You are on page 1of 114

2

3
¶moJemó
nwñVH$ - 1

Ama§{^H$ nmR>çnwñVH$

a‘m‘Ur A¶§Jma ñ‘aUmW© ¶moJ g§ñWm, nwUo


"¶moJ', ‘w§~B©
¶m§À¶mV’}$

4
Am^ma

aoIm§H$Z : Eg². E‘². dmK


{MÌm§H$Z : {Xbrn H$X‘
‘wIn¥ð> : XodH$s XogmB©
’$moQ>mo : MÝÐþ ‘oidmZr
AZwdmX : gw{ZVm nmW©gmaWr, A涧Jma ¶moJemioÀ¶m {dÚm{W©Zr
Q>§H$boIZ : emo^m Zm`Sy>
ewÜXcoIZ : ZmJoe Omoer
àH$meH$ : "¶moJ'
126. goZmnVr ~mnQ> ‘mJ©,
bmoAa naob,
‘w§~B© 400013

‘wÐH$ : hm¶âbmoZ A°S>ìhQ>m©¶qPJ


nwUo.

¶m nwñVH$mVrb H$moUVmhr ‘OHy$a, H$moU˶mhr ñdénmV d ‘mܶ‘mV nwZà©H$m[eV


AWdm g§J«{hV H$aʶmgmR>r àH$meH$mMr dm a‘m‘Ur A¶§Jma ñ‘aUmW© ¶moJ g§ñWm ¶m§Mr
boIr nadmZJr KoUo ~§YZH$maH$ Amho.

5
AZwH«$‘{UH$m

nwñVH$m{df¶r
nyd©nr[R>H$m

^mJ - 1 - ¶moJemó
YS>m 1 - àmW©Zm 10
YS>m 2 - àmW©ZoMm AW© 11
YS>m 3 - nV§Obr ‘wZr 12
YS>m 4 - AmoiI ¶moJmMr 14
^mJ - 2 - ¶moJm§J
YS>m 1 - ¶‘ 16
YS>m 2 - {Z¶‘ 25
^mJ - 3
YS>m 1 - Amnbo eara 33
YS>m 2 - AmgZ 35
YS>m 3 - C{Îmð> pñWVr 38
YS>m 4 - Cn{dð> pñWVr 55
YS>m 5 - n{ü‘àVZ pñWVr 66
YS>m 6 - gwá pñWVr 70
YS>m 7 - nyd©àVZ pñWVr 71
YS>m 8 - {dlm§{VH$maH$ pñWVr 75
^mJ - 4 - gamd ‘mJ©Xe©Z
YS>m 1 - emar[aH$ hmbMmbtMr nyd©V¶mar 76
YS>m 2 - gamd ‘mJ©Xe©Z 92
^mJ - 5 - àý‘m{bH$m 99

6
nwñVH$m{df¶r

ho nwñVH$ nmM ^mJmV {d^mJbo Amho.

^mJ - 1
¶moJemómMo àUoVo nVÄObr‘wZtMr àmW©Zm, ˶mMm AW©, à˶oH$ eãXmMm AW© {Xbm
Amho. ˶m~amo~a WmoS>³¶mV ˶mMm n[aM¶ d ¶moJ B{VhmgmMr AmoiI H$éZ {Xbr Amho.
^mJ - 2
¶‘ d {Z¶‘ hr ¶moJmMr XmoZ A§Jo Jmoï>rê$nmZo g‘OyZ gm§{JVbr AmhoV.
^mJ - 3
hm ^mJ AmgZ øm A§Jmbm dm{hbobm Amho. AmgZm§Mr H¥$Vr dm AmgZ H$aVmZmMo
{Z¶‘ gm§{JVbo AmhoV. ˶m~amo~aM à˶oH$ AmgZmMo Zmd, ˶m ZmdmMm AW©, ˶m‘mJrb
AW©nyU©Vm d CÔoe gm§{JVbm Amho. ˶m¶moJo à˶oH$ {dÚmWu/{dÚm{W©Zr à˶oH$ AmgZ
ghOnUo AmË‘gmV H$ê$ eHo$b.
^mJ - 4
¶moJ gamdmgmR>r ‘mJ©Xe©Z Ho$bo Amho. ˶m‘wio ¶moJ{df¶mV JmoS>r {Z‘m©U hmoD$Z Vmo
OrdZmMm EH$ A{d^mÁ¶ ^mJ ~Zob.
^mJ - 5
øm ^mJmV àý‘m{bH$m {Xbr AgyZ Vmo J¥hnmR> åhUyZ {Xbm Amho. hr àý‘m{bH$m
gmoS>{dVmZm Aä¶mg Va hmoB©bM, nU ˶m~amo~a ñ‘aUe³Vr d COiUr hmoD$Z ¶moJ {eH$Uo
ghOgmܶ hmoB©b.

7
nyd©nr[R>H$m

‘wbm§Zmo,
"¶moJ' ho emó Amho VgoM H$bmnU Amho. ¶moJ Amnbo ‘Z d H$m¶m XmoÝhr g§ñH$m[aV
H$aVmV. ¶moJmä¶mgm‘wio Amnbo ì¶{³V‘Îd ñdV§ÌnUo {dH${gV hmoVo. ¶moJ hr Aer {dÚm
Amho H$s Vr Amnbm gdmªJrU {dH$mg KS>dVo. ˶m‘ܶo gwÑ¥T> eara, g‘Vmob ‘Z,
^mdZm§da {Z¶§ÌU, ~wÕrMr dmT> Am{U ewÕ AmMaU KS>dVo.
àmMrZ H$mir {dÚm, kmZ ho Jwé‘wImVyZ nwT>ë¶m {nT>rH$S>o OmV Ago. ¶moJ{dÚm hr
gwÕm Jwé‘wImVyZM {Xbr Jobr. nVÄObr‘wZtZr Vr àW‘ gyÌ~Õ H$ê$Z {b{IVê$nmV
AmUbr. åhUyZM ˶m§Zm ¶moJmMo "àUoVo' Ago åhUVmV. ˶m§Zr ¶moJ AmR> A§JmV {d^mJbm
H$maU ˶m¶moJo ‘mZdmbm g‘Vmob {dH$mg d ñdmñ϶ ¶moJä¶mgmÛmao bm^ob.
hr Aï>m§Jo åhUOo
¶‘ - g‘mOmV nmiʶmMr {eñV
{Z¶‘ - ì¶{³Ve: nmiʶmMr {eñV
AmgZ - earambm {d{dY pñWVrV R>odyZ earamda {Z¶§ÌU AmUUo
àmUm¶m‘ - œgZ{H«$¶odarb {Z¶§ÌU
à˶mhma - kmZopÝж d ‘Zmdarb {Z¶§ÌU
YmaUm - EH$mJ«Vm
ܶmZ - qMVZ
g‘mYr - V{ëbZVm, VÝ‘¶Vm
¶moJmMr hr H$bm à˶jmV H$er AmMamdr, ¶moJ à˶jmV H$gm AmMamdm ho àW‘
nVÄObr‘wZtZr CX²Y¥V Ho$ë¶mZoM ˶m§Zm ¶moJmMo àUoVo Ago åhUVmV. åhUyZM
¶moJmä¶mgmnydu Z‘«nUo ˶m§Mr àmW©Zm H$ê$Z Amerdm©X ¿¶mdoV. ¶‘-{Z¶‘ hr OmoS>Jmoir
Amnë¶mbm KS>dVo, ew^ g§ñH$ma H$aVo. ¶moJmZo hmoUmè¶m ~XbmMr OmUrd ìhmdr åhUyZ
Jmoï>rê$nmZo ¶‘-{Z¶‘m§Mr AmoiI H$ê$Z {Xbr Amho. AmgZm§Ûmam gwÑT> earamV gwÑT>
‘ZmMm {dH$mg hmoVmo. gwÑT> ‘Z gwÑT> earamV dgVo.
‘wbm§Zmo,
Vwåhr {ZgJ©V: {H«$¶merb AgVm, Vwåhmbm {H«$¶merb Agm¶bm AmdS>Vo. ˶m‘wio
Vwåhmbm Amamo½¶ Va bm^VoM Am{U ˶m~amo~a Vwåhr {ZgJm©Odi amhVm. Vw‘À¶m
AmdS>rZwgma Vwåhmbm {d{dY àH$maMr AmgZo {eH${dbr AmhoV. ˶m¶moJo Vwåhmbm earamMr

8
AmoiI d AmpË‘¶Vm OmUdobM. {eH${dʶmMr nÕVhr Vwåhmbm Mni Am{U gmdY
R>odob. AmgZmZo ‘Z àgÞ amhVo Am{U H§$Q>mim Xÿa hmoVmo. AmgZ {eH${dʶmÀ¶m nÕVrhr
{d{dY AmhoV. ˶m Vwåhmbm ghO hbMmbtZm àd¥Îm H$aVrbM d AmgZ H$‘© ({H«$¶m)
gw~Õ d gw~H$ hmoVrb. Vw‘À¶mVrb gO©ZerbVobm dmd {‘iob. ¶moJ H$aʶmV Vwåhmbm
AmZ§X dmQ>ob Am{U Vwåhr ˶mV a‘yZ Omb.
åhUyZM ‘wbm§Zmo, ¶moJmä¶mgmV AmdS> {Z‘m©U H$am, {eH$m Am{U ‘mUygnU Onm.

9
^mJ - 1
YS>m - 1 àmW©Zm
gamdmMm Ama§^ àmW©ZoZo H$amdm. àmW©Zm ~gyZ H$amdr.

1) ‘m§S>r KmbyZ gai ~gm. gmYr ‘m§S>r åhUOo ñdpñVH$mgZ qH$dm nÙmgZ dm
dramgZ KmbyZ ~gm. (hr AmgZo Cn{dð> pñWVrVrb ^mJmV {Xbr AmhoV.) S>moHo$ gai
R>odm. S>moio CKS>o R>odm. ZOa gai R>odm.
2) hmVmMo H$monao dmH$dyZ hmVm§Mr Z‘ñH$ma ‘wÐm N>mVrg‘moa R>odm. ømbmM ~Õm§Obr
qH$dm AmË‘m§Obr‘wÐm åhUVmV.
3) {dZ‘« hmoD$Z àmW©Zm åhUm.
&& lr‘V² nVÄObr ‘hm‘wZ¶o Z‘: &&
¶moJoZ {MÎmñ¶ nXoZ dmMm§
‘b§ earañ¶ M d¡ÚHo$Z&
¶mos>nmH$amoV² V§ àda§ ‘wZrZm§
nVÄObt àmÄO{bamZVmopñ‘ &&
Am~mhþ nwéfmH$ma§ eL²>IMH«$m{g Ym[aU§&
ghò {eag§ œoV‘² àU‘m{‘ nVÄO{b‘² &&
h[a: ›
àmW©Zm Pmë¶mda ‘Zmo‘Z ‘mWm dmH$dyZ nVÄObr‘wZtZm Z‘ñH$ma H$am. Z§Va hmV Imbr
AmUyZ ‘m§S>rda R>odm.
*****

10
YS>m - 2 àmW©ZoMm AW©
àW‘ à˶oH$ eãXmMm ZrQ> CÀMma H$ê$Z AW© OmUyZ KoD$ ¶m.
› - XodmMo Zm‘ Apñ‘ - ‘r
¶moJ - ^Jd§Vmer {‘bZ Am~mhÿ - JwS>¿¶mn¶ªV bm§~ hmV,
{MÎm - ‘Z ~mhÿ
nX - eãX nwéfmH$ma§ - ‘mZdr eara
dmMm - dmUr eL²>I- e§I
‘b - AewÕr MH«$ - MH«$
eara - eara, H$m¶m A{g - Vbdma
d¡ÚH$ - d¡ÚH$emó, Am¶wd}X Ym[aU§ - YmaU Ho$bobm
¶: - Omo, Oo ghò - hOma
AnmH$amoV² - H$mTy>Z Q>mH$Uo {eag§ - _ñVH$
V‘² - ˶m§Zm œoV§ - ew^«
àda§ - loîR> àU‘m{‘ - Z‘ñH$ma H$aVmo / H$aVo
‘wZr - ‘wZr nVÄO{b‘² - nVÄO{b§Zm
àmÄObr - Am|Oi, Z‘ñH$ma ‘wÐm h[a: - {dîUy
AmZV - {dZ‘« hmoD$Z, ZV hmoD$Z

AmVm nyU© àmW©ZoMm AW© OmUyZ KoD$ ¶m.


{MÎm ewÕrgmR>r ¶moJ, dmMm ewÕrgmR>r ì¶mH$aU, eara ewÕrgmR>r d¡ÚH$emó XoUmè¶m
‘w{Zloð> nVÄObtZm Z‘ñH$ma Agmo.
Á¶m§Mm D$Üd©Xoh ‘mZdmH$ma Amho d hmVm‘Yo e§I, MH«$ Am{U Vbdma YmaU Ho$bo
Amho, Aem ghóerf© Am{XeofmdVma nVÄObtZm Z‘ñH$ma Agmo.

*****

11
YS>m - 3 nVÄObr‘wZr

Ago gm§JVmV H$s, nVÄObrMm H$mi hm B.g.ny. 500 Vo 200 øm Xaå¶mZ Agmdm.
Vo ñd¶§^y hmoVo. åhUOo ˶m§Zr ñdV:À¶m BÀN>me³VrZo AdVma YmaU Ho$bm. Á¶màH$mao
lrH¥$îU, ¶oey øm§Mm OÝ‘ Pmbm hmoVm. ˶m§Zr AmB©À¶m nmoQ>r OÝ‘ KoVbm ZìhVm. A{Xeof
ho lr{dîUyMr eæ¶m hmo¶.
nwamUmV Ago gm§JVmV H$s, Vm§S>dZ¥Ë¶ nmhmʶmgmR>r lre§H$am§Zr lr{dîUy Am{U BVa
Xod-XodVm§Zm Am‘§ÌU {Xbo. Am{Xeofnwéf eæ¶oda ~gyZ lr{dîUy Z¥Ë¶ nmhÿ bmJbo. Z¥Ë¶
nmhVm nmhVm ˶mV Vo BVHo$ VëbrZ Pmbo. Z¥Ë¶mÀ¶m
VmbmV Vo S>moby bmJbo. ˶m§Mm ^ma Am{Xeofmda dmTy>
bmJbm. Am{Xeofm§Mr ˶m ^mamZo X‘N>mH$ hmoD$ bmJbr.
˶m§Mm Ord JwX‘am¶bm bmJbm. Vo Ymnm Q>mHy$ bmJbo.
VodT>çmV Z¥Ë¶ g§nbo Am{U lr{dîUy hbHo$ hmoD$
bmJbo. Am{Xeofm§Mm Ord ^m§S>çmV nS>bm. nU ˶m§Zm
Amü¶© dmQ>bo.
Vo lr{dîUy§Zm {dMmê$ bmJbo, ""Xodm, Z¥Ë¶ Mmby AgVmZm Vw‘Mm ^ma gmogdoZm, nU
Z¥Ë¶ g§në¶m~amo~a ‘bm Vw‘Mm hbHo$nUm OmUdbm ho Ago H$go ~ao Pmbo?''
lr{dîUy§Zr ˶m§Zm g‘Omdbo, ""Vo X¡dr Z¥Ë¶ ~KVmZm ‘r ˶mV VëbrZ Pmbmo. ˶m
Z¥Ë¶bhar ‘m¶mV gm‘mdy bmJë¶m åhUyZ Vwbm ‘r OS> dmQy> bmJbmo.''
lr{dîUy§Zm Z¥Ë¶ BVHo$ {චAmho ho OmUyZ nVÄObr§Zr Z¥Ë¶ {eH$ʶmMr BÀN>m àH$Q>
Ho$br.
Voìhm lr{dîUy åhUmbo, ""ho Am{Xeofm WmoS>m Yra Ya. lre§H$a H$mhr H$mbm§VamZo
Vw¶mda EH$ O~m~Xmar gmon{dUma AmhoV. Vr O~m~Xmar nma nmS>ʶmgmR>r Vy ‘mZd eara
YmaU H$aerb d n¥Ïdrda AdVma Koerb. Voìhm Vwbm Z¥Ë¶ {eH$ʶmMr g§Yr àmá hmoB©b.
H$mbm§VamZo lre§H$am§Zr Am{Xeofm§Zm ì¶mH$aUmda ^mî¶ (Q>rH$m) {b{hʶmMr O~m~Xmar
{Xbr.
n¥Ïdrda AdVma KoʶmgmR>r Am{Xeof ¶mo½¶ ‘mVoÀ¶m emoYmV hmoVo. Vo ¶mo½¶ ‘mVoÀ¶m
àmárgmR>r Vnü¶m© H$aV hmoVo H$s Or ‘mVm ˶m§Mm ‘mZgnwÌ åhUyZ ñdrH$ma H$arb.

12
˶m H$mimV n¥ÏdrVbmda Jw{UH$m (Jm¡{UH$m)
ZmdmMr EH$ ¶mo{JZr ¶moJgmYZm H$arV H$mi H§${R>V
hmoVr. {Vbm g‘OyZ Ambo hmoVo H$s, {VMo n¥Ïdrdarb
OrdZmMm A§V Odi ¶oV Amho. {VÀ¶m Odi
Agbobo kmZ XoʶmgmR>r {Vbm ˶m H$mimV H$moUr
gX²{eî¶ ^oQ>bm ZìhVm. åhUyZ EHo$ {Xder Amnbo
kmZ gy¶m©bm An©U H$amdo øm hoVyZo {VZo A¿¶© XoʶmgmR>r Am|OirV Ob KoVbo Am{U Vo
gy¶m©bm An©U H$aʶmgmR>r Vr {gÕ Pmbr. {VZo àmW©Zm Ho$br, ""Xodm Vw¶m H¥$nm àgmXmZo
àmá Pmbobo ho kmZ ‘r VwbmM An©U H$aVo Amho H$maU ‘r AmVm ‘¥Ë¶wÀ¶m AmYrZ hmoV
Amho.''
{VZo A¿¶© XoʶmgmR>r KoVboë¶m ObmV {Vbm H$mhrVar didiV Agbobo {Xgbo. Vr
bhmZ gnm©H¥$Vr hmoVr. VËjUr ˶m gnm©H¥$VrZo ‘mZd AmH$ma YmaU Ho$bm. Jw{UHo$Zo ‘mZg
nwÌ Am{U {eî¶ {Xë¶mZo gy¶m©Mo Am^ma ‘mZbo. ào‘mZo {VZo ˶mMm ñdrH$ma Ho$bm. "nV'
åhUOo nS>bobm, "A§Obr' åhUOo Am|Oi. Amo§OirV nS>bm åhUyZ nVÄObr. nVÄObrMo
Xþgao Zmd Amho "Jm¡{UH$mnwÌ', Jw{UHo$Mm ‘wbJm.
Ogm nVÄObr ‘moR>m Pmbm, {VZo ˶mg {VÀ¶mH$S>rb gd© kmZ {Xbo, {eH${dbo.
{VÀ¶m hmVmImbr AZoH$ Jmoï>r Vmo {eH$bm. Z§Va {MX§~a‘bm (Vm{‘iZmSy>Vrb à{gÕ eha)
OmD$Z Z¥Ë¶mMo {ejUhr KoVbo.
nVÄObr A{ÛVr¶ ì¶{³V‘Îd åhUyZ à{gÕ nmdbo.
˶m§Mo VrZ J«§W à{gÕ Pmbo.
1) ‘hm^mî¶ - ì¶mH$aUmda Q>rH$m
2) MaH$g§{hVm - Am¶wd}Xmdarb J«§W
3) nmVÄOb ¶moJXe©Z - ¶moJgyÌ

*****

13
YS>m - 4 AmoiI ¶moJmMr

‘wbm§Zmo,
AmVm g‘OyZ KoD$¶m "¶moJ' åhUOo H$m¶ Am{U Vmo H$m AmMamdm.
"¶moJ' Amnë¶mbm Mm§Jbo OrdZ H$go OJmdo ho gm§JVmo. ¶moJ ho emó Am{U H$bm
A{VàmMrZ H$mbmnmgyZ na§naoZo MmbV Ambo Amho. Vr EH$ "OrdZe¡br' OrdZ OJʶmMr
nÕV Am{U H$bm Amho. Am§Kmoi, OodU, Pmon ¶mgmaIr Vr X¡Z§{XZ OrdZH«$‘mV AÝV^y©V
hmoVr.
¶moJmVyZ earambm A§VJ©V ñZmZ KS>Vo. ñdmñ϶ XoVo, AamoJVm (amoJmnmgyZ Xÿa) XoVo,
‘Z Xj, gmdY R>odVo. åhUyZM àmMrZ H$mimnmgyZ F$fr-‘wZr ¶m§Zm CX§S> Am¶wî¶ bm^bo,
eVm¶wfr hmoD$Z nwT>ohr H$m¶©aV am{hbo.
^JdmZ gy¶© øm§Zm {dœmMo ZoÌ g‘OVmV. gy¶m©Mr CnmgZm H$ê$Z Amerdm©X ‘mJV.
* e§^a df} Amåhmg nmhÿ Xo.
* e§^a df} Amåhmg OJy Xo.
* e§^a df} Amåhmbm EoHy$ (¶oD$) Xo.
* e§^a df} Am‘Mr dmUr ~moby Xo.
* e§^a df} Amåhmg g§nXm bm^y Xo.
* e§^a df} H$moUrhr Am‘Mm An‘mZ Z H$amo.
* e§^a dfm©hÿZ A{YH$ H$mi Amåhmg ho gd© bm^y Xo.
Amnë¶mbm Z³H$sM ho Hw$Vyhb AgVo H$s ho àmMrZ kmZ H$go gm§^mibo, H$go EH$m
{nT>rH$Sy>Z nwT>ë¶m {nT>rH$S>o g§H«${‘V Pmbo.
nyduÀ¶m H$mir nmbH$ kmZ XoV. nwT>o ‘wbo WmoSr ‘moR>r
Pmbr H$s JwéHw$bmV ZoV. VoWrb Jwé {eî¶mbm gd© {dÚm
{eH$dr. Vmo {eî¶ nwT>o Jwê$ hmoB© d nwT>rb {nT>rbm gd©
kmZ àXmZ H$ar.
B.g.ny. 500 Vo 200 À¶m Xaå¶mZ nVÄObr§Mm
OÝ‘ Pmbm. ˶m§Zrhr darb nÕVrZo {dÚm, kmZ, g§nmXZ
H$ê$Z gd© OJmbm "¶moJgyÌ'À¶m ê$nmZo àXmZ Ho$bo. AmnU ˶m§Mo eVe: F$Ur AmhmoV.
¶moJgyÌ hm ¶moJmdarb J«§W ˶m§Zr nÕVeranUo gyÌ~Õ Ho$bm. Vmo "nmVÄOb ¶moJgyÌ'
qH$dm "nmVÄOb ¶moJXe©Z' øm ZmdmZo AmoiIbm OmVmo.
14
bhmZ dm³¶o ho OUy ‘m{UH$-‘moVr AgyZ Vo ˶m§Zr ˶m§À¶m kmZ H$m¡eë¶mZo, àkoÀ¶m
CÀM àVrÀ¶m ~wÕrÀ¶m gyÌmV (Xmoè¶mV) ‘miyZ OUy ‘mioV Jw§’$br.
AmnU gd© ¶moJ-{dÚmWu H$m¶‘M ˶m§À¶m F$UmV amhÿ Am{U ˶m§Zm A{^dmXZ
H$ê$¶m.
¶moJ åhUOo H$m¶? Agm àý Vwåhmg nS>ob.
¶moJ åhUOo {‘bZ. Xodmer, ^Jd§Vmer, na‘mËå¶mer {‘bZ. Vr ¶mo½¶Vm
{‘i{dʶmgmR>rM ¶moJmMr AmR> A§Jo - AmR> YS>o {Xbobo AmhoV. Vr AmR> A§Jo åhUOo ¶‘,
{Z¶‘, AmgZ, àmUm¶m‘, à˶mhma, YmaUm, ܶmZ Am{U g‘mYr.
˶mMm AW© Imbrb à‘mUo Amho.
¶‘ - g‘mOmV nmiʶmMr {eñV.
{Z¶‘ - ì¶{³Ve: nmiʶmMr {eñV.
AmgZ - earambm {d{dY pñWVrV R>oD$Z earamda {Z¶§ÌU AmUUo.
àmUm¶m‘ - œgZ{H«$¶odarb {Z¶§ÌU
à˶mhma - kmZopÝж d ‘Zmdarb {Z¶§ÌU
YmaUm - EH$mJ«Vm
ܶmZ - qMVZ
g‘mYr - VëbrZVm, VÝ‘¶Vm

gܶm AmnU ¶moJmMr n{hbr VrZ A§Jo ¶‘, {Z¶‘ Am{U AmgZ {eH$Uma AmhmoV.

*****

15
^mJ 2 ¶moJm§J
YS>m - 1 ¶‘

"¶‘' ho ¶moJmMo n{hbo A§J Amho.


¶‘ ho Amnë¶mbm ñdV: H$go Agmdo Am{U Xþgè¶mer H$go dmJy Z¶o ¶mMo {ejU
XoVo.
ho gm‘m{OH$ d Zr{VY‘© gm§JVmV. ¶‘mMo AmMaU Ho$ë¶mZo AmnU Amnë¶mM
OrdZmbm KS>dVmo Am{U Amnbm ñd^md, dV©UyH$ gwYmaVmo, g§ñH$marV H$aVmo Am{U
ñdmñ϶nyU© ñd^mdmMm {dH$mg H$ê$Z KoVmo.
¶‘mMr nmM V§Ìo AmhoV. Vr åhUOo Aqhgm, g˶, AñVo¶, ~«÷M¶© Am{U An[aJ«h.
Aqhgm - qhgm Z H$aUo. earamZo, eãXmZo qH$dm ‘ZmZo Hw$Umbmhr Z XþImdUo.
Aqhgm nmbZ Amnë¶mbm Xþgè¶mer ào‘mZo, X¶miynUo dmJʶmMr {eH$dU XoVo.
g˶ - g˶ åhUOo àm‘m{UH$nUm. Iao ~mobUo. g˶ Amnë¶mbm gÀMonUo OJm¶bm
{eH$dVo.
AñVo¶ - ñVo¶ åhUOo Mmoar H$aUo. AñVo¶ åhUOo AMm¡¶©, Mmoar Z H$aUo. Xþgè¶mÀ¶m
dñVy§Zm hmV Z bmdʶmMr {eñV "AñVo¶' Amnë¶mbm {eH${dVo.
~«÷M¶© - d«VñW amhÿZ {ejU KoUo. ewÕ AmMaU R>odUo. hm ¶‘ Amnë¶mbm
Amnë¶m BÀN>m ¶mda {Z¶§ÌU R>odyZ Amnbo Mm[aͶ KS>{dVo.
An[aJ«h - bmo^rnUm Q>mH$Uo. hm ¶‘ Amnë¶mbm AmZ§XmZo d g‘mYmZmZo OrdZ
OJʶmMo {ejU XoVo.

Aqhgm qhgm Z H$aUo


g˶ gÀMonUm, àm‘m{UH$nUm
AñVo¶ Mmoar Z H$aUo
~«÷M¶© ewÕ AmMaU
An[aJ«h bmo^rnUm Q>mH$Uo
àW‘ AmnU AqhgoMo AmMaU H$go AgVo Vo Jmoï>rê$nmZo g‘OyZ KoD$.

16
¶moJ {eH$VmZm gd©àW‘ AqhgoMo AmMaU {eH$Uo JaOoMo AgVo.
Aqhgm: Aqhgm åhUOo AmnU Hw$Umbmhr, Hw$R>ë¶mhr àH$mao Z XþImdUo.
AmnU Hw$Umbmhr H$‘m©Zo, eãXmZo, {dMmamZo XþImdUma Zmhr. ho AqhgmnmbZ
Amnë¶mV Mm§Jbo, ¶mo½¶ {dMma H$aʶmg àd¥Îm H$aVmV. ˶m¶moJo Amnbm AmMma gwYmaVmo.
Amnë¶mV Aqhgm ~mUʶmgmR>r Amnë¶mV VrZ JwU Agmdo
bmJVmV.
1) A^¶ 2) amJmda {Z¶§ÌU 3) ‘¡Ìr^md

Jm¡V‘~wÕm§Mr Aqhgm
amOnyÌ Jm¡V‘ Am{U XodXÎm ho MwbV ^mD$. Jm¡V‘ hm ‘m¶miy, X¶miy hmoVm. Vmo
gdmªda gd© OJmda ‘m¶m, ào‘ H$ao. OZVobm Vmo Iyn AmdS>o. øm CbQ>, XodXÎm Xþï>
ñd^mdmMm Am{U ‘Ëgar hmoVm. OZVobm Vmo AmdS>V Zgo.
EHo$ {Xder Jm¡V‘ ~mJoV ~gbm AgVm, EH$ OI‘r ‘moa
˶mÀ¶m ‘m§S>rda ¶oD$Z nS>bm. Hw$UrVar ˶mg ~mU ‘mabm
hmoVm. OI‘r ‘moambm nmhÿZ Jm¡V‘mbm ’$ma dmB©Q> dmQ>co. ˶mZo
˶m ‘moambm bmJbobm ~mU H$mT>bm, ˶mMo Am¡fYnmUr Ho$bo.
Mmam nmUr {Xbo. nmR> WmonQ>V am{hbm. ‘moamMr OI‘ ^aV
Jobr. Vmo ñne© ‘moambm gwI XoD$Z Jobm.
Oam doimZo XodXÎm VoWo Ambm. AmoaSy>Z Vmo åhUmbm, ""Jm¡V‘m, hr ‘mPr {eH$ma Amho.
‘bm Xo.''
Jm¡V‘ åhUmbm, ""Aao XodXÎmm, Vwbm ‘moambm R>ma H$am¶Mo hmoVo Va ‘r ˶mbm OJdbo.
Vmo ‘bm eaU Ambm Amho. Vmo AmVm ‘mPm Amho. ‘r XoUma Zmhr.''
XodXÎm AmoaS>V am{hbm, Zmhr, Vmo ‘mPm Amho. Vr Mmbbobr JS>~S> EoHy$Z amOm
ewÕmoXZ ~mhoa Ambo Am{U ˶m§Zr Mm¡H$er Ho$br H$s, H$m¶ JS>~S> Amho. ˶m§Zr gd© EoHy$Z
KoVbo. Vo åhUmbo, ""R>rH$ Amho. ‘moambm ‘m¶mOdi Úm. Vwåhr {VWo XadmOmOdi C^o
amhm.'' ‘r ‘moambm gmoS>Vmo. ‘moaM gm§Job Vmo H$moUmMm Amho.''
XmoKo åhUmbo, ""R>rH$ Amho.''
Jm¡V‘ Am{U XodXÎm XadmOmer C^o am{hbo. amOmZo ‘moambm gmoS>bo. ‘moa YmdV
Jm¡V‘mH$S>o Ponmdbm. Jm¡V‘ Iyn AmZ§{XV Pmbm.

17
Z§VaÀ`m Am¶wî¶mV Jm¡V‘ ~wÕ Pmbo. Amnë¶m {dMmamV, dmUr‘ܶo d H$‘m©V ˶m§Zr
AqhgoMo nmbZ H$m¶m, dmMm, ‘Zgm Ho$bo.
˶m§Zr AqhgoMm ‘mJ© OJmbm XmI{dbm. ˶m§Zr Hw$Umbmhr Z XþImdʶmMm Am{U
gdmªda ào‘ H$aʶmMm g§Xoe {Xbm.
VmËn¶© : Jm¡V‘mà‘mUo AmnU X¶miy Agmdo. OJmbm ào‘ Anm©do. Oar Vmo ‘mZd,
new, njr dm H$rQ>H$ Agob. XþImdUmao eãX ~moby Z¶oV. Hw$Umbm XþIdy Z¶o. Amnë¶m
amJmda {Z¶§ÌU R>odUo hrM ˶m‘mJMr Jwé{H$ëbr Amho.
g˶: Xþgam ¶‘ Amho g˶. åhUOo gÀMonUm, àm‘m{UH$nUm, Iao ~mobUo. {dMma,
dmUr Am{U H¥$Vr ømV gÀMonUm Agmdm. IaonUm Agmdm.
g˶mMo nmbZ H$aʶmgmR>r XmoZ JwU Amnë¶mV Amdí¶H$ AgVmV. 1) Or^oda
(~mobʶmda) g§¶‘ 2) Y¡¶© (gmhg)
àm‘m{UH$ bmHy$S>VmoS>çm
EH$ bmHy$S>VmoS>çm EH$m JmdmV amhmV hmoVm. Vmo XaamoO amZmV OmD$Z bmH$S>o VmoSy>Z
AmUyZ JwOamU H$arV Ago.
EH$ {Xdg ZXrOdi Agboë¶m d¥jmÀ¶m ’$m§Úm VmoS>V
AgVmZm ˶mMr Hw$èhmS> ZXrV nS>br. Xþgar Hw$èhmS> KoʶmMr
EonV ZìhVr. ˶m‘wio ˶mbm aSy> ’w$Q>bo. aS>V aS>V Vmo XodmMr
{dZdUr H$ê$ bmJbm. ""Xodm ao! AmVm ‘r H$ê$ H$m¶?'' ZXr
{H$Zmè¶mda ~gyZ Ym¶ ‘moH$by bmJbm.
AMmZH$ ZXr Xodrê$nmZo àH$Q> Pmbr. {dMmê$ bmJbr, ""Aao ~mim, H$m¶ Pmbo?''
{Vbm nmhÿZ hmV OmoSy>Z Vmo JmèhmUo gm§Jy bmJbm. ""AJ AmB©, ‘mPr Hw$èhmS> nmʶmV
nS>br. ‘r Vr ~mhoa H$er H$mTy>? bmH$S>o Zmhr VmoS>br Va ‘m¶m nmoam~mim§Zm Im¶bm Kmby
Var H$m¶?''
Vo EoHy$Z XodrZo nmʶmV hmV KmbyZ VrZ Hw$èhmS>r H$mT>ë¶m Am{U åhUmbr, ""Ko.''
Vmo åhUmbm, ""‘mVo, ‘m¶mH$S>o EH$M Hw$èhmS> hmoVr. EH$M Xo.''
Xodr åhUmbr, ""‘bm Var VrZ {‘imë¶m. Vy VwPr Hw$èhmS> Ko.'' {VZo VrZhr Hw$èhmS>r
˶mÀ¶m g‘moa R>odë¶m.
˶mVrb EH$ gmoݶmMr, EH$ Mm§XrMr Am{U EH$ bmoI§S>mMr hmoVr. bmoI§S>mMr Hw$èhmS>
nmhÿZ Vmo AmZ§XmZo åhUmbm H$s, hr bmoI§S>mMr ‘mPr Amho. ˶mZo Vr CMbbr.
Xodr åhUmbr, ""~mim Vy g˶ ~mobbmg, ‘r Iyn àgÞ Amho. ømnwT>o Vwbm H$ï> ¿¶mdo
bmJUma ZmhrV. Vwbm g§nÎmr Am{U gwI àmá hmoB©b.''
18
XodrZo gmoݶmMr Am{U Mm§XrMr Hw$èhmS>hr ˶mg {Xbr.
g˶dMZ Ho$ë¶mMo ’$ma ‘moR>o ~jrg ˶mg {‘imbo.
VmËn¶© : bmHy$S>VmoS>çmgmaIo AmnUhr àm‘m{UH$ amhmdo. Xþgè¶mMr dñVy Amnbr
åhUyZ KoD$ Z¶o. Amnë¶mbm Vr KoʶmMm ‘moh Pmbm Var àm‘m{UH$ amhÿZ Vr KoD$ Z¶o. Oa
Amnë¶mH$Sy>Z MyH$ Pmbr Va Vr H$~yb H$amdr. ‘r Ho$boM Zmhr Ago ImoQ>o ~moby Z¶o dm
BVam§dahr Hw$R>bo Imna ’$moSy> Z¶o. ‘hmË‘m Jm§Yr gm§JV "g˶ na‘oœañdê$n Amho Am{U
na‘oœa åhUOoM g˶.'
åhUyZ AmnU Zoh‘r g˶M ~mobmdo.
AñVo¶: {Vgam ¶‘ åhUOo AñVo¶. ñVo¶ åhUOo Mmoar H$aUo. AñVo¶ åhUOo Mmoar Z H$aUo.
AñVo¶Mm Iam AW© Amho Vmo Agm H$s, Xþgè¶mMr dñVy hr H$Yrhr Amnbr Z g‘OUo.
AñVo¶ nmbZmMm JwU åhUOo Amnë¶m hmVmda AgUmam g§¶‘ Am{U
hmd ZgUo.

gX²dV©Zr JmoqdX
JmoqdX ZmdmMm EH$ bhmZ, Jar~ ‘wbJm AmB©~amo~a bhmZ JmdmV amhmV hmoVm.
AmB©bm ‘XV åhUyZ Vmo EH$m XþH$mZmV ZmoH$ar H$ê$Z n¡go {‘idr.
EH$ {Xdg ˶mMr AmB© AmOmar nS>br. VmnmZo ’$U’$Ubr. Zm ˶mÀ¶mH$S>o S>m°³Q>aH$S>o
OmʶmgmR>r n¡go hmoVo Zm Am¡fY KoʶmgmR>r.
Vmo XþH$mZmV OmD$Z XþH$mZXmamg åhUmbm, ""H$mH$m ‘mPr AmB© VmnmZo ’$U’$Ubr
Amho. ‘m¶mH$S>o S>m°³Q>aH$S>o qH$dm Am¡fY KoʶmgmR>r n¡go ZmhrV. ‘bm WmoS>o CYma n¡go XoVm
H$m?''
XþH$mZXma åhUmbm, ""~mim, ‘m¶mH$S>o AmVm n¡go ZmhrV nU g§Ü¶mH$min¶ªV
O‘Vrb Voìhm XoVmo.''
{~Mmam JmoqdX Jßn ~gbm Am{U H$m‘ H$ê$ bmJbm.
Xþnmar XþH$mZXma Oodm¶bm Kar Jobm Am{U JmoqdXmbm ˶mZo
XþH$mZ ~KyZ Koʶmg gm§{JVbo. Kar nmohmoMë¶mda ˶mÀ¶m
bjmV Ambo H$s, Vmo n¡emMo nm{H$Q> XþH$mZmVM {dgabm Amho.
KmB©Zo Vmo XþH$mZmV naV {’$abm. Xaå¶mZ JmoqdXmZo Vo nm{H$Q>
Jëë¶mOdi R>odbobo nm{hbo. CKSy>Z nm{hbo Va ˶mV ~arM
a³H$‘ hmoVr. ˶mÀ¶m ‘ZmV {dMma Ambm, ""‘r ømVbr H$mhr

19
a³H$‘ KoD$Z AmB©bm S>m°³Q>aH$S>o ZoD$ eHo$Z.'' Xþgè¶m jUr ˶mbm ˶mMr AmB© OUy
˶mÀ¶mer ~mobVo¶ Am{U gm§JVo¶ H$s "Xþgè¶mÀ¶m dñVy§Zm hmV bmdy Z¶o.'
OUy AmB©Mr Vr AmkmM hmoVr. ˶mZo nm{H$Q> naV R>odyZ {Xbo.
XþH$mZXma KmB©KmB©V naV Ambo Am{U nm{H$Q> emoYm¶bm bmJbo. Vo Jëë¶mda {XgoZm.
˶m§Zm dmQ>bo JmoqdXmZo Vo Mmoabo Agmdo. Vo emoYV Agbobo nmhÿZ JmoqdXmZo nm{H$Q> ˶m§À¶m
hmVmV XoD$Z ho Jëë¶mda hmoVo Ago gm§{JVbo.
˶m§Zr nm{H$Q> CKSy>Z nm{hbo Va a³H$‘ OerÀ¶m VerM hmoVr.
Vo JmoqdXmbm åhUmbo, ""JmoqdXm, Vy EH$X‘ gX²dV©Zr ‘wbJm Amhog.'' ˶m§Zr
nm{H$Q>mVyZ n¡go H$mTy>Z JmoqdXmbm {Xbo d åhQ>bo H$s AmB©bm S>m°³Q>aH$S>o KoD$Z Om Am{U
Am¡fYnmUr H$a.
JmoqdXmZo Am^ma ‘mZbo d åhQ>bo H$s hr ‘m¶m AmB©Mr {eH$dU Amho. Mmoar H$ê$
Z¶o.
VmËn¶© : JmoqdXmà‘mUo AmnUhr Xþgè¶mÀ¶m dñVy§Zm hmV bmdy Z¶o.
~«÷M¶©: ~«÷M¶© åhUOo ñdV:da {Z¶§ÌU hm MdWm ¶‘. eara d ‘Zmdarb nyU© {Z¶§ÌU
R>odUo åhUOoM ~«÷M¶©.
Amnbm {dMma Am{U AmMma ñd{Z¶§ÌUm{edm¶ ewÕ amhmV Zmhr. AmMaU
ewÕ R>odmdo.

~«÷Mmar ^rî‘
^rî‘m§Mo M[aÌ ho ‘hm^maV øm J«§Wê$nr B{VhmgmV nmhm¶bm {‘iVo.
nydu hpñVZmnyamV e§VZy åhUyZ amOm hmoD$Z Jobm. ˶mMr amUr hmoVr J§Jm‘¡æ¶m. ˶m§Zm
Xodd«V ZmdmMm nwÌ Pmbm. hm ‘moR>m Pmbm Vgm ~wÕrembr, eya Am{U gmhgr ¶moÕm ~Zbm.
˶mMr kmZ^yH$ O~aXñV hmoVr. gd© joÌmVrb kmZ Ë`mZo g§nm{XV Ho$bo. åhUOo {‘idbo
Am{U ˶mMm Aä¶mg AJXr Ñ¥T>nUo Ho$bm. Vmo g˶dMZr Am{U àm‘m{UH$ hmoVm. gÀMonUm
˶mÀ¶mV nwaonya R>mgyZ ^abobm hmoVm. gdmªMm bmS>H$m hmoVm. gd© àOobm AmdS>m¶Mm åhUyZ
amOm e§VZyZo ˶mMm ¶wdamÁ¶m{^foH$ Ho$bm. åhUOo Amnë¶mZ§Va Vmo amOm hmoB©b Ago Om{ha
Ho$bo.
EH$Xm amOm e§VZy {eH$margmR>r ~mhoa nS>bm. amZmV OmVm OmVm Vmo ¶‘wZmZXr Odi
nmohmoMbm. ZXrOdi EH$ gw§Xa ór ˶mg {Xgbr. Vr amOm XmeamOmMr ‘wbJr g˶dVr

20
hmoVr. e§VZybm Vr Iyn AmdS>br. ˶mZo bJoM {Vbm b¾mMr ‘mJUr KmVbr. Vr åhUmbr
‘m¶m d{S>bm§er ~mobm.
amOm XmeamOmbm ^oQ>bm Am{U ˶mZo b¾mMr ‘mJUr KmVbr.
XmeamO åhUmbm, ""‘r ‘m¶m ‘wbrMo b¾ Vw¶mer H$ê$Z XoB©Z nU EH$ AQ> Amho.''
e§VZyZo {dMmabo, ""Hw$R>br AQ>?''
XmeamO åhUmbm, ""‘m¶m ‘wbrÀ¶m nmoQ>r OÝ‘mbm ¶oUmam ‘wbJm hpñVZmnyaMm amOm
hmoB©b.''
gmh{OH$M e§VZy Vo ‘mZy eH$bm Zmhr. H$maU ˶mZo Xodd«Vmbm ¶wdamOnX {Xbo hmoVo.
åhUyZ Jßn ~gyZ amOdmS>çmV naVbm. nU VoìhmnmgyZ Vmo gVV Xþ:Ir ‘ZmZo ~gyZ amhr.
Xodd«Vmbm H$ioZm ˶m§Zm H$m¶ Pmbo Amho. ˶mZo ˶m§À¶m Xþ:ImMo H$maU emoYyZ
H$mT>bo. ˶mbm gd© H$mhr H$iyZ Ambo.
Vmo amOm XmeamOmbm OmD$Z ^oQ>bm d åhUmbm, ""‘r amOJmXrdaMm ‘mPm h³H$ gmoSy>Z
XoVmo. Vw‘À¶m ‘wbrMo b¾ amOmer H$ê$Z Úm.''
XmeamOm åhUmbm, ""Vy Ia§M amOJmXr gmoS>ʶmg V¶ma Amhog?''
jU^amMmhr {db§~ Z bmdVm Xodd«V åhUmbm, ""‘m¶m d{S>bm§À¶m gwImgmR>r ‘r
¶wdamOnX ˶mJVmo.''
nU XmeamOmMr AOyZ ImÌr Pmbr ZìhVr. Vmo åhUVmo H$m¶, ""Xodd«Vm, Vy Iyn
gmoS>erb. nU nwT>o VwPr ‘wbo hm h³H$ gmoS>Vrb H$m? ‘J g˶dVrÀ¶m ‘wbm§Mo H$m¶
hmoB©b?''
Vo EoHy$Z Xodd«VmZo H$miOr H$ê$ ZH$m gm§JyZ gdmªg‘j KZJO©Zm H$arV à{Vkm
Ho$br.""XmeamO, amOo EoH$m, ‘r AmOÝ‘ ~«÷Mmar amhrZ.
åhUOo b¾M H$aUma Zmhr, åhUOo H$miOrM Zmhr.''
hr à{Vkm EoHy$Z ñdJm©gH$Q> gJirH$Sy>Z "^rî‘!
^rî‘!' Ago CX²Jma ¶m¶bm bmJbo.
^rî‘ åhUOo "A{V^¶§H$a.' VoìhmnmgyZ Xodd«Vmbm
^rî‘ Ago g§~moYy bmJbo.
Am‘aU ˶m§Zr hr à{Vkm nmibr. ˶m‘wio Hw$R>ë¶mhr ‘moR>çm à{Vkobm ^rî‘ à{Vkm
åhUVmV.
˶m§Zr OrdZ^a ~«÷M¶© nmibo. OrdZ nyU©nUo ñd{Z¶§{ÌV R>odbo.

21
VmËn¶© : ^rî‘mà‘mUo eodQ>À¶m œmgmn¶ªV AmnU Ho$bobr à{Vkm nmimdr.
ñd{Z¶§{ÌV amhÿZ OrdZ OJmdo. AmnU Oo ~mobVmo Vgo Amnbo AmMaU R>odmdo.
An[aJ«h: nmMdm ¶‘ åhUOo An[aJ«h. n[aJ«h åhUOo gmR>dU, bmo^rnUm. An[aJ«h
åhUOo bmo^rnUm ZgUo, g§J«h Z H$aUo. ZH$mo ˶m Jmoï>r gmR>dyZ Z R>odUo. WmoS>³¶mV
An[aJ«h åhUOo A-bmo^rnUm qH$dm A{^bmfm ZgUo.
hmdaonUm ZgUo, V¥á AgUo ømMr {eH$dU
ñdV:g XoUo.

e³VwàñW
‘hm^maVmV Hw$éjoÌmda Pmboë¶m ¶wÕmMm ^rfU B{Vhmg gm§{JVbm Amho. H$m¡ad d
nm§S>d ¶m§À¶m ¶wÕmZ§Va ¶wÕ qOH$boë¶m ¶w{Y{ð>amZo "Aœ‘oY' ZmdmMm ¶k Ho$bm.
¶k åhUOo EH$ nyOm AgVo. ˶mV amOm Amnë¶m gd©ñdmMo XmZ - Xod, F$fr, ‘wZr,
~«m÷U, Jar~ OZVm ¶m§Zm H$aVmo.
hm ¶k Mmby AgVmZm AMmZH$ EH$ ‘w§Jyg ¶kdoXrOdi Ambo. ¶kdoXrOdirb
amIoV bmoiy bmJbo. gdmªMo bj ˶mH$S>o doYbo Jobo. ˶m ‘w§JygmMo AY} eara Am{U ‘mWm
gmoZoar hmoVo.
¶w{Y{ð>amMm ^mD$ ZHw$b ˶mg nH$S>ʶmgmR>r Ymdbm Am{U EH$
Amü¶©M KS>bo. Vo ‘w§Jyg ‘Zwî¶dmUrV ~mobbo, ""ZHw$bm Wm§~, ‘r
BWo niyZ OmʶmgmR>r Ambobmo Zmhr.'' Vo nwT>o åhUmbo, ""øm ¶kmMr
‘hVr OmUm¶Mr Amho. nydu EH$m ¶kmV ‘mPo AY} eara Am{U ‘mWm
gmoZoar Pmbm. AmVm ‘bm nmhm¶Mo Amho H$s, ‘mPo Cabobo eara øm
¶kmV gmoZoar hmoUma H$m?''
ZHw$b åhUmbm, ""R>rH$ Amho. Vy BWo bmoi. BWo BVH$m ‘hmZ ¶k Pmbobm Amho H$s,
Z³H$sM VwPo g~§Y eara gmoݶmMo hmoB©b.
‘w§Jyg ‘Zgmo³V ˶m{R>H$mUr bmoiV hmoVo. nU ˶m‘ܶo H$mhrM ~Xb KS>bm Zmhr.
Voìhm ‘w§Jyg ZHw$bmbm åhUmbo, ""ZHw$bm hm ¶k Va ‘hmZ ZmhrM Amho, Va gd©gmYmaU
AJXr gmYm hmoVmo Amho. ‘bm amOm ¶w{Y{ð>amMm AmXa Amho. nU Á¶m S>m‘S>m¡bnUo Vwåhr hm
¶k Ho$bm Amho Vmo Iè¶m AWm©Zo ¶k Zmhr. e³VwàñWmÀ¶m Jar~ Hw$Qw>§~mZo Ho$bobm ¶k Va
Vw‘À¶m Aœ‘oK ¶kmnojm {H$VrVar nQ>rZo ‘hmZ hmoVm.''
gd© nm§S>dm§Zr ˶m ‘w§Jygmg hmV OmoSy>Z {dZ§Vr Ho$br H$s, Vr H$Wm Amåhmg gm§Jmdr.
‘J ‘w§Jyg H$Wm gm§Jy cmJco.
22
øm ¶wÕmÀ¶m ’$ma nydr© Hw$éjoÌmV EH$ e³VwàñW ZmdmMm J¥hñW amhmV hmoVm. Vmo
gmYm, gai, gÁOZ Amnë¶m nËZr, ‘wbJm, gyZ øm§À¶m~amo~a Y‘m©Mo nmbZ H$arV H$mi
H§$R>rV hmoVm. Vo Hw$Qw>§~ Hw$R>bmhr g§J«h Z H$aVm XodmMr AmamYZm H$arV. eoVmV O{‘Zrda
nS>bobo XmUo Jmoim H$ê$Z ˶mda ˶m§Mr JwOamU Mmbo.
˶m§Mo OrdZd«V åhUOo "ImʶmgmR>r Z OJVm OJʶmnwaVo ImUo' Ago hmoVo. {XdgmVyZ
’$³V EH$XmM Vo AÞJ«hU H$arV. Á¶m {Xder ˶m§Zm O{‘Zrda nS>bobo XmUo {‘iV ZgV.
˶m{Xder ˶m§Zm Cndmg KS>o. nU AÞmgmR>r Zm ˶m§Zr H$Yr ^rH$ ‘m{JVbr dm Mmoar
Ho$br. ho d«V AmMaVmZm H$Yr H$Yr ’$³V nmUr {nD$Z OJV.
EH$Xm VoWo ‘moR>m XþîH$mi nS>bm. gJirH$S>oM AÞmMr XXmV nS>br. Oo H$mhr {‘iob
˶mMr nyS> H$ê$Z, H$m§Or H$ê$Z Vo OJy bmJbo.
EHo$ {Xder {‘imboë¶m Xmʶm§Mr H$m§Or H$ê$Z ˶m§Zr Xodmbm Z¡doÚ XmI{dbm. ˶m
AÞmMo Mma ^mJ H$amdoV, VodT>çmV ˶m§À¶mH$S>o A{WVr Ambm. A{WVr Xodmo ^d! ˶mMo
ñdmJV Ho$bo. hmV nm¶ YwVbo. AmgZ J«hU H$aʶmg gm§{JVbo.
e³VwàñWmZo ˶mg Amnbm dmQ>m {Xbm d AÞ J«hU H$aʶmMr {dZ§Vr Ho$br. ˶m§Zr
Vr H$m§Or ߶m¶br. nU Varhr åhUmbm H$s, ‘r ^wHo$bm Amho. AOyZ Xo. e³VwàñWmÀ¶m
nËZrZo AmZ§XmZo Amnbm dmQ>m {Xbm. Varhr A{WVr Amnbm ^wHo$bmM. ‘J ‘wbmZo Z§Va
gwZoZohr Amnbm dmQ>m {Xbm. åhQ>bo, ""Xodm, AmVm ‘mPr godm ¿¶mdr.''
Vr KoVë¶mda A{WVrZo V¥árMm T>oH$a {Xbm. "AÞXmVm gwIr ^d&' Agm Amerdm©X
{Xbm.
e³VwàñWmMo Hw$Qw>§~hr Vmo Amerdm©X {‘imë¶mZo AmZ§{XV Pmbo.
e³VwàñW åhUmbm, ""^yXodm, na‘oœa hm gdm©^yVr Amho hr Amåhm§bm {eH$dU Amho.
Vw‘À¶m V¥á ZoÌmVyZ AmO Amåhmbm na‘oœamMo Xe©Z KS>bo. B©œamMoM Xe©Z KS>bo.
AmË‘Xe©Z Pmbo.''
A{WVr hgyZ åhUmbm, ""g˶ Amho ~m~m. ‘r ZwgVm VwPm A{WVr Zmhr Va VwPr
narjm KoʶmgmR>r Ambobm ¶‘-Y‘©. à˶j ¶‘XodVm Amho. da ~K. gd© XodVm
~«÷XodmgH$Q> Vw¶m Hw$Qw>§~mbm ‘moj XoʶmgmR>r dmhZ KoD$Z Ambr AmhoV.
e³VwàñW Am{U Ë`mÀ`m Hw$Qw>§{~¶m§Zr ¶‘XodVo ~amo~a ñdJm©amohU Ho$bo. ñdJ© åhUOo
OoWo AmZ§X Am{U em§Vr AmoVàmoV ^abobr AgVo.
‘w§Jyg åhUmbo, ""¶w{Y{ð>am, S>m‘S>m¡bmZo Eoœ¶m©Mo Xe©Z XoV Ho$bobm ¶k hm Iam ¶k
Zmhr Va, ñdH$ï>mZo {‘i{dbobo XmZ H$aUo hm Iam ¶k hmo¶. {ZñdmW©nUo Ho$bobo XmZ hoM
Iao XmZ hmo¶. ‘r e³VwàñWmZo Ho$boë¶m AÞXmZmZ§Va nmXnyOoÀ¶m ˶m OmJoda bmoibmo Voìhm

23
‘mPo AY} eara gmoZoar Pmbo. nU øm ¶kmV H$mhr ’$aH$ nS>bm Zmhr. e³VwàñWmMo XmZ ho
øm Aœ‘oYmnojm AZoH$ nQ>rZo loð> Amho.''
¶w{Y{ð>amZo hmV OmoS>bo Am{U Z‘«nUo åhUmbm H$s, ""ho loð>, Vwåhr ‘mPm Jd©,
Ah§H$mamMm Zme Ho$bmV. ‘r Z‘«nUo Vw‘Mo dMZ ‘mݶ H$aVmo.''
Ago ¶w{Y{ð>amZo åhQ>ë¶m ~amo~a ‘w§JygmZo Vo ê$n Q>mH$bo d ñd-ê$nmV àH$Q> Pmbo. Vo
hmoVo ¶w{Y{ð>amMr narjm ¿¶m¶bm Ambobo F$fr O‘X¾r.
VmËn¶© : e³VwàñWmgmaIo {ZñdmWu d XmZeya Agmdo. Amnë¶mOdi Oo Agob Vo
dmQy>Z ¿¶mdo. Vo Mm°H$boQ> Agob, {~pñH$Q> Agob nU gmo~˶m§~amo~a dmQy>Z ‘JM Imdo.
AYmernUm H$ê$ Z¶o. Amnë¶m Odinmg Agboë¶m Jar~ d JaOy§Zm ‘XV H$amdr.
*****

24
^mJ - 2 ¶moJm§J
YS>m - 2 {Z¶‘

¶moJmMo Xþgao A§J åhUOo "{Z¶‘'. {Z¶‘ åhUOo AmnU H$go OJmdo Am{U {Zð>m
~miJmì¶mV ømMo ‘mJ©Xe©Z. AmnU nmim¶Mr {Z¶‘mdbrM hmo¶.
{Z¶‘ åhUOo d¡¶{³VH$ {eñV. hr {eñV nmië¶mZo Amnbo eara Am{U ‘Z XmoÝhr
ewÕ hmoVmV. Amnë¶mVbo "{hU' OiyZ OmVo.
{Z¶‘ hohr ¶‘mà‘mUoM nmM AmhoV. Vo åhUOo em¡M, g§Vmof, Vng², ñdmܶm¶ Am{U
B©œaà{UYmZ.
em¡M - em¡M åhUOo {Z‘©bVm. {Z‘©bVm åhUOo ñdÀN>Vm. hr ñdÀN>Vm åhUOo EH$
à{H«$¶m AgVo. Á¶m¶moJo eara ñdÀN> Am{U ñdmñ϶nyU© amhmVo. ‘Z VmOoVdmZo Am{U {Z‘©i
hmoVo. dmUr ñdÀN>, ewÕ Am{U g˶mMo nmbZ H$aUmar hmoVo.
g§Vmof - g§Vmof åhUOo g‘mYmZ. g§Vwï>Vm, V¥áVm. g§VmofmMo nmbZ Ho$ë¶mZo ñdmWu
Am{U bmo^rnUmMm bmon hmoVmo. ñdV:bm AmZ§Xr V¥á amhmʶmMo {ejU XoVmo.
Vng² - Vn åhUOo Ádb§V à¶ËZ. Vn hr Aer à{H«$¶m Amho H$s, Á¶m¶moJo AmnU
Amnë¶m‘ܶo gX²JwUm§Mr OmonmgZm H$aʶmH$aVm Omo‘mZo à¶ËZ H$aVmo.
ñdmܶm¶ - ñd åhUOo ñdV:. Aܶm¶ åhUOo {ejU qH$dm Aä¶mg. ñdmܶm¶
åhUOo ñdV:Mm Aä¶mg. ñdV:Mm ñd^md, earamMo H$m¶©, ñdV:Mr àH¥$Vr, ñdV:Mo
AmMaU ømMm Aä¶mg H$ê$Z ñdV: _Ü`o gwYmaUm KS>{dUo. CXmÎm, Mm§Jbo hoVy g‘moa R>odyZ
ñdV:bm {eH$dU dm YS>o XoUo.
B©œaà{UYmZ - B©œaà{UYmZ åhUOo B©œamda lÕm, {Zð>m R>odUo. Z‘«VoZo, lÕoZo
Amnbo OrdZ Á¶m§Zm ‘XVrMr JaO Amho ˶m§Zm ¶Wme³Vr ‘XV H$aUo. "H$ï>mV Omo
‘XV H$aVmo VmoM Iam {‘Ì AgVmo.'

em¡M {Z‘©bVm
g§Vmof g‘mYmZ
Vn Ádb§V à¶ËZ
ñdmܶm¶ ñdV:Mm Aä¶mg
B©œaà{UYmZ B©œamda lÕm, {Zð>m

25
AmVm AmnU à˶oH$ {Z¶‘ ñdV§ÌnUo Jmoï>rê$nmV OmUyZ KoD$ ¶m.
em¡M : em¡M åhUOo {Z‘©iVm, n{dÌVm. H$m¶m, dmMm Am{U ‘ZmV hr n{dÌVm ~mUbr
nm{hOo.
¶moJ hr n{dÌVm, {Z‘©bVm AmUʶmMo {ejU XoVmo. àW‘ AmnU Amnbo eara, Amnë¶m
dñVy ñdÀN> d ì¶dpñWV R>odmì¶m.
Amnbo eara åhUOo ‘§{Xa Amho Ago OmUyZ Vo A§V~m©ø ewÕ Am{U n{dÌ R>odmdo.
ñZmZmZo AmnU ~mø eara ñdÀN> H$aVmo. hr earamMr ~mø ñdÀN>Vm, ~mø em¡M hmo¶.
‘b‘yÌ {dg{O©V H$aUo d ˶mZ§Va ñZmZ H$aUo åhUyZ Amdí¶H$ AgVo. Va ewÕ, ñdÀN>
Am{U Omo‘ XoUmao AÞ OodUo Am{U ¶moJmgZo hr A§VJ©V eara ewÕ H$aVmV. ˶mbm
A§Vaem¡M åhUVmV.
ewÕ ñdÀN> AÞ - Oo AÞ ñdÀN>, nm¡{ï>H$, VmOo Amho Ago Kar ~Zdbobo AÞM
J«hU H$amdo.
Hw$R>bo AÞ ImD$ Z¶o - Hw$Obobo, {eio, ~oMd, dmg Ambobo AÞ ImD$ Z¶o. Iyn
JmoS> qH$dm {VIQ> AÞ ImD$ Z¶o. Oo AÞ nm¡{ï>H$ Zmhr Vo J«hU H$ê$ Z¶o.
¶moJmgZm§‘wio earamVrb {dfÐì¶ Am{U ‘ZmVrb AewÕVm H$mTy>Z eara d ‘Z ewÕ
Ho$bo OmVo. ¶moJ Amnë¶mbm AmMma-{dMmamMo {ejU XoVmo. Amnë¶mV AmMma-{dMma Ago
éOdmdoV H$s Vo Xþgè¶mbm XþImdUma ZmhrV.
em¡M hm n{hbm {Z¶‘. g§V EH$ZmWmÀ¶m Jmoï>rVyZ Vmo g‘OyZ KoD$ ¶m.
g§V EH$ZmW

g§V EH$ZmW Zoh‘rgmaIo JmoXmdarV ñZmZ H$ê$Z naVV hmoVo.


ZXr H$mR>r EH$ {^H$mar ^rH$ ‘mJV ~gbm hmoVm. Ogo EH$ZmW
ñZmZ H$ê$Z naVbo Vmo ˶m§À¶mda Ww§H$bm.
H$mhrhr Z ~mobVm EH$ZmW naV ZXrH$S>o naVbo Am{U
ñZmZ H$ê$Z ~mhoa Ambo Va Vmo naV ˶m§À¶mda Ww§H$bm. Z
~mobVm EH$ZmW JmoXmdarH$S>o {ZKmbo.
Ago naV naV Vmo Ww§H$V am{hbm Am{U g§V EH$ZmW nwÝhm nwÝhm ñZmZ H$ê$Z ¶oV hmoVo.
eodQ>r ˶m {^H$mè¶mbmM bmO dmQ>br. ˶mZo EH$ZmWm§Mr j‘m ‘m{JVbr. EH$ZmW
åhUmbo, ""Aao Vy H$embm dmB©Q> dmQy>Z KoVmog. CbQ>njr ‘rM Vwbm YݶdmX XoVmo. à˶oH$
Sw>~H$sÀ¶m doir ‘r {dÇ>b Zm‘ KoV hmoVmo. Vw¶m‘wio ’$³V ‘mPr H$m¶mM ewÕ Pmbr Ago
Zmhr Va ‘mPo ‘Z Am{U Ord XmoÝhr {Z‘©b hmoV Jobo.''

26
Aem VèhoZo EH$ZmWm§Zr em¡MmMo nmbZ Ho$bo. g§V EH$ZmWm§À¶m g§JmZo (gV²g§JmZo)
{^H$mè¶mMo ‘Z nmbQ>bo. EH$ZmWm§Mo em§VrMo Xe©Z Pmë¶m‘wio {^H$mè¶mV ~Xb Pmbm
Am{U gwYmaUm Pmbr. Mm§Jbo dmJy bmJbm. {H$Vr ‘hmZ hmoVo g§V EH$ZmW!
VmËn¶© : EH$ZmWm§à‘mUo eara, ‘Z Am{U Amnbm Ord ewÕ R>ody¶m. XaamoO XmV
KmgUo, ñZmZ H$aUo, Ho$g ñdÀN> H$ê$¶mV. KmUoaS>o, AñdÀN> {dMmam§Mm Amnë¶m ‘Zmbm
ñne© hmoD$ XoD$ Z¶o. Xþgè¶mbm XþImdUo, ImoQ>o ~mobUo, Mmoar, amJ (H«$moY) ‘Ëga ho gd©
MwH$sMo d ‘b (AñdÀN>Vm) XoUmè¶m Jmoï>r AmhoV. ˶m§Mm ñne© Amnë¶mbm ¶oD$ XoD$ Z¶o.
"Ogo AÞ Vgo ‘Z' åhUyZM ewÕ AÞ J«hU H$amdo Oo nm¡{ï>H$ Agob.
g§Vmof: g§Vmof hm Xþgam {Z¶‘. g§Vmof åhUOo g‘mYmZ, g§Vwï>Vm, V¥ár Agmhr ˶mMm AW©
Amho.
AmnU Zoh‘r AmZ§XmV Agmdo. Oo Amho ˶mV g‘mYmZr amhmdo. Amnbr d¥ÎmrM Aer AgVo
H$s Oo Amho ˶mnojm OmñVM hdo AgVo. Amnë¶mH$S>o Xhm VèhoVèhoMo H$nS>o Agbo Var
Amnë¶mbm AOyZ hdo AgVmV. Amnë¶m BÀN>m g§nVM ZmhrV. {OVHo$ OmñV Var AOyZ
OmñVrMm hì¶mg AgVmo.
¶moJ Amnë¶mbm Oo Amho ˶mV g‘mYmZr amhm¶bm {eH${dVmo. Oo {‘imbo Amho Vohr
Amnë¶m à¶ËZmZo àmá H$amdo ho gm§JVmo.
JdiUrMr Jmoï>
EH$ JdiU hmoVr. Vr XþYmMr ‘S>H$s S>mo³¶mda dmhÿZ {dH$m¶Mr. {‘imboë¶m n¡emV
Ka d Hw$Qw>§~ Mmbdm¶Mr. AmZ§Xr amhm¶Mr. g‘mYmZmV amhm¶Mr.
nU EH$ {Xdg øm {VÀ¶m g‘mYmZr d¥Îmrbm VS>m Jobm. XþYmMr ‘S>H$s dmhmV
AgVmZm {Vbm {XdmñdßZ nSy> bmJbo. Vr ñdV:erM ~moby bmJbr. ""‘r AmO XÿY {dH$sZ
Am{U H$m|~S>r KoB©Z. ‘J Vr ‘bm ~arM A§S>r XoB©b. A§S>r {dH$br H$s ‘bm ^anya n¡go
{‘iVrb åhUOo ‘r gmoݶmMo bm|~Umao Sy>b KoB©Z. Vo KmboZ
Am{U ‘¡{ÌUtZm XmIdoZ.''
{XdmñdßZ ~KVm ~KVm OUy H$mZmV Sy>b AmhoV g‘OyZ [VZo
‘mZ hb{dbr. Pmbo! S>mo³¶mda Agbobr ‘S>H$s Imbr
nS>br Am{U XÿY gJio gm§Sy>Z Jobo. XÿY {dH$bo Zmhr Am{U
n¡gohr {‘imbo ZmhrV.
˶m{Xder gmao Hw$Qw>§~ Cnmer Pmonbo. Xþgè¶m
{XdgmnmgyZ Vr gmdY amhÿ bmJbr. ‘mPr Agbobr

27
n[apñWVr hrM dñVwpñWVr Amho, ho g‘OyZ {VZo {VÀ¶m JmB©bm Jm|Omabo. {VÀ¶m XþYm‘wioM
‘mPo Hw$Qw>§~ XmoZ doim OodyZ gwIr g‘mYmZr Amho Agm {dMma {VZo ‘ZmV n³H$m Ho$bm. Vr
g‘mYmZmZo OrdZ OJy bmJbr. øm g‘mYmZmVyZ Vr ‘ZmZo lr‘§V hmoV Jobr.
H$mhr dfm©Z§Va {VÀ¶mH$S>rb JmBªMr g§»¶m dmT>V Jobr. XÿYmMm Y§XmnU Mm§Jbm Mmby
bmJbm. n¡go JmR>rbm nSy> bmJbo. nwT>o {VZo IamoIaM gmoݶmMo Sy>b {dH$V KoVbo.
VmËn¶© : Oo Amho ˶mV g‘mYmZ ‘mZmdo. {‘Ìm§H$S>o AZoH$ IoiUr AgVrb, H$nS>o
AgVrb Var Amnë¶mbm ˶mMr hmd Zgmdr. Amnbo AmB©-dS>rb Oo Amnë¶mbm KoD$Z
XoVrb ˶mV AmZ§Xr amhmdo. ˶m§À¶mH$S>o ZgVm hÅ> H$ê$ Z¶o.
Vng² : Vn hm {Vgam {Z¶‘. Ádb§V à¶ËZ. EImXo C{Ôï>, ܶo¶ {Z{üV H$ê$Z Vo
gmܶ H$aʶmgmR>r, {Zð>mdmZ amhÿZ Ádb§V à¶ËZ H$aUo. ˶mgmR>r àm‘m{UH$nUo à¶ËZ
H$amdo bmJVmV. Vmo gmܶ H$aʶmgmR>r Hw$R>ë¶mhr n[apñWVrV à¶ËZmMr H$mg hr Yamdr
bmJVo.
gmo߶m ^mfoV gm§Jm¶Mo Va EImÚm {df¶mMm Aä¶mg H$aVmZm Vmo EH$mJ«VoZo H$amdm
bmJVmo. Ogo EImXo J{UV gmoS>{dVmZm à¶ËZ H$amdm bmJVmo.
"Yra' YaUo åhUOo gmo{eH$Vm, ghZerbVm Iyn ‘hÎdmMr AgVo. Oa AmnU
AmOmar nS>bmo Var ~ao hmoʶmgmR>r KmB© H$aVm ¶oV Zmhr. ˶mbm Vm|S> XoV Amnbo ñdmñ϶
gwYmamdo bmJVo. VgoM "AmgZo' {eH$VmZm Vr H$aVm ¶oʶmgmR>r, AmË‘gmV H$aʶmgmR>r Yra
Yamdm bmJVmo. ghZerbVm Agmdr bmJVo. AmgZ AmË‘gmV H$aUo åhUOo AmgZ AMyH$
AgUo, Vmob gm§^miUo, g§¶‘ R>odUo, g_VmocnUm amIUo ømgmR>r gmo{eH$Vm, ghZerbVm
bmJVo. ho gd© à¶ËZ "Vn' øm {Z¶‘mV ¶oVmV.

Y«wd~mi
EH$Xm ZmaX‘wZr KZXmQ> AaʶmV "Zmam¶U Zmam¶U' Ago Zm‘ñ‘aU H$aV hmoVo. ˶m
AaʶmV ˶m§Zm EH$ bhmZ ‘wbJm Imob {dMmamV JT>bobm, MmbV Agbobm {Xgbm.
""Aao ~mim, Vy H$moU Amhog? øm KZXmQ> AaʶmV Vy EH$Q>m Hw$R>o {ZKmbm Amhog?''
Ago ZmaX‘wZtZr {dMmabo.
Vmo åhUmbm, ""‘wZr, ‘r Y«wd. ‘hmamO CÎmmZnmXmMm Am{U amUr gwZr{VMm nwÌ.''
""Hw$R>o Mmbbm Amhog?'' ZmaXm§Zr {dMmabo.
""^JdmZ {dîUy§Mm emoY ¿¶m¶bm.'' Y«wd CÎmabm.
""H$m¶?'' ZmaX Amü¶©M{H$V hmoD$Z {dMmaVo Pmbo.
Y«wdmZo ˶m§Zm gd© h{H$H$V gm§Jʶmg gwédmV Ho$br.
28
EHo$ {Xder d{S>bm§À¶m ‘m§S>rda ~gbobmo AgVm, Xþgè¶m AmB©Zo, gwé{MZo hmV Yê$Z
Imbr T>H$bbo. ˶m ‘m§S>rda ~gʶmMm h³H$ ’$³V ‘m¶m ‘wbmMmM Agob. Vy ‘m¶m
nmoQ>rM OÝ‘mbm ¶oerb Agm ^JdmZ {dîUy§Mm Amerdm©X KoD$Z, naV ‘m¶m nmoQ>r OÝ‘mbm
¶o.
Ago gm§JyZ nwT>o Y«wd åhUmbm, ""‘r ^JdmZ {dîUw§À¶m emoYmV Amho Am{U OoWyZ
H$moUrhr ‘bm IoMy qH$dm T>H$by eH$Uma Zmhr Ago AT>inX àmá H$am¶Mo Amho.''
ZmaX åhUmbo, ""~mim, {dîUy§Zm emoYUo BVHo$ gmono Zmhr. ˶mgmR>r "Kmoa Vn' H$amdo
bmJob. Vy Va BVH$m bhmZ Amhog H$s Vwbm Vo PonUma Zmhr.''
Y«wd {Zü¶r ñdamV ~mobbm, ""j‘m H$am ‘hmamO, ‘r naV {’$aUma Zmhr.'' ˶m§Zm
àUm‘ H$aV nwT>o åhUmbm, ""ho ‘wZo, ‘r Vwåhmbm eaU ¶oVmo. ‘mPm {eî¶ åhUyZ ñdrH$ma
H$amdm. ho Jwê$! ‘mPo ho C{Ôï> gmܶ H$aʶmg gmhmæ¶ H$amdo.
Y«wdmMm hm AT>i {Zü¶ nmhÿZ ZmaX‘wZr gwImdbo, AmZ§{XV Pmbo.
˶m§Zr gm§{JVbo H$s, ¶‘wZm Vramda ‘YwdZ Amho. VoWo OmD$Z Vn H$a. Vn H$aʶmMr
à{H«$¶mhr ˶m§Zr ˶mg {eH$dbr. hr à{H«$¶m åhUOo "Aï>m§J ¶moJ'.
VoWo OmD$Z "¶‘-{Z¶‘m§'Mo nmbZ H$a. ˶m§Zr Vo H$go nmbZ H$amdo hohr {eH${dbo.
˶mZ§Va AmgZ, earamÀ¶m {d{dY pñWVr H$em YmaU H$amì¶mV, ˶m H$em AmË‘gmV
H$amì¶mV ho {eH${dbo. ˶m¶moJo earamda {Z¶§ÌU H$go R>odmdo ømMo ‘mJ©Xe©Z Ho$bo.
àmUm¶m‘mÛmao œgZmda {Z¶§ÌU AmUʶmMo {ejU {Xbo. ho AmgZ - àmUm¶m‘mdarb à^wËd
H$go ‘Z d BpÝжo (S>moio, H$mZ, Or^ dJ¡ao) ømda {Z¶§ÌU AmUyZ à˶mhma gmYmdm. ‘J
ZmaXm§Zr Y«wdmg "› Z‘mo ^JdVo dmgwXodm¶&' øm ‘§ÌmMo CÀMmaU AWm©gH$Q> Am{U Amnbr
^mdZm ˶mda R>odrV CÀMmaU H$aʶmg {eH${dbm.
ZmaXm§Zr gm§{JVbo, ""Vw¶m eara, BpÝж, œgZ (àmU), ‘Z ømda g§¶‘ R>od. hm
‘§ÌmMm On gVV H$arV amhm. ˶mda EH$mJ«Vm (YmaUm) R>od. ˶mMoM ܶmZ (qMVZ) H$arV
amhm. Ag H$aVm H$aVm ˶mVM VëbrZ hmo. VÝ‘¶Vm (g‘mYr) gmY. VaM Vwbm ^JdmZ
{dîUy§Mo Xe©Z hmoB©b.
Y«wd ZmaXm§À¶m nm¶m nS>bm. ZmaXm§Zr ˶mg Amerdm©X XoV Amnbr ‘mJ©H«$‘Um gwê$
Ho$br. Y«wd ‘YwdZmH$S>o {ZKmbm.
‘YwdZmV nmohmoMë¶mda Aï>m§J¶moJmMr gmYZm H$am¶bm
gwédmV Ho$br. ¶‘-{Z¶‘ nmim¶bm bmJbm.
AmgZmä¶mg H$ê$ bmJbm. d¥jmgZ, nÙmgZ, dramgZ,
erfm©gZ dJ¡ao AmgZo Vmo H$ê$ bmJbm. earamda {Z¶§ÌU
¶oD$ bmJbo. ~amM H$mi Vmo AmgZmV amhÿ bmJbm.
¶moJmä¶mg Mmby AgVm gVV ""› Z‘mo ^JdVo
29
dmgwXodm¶&''Mm On MmbyM Ago.
PmS>m§Zm BOm hmoD$ Z¶o åhUyZ Imbr nS>bobr ’$io doMyZ ImdrV. ZXrda OmD$Z nmUr
߶mdo. gH$mi, g§Ü¶mH$mi ¶moJmä¶mg H$amdm. OngmYZm Va gVVM Mmbo. Agm ˶mMm
{XZH«$‘ Mmby Pmbm.
hiyhiy Oer àJVr hmoV Amho ho OmUdy bmJbo Ver ˶mMr Vnü¶m© Vrd« hmoD$
bmJbr. ˶mÀ¶m gmYZoV EH$mJ«Vm ¶oD$ bmJbr. Vgo ˶mZo ’$³V PmS>m§À¶m nmZm§da JwOamU
gwê$ Ho$br. Ogo Ogo {Xdg OmD$ bmJbo Ver gmYZoV Vrd«Vm ¶oV Jobr Vgo ’$³V
nmʶmdaM OJy bmJbm. On gVV Mmby AgoM. H$mhr {XdgmZo ˶mZo ObmMmhr ˶mJ Ho$bm
Am{U ’$³V œmgmda åhUOo dm`y^jU H$arV am{hbm. qMVZ ’$³V OnmMoM hmoV hmoVo.
On‘§ÌmV Vmo BVH$m VëbrZ Am{U VÝ‘¶ hmoD$ bmJbm H$s ˶mbm öX¶mV ^JdmZ
{dîUy§Mo Xe©Z Pmbo. VËjUr ˶mMm œmg pñWa Pmbm.
Ogm ˶mMm œmg pñWa Pmbm Vgm dmVmdaUmVrb dm¶yhr ñVãY Pmbm. dZmV
Agbobo àmUr, njr, d¥j, PmS>o, PwS>no, H$rQ>H$ gdmªMoM œmg H$m|S>bo.
Ìmhr ‘m‘! Ìmhr ‘m‘! åhUyZ XodmMr {dZ§Vr H$ê$ bmJbo. Vgo Y«wdmÀ¶m öX¶mV pñWa
Pmbobr {dîUyMr ‘yVu AÑí¶ Pmbr. ˶m~amo~a Y«wd œmg KoD$ bmJbm. AmOy~mOyÀ`m
OJmV OrdmV Ord Ambm.
Y«wd ‘mÌ WmoS>m Xþ:Ir Pmbm. nU ñdV:erM g‘OyV
KmbyZ naV lrJUoem H$ê$¶m Ago åhUyZ V¶marbm
bmJbm. Am{U ˶mZo S>moio CKS>bo Va gmjmV ^JdmZ
{dîUy g‘moa R>mH$bobo!
Y«wd bJoM ˶m§À¶m nm¶m nS>bm. ‘r VwPr Vnü¶m©
nmhÿZ g§Vmof nmdbmo. Vy amOm hmoerb. OZVoMr godm
H$ê$Z ¶mo½¶ doir Vwbm A§VamimV Aer OmJm {‘iob
H$s Vy {VWo H$m¶‘ ñdê$nr amhmerb. ¶Wmdoir gd© H$‘© H$ê$Z Pmë¶mda Y«wd A§VamimV
OmD$Z pñWa Pmbm VmoM Y«wd Vmam hmo¶.
Ádb§V Aem à¶ËZmZo Y¡¶© R>odyZ {Zð>mnyd©H$ amhÿZ Y«wdmZo ܶo¶ JmR>bo. ˶mgmR>r ˶mZo
AZoH$ H$ï> ghZ Ho$bo. dZmVrb qhó àmʶm§Zm Z Km~aVm ˶mZo Amnbo Vn Mmby R>odbo.
Ago Y¡¶© Agë¶m{edm¶ VnmMr nyVu hmoV ZgVo.
VmËn¶© : Y«wdmà‘mUo Y¡¶© Am{U {Zð>m R>odmdr. Amnë¶mg‘moa ܶo¶ R>odmdo. gmYZmM
‘mUgmbm ¶mo½¶Vm Am{U àmdrÊ` XoVo ho bjmV R>odmdo.

ñ‘aUmV R>odUo
30
H$mhr Jmoï>r H$R>rU Agë¶m Var gmoSy> Z¶oV. EImXo J{UV qH$dm EImXr H${dVm nmR>
H$aUo AdKS> Amho åhUyZ gmoSy>Z XoD$ Z¶o. IoiVmZm gwÕm WH$bmo qH$dm j‘Vm Zmhr åhUyZ
IoimVyZ ~mhoa nSy> Z¶o. naV naV gamd Ho$bm H$s WH$dm H$‘r hmoVmo. j‘Vmhr dmT>Vo.
EImXo AmgZ AdKS> Amho åhUyZ gmoSy> Z¶o. Yra Yamdm. gamd H$amdm ‘J Vo O‘y bmJVo.
gJir AmgZo {eH$ʶmgmR>r Y¡¶© R>odm. {Zü¶ H$am. {ZYm©a R>odm. Vo AmË‘gmV Ho$ë¶mdahr
gamd H$arV amhm.
ñdmܶm¶ : MdWm {Z¶‘ åhUOo ñdmܶm¶. AmË‘-{ejU åhUOo ñdmܶm¶. ñdV:~Ôb
OmUUo. VgoM J«§WmMm Aä¶mg åhUOo ¶moJgyÌ, ^JdX²JrVm, doX dJ¡a|Mm Aä¶mg åhUOohr
ñdmܶm¶ hmo¶.
{gÕmWm©Mm ñdmܶm¶
Jm¡V‘ ~wÕm§{df¶r Vwåhmbm ‘m{hVM Amho. {gÕmW© Agohr Jm¡V‘m§Zm g§~mo{YV. "~wÕ'
åhUOo ñdXe©Z Pmbobr 춳Vr.
amOnwÌ {gÕmWm©Mm gm§^mi amOmZo Iyn ào‘mZo Ho$bm. ˶mbm
Hw$R>bo Xþ:I hmoD$ Z¶o åhUyZ Vmo H$miOr KoV Ago. amOnwÌ
åhUyZ ˶mbm ˶mà‘mUo amÁ¶ Mmbdm¶Mo, ¶wÕmMo {ejU {Xbo.
‘moR>m Pmë¶mda Vmo amÁ¶mV {’$ê$Z ¶mdo åhUyZ ~mhoa nS>bm Voìhm
~mhoaÀ¶m OJmV ˶mbm Xþ:ImMo Xe©Z KSy> bmJbo. åhmVmanUr
‘mUgmMo hmoUmao gwaHw$Vbobo, WH$bobo, J{bVJmÌ eara ˶mZo
nm{hbo. Amnë¶m earamMrhr hrM JV hmoUma ho ˶mZo OmUbo. Z§Va H$mhr doimZo ˶mZo EH$
‘¥V eara nm{hbo. ˶mbm g‘Obo AgmM Amnë¶mhr XohmMm A§V Agob. ˶mZo EH$m
g§Ý¶mgmbmhr nm{hbo. Vmo Amnë¶m ^Jì¶m dñÌmV AmZ§XmZo Am{U g‘mYmZmZo Mmbbm
hmoVm. ho gd© nm{hë¶mda "OrdZ åhUOo H$m¶?', "Vo H$go OJmdo H$s OrdZ AmZ§XXm¶r
hmoB©b' Agm {dMma gwê$ Pmbm.
˶mZo Amnë¶m AmB©-d{S>bm§Mm, KamXmamMm ˶mJ Ho$bm. dZmV OmD$Z qnnimÀ¶m
PmS>mImbr ~gbm Am{U qMVZ H$ê$ bmJbm. ñd-Aܶm¶ H$ê$ bmJbm. ñdV:er VH©$
H$ê$Z VmËn¶© H$mTy> bmJbm. OrdZmVrb g˶ emoYy bmJbm. OÝ‘-‘¥Ë¶yMm {dMma H$ê$
bmJbm. g‘mYmZmZo OrdZ OJmdo. AqhgoÀ¶m nmbZmZo g‘mYmZr OrdZ OJVm ¶oVo ho ˶mZo
OmUbo. kmZàH$me nS>bm Vgo ˶m§Zm "~wÕ' Ago åhUy bmJbo.
hm kmZàH$me hm ˶m§À¶m ñdmܶm¶mMm n[anmH$ hmoVm. ˶m§Zr àdMZo H$arV gdmªZm
kmZàXmZ Ho$bo Am{U ¶mo½¶ Mm§Jbo {dMma ˶mZwgma AmMma Aer {eH$dU OJmbm {Xbr.

31
ñ‘aUmV R>odm
{dÚmWu åhUyZ {ejU KoUo hm Vw‘Mm Y‘© Amho. bjnyd©H$ {eH$mdo. Amnbm Aä¶mg,
J¥hnmR> doioda H$amdm. AmgZmMo {ejH$ Or AmgZo {eH${dVmV Vr ‘Zmo^mdo H$amdr.
g‘OyZ ¿¶mdrV. dmMʶmMm gamd H$amdm. Oo H$m¶©H«$‘ kmZ XoVmV VoM H$m¶©H«$‘ Qr.ìhr.
da nmhmdoV. doi dm¶m Kmbdy Z¶o. XaamoOMm Aä¶mgM Amnë¶mbm ¶e àmár H$ê$Z XoVmo.
B©œaà{UYmZ: nmMdm {Z¶‘ åhUOo B©œaà{UYmZ. B©œaà{UYmZ åhUOo B©œamda lÕm,
{Zð>m, ^³Vr, B©œaeaUVm.
^³V ‘ram~mB©
g§V ‘ram~mB© øm H¥$îUmÀ¶m ’$ma ‘moR>çm ^³V hmoD$Z Joë¶m. ˶m§Mo
b¾ amOoemhr KamʶmV Pmbo hmoVo. nU ˶m§À¶m nVrbm Am{U
gmgaÀ¶m ‘§S>itZm hm {VMm H¥$îUdoS>onUm, H¥$îU^³VrMm amJ ¶oB©.
˶m§Zr øm ewÕ d gÀÀ`m ^³V órÀ¶m{df¶r H$mhrhr doS>odmH$S>o
Amamon Ho$bo. Hw$^m§S> aMbo. {Vbm {VÀ¶m AmdS>rMr H¥$îUnyOm,
^OZ H$sV©Z ¶mda ~§Xr AmUbr.
EHo$ {Xder {Vbm XþYmV {df XoD$Z Vo {nʶmg gm§{JVbo. ˶m§Zm dmQ>bo Vr Vo ߶m¶br
åhUOo {VMo OrdZ g§nob Am{U Amnë¶mbm {VÀ¶m{df¶r Agbobm {VañH$ma,
bmoH$m§À¶mg‘moa Amnbr OmUmar bmO Am{U g‘mOmg‘moa hmoUmar Amnbr J¡agmo¶ øm
gJù¶m Jmoï>r g§nwï>mV ¶oVrb.
‘ram~mB©Zo H¥$îUmbm Vo XÿY Z¡doÚ åhUyZ XmI{dbo. "H¥$îU H¥$îU' åhUV Vo XÿY àgmX
åhUyZ J«hU Ho$bo Am{U M‘ËH$maM KS>bm. XodmMm àgmX A‘¥V åhUyZ {nD$Z Q>mH$bm nU
{Vbm H$mhrM Pmbo Zmhr. H¥$îUmMr ‘yVu ‘mÌ H$mir {R>³H$a nS>br. OUy Vo {df XodmZoM
àmeZ Ho$bo.
"Xod Vmar ˶mbm H$moU ‘mar.'
BVH$m {dœmg, BVH$s lÕm, {Zð>m, BVH§$ ào‘ ‘ram~mB©bm H¥$îUm{df¶r hmoVo. Amnbm
Ord {VZo ˶mbm AmodmiyZ Q>mH$bm hmoVm. ømbm åhUVmV B©œaà{UYmZ.
*****

32
^mJ - 3
YS>m - 1 Amnbm Xoh (eara)
eara ho AmËå¶mMo dmhZ Amho. hmV Am{U nm¶ hr ˶mMr MmHo$ AmhoV. nm¶m‘wio
‘mUyg Mmby eH$Vmo. C^m amhÿ eH$Vmo. hmbMmb H$ê$ eH$Vmo. ho dmhZM Vwåhmbm Ago
hbdy eH$Vo. pñWa R>odVo. Vw‘À¶m earamMo MmbH$ VwåhrM AgVm. øm dmhZmMo ‘mbH$hr
VwåhrM AgVm. øm XohmÀ¶m ^mJm§Mr AmoiI Amnë¶mbm H$ê$Z ¿¶m¶Mr Amho.
AmnU gd©OU {Xgm¶bm doJio Agbmo Var A§VamV gd©OU gmaIoM AgVmV.
earamVrb à˶oH$ ^mJ ñdV§ÌnUo H$m‘ H$aVmo, na§Vw Vo Ooìhm EH${ÌVnUo EH$‘oH$m§Zm ‘XV
H$aV Amnbo eara¶§Ì MmbdVmV ˶m‘wio Amnbo eara ho M¡VݶnyU© H$m¶©erb, AmZ§Xr
Am{U ñdmñ϶nyU© Amamo½¶dmZ amhmVo.
S>moHo$ ho gdm©V da AgVo Am{U ‘mZobm OmoS>bobo AgVo.
‘mZoÀ¶m Imbr YS> AgVo. hm earamMm ‘ܶ^mJ Amho.
øm ‘ܶ^mJmÀ¶m daÀ¶m ^mJmbm hmV OmoS>bobo AgVmV Va ImbÀ¶m ^mJmbm nm¶
OmoS>bobo AgVmV. ‘mZ, XmoZ hmV Am{U XmoZ nm¶ ho YS>mbm OmoS>bobo AmhoV. YS> ho
dmH$dy eH$Vmo VgoM didyhr eH$Vmo. {’$adyhr eH$Vmo.
‘mZo‘wio AmnU S>moHo$ COdrH$S>o, S>mdrH$S>o didy eH$Vmo. dmH$dy eH$Vmo. VgoM Imbr
KoD$ eH$Vmo Am{U dahr didy eH$Vmo. ømà‘mUoM ‘mZoda Vo pñWanUo R>ody eH$Vmo.
nm¶ Amnë¶mbm VmR> C^o amhm¶bm ‘XV H$aVmV Va ˶mVrb gm§Ü¶m§‘wio MmbUo,
niUo CS>çm ‘maUo Amnë¶mbm e³¶ hmoVo.
nm¶m§Mo Vido åhUOo nm¶m§Mm EH$X‘ ImbMm ^mJ. ho nm¶m§Mo Vido VmR> C^o amhÿZ
eara Z PwH$dVm Mmbʶmg ‘XV H$aVmV. nm¶m§Mr ~moQ>o hr n§Io AmhoV. øm ~moQ>m§‘wio
nmdbm§Zm MmbVmZm dm niVmZm hbHo$nUm ¶oVmo.
hmV dmH${dVm nU ¶oVmV Am{U gaihr amhmVmV. hmVm§Mo Q>moH$ åhUOo Vido Am{U
~moQ>o. hmVmV AmnU ’$³V dñVyM YaV Zmhr Va Amnë¶mbm hmVm‘wio AZoH$ H$m¡eë¶nyU©
Jmoï>r H$aVm ¶oVmV. CXmhaUmW© {MÌo H$mT>Uo, ^aVH$m‘ H$aUo, gw§Xa hñVmja H$mT>Uo,
AmoaoJm‘r dJ¡ao.
AmgZo H$aVmZm AmnU Amnë¶m earamMm nyU© dmna H$aVmo.
Imbrb {MÌm§Ûmao eara OmUyZ ˶m ˶m ^mJm§Mr Zmdohr nmR> H$am.

33
*****

34
^mJ - 3
YS>m - 2 AmgZ

¶moJmMo {Vgao A§J Amho "AmgZ'. Amnbo eara ho EH$ gm‘«mÁ¶ Amho. ˶mMo àdoeÛma
Amho ho ¶moJmMo {Vgao A§J "AmgZ'.
AmgZ åhUOo pñWVr. AmgZo H$aVmZm earambm {d{dY AmH$ma {Xbo OmVmV. Ogo
EImÚm àmʶmMo, njmMo qH$dm {H$Q>H$m§Mo dJ¡ao dJ¡ao.
Ogm Hw§$^ma ‘S>Ho$ ~ZdVmZm ˶mbm {d{eï> AmH$ma XoVmo Vgo AmgZo H$aVmZm earambm
{d{eï> AmH$ma XoV pñWVr XoV, eara YmaU Ho$bo OmVo. nÕVeranUo earambm pñWVr XoV
AMyH$ AmH$ma XoVmo.
{d{dY AmgZo H$aVmZm Amnë¶mVrb gO©ZerbVm, H$ënH$Vmhr àH$Q> hmoVmV.
AmgZ ømMm AW© ~¡R>H$ Agmhr Amho. ~¡R>H$ Or pñWa, ^³H$‘ Am{U gwImdh
AgVo. ¶moJmV emar[aH$ pñWVrbm AmgZ åhQ>bo Amho. H$maU øm pñWVrV pñWaVm AmUyZ
˶mV ^³H$‘nUm {Xbm OmVmo. ‘J Vo Cä¶m, ~¡Rçm dm eara {’$a{dUo Agmo.
AWm©V AmgZmV Vmb~ÕVoZo Ho$bobr hmbMmb H$aVmZm Vr {H«$¶oV M¡VݶnyU©
Agë¶mZo Vr pñWaVoH$S>o Zobr OmVo.
‘ZmV àý ¶oVmo H$s, AmgZo H$m H$amdrV? Ogo ‘§{Xa XodmMo Ka AgVo Vgo Amnbo
eara Amnë¶m AmËå¶mMo Ka AgVo. Ogo ‘§{Xa ew{M^y©V R>odbo OmVo VgoM Amnbo eara,
ñdÀN> Am{U ew{M^y©V R>odmdo.
gmono gm§Jmdo Va Ogo AmnU PmonVmZm Am{U CR>ë¶mda XmV KmgVmo H$s Zmhr?
hmo.
H$m?
hr XmV Kmgm¶Mr gd¶ XmVm§Mo Amamo½¶ amIVo.
XaamoO gH$mir AmnU em¡Mmbm OmVmo. H$maU ˶m‘wio earamVrb ‘b Am{U {dfOݶ
nXmW© ~mhoa Q>mH$bo OmVmV. Am§KmoirZo Amnbo ~mhoarb eara ñdÀN> hmoVo. åhUOoM em¡M
Am{U ñZmZmZo eara A§V~m©ø ñdÀN> hmoVo. Mm§Jbo, VmOo Am{U nm¡{ï>H$ AÞmMr JaO
Amnë¶mbm Amnbo eara ñdmñ϶nyU© Am{U Amamo½¶Xm¶r R>odVo.
‘moH$ù¶m ‘¡XmZmV Ioië¶m‘wio ‘moH$ir ñdÀN> hdm œmg ^ê$Z KoVm ¶oVo.
hr OrdZmVrb {eñVM Amho. ¶m àH$mao AmgZo hr Amnbo eara, ‘Z XmoÝhr ñdÀN>
Am{U n{dÌ H$aVmV.

35
bjmV R>odm
AmgZm§Mm gamd Amnë¶m earambm 1) ñdmñ϶ XoVmV. 2) ‘Zmbm Xj R>odVmV 3)
~wÕrbm MmbZm XoVmV Am{U 4) Hw$R>brhr Jmoï> {eH$Uo, ñ‘aUmV R>odUo Am{U AmH$bZ
H$aʶmgmR>r ‘XV H$aVmV.
‘hÎdmÀ¶m Jmoï>r
EImXr H$bm, {dÚm, {df¶ {eH$VmZm XmoZ ‘hÎdmÀ¶m Jmoï>r AgVmV. 1) {ejU 2)
AmH$bZ
AmgZo {eH$VmZm Am{U gamd H$aVmZm øm XmoÝhr Jmoï>r ‘hÎdmÀ¶m AmhoV. ˶m H$em
AmË‘gmV H$amì¶mV ømMr gyMZm Imbr {Xbr Amho.
1) à˶oH$ AmgZmbm Zmd Amho. ˶mMm ¶mo½¶ CÀMma H$amdm. AmgZm§Mr Zmdo g§ñH¥$V
^mfoV AmhoV åhUyZ ˶mMm AW© OmUyZ ¿¶mdm.
2) øm nwñVH$mV {Xboë¶m à˶oH$ AmgZmMr H¥$Vr {Xbr Amho. Vr {eH$m Am{U nmhÿZ
AmoiIm¶bmhr {eH$m.
3) AmgZ ˶mMo Zmd Am{U AWm©g{hV ܶmZmV R>odm. VgoM H$ënZoZo Am{U
S>moù¶mnwT>o {MÌ AmUyZ (‘Z:MjwZo) OmUyZ ¿¶m.
4) à˶oH$ AmgZmMo ‘hÎd Am{U A{^àm¶ gm§{JVbm Amho Vmo g‘OyZ ¿¶m Am{U
AmˑgmV H$am.
AmgZ gamdmnydu nmiʶmMo {Z¶‘
1) ‘b-‘yÌ {dg{O©V H$am.
2) gwVr hbHo$ Am{U g¡bga H$nS>o dmnam.
3) H$m§~ir qH$dm gVa§Or ~¡R>çm AmgZm§gmR>r dmnamdr åhUOo O_rZ earambm
~moMUma Zmhr.
4) OmJm ñdÀN> Am{U hdoera Agmdr.
5) àmW©Zm H$ê$Z gamd H$amdm.
6) eara KÅ> Z YaVm hbHo$ R>odyZ AmgZo H$amdrV åhUOo hmbMmbrV ‘moH$ionUm
amhrc.
7) à˶oH$ AmgZ {H$Vr H$mi R>odmdo åhUyZ AmH$S>o ‘moOʶmg gm§{JVbo AmhoV.
gmYmaU EH$ AmH$S>m åhUOo EH$ goH§$X Yamdm.

36
nmimdo Q>mimdo
1) œgZ H$am œmg Yê$ ZH$m
2) eara ‘ñVn¡H$s VmUm Vm|S>mZo œgZ H$ê$ ZH$m
3) S>moio CKS>o R>odm ZOa BH$S>o {VH$S>o {’$ady ZH$m
4) Xj Am{U gmdY amhm S>moio {‘Qy> ZH$m
5) Or {H«$¶m H$arV AmhmV ˶mda EH$mJ« H$nmimda AmR>çm ZH$moV
amhm
6) hgV‘wI amhm ^rVr ~miJy ZH$m

7) AmZ§XmZo H$am ‘Zmbm ^aH$Qy> XoD$ ZH$m

‘wbm§Zmo,
Amnë¶m earamMr H$miOr KoUo, Amamo½¶Xm¶r R>odUo ho Amnbo H$V©ì¶ Amho. Amnë¶m
earamMr hoigm§S> Am{U Xþb©j H$aUo ho nmn Am{U JwÝhm Am{U MyH$ Amho. earamMr
‘moH$ir hmbMmb ho ñdmñ϶ Amho. AmgZm§‘wio Amnë¶m g§nyU© earambm ì¶m¶m‘ KS>Vmo.
AmVm AmnU AmgZo {eH$Uma AmhmoV. ñdmܶm¶ åhUOo hr AmgZo {eH$Uo d ˶mMm
gamd H$ê$Z Vr AMyH$nUo à˶j H$aUo.

*****

37
^mJ - 3
YS>m - 3 C{Îmð> pñWVr

C{Îmð> pñWVr åhUOo Cä¶m pñWVrVrb H$am¶Mr AmgZo. C{Îmð> åhUOo C^o amhmUo.
pñWVr åhUOo KoVbobr AdñWm. eara Cä¶m AdñWoV R>odyZ KoVboë¶m {d{dY pñWVr
Imbrbà‘mUo AgVrb.
1) VmS>mgZ (g‘pñWVr) 7) CpËWV {ÌH$moUmgZ
2) D$Üd© hñVmgZ 8) dra^ÐmgZ - 2
3) D$Üd© ~Õm§Jwë¶mgZ 9) JéS>mgZ
4) D$Üd© Z‘ñH$mamgZ 10) CÎmmZmgZ
5) CËH$Q>mgZ 11) àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ
6) d¥jmgZ

1) VmS>mgZ (g‘pñWVr) (20 AmH$S>o)


g‘ åhUOo g‘Vmob, pñWVr åhUOo earamMr AdñWm. g‘pñWVr åhUOo earamMr
g‘Vmob AdñWm. XmoÝhr nmdbo O{‘Zrda EH$g‘mZ R>odyZ earamMm Vmob XmoÝhr nmdbm§da
g‘mZ R>odUo d earambm VmR> d gai R>odUo, g‘Vmob amIUo.
øm AmgZmbm VmS>mgZ Agohr åhUVmV. VmS> åhUOo nd©V. VmS> åhUOo d¥j.
(VmS>mMo PmS>) nd©V gai Am{U pñWa AgVmo. Va VmS> d¥j gai dmT>Vmo. Vmo C§M AgyZhr
^³H$‘ AgVmo.

38
{eH$m - øm AmgZmVyZ Amnë¶mbm pñWa, C§M Am{U gai VmS>d¥jmgmaIo d
nd©VmgmaIo C^o amhm¶bm {eH$m¶Mo Amho.
1) gai C^o amhm.
2) nm¶, nm¶m§Mo A§JR>o Am{U Q>mMm Owidm.
3) JwS>Ko da AmoTy>Z KÅ> H$am. gai VmR> R>odm.
4) hmV, hmVmMo Vido, ~moQ>o Imbr bm§~ H$am. H$monao VmR> R>odm.
5) YS> CMbm, Im§Xo ê§$X R>odyZ ‘mJo didm.
6) N>mVr, CÞV, ‘mZ d S>moHo$ gai R>odm.
7) nmdbo O{‘Zrda g‘Vb R>odyZ earambm daÀ¶m {XeoZo VmUm.
8) ZOa g‘moa R>odm Am{U œmgmoÀN²>dmg Zoho‘rà‘mUo H$am.
øm AmgZmbm VmS>mgZ d g‘pñWVr åhUVmV.
D$Üd©hñVmgZ (20 AmH$S>o)
D$Üd© åhUOo daÀ¶m {XeoZo. hñV åhUOo hmV. g‘pñWVrV C^o amhÿZ hmV daÀ¶m {XeoZo
VmUUo åhUOo D$Üd©hñVmgZ.
{eH$m - hmV daVr CMbyZ bm§~ H$aVmZm, nm¶m§Zm hbdy ZH$m. Ago pñWa R>odm H$s
nm¶ nwT>o qH$dm ‘mJo OmUma ZmhrV.

1) g‘pñWVrV C^o amhm.


2) œmg KoV hmV S>mo³¶mdê$Z C§M CMbm. da CMbyZ
Im§ÚmÀ¶m aofoV R>odm. hmVmMo Vido EH$‘oH$m§g‘moa AgVrb.
({MÌ 1)
3) hmVmMo Vido d ~moQ>o ngê$Z VmR> H$am Am{U daÀ¶m
{XeoZo VmUm.
4) AmVm hmVmMo Vido ‘ZJQ>mVyZ g‘moa {’$adm.
5) JwS>Ko Am{U H$monao VmR> Am{U H$S>H$ R>odm. ZOa g‘moa
R>odm. ({MÌ 2)
6) nmdbo O{‘Zrda g‘Vb R>odm Am{U eara nm¶m§À¶m ~moQ>mn¶ªV VmUyZ Yam.
7) 20 AmH$S>o ‘moOm. œmgmoÀN²>dmg Zoho‘rà‘mUo H$am.
ho Pmbo D$Üd©hñVmgZ.
39
8) œmg gmoS>m. hmVmMo Vido AmV didyZ hmV Imbr AmUm Am{U g‘pñWVrV C^o
amhm.
D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ
D$Üd© åhUOo daMr {Xem. ~Õ åhUOo ~m§YUo, KÅ> Jw§’$Uo qH$dm nH$S>Uo. A§Jwbr
åhUOo ~moQ>o. ~Õm§Jwbr åhUOo Jw§’$bobr ~moQ>o. D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ KÅ> ~moQ>o Jw§’y$Z, hmVmMo
Vido Am{U ‘ZJQ>o didyZ hmV da S>mo³¶mda CMbUo.

àW‘ ~Õm§Jwbr ‘wÐm {eHy$¶m. ‘wÐm åhUOo ‘mohmoa qH$dm ~§X


H$aUo. øm AmgZmV hmVmÀ¶m ~moQ>m§Mr Jw§’$U OUy ‘mohmoa
bmdyZ ~§X Ho$bobr AgVo. hmVmMr ~moQ>o ‘mohmoa~§X hmoVmV.
hr hmVmMr EH$ H¥$Vr Amho. hr H¥$Vr ‘ZmMm pñWanUm Am{U H$amarnUmMo bjU Amho.
1) hmV g‘moa AmUm.
2) hmVmMr ~moQ>o ’$mH$dm. ({MÌ 1)
3) COì¶m hmVmMr ~moQ>o S>mì¶m hmVmÀ¶m ~moQ>m§‘ܶo Jw§’$m Am{U ~moQ>mÀ¶m Viì¶mOdi
Imob ImMoV OmD$Z ~gVrb. Jw§’$U KÅ> H$am.
4) AmVm ~Km h§, S>mdr H$a§Jir ‘moH$ir AgVo Am{U COì¶m hmVmMr ~moQ>o S>mì¶m
hmVmÀ¶m gwg§JV ~moQ>m§da ¶oVrb. (COdr H$a§Jir S>mì¶m H$a§Jirda, COdr AZm{‘H$m
S>mì¶m AZm{‘Ho$da... dJ¡ao) ~moQ>o hmVmÀ¶m ‘mJë¶m ~mOyg ñne© H$aVrb. ({MÌ 2)
5) AmVm Jw§’$U gmoS>m Am{U ~Xbm. AmVm S>mdr H$a§Jir COì¶m H$a§JirV KmbyZ
darbà‘mUo Jw§’$U H$am. COdr H$a§Jir ‘moH$ir Agob. Jw§’$U KÅ> H$am.
6) H$mhr goH§$X Wm§~m. hmVmMr ~moQ>o hmVmÀ¶m Viì¶mÀ¶m ‘mJo ñne© H$aVmV ho bjmV
¿¶m. nQ>mnQ> hr Jw§’$U AmbQy>Z nmbQy>Z 5-6 doim H$am.
AmVm {eHy$ ¶m.
D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ (20 AmH$S>o)

1) g‘pñWVrV C^o amhm.


2) ~§Õm§Jwbr‘wÐm H$am. ‘wÐog{hV hmV ‘ZJQ>mVyZ didm. œmg KoV
hmV S>mo³¶mda N>VmH$S>o CMbm. hmVmMo H$monao VmR> R>odm. ({MÌ 3)
3) AmVm Q>mM CMbyZ nmdbm§À¶m Viì¶mÀ¶m nwT>ë¶m ^mJmda Vmob
gm§^mim. ZOa gai R>odm. ({MÌ 4)

40
4) œmgmoÀN²>dmgmg{hV 20 AmH$S>o ‘moOm.
ho D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ Pmbo.
5) hmV da VmUV Q>mMm Imbr AmUm. hmV g‘moa AmUm. ‘ZJQ> didyZ hmVmMo
Vido g‘moa AmUm. ‘ZJQ>o AmVm EH$‘oH$m§g‘moa AgVrb. Jw§’$U gmoS>m d g‘pñWVrV C^o
amhm.
6) ~Õm§Jwbr‘wÐoVrb ~moQ>o ~XbyZ Jw§’$U H$am Am{U AmgZ naV H$am.

D$Üd©Z‘ñH$mamgZ
D$Üd© åhUOo daMr {Xem. hmVmMo Vido EH$‘oH$m§Zm OmoSy>Z N>mVrer AmUUo åhUOo
Pmbr Z‘ñH$ma‘wÐm. AmnU EImÚmMo ñdmJV qH$dm Z‘«nUm øm ‘wÐoVyZ H$aVmo. Ooìhm hr
‘wÐm g‘pñWVrV Ho$br OmVo Voìhm ˶mg "Z‘ñH$mamgZ' Ago g§~moYVmV. ({MÌ 1)

D$Üd©Z‘ñH$mamgZmV hmV da CMbyZ bm§~ H$ê$Z hmVmMo Vido Owidbo OmVmV.


ho AmgZ XmoZ àH$mao gmYbo OmVo.
1) D$Üd©hñVmgZmVyZ hmVmMo Vido OwidUo.
2) hmV ~mOyg bm§~ H$ê$Z da CMbUo Am{U hmVmMo Vido OwidUo.
D$Üd©hñVmZmVyZ - D$Üd©Z‘ñH$mamgZ
1) g‘pñWVrVyZ D$Üd©hñVmgZ H$am. hmVmMo Vido EH$‘oH$m§g‘moa AgVrb. ({MÌ 2)
2) hmV AOyZ daVr bm§~ H$aV Vido Owidm. ({MÌ 4)
ho Pmbo D$Üd©Z‘ñH$mamgZ
hmV ~mOyg bm§~ H$ê$Z D$Üd©Z‘ñH$mamgZ
1) g‘pñWVrV C^o amhm.

41
2) hmV ~mOyÀ¶m {XeoZo ngê$Z bm§~ H$am.
3) hmV Im§ÚmÀ¶m aofoV R>odm. hmV didyZ hmVmMm Vidm N>VmÀ¶m {XeoZo didm.
({MÌ 3)
4) AmVm hmV S>mo³¶mÀ¶m {XeoZo N>VmH$S>o CMbm.
5) œmg KoV N>mVr CMbm Am{U nwT>o AmUm. ({MÌ 2)
6) hmVmMo H$monao bm§~ Am{U VmR> H$am Am{U hmVmMo Vido Owidm. ({MÌ 4)
7) 20 AmH$S>o ‘moOV œmgmoÀN²>dmg H$aV amhm.
ho Pmbo D$Üd©Z‘ñH$mamgZ.
8) ûdmg gmoS>m. hmV ~mOyg ngadm. Vido O{‘ZrÀ¶m {XeoZo didm ‘J Imbr
AmUm. g‘pñWVrV C^o amhm.

CËH$Q>mgZ (20 AmH$S>o)


CËH$Q> åhUOo Vrd«. e³Vrembr. ho AmgZ Ho$ë¶mda Vwåhmbm e³Vrembr Pmë¶mgmaIo
dmQ>Vo. Omo‘ ¶oVmo. IwMuda ~gë¶mgmaIr øm AmgZmMr pñWVr AgVo
.
1) g‘pñWVrV C^o amhm.
2) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ H$am.
3) œmg gmoS>m. JwS>Ko dmH$dm. ‘m§S>çm O{‘Zrbm
g‘m§Va ¶oB©n¶ªV JwS>Ko dmH$dV amhm.
4) Q>mMm Imbr Xm~m Am{U N>mVr da IoMm.
5) ZOa g‘moa R>odm. œmgmoÀN²>dmgmg{hV 20 AmH$S>o
‘moOm.
ho Pmbo CËH$Q>mgZ.
6) œmg KoV nm¶ gai H$am. hmV ~mOybm ngê$Z Vido Imbr didm Am{U hmV
Imbr O{‘ZrH$S>o AmUm. g‘pñWVrV C^o amhm.

42
d¥jmgZ (20 AmH$S>o)

d¥j åhUOo ‘moR>o PmS>. d¥jmnmgyZ AmnU H$mhr {eHy$ eH$Vmo H$m?
hmo. d¥jmnmgyZ AmnU AZoH$ Jmoï>r {eHy$ eH$Vmo.
lr‘§V dm Jar~, e³Vrembr dm Xþ~im, Amamo½¶dmZ dm
AmOmar, ‘Zwî¶ dm BVa àmUr gdmªZm d¥j gmdbr, W§S>mdm XoVmo. Vmo
^oX H$aV Zmhr. àmUr, njr, H$rQ>H$ Am{U ‘mUyg gdmªer g‘mZ
dmJVmo. gdmªZm EH$gmaIo boIVmo.
{eH$m : d¥jmgmaIm g‘mZVm hm JwU
~mUdmdm.
øm AmgZmV eara d¥jmMm AmH$ma YmaU H$aVo. d¥jmgmaIo C§M, pñWa, ^³H$‘
Am{U ~bdmZ amhm¶bm {eH$m.
{MÌ 3 ~Km. EH$ nm¶ VmR> Amho Am{U Xþgam nm¶ dmH${dbobm Amho. hmV da
CMbyZ Viì¶mMm Z‘ñH$ma Ho$bm Amho.
O{‘ZrdaMo nmD$b O{‘Zrda OUy ‘wimgmaIo Xm~bo Amho. gai nm¶ OUy d¥jmMm
~w§Ym Amho. Vmo d¥jmbm gai ^³H$‘nUo C^m R>odVmo.
dmH${dbobm nm¶ Am{U da CMbbo hmV åhUOo d¥jmÀ¶m ’$m§Úm AmhoV. Owi{dbobo
hmV åhUOo d¥jmMm daMm e|S>m Amho.
ho AmgZ EH$Xm COì¶m nm¶mda d Z§Va S>mì¶m nm¶mda H$arV eara Vmobbo OmVo.
{eH$m : d¥jmà‘mUo ^³H$‘nUo C^o amhm nU dmè¶mMm PmoV Ambm H$s d¥j
hobH$mdm
KoVmo Vgm hobH$mdm KoD$ ZH$m.

1) g‘pñWVrV C^o amhm.


2) COdm nm¶ JwS>¿¶mV dmH$dm. COì¶m hmVmZo KmoQ>m nH$Sy>Z ‘m§S>rÀ¶m
‘wimer R>odm. COì¶m nm¶mMr ~moQ>o O{‘ZrH$S>o amoIbobr R>odm. œgZ H$am.
3) COdm JwS>Km Am{U nwÇ>m EH$m aofoV Agy Úm. ’$³V S>mì¶m nm¶mda Vmob
gm§^mim. gai, VmR> C^o amhm. ({MÌ 1)

43
4) hmV ~mOybm ngam. œmg KoV XmoÝhr hmV
D$Üd©hñVmgZmgmaIo daÀ¶m {XeoZo bm§~ H$am. hmVmMo
H$monao gai Am{U H$S>H$ Yam. ({MÌ 2)
5) N>mVr CMbm. hmVmMo Vido Owidm. hmVmMr
pñWVr D$Üd©Z‘ñH$mamgmaIr Agob. COdo nmD$b
S>mì¶m ‘m§S>rda Xm~m Am{U S>mdr ‘m§S>r AmVrb
^mJmVyZ da AmoT>m.
6) ZOa g‘moa R>odm Am{U œgZ H$arV 20 AmH$S>o
‘moOm. ({MÌ 3)
ho Pmbo d¥jmgZ.
7) œmg gmoS>m. hmV ~mOybm KoV hmV Am{U nm¶ XmoÝhr O{‘ZrH$S>o AmUm. VmS>mgZmV
C^o amhm.
8) hrM {H«$¶m S>mdrH$S>o H$am. S>mdo nmD$b COì¶m nm¶mÀ¶m ‘wimer R>odm. œmg KoV
hmV CMbm D$Üd©Z‘ñH$mamgmR>r Owidm. d¥jmgZmV œgZ H$arV Wm§~m. ({MÌ 4)
Qrn: Á¶m§Zm øm AmgZmV Vmob gmdaVm Ambm Zmhr Va Imbrb nÕVrZo H$am.

1) q^VrOdi C^o amhm. earamMr S>mdr ~mOy


q^Vrbm g‘m§Va amhrb. q^VrnmgyZ 6 B§M bm§~
amhm. S>mì¶m hmVmMr ~moQ>o q^Vrbm bmdm. ({MÌ 5)
2) da gm§{JVë¶mà‘mUo COdo nmD$b CMbyZ S>mì¶m
nm¶mÀ¶m ‘wimer R>odm.
3) COdm hmV D$Üd©hñVmgZmV CMbm.
4) Vmob gm§^miV S>mdm hmV q^Vrda Agm MT>dm
H$s Vmo COì¶m hmVmbm g‘m§Va hmoB©b. ({MÌ 6)
5) øm pñWVrV Vmob gm§^mim¶bm {eH$m. ZOa
g‘moa. Oa Vmob gm§^miVm Ambm H$s hmVmMo Vido Owidm.

44
6) S>mdm hmV q^Vrda Q>oH$dm. COdm hmV Imbr AmUm. S>mdm hmV Imbr AmUm Am{U
COdm nm¶ O{‘Zrda Q>oH$dm.
7) AmVm nyU© {’$am. COdr ~mOy q^Vrbm g‘m§Va R>odyZ q^VrnmgyZ 6 B§M bm§~ C^o amhm.
AmVm S>md nm¶ CMbyZ darb à‘mUo AmgZ H$am.
CpËWV {ÌH$moUmgZ (20 AmH$S>o)
CpËWV åhUOo VmUbobm. {ÌH$moUmà‘mUo AmgZmV VrZ H$moZ Am{U VrZ ~mOy
AgVmV. åhUyZ ho {ÌH$moU, VmUbobo {ÌH$moU øm AmgZmV XmoZ nm¶ Am{U O_rZ øm‘ܶo
g‘^yO {ÌH$moU ~ZVmo.

øm AmgZmV VrZ {ÌH$moU {XgVmV.


1) n{hbm {ÌH$moU hm XmoZ nm¶m§‘ܶo AgVmo. hm nm¶m Va
COì¶m nm¶mÀ¶m ‘wimer gdm}ÀM q~Xÿ AgVmo. ˶mbm {eamoq~Xÿ
åhUVmV.
2) Xþgam {ÌH$moU COdm hmV Am{U COdm nm¶ Am{U YS>mMr
COdr ~mOy øm‘ܶo AgVmo. COdm nm¶ hm nm¶m Am{U COdr
H$mI hm {eamoq~Xÿ AgVmo.
3) {Vgam {ÌH$moUmMr S>mdm ~mhÿ hr EH$ ~mOy Va YS>mMr S>mdr H$S> hr Xþgar ~mOy Va
YS>mÀ¶m ‘wimnmgyZ hmVmn¶ªVMr Or aofm hr {Vgar ~mOy hmoVo. hr {Vgar ~mOy hm nm¶m Va
H$mI hm {eamoq~Xÿ hmo¶. Ooìhm AmgZ AMyH$nUo Ho$bo OmVo Voìhm ho {ÌH$moU V¶ma hmoVmV.
CpËWV {ÌH$moUmgZ ho XmoZ nÕVrZo Ho$bo OmVo.
nÕV 1

>>
{MÌ 1 {MÌ 2 {MÌ 3
45
{MÌ 4 {MÌ 5

1) g‘pñWVrV C^o amhm. ({MÌ 1)


2) hmVmMo H$monao dmH$dyZ hmV N>mVrer AmUm. hmVmMo Vido Imb˦m ~mOyg Am{U
H$monam§À¶m aofoV AgVrb. œmg gmoS>m Am{U JwS>Ko dmH$dm. ({MÌ 2)
3) œmg KoV CS>r ‘mê$Z hmV Am{U nm¶ EH${ÌVnUo ~mOybm ngam. XmoÝhr nm¶m§‘ܶo
1
2 2 Vo 3 ’y$Q> A§Va R>odm. ({MÌ 3). XmoZ œgZmMr AmdV©Zo H$am. øm {ñWVrbm "CpËWV
hñVnmXmgZ' Ago åhUVmV.
4) COdm nm¶ nmdbmgH$Q> COdrH$S>o didm ({MÌ 4). øm pñWVrbm "nmœ©hñVmgZ'
Ago åhUVmV. œmg ¿¶m.
5) CÀN²>dmg H$am. YS> COdrH$S>o dmH$dm Am{U COì¶m hmVmZo COdm KmoQ>m nH$S>m.
S>mdm hmV da N>VmH$S>o CMbm. ‘mZ S>mdrH$S>o didyZ S>mì¶m hmVmH$S>o ~Km. ({MÌ 5)
6) œmgmoÀN²>dmg H$arV 20 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo COdrH$S>o Ho$bobo CpËWV {ÌH$moUmgZ.
7) hmV Am{U YS> CMbV da gai ¶m. COdm nm¶ nmdbmgH$Q> g‘moaÀ¶m {XeoZo
didm. CS>r ‘mê$Z nm¶ OwidyZ g‘pñWVrV ¶m.
8) AmVm ho AmgZ S>mdrH$S>o H$aʶmgmR>r {MÌ 2 Am{U Z§Va {MÌ 3 Mr pñWVr
H$am. AmVm S>mdm nm¶ S>mì¶m nmdbmgH$Q> S>mdrH$S>o didm. ({MÌ 6) YS> S>mdrH$S>o
dmH$dm Am{U S>mì¶m hmVmZo S>mdm KmoQ>m nH$S>m. COdm hmV N>VmH$S>o CMbm. ‘mZ COdrH$S>o
didyZ COì¶m hmVmH$S>o ~Km.
({MÌ 7) œmgmoÀN²dmg H$arV 20 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo S>mdrH$S>Mo C{ËWV {ÌH$moUmgZ.

46
9) hmV YS> CMbV da ¶m. S>mì¶m nmdbmgH$Q> nmD$b g‘moa AmUm. CS>r ‘mê$Z
g‘pñWVrV ¶m.
bjmV R>odm - {MÌ 1 Vo {MÌ 4 øm pñWVr nwT>o AmnU H$aUmè¶m AZoH$ Cä¶m
pñWVrVrb AmgZmV ¿¶mì¶m bmJVmV. øm pñWVr COdrH$S>o VemM S>mdrH$S>o H$amì¶m
bmJVmV.
nÕV 2
C{ËWV {ÌH$moUmgZmÀ¶m Xþgè¶m àH$mamV AmnU ‘Yo g‘pñWVr Z KoVmhr H$ê$ eH$Vmo.
1) C{ËWV {ÌH$moUmgZ COdrH$S>o H$am. œmgmoÀN²dmg H$arV 20 AmH$S>o ‘moOm. ({MÌ
5)
2) œmg ¿¶m. hmVmgH$Q> YS> CMbm Am{U gai C^o amhm. COdm nm¶ nmdbmgH$Q>
g‘moa didm Am{U C{ËWV hñVnmXmgZmV C^o amhm. œmg ¿¶m.
3) CÀN²>dmg H$am. S>mdm nm¶ nmdbmgH$Q> S>mdrH$S>o didm. YS> S>mdrH$S>o dmH$dV
S>mì¶m hmVmZo S>mdm KmoQ>m nH$S>m. ({MÌ 6, 7)

{MÌ 6 {MÌ 7
4) COdm hmV da CMbm. ‘mZ didyZ COì¶m hmVmH$S>o ~Km.
5) œmgmoÀN²dmg H$arV 20 AmH$S>o ‘moOm.
6) hmVm~amo~a YS> da ¿¶m. gai C^o amhm. S>mì¶m nmdbm~amo~a S>mdm nm¶ g‘moa
AmUm. CS>r ‘mê$Z g‘pñWVrV ¶m.

47
dra^ÐmgZ - 2 (15 AmH$S>o)
dra^Ð hm A˶§V eya, ‘hmZ dra ¶moÕm hmoVm. e§H$am§Zr ˶mMr CËnÎmr Ho$br. ho
AmgZ drad¥Îmr Xe©dVo. ¶wÕ H$aVmZm dra^ÐmZo {Za{Zamù¶m pñWVr YmaU Ho$ë¶m. øm
AmgZmMo VrZ ñdV§Ì àH$ma AmhoV. ˶mn¡H$s AmnU àH$ma - 2 nmhmUma AmhmoV.
{eH$m - ~bdmZ earam~amo~a ‘Zhr I§~ra ~Zdm.

dra^ÐmgZhr XmoZ nÕVrZo Ho$bo OmVo.

nÕV 1 -

1) VmS>mgZmV C^o amhm. hmV N>mVrOdi AmUm. hmVmMo Vido O{‘ZrH$S>o AgVrb.
H$monao Im§ÚmÀ¶m aofV R>odm. JwS>Ko dmH$dm.
2) œmg KoV CS>r ‘mam Am{U hmV, nm¶ ~mOyg ngam. nm¶mV 2.5 Vo 3 ’y$Q> A§Va
amhrc Am{U hmV Im§ÚmÀ¶m aofoV R>odm.
3) COì¶m nmdbmgH$Q> COdm nm¶ COdrH$S>o didm. ({MÌ 1)
4) COdm JwS>Km 300 dmH$dm. ˶m¶moJo COdr ‘m§S>r Am{U AYmonm¶ (ZS>Jr/nmoQ>ar)
H$mQ>H$moZmV AgVmV. S>mdm nm¶ gai Am{U I§~ra R>odm.
5) XmoÝhr hmV ~mOybm ~moQ>m§À¶m {XeoZo bm§~ H$am. ‘mZoVyZ S>moHo$ COdrH$S>o didm
Am{U COì¶m hmVmÀ¶m Viì¶mH$S>o ~Km. ({MÌ 2)
6) œmgmoÀN²dmg H$arV 15 AmH$S>o ‘moOon¶ªV Wm§~m.
ho Pmbo COdrH$S>rb dra^ÐmgZ 2.
7) œmg ¿¶m. COdm nm¶ gai H$arV YS> CMbm. COdo nmD$b AmV didm. CS>r
‘mê$Z VmS>mgZmV ¶m.
48
8) darbà‘mUo AmVm AmgZ S>mdrH$S>o
H$am. CS>r ‘mê$Z nm¶ Am{U hmV ~mOybm ngam.
S>mdm nm¶ nmdbmgH$Q> S>mdrH$S>o didm. S>mdm
nm¶ H$mQ>H$moZmV JwS>¿¶mVyZ dmH$dm. S>mdr ‘m§S>r
O{‘Zrbm g‘m§Va Va AYmonm¶ (ZS>Jr/nmoQ>ar)
O{‘Zrbm b§~aofoV R>odm. ‘mZoVyZ S>moHo$ S>mdrH$S>o
didm Am{U S>mì¶m hmVmÀ¶m ~moQ>m§H$S>o ~Km. ({MÌ 3)
ho Pmbo S>mdrH$S>rb dra^ÐmgZ - 2.
9) œmg KoV S>mdm nm¶ gai H$am. S>mdm nm¶ g‘moa AmUm. CS>r ‘mê$Z VmS>mgZmV
C^o amhm.

nÕV 2 -COdrH$S>o AmgZ Ho$ë¶mda VmS>mgZmV Z ¶oVm S>mdrH$S>o H$aUo hr nÕV 2


àH$mao Ho$cr OmVo.
1) dra^ÐmgZ 2 ho darbà‘mUo COdrH$S>o H$am.œmgmoÀN²>dmg H$arV 15 AmH$S>o
‘moOm.({MÌ 2)
2) œmg KoV COdm nm¶ VmR> H$am. COdm nm¶ nmdbmgH$Q> g‘moa AmUm. AmVm ho
CpËWVhñVnmXmgZ Pmbo.
3) CÀN²dmgmg{hV S>mdm nm¶ nmdbmgH$Q> S>mdrH$S>o didm. S>mdm nm¶ H$mQ>H$moZmV
dmH$dm. ‘mZoVyZ S>moHo$ S>mdrH$S>o didm Am{U S>mì¶m ~moQ>m§H$S>o ~Km. ({MÌ 3)
4) œmgmoÀN²>dmg H$arV 15 AmH$S>o ‘moOm.
5) œmg KoV S>mdm nm¶ gai H$am.S>mdm nm¶ nmdbmgH$Q> g‘moa AmUm.CS>r ‘mê$Z
VmS>mgZmV ¶m.

JéS>mgZ (10 AmH$S>o)


JéS> åhUOo nú¶m§Mm amOm. {dîUy§Mo dmhZ JéS>M Amho. AmB©Mo Zmd
{dZVm. AmB©déZ JéS>mbm "d¡ZVo¶' Agohr g§~moYVmV.JéS> åhUOo
~bVm, Y¡¶©Vm Am{U Z‘«Vm ¶m§Mo à{VH$ Amho.JéS> AmH$memV C§M

49
Pon KoVmo. ˶mà‘mUoM Vw‘À¶m ~wÕrZo C§M Pon KoV gj‘ ‘mUyg ìhmdo AgoM ho AmgZ
{eH${dVo.

{eH$m : ~bdmZ ìhm. Y¡¶©dmZ ìhm nU AmgZo H$aVmZm Z‘«


amhm.

ho AmgZ Q>ß߶mQ>ß߶mZo {eH$m¶Mo Amho. Ago Mma Q>ßno AmhoV.


Q>ßnm 1 : nm¶mMr pñWVr

nm¶mMr AMyH$ pñWVr gmYʶmgmR>r q^VrÀ¶m AmYmamZo {eH$m. àW‘


COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mbm bnoQy>Z ¿¶m¶bm {eH$m.
1) q^VrOdi g‘pñWVrV C^o amhm. S>mdr ~mOy q^Vrg‘moa R>odm.
S>mì¶m hmVmMr ~moQ>o q^Vrda R>odm. nm¶ dmH$dm. œmg ¿¶m.
2) CÀN²>dmg H$am. COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mda AmUm. COdm nm¶
S>mì¶m JwS>¿¶mÀ¶m da ¶oD$ Úm. COdm nm¶ S>mì¶m ‘m§S>rdê$Z S>mì¶m
‘m§S>rÀ¶m ~mhoaÀ¶m ~mOyg aoQ>m. ˶mgmR>r COdm hmV dmnê$Z aoQ>m. COì¶m JwS>¿¶mMm ‘mJMm
^mJ S>mì¶m JwS>¿¶mÀ¶m ~mhoarb ~mOyZo didm.
3) COdm Imbrb nm¶ S>mì¶m nm¶mbm ~mhoê$Z bnoQy>Z S>mì¶m nm¶mÀ¶m ZS>JrOdi
AmUm.
Q>rn 1 : AmVm COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mbm nyU©nUo bnoQ>bobm Agob.
4) AmVm WmoS>ogo nwT>o PwHy$Z COdo ~moQ> S>mì¶m KmoQ>çmÀ¶m da AS>H$dbobm Agob.
({MÌ 1)
5) øm pñWVrV Vmob gm§^mim¶bm {eH$m. S>mdm nm¶ O{‘Zrda ^³H$‘nUo amodm.
6) COdm nm¶ gmoS>m.
7) AmVm COdr ~mOy q^Vrg‘moa AmUm. COì¶m hmVmMr ~moQ>o q^Vrda R>odm. nm¶
dmH$dm.
8) S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mda bnoQy>Z Vmob gm§^mim¶bm {eH$m.
AmVm, S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mda bnoQ>bobm Amho.
50
9) S>mdm nm¶ gmoS>m Am{U g‘pñWVrV C^o amhm.
Q>ßnm 2 : AmYmam{edm¶ nm¶m§Mr pñWVr KoUo. nm¶mMr pñWVr AMyH$nUo KoVm Ambr H$s
ImobrÀ¶m ‘ܶmV ¶oD$Z AmYma Z KoVm JéS>mgZmMr hr nm¶m§Mr pñWVr H$am¶bm {eH$m.

1) g‘pñWVrV C^o amhm. hmV H§$~aoda R>odm. nm¶


dmH$dm. ({MÌ 2)
2) AmVm COdm nm¶ S>mì¶m JwS>¿¶mÀ¶m da CMbm
Am{U bnoQy>Z ¿¶m. COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mbm
bnoQ>bobm Agob. COì¶m nm¶mMm A§JR>m S>mì¶m
KmoQ>çmbm AS>H$dm. ({MÌ 3)
3) Vmob gm§^mim¶bm {eH$m. œmgmoÀN²dmg H$am.
S>mì¶m nm¶mda Vmob gm§^mibobm Amho.
4) COdm nm¶ ‘moH$im H$am Am{U g‘pñWVrV C^o
amhm.
5) hrM pñWVr S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mbm bnoQy>Z darbà‘mUo H$am. COì¶m nm¶mda Vmob
gm§^mim. S>mdm nm¶ ‘moH$im H$am Am{U g‘pñWVrbm ¶m.
Q>ßnm 3 : hmVmMr pñWVr

1) hmV g‘moa AmUm Am{U H$monè¶mV dmH$dm. hmVmMo Vido


g‘moamg‘moa AgVrb. ({MÌ 4)
2) S>mdo H$mona COì¶m H$monamda R>odm.
3) S>mì¶m AYmo~mhÿZo COì¶m AYmo~mhÿbm bnoQy>Z ¿¶m.
hmVmMo Vido Owidm. g‘moa ~Km. ({MÌ 5)

Q>rn : COdm AYmo~mhÿ pñWa Amho Am{U S>mdm AYmo~mhÿ COì¶m^modVr {’$a{dbobm Amho.
4) hmV ‘moH$io H$am. hrM {H«$¶m AmVm S>mdm AYmo~mhÿ pñWa R>odyZ COdm hmV ˶m^modVr
{’$adm. ZOa gai R>odm.
Q>ßnm 4 : A§{V‘ pñWVr
àW‘ nm¶mMr pñWVr ˶mZ§Va hmVmMr pñWVr KoVbr OmVo.

51
1) {MÌ 3 Mr pñWVr ¿¶m. (COdm nm¶ S>mì¶m nm¶m^modVr
{’$a{dbobm Amho.)
2) hmV g‘moa AmUyZ dmH$dm. hmVmMo Vido EH$‘oH$m§g‘moa
AmhoV. ({MÌ 6)
3) S>mdo H$mona COì¶m H$monamda R>odm.
4) S>mì¶m AYmo~mhÿZo COdm AYmo~mhÿ bnoQy>Z ¿¶m. g‘moa ~Km.
({MÌ 7)
5) œmgmoÀN²>dmg H$arV 10 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo JéS>mgZ.
6) hmV nm¶ ‘moH$io H$am. VmS>mgZmV C^o amhm.
7) ho AmgZ AmVm Xþgè¶m ~mOyg H$am. COì¶m nm¶mda Vmob gm§^mim. COdm hmV
S>mì¶m ^modVr Jw§S>miyZ ¿¶m.

bjmV R>odm : COdm nm¶ S>mì¶m nm¶m^modVr bnoQ>VmZm S>mdm hmV COì¶m
^modVr Jw§S>mibobm AgVmo Am{U S>mdm nm¶ COì¶m ^modVr bnoQ>VmZm
COdm hmV S>mì¶m hmVm ^modVr Jw§S>mibobm AgVmo.

CÎmmZmgZ (15 AmH$S>o)


CV² + VmZ² + AmgZ = CÎmmZmgZ
CV² åhUOo CËH$Q>Vm, Vrd«Vm. VmZ² åhUOo ngaUo, bm§~dUo, VmUUo. øm AmgZmV
Vrd« VmU {Xbobm AgVmo. earambm øm AmgZm‘wio bd{MH$Vm Am{U I§~raVm bm^Vo.

1) g‘pñWVrV C^o amhm.


2) œmg KoD$Z hmV da bm§~ H$am. ho
Amho D$Üd©hñVmgZ ({MÌ 1).

52
3) œmg gmoS>m. nwT>o dmH$V hmVmbm O{‘ZrH$S>o bm§~ H$aV hmV qH$dm hmVmMr ~moQ>o
O{‘Zrbm Q>oH$dm ({MÌ 2).
4) nm¶ VmR> R>odm. JwS>¿¶mÀ¶m dmQ>çm daÀ¶m {XeoZo CMbyZ Yam. œmgmoÀN²>dmg
H$arV 15 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo CÎmmZmgZ.
5) œmg KoV YS>mbm da CMbm Am{U g‘pñWVrV C^o amhm.

àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ (20 AmH$S>o)


àgm[aV = ngabobm, VmUbobm, bm§~dbobm. nmXmoÎmmZ hm VrZ eãXm§Mm g‘yh Amho. nmX
+ CV² + VmZ².
nmX = nmD$b, CV² - Vrd«Vm, VmZ² = VmUUo.
àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ øm AmgZmV nm¶ ngaboë¶m pñWVrV R>odyZ eara Vrd« VmUbo Am{U
bm§~dbobo AgVo.
{eH$m : ‘Zmbm {dembVm Úm. ‘Z ‘moR>o H$am. g§Hw${MV amhÿ
ZH$m.

53
1) VmS>mgZmV C^o amhm. ({MÌ 1)
2) œmg KoD$Z CS>r ‘mam. nm¶ ~mOybm ngam. nm¶mV 3.5 Vo 4 ’y$Q> A§Va R>odm. hmV
H§$~aoda R>odm. ({MÌ 2)

3) CÀN²>dmg H$am. YS> nwT>o dmH$dm Am{U hmV O{‘Zrda R>odm. hmVmMo Vido Am{U
Im§ÚmÀ¶m aofoV R>odm. hmVmMm Vidm ngam Am{U ~moQ>o bm§~ H$am.
4) JwS>Ko VmR> R>odm. nm¶ gai Am{U ^³H$‘ R>odm. 3-4 doim œgZ H$am. ({MÌ 3)
5) CÀN²>dmgmg{hV YS> O{‘ZrH$S>o AmUm Am{U S>moHo$ O{‘Zrda Q>oH$dm. ({MÌ 4, 5)
ho Pmbo àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ.
6) œmgmoÀN²>dmg H$arV 20 AmH$S>o ‘moOon¶ªV AmgZmV Wm§~m.
7) AmVm œmg KoD$Z YS> CMbm. CS>r ‘mê$Z g‘pñWVrV ¶m.

*****

54
^mJ - 3 AmgZ
YS>m - 4 Cn{dï>> pñWVr

~¡R>çm pñWVrbm Cn{dï> Ago åhUVmV. Cn{dï> åhUOo ~gUo. ~gboë¶m {Za{Zamù¶m
pñWVr åhUOo Cn{dï> pñWVrVrb AmgZo.
AmnU Imbrb AmgZo {eH$Uma AmhmoV.
1) X§S>mgZ 6) nd©VmgZ 11) qghmgZ-2
2) ñdpñVH$mgZ 7) Jmo‘wImgZ
3) dramgZ 8)Cn{dï> H$moUmgZ
4) {gÕmgZ 9) ~ÕH$moUmgZ
5) nÙmgZ 10) qghmgZ-1
X§S>mgZ (20 Vo 40 AmH$S>o)
X§S> åhUOo H$mR>r qH$dm gmoQ>m. øm AmgZmV nmR>rMm H$Um X§S>mà‘mUo VmR> R>odbobm AgVmo.
nmR>rÀ¶m H$ʶmbm ‘oéX§S> Ago g§~moYVmV. ‘oê$ åhUOo nd©V. Amnë¶m earambm gai VmR>
R>odUmam H$Um åhUOo OUy ‘oê$ nd©VM Amho. BVa àmʶmV Vmo O{‘Zrbm
g‘m§Va AgVmo.
‘oê$ nd©V hm n¥ÏdrMm Amg Amho. nmR>rMm H$Um Amnë¶m earamMm
Amg Amho. Amg åhUOo aofm Á¶m^modVr Amnbo eara {’$aVo. Amnbr
n¥ÏdrnU ‘ܶaofo^modVr {’$aV AgVo.
{eH$m : AmgZo {eH$VmZm earambm pñWa d I§~ra R>odyZ ‘Zmbm
EH$mJ« H$am.

1) O{‘Zrda ~gm. nm¶ g‘moa ngam. Q>mMm Am{U


A§JR>o Owidm. ˶m~amo~a nm¶nU Owidm. nm¶mMo ñZm¶y
KÅ> nH$S>m.
2) hmVmMo Vido nm¶mÀ¶m Iwã¶mOdi O{‘Zrda R>odm.
hmVmMo H$mona gai R>odm. ({MÌ 1)
3) N>mVr ê§$X H$am Am{U CMbm. Im§Xo ‘mJo aoQ>m.

55
4) ‘m§S>rMm d JwS>¿¶mMm ‘mJbm ^mJ VgoM nmoQ>è¶m Am{U Q>mMm O{‘Zrbm Q>oH$dyZ R>odm.
({MÌ 2)
5) œmgmoÀN²>dmg H$aV 20 Vo 40 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo X§S>mgZ.
ñdpñVH$mgZ (60 Vo 100 AmH$S>o)

ñdpñVH$mgZ åhUOo gmYr ‘m§S>r KmbyZ ~gUo. ñdpñVH$ ho ew^ {MÝh Amho. OUy
Amnë¶m AmË‘XodVobm ~gʶmgmR>r {Xbobr ~¡R>H$, AmgZ Amho. øm AmgZmV nm¶
ñdpñVH$ {MÝhmà‘mUo EH$‘oH$m§Zm N>oXÿZ R>odbobo AgVmV. ˶mda H$Um VmR> R>odyZ hr ~¡R>H$
AmËå¶mgmR>r V¶ma Ho$br OmVo. àmW©Zm åhUVmZm ho AmgZ H$ê$Z àmW©Zm åhQ>br OmVo.
{eH$m - Vw‘Mo eara AmËå¶mMo ‘§{Xa Amho. Vo ñdÀN> Am{U n{dÌ
R>odm.

1) X§S>mgZmV ~gm. CÀN²>dmgmg{hV COdm nm¶ dmH$dm Am{U nmD$b S>mì¶m


‘m§S>rImbr R>odm ({MÌ 1). œmg ¿¶m. CÀN²>dmgmg{hV S>mdm nm¶ dmH$dyZ nmD$b COì¶m
‘m§S>rImbr R>odm. AmVm Vw‘Mr nmdbo ‘m§S>rImbr EH$‘oH$m§Zm N>oX {Xboë¶m pñWVrV AmhoV.
2) XmoÝhr nmdbo nH$S>m Am{U AmV AmoT>m ({MÌ 2). XmoÝhr hmV ‘m§S>rÀ¶m Iwã¶mÀ¶m
~mOybm R>odm, Ogo X§S>mgZmV R>odbo AmhoV ({MÌ 3).
3) nmR> CMbm Am{U gai d VmR> R>odm. N>mVr CMbyZ Im§Xo ‘mJo didm.
4) hmVmMo Vido N>mVrg‘moa OwidyZ Z‘ñH$ma ‘wÐm H$am. ({MÌ 4)
5) œmgmoÀN²>dmg H$arV 60 Vo 100 AmH$S>o ‘moOV Wm§~m.
ho Pmbo ñdpñVH$mgZ.

56
6) AmVm nm¶ gmoS>m Am{U nm¶ nmbQy>Z ~gm. S>mdm nm¶ COì¶m
‘m§S>rImbr Am{U COdm nm¶ S>mì¶m ‘m§S>rImbr AmUm. ({MÌ 5)
œmgmoÀN²>dmg H$arV 60 Vo 100 AmH$S>o ‘moOV darb à‘mUoM
H$am. Z§Va nm¶ ‘moH$io H$am.

dramgZ (60 Vo 120 AmH$S>o)


dra åhUOo ¶moÕm. nyduÀ¶m H$mir amOo qghmgZmda ~gVmZm øm pñWVrV ~gV
AgV. Vwåhr {dMmamb ""H$m?'' Va nydr© amOo qghmgZmbm ñdV:nojm loð> g‘OV.
qghmgZmda ~gVmZm nm¶ dmH$dyZ Z‘«nUo qghmgZmda ~gVmZm nm¶mMo Vido qghmgZmbm
ñne© H$aUma ZmhrV ømMr H$miOr KoV. qghmgZm{df¶r AmXa^md ˶m§À¶m ‘ZmV Ago.
{eH$m : Z‘« amhÿZ {dZ¶Vm R>odyZ ~bembr, Y¡¶©erb Am{U em¡¶©embr
~Zm.

1) JwS>¿¶mda C^o amhm. JwS>Ko Owidm Am{U


nmdbo ~mOybm ngam. nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJÀ¶m {XeoZo
AgVrb.
2) Hw$ëë¶m§da ~gm Am{U nmdbo EH$g‘mZ
O{‘Zrda Q>oH$dm.
3) hmVmMo Vido JwS>¿¶mda R>odm. Vido N>VmÀ¶m
{XeoH$S>o R>odm. hmVmMm A§JR>m Am{U VO©Zr Owidm. øm ‘wÐobm "kmZ‘wÐm' Ago åhUVmV.
4) gai ~gm. nmR>rMm H$Um VmR> R>odm. N>mVr ê§$X H$am Am{U CMbm. Im§Xo ‘mJo didm.
ZOa g‘moa R>odyZ œmgmoÀN²>dmg H$am. 60 Vo 120 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo dramgZ.
5) Hw$ëbo CMbm Am{U nm¶ ‘moH$io H$am. X§S>mgZmV ~gm.

57
{gÕmgZ (30 Vo 60 AmH$S>o)
{gÕr åhUOo X¡dre³Vr d Abm¡{H$H$ e³Vr. {gÕ åhUOo Á¶mbm Abm¡{H$H$ Aer
X¡dre³Vr àmá Pmbr Amho Aer 춳Vr. Aer {gÕ ì¶³Vr hr n{dÌ Am{U nwʶdmZ
춳Vr. {gÕ hm A§V:ào[aV AgVmo Am{U Abm¡{H$H$ e³Vr ˶mÀ¶mV {gÕ AgVo.
{gÕMm Xþgam AW© åhUOo V¶marV AgUo.
{gÕmgZ åhUOo ¶eñdr Pmbobo AmgZ.
{eH$m : ¶moJmä¶mgmgmR>r H$m¶‘ V¶marV Agm. Amig H$ê$
ZH$m.

Am{Xe§H$amMm¶© ho ‘hmZ AmMm¶© hmoD$Z Jobo. gXmZ§X


ZmdmMm ˶m§Mm EH$ {eî¶ hmoVm. EHo$ {Xder gXmZ§X
J§JoH$mR>r nyOm H$arV AgVmZm Xþgè¶m {H$Zmè¶mdéZ
JwéOtMr (Am{Xe§H$amMm¶©) hmH$ EoHy$ Ambr. VËjUr
MmbV ˶mZo ZXrnma Ho$br. Ahmo Amü¶©‘²! à˶oH$
nmdbmJ{UH$ ˶mÀ¶m nmdbmImbr H$‘i C‘bV hmoVo.
Vo nmhÿZ Jwé§Zr ˶mMo Zmd nÙnmX Ago R>odbo. nÙ
åhUOo H$‘i, nmX åhUOo nmD$b. nmʶmda MmbV OmʶmMr {gÕr gXmZ§Xbm àmá Pmbr
hmoVr. nU ˶mZo ˶mMm XoImdm Z H$aVm Jwégodm ‘hÎdmMr ‘mZbr. Ago Vo ‘hmZ² {eî¶
hmoVo.
1) X§S>mgZmV ~gm. œmg
gmoS>m. S>mdm nm¶ dmH$dm.
hmVmZo nmD$b nH$S>m Am{U
nm¶mMm Vidm S>mì¶m
‘m§S>rbm Q>oH$dm. EH$ œmg
¿¶m.
2) CÀN²>dmg H$am. COdm
nm¶ dmH$dyZ nmD$b S>mì¶m KmoQ>çmda R>odm. MdS>m S>mì¶m nm¶mMr ‘m§S>r Am{U nmoQ>arÀ¶m
‘ܶo R>odm.
3) hmVmMo Vido JwS>¿¶mda kmZ‘wÐoV R>odm. ({MÌ 1) ZOa g‘moa œmgmoÀN²>dmg H$arV 30
Vo 60 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo {gÕmgZ.

58
4) AmVm nm¶ ‘moH$io H$am Am{U nm¶m§Mr AXbm~Xb (àW‘ COdm Z§Va S>mdm) H$am.
AmgZ naV H$am. ({MÌ 2)
nÙmgZ (30 Vo 60 AmH$S>o)
nÙ åhUOo H$‘i. H$‘i ho n{dÌVoMo {MÝh Amho. H$‘i nmʶmda C‘bVo. ‘J Vo nmUr
‘{bZ Agmo, AñdÀN> Agmo qH$dm JTy>ibobo Agmo. H$‘i ‘mÌ nmʶmÀ¶m da ¶oD$Z
C‘bVo. Vo n{dÌ Am{U ew^ AgVo. ˶mMà‘mUo H$‘bnÌ åhUOo H$‘idobrMo nmZ Oar
nmʶmda Va§JV AgVo Varhr nmUr ˶mbm ñne© H$aV Zmhr. åhUyZ H$‘bnÌ hohr n{dÌ
AgVo. H$‘i ho bú‘rXodVoMo AmgZ Amho åhUyZ øm AmgZmbm "H$‘bmgZ' Agohr
åhUVmV.
{eH$m : ho AmgZ Amnë¶mbm H$m¶ {eH${dVo? H$‘imgmaIo n{dÌ
amhm. H$‘bnÌmgmaIo AñdÀN>VoMm ñne© hmoD$ XoD$ ZH$m. H«$moY,
‘Ëga øm§Mm ñne© hmoD$ XoD$ ZH$m. ¶emZo hþaiyZ OmD$ ZH$m Am{U
An¶emZo IMy ZH$m. ñdV:bm n{dÌ amIm.

1) X§S>mgZmV ~gm. ({MÌ 1) CÀN²>dmg H$arV COdm nm¶ dmH$dm. nmD$b XmoÝhr hmVmZo
nH$S>m Am{U S>mì¶m ‘m§S>rda ImbÀ¶m YS>mOdi R>odm. ({MÌ 2) œmgmoÀN²>dmg H$am.
2) œmg gmoS>m. AmVm S>mdm nm¶ dmH$dm. nmD$b nH$Sy>Z COì¶m ‘m§S>rda ImbÀ¶m
YS>mOdi R>odm. gai, VmR> ~gm.
3) hmV ‘m§S>rda R>odm Am{U kmZ‘wÐm H$am. ({MÌ 3)
4) g‘moa ~Km. œmgmoÀN²>dmg H$aV 30 Vo 60 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo nÙmgZ.
5) S>mdm nm¶ gmoS>m. ‘J COdm nm¶ ‘moH$im H$am. AmVm nm¶m§Mr AXbm~Xb H$aV nwÝhm
AmgZ H$am. AmVm S>mdm nm¶ àW‘ COì¶m ‘m§S>rda ‘J COdm nm¶ S>mì¶m ‘m§S>rda R>odm.
XmoÝhr nmdbo YS>mÀ¶m ImbÀ¶m ^mJmer R>odm.
ho Pmbo nÙmgZ. ({MÌ 4)
darb à‘mUo 30 Vo 60 AmH$S>o ‘moOm. ‘J nm¶ ‘moH$io H$am.
59
Q>rn : øm AmgZmV hmVmMo Vido N>mVr g‘moa OwidyZ åhUOo Z‘ñH$ma‘wÐm H$am. ho AmgZ
àmW©Zm H$aVodoir H$aVm ¶oVo.
nd©VmgZ (30 AmH$S>o)
nd©V åhUOo S>m|Ja qH$dm C§M nd©V. nÙmgZmV ~gyZ hmVmMr D$Üd©~Õm§Jwbr‘wÐm Ho$br
H$s Pmbo nd©VmgZ. nd©VmMm nm¶m ê§$X AgVmo Va {eIa Aé§X AgVo. nÙmgZ hm nd©V
qH$dm S>m|JamMm ê§$X nm¶m Va D$Üd©~Õm§Jwbr‘wÐm ho nd©VmMo {eIa Xe©dVo.
{eH$m : ^mOUmè¶m CÝhmV ‘wgiYma nmdgmV, Hw$S>Hw$S>Umè¶m W§S>rV nd©V Ogm VmR>, pñWa
Am{U ~bembrnUo C^m amhmVmo Vg§ gd© n[apñWVrV VmR>, pñWa Am{U I§~ranUo VmR>
amhm. ~bdmZ ìhm¶bm {eH$m.
1) nÙmgZmV ~gm. ~moQ>o Jw§’y$Z ~Õm§Jwbr ‘wÐm H$am Am{U hmV da
CMbyZ D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ H$am. nd©VmÀ¶m {eIamà‘mUo C§M CMbm.
2) nmdbo ‘m§S>rda Xm~m Am{U eara N>VmÀ¶m {XeoZo C§M bm§~dm.
g‘moa ~Km. œmgmoÀN²>dmg H$arV 30 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo nd©VmgZ.
3) AmVm hmVmMr ~moQ>o nmbQy>Z darbà‘mUo H$am.
4) 30 AmH$S>o ‘moOyZ Pmë¶mda hmV Imbr AmUm. nm¶ ‘moH$io H$am.
nm¶ ~XbyZ nÙmgZ H$am. darbà‘mUo hmV C§M Am{U bm§~ H$am. ho
Pmbo nd©VmgZ. nwÝhm hmV Imbr AmUyZ hmVmMr ~moQ>o nmbQy>Z darbà‘mUoM AmgZ H$am.
Jmo‘wImgZ (10 Vo 15 AmH$S>o)

Jmo åhUOo Jm¶. ‘wI åhUOo Vm|S>. øm AmgZmV nm¶ JmB©À¶m Vm|S>mMm
AmH$ma KoVmV åhUyZ ømg Jmo‘wImgZ åhUVmV. Jm¶ hr XodVmñdê$n
Amho. {VMo XÿY gdm©V CÎm‘ AgVo. {VMo eoU åhUOo CÎm‘ IV
AgVo. eoUmZo gmadboë¶m O{‘Zrda {H$S>o ‘w§½¶m ¶oV ZmhrV åhUyZ nydu
O{‘Zr eoUmZo gmadV.
ho AmgZ Z‘«VoZo H$ê$Z Jmo‘mVobm àUm‘ Z‘ñH$ma H$amdm.
ho AmgZ 2 àH$mamZo Ho$bo OmVo.
A) gmonm àH$ma-
Q>ßnm 1 - nm¶mMr pñWVr

60
1) X§S>mgZmV ~gm.
2) œmg gmoS>m, COdm nm¶ dmH$dm. S>mì¶m ‘m§S>r ImbyZ KoV S>mì¶m
Hw$„çmÀ`m ~mOybm R>odm. œmg ¿¶m.
3) œmg gmoS>m. S>mdm nm¶ dmH$dyZ COì¶m ‘m§S>rdê$Z AmS>dm ¿¶m Am{U
nmD$b COì¶m Hw$ëë¶mÀ¶m ~mOybm R>odm.
4) XmoÝhr nmdbo nH$Sy>Z Ago AmoTy>Z ¿¶m H$s OUy nm¶m§Mr JmR> ‘mabr OmV Amho. ({MÌ
1)
Q>rn : hr pñWVr nwT>br Jmo‘wImgZmMr AdKS> pñWVr KoʶmMr V¶mar hmoVo.
Q>ßnm 2 - hmVmMr pñWVr

5) œmg ¿¶m. COdm hmV da N>VmH$S>o CMbm Am{U AmVm H$monamVyZ hmV
nmR>rda dmH$dm. S>mdm hmV ‘mJyZ nmR>rH$S>o CMbm. S>mdm hmV COì¶m hmVmbm
{^S>bm nm{hOo.
6) ~moQ>o Jw§’$m. COdm hmV S>mì¶mZo Imbr AmoT>m VgoM COì¶m hmVmZo S>mdm
hmV da AmoTy>Z ¿¶m. OUy XmoÝhr hmV "eoH$ h°ÝS>g²' H$arV AmhoV. ({MÌ 2)
7) N>mVr CMbm. g‘moa ~Km. œmgmoÀN²>dmg H$arV WmoS>m doi Wm§~m.
hm Pmbm Jmo‘wImgZmMm gmonm àH$ma.
8) hoM AmgZ nm¶ Am{U hmV AmbQy>Z nmbQy>Z H$am.
~) àJV àH$ma
àJV àH$mao AmgZ H$aʶmgmR>r nmdbm§Mr pñWVr g‘OyZ KoD$Z {eH$mdr bmJVo.
Q>ßnm 1 - nmdbm§Mr V¶mar
1) nm¶ dmH$dyZ JwS>¿¶mda C^o amhm. dramgZmV ~gm.
2) JwS>Ko Am{U nmdbo Owidm.
3) AmVm nm¶mMo A§JR>o Owidm Am{U Q>mMm ~mOybm ngam. Q>mMm O{‘Zrbm g‘m§Va
AgVrb.({MÌ 3)
4) AmVm nmdbm§da ~gm.
hm dramgZmMm EH$ àH$ma Amho. hr nmdbm§Mr pñWVr Jmo‘wImgZmMr nmdbm§Mr pñWVr
KoʶmgmR>r V¶mar H$aVo.
Q>ßnm 2 - nm¶m§Mr pñWVr
61
1) darbà‘mUo dramgZmV ~gm.
2) hiy Am{U Om{Udnyd©H$ Hw$ëbo COì¶m nmdbmda R>odm Am{U S>mdm
nm¶ nwT>o ‘moH$im H$am. JwS>Km dmH$dyZ R>odm. JwS>Km N>VmH$S>o C§Mmdbobm
Agob. COì¶m nmdbmda Vmob gm§^miV amhm. COdo nmD$b O{‘Zrda
AmS>do Agob.
3) S>mdm nm¶ CMbyZ ‘m§S>r COì¶m ‘m§S>rda R>odm. Hw$ëbo CMbyZ S>mdm
KmoQ>m Am{U Q>mM hmVmZo COdm KmoQ>m Am{U Q>mMoOdi AmUm.
4) AmVm KmoQ>çmda ~gm. nm¶mMr ~moQ>o ‘mJÀ¶m ~mOybm amoIbobr R>odm. hmV Hw$ëë¶meoOmar
O{‘Zrda R>odm Am{U ˶m {ñWVrV Vmob gm§^mim. ({MÌ 4)
5) AmVm nm¶m§Mr AXbm~Xb H$aʶmgmR>r naV dramgZmV ~gm.
({MÌ 3)
6) AmVm hiy Am{U Om{Udnyd©H$ Hw$ëbo S>mì¶m nmdbm§da R>odm. COdm
nm¶ ‘moH$im H$am. g‘moa AmUm. COdm JwS>Km didm Am{U JwS>Km
N>VmÀ¶m {XeoZo CMbobm R>odm. S>mì¶m nmdbmda ì¶dpñWV ~gm. S>mdo
nmD$b AmS>do R>odbobo Agob.
7) COdm nm¶ CMbm Am{U S>mì¶m ‘m§S>rda R>odm. Hw$ëbo CMbm, COdm KmoQ>m Am{U Q>mM
hmVmZo S>mì¶m KmoQ>m Am{U Q>mMoOdi R>odm. AmVm KmoQ>çmda ~gm. nm¶mMr ~moQ>o ‘mJo
amoIbobr R>odm. hmV ~mOybm Hw$ëë¶meoOmar R>odm Am{U Vmob gmdam. ({MÌ 5)
Q>ßnm 3 - hmVmMr pñWVr
darb pñWVrV Vmob gm§^miVm Ambm H$s hmVmMr pñWVr ¿¶m¶Mr AgVo.

8) àJV àH$mamVrb Q>ßnm 2 ‘ܶo {eH${dë¶mà‘mUo


Jmo‘wImgZmV ~gm. AmVm Vw‘Mm S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mda
Agob.
9) COdm hmV S>mo³¶mda CMbm, H$mona dmH$dyZ nmR>rda
dmH$dm. S>mdm hmV ‘mJyZ nmR>rda CMbm. hmV CMbyZ COì¶m
hmVmH$S>o AmUm.
10) hmV Jw§’$m Am{U nH$S>m. OUy hmVm§Mm "eoH$h°ÊS>' H$am.
({MÌ 6, 7)
11) N>mVr CMbm. g‘moa ~Km.
12) œmgmoÀN²dmg H$aV 10 Vo 15 AmH$S>o ‘moOm.
62
ho Pmbo Jmo‘wImgZ.
13) hmV Am{U nm¶m§Mr AXbm~Xb H$am Am{U AmgZ H$am.
Q>rn : Ooìhm COdm nm¶ Imbr AgVmo Voìhm S>mdm hmV ‘mJo KoD$Z ImbyZ da CMbbm
OmVmo Am{U COdm hmV da CMbyZ ‘mJo KoVbm OmVmo.
Ooìhm S>mdm nm¶ Imbr AgVmo Voìhm COdm hmV ImbyZ ‘mJo KoD$Z da CMbbobm AgVmo
Am{U S>mdm hmV da CMbyZ ‘mJo KoVbm OmVmo.
Cn{dï>H$moUmgZ (20 Vo 40 AmH$S>o)
~¡R>çm pñWVrV nm¶mVrb H$moZ dmT>{dUo dm A§Va dmT>{dUo åhUOo "Cn{dï>H$moU' hmoVmo.

1) X§S>mgZmV ~gm. nm¶ ~mOybm ngam. JwS>Ko VmR> R>odm. ‘m§S>çm,


nmoQ>è¶m Am{U Q>mMm O{‘Zrbm Q>oH$dm.
2) nm¶mMo ñZm¶y KÅ> nH$S>m Am{U nm¶mMr ~moQ>o daÀ¶m {XeoZo amoIm.
3) hmV ‘m§S>rÀ¶m hmS>mÀ¶m ~mOybm Q>oH$dm Am{U ~moQ>o nm¶m§À¶m {XeoZo amoIm.
4) gai Am{U VmR> ~gm. ‘m§S>çm O{‘ZrH$S>o amodyZ YS> da CMbm. N>mVr ê§$X H$am, Im§Xo
‘mJo didm. g‘moa ~Km. œmgmoÀN²>dmg H$arV 20 Vo 40 AmH$S>o ‘moOon¶ªV Wm§~m.
ho Pmbo Cn{dï>H$moUmgZ.
~ÕH$moUmgZ (30 Vo 40 AmH$S>o)
~Õ åhUOo nH$S>Uo, ~m§YUo qH$dm Jw§’$Uo. hmVm§Zr nmdbo nH$Sy>Z ‘m§S>çm ngaë¶m H$s XmoZ
nm¶m§‘ܶo H$moZ V¶ma hmoVmo. hmVmÀ¶m ~moQ>m§Zr nmdbo nH$S>VmZm "~Õm§Jwbr' ‘wÐoV nH$S>bobr
AgVmV.

1) X§S>mgZmV ~gm. œmg ¿¶m. œmg gmoS>m. JwS>Ko dmH$dm. JwS>Ko


~mOybm ngam. Q>mMm YS>mOdi AmUm. AmVm nm¶mMr {H$a§Jir
O{‘Zrda Agob.
2) nmdbo Owidm. Vido Owidm Am{U nm¶mMr ~moQ>o g‘moa amoIbobr
R>odm. nmdbo hmVm§Zr nH$S>m Am{U EH$‘oH$m§À¶m Odi AmUm. AmVm hmV ~Õm§Jwbr‘wÐoV
AgVrb. nm¶ ’$mH$dm Am{U ‘m§S>çm ‘mJo didyZ ¿¶m.

63
3) gai d VmR> ~gm. N>mVr é§XmdV da CMbm. g‘moa ~Km. œmgmoÀN²>dmg H$am. 30 Vo
40 AmH$S>o ‘moOV Wm§~m.
ho Pmbo ~ÕH$moUmgZ.
qghmgZ
øm AmgZmVyZ qghmMm AmH$ma KoVbm OmVmo. qgh hm àmUr H$Yr Xþgè¶mbm Ìmg XoV Zmhr,
Anm¶ H$arV Zmhr, CnÐdhr XoV Zmhr. Ooìhm ^yH$ bmJVo VoìhmM Vmo {eH$ma H$aVmo.
BVadoir Vmo Tw>§Hy$Zhr BVa àmʶm§H$S>o ~KV Zmhr.
{eH$m : qghmgmaIo Ooìhm ^yH$ bmJob VoìhmM Oodmdo.

ho AmgZ ^JdmZ Zaqghm§Zm g‘{n©V Ho$bo Amho. àëhmXmbm


A^¶ XoʶmgmR>r Im§~m‘YyZ ^JdmZ {dîUy àH$Q> Pmbo Voìhm ‘wI
qghê$nr Am{U eara ‘mZdê$nr Ago eara YmaU H$arV AdVma
KoVbm. {haʶH$í¶n øm Agya amjgmbm R>ma Ho$bo Am{U
àëhmXmbm dmM{dbo. àëhmX hm {haʶH$í¶nMmM nwÌ hmoVm.
qghmgZmMo XmoZ àH$ma AmhoV. EH$ gwb^ Am{U EH$ àJV.
àW‘ gwb^ àH$ma {eHy$ ¶m.
qghmgZ 1 (10 AmH$S>o)
1) X§S>mgZmV ~gm.
2) Hw$ëbo CMbm. COdm nm¶ JwS>¿¶mV dmH$dm. COdo nmD$b S>mì¶m
Hw$ëë¶mImbr R>odm.
3) S>mdm JwS>Km dmH$dyZ S>mdo nmD$b COì¶m Hw$ëë¶mImbr R>odm. S>mdm KmoQ>m
COì¶m KmoQ>çmImbr Agob.
4) Q>mMm§da ~gm. AmVm nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJo amoIbobr AgVrb. gai Am{U VmR> ~gm.
œmgmoÀN‰>mg H$am.
5) COdm hmV COì¶m JwS>¿¶mda Am{U S>mdm hmV S>mì¶m JwS>¿¶mda R>odm. hmVmMr ~moQ>o
~mOybm ngam Am{U VmUm.
6) O~S>m dmgm. Or^ hZwdQ>rÀ¶m {XeoZo bm§~ H$am.
7) S>moio {dñ’$mê$Z ¿¶m.
8) Vm|S>mZo œmgmoÀN‰>mg H$am.

64
ho Pmbo qghmgZ 1.
9) hoM AmgZ nm¶m§Mr AXbm~Xb H$ê$Z H$am.
qghmgZ 2 (10 AmH$S>o)

1) nÙmgZmV ~gm. hmV ‘m§S>çm§À¶m eoOmar


Q>oH$dm.
2) hmV Xm~m Am{U Hw$ëbo O{‘ZrdéZ
CMbm. hmVmZo nwT>o MmbV ¶m. JwS>Ko
O{‘ZrH$S>o didm. AmVm AmoQ>rnmoQ> Am{U
YS>mMm Imbrb ^mJ O{‘Zrg‘moa AgVrb.
nmR> AmV diob. N>mVr CMbm Am{U Hw$ëë¶mbm O{‘ZrH$S>o aoQ>m.
3) hmVmMo Vido Im§ÚmÀ¶m aofoV R>odm.
4) N>mVr nwT>o AmoT>m Am{U daVr T>H$bm. nmR> VmUm Am{U hmV VmR> R>odm.
5) O~S>m dmgm, hZwdQ>rÀ¶m {XeoZo bm§~ H$am.
6) S>moio {dñ’$mê$Z ZOa ^wd¶m§À¶m ‘Ymo‘Y R>odm. Vm|S>mZo œmgmoÀN²dmg H$am. 10 AmH$S>o
‘moOm.
ho Pmbo qghmgZ 2.
7) hoM AmgZ nÙmgZmVrb nm¶mMr Jw§’$U ~XbyZ H$am.

*****

65
^mJ - 3 AmgZ
YS>m - 5 n{ü‘àVZpñWVr

n{ü‘àVZ åhUOo ~gyZ eara nwT>o dmH${dUo. pñWVr åhUOo AmgZ. n{ü‘ åhUOo earamMr
g§nyU© ‘mJMr ~mOy. àVZ åhUOo bm§~{dbobr pñWVr åhUOo YmaU Ho$bobr pñWVr. eara
nwT>ë¶m {XeoZo VmUyZ bm§~ Ho$bo H$s hmoVo "n{ü‘àVZ pñWVr'.
øm pñWVrV nwT>rb AmgZo Vwåhr {eH$Uma AmhmV.
1) AYmo‘wIdramgZ, 2) ‘[aÀ¶mgZ 1, 3) ‘mbmgZ - 2
AYmo‘wIdramgZ (30 Vo 60 AmH$S>o)
AYmo åhUOo Imbr O{‘ZrÀ¶m {XeoH$S>o. dramgZmV ~gyZ nwT>o dmH$bo H$s ‘wI O{‘ZrH$S>o
~KVo åhUyZ "AYmo‘wI' Aer pñWVr AgVo.

1) dramgZmV ~gm. œmg ¿¶m.


2) œmg gmoS>m, YS> nwT>o dmH$dm Am{U hmV bm§~ H$am.
3) œmgmoÀN²dmg H$arV YS> ‘m§S>rda Q>oH$dm Am{U
S>moHo$ O{‘Zrda Q>oH$dm. 30 Vo 60 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo AYmo‘wIdramgZ.
Q>rn : øm AmgZmV JwS>Ko WmoS>o ~mOybm ngéZ Am{U nm¶mMo A§JR>o OwidyZ Imbr OmV
eara nwT>o ݶm. øm nÕVrZohr H$Yr-H$Yr ho AmgZ H$ê$ eH$Vm.
‘[aÀ¶mgZ 1 (10 Vo 20 AmH$S>o)
‘[aMr ZmdmMo F$fr hmoD$Z Jobo. ~«÷m ho ˶m§Mo dS>rb hmoVo. øm {dœmMr {Z{‘©Vr ~«÷mZo
Ho$br. gy¶©Zmam¶U ho ‘[aMrMo ZmVy hmoV. F$fr ‘[aMtZr H$mhr AmgZm§Mm emoY bmdbm. ˶m
AmgZm§Zm ˶m§MoM Zmd XoD$Z g‘{n©V Ho$br AmhoV.
Vwåhr øm AmgZmMr ‘ܶpñWVr {eH$Uma AmhmV.
1) X§S>mgZmV ~gm.
2) œmg gmoS>m. COdm nm¶ dmH$dm. ZS>Jr ‘m§S>rOdi AmUm.
ZS>Jr O{‘Zrbm b§~aofoV R>odm. JwS>Km N>VmH$S>o Agob. œmg ¿¶m.
3) œmg gmoS>m. COdm hmV nwT>o AmUm Am{U didm. AmVm A§JR>m

66
O{‘ZrH$S>o Amho. œmg ¿¶m. COì¶m hmVmMm {diIm COdr ZS>Jr Am{U ‘m§S>r ^modVr
Kmbm.
4) AmVm COdm hmV nmR>rda Agob. COì¶m hmVmZo COì¶m nm¶mbm {diIm KmVbm Amho.
œmg ¿¶m.
5) œmg gmoS>m. S>mdm Im§Xm WmoS>m S>mdrH$S>o didm. S>mì¶m hmVmbm PmoH$m XoV nmR>rH$S>o ݶm
Am{U COdm hmV nH$S>m. nmR>rMm H$Um CMbm.
6) AmVm ‘wI Am{U eara g‘moaÀ¶m nm¶mH$S>o didm. N>mVr CÞV H$am Am{U g‘moa ~Km.
7) œmgmoÀN²>dmg H$am. 10 Vo 20 AmH$S>o ‘moOm.
hr Pmbr ‘[aÀ¶mgZmMr ‘ܶpñWVr.
8) hmV ‘moH$io H$am. COdm nm¶ gai H$am. X§S>mgZmV ~gm.
9) AmVm COdm nm¶ gai R>odm. S>mdm nm¶ dmH$dm. S>mdr ZS>Jr b§~aofoV Am{U JwS>Km
N>VmH$S>o Amho.
10) AmVm S>mdm hmV nwT>o AmUyZ didm Am{U ZS>Jr, ‘m§S>rbm {diIm Úm. S>mdm hmV
nmR>rda Amho. BWo S>mì¶m hmVmZo S>mì¶m nm¶mbm {diIm KmVbm Amho.
11) COdm Im§Xm COdrH$S>o didm. hmVmbm PmoH$m XoV ‘mJo ݶm Am{U S>mdm hmV nH$S>m.
12) AmVm, ‘wI Am{U eara g‘moa AmUm. nmR>rMm H$Um CMbm. N>mVr CÞV H$am. g‘moa
~Km.
13) œmgmoÀN²dmg H$am. 10 Vo 20 AmH$S>o ‘moOm.
14) hmVmMr Jw§’$U gmoS>m. nm¶ gai H$am. X§S>mgZmV ~gm.
‘mbmgZ
‘mbm åhUOo hma. øm AmgZmV hmVm§Mm hma H$ê$Z Amnë¶mM earambm KmVbm
OmVmo.
øm AmgZmMo XmoZ àH$ma AmhoV. ˶mn¡H$s ‘mbmgZ 2 hm gmonm, gwb^ Amho Va
‘mbmgZ 1 hm àJV àH$ma Amho. àW‘ AmnU ‘mbmgZ 2 {eHy$ ¶m.

‘mbmgZ 2 (30 AmH$S>o)


àW‘ ‘mbmgZmV ~gʶmMr pñWVr {eHy$ ¶m.
67
Q>ßnm 1 - ‘mbmgZmVrb ~¡R>r pñWVr

1) VmS>mgZmV C^o amhm. ({MÌ 1)


2) œmg gmoS>m. XmoÝhr JwS>Ko dmH$dyZ
Hw$ëë¶m§Zm O{‘ZrH$S>o ݶm. nU
O{‘Zrbm Q>oHy$ XoD$ ZH$m. hmVmMr
~moQ>o O{‘Zrda R>odm. ({MÌ 2)
3) AmVm X§S>mgZmV ~gm. ({MÌ 3)
4) œmg gmoS>m. XmoÝhr nm¶ dmH$dm. nmoQ>è¶m ‘mJrb ‘m§S>rOdi AmUm. ømbm C{H$S>do
~gUo Agohr åhUVmV. hmVmMr ~moQ>o O{‘Zrda Q>oH$dm. ({MÌ 4)
Q>rn : Oa C{H$S>do ~gVm ¶oV Zgob Va nmdbm§‘ܶo 6 B§MmMo A§Va ¿¶m.
Q>ßnm 2 - ‘mbmgZmVrb øm ~¡R>çm pñWVrV Vmob gm§^miUo.
1) VmS>mgZ qH$dm X§S>mgZmVyZ
‘mbmgZmMr ~¡R>r pñWVr ¿¶m. ({MÌ
2 qH$dm 4)
2) hmV g‘moa ¿¶m. hmVmMo Vido
O{‘ZrH$S>o di{dbobo AgVrb.
Q>mMm O{‘Zrda Xm~m.
3) g‘moa hmVmH$S>o ~Km.
œmgmoÀN²>dmg H$am. ({MÌ 5)
4) WmoS>o nwT>o dmH$m. H$mIm JwS>¿¶mbm Q>oH$boë¶m AgVrb. Q>mMm Xm~m. ({MÌ 6) XmoZ
œmgmoÀN²dmg H$am.
5) œmg ¿¶m. S>moHo$ CMbm. VmS>mgZ qH$dm X§S>mgZ H$am.
Q>ßnm 3 - ‘mbmgZ 2

1) {MÌ 6 à‘mUo pñWVr ¿¶m.

68
2) WmoS>ogo JwS>Ko ~mOybm ngam. hmV XmoÝhr JwS>¿¶m§À¶m ‘ܶo AmUm Am{U ‘mJo ݶm. hmVm§Zr
ZS>½¶m§Zm {diIm Úm.
3) KmoQ>o Am{U Q>mMm hmVmZo nH$S>m. XmoZ œmgmoÀN‰>mg H$am.
4) œmg ¿¶m. nmR>rMm H$Um S>mo³¶mÀ¶m {XeoZo nwT>o VmUm. ({MÌ 7) XmoZ œmgmoÀN²>dmg
H$am.
5) œmg gmoS>m. nmR>rMm H$Um AOyZ S>mo³¶mH$S>o VmUm Am{U S>moHo$ O{‘Zrda Q>oH$dm. ({MÌ
8)
6) œmgmoÀN²>dmg H$am. 30 AmH$S>o ‘moOm. ho Pmbo ‘mbmgZ 2.
7) œmg ¿¶m. YS> Am{U S>moHo$ CMbm. hmV gmoS>m. nm¶ ‘moH$io H$ê$Z X§S>mgZmV ~gm.

*****

69
YS>m - 6 gwápñWVr

nmR>rda {ZOyZ Ho$bobr AmgZo åhUOo gwápñWVr. gwápñWVrVrb ‘Ëñ¶mgZ ho AmgZ


AmVm {eHy$ ¶m.
‘Ëñ¶mgZ (40 Vo 60 AmH$S>o)

‘Ëñ¶ åhUOo ‘mgm. ‘Ëñ¶mdVma hm ^JdmZ {dîUy§Zr KoVbobm n{hbm AdVma hmo¶.
h¶J«rd ZmdmMm amjg hmoD$Z Jobm. ˶mZo doX Mmoabo. ho doX naV {‘i{dʶmgmR>r
{dîUy§Zr ‘Ëñ¶mMo ê$n YmaU Ho$bo Am{U ‘hmgmJamV XSy>Z ~gboë¶m h¶J«rdmMm nam^d
H$ê$Z doX naV {‘i{dbo Am{U ~«÷Xodm§H$S>o gmon{dbo.
‘Ëñ¶mgZmMm gwb^ àH$ma AmnU {eH$Uma AmhmoV.
1) nÙmgZmV ~gm. WmoS>o ‘mJo PwHy$Z hmVmMo H$monao O{‘Zrda Q>oH$dm. nmR>rda
O{‘ZrH$S>o AmUm Am{U O{‘Zrda {ZOm.
2) hmV S>mo³¶mÀ¶m da VmR> H$am.
3) JwS>Ko O{‘Zrda Xm~m. nÙmgZmV nm¶ KÅ> Am{U H$S>H$ R>odm.
4) œmgmoÀN²dmg H$am. 40 Vo 60 AmH$S>o ‘moOm. ho Pmbo ‘Ëñ¶mgZ.
5) hmV Imbr AmUm. YS>m˦m ~mOybm R>odm. hmVmMo Vido Xm~m Am{U YS> da
CMbm Am{U ~gm.
6) AmVm nm¶ ‘moH$io H$am. nm¶m§Mr AXbm~Xb H$am Am{U AmgZ naV da
gm§{JVë¶mà‘mUo H$am.

*****

70
^mJ - 3 AmgZ
YS>m - 7 nyd©àVZpñWVr

YS> ‘mJo dmH$dyZ Ho$bobr AmgZo åhUOo nyd©àVZ pñWVr.


nyd© åhUOo earamMr nwT>rb ~mOy. àVZ åhUOo VmUUo. nmR>rMm H$Um ‘mJo dmH$dyZ earamMr
nwT>rb ~mOy VmUbr H$s nyd©àVZ pñWVr hmoVo.
øm pñWVrV nwT>rb 4 AmgZo Vwåhr {eH$Uma AmhmV.
Cï>´mgZ eb^mgZ
^wO§JmgZ ‘H$amgZ

Cï>´mgZ (10 Vo 15 AmH$S>o)


Cï>´ åhUOo C§Q>. nmR>rMm H$Um øm AmgZmV A§VJm}b (earamV
OmD$Z diUmam) AgVmo. øm AmgZmV eara C§Q>mMm AmH$ma YmaU
H$aVo.

1) JwS>Ko, nmdbo OwidyZ JwS>¿¶mda C^o amhm. nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJo amoIbobr R>odm. ‘J
dramgZmV ~gm. hm dramgZmMm EH$ àH$ma Amho. ({MÌ 1)
2) KmoQ>o O{‘Zrda Xm~m. œmg ¿¶m. Hw$ëbo CMbm. JwS>Ko d nmdbo EH$m aofoV R>odyZ Owidm.
åhUOo COdm JwS>Km Am{U COdo nmD$b EH$m aofoV Am{U S>mdm JwS>Km Am{U S>mdo nmD$b
EH$m aofoV amhrc. AmVm JwS>Ko EH$‘oH$m§Zm g‘m§Va VgoM nmdbo EH$‘oH$m§Zm g‘m§Va
am{hbobo AgVrb. hmV H§$~aoda R>odm. ({MÌ 2)
3) N>mVr CMbm. ‘mZ ‘mJo dmH$dm. ({MÌ 3)
71
4) œmg gmoS>m. AmUIr ‘mJo dmH$m. ‘m§S>çm WmoS>çm nwT>o aoQ>m. hmV ‘mJo gmoS>m. O{‘ZrH$S>o
bm§~ H$am. COdm hmV COì¶m nmdbmda, S>mdm hmV S>mì¶m nmdbmda Q>oH$dm.
5) hmVmZo nmdbo Xm~m. N>mVr ’w$Jdm Am{U CMbm. S>moio ‘mJo ݶm. Hw$ëbo nwT>o aoQ>m. ({MÌ
4)
6) œmgmoÀN²>dmg H$am. 10 Vo 15 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo Cï>´mgZ.
7) œmg gmoS>m. Hw$ëë¶m§Zm nwT>o aoQ>m XoV YS> hmVm~amo~a da CMbm. JwS>¿¶mda C^o amhm.
dramgZmV ~gm.
^wO§JmgZ (10 Vo 15 AmH$S>o)
^wO§J åhUOo gn©dJm©Vrb ZmJ. øm AmgZmV eara ZmJmMm AmH$ma KoVo OUy ’$Um
CMbyZ X§e H$am¶bm V¶ma Amho.
ho AmgZ gn©dJm©bm g‘{n©V Ho$bobo Amho. eoVH$ar
nmdgmim gwê$ Pmbm H$s {~¶m noaVmV. gmYmaU lmdU
‘{hݶmV eoV dmT>Vo. gmn Amnbo {‘Ì ~ZyZ Ymݶ
gm§^miVmV åhUyZ Amnë¶mbm AÞ {‘iVo. åhUyZM
ZmJn§M‘rbm AmnU ZmJmMr nyOm H$aVmo. gd© àmʶm§Mm
AmnU AmXa amIbm nm{hOo. ‘mZ amIbm nm{hOo.
àmUr‘mÌ n¶m©daUmMm Vmob gm§^miVmV.

1) nmoQ>mda CVmUo {ZOm. nm¶ ~moQ>m§H$S>o VmUm Am{U OwidyZ R>odm. KmoQ>o Q>mMoH$S>o bm§~ H$am.
nmdbo Owidm. nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJo earamÀ¶m {déÕ {XeoZo amoIyZ R>odm. hmV N>mVrÀ¶m
~mOybm R>odm. ({MÌ 1)
2) œmg ¿¶m. hmV Xm~yZ YS> da CMbm. ‘m§S>çm KÅ> H$am nmR>rÀ¶m H$ʶmbm ‘mJo didm.
({MÌ 2)

72
3) N>mVr VmUm. S>moHo$ ‘mJo ¿¶m. ZmJ ’$Um CnQy>Z X§e H$aʶmgmR>r OUy V¶ma Amho Aem
VèhoZo S>moHo$ ‘mJo ݶm. ({MÌ 3)
4) hmV VmR> H$am. œmgmoÀN²dmg H$am. 10 Vo 15 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo ^wO§JmgZ.
5) S>moH$ CMbm Am{U YS> Imbr AmUm.
bjmV R>odm. ‘m§S>çm KÅ> nH$S>m Am{U O{‘Zrda Xm~m.

eb^mgZ (10 Vo 15 AmH$S>o)

eb^ åhUOo Q>moi qH$dm ZmH$VmoS>m. O{‘Zrda ~gboë¶m


ZmH$VmoS>çmgmaIo eara YmaU Ho$bobo AgVo.
{eH$m : ZmH$VmoS>m {ZgJm©Mm AmZ§X KoVmo nU n¶m©daUmMm Zme
H$aV Zmhr qH$dm {~KS>dV Zmhr. n¶m©daUmMm Zme H$ê$ ZH$m.

1) nmoQ>mda {ZOm. nm¶ Am{U nmdbo Owidm. Im§Xo ‘mJo AmUm.


2) hmV YS>mÀ¶m ~mOybm bm§~ H$am. hmVmMm Vidm N>VmH$S>o R>odm. hmVmMo H$monao d JwS>Ko
VmR> Am{U KÅ> R>odm. ({MÌ 1) œmgmoÀN²dmg H$am.
3) œmg gmoS>m. nm¶, N>mVr Am{U hmV EH$mM doiog CMbm. nm¶ ~moQ>m§H$S>o bm§~ H$am.
N>mVr da S>mo³¶mH$S>o CMbm.
4) nmoQ> O{‘Zrbm Q>oH$bobo R>odm. nmoQ>mnmgyZ N>mVr CMbm åhUOo nmoQ> nU bm§~ hmoB©b.
({MÌ 2)
5) œmgmoÀN²>dmg H$am. 10 Vo 15 AmH$S>o ‘moOm.
ho Pmbo eb^mgZ.
6) œmg gmoS>m. N>mVr, nm¶ Am{U hmV O{‘Zrda Q>oH$dm.
Q>rn : AmgZmV ‘m§S>çm O{‘Zrbm Q>oH$dy ZH$m. JwS>Ko dmH$dy ZH$m.
73
‘H$amgZ (10 Vo 15 AmH$S>o)
‘H$a åhUOo ‘Ja, gwga. ‘H$aHw§$S>b åhUOo ‘JamÀ¶m AmH$mamMm H$mZmV KmbʶmMm
lr{dÇ>bm§Mm Xm{JZm. åhUyZ "‘H$aHw§$S>bYmar ' Agohr g§~moYVmV. Ymar åhUOo Omo YmaU
H$aVmo Vmo. ‘Ja hr J§Jm‘mVoMo dmhZ Amho. åhUyZ J§Jobm ‘H$adm{hZr Agohr åhUVmV.
‘Jarda ~gUmar Agm ˶mMm AW© Amho.

øm AmgZmV eara ‘JarMm AmH$ma YmaU H$aVo. hm eb^mgZmMm


EH$ àH$ma Amho. ’$³V hmVmMr ~Õm§Jwbr ‘wÐm S>mo³¶mÀ¶m ‘mJo AgVo.

1) nmoQ>mda {ZOm. nm¶ Owidm Am{U ‘mJo ~moQ>m§H$S>o bm§~ H$am. JwS>Ko KÅ> Yam. pñWa R>odm.
hZwdQ>r nwT>o AmUm. ({MÌ 1)
2) hmV S>mo³¶mÀ¶m ‘mJo AmUm. hmVmMr ~moQ>o EH$_oH$m§V Jw§’y$Z S>mo³¶mÀ¶m ‘mJo R>odm. H$monao
g‘moa R>odm. H$mIoVyZ bm§~ H$am. ({MÌ 2)
3) œmg gmoS>m. nm¶ Am{U N>mVr EH$mMdoiog CMbm.
4) œmgmoÀN²>dmg H$am. 10 Vo 15 AmH$S>o ‘moOm. ({MÌ 3)
ho Pmbo ‘H$amgZ
5) œmg gmoS>m. N>mVr, nm¶ Am{U hmV Imbr AmUm.
6) hmVmMr ~Õm§Jwbr‘wÐm ~XbyZ naV hoM AmgZ H$am.

*****

74
^mJ - 3 AmgZ
YS>m - 8 {dlm§VrH$maH$ pñWVr

{dlm§Vr XoD$Z e³VrXm¶H$ AmgZo åhUOo {dlm§VrH$maH$ AmgZo.


{dlm§Vr åhUOo earambm em§VVm XoUo. Amam‘ XoUo. WH$dm H$mT>Uo.

edmgZ (3 Vo 5 {‘{ZQ>o)
ed åhUOo ‘¥V eara. øm AmgZmV earamV H$mhrhr
hmbMmb Z H$aVm edmgmaIo nSy>Z amhmUo. ho AmgZ
earambm Am{U ‘Zmbm pñWaVm Am{U em§VVm XoVo.
1) X§S>mgZmV ~gm. ‘mJo PwH$m Am{U H$monao Q>oH$dm. AmVm g~§Y nmR> O{‘Zrda {ZOdm.
‘mZ bm§~ R>odm Am{U S>moHo$ O{‘Zrda Q>oH$dm.
2) nmdbo Owidm. Q>mMm Am{U ~moQ>o Owidm.
3) hmV YS>mÀ¶m ~mOybm Im§ÚmnmgyZ bm§~ H$aV O{‘Zrda R>odm. ~moQ>o bm§~ H$am.
4) hmV Am{U nm¶ pñWa Am{U O{‘Zrda ^³H$‘ R>odm.
5) S>moio CKS>o R>odm. Ñï>r N>VmH$S>o S>moù¶m§À¶m aofoV R>odm. em§VnUo œmgmoÀN²dmg H$am.
ho Pmbo edmgZ.
6) AmgZ Pmë¶mZ§Va hmV Am{U nm¶ dmH$dm. COdrH$S>o dim ‘J CR>m.

*****

75
^mJ - 4 gamd ‘mJ©Xe©Z
YS>m - 1 àma§{^H$ V¶mar

Cä¶m Am{U ~¡R>çm pñWVrVrb AmgZo {eH$ʶmnyduMr àma§{^H$ V¶mar H$amdr bmJVo.
Vr øm ^mJmV XoV Amho. Vr àW‘ {eH$mdr ‘J AmgZo {eH$mdrV.
Cä¶m pñWVrV {Za{Zamù¶m àH$mao hmVmnm¶m§À¶m hmbMmbr Am{U {Za{Zamù¶m àH$mao
CS>çm ‘mê$Z pñWVr {eH${dë¶m AmhoV.
~¡R>çm pñWVrV nm¶ doJdoJù¶m àH$mao dmH${dʶmMo àH$ma {eH${dbo AmhoV.
MniVm Am{U doJdmZ hmbMmbr eara H$ê$ bmJVo.
øm hmbMmbtMo VrZ àH$ma {Xbo AmhoV. à˶oH$ hmbMmb 6 Vo 8 doim H$am.

C{Îmð> pñWVrVrb àma§{^H$ V¶mar.


A) hmVmMr hmbMmb (hmV da Imbr H$aʶmMr {H«$¶m).
1) COdm hmV CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* COdm hmV VmR> R>oD$Z N>VmH$S>o CMbm.
* COdm hmV VmR> R>odyZ Imbr AmUm. VmS>mgZmV C^o
amhm.

2) S>mdm hmV CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* S>mdm hmV VmR> R>odyZ da N>VmH$S>o CMbm.
* S>mdm hmV VmR> R>odyZ Imbr AmUm. VmS>mgZmV C^o
amhm.

76
3) AmbQy>Z nmbQy>Z hmV CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* COdm hmV VmR> R>odyZ da CMbm.
* EH$mMdoir COdm hmV Imbr AmUm Am{U S>mdm
hmV VmR> da CMbm.
* EH$mMdoir S>mdm hmV Imbr Am{U COdm hmV da
CMbm.
* 5/6 doim hr {H«$¶m H$am, VmS>mgZmV C^o amhm.
4) EH$mMdoir XmoÝhr hmV da CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* XmoÝhr hmV VmR> R>odyZ da N>VmÀ¶m {XeoZo Im§ÚmÀ¶m
aofoV CMbm. hmVmMo Vido EH$‘oH$m§g‘moa R>odm.
* hmV VmR> R>odyZ Imbr AmUm. VmS>mgZmV C^o amhm.

5) XmoÝhr hmV ~mOybm Im§ÚmÀ¶m aofoV CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* hmV ~mOybm CMbyZ ngam.
* hmV Imbr AmUm Am{U VmS>mgZmV C^o
amhm.
6) hmV ~mOybm ngê$Z da CMbm.

77
* VmS>mgZmV C^o amhm.
* hmV ~mOybm ngam.
* hmVmMo Vido N>VmH$S>o didm.
* hmV S>mo³¶mda Im§ÚmÀ¶m aofoV CMbm.
* œmg gmoS>m, hmV ~mOybm ¿¶m. Vido O{‘ZrH$S>o didm. hmV Imbr AmUm Am{U
VmS>mgZmV C^o amhm.
Am) nm¶m§Mr hmbMmb (niUo, CS>çm ‘maUo)
1) h§gmMr Mmb

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* S>mdm nm¶ CMbm, JwS>Km dmH$dyZ JwS>¿¶mÀ¶m aofVo CMbm.
* S>mdm nm¶ Imbr ¿¶m.
* AmVm COdm nm¶ CMbm. JwS>¿¶mV dmH$dm Am{U JwS>¿¶mÀ¶m aofoV
CMbm.
* COdm nm¶ Imbr AmUm.
* hr {H«$¶m 6-8 doim ObX H$am.
2) niʶmMr {H«$¶m

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* {‘{ZQ>^a OmJodaVr nim.
* VmS>mgZmV C^o amhm.

2) C§M CS>r ‘mam


78
* VmS>mgZmV C^o amhm.
* XmoÝhr nm¶ OwidyZ R>odyZ OmJoda 10 doim CS>çm
‘mam.
* VmS>mgZmV C^o amhm.

B) hmV Am{U nm¶mÀ¶m {H«$¶m§Mr OwidUr.


1) CS>r ‘mê$Z hmV Am{U nm¶ EH$mMdoir ~mOybm ngaUo.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* CS>r ‘méZ EH$mMdoir hmV Am{U nm¶ ~mOyÀ¶m {XeoZo
ngam. nm¶ O{‘Zrda Q>oH$dm. 2.5 Vo 3 ’y$Q> nm¶mV A§Va
Agm¶bm nm{hOo.
* nwÝhm CS>r ‘mê$Z VmS>mgZmV ¶m.
2) CS>r ‘mê$Z nm¶ ~mOybm ngam d ˶mMdoir hmV da
CMbm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* CS>r ‘mê$Z hmV nm¶ ~mOybm Am{U hmV ngê$Z da CMbm.
* CS>r ‘mê$Z VmS>mgZmV C^o amhm.

3) CS>r ‘mê$Z nm¶ ~mOybm ngam Am{U ˶mMdoir hmVmMr S>mo³¶mda Q>mir dmOdm.

* VmS>mgZmV C^o amhm.


* CS>r ‘mê$Z nm¶ ngam Am{U ˶mMdoir hmV ngê$Z da
CMbm Am{U Vido OwidyZ Q>mir dmOdm.

79
* nwÝhm CS>r ‘mê$Z VmS>mgZmV ¶m.

4) hmV H§$~aoda R>odyZ nm¶mZo nwT>o-‘mJo CS>çm ‘maUo.

* VmS>mgZmV C^o amhm. hmV H§$~aoda R>odm.


* CS>r ‘mê$Z COdm nm¶ nwT>o Am{U S>mdm nm¶ ‘mJo ¿¶m Am{U O{‘Zrda Q>oH$dm.
* naV CS>r ‘mê$Z S>mdm nm¶ nwT>o Am{U COdm ‘mJo ¿¶m.
* Aem VèhoZo 6 Vo 8 doim AmbQy>Z nmbQy>Z nm¶ nwT>o Am{U ‘mJo ZoV CS>çm ‘mam.
* Z§Va nm¶ OwidyZ VmS>mgZmV C^o amhm.
5) hmV da bm§~ H$ê$Z nm¶ nwT>o ‘mJo ZoV CS>çm ‘maUo.

* VmS>mgZmV C^o amhm. hmV S>mo³¶mda CMbm.


* CS>r ‘mê$Z COdm nm¶ nwT>o Am{U S>mdm nm¶ ‘mJo ZoD$Z O{‘Zrda Q>oH$dm.
* CS>r ‘mê$Z S>mdm nm¶ nwT>o d COdm ‘mJo ZoV nm¶ O{‘Zrda Q>oH$dm.
* Aem VèhoZo 6-8 doim CS>çm ‘mam.
* CS>r ‘mê$Z VmS>mgZmV C^o amhm.

~¡R>çm pñWVrVrb àma§{^H$ V¶mar


A) ñdpñVH$mgZ
1) àW‘ COdm nm¶ dmH$dm Z§Va S>mdm nm¶ dmH$dm.

80
* Imbr ~gm. nm¶ nwT>o ngam. nm¶ Owidm Am{U VmR> ~gm. ho Pmbo X§S>mgZ.
* COdm nm¶ dmH$dm Am{U nmD$b S>mì¶m ‘m§S>rImbr R>odm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm Am{U COì¶m ‘m§S>rImbr R>odm. ho ñdpñVH$mgZ Pmbo.
* àW‘ S>mdm nm¶ gmoS>m ‘J COdm gmoS>m. X§S>mgZmV ~gm.
2) àW‘ S>mdm nm¶ dmH$dm Z§Va COdm nm¶ dmH$dm.

* X§S>mgZmV ~gm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm, COì¶m ‘m§S>rImbr R>odm.
* AmVm COdm nm¶ ‘wS>nm Am{U COdo nmD$b S>mì¶m ‘m§S>rImbr R>odm.
* COdm nm¶ ‘moH$im H$am Am{U AmVm S>mdm nm¶ ‘moH$im H$am. X§S>mgZmV ~gm.
3) nm¶m§Mr darb hmbMmb ObXJVrZo H$am. X§S>mgZ Am{U ñdpñVH$mgZ ObXJVrZo
H$am.

* X§S>mgZmV ~gm.
* ñdpñVH$mgZmgmR>r COdm ‘J S>mdm nm¶ ‘wS>nyZ ¿¶m. S>mdm àW‘ ‘J COdm nm¶
‘moH$im H$ê$Z X§S>mgZ H$am.

81
* AmVm S>mdm ‘J COdm nm¶ ñdpñVH$mgZmV ¿¶m.
* AmVm COdm nm¶ àW‘ Z§Va S>mdm nm¶ ‘moH$im H$aV X§S>mgZ H$am.
4) ñdpñVH$mgZmV ObXJVrZo nm¶m§Mr AXbm~Xb H$am.

* COdm nm¶ àW‘ ‘J S>mdm nm¶ ‘wS>nyZ ñdpñVH$mgZmV ~gm.


* AmVm S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mImbr Amho.
* nm¶ WmoS>ogo ‘moH$io H$am, nm¶m§Mr pñWVr nmbQy>Z ¿¶m.
* AmVm COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mImbr Amho.
* Aem VèhoZo nm¶ AmbQy>Z-nmbQy>Z H$aʶmMr ñdpñVH$mgZmVrb hmbMmb 5-6
doim H$am.

Am) ~ÕH$moUmgZ
1) COdm nm¶ àW‘ dmH$dyZ KoUo.

* X§S>mgZmV ~gm.
* COdm nm¶ dmH$dm, nmD$b S>mì¶m ‘m§S>rbm ‘wimer Q>oH$dm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm, nmD$b COì¶m nmdbmbm Q>oH$dm. hmVm§Zr nmdbo nH$S>m.
* COdm nm` gmoSm> _J Sm>dm nm` _moH$im H$am. g_moa AmUm.
* X§S>mgZmV ~gm.

82
2) S>mdm nm¶ àW‘ dmH$dyZ KoUo.

* X§S>mgZmV ~gm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm. nmD$b COì¶m ‘m§S>rÀ¶m ‘wimer Q>oH$dm.
* COdm nm¶ dmH$dm. nmD$b S>mì¶m nmdbmer Owidm. hmVm§Zr nmdbo nH$S>m.
* Sm>dm nm` gmoSm> _J COdm nm` _moH$im H$am. g_moa AmUm.
* X§S>mgZmV ~gm.
B) ~ÕH$moUmgZ Am{U Cn{dï>H$moUmgZ ObX JVrZo H$aUo.
1) àW‘ COdm nm¶ ngam. ‘J S>mdm nm¶ ngam.

* ~ÕH$moUmgZmV ~gm.
* COdm nm¶ ~mOybm ngam.
* S>mdm nm¶ ~mOybm ngam.
* ho Pmbo Cn{dï>H$moUmgZ
* S>mdm nm¶ ~ÕH$moUmgZmV dmH$dm.
* COdm nm¶ dmH$dyZ ~ÕH$moUmgZ H$am.
2) àW‘ S>mdm nm¶ ngam ‘J COdm nm¶ ngam.

83
* ~ÕH$moUmgZmV ~gm.
* S>mdm nm¶ ~mOybm ngam.
* COdm nm¶ ~mOybm ngam.
* ho Pmbo Cn{dï>H$moUmgZ.
* AmVm COdm nm¶ ~ÕH$moUmgZmV dmH$dm.
* S>mdm nm¶ ~ÕH$moUmgZmV AmUm.

B©) X§S>mgZmVyZ EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ ngaUo.

* X§S>mgZmV ~gm.
* EH$mMdoir COdm nm¶ COdrH$S>o Am{U S>mdm nm¶ S>mdrH$S>o ngam.
* ho Pmbo Cn{dï>H$moUmgZ.
* nm¶ Odi AmUyZ Owidm Am{U X§S>mgZ H$am.
C) X§S>mgZmVyZ EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ dmH$dyZ ~ÕH$moUmgZ.

84
* X§S>mgZmV ~gm.
* EH$mMdoir nm¶ dmH$dm. ‘m§S>çm ngê$Z nmdbo Owidm.
* ho Pmbo ~ÕH$moUmgZ.
* EH$mMdoir nm¶ nwT>o gai H$am Am{U X§S>mgZ H$am.
D$) X§S>mgZ, ~ÕH$moUmgZ Am{U Cn{dï>H$moUmgZmMr OwidUr H$am.
1) X§S>mgZ - ~ÕH$moUmgZ - Cn{dï>H$moUmgZ - X§S>mgZ

* X§S>mgZmV ~gm.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ dmH$dm. ‘m§S>çm ngê$Z nmdbo Owidm. ~ÕH$moUmgZmV
~gm.
* EH$mMdoir nm¶ ~mOybm ngam Am{U Cn{dï>H$moUmgZmV ~gm.
* nm¶ Owidm. X§S>mgZmV ~gm.
2) X§S>mgZ - ~ÕH$moUmgZ - Cn{dï>H$moUmgZ - ~ÕH$moUmgZ - X§S>mgZ

* X§S>mgZmV ~gm.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ dmH$dyZ ~ÕH$moUmgZ H$am.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ ~mOybm ngê$Z Cn{dï>H$moUmgZ H$am.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ dmH$dyZ ~ÕH$moUmgZ H$am.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ gai H$ê$Z X§S>mgZmV ~gm.

85
3)X§S>mgZ-Cn{dï>H$moUmgZ-~ÕH$moUmgZ-Cn{dï>H$moUmgZ-X§S>mgZ

* X§S>mgZmV ~gm.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ ~mOybm ngê$Z Cn{dï>H$moUmgZ H$am.
* XmoÝhr nm¶ EH$mMdoir dmH$dyZ nmdbo EH$‘oH$m§Zm Owidm Am{U ~ÕH$moUmgZ H$am.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ ~mOybm ngê$Z Cn{dï>H$moUmgZ H$am.
* EH$mMdoir XmoÝhr nm¶ Odi AmUyZ X§S>mgZ H$am.
E) X§S>mgZ dramgZ OwidUr

1) àW‘ COdm nm¶ dramgZmV


* X§S>mgZmV ~gm.
* COdm nm¶ dmH$dm, ‘wS>nyZ ‘mJo ݶm.
* S>mdm nm¶ dmH$dyZ ‘mJo ‘wS>nyZ ¿¶m.
* ho Pmbo dramgZ.
* S>mdm nm¶ nwT>o ‘moH$im H$am. gai R>odm.
* COdm nm¶ ‘moH$im H$ê$Z nwT>o gai H$am.
* X§S>mgZmV ~gm.
2) àW‘ S>mdm nm¶ ‘wS>nyZ KoUo.

86
* X§S>mgZmV ~gm.
* S>mdm nm¶ dmH$dyZ ‘mJo ‘wS>nm.
* AmVm COdm nm¶ ‘wS>nyZ ‘mJo ¿¶m.
* AmVm dramgZmV ~gbobo AmhmV.
* àW‘ COdm nm¶ ‘moH$im H$am. nwT>o gai H$am.
* S>mdm nm¶ ‘moH$im H$am d nwT>o gai H$am. X§S>mgZmV ~gm.
Eo) X§S>mgZ, ‘mbmgZ, dramgZ OwidUr.

* X§S>mgZmV ~gm.
* nm¶ dmH$dyZ C{H$S>do ~gm.
* hr ‘mbmgZ ~¡R>r pñWVr hmo¶.
* nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJo {’$adyZ dramgZmV ~gm.
* Hw$ëbo CMbm Am{U ‘mbmgZmV ~gm.
* nm¶ VmR> H$am Am{U X§S>mgZmV ~gm.
Amo) X§S>mgZ {gÕmgZ OwidUr
1) àW‘ S>mdm nm¶ dmH$dm ‘J COdm nm¶ dmH$dm.

87
* X§S>mgZmV ~gm.
* Sm>do nmD$b COì¶m ‘m§S>rbm Q>oH$dm.
* COdm nm¶ dmH$dm, S>mì¶m KmoQ>çmda R>odm.
* COdo nmD$b S>mdr ‘m§S>r d nmoQ>arÀ¶m ‘ܶo AmUyZ R>odm.
* ho Pmbo {gÕmgZ.
* COdm nm¶ gmoS>m Am{U S>mdm nm¶ gmoS>m. X§S>mgZmV ~gm.
2) àW‘ COdm nm¶ dmH$dm ‘J S>mdm nm¶ dmH$dm.

* X§S>mgZmV ~gm.
* COdm nm¶ dmH$dm. nmD$b S>mì¶m ‘m§S>rbm Q>oH$dm.
* AmVm S>mdm nm¶ dmH$dm COì¶m KmoQ>çmda R>odm.
* S>mdo nmD$b COdr ‘m§S>r Am{U nmoQ>arÀ¶m ‘ܶo R>odm.
* ho Pmbo {gÕmgZ.
* S>mdm nm¶ ‘moH$im H$am. Z§Va COdm nm¶ ‘moH$im H$am. X§S>mgZmV ~gm.
Am¡) X§S>mgZ - nÙmgZ OwidUr

88
1) àW‘ COdm nm¶ dmH${dUo ‘J S>mdm dmH${dUo.

* X§S>mgZmV ~gm.
* COdm nm¶ dmH$dm Am{U S>mì¶m ‘m§S>rda R>odm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm. COì¶m ‘m§S>rda R>odm.
* ho Pmbo nÙmgZ.
* S>mdm nm¶ gmoS>m. Z§Va COdm nm¶ gmoS>m.
* X§S>mgZmV ~gm.
2) àW‘ S>mdm ‘J COdm nm¶ dmH${dUo.

* X§S>mgZmV ~gm.
* S>mdm nm¶ dmH$dm. COì¶m ‘m§S>rda R>odm.
* COdm nm¶ dmH$dm. S>mì¶m ‘m§S>rda R>odm. ho Pmbo nÙmgZ.
* COdm nm¶ g‘moa gmoS>m. Z§Va S>mdm nm¶ g‘moa gmoS>m.
* X§S>mgZmV ~gm.
3) AmbQy>Z nmbQy>Z nÙmgZmV nm¶ ~XbUo.

89
A) nÙmgZmV ~gm. S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mda R>odm.

* nm¶ gmoS>m Am{U nm¶mMr KS>r ~Xbm.


* AmVm COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mda Amho.
* 6 Vo 8 doim nm¶m§Mr KS>r AmbQy>Z nmbQy>Z KoV hr {H«$¶m H$am. ‘J X§S>mgZmV
~gm.
Am) àW‘ COdm nm¶ S>mì¶m nm¶mda R>odyZ nÙmgZ H$am.

* nQ>H$Z nm¶m§Mr AXbm~Xb H$am. nÙmgZmV ~gm.


* AmVm S>mdm nm¶ COì¶m nm¶mda Agob.
* hr {H«$¶m 6-8 doim ObX JVrZo H$am.
* X§S>mgZ H$am.
A§) Cä¶m Am{U ~¡R>çm AmgZm§Mr OwidUr. VmS>mgZ Vo dramgZ nwÝhm
VmS>mgZ.

90
* VmS>mgZmV C^o amhm.
* EH$mMdoir hmV da CMbyZ Vido Owidm. (D$Üd©Z‘ñH$mamgZ) Am{U JwS>Ko
dmH$dm. ho Pmbo CËH$Q>mgZ.
* naV JwS>Ko dmH$dyZ C{H$S>do ~gm. hr Pmbr ‘mbmgZ pñWVr.
* nm¶m§Mr ~moQ>o ‘mJo didV dramgZmV ~gm.
* Hw$ëbo CMbyZ ‘mbmgZmV ¶m.
* nmdbo Xm~m. eara CMbyZ CËH$Q>mgZ H$am.
* nm¶ VmR> H$am. hmV Imbr AmUyZ VmS>mgZ H$am.

*****

91
^mJ - 4 gamd ‘mJ©Xe©Z
YS>m - 2 gamd ‘mJ©Xe©Z

* ^mJ 3 ‘ܶo {Xbobo {Z¶‘ gamd gwê$ H$aʶmAJmoXa nmim.


* gamdmMr gwédmV Am{U eodQ> àmW©ZoZo H$am.
* gamdmÀ¶m ‘m{bH$m H«$‘mMo Xhm ^mJ Ho$bo AmhoV. gamd H«$‘mZo MT>Vm hmoV OmVmo,
˶m‘wio n{hbm H«$‘ AmË‘gmV Ho$ë¶mda nwT>rb H«$‘mMm gamd H$amdm.
* à˶oH$ gamdH«$‘mMo amoO XmoZ ^mJ Ho$bo AmhoV.
1) àmW{‘H$ hmbMmbtMm MT>Vm H«$‘ {Xbobm Amho. ˶m‘wio AmgZ gmYUo ghO
àmá hmoB©b. ˶mM~amo~a Vw‘À¶m hmVmnm¶m§Mr AmoiI Am{U ˶m§À¶m hmbMmbrVrb gm§JS>
Kmbm¶bm {eH$mb.
2) AmgZm§Mm gamd
* à˶oH$ gamd ‘m{bHo$Mm H$mb {Xbobm Amho.
* Oo AmgZ AdKS> dmQ>ob Vo nwÝhm nwÝhm Ho$bo H$s AmË‘gmV hmoB©b.
edmgZmZo gm§JVm H$amdr.

gamd H«$‘ 1 :
{d^mJ 1 - gd© Cä¶m pñWVrVrb emar[aH$ Cä¶m pñWVrVrb hmbMmbr (^mJ - 4,
YS>m 1)
{d^mJ 2 - Imbrb AmgZo {Xboë¶m H«$‘mZo 3 doim H$am.
eodQ>r edmgZ H$amdo.
1) VmS>mgZ 7) X§S>mgZ
2) D$Üd©hñVmgZ 8) ñdpñVH$mgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 9) dramgZ
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 10) AYmo‘wIdramgZ
5) CËH$Q>mgZ 11) eb^mgZ
6) CpËWV{ÌH$moUmgZ 12) edmgZ

92
gamd H«$‘ 2 :
{d^mJ 1 - ^mJ 4 - YS>m 1
Cä¶m pñWVrVrb ObX hmbMmbr - 10 {‘{ZQ>o
{d^mJ 2 - Imbrb AmgZo {Xboë¶m H«$‘mZo 3 doim H$am. eodQ>r edmgZ H$amdo.
1) VmS>mgZ 9) ñdpñVH$mgZ
2) D$Üd©hñVmgZ 10) dramgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 11) Cn{dï>H$moUmgZ
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 12) ~ÕH$moUmgZ
5) CËH$Q>mgZ 13) AYmo‘wIdramgZ
6) CpËWV {ÌH$moUmgZ 14) eb^mgZ
7) dra^ÐmgZ - 2 15) ‘H$amgZ
8) X§S>mgZ 16) edmgZ

gamd H«$. 3 :
{d^mJ 1 - ^mJ 4 - YS>m 1
Cä¶m pñWVrVrb ObX hmbMmbr - 10 {‘{ZQ>o
{d^mJ 2 - Imbrb AmgZo {Xboë¶m H«$‘mZo 3 doim H$aUo. eodQ>r edmgZmZo gm§JVm
H$amdr.
1) VmS>mgZ 8) dra^ÐmgZ 15) nd©VmgZ
2) D$Üd©hñVmgZ 9) CÎmmZmgZ 16) Cn{dï>H$moUmgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 10) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ 17) ~ÕH$moUmgZ
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 11) X§S>mgZ 18) AYmo‘wIdramgZ
5) CËH$Q>mgZ 12) ñdpñVH$mgZ 19) eb^mgZ
6) d¥jmgZ 13) dramgZ 20) ‘H$amgZ
7) CpËWV{ÌH$moUmgZ 14) nÙmgZ 21) edmgZ

gamd H«$. 4 :

93
{d^mJ 1 - ~¡R>çm pñWVrVrb àma§{^H$ V¶mar
A) Vo Eo) H$aUo. 10 Vo 12 {‘{ZQ>o
{d^mJ 2 - Imbrb {Xbobm H«$‘ 3 doim H$ê$Z edmgZmZo gm§JVm H$amdr.

1) VmS>mgZ 13) dramgZ


2) D$Üd©hñVmgZ 14) nÙmgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 15) nd©VmgZ
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 16) Cn{dï>H$moUmgZ
5) CËH$Q>mgZ 17) ~ÕH$moUmgZ
6) d¥jmgZ 18) {gÕmgZ
7)CpËWV {ÌH$moUmgZ 19) qghmgZ - 1
8) dra^ÐmgZ - 2 20) AYmo‘wIdramgZ
9) CÎmmZmgZ 21) eb^mgZ
10)àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ 22) ‘H$amgZ
11) X§S>mgZ 23) edmgZ
12) ñdpñVH$mgZ
gamd H«$. 5 :
{d^mJ 1 - ^mJ 4 - YS>m 1
1) Cä¶m pñWVrVrb gd© {H«$¶m - 3 doim
2) ~¡R>çm pñWVrVrb A) Vo Eo) - 3 doim
3) Cä¶m ~¡R>çm AmgZm§Mr OwidUr A§)
{d^mJ 2 - à˶oH$ AmgZ 2) Vo 26) - 3 doim H$aUo d gm§JVm edmgZmZo H$amdr.
1) VmS>mgZ 15) ~ÕH$moUmgZ
2) D$Üd©hñVmgZ 16) {gÕmgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 17) qghmgZ 1
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 18) qghmgZ 2
5) CËH$Q>mgZ 19) ‘Ëñ¶mgZ

94
6) d¥jmgZ 20) ‘[aÀ¶mgZ 1
7) CpËWV{ÌH$moUmgZ 21) ‘mbmgZ 2
8) dra^ÐmgZ 2 22) eb^mgZ
9) X§S>mgZ 23) ‘H$amgZ
10) ñdpñVH$mgZ 24) AYmo‘wIdramgZ
11) dramgZ 25) CÎmmZmgZ
12) nÙmgZ 26) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ
13) nd©VmgZ 27) edmgZ
14) Cn{dï>H$moUmgZ
gamd H«$. 6 :
{d^mJ 1 -
1) CS>çm ‘mê$Z H$aʶmÀ¶m gd© {H«$¶m - 5 doim.
2) ~¡R>çm pñWVrVrb Amo) Am{U Am¡) à˶oH$s 4 doim H$aUo.
{d^mJ 2 - Imbrb à˶oH$s 3 doim H$amdo.
2 Vo 27 - à˶oH$s 3 doim d gm§JVm edmgZmZo.
1) VmS>mgZ 10) CÎmmZmgZ 19) {gÕmgZ
2) D$Üd©hñVmgZ 11) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ 20) Jmo‘wImgZ-
(àJV nm¶m§Mr {H«$¶m
{eH$m)
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 12) X§S>mgZ 21) qghmgZ - 1
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 13) ñdpñVH$mgZ 22) qghmgZ - 2
5) CËH$Q>mgZ 14) dramgZ 23) ‘[aÀ¶mgZ - 1
6) d¥jmgZ 15) nÙmgZ 24) ‘mbmgZ - 2
7) CpËWV{ÌH$moUmgZ 16) nd©VmgZ 25) eb^mgZ
8) dra^ÐmgZ - 2 17) Cn{dï>H$moUmgZ 26) ‘H$amgZ
9) Jê$S>mgZ 18) ~ÕH$moUmgZ 27) AYmo‘wIdramgZ
28) edmgZ

95
gamd H«$. 7 :
{d^mJ 1 - gd© àma§{^H$ {H«$¶m - 4 doim à˶oH$s
{d^mJ 2 - à˶og AmgZ 3 doim. gm§JVm edmgZmZo
1) VmS>mgZ 12) X§S>mgZ 22) qghmgZ - 2
2) D$Üd©hñVmgZ 13) ñdpñVH$mgZ 23) AYmo‘wIdramgZ
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 14) dramgZ 24) ‘[aÀ¶mgZ - 1
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ 15) {gÕmgZ 25) ‘mbmgZ - 2
5) CËH$Q>mgZ 16) nÙmgZ 26) ‘Ëñ¶mgZ
6) d¥jmgZ 17) nd©VmgZ 27) Cï>´mgZ
7) CpËWV{ÌH$moUmgZ 18) Jmo‘wImgZ 28) ^wO§JmgZ
8) dra^ÐmgZ - 2 19) Cn{dï>H$moUmgZ 29) eb^mgZ
9) Jê$S>mgZ 20) ~ÕH$moUmgZ 30) ‘H$amgZ
10) CÎmmZmgZ 21) qghmgZ - 1 31) edmgZ
11) àgm[aV nmXmoÎmmZmgZ

gamd H«$. 8 :
{d^mJ 1 - gd© àma§{^H$ {H«$¶m - 4 doim à˶oH$s
{d^mJ 2 - à˶oH$ AmgZmV {Xbobo AmH$S>o ‘moOV pñWanUo AmgZmV pñWamdUo.
1) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ 9) {gÕmgZ 17) Cï>´mgZ
2) d¥jmgZ 10) nÙmgZ 18) ^wO§JmgZ
3) CpËWV{ÌH$moUmgZ 11) nd©VmgZ 19) eb^mgZ
4) dra^ÐmgZ - 2 12) ‘Ëñ¶mgZ 20) ‘H$amgZ
5) JéS>mgZ 13) qghmgZ - 2 21) Cn{dï>H$moUmgZ
6) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ 14) Jmo‘wImgZ 22) ~ÕH$moUmgZ
7) dramgZ 15) ‘[aÀ¶mgZ - 1 23) edmgZ
8) AYmo‘wIdramgZ 16) ‘mbmgZ - 2

96
gamd H«$. 9 :
AmVm Vwåhr Odi-Odi [Xcocr gd© AmgZo {eH$bm AmhmV. AmVm øm gamdmV
AmgZo gmIir nÕVrZo H$aUma AmhmV.
Cä¶m pñWVrVrb AmgZo àW‘ COdrH$S>o EH$m ‘mJmo‘mJ EH$ Aem VèhoZo H$am. ‘J
gd© AmgZo S>mdrH$S>o H$am. (à˶oH$ AmgZgmIir 3 doim H$am.)
1) VmS>mgZ D$Üd©hñVmgZ D$Üd©Z‘ñH$mamgZ D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ (COdr H$a§Jir
‘moH$ir R>odm) CËH$Q>mgZ d¥jmgZ (COdm nm¶ dmH$dm) CpËWV{ÌH$moUmgZ (COdrH$S>o)
dra^ÐmgZ 2 (COdm nm¶ dmH$dm) JéS>mgZ (COdm nm¶ S>mì¶m^modVr Jw§S>mim) VmS>mgZ
D$Üd©hñVmgZ D$Üd©Z‘ñH$mamgZ D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ (S>mdr H$a§Jir ‘moH$ir R>odm)
CËH$Q>mgZ d¥jmgZ (S>mdm nm¶ dmH$dm) CpËWV {ÌH$moUmgZ (S>mdrH$S>o H$am) dra^ÐmgZ 2
(S>mdm nm¶ dmH$dm) JéS>mgZ (S>mdm COì¶m^modVr Jw§S>mim) VmS>mgZ
2) X§S>mgZ ñdpñVH$mgZ (àW‘ COdm nm¶ dmH$dm) nÙmgZ (COdm nm¶ àW‘)
nd©VmgZ (COdr H$a§Jir ‘moH$ir R>odm) qghmgZ 2 ‘Ëñ¶mgZ ~ÕH$moUmgZ
Cn{dï>H$moUmgZ Jmo‘wImgZ (COdm nm¶ àW‘) dramgZ AYmo‘wIdramgZ qghmgZ 2
(COdm nm¶ àW‘) ->{gÕmgZ (COdm nm¶ àW‘) ‘[aÀ¶mgZ 1 (COdm nm¶ dmH$dm) ‘mbmgZ
2 Cï>´mgZ ^wO§JmgZ eb^mgZ ‘H$amgZ (COdr H$a§Jir ‘moH$ir) - X§S>mgZ
hr AmgZ gmIir S>mdrH$S>o AmgZo H$ê$Z g§ndm.
3) CÎmmZmgZ
4) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ
5) edmgZ

gamd H«$. 10 :
gmYmaU 20 Vo 25 {‘{ZQ>o H$am. ˶m gamd H«$‘mV {Za{Zamù¶m pñWVrVrb 2 AmgZo
Owidbr AmhoV. à˶oH$ AmgZm§Mr OwiUr 3 doim H$am.
1) VmS>mgZ X§S>mgZ
2) D$Üd©hñVmgZ ‘mbmgZ 2
3) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ nÙmgZ nd©VmgZ
4) D$Üd©Z‘ñH$mamgZ ñdpñVH$mgZ
5) CËH$Q>mgZ dramgZ
6) d¥jmgZ ‘[aÀ¶mgZ
7) CpËWV{ÌH$moUmgZ Cn{dï>H$moUmgZ

97
(COdrH$S>o)
8) C{ËWV{ÌH$moUmgZ ~ÕH$moUmgZ
(S>mdrH$S>o)
9) dra^ÐmgZ 2 {gÕmgZ
10) JéS>mgZ Jmo‘wImgZ
11) ‘Ëñ¶mgZ qghmgZ 2
12) Cï>´mgZ qghmgZ 1
13) ^wO§JmgZ eb^mgZ
14) ‘H$amgZ AYmo‘wIdramgZ
15) CÎmmZmgZ
16) àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ
17) edmgZ

àH$ën {H«$¶m :
nwñVmH$mMm ^mJ 1 Am{U 2 dmMm. ^mJ 5 nyU© H$am. (àý‘m{bH$m nyU© H$am.)
Vm{bH$m H$aUo -
1) ¶‘-{Z¶‘
2) AmgZm§Mr Zmdo Am{U ˶mMm AW© {bhm.
3) 10 Vo 20 {‘{ZQ>m§Mm AmgZm§Mm H$m¶©H«$‘ V¶ma H$am- àW‘ WmoS>r "¶moJ'Mr
‘m{hVr Úm Am{U à˶oH$ AmgZmMo Zmd gm§JyZ ˶mMm AW© gm§JyZ AmgZo H$am.

*****

98
^mJ - 5
H$m¶©nwpñVH$m

Jmibobo eãX ^am.


1) nV§ObtZr Amåhmg ‘ZmÀ¶m em§VVogmR>r .................... ñnï> ^mfogmR>r
.................... Am{U CÎm‘ Amamo½¶mgmR>r .................... {Xbm.
2) nV§ObtÀ¶m earamMm daMm ^mJ .................... ê$nmV AgyZ AYmo^mJ
eofZmJmÀ¶m ê$nmV Amho.
3) nV§ObtZr hmVmV ...................., .................... Am{U
.................... YmaU Ho$bobo Amho.
4) nV§Obr ho .................... AdVma hmo¶.
5) .................... hm ZmJm§Mm amOm AgyZ .................... Mo AmgZ Amho.
6) nV§Obr .................... ì¶{³V‘Îd åhUyZ à{gÕ nmdbo.
7) nV§ObtMo à{gÕ J«§W ...................., .................... Am{U
.................... AmhoV.
8) ¶moJ åhUOo ....................
9) ¶moJmMr .................... A§Jo AmhoV.
10) .................... g‘mOmV nmiʶmMr {eñV Amho.
11) .................... hr ì¶{³Ve: nmiʶmMr {eñV Amho.
12) Aqhgm nmiʶmgmR>r 1) .................... 2) .................... 3)
.................... ho VrZ JwU Agmdo bmJVmV.
13) g˶ nmbZmgmR>r 1) .................... 2) .................... Agmdo
bmJVmV.
14) AñVo¶ nmbZmgmR>r .................... Am{U .................... Amdí¶H$
Amho.
15) ~«÷M¶© åhUOo ....................
16) An[aJ«h åhUOo .................... hr {eH$dU ñdV:g XoUo.
17) Amnbo eara ho .................... .................... Amho.

99
18) Amnbo eara .................... ewÕ Am{U .................... R>odmdo.
19) ...................., .................... Am{U .................... AÞ
ImD$ Z¶o.
20) AmgZ ho .................... Am{U .................... Agmdo.

àýmMr CÎmao Úm.


1) ¶‘ ¶m A§JmMr {eH$dU H$m¶ Amho?

2) {Z¶‘ Amnë¶mbm H$m¶ {eH${dVmo?

3) ¶‘ {H$Vr AmhoV? ˶m§Mr Zmdo Am{U AW© {bhm.

4) {Z¶‘ {H$Vr AmhoV? ˶m§Mr Zmdo Am{U AW© {bhm.

5) nmM Amoit‘ܶo "em¡M' ¶m {df¶r {bhm.

ho H$moU H$moUmg åhUmbo.


1) ""Z¥Ë¶ Mmby AgVmZm Vw‘Mm ^ma gmhdoZm nU Z¥Ë¶ g§në¶m~amo~a ‘bm Vw‘Mm
hbHo$nUm OmUdbm ho Ago H$go ~ao Pmc§?''

100
2) ""WmoS>m Yra Ya. lre§H$a H$mhr H$mbm§VamZo Vw¶mda EH$ O~m~Xmar gmon{dUma
AmhoV.

3) Imbrb àým§Mr CÎmao Úm.


1) g‘pñWVrV nmdbo Owidbobr AgVmV. (MyH$ / ~amo~a)
2) g‘pñWVr JwS>¿¶mÀ¶m dmQ>çm (VmR> / dmH${dboë¶m) AgVmV.
3) g‘pñWVrMo Xþgao Zmd H$m¶?

4) D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ ¶m AmgZmVyZ Vwåhr H$m¶ {eH$bmV?

5) D$Üd©hñVmgZ Am{U D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ ¶mV H$m¶ ’$aH$ Amho?

6) CËH$Q>mgZ H$aVmZm Vwåhr {H$Vr AmgZo H$aVm? ˶m§Mr Zmdo gm§Jm.

7) CËH$Q>mgZmV nm¶ (gai / dmH$bobo) AgVmV.

8) d¥jmgZmbm ho Zmd H$m {Xbo Amho?

9) d¥j Amnë¶mbm H$m¶ {eH${dVmV?

10) {ÌH$moUmgZmV {H$Vr {ÌH$moU AgVmV?

101
11) dra^Ð H$moU hmoVm?

12) dra^ÐmgZ 2 ¶m AmgZmVyZ Vwåhr H$m¶ {eH$bmV?

13) dra^ÐmgZmVrb nm¶m§Mr pñWVr ñnï> H$am.


COdrH$S>o H$aVmZm -

S>mdrH$S>o H$aVmZm -

14) dra^ÐmgZmVrb S>mo³¶mMr pñWVr ñnï> H$am.


COdrH$S>o H$aVmZm -

S>mdrH$S>o H$aVmZm -

15) dra^ÐmgZmMo {H$Vr àH$ma AmhoV?

16) JéS>mgZ H$aVmZm Vwåhr H$m¶ {eH$Vm?

17) JéS>mgZmV Vwåhr COì¶m nm¶mda Vmob gm§^miV AmhmV Va hmVmMr pñWVr
gm§Jm.

18) CÎmmZmgZ Am{U àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ ømVrb ’$aH$ gm§Jm.

102
19) X§S>mgZmV nmR>rMm H$Um H$gm R>odVm?

20) X§S>mgZmVrb nm¶m§Mr pñWVr gm§Jm.

21) X§S>mgZmV N>mVr (CÞV / Jibobr) AgVo.

22) ñdpñVH$mgZmVrb nm¶m§Mr pñWVr gm§Jm.

23) 4-5 dm³¶mV ñdpñVH$mgZmMo ‘hÎd gm§Jm.

24) dramgZmMo bm^ gm§Jm.

25) gXmZ§Xmbm H$moUVr {gÕr àmá Pmbr hmoVr?

26) nÙ åhUOo H$m¶?

27) nÙmgZmMo Xþgao Zmd H$m¶?

28) H$‘imMo JwU gm§Jm.

29) H$‘imH$Sy>Z H$m¶ {eH$mdo?

30) nÙmgZmMm AW© Am{U ‘hÎd gm§Jm.

103
31) Jmo‘wImgZmMo ‘hÎd gm§Jm.

32) Cn{dï>H$moUmgZmMm AW© gm§Jm.

33) ~ÕH$moUmgZmMm AW© gm§Jm.

34) AYmo‘wI dramgZmV Vm|S> daÀ¶m {XeoZo AgVo. (MyH$ / ~amo~a)

35) ‘[aÀ¶mgZ ho Zmd ˶m pñWVrbm H$m {Xbo Jobo?

36) ‘[aMr F$fr H$moU hmoVo?

37) ‘[aÀ¶mgZmVrb nm¶m§Mr pñWVr ñnï> H$am.


COdrH$S>o H$aVmZm -

S>mdrH$S>o H$aVmZm -

38) ‘mbmgZmMm AW© gm§Jm.

39) ‘mbmgZmMo {H$Vr àH$ma AmhoV? Vwåhr H$moUVm àH$ma {eH$bmV/

40) ‘Ëñ¶mgZ ho AmgZ H$moUmbm g‘{n©V Ho$bo Amho? H$m?

104
41) ‘Ëñ¶mgZ ho (dramgZ / nÙmgZ) AmgZ H$ê$Z ‘J H$aVmV.

42) Cï>´mgZmMo ‘hÎd gm§Jm.

43) Cï>´mgZmV nmR>rMm H$Um (gai / A§VJm}b) AgVmo.

44) gd© Amnbo {‘Ì AmhoV. (MyH$ / ~amo~a)

45) ^wO§JmgZ ho gmnm§Zm dm ZmJm§Zm H$m g‘{n©V Ho$bo Amho?

46) eb^mgZ Am{U ‘H$amgZ ¶mVrb ’$aH$ gm§Jm.

47) edmgZmV hmV Am{U nm¶ ^³H$‘ Am{U pñWa R>odbobo AgVmV. (MyH$ /
~amo~a)

48) edmgZmV S>moio (CKS>o / ~§X) R>odm¶Mo AgVmV.

49) ~Õm§Jwbr‘wÐm Á¶m AmgZmV AgVo ˶m§Mr Zmdo {bhm.

Jmibobo eãX ^am.


1) g‘pñWVrV hmV, VihmV Am{U ~moQ>o .................... bm§~ Ho$bobr AgVmV.
2) D$Üd©hñVmgZmV hmV CMbVmZm nm¶ .................... R>odm.
3) CËH$Q>mgZ .................... gmaIo AgVo.

105
4) d¥jmgZmV d¥jmgmaIo .................... amhm nU ˶mÀ¶mgmaIo
.................... ZH$m.
5) Jê$S> ho ...................., .................... Am{U ....................
à{VH$ Amho.
6) X§S>mgZmV Q>mMm Am{U A§JR>o .................... AgVmV.
7) X§S>mgZmV nm¶ Am{U hmVmMo H$monao .................... AgVmV.
8) X§S>mgZmV nmR>rMm H$Um .................... R>odbobm AgVmo.
9) ñdpñVH$ åhUOo ....................
10) hmVmMm A§JR>m Am{U VO©Zr OwidyZ hmV ‘m§S>rda R>odboë¶m pñWVrbm
.................... (kmZ‘wÐm / Z‘ñH$ma‘wÐm) åhUVmV.
11) {gÕmgZ åhUOo .................... hmo¶.
12) H$‘i ho .................... Mo à{VH$ Amho.
13) H$‘i ho .................... AmgZ Amho.
14) nd©VmgZmV .................... ~gVmV, hmV .................... gmaIo
VmUbobo AgVmV.
15) Jmo‘wImgZmVrb nm¶m§Mr pñWVr .................... gmaIr AgVo.
16) ~ÕH$moUmgZmV .................... ngaboë¶m AgVmV.
17) ~ÕH$moUmgZmV .................... nH$S>bobr AgVmV.
18) .................... ho AmgZ ^JdmZ Zaqghmbm g‘{n©V Ho$bobo Amho.
19) qghmgZ 2 H$aVmZm .................... øm AmgmZV ~gmdo bmJVo.
20) n{ü‘àVZ pñWVr åhUOo ....................
21) ‘mbmgZ ho .................... qH$dm X§S>mgZ øm pñWVrVyZ Ho$bo OmVo.
22) {dîUyMm n{hbm AdVma .................... hmo¶.
23) ‘H$amgZ hm .................... MmM EH$ àH$ma Amho.
24) edmgZ åhUOo .................... earamgmaIo nSy>Z amhmUo.
25) edmgZ eara Am{U ‘Zmbm .................... Am{U em§VVm XoVo.

OmoS>çm bmdm.

106
d¥jmgZ
1) ‘yi A) VmR> nm¶
2) ImoS> ~) Owidbobo hmV
3) ’$m§Úm H$) VmR> nm¶
4) PmS>mMm e|S>m S>) dmH${dbobm nm¶

qghmgZ 2
1)Or^ A) nm¶m§Mr \w$cr
2) ‘wI ~) ^wd¶m ‘Ymo‘Y
3) S>moio H$) CKS>o
4) nm¶ S>) ~mhoa

Imbrb {Xbobo eãX dmnê$Z Jmiboë¶m OmJm ^am.


ghò, àU_m[_, eL²>IMH«$m{g
Am~mhþ nwéfmH$ma§ .................... Ym[aU§ .................... {eag§ œoV§
.................... nVÄO{b‘²

eãX H«$‘dma {bhm.


1) dmMm§ {MÝVñ¶ nXoZ ¶moJoZ

2) earañ¶M ‘b§ d¡ÚHo$Z

Imbrb dm³¶o ~amo~a H$s MyH$ ho emoYm.


1) Mm§Jbm Amhma Imʶmg ¶§moJ Amnë¶mbm {eH${dVmo.

2) AmgZm§Zr Amamo½¶ gwYmaVo.

107
3) ¶moJ hm ¶mo½¶ nÕVrZo OrdZ OJʶmg {eH${dVmo.

4) Vn åhUOo OrdZmVrb C{Ôï> gmܶ hmoʶmgmR>r Ho$bobo Ádb§V à¶ËZ.

5) amJ Amë¶mda EImÚmbm ‘maʶmnojm H$R>moa eãXm§Zr amJ 춳V H$amdm.

6) ¶moJ AmË‘g§¶‘ {eH${dV ZmhrV.

7) Xodmdarb ^³Vr ¶moJgmYH$mgmR>r Oéar Zmhr.

8) g§¶‘ Zgob Va AmMma-{dMma n{dÌ ZgVrb.

9) Ag‘mYmZmZo AmnU OrdZmV àJVr H$ê$ eH$Vmo Ago ¶moJ {eH${dVmo.

10) bmo^r Am{U ñdmWu ‘Zmbm g‘mYmZr amhmʶmg {eH${dUmar à{H«$¶m åhUOo
g§Vmof hmo¶.

11) nV§Obr ho ì¶mH$aUH$ma XoIrb hmoVo.

12) Aqhgm Amnë¶mbm Mm§Jbo AmMma d {dMma {eH${dVo.

13) Amnbo AmMma d {dMma EImÚmbm XþImdUmao qH$dm ˶mMo ZwH$gmZ H$aUmao
ZgmdoV.

14) Jm¡{UH$m nwÌ ho ^JdmZ nV§ObtMo EH$ Zmd Amho.

EH$m dm³¶mV CÎmao {bhm.


1) ‘mohZZo ‘oarMr nopÝgb Mmoabr. ˶mZo ¶moJmMm Hw$R>bm {Z¶‘ ‘moS>bm?
108
2) Ooìhm AãXþëbmbm ˶mÀ¶m AmOrZo {VÀ¶m ~aUrVrc am{hbobo eodQ>Mo H$mhr n¡go
{Xbo. Vo KoD$Z Vmo {‘R>mB© d IoiUr AmUʶmg OÌobm Jobm. nU CbQ> Vmo ^mH$è¶m
^mOVmZm AmOrMm hmV ^mOy Z¶o åhUyZ {M‘Q>m {dH$V KoD$Z naVbm. ho H$aVmZm ˶mZo
¶moJmÀ¶m Hw$R>ë¶m {Z¶‘mMo nmbZ Ho$bo?

3) ^JdmZ nVÄObr ho Hw$R>ë¶m XodmMm AdVma hmoVo?

4) nVÄObr øm eãXmMm AW© H$m¶?

5) ^JdmZ nVÄObr§Zr {b{hbobo J«§W H$moUVo?

6) An[aJ«h åhUOo H$m¶?

nwT>rb Jmoï>r dmMm. ¶mVrb nmÌm§Zr Hw$R>ë¶m ¶‘-{Z¶‘m§Mo nmbZ Ho$bo Amho
qH$dm Zmhr ho gm§Jy eH$mb H$m?
1) àmMrZ ^maVmV EH$ dmQ>‘mar H$aUmam Vê$U Mmoa O§JbmV amhmV Ago. O§Jb
Amobm§Sy>Z OmUmè¶m dmQ>gê§$Zm Vmo bw~mS>V Ago. gm¶§H$mi hmoVmM Vmo Amnë¶m {à¶
~m¶H$m-‘wbm§gmo~V OmV Ago d bwQ>bobm EodO ˶m§À¶m ~amo~a dmQy>Z ImV Ago.
EHo$ {Xder O§Jb Amobm§Sy>Z OmUmè¶m EH$m ‘wZtZm ˶mZo AS>{dbo. ‘wZr åhUmbo,
""‘m¶m Odi H$mhrhr Zmhr, nU qhgm H$aV Vy H$m OJV Amhog?''
˶mda Vmo Vê$U åhUmbm H$s, ""O§JbmV CnOr{dH$m H$aʶmMm VmoM EH$ ‘mJ©
{eëbH$ Amho.''
""H$moUmgmR>r H$aVmo Amhog Vy ho gd©?'' ‘wZtZr {dMmabo.
""‘m¶m ~m¶H$mo-‘wbm§gmR>r.'' MmoamZo CÎma {Xbo.
""‘J Vw¶m nmnm§Mo àm¶{üÎm d Xþ:I nU Vo dmQy>Z KoUma AmhoV H$m¶?'' ‘wZtZr
{dMmabo.
øm àým§Zr AñdñW Pmboë¶m MmoamZo Kar OmD$Z Vo àý {dMmabo.
¶mda "Amåhm§bm ˶mVrb H$mhrhr ZH$mo' Ago CÎma {‘imbo.

109
H$ï>r hmoD$Z ˶m MmoamZo ‘wZtH$S>o naV ¶oD$Z, ¶mo½¶ àH$mao OrdZ OJʶmMm ‘mJ©
{dMmabm. ‘wZtÀ¶m CnXoemZo ^mamdbobm Vmo Vê$U Mmoa AmgZñW hmoD$Z EH$m PmS>mImbr
~gbm. {VWo ˶mZo AZoH$ dfmªn¶ªV Vn ñdmܶm¶ Ho$bo. B©œa ^³Vr Ho$br Am{U Vmo nyU©nUo
~XbyZ dmë‘rH$s ‘wZr Pmbm. nwT>o ˶mbm Pmboë¶m B©œar gmjmËH$mamZo, Vmo am‘m¶UmgmaIo
‘hmH$mì¶ {bhÿ eH$bm.
2) g§Vm§Mr ^y‘r Agboë¶m JwOamW ‘Yrb EH$m emioV {eH$Umè¶m EH$m bhmZ
‘wbmMr hr H$Wm Amho.
EHo$ {Xder emim VnmgUrg emioV ¶oUma hmoVo. gd© {ejH$m§Zr "‘wbm§Zm ZrQ> dmJm d
hþema amhm' Ago ~Omdbo. emim VnmgUr gwê$ Pmë¶mda amhþbZo EH$ J{UV MwH$sMo
{b{hë¶mMo {ejH$m§À¶m {ZXe©Zmg Ambo. emim VnmgUrgm§À¶m Ñï>rg nS>ʶmnydu amhþbZo
eoOmaÀ¶m ‘wbmÀ¶m dhrV ~KyZ MQ>H$Z ~amo~a J{UV {bhÿZ ¿¶mdo Agm AmJ«hmMm Bemam
{ejH$m§Zr Ho$bm.
na§Vw amhþbZo H$m°nr H$aʶmEodOr {ejH$m§Mm AmoaS>m ImʶmMo nËH$abo. VnmgUrZ§Va
{ejH$m§Zr Om~ {dMmaë¶mda, ""H$m°nr H$ê$Z ~amo~a J{UV {b{hUo åhUOo ’$gdUyH$
Ho$ë¶mgmaIo Amho. ‘m¶m d{S>bm§Zr ‘bm àm‘m{UH$nUm {eH${dbm Agë¶mZo, ‘r
eoOmè¶mMr H$m°nr Ho$br Zmhr.'' Ago CÎma {Xbo.
3) ^JdmZ {dîUyMm na‘ ^³V Agboë¶m ZmaX‘wZt{df¶r Vwåhr EoH$bo AgobM
""^JdmZ, Amnbm na‘ ^³V H$moU Amho?'' Ago EH$Xm ˶m§Zr ^Jd§Vm§Zm {dMmabo. "ZmaXm
VyM Amhog.' Aem CÎmamMr ‘Zmo‘Z Anojm H$aUmè¶m ZmaXmbm ^JdmZ {dîUy§Zr ‘mÌ
n¥ÏdrVbmdarb EH$m gm‘mݶ eoVH$è¶mH$S>o ~moQ> XmIdyZ "hm ‘mPm na‘ ^³V Amho.' Ago
gm§{JVbo.
MH«$mdboë¶m ZmaX‘wZtZm OmñV Iwbmgm Z H$aVm ^Jd§Vm§Zr EH$ VobmMm {Xdm
noQ>{dʶmg gm§{JVbo. ""hm {Xdm KoD$Z Vy EH$ n¥Ïdr àX{jUm H$ê$Z ¶o.'' Xodm§Zr gm§{JVbo.
""‘mÌ {Xdm {dPVm H$m‘m Z¶o d ˶mVrb EH$hr W|~ Vob gm§S>Vm H$m‘m Z¶o.'' Agohr
gm§{JVbo.
A{Ve¶ H$miOrndy©H$ ZmaXm§Zr àdmgmbm gwédmV Ho$br. {dîUy Xodm§À¶m AmkoMo
V§VmoV§V nmbZ H$ê$Z ¶eñdrnUo naV Amë¶mda ˶m§Zm ñdV:MmM A{^‘mZ dmQ>bm Agmdm.
nU "àdmgmV {H$Vr doim ‘mPo Zm_ñ_aU Ho$bog?' øm ^Jd§Vm§À¶m àýmbm ˶m§À¶mH$S>o
CÎma ZìhVo. "Zm‘ñ‘aUmbm doi Var Hw$R>o hmoVm? gd© bj Va {Xì¶mH$S>o hmoVo.' Am{U ‘J
˶m§Zm C‘Jbo. Vmo gm‘mݶ eoVH$ar {Xdg^a H$m‘mV Jw§J AgyZ, H$m~mS>H$ï> H$aVmZm {ZXmZ
XmoZ doim Var XodmMo Zm‘ñ‘aU H$arV hmoVm. VmoM Iam na‘ ^³V hmo¶.

*****
110
AmgZm§À¶m Zmdm§Mr gyMr

VmS>mgZ (g‘pñWVr)
D$Üd©hñVmgZ
D$Üd©~Õm§Jwë¶mgZ
D$Üd©Z‘ñH$mamgZ
CËH$Q>mgZ
d¥jmgZ
CpËWV{ÌH$moUmgZ
dra^ÐmgZ 2
JéS>mgZ
CÎmmZmgZ
àgm[aVnmXmoÎmmZmgZ
X§S>mgZ
ñdpñVH$mgZ
dramgZ
{gÕmgZ
nÙmgZ
nd©VmgZ
Jmo‘wImgZ
Cn{dï>H$moUmgZ
qghmgZ 1
qghmgZ 2
AYmo‘wIdramgZ
‘[aÀ¶mgZ 1
‘mbmgZ

111
‘Ëñ¶mgZ
Cï>´mgZ
^wO§JmgZ
eb^mgZ
‘H$amgZ
edmgZ

*****

H${R>U eãXm§Mo AW©

AYmo = Imbr
A§Jwbr = ~moQ>o
AmgZ = pñWVr
~Õ = ~§X H$aUo
^wO§J = ZmJ
X§S> = H$mR>r, gmoQ>m
Jmo = Jm¶
hñV = hmV
H$maH$ = KS>dyZ AmUUmam
H$moU = H$moZ
‘H$a = ‘Ja
‘mbm = hma
‘[aMr = F$fr, ~«÷mMo dS>rb, gy¶m©Mo AmOmo~m
‘Ëñ¶ = ‘mgm
‘oê$ = nd©V
‘wÐm = ‘mohmoa

112
‘wI = Moham
nmX = nm¶
nÙ = H$‘i
n{ü‘ = ‘mdiVrMr {Xem
nyd© = CJdVrMr {Xem
àgm[aV = ngabobo
àVZ = VmUUo
nyd©àVZ pñWVr = eara ‘mJo dmH$dyZ KoVbobr pñWVr
g‘ = EH$g‘mZ
eb^ = Q>moi, ZmH$VmoS>m
ed = ‘¥V eara
{gÕ = V¶mar, X¡dre³Vr àmá Pmbobm
{gÕr = X¡dre³Vr
gwá = CVmUr pñWVr
VmS> = VmS> d¥j
{ÌH$moU = VrZ H$moZ Agbobr AmH¥$Vr
Cn{dï> = ~¡R>r pñWVr
D$Üd© = daMr {Xem
Cï>´ = C§Q>
CËH$Q> = Vrd« e³Vrembr
CÎmmZ = Vrd«nUo VmUbobo
CpËWV = VmUUo, bm§~dUo
dra = eya 춳Vr
dra^Ð = e§H$amZo {Z‘m©U Ho$bobm ¶moÕm
{dlm§V = em§V hmoUo

*****

113
114
115

You might also like