1.9.

WARTOŚĆ BEZWZGLĘDNA

Definicja wartości bezwzględnej

 x......gdy....x ≥ 0
x =
− x....gdy...x < 0

Własności wartości bezwzględnej

x ≥0

x = −x

x⋅ y = x ⋅ y

x x
=
y y

n
a n = a , gdy n jest liczbą parzystą

Przykład 1.9.1. Oblicz:

1
a) 3 b) − 3 c) − d) 0
3

e) 1 − 2 f) 2 −1 g) 3,14 − π h) ( 3 −3 )2
Rozwiązanie Komentarz
a) 3 = 3 Wykorzystujemy definicję
x = x gdy x ≥ 0
b) − 3 = 3 Wykorzystujemy definicję
x = − x gdy x < 0
1 1 Wykorzystujemy definicję
c) − = x = − x gdy x < 0
3 3
d) 0 = 0 Wykorzystujemy definicję
x = x gdy x ≥ 0
e) 1 − 2 = −1 + 2 Liczba1 − 2 jest ujemna, zatem
wykorzystując definicję x = − x gdy x < 0 ,
opuszczamy wartość bezwzględną zmieniając
znak.
 f) 2 −1 = 2 −1 Liczba 2 − 1 jest dodatnia, zatem
wykorzystując definicję x = x gdy x ≥ 0 ,
opuszczamy wartość bezwzględną nie
zmieniając znaku.
g) 3,14 − π = −3,14 + π π = 3,14592654... , zatem liczba 3,14 − π
jest ujemna.
Wykorzystując definicję
x = − x gdy x < 0 ,
opuszczamy wartość bezwzględną zmieniając
znak.

( )2 =
Wykorzystując własność
h) 3 −3 3 −3 = n n
a = a , gdy n jest liczbą parzystą,
zastępujemy pierwiastek wartością
bezwzględną

=− 3 +3 Liczba 3 − 3 jest ujemna, zatem

wykorzystując definicję x = − x gdy x < 0 ,
opuszczamy wartość bezwzględną zmieniając
znak.

Przykład 1.9.2. WyraŜenie x + 2 − 1 − x , gdy x ∈ (− ∞,−3) zapisz bez uŜycia symbolu

wartości bezwzględnej.

Rozwiązanie
x + 2 − 1 − x = (− x − 2) − (1 − x ) =
Komentarz
WyraŜenie x + 2 dla x ∈ (− ∞,−3) jest
ujemne, zatem opuszczamy wartość
bezwzględną z tego wyraŜenie zmieniając
znak.

WyraŜenie 1 − x dla x ∈ (− ∞,−3) jest

dodatnie, zatem opuszczamy wartość
bezwzględną z tego wyraŜenie nie zmieniając
znaku.

= − x − 2 − 1 + x = −3 Opuszczamy nawiasy, upraszczamy.

 Interpretacja wartości bezwzględnej

−a a

-a 0 a

Wartość bezwzględna liczby jest to odległość tej liczby od zera.

Równania z wartością bezwzględną

Jeśli a > 0 , to x = a ⇔ x = a ∨ x = − a
Jeśli a = 0 , to x = a ⇔ x = 0
Jeśli a < 0 , to x = a ⇔ x ∈ ∅

Nierówności z wartością bezwzględną

Jeśli a > 0 , to x < a ⇔ x < a ∧ x > − a ⇔ x ∈ (− a, a )

Jeśli a > 0 , to x > a ⇔ x > a ∨ x < − a ⇔ x ∈ (− ∞,− a ) ∪ (a,+∞ )

Przykład 1.9.3. Korzystając z interpretacji wartości bezwzględnej rozwiąŜ równania i

nierówności.
a) x = 2 b) x = 0 c) x = −6
d) x < 3 e) x > 2

Rozwiązanie Komentarz
Równanie x = 2 spełniają liczby , których
a) x = 2 odległość od 0 jest równa 2. Są to 2 i – 2 .
x = 2 ∨ x = −2
b) x = 0 Równanie x = 0 spełniają liczby , których
x=0 odległość od 0 jest równa 0. Jest to 0.

c) x = −6 Odległość nie moŜe być liczbą ujemną.

brak rozwiązania
 d) x < 3 Nierówność x < 3 spełniają wszystkie liczby
, których odległość od 0 jest mniejsza od 3.

x ∈ (− 3,3)
e) x > 2 Nierówność x > 2 spełniają wszystkie liczby
, których odległość od 0 jest większa od 2.

x ∈ (− ∞,−2 ) ∪ (2,+∞ )

Przykład 1.9.4. RozwiąŜ równania

− 2x
a) x − 3 = 5 b) 3x − 5 = 0 c) = 5− x
3

Rozwiązanie Komentarz
a) x − 3 = 5 Opuszczamy wartość bezwzględną wykorzystując
własność :
x − 3 = 5 lub x − 3 = −5 Jeśli a > 0 , to x = a ⇔ x = a ∨ x = − a
x = 5+3 x = −5 + 3
Rozwiązujemy otrzymane równania.
x =8 x = −2
Odp. Równanie ma dwa rozwiązania: 8, -2

b) 3x − 5 = 0 Opuszczamy wartość bezwzględną wykorzystując

własność :
3x − 5 = 0 Jeśli a = 0 , to x = a ⇔ x = 0
3x = 5 / : 3
Rozwiązujemy otrzymane równanie
5
x=
3
2
x =1
3
2
Odp. Równanie ma jedno rozwiązanie: 1
3
 − 2x Równanie doprowadzamy do postaci bx + c = a ,
c) = 5− x
3 wykorzystując własności:
−2 x x x
= 5− x x⋅ y = x ⋅ y , =
3 y y
2x
= 5 − x /⋅ 3
3
2 x = 15 − 3 x
2 x + 3 x = 15
5 x = 15 / : 5 Rozwiązujemy otrzymane równanie wykorzystując
własność:
x =3
Jeśli a > 0 , to x = a ⇔ x = a ∨ x = −a
x = 3 lub x = −3
Odp. Równanie ma dwa rozwiązania: 3 , -3

Przykład 1.9.5. RozwiąŜ nierówności

a) x ≤ 4 b) x + 3 > 2 c) x + 1 ≥ 6 − 2 x + 2

Rozwiązanie Komentarz
a) x ≤ 4 Opuszczamy wartość bezwzględną wykorzystując
własność:
x≤4 i x ≥ −4 Jeśli a > 0 , to x < a ⇔ x < a ∧ x > − a

Rozwiązanie przedstawiamy na osi liczbowej.

x ∈ − 4,4

b) x + 3 > 2 Opuszczamy wartość bezwzględną wykorzystując

własność:
x+3> 2 lub x + 3 < −2 Jeśli a > 0 , to x > a ⇔ x > a ∨ x < −a
x > 2−3 x < −2 − 3
Rozwiązujemy otrzymane równania .
x > −1 x < −5

Rozwiązania przedstawiamy na osi liczbowej

x ∈ (− ∞,−5) ∪ (− 1,+∞ )
 c) x + 1 ≥ 6 − 2 x + 2 Nierówność doprowadzamy do postaci
bx + c ≥ a , wykorzystując własność:
x + 1 ≥ 6 − 2( x + 1)
x⋅ y = x ⋅ y
x +1 ≥ 6 − 2 x +1
x +1 ≥ 6 − 2 x +1
x +1 + 2 x +1 ≥ 6
3 x +1 ≥ 6/ : 3
x +1 ≥ 2 Opuszczamy wartość bezwzględną wykorzystując
własność:
x +1 ≥ 2 lub x + 1 ≤ −2 Jeśli a > 0 , to x > a ⇔ x > a ∨ x < −a
x ≥ 2 −1 x ≤ −2 − 1
Rozwiązujemy otrzymane równania .
x ≥1 x ≤ −3
Rozwiązania przedstawiamy na osi liczbowej

x ∈ (− ∞, − 3 ∪ 1, + ∞ )

ĆWICZENIA

Ćwiczenie 1.9.1. Oblicz:

a) (1pkt.) − 11 b) (1pkt.) 2 3 − 5 c) (1pkt.) (4 − 5 )2

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Podanie odpowiedzi. 1

Ćwiczenie 1.9.2. Zapisz podane wyraŜenia bez wartości bezwzględnej, jeśli

a > 0, b < 0 :
2a
a) (1pkt.) b) (1pkt.) a − b
b

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Zapisanie wyraŜeń bez wartości bezwzględnej. 1

Ćwiczenie 1.9.3. RozwiąŜ równania:

 a) (2pkt.) 2 x − 3 = 4

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Zapisanie równania bez wartości bezwzględnej. 1
2 Podania rozwiązań równania. 1

b) (2pkt.) x 2 + 4x + 4 = 5

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Zapisanie równania przy uŜyciu wartości bezwzględnej. 1
2 Podania rozwiązań równania. 1

Ćwiczenie 1.9.4. RozwiąŜ nierówności

a) (2pkt.) x − 3 ≥ 2

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Zapisanie nierówności bez wartości bezwzględnej. 1
Podanie rozwiązania nierówności w postaci przedziału lub
2
sumy przedziałów.
1

b) (2pkt.) x + 2 + 2 x + 4 < 12

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Zapisanie nierówności w postaci bx + c < a 1
Podanie rozwiązania nierówności w postaci przedziału lub
2
sumy przedziałów.
1