Konkurs Fizyczny z Elementami Astronomii

dla gimnazjalistów województwa zachodniopomorskiego

w roku szkolnym 2013/2014

Etap wojewódzki

Klucz odpowiedzi i kryteria oceniania

1
 ZADANIA ZAMKNIĘTE
Zadanie 1 (3 pkt)  1-2x dobrze 1 pkt
Określ czy podane zdania są prawdziwe. Napisz w kwadracie obok zdania P – prawda albo F – fałsz
a) Mocno zmrożone lody nawet w upalny dzień nie od razu zaczynają się roztapiać. P  3-4x dobrze 2 pkt
b) Poranna mgła jest to woda w stanie lotnym. F
c) Jeżeli okręt unosi się na wodzie to siła wyporu jest większa od ciężaru okrętu. F  5-6x dobrze 3 pkt
d) Niektóre owady mogą biegać po wodzie. P
e) Zgodnie z prawem Ohma R=U/I jeżeli zwiększymy napięcie to opór elektryczny wzrośnie. F
f) Rok świetlny jest jednostką czasu mierzonego w kosmosie. F

Zadanie 2 (3 pkt)
Przyporządkuj zestawy przyrządów wymienione w punktach 1-6 tabeli do nazw wielkości
fizycznych oznaczonych literami A-E, które można wyznaczyć za ich pomocą. Wpisz
odpowiednie litery do dolnej tabeli.  1x dobrze 1 pkt
Zestaw przyrządów Nazwa wielkości fizycznej
1. Amperomierz, woltomierz, żarówka, ogniwo A. Ciepło właściwe substancji  2-3x dobrze 2 pkt
elektryczne, przewody elektryczne
2. Amperomierz, bateria płaska, trzy żarówki, B. Siła oddziaływania pola  4-5x dobrze 3 pkt
przewody elektryczne magnetycznego na przewodnik z prądem
3. Kalorymetr, termometr, woda, waga, bryłka C. Opór zastępczy równoległego
rozgrzanego metalu połączenia oporników
4. Cylinder miarowy, woda, bryłka metalu, D. Gęstość substancji
waga
5. Amperomierz, ramka z drutu, zasilacz prądu E. Moc elektryczną opornika
stałego, magnes w kształcie podkowy, statyw,
przewody, siłomierz

1 2 3 4 5
E C A D B
Zadanie 3 (4 pkt)
Po otwarciu puszki z gazowanym napojem, zauważyć można mgiełkę jakiejś substancji
pojawiającą się na moment w pobliżu otworu. W tabeli poniżej wybierz nazwę substancji która
tworzy tą mgłę i prawidłowe uzasadnienia jej pojawiania się i znikania. Zakreśl znakiem X
kratki odpowiadającym twoim wyborom.
Substancja to: Ponieważ po otwarciu Wynika to z: Mgiełka znika  1x dobrze 1 pkt
puszki …. ponieważ…
Woda w stanie gaz znajdujący woda w stanie
ciekłym się nad cieczą Zasady zachowania ciekłym ogrzewa  2x dobrze 2 pkt
rozpręża się i energii mechanicznej się od
ochładza się, a obecna w otaczającego puszkę  3x dobrze 3 pkt
gazie para wodna skrapla powietrza i paruje
się tworząc mgłę
Dwutlenek gazowy śnieg CO2  4x dobrze 4 pkt
węgla w stanie dwutlenek węgla I Zasady sublimuje w
stałym (śnieg) znajdujący się nad Termodynamiki ciepłym
cieczą rozpręża się i powietrzu otaczającym
ochładza, zestalając się w puszkę
formę śniegu
Woda w stanie Woda znajdująca para wodna
gazowym się w napoju II Zasady rozprasza się w
paruje tworząc Termodynamiki powietrzu
mgłę
Dwutlenek gazowy dwutlenek ciekły CO2 opada
węgla w stanie węgla znajdujący III Zasady z powrotem do
ciekłym się nad cieczą Dynamiki puszki i
rozpręża się i ochładza, rozpuszcza się w
skraplając się w formę napoju
mgły

Zadanie 4 (3 pkt)
Wskaż co przedstawionych niżej zdaniach jest przyczyną a co skutkiem. Odpowiedzi  1-2 dobrze 1 pkt
zaznacz w tabeli wpisując odpowiednią literę A lub B.
I A. ogrzewanie szklanki wypełnionej wodą  3-4 dobrze 2 pkt
B. wylewanie się wody z pełnej szklanki
II A. zmiana oporu elektrycznego  5-6 dobrze 3 pkt

2
 B. podnoszenie temperatury opornika
III A. zmniejszenie natężenia prądu w obwodzie
B. zwiększenie oporu elektrycznego opornika
IV A. zmiana prędkości światła przy przechodzeniu z powietrza do szkła
B. skupianie promieni świetlnych w soczewce wypukłej
V A. zwiększanie ciśnienia powietrza w balonie
B. zmniejszanie objętości balonu z gazem
VI A. emisja światła przez roztwór
B. absorpcja światła przez roztwór
Sytuacja I II III IV V VI
Przyczyna A B B A B B
Skutek B A A B A A
Zadanie 5 (3 pkt)
W tabeli poniżej przedstawione są wyniki pomiarów długości miedzianego pręta o
początkowej długości L0 = 20 cm przy ogrzewaniu go o kolejne 500C. Wybierz prawidłowe
odpowiedzi zakreślając znakiem X kratkę przy literze odpowiadającej twojemu wyborowi.
Długość pręta L, mm 200 201,7 203,4 205,1 206,8 Zaznaczenie
Przyrost temperatury Δt, 0C 0 50 100 150 200 prawidłowej
Przyrost długości ΔL, mm odpowiedzi
a) Przyrosty długości tego pręta jakie należałoby wpisać do trzeciego wiersza tabeli lub wpisanie
kolejno od lewej odpowiadają A/ B/ C/ gdzie: odpowiednich liczb
A) 6,8; 5,1; 3,4; 1,7; 0,0 do tabeli
B) 0,0; 1,7; 3,4; 5,1; 6,8 1 pkt
C) 1,7; 1,7; 1,7; 1,7; 1,7
b) Wyniki otrzymane w pomiarach oznaczają, że przyrost długości pręta, w stosunku do
przyrostu temperatury, jest: A/ B/ C/:
A) Stały
B) Odwrotnie proporcjonalny 1 pkt
C) Wprost proporcjonalny
c) Z tabeli po jej wypełnieniu wynika także, że dla tego miedzianego pręta związek
pomiędzy przyrostem długości pręta ΔL, a przyrostem temperatury Δt jest:
A/ B/ C/ D
mm
A) ΔL = 0,034 ∙ Δt 1 pkt
℃
℃
B) ΔL = 0,034 ∙ Δt
mm
C) ΔL = 0,034 mm ∙ Δt
D) ΔL = 0,034
ZADANIA OTWARTE
Zadanie 6 8 pkt
Działo na wzgórzu (8 pkt)
Z działa o masie M = 4000 kg i długości lufy L = 4 m wystrzelono poziomo pocisk o masie m =
40 kg, z szybkością v = 500 m/s.
a) Oblicz wartość prędkości odrzutu działa bezpośrednio po wystrzale
- Wykorzystanie zasady zachowania pędu: m1v1=m2v2 1 pkt
- obliczenie prędkości 5m/s 1 pkt

b) Oblicz średnią siłę nacisku gazów w lufie na pocisk

2 1 pkt
a t i v=at, lub t=s/v i a=v/t lub W=0,5mv2
- obliczenie a=31250m/s2 z równań s= śr 1 pkt
2
- Zapisanie F = ma lub W = FxL i policzenie siły 1,25 MN

c) Oblicz czas przelotu pocisku w lufie przy założeniu, że nacisk gazów na pocisk nie 1 pkt
zmieniał się .
- obliczenie t = 0,016 s

d) Oblicz zasięg Z pocisku, jeśli działo znajdowało się na wzgórzu o wysokości H = 80 m 1 pkt
nad poziomem płaskiej doliny. Załóż, że opór powietrza można pominąć. 1 pkt
- obliczenie czasu spadania z wysokości H = 80 m z przyspieszeniem a = g =10 m/s 2, 1 pkt
T = √2H/g, t = 4 s

3
 - wykorzystanie tego czasu do obliczenia zasięgu
- poprawny wynik Z = s = vt = 2000 m
Zadanie 7
Rzut pionowy w dół (12 pkt)
Kamień o masie 2000 g, rzucony pionowo w dół z prędkością początkową o wartości 12 pkt
vo = 10 m/s, po czasie t = 2 s spadania z przyspieszeniem ziemskim g = 10 m/s2 uderzył w
podłoże.
a) Oblicz jego energię kinetyczną na początku i na końcu tego ruchu.
- obliczenie Ek1 na początku 100 J 1 pkt
- obliczenie prędkości na końcu v = vo+at = 30 m/s i Ek2 na końcu 900 J 1 pkt
b) Uzupełnij tabelę i narysuj wykres zależności prędkości od czasu v(t).

Czas t, s 0 0,5 1,0 1,5 2,0

Prędkość v, m/s 10 15 20 25 30
Droga s, m 0 6,25 15 26,25 40
Wysokość h, m 40 33,75 25 13,75 0
- wpisanie brakujących prędkości i brakującej drogi 1 pkt, 1 pkt
- odjęcie od maksymalnej wysokości przebytej drogi i wpisanie do tabeli 1 pkt
- narysowanie i oznaczenie osi, jednostek i skali, 1 pkt
- naniesienie punktów na wykres i narysowanie zależności liniowej prędkości od czasu 1 pkt
zaczynającej się od 10 m/s.
c) Ile wynosiłby czas ruchu, gdyby kamień rzucono, z tej samej wysokości, ale pionowo
w górę z identyczną wartością prędkości początkowej?
- Obliczenie czasu w górę t = 1 s, obliczenie czasu w dół do wcześniejszej wysokości1s
i dodanie do czasu wcześniej podanego w zadaniu 2 s. RAZEM tc = 4 s 2 pkt
- lub obliczenie czasu spadania z wysokości 45 m, t2 = 3 s. RAZEM tc = 4 s
d) Oblicz jego energię potencjalną na początku i na końcu ruchu.
- Obliczenie Ep1 = 800 J
1 pkt
- Zauważenie że Ep2 = 0 J
1 pkt
e) Jaka jest wartość całkowitej energii mechanicznej tego kamienia podczas ruchu?
- Ec = Ek1+Ep1 = Ek2+Ep2 = 900 J 1 pkt

Zadanie 8
Rower (9 pkt) 9 pkt
Podczas pompowania powietrza do kół swojego roweru, Krzysiek zaobserwował
zmniejszanie się powierzchni styku opon z płaskim podłożem w miarę wzrostu w nich
ciśnienia. Postanowił, więc zbadać tą zależność, mierząc pole powierzchni styku dla różnych
wartości ciśnienia panującego w kole. Otrzymane wyniki umieścił w tabeli. Następnie zważył
swój rower, otrzymując masę 12 kg. Załóż, że każde koło wywiera na podłoże taki sam nacisk.
Ciśnienie, kPa 115 125 140 160 220 300 700
Pole powierzchni, cm2 40 25 15 10 5 3 1
a) Oblicz wartość siły nacisku każdego koła na podłoże 1 pkt
- F=mg=120 N 1 pkt
- podzielenie na dwa koła 60 N
b) Oblicz ciśnienie jakie wywiera rower na podłoże w sytuacji, gdy pole powierzchni
styku każdego kola z podłożem wynosi 10 cm2.
- p = F/S = 60N/10cm2 = 60 kPa 2 pkt
lub
- odjęcie od ciśnienia z tabeli ciśnienia atmosferycznego 60 kPa
c) Sporządź wykres zależności pola powierzchni styku od ciśnienia powietrza panującego
w oponach.
- oznaczenie osi, jednostek i skali,
- naniesienie punktów na wykres i narysowanie zależności powierzchni od ciśnienia 3 pkt
S, cm 2

p, kPa
4
 d) Napisz jak zmieni się powierzchnia styku opon z podłożem oraz ciśnienie w oponach,
w sytuacji gdy Krzysiek wsiądzie na rower. Za każdą z
- wzrośnie ciśnienie odpowiedzi po 1 pkt
- wzrośnie pole powierzchni styku

Zadanie 9
Oświetlenie w łazience (7 pkt) 7 pkt
Obwód elektryczny oświetlenia w łazience połączono w następujący sposób:
60W

230 V 12
12VV 40W
2

a) Jaka rolę w tym obwodzie pełni transformator? 1 pkt

- obniża napięcie w obwodzie
b) Jakie zjawisko fizyczne jest podstawą działania transformatora?
- zjawisko indukcji elektromagnetycznej 1 pkt
c) Dlaczego w kuchni i łazience często używamy oświetlenia przy napięciu obniżonym
do tzw. bezpiecznego (nie większego niż 24 V)?
- ze względu na dużą wilgotność i prace z wodą, co stwarza niebezpieczeństwo 1 pkt
porażenia prądem podczas dotykania oświetlenia mokrymi rękami.
d) Jak w tym obwodzie są połączone ze sobą żarówki?
- równolegle 1 pkt
e) Oblicz opór elektryczny każdej żarówki, oraz opór zastępczy obwodu połączonego do
uzwojenia wtórnego (w obliczeniach pomiń opór wewnętrzny transformatora).
- skorzystanie z prawa Ohma U = RI 1 pkt
2
U R = 2,4 Ω R = 3,6 Ω 1 pkt
- skorzystanie ze wzoru na moc P = UI i obliczenie R= 1 2
1 pkt
P
- obliczenie oporu zastępczego w połączeniu równoległym R = 1,44 Ω

Zadanie 10
Lusterko powiększające (8 pkt) 8 pkt
Pani Ania używa „lusterka powiększającego” do zrobienia sobie makijażu. Odległość jej twarzy
od „lusterka” wynosi 40 cm, a zdolność skupiająca samego „lusterka” 0,5 dioptrii. W takich
warunkach uzyskuje ona obraz powiększony, prosty.
a) Jaka jest prawidłowa nazwa fizyczna tego „lusterka” 1 pkt.
- zwierciadło/lustro kuliste wklęsłe lub sam wyraz „wklęsłe”.
b) Jak nazywa się trzecia cecha uzyskanego obrazu twarzy pani Ani? 1 pkt.
- pozorny
c) Oblicz ogniskową „lusterka”, uzyskane powiększenie oraz odległość powiększonego
obrazu twarzy pani Ani od „lusterka”. 1 pkt. ,1 pkt.
- obliczenie f = 2 m, y = -50 cm lub y = 50 cm (z równania gdy obraz jest pozorny) 1 pkt.
- obliczenie powiększenia p = 1,25
d) Narysuj konstrukcję obrazu powstającego w tym „lusterku” (2pkt)
-Narysowanie
konstrukcji z dwóch
dowolnych promieni
2 pkt
-Narysowanie choć
jednego promienia
F odbitego
1pkt

e) Jakiego lustra musiałaby użyć pani Ania, aby obraz jej twarzy był pozorny, prosty i 1pkt

5
takiej samej wielkości jak jej twarz.
- napisanie „zwierciadła/lustra płaskiego”, samo „płaskiego” lub „prostego”