Professional Documents
Culture Documents
Interview
Hij noemt zichzelf: ‘vaandeldrager van muziekschool van Deventer was ver-
de Hollandse Koraalkunst naar Jan bonden. Ik ben geboren in Apeldoorn,
Zwart’. Op zijn website prijkt een citaat mijn ouders hadden daar een Boutique.
van Willem Hendrik Zwart: ‘De Lofzang Mijn vader had echter een uniek ontwerp
heeft een voertuig nodig en dat moet een gemaakt voor gevlochten babymandjes
gouden koets zijn!’ Behalve als cantor- en daarmee had hij zo veel succes dat de
organist en concertgever is hij ook actief zaak in Apeldoorn werd verkocht en een
als koordirigent, componist, arrangeur woonhuis met aangrenzende bedrijfs-
en leraar. “Drie mensen zijn bepalend ruimte in Bathmen werd gebouwd waar
geweest voor mijn muzikale vorming: hij zich met mijn moeder en een team van
Willem Hendrik Zwart, Jos van der Kooy thuiswerkers helemaal op de Sierkunstnij-
en István Baróti.” verheid ‘Bodema’ kon richten. Mijn vader
was Vlaardinger en speelde niet onver-
Was Willem Hendrik Zwart uw eerste dienstelijk viool, mijn moeder speelde
leraar? orgel. In de huiskamer stond een elektro-
Gerco Schaap “Nee, dat was Elly Kooiman, die aan de nisch orgeltje, en vanaf m’n vijfde, zesde
daar niet terechtkonden of het was er Als ik dan een eigen werk of impro-
te koud, in de kelder van de 2e Ebbin- visatie had gespeeld, kon hij de vraag
gestraat, waar hij een tweeklaviers stellen: ‘Zitten we hier op te wachten?’
pijporgel had staan. Na verloop van ‘Nou ja, als u het niks vindt, dan moet
tijd werd dat de hele zaterdagmorgen. het maar anders’, zei ik dan. ‘Man,
In het begin ging pa mee en nam de geef nou ’ns antwoord op de vraag:
lessen op cassettebandjes op, ik heb zitten we hierop te wachten, ja of
ze hier nog liggen. nee? Als jij vindt dat het niks is, gaan
Eén van de dingen die ik van hem we gauw door met iets zinvollers,
geleerd heb, is: je een voorstelling maar als je vindt dat dit iets toevoegt
maken van wat je gaat spelen. Als we aan de orgelkunst, dan gaan we ermee Met Willem Hendrik Zwart bij het orgel van Krewerd.
‘Meneer is serieus?’ Twee weken voor mijn eindexamen mee te maken! Hij had één registrant
“Op een gegeven moment werd het was er een proefexamen in de Micha- en ik verleende ook nog wat hand- en
orgelspelen steeds serieuzer en gaf ëlskerk waar ik royaal doorheen spandiensten. Halverwege het concert
ik tijdens de koffiepauze aan dat ik kwam – triosonate van Bach, B-A- vroeg hij: ‘Wat zal ik aan het eind
wel naar het conservatorium wilde. C-H van Liszt, nog een grote Bach, spelen? Iets van Widor? Kies jij maar
‘Ben je gek joh, moet je niet doen’, Alain – maar in de voorbereiding op iets uit’. Nou, doet u dan maar de
zei Zwart, ‘neem jij nou maar de zaak het eindexamen maakte ik een niet Finale uit de zesde orgelsymfonie. Uit
van je vader over’. Ik voelde me op zo tactische opmerking tegen mijn z’n hoofd. Ragfijn. Dan is het alsof je
m’n ziel getrapt! Zéker omdat ik hem docent. Dat had tot gevolg dat ik na bretels knappen als je daar bij staat!
toch min of meer als tweede vader mijn eindexamen geen diploma kreeg Een jaar later ben ik les bij hem gaan
beschouwde. Na verloop van tijd ‘wegens onenigheid met de docent’. nemen; ik combineerde dat met een
mocht ik zelfs zijn koor in Apeldoorn Willem Hendrik Zwart gaf me nader- aantal eigen concerten in Hongarije.
overnemen. Ik bleef echter door- hand nog op m’n falie, dat ik beter Wat ik van hem leerde? Anders leren
zeuren over dat conservatorium, tot m’n grote mond had kunnen hou- studeren, andere technische en muzi-
op een gegeven moment bij hem de den. Uiteindelijk heb ik het laatste kale oplossingen zoeken, interpreta-
knop omging: ‘O, meneer is serieus? jaar onder de vlag van het Alkmaars tie, nieuwe visie en achtergronden. Er
Nou, dan zal je met je luie ... toch Conservatorium bij Jos van der Kooy waren ook Russische jongens bij de
minimaal vier uur per dag moeten gestudeerd – hij had me op mijn exa- cursisten die allemaal stonden te trap-
studeren. Ik heb nog een jaar flink men horen spelen – en heb bij hem pelen om les van hem te krijgen; hun
bij Zwart doorgewerkt en kon daarna eindexamen orgel gedaan in de Bavo namen zag ik later terug bij concour-
toelatingsexamen doen voor het con- en daarna nog een jaar kerkmuziek. sen overal ter wereld ... Ik keek in die
servatorium in Enschede. Maar toen Achteraf ben ik dankbaar dat het zo tijd enorm op tegen een organist als
was het: ‘nu ga je naar het conserva- gelopen is want ik had die lessen in Jean Guillou, die een zeer virtuoze
torium, en je kunt geen twee heren de Westerkerk in Amsterdam en in de versie speelde van de B-A-C-H van
dienen, dus: wegwezen!’ Haarlemse Bavo niet willen missen! Liszt. Toen ik dat bij Baróti ter sprake
Om een lang verhaal kort te maken: Uiteindelijk heb ik er ook een mooie bracht, reageerde hij tamelijk laco-
het heeft nog geen half jaar geduurd vriendschap met Jos aan overgehou- niek: ‘Och ja, dat is de pianoversie ...’
voor ik weer bij hem kwam en zei: den.” en hij speelde het voor.”
‘dit houd ik niet vol. Ik lijd aan ern-
stige ondervoeding’. Nou ja, vanaf Istvan Baróti Spanningsveld
toen was het door de week les op Een andere musicus die sterk bepalend U bent sinds 1989 kerkmusicus in de
het conservatorium, en zaterdag is geweest voor uw muzikale vorming Oosterkerk in Zeist.
repertoire studeren bij pa Zwart. Op is, zoals u vertelde, István Baróti, de “Die titel wordt door veel mensen
zeker moment, na allerlei docenten- titulair organist van de Basiliek van nog steeds niet begrepen. In een
wisselingen, had ik het wel gehad Esztergom in Hongarije. Waarom hij, column heb ik wel eens geschreven
met het Enschedees conservatorium en hoe kwam dat contact tot stand? dat een kerkmusicus vaak wordt
en maakte ik de switch naar Zwolle. “Baróti is een gigant, een excentrieke beschouwd als ‘een over het paard
Daar kreeg ik les van Dorthy de figuur waar veel over te vertellen getilde organist’. Daar heb je dan wel
Rooy.” (Stilte, diepe zucht.) “Maar is. Ik ontmoette hem toen we op acht jaar voor gestudeerd en twee
toen ben ik niet al te handig geweest. vakantie in Hongarije waren. Hij is hoofdvakken gedaan. Het mag dan
daar elke dag een door de synode erkende officiële
Collectie Willem Harold Boog
de andere kant: het spelen van een koraalkunst? Denken we aan Cor Kee, misschien veel over je geloofsleven
of meer koraalbewerkingen betekent Adriaan C. Schuurman, Piet Post, Wil- als je het aandurft om traditioneel te
nog niet dat dat representatief is voor lem Vogel, Dick Sanderman ... blijven programmeren, maar het gaat
de Jan Zwart-school ...”. Het gaat om “Zeker wel, en van hen speel ik ook mij ook vooral om de kwaliteit en de
het complete verhaal. Én de koraal- regelmatig bewerkingen. Maar vanuit inhoud. Willem Hendrik Zwart was
bewerkingen, én de complete orgel- de historie is Jan Zwart wel de grote daar heel duidelijk in: ‘Wees kritisch
literatuur, waarbij ieder persoonlijk motor achter de Hollandse koraal- op wat je schrijft; geen eigen werk
natuurlijk zijn of haar voorkeuren kunst geweest. Natuurlijk werd er spelen omdat je zo nodig iets van
heeft.” in zijn tijd wel gecomponeerd, maar jezelf wilt laten horen; je altijd afvra-
je kunt niet altijd zeggen dat het gen: voegt het iets toe?’
Is de Jan Zwart-school voor u synoniem geloofsleven daarin doorsprak. Ik Kenmerkend voor de Jan Zwart-
voor de ‘Hollandse koraalkunst’? Er heb wel eens het idee dat men steeds school is dat een koraalbewerking
zijn toch veel meer Nederlandse orga- merkwaardiger aankijkt tegen het naar de tekst is gecomponeerd, dat je
nisten die hebben bijgedragen aan die ‘traditioneel programmeren’. Het zegt de tekst tot leven roept met muziek.
De koraalkunst maakt deel uit van de
orgelliteratuur. Ik denk dat hoe meer
je de koraalkunst uit dit concertleven
Hoogte- en dieptepunten
Willem Boog is dit jaar vijfentwintig
jaar kerkmusicus in de Oosterkerk,
en vijfendertig jaar organist en diri-
gent. Tien jaar geleden stond zijn
hoofd niet naar een jubileum, nadat
kort daarvoor zijn vrouw Corine
na tien jaar ziekte was overleden.
Daarom vindt hij nu het moment
aangebroken om het dubbele jubi-
leum te vieren. Ook is er een cd ver-
In zijn jonge jaren ging Willem Boog er nogal eens met zijn vader Dick en zijn leraar schenen met orgelsoli die eerder op
Willem Hendrik Zwart op uit om archiefonderzoek te doen. Hun doel was: in kaart zijn koor-cd’s werden uitgebracht,
brengen wat Jan Zwart allemaal gedaan en gepubliceerd heeft: zijn causerieën voor de aangevuld met opnamen van inmid-
dels uitverkochte cd’s. De cd is tevens
ncrv die in de Omroepgids waren verschenen, aankondigingen en recensies van zijn
een eerbetoon aan mevrouw Dolly
orgelconcerten, correspondentie, kortom alles wat nog in de archieven te vinden was.
Hageman. Zij was bijna 25 jaar lang
Boog: “Met z’n drieën gingen we in een tijdsbestek van een paar jaar alle archieven secretaresse van de Commissie Orgel-
af om een zo compleet mogelijk dossier op te bouwen. We zijn ontelbare malen in het concerten Willem Harold Boog en al
archief van de ncrv geweest en we zijn kranten- en gemeentearchieven afgelopen om die jaren een onvermoeibare steun
alles te verzamelen wat er ooit over zijn concerten geschreven is. Het resultaat van en toeverlaat. “Zij kende mijn ouders
die speurtochten ligt allemaal hier in mijn studeerkamer, dat is proefschriftwaardig. van vroeger, was ook van Christelijk
Mijn vader heeft handmatig lijsten gemaakt waarin terug te vinden is wat Jan Zwart Gereformeerde huize en fungeerde als
een soort ‘tweede moeder’ voor mij.
wanneer en waar heeft gespeeld, en ook hoe vaak. Sommige stukken heeft hij vaak
Zij was mijn raadsvrouw; zelfs als ze
gespeeld, andere maar één keer. Daaruit kun je wellicht afleiden of hij een stuk de
het met mij oneens was ging zij voor
moeite waard vond of niet. Het blijft een unieke verzameling waar eigenlijk iets mee mij door het vuur. Vorig jaar is ze op
gedaan moet worden.” Goede Vrijdag op ruim tachtigjarige
leeftijd in Apeldoorn overleden. Ik
Willem Boog bij het schilderij in zijn woonkamer dat na het overlijden van zijn vrouw is gemaakt. “Dit schilderij ver- Op dinsdag 29 juli verzorgt Willem Boog
telt over de intense (rood) verbondenheid van vier gelijkwaardige personen, die oog hebben voor elkaar en waarvan een orgelconcert-met-masterclass in het
er drie aan de ene (aardse) zijde staan en één zich aan de andere (hemelse) zijde bevindt.” auditorium van Johannus Orgelbouw
in Ede. Er worden werken behandeld
had ’s morgens vroeg een telefoontje muziek en orgel was er eerder, mede en gespeeld van o.a. Karg-Elert, Vierne,
gekregen dat ik snel moest komen; dankzij dat jeugdige bezoek aan Piet Guilmant, Widor en Boog. Aanvang
ze heeft echt op ons gewacht, daarna van Egmond, en het doet me dan ook 20.00 uur. Belangstellenden kunnen
gaf ze het over en tien minuten later genoegen dat we binnenkort een cd zich voor deze en andere masterclas-
is ze overleden. Diezelfde avond had gaan opnemen in de Grote Kerk in ses inschrijven door een mail te sturen
ik de cantatedienst in Zeist met Bach- Apeldoorn. Zo is dan de cirkel weer aan inform@johannus.com (onderwerp:
koralen uit de Mattheüs-Passion. ‘Met rond, en dat voelt goed.” Inschrijving Johannus Masterclass 2014).
een bedroefd maar dankbaar hart.’ Tijdens het tweede jubileumcon- Geef aan bij welke organist u een master-
Dan grijpen die teksten je nog dieper cert op zaterdag 11 oktober in de class wilt volgen en welk muziekstuk u
aan dan anders.” Bovenkerk zal Willem Boogs vierde ten gehore wilt brengen. Zie ook
bundel met koraalfantasieën worden www.johannus.com.
Hebt u wel eens overwogen om op een gepresenteerd en ontvangen alle aan-
andere plek opnieuw te beginnen? wezigen een gratis cd met koor- en
“Ik heb naar de vacature in Amers- orgelwerken. “Ik verheug me zeer op
foort gesolliciteerd. Maar op zo’n dit concert, waar ik werk ga spelen
moment merk je dat je wordt ver- van o.a. Handel (eigen arrangement
eenzelvigd met de signatuur van de van The Royal Fireworks Music), Bach
Oosterkerk. Terwijl ik in kerkelijk (de grote a-moll), Callaerts (Scherzo),
opzicht bij de Christelijk Gerefor- Liszt (B-A-C-H) en natuurlijk ook
meerden in Nijkerk hoor. Ik ben verschillende koraalbewerkingen. En
natuurlijk dienstbaar aan de kerk niet te vergeten weer heerlijk musi-
waar ik werk, maar dat wil niet zeg- ceren met Jan Lenselink (vleugel) en
gen dat ik het niet over een andere Evelyn Heuvelmans (hobo).”
boeg zou willen gooien. In Amers-
foort had ik mij wat dat betreft ook Het eerste jubileumconcert vindt plaats
zeer thuis gevoeld.” Nooit heeft hij op zaterdag 7 juni in de Oosterkerk in
overwogen om een ander beroep te Zeist, met medewerking van de gezamen-
kiezen, hoewel hij op hoog niveau lijke koren o.l.v. Willem Boog m.m.v.
heeft gevoetbald. “Ik had een verze- Martin Zonnenberg (orgel/vleugel), Maria
kering op mijn handen en bovendien den Hertog (mezzosopraan), Evelyn
ging dat richting zondag dus dat was Heuvelmans (hobo) en Martin de Deugd
voor mij uitgesloten. De klik met (viool). Werken van o.a. Bach, Boog