T.

C
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİNGÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME

EVAPORATÖRLERİN BAKIM VE
MONTAJI

ANKARA 2008
 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
 İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. HAVA SOĞUTMALI EVAPORATÖRLER....................................................................... 3
1.1. Hava Soğutmalı Evaporatörlerin Tanımı ...................................................................... 3
1.2. Hava Soğutmalı Evaporatörlerin Yapısı ve Sınıflandırılması....................................... 6
1.2.1. Evaporatörlerin yapıları itibarıyla sınıflandırılmaları:........................................... 6
1.2.2. Tabiî Konveksiyonlu Evaporatörler ...................................................................... 9
1.2.3. Cebrî (Fanlı) Konveksiyonlu Evaporatörler ........................................................ 10
1.3. Evaporatörde Soğutma Etkisi (Evaporatör Soğutma Kapasitesi) ............................... 14
1.4.Evaporatör Arızaları..................................................................................................... 15
1.4.1.Boruların veya Kanatların Blokaj Olması ............................................................ 15
1.4.2. Evaporatörlerde Mekanik Deformasyon.............................................................. 16
1.4.3. Evaporatörlerde Kirlilik....................................................................................... 17
1.4.4. Evaporatörlerde Korozyon................................................................................... 18
1.4.5. Evaporatörlerde Yağ Birikmesi ........................................................................... 19
1.5. Evaporatörlerde Defrost .............................................................................................. 19
1.5.1. Evaporatörde Elektrikle Defrost .......................................................................... 20
1.5.2. Evaporatörde Sıcak Gazla Defrost....................................................................... 21
1.5.3. Evaporatörde Sulu Defrost .................................................................................. 21
1.6. Evaporatör Kapasitesini Etkileyen Faktörler .............................................................. 22
1.7. Evaporatör Montajında Dikkat Edilecek Hususlar...................................................... 23
1.7.1. Ev Tipi Soğutucularda Evaporatör Değişiminde Dikkat Edilecek Hususlar ....... 23
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 24
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 27
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 29
2. SIVI SOĞUTMALI/SALAMURA TİP EVAPORATÖRLER.......................................... 29
2.1. Sıvı Soğutmalı Evaporatörlerin Tanımı ...................................................................... 29
2.1.1. Sıvı Soğutucu Evaporatörlerin Yapıları ve Kullanıldığı Yerler .......................... 29
2.2. Sıvı Soğutmalı Evaporatörlerin Bakımı ...................................................................... 33
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 35
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 38
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 40
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 41
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 42

i
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0173

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODÜLÜN ADI Evaporatörlerin Bakım ve Montajı

Bu modül, öğrenciye evaporatörlerin tanımı, çeşitleri,

MODÜLÜN TANIMI bakım ve montajı ile ilgili tekniklerini kazandıracak
öğretim materyalidir

SÜRE 40/24

ÖN KOŞUL Yok

YETERLİK Evaporatörün bakım ve montajını yapmak.

Genel Amaç
Bu modül ile evaporatörlerin çeşitlerini, kullanıldıkları
yerleri öğrenmek ve farklı devreler üzerine montajını
yaparak bakımlarını yapmak

Amaçlar
1. Gerekli donanımı kullanarak evaporatörü soğutma
MODÜLÜN AMACI devresi üzerine kurabileceksiniz.
2. Evaporatör çeşitlerini ve kullanıldığı yerleri
öğreneceksiniz.
3. Soğutma devresinin büyüklüğüne göre evaporatör
seçimini yapabileceksiniz.
4. Evaporatörlerin bakımını yapabileceksiniz.
5. Farklı soğutma devrelerine değişik evaporatörlerin
montajını yapabileceksiniz.
Sınıf, atölye, laboratuar, kütüphane, bilgisayar, internet
EĞİTİM ÖĞRETİM ortamı, vb çalışma alanları, çeşitli katalog ve teknik
ORTAMLARI VE dokümanlar, kurbağcık, açıkağızlı anahtar takımı, el
DONANIMLARI matkabı tornavida takımı vb. el takımları.

 Modülün içinde yer alan her faaliyetlerin sonunda

kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi
ÖLÇME VE değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME  Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama
faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçebilecektir.

ii
 GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,

Her geçen gün gelişen teknolojiye ayak uydurmak durumundayız. Özellikle teknik bir
alanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizlerde çağımızın en
gelişmeye açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesleğe adım atmış bulunuyorsunuz.

Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Alanında bu modülle, evaporatörlerin tanımı,

çeşitleri, bakımı ve montajı ile ilgili konularda temel bilgi sahibi olacaksınız. Buradaki
konular, mesleki gelişiminizin temelinin sağlam atılmasını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır.
Ancak unutulmamalıdır ki, mesleğinizde ilerlemek, teknolojik gelişmeleri yakından takip
ederek kavrayabilmek ve hatta uygulamalarınızla yeni ufuklar açmak ancak temeli sağlam
atılmış birikimlerle olur.

Bu modülde yer alan faaliyetler sizlere; uygulama yaparak öğrenmeyi ve kullanılabilir

bilginin sahibi olmanızı sağlayacaktır. Bu noktadan hareketle modülde yer alan faaliyet konu
ve uygulamaları sindirerek öğrenmeniz gerekmektedir. Öğrenme konusunda göstereceğiniz
özen aynı zamanda uygulamaların daha zevkli hale gelmesini de sağlayacaktır.

En detaylı iklimlendirme sistemi ile en basit soğutma cihazının, soğutma (çevrimi

üzerine kurulu temel) prensipleri aynıdır. Bu tespitle; modülde yer alan faaliyetlerin
dikkatlice, sindirilerek ve neden sonuç ilişkisine dayalı bir muhakeme yürütülerek
öğrenilmesi; kullanılacak bilginin kalıcı ve kullanılabilir olması açısından çok önemlidir.

Sizleri kendi seçiminiz olan mesleğinizde başarılı olmanız dileğiyle…

1
2
 ÖĞRENME FAALİYETİ-1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ

Evaporatörün temel çalışma prensiplerini öğrenerek çeşitlerini görecek, bakım ve

montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Evaporatör çeşitlerini araştırınız.

 Evaporatör ölçülerini ve fiyatlarını araştırınız, not alınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre evaporatör seçimini
inceleyiniz.

1. HAVA SOĞUTMALI EVAPORATÖRLER

1.1. Hava Soğutmalı Evaporatörlerin Tanımı
Soğutma devresinde evaporatör, soğutucu akışkanın alçak basınçta buharlaştırıldığı ve
bu sırada bulunduğu ortamdan ısı alarak soğutma işinin gerçekleştirildiği cihazdır. Diğer bir
ifadeyle evaporatör, soğutma devresinde ısının maddeden çekildiği bölümdür.

Şekil 1.1: Evaporatörün çalışma prensibi

Sıvı hâldeki soğutucu akışkan, evaporatöre girince ısıyı, ortamda bulunan maddeden
(havadan, sıvıdan veya katıdan) soğurur. Isıyı soğururken de kaynamaya başlar ve
buharlaşır. Böylece evaporatör, sistemin genel amacını yani soğutma işlemini
gerçekleştirmiş olur.

3
 Evaporatöre sıvı-buhar hâlde giren soğutucu akışkanın, kütlesel olarak büyük bölümü
sıvı hâldedir. Sıvı hâldeki soğutucu akışkan, ortamdan buharlaşma gizli ısısı kadar ısı
soğurarak buhar hâlde, emiş tarafına hareket eder. Evaporatörden ısı soğurarak
buharlaşmakta olan soğutucu akışkana, devrenin emiş hattına geçmesinden önce de bir
miktar daha ısı verilmesi, yani 3 ile 8 ºC arasında kızdırılmasının (superheat miktarının)
birçok faydaları vardır.

Şekil 1.2: Evaporatör üzerinden TGV ile kızdırma ısısı kontrolü

Bunların en başında, özellikle pistonlu tip kompresörlere zarar verebilen sıvı hâldeki
akışkanın, kompresöre dolması gösterilebilir. Diğer taraftan evaporatöre giren sıvı hâldeki
soğutucu miktarının da hassas olarak kontrolü sağlanabilir. Bu da verimli bir soğutma için
gerekli bir husustur.

Resim 1.1: Fan destekli hava soğutmalı evaporatör

Evaporatör, ısı transfer kabiliyeti yüksek ve korozif ortam şartlarından etkilenmeyen
malzemelerden yapılmalıdır. Borular; amonyaklı sistemlerde çelikten, freonlu sistemlerde
alüminyum, bakır veya bakır-çinko alaşımlarından (pirinçten) yapılır.

4
 Resim 1.2: Hava soğutmalı bakır boru – alüminyum kanatçık tip çift fanlı evaporatör
Evaporatörler ısıl gerilmelere ve korozif ortam şartlarına dayanacak şekilde imal
edilirler. Ancak uzun ömürlü kullanımları zamanında yapılacak periyodik bakımlarla
mümkün olur.

Resim 1.3: Korozif ortam şartlarına dayanıklı araç klima evaporatörü

Borular; amonyaklı sistemlerde çelikten, freonlu sistemlerde alüminyum, bakır veya
bakır-çinko alaşımlarından (pirinçten) yapılır. Evaporatörün yapısı, soğutucu akışkanın
çabuk buharlaşmasını sağlayacak ve soğutucunun giriş ve çıkış basınç farkını (kayıplarını)
asgarî seviyede tutacak şekilde dizayn edilmelidir. Bilindiği üzere aşırı basınç kaybı,
yağlama yağının taşınmasını olumsuz yönde etkileyeceğinden, hem kompresörde yetersiz
yağlamadan kaynaklanan problemlere yol açacak hem de evaporatörde yağ birikmesi sonucu
(ısı transferini düşüreceğinden), sistemin verimsiz çalışmasına neden olacaktır.

Şekil 1.3: Yağlama yağının evaporatörde birikmesi sıcaklık artışına dolayısıyla verim kaybına
neden olur

5
 Evaporatörler, uygulamanın özelliklerine göre üç ana grupta toplanabilir.

 Gaz hâldeki maddeleri soğutmak için kullanılan evaporatörler (genellikle hava)

 Sıvı hâldeki maddeleri soğutmak için kullanılan evaporatörler (su, salamura,
antifiriz, metilen glikol, kimyasal akışkanlar)
 Katı maddeleri soğutucu evaporatörler (buz, paten sahası, metaller, temas
dondurmada metal plakalar)

Resim 1.4: Hava veya gaz haldeki maddeleri soğutmak üzere tasarlanmış evaporatörler

Resim 1.5: Sıvı haldeki maddeleri soğutmada kullanılmak üzere tasarlanmış evaporatörler

1.2. Hava Soğutmalı Evaporatörlerin Yapısı ve Sınıflandırılması

1.2.1. Evaporatörlerin yapıları itibarıyla sınıflandırılmaları:

 Çıplak borulu
 Kanatlı borulu
 Plaka kanatçık - borulu olmak üzere üç ayrı tipte imal edilir.

Her tipin kendine özel kullanım alanı ve uygulama tekniği (metodu) vardır.
İmalâtçılar, farklı amaçlara hizmet eden soğutucuların yapılarına uygun, birçok değişik tip,
tasarım ve biçimde evaporatörler üretir. Boru - kanatlı ve cebrî (fanlı) konveksiyonlu tip
evaporatörler en çok kullanılan tasarımlardır. Hem soğutma, hem de iklimlendirme
tesislerinde kullanılırlar. Diğer taraftan, gerek serpantine (boruya) kanat ilâvesi, gerekse
motorla tahrikli vantilatör kullanılması her uygulamada mümkün olmaz.

6
 Şekil 1.4: Evaporatörlerin yapısında kullanılan boru-kanat detayları
Örneğin; ev tipi soğutucularda ve küçük kapasiteli ticarî tip dolaplarda (kasap dolabı,
vitrin tipi dolaplar vb.) tabiî konveksiyonla hava sirkülasyonunun sağlandığı plaka - borulu
veya rollbond evaporatörler kullanılır. Şerbetlik, sebil gibi sıvı soğutucularda ise çıplak boru
tipi evaporatör kullanımı, hem tatmin edici soğutma verimi hem de temizlik açısından en
uygun olanıdır.

Resim 1.6: Sebil evaporatörü

Evaporatörler farklı soğutucular için farklı ısıl yükleri karşılamak üzere cihaz yapısına
uygun şekillendirilebilirler. Buna örnek resim 1.7’ de raflı tip soğutucularda homojen bir
sıcaklık elde edilmek üzere tasarlanmış evaporatör verilebilir.

Resim 1.7: Raflı tip derin dondurucu evaporatörü (telli-borulu tip evaporatör)

7
 Evaporatörün yapısı; soğutucu akışkanın buharlaşmasını sağlayacak soğutulan
maddenin (hava su, salamura, vb.) ısısını iyi bir ısı geçişi sağlayarak yüksek bir verim alacak
tarzda tasarlanmalıdır. Diğer taraftan soğutucu akışkanın giriş ve çıkıştaki basınç farkını
(kayıpları) asgarî seviyede tutacak şekilde olmalıdır. Ancak, bunlardan sonuncusu ilk
ikisiyle genellikle ters düşmektedir. Şöyle ki iyi bir ısı geçişi ve iyi bir buharlaşma için
gerekli şartlar iç ve dış yüzeylerin daha girintili ve daha kolay ıslanır olmasını
gerektirirken bu durum basınç kayıplarını artırmaktadır. Bu nedenle, evaporatör dizaynı
geniş tecrübe ve dikkat isteyen, ayrıca deneylere sık sık başvurulan bir çalışma şeklini
gerektirir.

Resim 1.8’de araç klimalarında kullanılmak üzere tasarlanmış plaka-boru tipi

evaporatör görülmektedir. Böyle bir evaporatör küçük kapasiteli araç klima sistemlerinde
gerekli soğutma yükünü karşılar. Ancak böyle bir tertip otobüs klimasında çok geniş bir
hacim kaplayacağından kullanımı uygun olmaz. Kanatçık borulu tip evaporatörler tercih
edilir.

Resim 1.8: Otomobil klima evaporatörü (plaka-boru tip)

Bu çalışmaların yönlendirilmesinde en başta gelen etken soğutulacak maddenin cinsi
ve konumudur. (sıvı, katı, gaz) Ayrıca, soğutucu akışkanın ısı alışverişi yaparken içinde
bulunduğu ve hareket ettiği hacmin durumu da evaporatör tasarımında önemli değişiklikler
meydana getirir. Diğer taraftan boru iç yüzeyindeki ısı transferini artırıcı önlemlerin
uygulanması, imalât işçiliği kalitesi gibi kapa- siteyi etkileyici birçok değişken mevcuttur.

Resim 1.9: Ev tipi soğutucularda kullanılan rolbond evaporatörler

Uygulamada soğutucu akışkanın bir boru serpantinin içerisinde hareket etmesi ve
soğutulacak maddenin serpantin dışında kalması hâlinde genellikle kuru tip, direkt
genleşmeli evaporatör kullanılır. Bunun tersi söz konusu olduğu durumlarda ise sıvı taşmalı
tip evaporatörlerden yararlanılmaktadır.
8
1.2.2. Tabiî Konveksiyonlu Evaporatörler

Günümüzde pek çok ticarî ve ev tipi soğutucularda tabiî konveksiyonlu

evaporatörler kullanılır. Hava, soğutma serpantininden geçtikçe ısısını verir ve böylece
soğutulur. Soğutuldukça hacmi daralan ve daraldıkça ağırlaşan hava, aşağı doğru çökerek
yerini soğutulacak sıcak havaya bırakır. Böylece serpantin yüzeyinde tabiî hava akımı
(hareketi) sağlanır. (konveksiyon) Bu şekilde meydana gelen hava akımları,
soğutulacak üründen ısı soğurarak soğutmayı gerçekleştir.

Resim 1.10: Tabii konveksiyonlu buzdolabı evaporatörüne örnek

Bu tip evaporatörler, çıplak borulu, kanatlı borulu, telli borulu ve plakalı yapıda
olabilir. Çıplak borulu tipte havanın ısı geçirme kat sayısı düşük olduğundan bunu telâfi
etmek ve hava geçiş yüzeylerini artırmak amacıyla genellikle kanatçık ilâve edilir.

Resim 1.11: Tek kapılı buzdolaplarında kullanılan rolbond evaporatör

Resim 1.11’de genellikle ev tipi soğutucularda kullanılan rollbond evaporatör çeşitleri
görülmektedir. Evaporatörlerde genleşme elemanı olarak kılcal boru kullanılır. Kılcalın
dönüş borusunun içinden geçirilerek elde edilen ısı eşanjörü, imalâtta evaporatöre
kaynatılır ve evaporatör bu şekilde piyasaya sevk edilir. Piyasada kompresörlerin anma
güçlerine göre 1/8 hp, 1/6 hp ve 1/5 hp vb. evaporatör çeşitleri bulunur.

Şekil 1.5: Ticari tip soğutucularda kullanılan tabii hava akımlı plaka kanatçık-borulu
evaporatörler

9
 Tabiî konveksiyonlu, kanatlı - boru tipindeki evaporatörlerde ısı geçirme kat sayıları,
bakır boru – alüminyum kanat imalâtı için 2 – 10 kcal/hºcm2 arasında değişmektedir. Diğer
taraftan kanat sıklığı veya düşey yöndeki boru sıra sayısı arttıkça ısı geçirme kat sayısı (k)
düşmektedir. Plaka - boru tipi evaporatörlerde ise ısı geçirme kat sayıları 7 ile 12 kcal/hºcm2
arasında değişmektedir. Eğer evaporatör raf şeklinde kullanılıp soğutulan madde ile direkt
temas ettirilirse bu değerler % 15 – 25 artmaktadır.

Tabiî konveksiyonlu evaporatörler, soğuttukları hacmin derinlik ölçüsüne göre en

uygun hava dolaşımını sağlayacak şekilde yerleştirilmelidir. Gerekli olduğu durumlarda hava
akımı uygun menfezler veya klapelerle yönlendirilmelidir.

Bu tip evaporatörler genellikle direkt genleşmeli (DX) soğutucu olarak uygulanmakta

ve sıvı soğutucu akışkanın tamamıyla buharlaşmasını sağlamak amacıyla, gerekli soğutma
yüzeyi % 25 civarında daha fazla tutulmaktadır. Eğer arada (sıvı emişli) ısı değiştiricisi
(eşanjör) kullanılırsa bu ilâve kurutma yüzeyine gerek kalmamaktadır.

1.2.3. Cebrî (Fanlı) Konveksiyonlu Evaporatörler

Cebrî konveksiyon tipi evaporatörler, soğutucu serpantin, hava vantilatörü (fan) ve

damlama tavası ile dış muhafaza sacından meydana gelmektedir. Damlama tavası, çalışma
şartlarına bağlı olarak evaporatör yüzeyinde yoğuşan suyun veya defrost sırasında eriyen kar
suyunun uzaklaştırılmasında kullanılır.

Resim 1.12: Cebri (fanlı) konveksiyonlu hava soğutucu tip soğuk oda evaporatörü
Hava vantilatörü, üfleyici veya emici şekilde çalışacak tarzda yerleştirilebilir.

Resim 1.13: Araç klimalarında kullanılan cebri tip klima evaporatörü

10
 Cebrî konveksiyonlu evaporatörleri üç ana grupta toplamak mümkündür.

Bunlar:

 Alçak hızlı soğutucular (hava hızı 1 – 1,5 m/s)

 Orta hızlı soğutucular (2,5 – 4 m/s)
 Yüksek hızlı soğutucular (4 – 10 m/s)
Fazla hava hareketi sakıncalı olan uygulamalarda (çiçek muhafazası, et kesim odası
gibi hava hareketinin 1 m/s altında olması gereken hâller) alçak hızlı soğutucular
kullanılmalıdır. Orta hızlı soğutucular genel soğutma uygulamalarında en sık kullanılan
cihazlardır. Yüksek hızlı soğutucular ise hızlı soğutma istenen hâllerde örneğin, şok
tünellerinde ve özel hızlı soğutma işlemlerinde uygun bir soğutma şekli sağlar. Alçak hızlı
soğutucularda fan daha çok üfleyici olarak konulur ve hava tüm evaporatör alanına yayılarak
hızı düşer.

Resim 1.14: Soğuk odada kullanılan fanlı tip (cebri konveksiyonlu) evaporatör grupları
Bir soğutulmuş hacimde, sıcaklığın en düşük olduğu yer şüphesiz evaporatörün
yüzeyidir. Bu nedenle oda nemi belirli düzeyden yüksek ise, oda havası evaporatör
içerisinden geçerken çiğ noktası sıcaklığının altına düşerek içerisindeki nem evaporatör
yüzeyinde yoğuşmaya başlayacaktır. Hatta evaporatör yüzey sıcaklığı 0 ºC’un altında ise bu
nem serpantin yüzeyinde donacaktır.

Resim 1.15: Şok tünellerinde kullanılmak üzere tasarımlanmış evaporatör grubu

Bu nedenle, sıfır derecenin altında soğutma yapan evaporatörler kar eritme
(defrost) tertibatıyla teçhiz edilmelidir. Aksi hâlde aralarında donan su, kısa sürede
hava hareketini azaltıp hatta tamamen durdurarak soğutma işleminin devamına engel olur.

11
 Kanat aralarının geniş tutulması bir dereceye kadar karlanma süresinin uzun olmasına
yardım edecektir; fakat serpantin yüzeyinde oluşan karlanma miktarı arttıkça ısı transferi
düşeceğinden, verimli bir soğutma devam edemeyecektir. Bu nedenle aşırı karlanma eğilimi
olan uygulamalarda kanatsız, tamamen düz boru veya boru - levha tipi evaporatör
kullanılması ve vantilatörle hava dolaşımı, bir dereceye kadar çözüm getirecek ve defrost
periyodunu uzatacaktır.
Oda – evaporatör sıcaklık farkı ºC Bağıl nem miktarı %
5,6 85 – 90
8,3 75 – 80
11,2 65 – 70
13,8 55 – 60
16,6 45 – 50
19,4 40 – 45
Tablo 1.1: Oda – evaporatör sıcaklık farkı ve ortam bağıl nem oranı
0 ºC’ nin üzerindeki soğutucu serpantin sıcaklıklarında beher metrede 235 ile 315
kanat bulunması, uygulamalarda iyi sonuç vermektedir. 0 ºC’un altındaki sıcaklıklarda ve
ortam bağıl nem seviyesi de yüksek ise kanat adedi 150, 100 hatta 80 adet/metre değerine
düşürülür.

Resim 1.16: Kanat adedi sık olan hava soğutmalı evaporatör

Oda sıcaklığı ile evaporasyon sıcaklığı farkını belirli sınırlar içinde tutmak suretiyle,
oda bağıl nemini de belirli bir seviyede tutmak mümkündür. Yukarıdaki Tablo 1.1 bu
değerleri vasat bir oda veya dolap için vermektedir.
Cebrî konveksiyonlu (hava hareketi) 0 ºC’ nin altındaki evaporasyon sıcaklıklarında
kullanılan evaporatörlerde defrost tertibatı gereklidir. Bu tip evaporatörlerde, kar eritme
(defrost) işleminde en sık kullanılan yöntemler şunlardır:
 Oda havası ile eritme (2 ºC’un üzerindeki oda sıcaklıkları için)
 Isıtılmış hava ile eritme (sıcak hava ile)
 Su ile eritme (- 40 ºC’a kadar iyi sonuç vermektedir.)
 Sıcak salamura ile eritme
 Sıcak soğutucu akışkan ile eritme (Çevrim 4 yollu vana ile değiştirilerek
yapılır.)
 Elektrikle, rezistans kullanarak eritme başlıca defrost yöntemlerindendir.

12
 Cebrî konveksiyonlu uygulamalarda, tabiî konveksiyonlu uygulamalara göre gıda
maddelerin bünyesinde bulunan nemin (rutubetin) çok daha hızlı kaybı söz konusudur.
Sıcaklık farkı ve hava hareketi ile üründen taşınan nem (rutubet), evaporatör yüzeyinde
yoğuşarak üründe ağırlık kaybına neden olur. Bu istenmeyen durum dikkate alınmalı ve
cebrî konveksiyonlu tip soğutucularda ambalajlı ürün kullanımına özen gösterilmelidir.

Resim 1.17: Cebri konveksiyonlu no-frost evaporatörü

Evaporatörler uygulama tekniğine göre kuru buhar (direkt genleşmeli) ve ıslak buhar
(sıvı taşmalı) evaporatörler olmak üzere başlıca iki türde kullanılır.

Şekil 1.6: Büyük soğutma yüklerini karşılayacak şekilde dizayn edilmiş cebri çekişli hava
soğutmalı çift distribütörlü evaporatörün yapısı

Kuru buhar (TGV’li, direkt genleşmeli) tür evaporatörlerde ortamdan soğurulacak ısı
miktarına göre evaporatöre orantısal bir soğutucu akışkan girişi vardır ki soğutucu akışkan
evaporatörü terk ederken soğutma işini tamamlamış ve tamamı buhar hâline dönüşmüştür.
Islak buhar (sıvı taşmalı) tür evaporatörlerde ise evaporatörün büyük bölümü sıvı hâldeki
soğutucu akışkanla doludur. Kompresörün emme basıncına ve ortam sıcaklığına bağlı olarak
buharlaşan soğutucu akışkan, beraberinde bir miktar ıslak buhar da taşır. Islak buhardan
soğutucu sıvı damlacıklarının ayrılması, bir sıvı ayırıcısını (separatörünü) gerekli kılar. Aksi
hâlde sıvı hâldeki soğutucu akışkanın emme hattından kompresöre girmesi, kompresör
hasarına (arızasına) neden olabilir.

13
1.3. Evaporatörde Soğutma Etkisi (Evaporatör Soğutma Kapasitesi)
Soğutma uygulamalarında, uygulamanın türüne göre ısının üründen havaya veya
sıvıya ve sonra soğutma serpantinindeki soğutucuya iletimi gerçekleşir. Evaporatörün içinde
dolaşırken soğutucunun her kilogramının üründen ve havadan ya da sudan aldığı ısı miktarı,
soğutma etkisi olarak adlandırılır. Soğutma serpantinine giren sıvı hâldeki soğutucu akışkan,
belli bir sıcaklıkta belli bir ısı (entalpi) miktarına sahiptir. Evaporatör giriş ve çıkışındaki ısı
miktarındaki fark, soğutucu akışkanın soğutma serpantininde dolaşırken soğutucunun beher
kilogramı başına soğurulan ısı miktarıdır. Bu yüzden soğutma etkisi, dolaşan soğutucuya
göre kcal/kg veya kJ/kg olarak bulunur.

Grafik 1.1: Soğutma çevriminde evaporatörde buharlaşma ve soğutma etkisi

Herhangi bir doğrudan genleşmeli evaporatörün kapasitesi aşağıda belirtilen hususlara
bağlı olarak değişir.

 Dolaşan soğutucunun sıcaklığı

 Evaporatör yüzeyinde (etrafında) dolaşan havanın (kuru ve yaş termometre)
sıcaklığı
 Evaporatör yüzeyinde dolaşan havanın hacmi (havanın hızı)

Bilindiği üzere, eğer evaporatöre giren soğutucu akışkanın sıcaklığı değişirse soğutma
etkisi değişir. Bu, soğutma kapasitesini etkiler ve eğer evaporatördeki havanın sıcaklığı aynı
kalırsa emme sıcaklığındaki herhangi bir değişiklik, soğutucu ile hava arasındaki sıcaklık
farkını da değiştirmeyecektir. Eğer bu sıcaklık farkı azalırsa, soğutucunun buharlaştığı oran
da azalacaktır. Eğer evaporatör yüzeyindeki hava akımı azalırsa daha az miktardaki hava
daha düşük bir sıcaklığa soğuyacağından ve soğutucu ile hava arasındaki sıcaklık
farkını azaltacağından, soğutucu akışkanın buharlaşmasında da aynı oranda azalma
meydana gelecektir.

Tablo 1.2’ de bir doğrudan genleşmeli evaporatörün kapasite değerleri görülmektedir.

Bu tablo, emme sıcaklığı yükseltildiğinde evaporatör kapasitesinin düştüğünü gösterir. Bu,
soğutucu ile hava arasındaki sıcaklık farkının düşmesinden dolayı meydana gelir.

14
 Dış hava girişi 24 ºC evaporatör kuru termometre, 18 ºC evaporatör yaş termometre
Hava hızı (m/s)
2 m/s 2,5 m/s 3 m/s
Emme Sıcaklığı 25 cm’ deki ºC ºC ºC ºC ºC ºC
Sıra KW KW KW
ºC kanat sayısı AKT AYT AKT AYT AKT AYT
1,7 4 8 5,27 9,4 8,9 5,98 10,6 9,9 6,53 11,5 10,8
“ 5 8 5,98 7,8 7,6 6,86 8,9 8,4 7,59 10,0 9,2
“ 6 8 6,59 6,5 6,4 7,56 7,6 7,3 8,47 8,5 8,0
“ 4 10 7,74 8,3 8,0 6,50 9,4 9,1 7,12 10,5 10,0
“ 5 10 6,42 6,8 6,4 7,38 7,8 7,5 8,23 8,6 8,3
“ 6 10 6,94 5,6 5,4 8,09 6,6 6,5 9,05 7,6 7,5
“ 4 12 6,07 7,3 7,1 6,91 8,6 8,3 7,62 9,6 9,3
“ 5 12 6,74 6,0 5,8 7,79 7,0 6,8 8,67 8,1 7,9
“ 6 12 7,24 5,0 4,9 8,47 6,0 5,9 9,52 7,0 6,9
4,4 4 8 4,45 11,0 9,9 5,04 12,0 11,2 5,51 12,8 12,0
“ 5 8 5,07 10,0 9,6 5,77 10,7 10,2 6,39 11,4 10,8
“ 6 8 5,54 8,5 8,3 6,42 9,5 9,2 7,15 10,3 10,0
“ 4 10 4,83 10,1 9,7 5,48 11,1 10,6 6,00 12,0 11,4
“ 5 10 5,45 8,6 8,4 6,24 9,6 9,3 6,91 10,5 10,2
“ 6 10 5,89 7,8 7,7 6,86 8,7 8,5 7,65 9,4 9,2
“ 4 12 5,13 9,5 9,2 5,83 10,4 10,1 6,39 11,2 10,8
“ 5 12 5,71 8,0 7,8 6,59 9,1 8,9 7,29 9,8 9,6
“ 6 12 6,15 7,2 7,1 7,18 8,0 7,9 8,03 8,9 8,7
7,2 4 8 3,60 12,8 12,1 4,40 13,4 12,6 4,42 14,1 13,2
“ 5 8 4,10 11,5 11,3 4,66 12,3 11,8 5,16 13,0 12,4
“ 6 8 4,51 10,6 10,3 5,19 11,4 11,1 5,74 12,0 11,6
“ 4 10 3,90 12,0 11,6 4,45 12,7 12,2 4,81 13,3 12,7
“ 5 10 4,39 10,8 10,5 5,04 11,6 11,3 5,57 12,3 11,9
“ 6 10 4,80 10,0 9,8 5,54 10,7 10,5 6,18 11,5 11,2
“ 4 12 4,13 11,4 11,1 4,69 12,1 11,7 5,13 12,8 12,4
“ 5 12 4,63 10,4 10,2 5,30 11,0 10,8 5,86 11,8 11,5
“ 6 12 4,98 9,5 9,4 5,80 10,3 10,1 6,47 10,9 10,7
Tablo 1.2: Doğrudan genleşmeli evaporatörün kapasite değerlendirme tablosu

AKT: Ayrılan (evaporatörü terkeden) hava kuru termometre sıcaklığı

AYT: Ayrılan hava yaş termometre sıcaklığı

1.4.Evaporatör Arızaları
1.4.1.Boruların veya Kanatların Blokaj Olması

Bilindiği üzere soğutma sistemlerinde kullanılan evaporatörlerde ısı, genellikle

maddelerden (katı, sıvı veya havadan) konveksiyon (taşınım) yolu ile (evaporatörle direkt
temas hâlinde olanlar hariç) çekilir. Yani, evaporatörün ortamdan ısı transferini
gerçekleştirmesinde bir akışkana (hava veya sıvıya) ihtiyaç duyulur.
15
 Özellikle yüksek sıcaklıkta soğutma yapan 0 ºC ve üzerindeki (iklimlendirme
sistemleri, soğuk oda, soğuk depo uygulamaları vb.) evaporatörlerin üzerlerinden saatte
binlerce metreküp hava akıtılır. Hava beraberinde ortamda bulunması muhtemel birtakım
kirleticileri (toz, kir, su ve yağ buharlarını vb.) de taşımaktadır. Bu kirler, özellikle
evaporatörün hava akışına fazla direnç gösterdiği yüzeylerine yapışma, birikme eğilimi
gösterirler ve ısı transferini engellerler. Taşınan havadaki nem miktarı artıkça da kirlerin
yapışma ve birikme eğilimi de artar. Zamanla artarak biriken kirler, evaporatörün boru ve
kanatçıklarının blokaj olmasına (hava geçişine tıkanmasına) neden olur. Bunun neticesinde
evaporatörden havaya olan ısı transferi düşer ve ciddî verim kaybı olur. Her ne kadar bu tip
sistemlerde hava filtreleri kullanılsa dahi evaporatörlerin zaman içinde kirlenmeleri
kaçınılmazdır. Sonuç olarak evaporatörlerin her sezon (kış, yaz) başında temizliği gerekir.

Evaporatör temizliğinde korozif olmayan çeşitli kimyasallar ve mekanik yöntemler

kullanılabilir; fakat bazı durumlarda özellikle kanatçıklar arsında biriken kirlerin
uzaklaştırılamaması veya maliyetinin daha fazla olması yeni bir evaporatörün kullanımını
gerekli kılar.

1.4.2. Evaporatörlerde Mekanik Deformasyon

Evaporatörler çalışma prensipleri itibarıyla sürekli olarak ısıl gerilmelere maruz kalan
soğutma üniteleridir. Isıl gerilmeler sıcaklık farkı artıkça daha da artarak malzeme üzerinde
zamanla kalıcı, mekanik deformasyona neden olur. Özellikle 0 ºC’ nin altında soğutma
yapan evaporatörlerde belirli zaman araklıklarında defrost işlemine gerek duyulur. Defrost
işlemi evaporatörün ve sistemin yapısına bağlı olarak sıcak su ile, tuzlu su ile, elektrikli
rezistansla (- 30 ºC’ nin altında ise) veya sıcak gazla gerçekleştirilebilir. Uygulamanın
özelliğine göre sık sık tekrarlanan defrost işlemi de evaporatörlerde oluşan ısıl gerilmeler
sonucu zamanla kalıcı mekanik deformasyona neden olur.

Evaporatörlerde ısıl gerilmeye en fazla maruz kalan bölge ise ısı transferinin
kondüksiyon (iletim) yolu ile gerçekleştirildiği boru – kanatçık bağlantısıdır. Özellikle hava
ile soğutma yapan ve freon türevi soğutucu akışkanların kullanıldığı boru – kanatçık tipi
evaporatörlerde, boru – kanat bağlantıları, mekanik yöntemlerle borunun kanat içerisinde
şişirilmesi tekniği ile gerçekleştirilir. Isıl gerilme sonucu, bu boru – kanat bağlantılarında
zamanla gelişen deformasyon da evaporatörlerde ciddî anlamda verim kaybı ile sonuçlanır.

Diğer taraftan evaporatörlerin zamanında defrost edilmemesi de mekanik

deformasyona yol açmaktadır. Özellikle dondurma işlemlerinde kullanılan boru – kanatçık
tipi evaporatörlerde kanatçıklar arasında biriken buz ve karların oluşturduğu basınç etkisi
hem kanatçıkların deformasyonuna hem de kanatçık boru bağlantılarının hasarlanmasına
neden olmaktadır. Bunun sonucu boru ile kanat arasındaki ısı transferi istenildiği gibi
gerçekleşmemekte ve dolayısıyla da evaporatörün soğutma kapasitesi düşmektedir. Bunun
yanında mekanik yöntemlerle gerçekleştirilen defrost işlemlerinde de ne kadar dikkat edilirse
edilsin mekanik deformasyon kaçınılmazdır.

Anlaşılacağı üzere hava sirkülasyonu ile dondurma işlerinde kullanılan

evaporatörlerin zamanla mekanik deformasyona uğramaları kaçınılmazdır.

16
1.4.3. Evaporatörlerde Kirlilik

Evaporatör, soğutma sisteminde soğutma işinin gerçekleştirildiği ünitedir. Hangi tip

evaporatör olursa olsun mutlaka çevresinde bulunan maddelerle (hava, sıvı veya katı ile)
temas hâlindedir. Soğutularak veya dondurularak muhafaza edilen ürünler, gıda maddeleri
her nekadar farklılık gösterseler de yapıları itibarıyla evaporatörler için kirletici maddelerdir.
Bu da zamanla evaporatörün kirlenmesi anlamına gelir.

Resim 1.18: Kirlenmiş evaporatör

Hava ile soğutma yapan evaporatörlerin bulunduğu sistemlerde havada bulunan toz,
vb. küçük parçacıklar zamanla evaporatör yüzeyine yapışarak birikme eğilimi gösterirler.
Diğer taraftan sıcaklığa bağlı olarak (0 ºC’ nin üzerindeki sıcaklıklarda) çeşitli organik
oluşumlarda (psikofil mikroorganizmalar) evaporatörlerin kör noktalarında üreme eğilimi
gösterebilirler.

Dondurucu olarak kullanılan ve hava ile soğutma yapan evaporatörlerde defrost işlemi
su veya tuzlu su püskürtülerek yapılabilmektedir. Suyun karakterine bağlı olarak
evaporatör yüzeyinde istenmeyen kirlerin oluşması söz konusu olabilmektedir.

Resim 1.19: Üzeri kir ve küf kaplanmış evaporatör

Sıvı soğutmalı evaporatörlerde ise ısı transferinin gerçekleştirildiği yüzeylerde,
soğutulacak ürünün cinsine göre bir takım kirlerin (kireç, tuz, yağ, organik reçineler vb.)
birikmesi söz konusudur.

17
 Resim 1.20: Aşırı derecede kirlenmiş ve korozyona uğramış evaporatör
Anlaşılacağı üzere yukarıda saydığımız nedenlerden ötürü evaporatörün tipi ne olursa
olsun zamanla kirlenecektir. Evaporatörler zaman zaman çeşitli mekanik yöntemlerle ve
korozif olmayan kimyasallarla temizlenmelidir. Aksi takdirde üzerlerinde biriken kirler ısı
transferini olumsuz yönde etkileyerek evaporatörün soğutma verimini düşürür.

Resim 1.21: Uygun kimyasallar kullanılarak evaporatörler periyodik aralıklarla

temizlenmelidir
1.4.4. Evaporatörlerde Korozyon

Evaporatörler ısı iletme kabiliyeti yüksek olan metallerden (demir, çelik, alüminyum
bakır ve bakır alaşımları vb.) üretilmektedir. Özellikle demir, bakır ve alüminyumun
metallerinin oksitlenme eğilimleri fazladır ve bulundukları ortam şartlarına bağlı olarak
daha da hızlı gelişebilir.

Resim 1.22: Evaporatör yüzeyinde oluşmuş küf ve korozyon

18
 Diğer taraftan soğutulan veya dondurulan ürünlerden kaynaklanan korozyonda söz
konusudur. Örneğin; meyvelerin olgunlaşması sırasında ortama bıraktıkları karbon dioksit
havada bulunan nem içinde çözünerek karbonik asit oluşturur ve metaller üzerinde korozif
etki yaratır.

Bir diğer husus defrost yöntemi olarak kullanılan su ve tuzlu su da metaller için
korozif etkiye sahiptir. Özellikle tuzlu su püskürtülerek gerçekleştirilen defrost işlemlerinde
buzların çözülmesini takiben ılık ve arıtılmış tatlı suyla evaporatörlerin yıkanması gerekir.

1.4.5. Evaporatörlerde Yağ Birikmesi

Soğutma sistemlerinde kullanılan yağlama yağı, özellikle kompresörü kızgın şekilde

ve yüksek hızda terk eden soğutucu buharı ile evaporatöre taşınır. Yağ, evaporatör
borularının iç duvarlarını sararak evaporatörün ısı transferi verimini azaltır. Özellikle
zamanla kirlenen yağın daha viskoz (yapışkan) olması neticesinde yağın evaporatörden
kompresöre taşınması gittikçe zorlaşır ve bir süre sonra evaporatör yağ ile dolabilir.
Özellikle bu duruma düşük sıcaklık uygulamalarında kullanılan evaporatörlerde rastlanır.
Böyle bir durumda evaporatörün yağdan temizlenmesi gerekir. Bu işlem evaporatörü
sistemden ayırmak suretiyle bir solventle (kimyasal çözücü ile) yıkayarak yapılabilir.
Temizleme işleminden sonra evaporatöre karışan nemin de vakum yapılarak alınması
gerekir.

Diğer taraftan doğru boyutlandırılmamış emme hattı boru devreleri de evaporatörlerde

yağın birikmesine neden olmaktadır. Bazı büyük sistemlerde kullanılan evaporatörlerde bu
gibi durumlarla karşılaşılabileceği düşünülerek evaporatörlerden yağın tahliyesine imkân
veren tahliye çıkışları konur.

1.5. Evaporatörlerde Defrost

İster soğuk oda ister frigorifik araç soğutma sistemleri olsun, 0 ºC’ nin altındaki
evaporasyon sıcaklıklarında kar eritme (defrost) sistemi mutlaka bulunmalıdır. Aksi halde
kanat aralarında donan su, kısa sürede hava hareketini azaltarak (hatta tamamen durdurarak)
soğutma işleminin devamına engel olur. Kanat aralarının geniş tutulması bir dereceye kadar
karlanma süresinin uzun olmasına yardım edecektir.

Uygulanan defrost sistemleri

 Elektrikle eritme
 Sıcak gaz ile eritme
 Su ile eritme
 Sıcak salamura ile eritme
 Oda havasıyla eritme (2 ºC’ nin üzerinde oda sıcaklıkları için)
 Isıtılmış hava ile eritme (Sıcak hava oda dışından irtibatla, yan damperlerle
alınır.)

19
 Defrost süreleri her odanın ve muhafaza edilecek ürünün kendi şartlarına, kullanılan
evaporatöre, lamel aralığına v.b. bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bunu işletmeci kontrol
etmeli ve doğru defrost sürelerini uygulamalıdır. Günümüzde özel bilgisayar kontrollü
sistemlerde duyar eleman vasıtası ile yüzey sıcaklığı kontrol edilir ve zaman saati yardımıyla
en uygun evaporatör defrost zamanı elde edilir.
1.5.1. Evaporatörde Elektrikle Defrost
Elektrikli defrost yönteminde elektrik enerjisinin ısı etkisinden yararlanılır.
Evaporatörün yüzey alanına uygun defrost rezistansı evaporatörün uygun bir bölümüne
yerleştirilir. Bir zamanlayıcı ile belirli periyotlarda enerjilenen rezistans evaporatör
yüzeyinde oluşmuş buzları eritir.

Resim 1.23: Defrost rezistanslarından örnekler

Lamel üzerindeki özel ısıtıcı deliklerinin içindeki boş borulara ısıtıcılar yerleştirilerek
eritme sağlanır. Defrost işlemi, el ile veya otomatik defrost zaman saatleriyle kontrol edilir.
Kullanılacak elektrik rezistansının gücü evaporatörün soğutma değerine göre değişecektir.

Resim 1.24: No-frost soğutucuda defrost işlemi

Resim 1.25: No-frost soğutucu devre elemanları

20
 Resim 1.26: Aşırı buzlanmış evaporatör
1.5.2. Evaporatörde Sıcak Gazla Defrost
Sık uygulanan diğer bir defrost sistemi, kompresörden basılan sıcak soğutucu akışkan
kondenser yerine direkt olarak evaporatöre yönlendirilmesi suretiyle defrost yaptırılması
yöntemidir. Bu tarzda, evaporatöre verilen sıcak gazın ısısını burada vererek yoğuşması çok
ciddi kompresör hasarlarına neden olabilir. Bu nedenle bazı önlemler almak gerekir. Bu
önlemlerden en geçerli olanı sisteme yardımcı bir evaporatör konulmasıdır. Evaporatör sayısı
fazla olan ve yağla çalıştırılan sistemler de tavsiye edilir. Küçük sistemlerde likit
akümülatörlü olarak da uygulanmaktadır.

Şekil 1.7: Sıcak gazla defrost uygulaması

1.5.3. Evaporatörde Sulu Defrost
Sık uygulanan diğer bir defrost sistemi de sulu defrosttur. Su ile defrost yaptırılması
ekonomik ve geçerli bir usuldür. Bu sistemde, defrost yapmak için evaporatöre ılık su
püskürtülür. Ayrıca, tavaya da ayrıca su püskürtülebilir. Bu su ve erittiği kar süratle odadan
(cihaz tavasında toplanarak) atılmalıdır. Burada dikkat edilecek nokta; eriyen su ve
püskürtülen suyun tahliye ağzından dışarı alınmasının mümkün kılınması gerekliliğidir. Bu
sebeple, tahliye çaplarının yarısının tahliyede efektif kullanıldığını bilmek ve kapasiteyi buna
göre ayarlamak yerinde olacaktır.
21
 Şekil 1.8: Sulu defrost şematik gösterim

1.6. Evaporatör Kapasitesini Etkileyen Faktörler

Kapasiteyi etkileyen en önemli faktörler şunlardır:

 Soğutucu akışkan ile soğutulan madde arasındaki sıcaklık farkı ( t )

 Evaporatör borularının kalınlığı ve ısı iletkenliği ( L, K)
 Evaporatör boruları ile soğutulan madde arasındaki dış temas yüzeyi (A)
 Borular içindeki soğutucu akışkanın hızı ve soğutulan maddenin hızı
 Evaporatörün temizlik seviyesi

Evaporatör dizaynı çok tecrübe ve dikkati gerektiren bir iştir. İç boruların çapları
soğutucu akışkanın geçiş hızları, boru iç yüzeyindeki film katsayısını artırıcı önlemlerin
uygulanması, dış zarfın çapı, su tarafındaki türbülans perdelerinin sıklığı, imalât işçiliği
kalitesi gibi kapasiteyi etkileyici birçok değişken mevcuttur. Isı geçirme katsayısı K’ yı
etkileyen en önemli faktör muhakkak ki soğutucu akışkan tarafındaki film katsayısıdır. Bu
katsayıyı artırmak üzere boruya boğum şeklinde şekil verilmesi, borunun içine yıldız
şeklinde türbülatör konulması, iç yüzeye kanat yapılması gibi önlemler alınmaktadır.

Resim 1.27: Soğuk su üretmek üzere tasarımlanmış yüksek verimli evaporatör grubu

22
1.7. Evaporatör Montajında Dikkat Edilecek Hususlar
 Evaporatörlerin soğutulacak ortama yerleştirilmelerinde, soğukluğun her yere
eşit olarak yayılmasına dikkat edilmelidir.
 Şayet zorlanmış (cebri) dolaşım sağlanan evaporatör, bir tane ise soğutulacak
ortamın uzunlamasına olan duvarının orta kısmına gelecek şekilde
yerleştirilmelidir.
 Şayet birden fazla evaporatör ünitesi kullanılıyor ise evaporatörlerin karşılıklı
bulunmamalarına, karşılıklı ara boşluklara yerleştirilmelerine dikkat edilmelidir.
 Tavana monte edilmesi hâlinde, evaporatörün üst kısmı ile tavan arasında en az
50 cm boşluk bırakılmalıdır.

1.7.1. Ev Tipi Soğutucularda Evaporatör Değişiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Defrost soğutucu modellerde, evaporatör, kılcal boru ve emme borusu ile birlikte
değiştirilir. Bu üç ünitenin değişimi aşağıdaki işlem sırası ile yapılmalıdır:

 Çalıştığınız cihazın enerji bağlantısını kesiniz.

 Soğutucu kapısını ve seperatörlerini çıkartınız.
 Boru kesici ile kompresörün servis borusunu kesiniz.
 Sistemdeki (varsa) tüm soğutucu akışkanın boşaltılmasını sağlayınız. Bu gazı
bir toplama ünitesine aktarınız.
 Kılcal borunun, filtre-drayerden ve emme borusunun da kompresörden
bağlantısını kesiniz.
 Evaporatör bağlantı vidalarını çıkararak, evaporatörü kabin gövdesinden
dışarıya çıkarınız.
 Yeni evaporatörü, aynı sıraya göre yerine monte ediniz.
 Emme borusunu, kompresöre bağlayınız ve birleşme noktasını lehimleyiniz.
 Kılcal borunun, filtre-drayere bağlantısını yapmadan önce eski filtre drayeri
çıkartarak yenisini kullanınız. Yeni filtre-drayer uçlarının kapalı olmasına
dikkat ediniz. Eğer daha önceden açılmış ise bunu kullanmayınız. Kılcal boruyu
drayer içerisine yerleştirirken, yeterli uzunlukta sokmaya, ancak drayer
içerisindeki filtre elemanına temas ettirmemeye dikkat edin. Kılcal borunun
bağlantı ucunun temiz olmasına dikkat ederek filtre-drayeri kılcal boruya
kaynak yapınız. Aynı dikkati filtre-drayerin kondensere bağlantısını yaparken
de gösteriniz.
 Ürünün montajını yeniden yapınız. Tüm sabitleyici malzemeleri yerine takınız.
 Boru evaporatörlü modellerde evaporatör boruları, poliüretan içinde kaldığından
evaporatör değişimine imkân yoktur. Bu sorunun çözümü için gövde değişimine
gidiniz.

23
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

Tek Kapılı Buzdolabının Arızalı Evaporatörünü Değiştirmek

İşlem Basamakları Öneriler
 Aşağıda listesi verilen malzemeleri
temin ediniz.
Malzemeler
 Oksi-gaz kaynak takımı
 Bakır kaynak teli
 Boraks
 Pense
 Tornavida takımı
 Açıkağızlı anahtar takımı
 Sabunlu su ve ıslak bez
 Servis manifoldunu sisteme bağlayınız.
 Sistemdeki soğutucu akışkanı
 Soğutucu akışkanı geri toplama
toplayınız.
ünitesinde toplayınız.
 Evaporatörün kaynağını dikkatlice
 Evaporatörün giriş ve çıkış uçlarını sökünüz.
oksi-gaz kaynağı ile sökünüz.  Plastik aksamları alevden korumak için
asbest plaka kullanınız.
 Evaporatör bağlantılarını sökerken uygun
 Evaporatör bağlantı vidalarını sökün ve araç gereç kullanınız.
evaporatörü dışarı alınız.  Söktüğünüz bağlantı parçalarının
kaybolmasını önleyiniz.
 Sökerken yaptığınız işlemlerin tersini
yaparak evaporatörü yerine monte ediniz
 Yeni evaporatörü yerine monte ediniz.
 Bağlantı vidalarını dikkatlice ve yeteri
kadar sıkınız.
 Oksi-gaz kaynak kurallarına uyunuz
 Evaporatörün giriş ve çıkış uçlarını  Çalışırken kendinizin ve çevrenizin
oksi-gaz kaynağı ile kaynatınız. güvenliği için emniyet kurallarına
uyunuz.
 Soğutma sistemini kaçak testine tabi  Sistemi yeterince basınçlandırınız.
tutunuz.  Sistemin dengelenmesi için sistem
büyüklüğü ile doğru orantılı olarak en az
15 dakika bekleyiniz.
 Manometreden basınç değerini takip
ediniz.
 Manometre ibresinde bir düşme
görmüyorsanız kaçak yok demektir ve
vakumlama işlemine geçiniz.

24
 Sistemi vakumlayınız.
 Sisteme gaz şarjı yapınız
 Sistemde kaçak yok ise vakum işlemine
başlayınız.
 Sisteme vakum pompasını bağlayınız.
 Sistemi vakumlayınız.
 Sisteme soğutucu akışkan tüpünü
bağlayınız.
 Sisteme gaz şarjını yapınız.
 Sistemi test çalıştırması yapınız.

25
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Hava soğutmalı arızalı evaporatörü değiştirmek

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

1 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?

2 Sistemdeki soğutucu akışkanı toplayabildiniz mi?

Evaporatörün giriş ve çıkış uçlarını oksi-gaz kaynağı ile

3
sökebildiniz mi?

4 Evaporatörü soğutucu cihazdan sökebildiniz mi?

5 Yeni evaporatörü yerine monte edebildiniz mi?

Evaporatörün giriş ve çıkış uçlarını oksi-gaz kaynağı ile

6
kaynatabildiniz mi?

7 Soğutma sistemini kaçak testine tabi tutabildiniz mi?

8 Sistemi vakumlayabildiniz mi?

9 Sisteme gaz şarjı yapabildiniz mi?

10 Sisteme test çalıştırması yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Kontrol listesindeki her “Evet” ve “Hayır” cevaplarınızı değerlendiriniz. Yapılan

değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı tekrar gözden geçiriniz.

26
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdakilerden hangisi evaporatörün görevidir?

A) Sıvılaştırmak
B) Buharlaştırmak
C) Yoğuşturmak
D) Katılaştırmak
E) Eritmek

2. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör tiplerinden değildir?

A) Çıplak borulu tip

B) Kanatlı borulu tip
C) Plaka kanatçık-borulu tip
D) Rolbond tipi
E) Helisel borulu-dış zarf tipi

3. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör arızalarındandır?

A) Uygun olmayan fan

B) Kirli ve tıkanmış borular
C) Hepsi
D) Montaj şekli
E) Engellenmiş hava

4. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör kapasitesini etkileyen faktörlerden değildir?

A) Evaporatörün temizlik seviyesi

B) Evaporatör borularının kalınlığı ve ısı iletkenliği
C) Soğutucu akışkan ile soğutulacak madde arasındaki sıcaklık farkı
D) Hasarlı hava kanalları
E) Evaporatör boruları ile soğutulan madde arasındaki dış temas yüzey

5. Aşağıdakilerden hangisi evaporatörlerde kar eritme (defrost) yöntemi olarak kullanılır?

A) Oda havası ile eritme

B) Su ile eritme
C) Sıcak soğutucu akışkan ile eritme
D) Elektrikli rezistans ile eritme
E) Hepsi

27
DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.

28
 ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ

Sıvı soğutmalı evaporatörlerin yapısı, çeşitlerini öğrenerek bakım ve montajını

yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Endüstride kullanılan sıvı soğutmalı evaporatör çeşitlerini piyasadan araştırınız.

 Sıvı soğutmalı evaporatörlerin fiyat ve teknik özelliklerini piyasa ve internet
ortamından araştırarak not alınız.
 Sıvı soğutmalı evaporatörlerde meydana gelebilecek arızaları ve giderme
yöntemlerini öğreniniz.

2. SIVI SOĞUTMALI/SALAMURA TİP

EVAPORATÖRLER
2.1. Sıvı Soğutmalı Evaporatörlerin Tanımı
Sıvı soğutmalı evaporatörler, hava soğutmalı evaporatörlerde olduğu gibi kullanım ve
uygulamalarına bağlı olarak birçok değişik tasarım ve biçimde üretilir. Sıvılarla metaller
arasındaki ısı geçişi, hava ile metaller arasındaki ısı geçişinden daha iyidir. Bu özellikleri
itibarıyla aynı soğutma kapasitesi için tasarlanmış sıvı soğutucu evaporatörler, hava
soğutmalı evaporatörden daha küçük hacimlidir.

2.1.1. Sıvı Soğutucu Evaporatörlerin Yapıları ve Kullanıldığı Yerler

Düz boru-dış zarf tipi, kanatlı boru-dış zarf tipi veya kovan serpantinli tipler
uygulamada en sık rastlanan evaporatör tipleridir. Boru içinde boru, bazen çift borulu
evaporatör diye de sınıflandırılır. Soğutulacak tuzlu su veya sıvı çoğunlukla iç borudan veya
borulardan geçirilse de soğutucu akışkanın akış yolu uygulamanın şekline göre her ikisinden
biri olabilir.

Gerek klima gerekse endüstriyel soğutma uygulamalarında sık sık kullanılan bu

tip evaporatörler, soğutucu akışkanın daha iyi kontrolü (önceden saptanmış çalışma
şartlarında) ve daha emniyetli bir çalışma sağlaması yönlerinden çok iyi sonuçlar
verebilmektedir. Sıvı soğutucu evaporatörlerde, direkt genleşmeli (kuru tip) ve sıvı taşmalı
(ıslak tip) olmak üzere iki ayrı uygulama türüne rastlanır.

29
2.1.1.1. Kuru Buhar (Direkt Genleşme) Evaporatörü
Genleşme valfinden evaporatöre geçen sıvı soğutucu maddenin bir kısmı hemen
buharlaşır. Buharlaşan kısım gerekli olan buharlaşma gizli ısısını, buharlaşmadan kalan
soğutucu sıvıdan alır ve onu soğutur. Soğuk sıvı, evaporatör borularını terk edinceye kadar
tamamen buharlaşarak çevresini soğutur. Evaporatörü terk eden soğutucu akışkanın tamamı
buhar hâline gelmiş ve soğutma özelliği kalmamıştır. Direkt genleşmeli (kuru tip) boru – dış
zarf tipi sıvı soğutucu evaporatörlerde soğutucu akışkan, boru demetinin içinden,
soğutulacak sıvı ise boru demetinin dışından geçmektedir. Boru demetiyle soğutulan sıvı
beraberce bir dış zarf içinde bulunur. Isı geçirme kat sayısını artırmak için sıvı tarafına
türbülans perdeleri konulmuştur.

Resim 2.1: Özel tasarımlanmış çift kompresör, çift kondenser ve çift evaporatörlü sıvı soğutma
sistemi
2.1.1.2. Islak Buhar (Sıvı Taşmalı Tip) Evaporatörü
Evaporatör borularının büyük bir kısmı sıvı hâldeki soğutucu akışkanla doludur.
Soğutucu madde evaporatörü terk ederken buhar + sıvı karışımı hâlinde bulunur ve soğutucu
özelliği taşımaktadır. Bu tür evaporatörlerde bol miktarda sıvı bulunduğundan soğutma
kapasitesi yüksektir. Soğutma çevriminde evaporatörün emme hattından bol miktarda sıvı
geçtiği için sıvı taşmalı evaporatör olarak da adlandırılır. Ancak, evaporatörden sıvı olarak
çıkan soğutucu akışkanın, kompresör tarafından emilmesini önlemek amacıyla sıvıyı
buhardan ayıran bir sıvı ayırıcısı (separatör) eklenmiştir. Sıvı düzeyi belli bir noktaya gelince
ayrılan sıvı evaporatör girişine veya sıvı tankına (receiver) gönderilir.
Uygulama
Soğutucu evaporatör tipi kapasiteleri Soğutucu akışkan cinsi
ton/frigo
Sıvı taşmalı, düz boru - dış zarf tipi 50 – 500 Amonyak
Sıvı taşmalı, kanatlı boru - dış zarf R 11, R 12, R 22, R 113, R
50 – 10000
tipi 114 R 500, R 502
Direkt genleşmeli, boru - dış zarf R 12, R 22, R 500, R 503,
3 – 350
tipi Amonyak
Direkt genleşmeli, içiçe çift borulu R 12, R 22
5 – 25
soğutucu Amonyak
Tablo 2.1: Sıvı soğutucu evaporatör tipleri
30
 Sıvı taşmalı, düz boru-dış zarf tipi sıvı soğutucu evaporatörlerde soğutucu akışkan bir
boru demetinin (düz veya kanatlı olabilir) dışında bulunur. Boru demetinin içinden
soğutulacak sıvı geçirilir. Soğutucu akışkanla bu sıvı içine daldırılmış olan boru demeti
beraberce bir dış zarfla çevrilmiştir. (Şekil 2.1’ de görüldüğü gibi) Soğutucu akışkan,
soğutulan sıvının ısısını alarak buharlaşırken eksilen soğutucu akışkan yerine, flatörlü bir
sistemle sıvı soğutucu beslenerek belirli bir seviyede muhafaza edilir. Taşmalı bir
serpantinin mükemmel ısı iletme verimi vardır; çünkü iç yüzeyleri buhar yerine sıvıyla
doludur. Buharlaşan soğutucu akışkan kompresör tarafından emilerek tekrar
kondensere basılır. Soğutucu akışkan buharının içindeki sıvı damlacıklarının kompresöre
gitmesini önlemek üzere evaporatörün sıvı seviyesinin biraz üstüne damla tutucu (separatör)
yerleştirilir.

Sıvı taşmalı tip evaporatörler en çok santrifüj kompresörlü soğutma devrelerinde

kullanılmaktadır. Santrifüj kompresörün kullanıldığı böyle bir soğutma devresi için en uygun
soğutucu akışkan cinsleri R – 11, R – 113 ve R – 114 olarak sayılabilir.

Şekil 2.1: Düz boru-dış zarf tipi sıvı taşmalı sıvı soğutucu evaporatör

2.1.1.3. Püskürtmeli (Fıskiye) Tip Evaporatörler

Sıvı taşmalı tipe benzer; fakat soğutulan sıvı ve boru demeti soğutucu akışkana
daldırılmamıştır. Bir pompa, sıvı akışkanı bir meme grubuna basarak memelerden boru
demeti üzerine püskürtür. Buradan ısıyı alarak soğutucu akışkanın bir kısmı buharlaşır
ve emiş tarafına (kompresöre) yönelir. Sıvı hâlde kalan soğutucu akışkan tekrar aşağı
seviyede toplanıp bir pompa yardımıyla tekrar basılır. Isı geçiş yüzeyini meydana getiren
boru demetinde iyi bir ıslaklık ve iyi bir ısı transferi sağlanabilmesi için püskürtülen
soğutucu akışkan miktarının fazla olması gerekir. Bu miktar ortalama olarak buharlaşan
soğutucu akışkanın ağırlığının 3 – 4 katı kadar olmalıdır.

31
 Şekil 2.2: Spiral boru-dış zarf tipi sıvı soğutucu evaporatörler
2.1.1.4. Spiral Sarılı Boru - Dış Zarf Tipi Evaporatörler

Bu tip evaporatörler küçük kapasiteli

uygulamalar için basit ve ekonomik bir çözüm
getirmektedir. İçme suyu, ılık sütün soğutulması gibi
uygulamalarda veya hamur yapımı gibi
gereksinimlerdeki anî ısı yüklerini, dış zarfın (tankın)
içindeki soğutulmuş sıvıdan (sudan) karşılayan
soğutucularda kullanılır.
Dış zarf (tank) içindeki sıvının (su), uzun
zaman aralığında soğutularak düşük sıcaklıklarda
bekletilmesi, anî ısı yüklerini karşılamak üzere daha
küçük güçte bir soğutma kompresörü kullanılmasına
imkân vermektir.
Şekil 2.3: Spiral sarılı boru - dış zarf
tipi evaporatör
2.1.1.5. Boudelot Tipi (Sıvı Taşmalı) Soğutucular
Boudelot tipi sıvı soğutucular, sıcaklığı donma derecesine yakın seviyeye kadar
düşürülmek istenen süt veya başka sıvıların soğutulmasında ve endüstriyel uygulamalarda
kullanılır.
Evaporatör boruları yatay olacak şekilde düzenlenir ve soğutulacak sıvı,
yerçekimiyle soğutucu serpantinin üzerinden, serpantin üzerine yerleştirilmiş
kanallardan geçirilerek dolaştırılır. Sıvı, serpantinin alt kısmında, Boudelot soğutucusunun
üzerinden tekrar devridaim yaptırılabileceği veya endüstriyel uygulamalarda gitmesi gereken
yere tekrar pompalanacağı bir kollektör tavasında birikir. Sıvı taşmalı tertipte soğutucu
akışkan olarak daha sık amonyağın kullanıldığı Boudelot soğutucusu Şekil 2.4’ te
görülmektedir. Boudelot soğutucuların halojen türü soğutucularla çalışan tipleri, genellikle
direkt genleşmeli (kuru tip) olup daha çok termostatik genleşme valfi ile beslenirler.

32
 Şekil 2.4: Boudelot tipi (sıvı taşmalı) soğutucu

2.2. Sıvı Soğutmalı Evaporatörlerin Bakımı

Sıvı soğutmalı evaporatörlerde genelde suyun kullanıldığı devrelerde suyun içerdiği
madde miktarına bağlı olarak hava soğutmalı evaporatörlere göre daha çabuk kirlenme
görülür. Bu tip evaporatörlerde hızlı bir performans düşüklüğü gözlenir. O zaman
temizlenmek üzere bakıma alınması gerekir. Temizlemede genelde iki yöntem çok kullanılır
Bunlar:
 Kimyasal yöntem
 Mekanik yöntem
Kimyasal yöntemde uygun bir cihaz yardımıyla kimyasal madde kirli yüzeylere
uygulanarak temizleme işlemi gerçekleştirilir. Birçok kimyasalın korozif etkisi olduğundan
uygulama talimatındaki çözelti derişimi ve belirlenmiş süre uygulanmalıdır. Uygulama
süresi sonunda boru iç cidarları bol temiz su ile yıkanmalı ve basınçlı hava tutularak
temizlenmelidir.
Mekanik yöntemde ise resim 2.2’ de görülen elektrikli, her yöne hareket edebilen
döner hareketli fırça sistemi kullanılarak mekanik temizleme işlemi gerçekleştirilir.

Resim 2.2: Evaporatör ve kondenser temizliğinde kullanılan mekanik temizleme aracı

33
Resim 2.3: Mekanik temizleme cihazında kullanılan fırçalar plastik ve metal fırçalar

Resim 2.4: Mekanik temizleme işlemi

Resim 2.5: Yüzeyin fırça ile temizliği

34
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
Sıvı soğutmalı evaporatörlerin bakımını yapmak
İşlem Basmakları
 Sıvı soğutmalı tip
evaporatörlerin kimyasal
temizliğini yapınız.
Kullanılan araç ve gereçler
 Basınçlı kimyasal uygulama
cihazı
 Çelik tüp tip evaporatör
borularını temizlemede
kullanılan kimyasal
 El takımları
Öneriler
 Soğutma sistemine ait bakım talimatını
okuyunuz.
 Bakım talimatında gerekli araç ve donanımı
sağlayınız.
 Soğutma sistemini bakım öncesi durumunu
rapor ediniz.
 Cihazın çalışma koşullarını; giriş çıkış sıcaklık,
basınç ve su debisi değerlerini ölçerek cihazın
ilk çalıştırma performansı ile karşılaştırınız.
 Bakım sonrası gerekebilecek su sızdırmazlık
contalarını önceden temin ediniz.
 Bakımın gerekliliği tespit edilmiş ise; cihaz
elektrik, su ve tesisat bağlantılarını kesiniz.
 Evaporatör su giriş ve çıkış bağlantı hattını
bakım talimatına uygun şekilde sökünüz.
 Evaporatör flanşını talimata uygun şekilde ve
saplama somunlarını karşılıklı yarım tur
gevşeterek açınız.
 Flanşı sökerken dikkat edilmeli herhangi bir
kaza ve hasara yol açabilecek durumlara karşı
gerekli tedbir alınız. Flanş oldukça ağır bir parça
olabilir. Uygun kaldırma araçları; caraskal vb
önceden temin ediniz.
 Sızdırmazlık sağlayan contaları çıkartırken
metal yüzeylere zarar vermemek için uygun
takım kullanınız.
35
  Temizleme kimyasalları genelde toksik, zehirli
maddelerdir. Mutlaka uygulamalarda kullanım
talimatlarına uyulmalı ve gerekli güvenlik
tedbirleri alınmalıdır.

 Talimatta belirtildiği kadar kimyasalı küçük

depoya koyarak yandaki kollun aşağı yukarı
hareketiyle sistemi basınçlandırınız.
 Basınçlı kimyasal uygulama
cihazını kullanma talimatına
uygun şekilde hazırlayınız.

 Basınçlandırılmış kimyasalı uygun basınçta

uygulayınız.
 Temizleme işleminden sonra temizlenmiş
yüzeyleri temiz bol su ile yıkayınız.
 Basınçlı hava tutarak yüzeyleri kurutunuz.
 Sızdırmazlık sağlayan contayı flanş yuvasına
yerleştirerek flanşı
 Saplamalara karşılık gelecek şekilde kapatınız.
 Tesisat bağlantı boru rakorlarını bağlayınız.
 Elektrik bağlantılarını yapınız.

36
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre uygulama faaliyeti 2’de yaptığınız

programı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre “ Evet-Hayır” seçeneklerinden uygun
olanı işaretleyiniz.

Sıvı soğutmalı kondenserin bakımını yapmak

Değerlendirme
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Evet Hayır
1 Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?

2 Evaporatör flanş kapağını talimata uygun açabildiniz mi?

3 Uygun kimyasalı hazırlayabildiniz mi?

4 Cihazı talimata uygun basınçta kullanabildiniz mi?

5 Evaporatörü temizleyebildiniz mi?

6 Flanşı yerine takabildiniz mi?

7 Sistemi çalıştırarak çalışmasını kontrol edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Kontrol listesindeki her “Evet” ve “Hayır” cevaplarınızı değerlendiriniz. Yapılan

değerlendirme sonunda “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına
gelir.

37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. Sıvı soğutucu evaporatörler aşağıdakilerden hangi devrelerde kullanılır?

A) Ev tipi soğutucular
B) Split klimalar
C) Market tipi soğutucular
D) Endüstriyel tip soğutucular
E) Otomobil klimaları

2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı soğutucu evaporatör çeşitlerinden değildir?

A) Kuru buhar tipi evaporatörü

B) Yatık tertipli boru-dış zarf tipi evaporatör
C) Baudelot tipi evaporatör
D) Püskürtmeli tip evaporatör
E) Spiral sarılı boru-dış zarf tipi evaporatör

3. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör yüzeyinde meydana gelen buzlanmanın

önlenmesinde kullanılır?

A) Su püskürtülmesi
B) Dış sıcak hava gönderilmesi
C) Sıcak salamura gönderilmesi
D) Elektrikli ısıtıcı ile ısıtma
E) Hepsi

4. Aşağıdakilerden hangisi sıvı soğutmalı evaporatör çeşidi olarak kullanılır?

A) Sıvı buhar tipi evaporatör

B) Rolbond evaporatör
C) Derin dondurucu evaporatörü
D) Çıplak borulu evaporatör
E) Plaka kanatçık-borulu evaporatör

5. Aşağıdakilerden hangisi doğrudan genleşmeli evaporatörün kapasitesine etki eden

hususlardandır?

A) Dolaşan soğutucunun sıcaklığı

B) Evaporatör yüzeyinde dolaşan havanın sıcaklığı
C) Evaporatör yüzeyinde dolaşan havanın hızı
D) Hepsi
E) Evaporatör yüzeyinde dolaşan havanın hacmi

38
DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.

39
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

Hava soğutmalı arızalı evaporatörü değiştirmek

 İşin yapımı için gerekli takım ve malzemeleri işe başlamadan
1
önce hazır bulundurdunuz mu?
2  Soğutucu akışkanı toplama ünitesine toplayabildiniz mi?

3  Azot tüpü ile evaporatörü temizleyebildiniz mi?

4  Evaporatöre kaçak testi uygulayabildiniz mi?

5  Evaporatör kaynağını yapabildiniz mi?

6  Soğutucu akışkan şarjı yaparak, sistemi çalıştırabildiniz mi?

Sıvı soğutmalı evaporatörün bakım ve temizliğini yapmak

 İşin yapımı için gerekli takım ve malzemeleri işe başlamadan
1
önce hazır bulundurdunuz mu?
2  Evaporatör flaş kapağını talimata uygun açabildiniz mi?

3  Uygun kimyasalı hazırlayabildiniz mi?

4  Cihazı talimata uygun basınçta kullanabildiniz mi?

5  Evaporatörü temizleyebildiniz mi?

6  Flanşı yerine takabildiniz mi?

 Evaporatöre soğutucu akışkan doldurarak kaçak testi
7
yapabildiniz mi?
8  Sistemi çalıştırarak çalışmasını kontrol edebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “Hayır” yanıtlarınız var
ise hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise modülü
başarı ile geçtiniz.

40
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ -1’İN CEVAP ANAHTARI

1 A

2 E

3 C

4 D

5 E

ÖĞRENME FAALİYETİ -2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 E

4 A

5 D

41
 KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 ALTINKURT K., Soğuk Depolama Tekniği, SDT .

 Arçelik Yayınları.

 Ariston/Philco Yayınları.

 BULGURCU Hüseyin, İ.K.S.2.

 DAĞSÖZ A. Kemal, Soğutma Tekniği ve Klima,.

 M.E. B.Endüstriyel ve Ticari Soğutma Sistemlerinin Bakımı.

 SAYAR Engin Deniz, M.E. B Soğutma ve İklimlendirme Meslek Bilgisi

Temel Ders Kitabı,

 M.E. B.Soğutma ve İklimlendirme Cilt 1.

 ÖZKOL Nuri, KOSGEB,.

 Thermo King Yayınları.

 ÖZKOL Nuri, , T.M.M.O.B.Uygulamalı Soğutma Tekniği.

42