLÇME VE VE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak

değerlendiriniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aşağıdaki cümleleri “Doğru” veya “Yanlış” olarak değerlendiriniz.

( ) 1. Brülöre gaz akışını kontrol eden elemanlara “Gaz yolu armatürleri” adı verilir.

( ) 2. Gaz yolu armatürleri nemsiz, havalandırılan, dış etkenlere karşı korunmuş ve kolay
ulaşılabilen aydınlık yerlere konmalıdır.

( ) 3. Brülör kapasitesine göre kazan seçimi yapılır.

( ) 4. Gaz yolu armatürleri her zaman birbirlerine vidalı bağlantılarla birleştirilir.

( ) 5. Gaz yolu armatürleri monte edilirken selenoid vanalar en başa konur.

( ) 6. Regülatör sistemdeki gazın basıncını ölçmeye yarar.

Aşağıda boş bırakılan yerleri doğru sözcüklerle doldurunuz.

7. Brülör duracağı zaman gazı kesen, çalışmaya başlayacağı zaman açan
elemanlara……………………vana denir.

8. DN 50 üzeri çapa sahip tesisatlarda vana, filtre ve regülatör birbirine ………………ile

birleştirilir.

9. Sistemin çalışması esnasında meydana gelen titreşimleri gaz tesisatına aktarmamak

için kullanılan elemanlara…….……………denir.

10. Gaz borularından gelebilecek toz vb pisliklerin hassas cihazlara zarar vermelerini
önlemek amacıyla brülör gaz hattında ……… …..kullanılır.

DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz modül değerlendirmeye geçiniz.

40
 UYGULAMA FAALİYETİ

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıdaki şekilde verilen gaz yolu armatürlerini siz de aynı sırayı izleyerek monte
ediniz.

Gaz yolu armatürleri

1- Küresel vana 2- Kompansatör

3- Test nipeli 4- Filtre
5- Manometre (musluklu) 6- Gaz basınç regülatörü
7- Relief valf 8- Tahliye hattı (vent)
9- Presostat (Min. gaz basınç) 10- Solenoid valf
11- Brülör 12- Sızdırmazlık Kontrol Cihazı

Araç ve Gereçler:
1- Küresel gaz kesme vanası 7- Sızdırmazlık contası
2- Gaz filtresi 8- Boru kesme makinesi
3- Regülatör 9- Kaynak makinesi ve aparatları
4- Selenoid vana 10- Boru anahtarı
5- Flanş 11- Kurbağacık
6- Sızdırmazlık macunu

41
 PERFORMANS
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre

değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır

Gazı ana gaz kesme vanasından kestiniz mi?
Projeden gaz armatürlerinin konacağı yeri tespit ettiniz mi?
Gaz armatürlerini hazırladınız mı?
Küresel gaz kesme vanasını bağladınız mı?
Filtre ve regülatörü gerekiyorsa flanşla bağlantı yaptınız mı?
Vidalı bağlantılara sızdırmazlık macunu sürdünüz mü?
Flanşların arasına sızdırmazlık contaları koydunuz mu?
DÜZENLİ VE KURALLARA UYGUN ÇALIŞMA
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?
Yapacağınız işe göre takım ve aparat seçtiniz mi?
Takımları düzgün kullandınız mı?
Güvenlik tedbirlerini aldınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise modül değerlendirmeye geçiniz.

42
 MODÜL DEĞERLENDİRME

MODÜL DEĞERLENDİRME
Öğretmeninizin size ölçülerini verdiği kazan dairesi gaz sayaç montajını yapınız.
Kazan gaz besleme boru hattını kaynaklı olarak çekiniz. Gaz yolu armatürlerini flanşlı olarak
monte ediniz.

ARAÇ VE GEREÇLER:

1. Değişik çaplarda doğalgaz borusu 7. Su Terazisi

2. Rotary tip gaz sayacı 8. Metre
3. Küresel gaz kesme vanası 9. Boru anahtarı
4. Filtre 10- Kurbağacık
5. Regülatör 11- Boru kesme aparatı
6. Solenoid vanalar 12- Kaynak takımları

43
 PERFORMANS
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre

değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır

İş güvenliği kurallarına uydunuz mu?
Araç ve gereçlerinizi seçtiniz mi?
Boruları uygun ölçülerde kestiniz mi?
Gerekli ekipmanları hazırladınız mı?
Gaz yolu armatürlerini hazırladınız mı?
Sayaç öncesi monte edilecek elemanları hazırladınız mı?
Sayacı gaz hattı ile birleştirdiniz mi?
İş bittikten sonra kaçak testini yaptınız mı?
Almış olduğunuz malzemeleri öğretmeninize teslim ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Ölçme sonuçlarına göre sizin modül ile ilgili durumunuz öğretmeniniz tarafından
değerlendirilecektir. Bu değerlendirme için öğretmeninize başvurunuz.

44
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENİM FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 A
3 D
4 B
5 A
6 D
7 Doğru
8 Doğruı

ÖĞRENİM FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 Y
6 15
7 Flanşlarla
8 Soldan

ÖĞRENİM FAALİYETİ CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 Y
7 Solenoid
8 Flanşlar
9 Kompansatör
10 Filtreler

45
 ÖNERİLEN KAYNAKLAR

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

Ø ÇETİNKAYA, Mevlüt; Hüseyin DEMİR, Temel İşlemler Meslek Bilgisi, Yüce

Yayınları, 2001, İstanbul.

Ø DEMİR, Hüseyin; Mevlüt ÇETİNKAYA, Isıtma Atölyesi İş ve İşlem

Yaprakları, Yüce Yayınları, 2001, İstanbul.

Ø KADIOĞLU Hüsnü, Doğalgaz Yetkili Tesisatçının El Kitabı

Ø ISISAN Çalışmaları No:43, Doğalgaz Tesisatı, Kasım 1991

Ø KADIOĞLU Hüsnü, DEMİR Hüseyin, ERGİN Baykal, Yapıda Doğalgaz

Tesisatı, 2006, İstanbul

Ø Katalog ve dokümanlar

Ø Konuyla ilgili internet dokümanları

Ø MMO Doğalgaz Tesisatı Proje Hazırlama Teknik Esasları, Yayın No:133

46
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

Ø ÇETİNKAYA Mevlüt, DEMİR Hüseyin, Temel İşlemler Meslek Bilgisi, Yüce

Yayınları, 2001, İstanbul.

Ø DEMİR Hüseyin, ÇETİNKAYA Mevlüt, Isıtma Atölyesi İş ve İşlem

Yaprakları, Yüce Yayınları, 2001, İstanbul.

Ø DEMİRDÖKÜM Teknik Yayın No:3, Doğalgaz ve LPG, Ocak 2002

Ø EGO, Doğalgaz Tesisat Yönetmeliği ve Teknik Şartnamesi, 2000, Ankara

Ø İGDAŞ, Endüstriyel ve Büyük Tüketimli Tesislerin Doğalgaza Dönüşümü

Teknik Şartnamesi, 2002, İstanbul.

Ø KADIOĞLU Hüsnü, Doğalgaz Yetkili Tesisatçının El Kitabı

Ø ISISAN Çalışmaları No:43, Doğalgaz Tesisatı, Kasım 1991

Ø KADIOĞLU Hüsnü, DEMİR Hüseyin, ERGİN Baykal, Yapıda Doğalgaz

Tesisatı, 2006, İstanbul

Ø Katalog ve dokümanlar

Ø Konuyla ilgili internet dokümanları

Ø MMO Doğalgaz Tesisatı Proje Hazırlama Teknik Esasları, Yayın No:133

Ø TS 7363 Doğalgaz Bina İç Tesisat Projelendirme ve Uygulama Kuralları,

1989

Ø TTMO Temel Bilgiler, Tasarım ve Uygulama Ek Sayı:5

Ø www.alarko.com.

Ø www.demirdokum.com.tr

Ø www.vaillant.com.tr

47