Professional Documents
Culture Documents
Cukrzycaukrytapandemia 2014
Cukrzycaukrytapandemia 2014
w Polsce
Ukryta pandemia
Edycja 2014
SPIS TREŚCI
Dlatego tak ważna jest poprawa świadomości zagrożeń, jakie niesie za sobą
ta choroba. Wśród licznych opracowań istotne znaczenie ma kompleksowe
przedstawienie wszystkich jej aspektów.
Dla osoby zajmującej się na co dzień leczeniem chorych na cukrzycę jest obecnie
rzeczą oczywistą, że jak najlepsze leczenie cukrzycy od chwili jej rozpoznania jest
kluczowe dla losów pacjenta, a także redukcji stale rosnących w ostatnich dwóch
dekadach kosztów leczenia cukrzycy. Jest rzeczą zatrważającą, że średnie
wydatki na jednego chorego z cukrzycą są w Polsce najniższe w Europie
i wynoszą 1/10 kwoty wydawanej w Norwegii, połowę tej wydawanej w Słowenii
i Portugalii i tylko 2/3 sumy przeznaczanej na chorego na cukrzycę w Czechach.
To ponad 3 mln osób, w dużym stopniu aktywnych zawodowo, których koszty
inwalidztwa, zwolnień z pracy i rent państwo i tak ponosi.
Tak jak w przypadku każdej choroby przewlekłej pacjenci z cukrzycą powinni być
bardzo zdyscyplinowani w codziennej walce z chorobą. Dlatego, aby umożliwić
im normalne funkcjonowanie w życiu społecznym i zawodowym należy tak
zorganizować system opieki zdrowotnej, aby zapewniał on chorym skuteczne
leczenie, a jednocześnie prowadził do poprawy jakości życia w chorobie.
ŻYĆ Z CUKRZYCĄ
Mam silne przekonanie, że poniższy raport stanowi bardzo ważny krok w stronę
tworzenia nowego, lepszego standardu prezentacji danych epidemiologicznych,
klinicznych i ekonomicznych. Na szczególne podkreślenie zasługuje analiza
kosztów pośrednich, wykonana na niespotykaną dotychczas skalę. Wpisuje się
ona w nasilająca się od kilku lat debatę ekspertów dotyczącą metodologii w tym
zakresie i jest swoistą kontynuacją standardów promowanych przez analityków
Ernst&Young, o których miałem zaszczyt i przyjemność dyskutować w czasie
jednej z sesji w trakcie zeszłorocznego Forum w Krynicy.
POWIKŁANIA TO POŁOWA
KOSZTÓW CUKRZYCY W POLSCE
PONAD
KOSZTY CUKRZYCY
MOŻNA OGRANICZYĆ
POPRZEZ ZMNIEJSZENIE
RYZYKA POWIKŁAŃ.
„Koszty chorób przewlekłych w zakresie obciążenia płatnika publicznego i zasobów zabezpieczenia społecznego na
przykładzie cukrzycy typu 1 i 2 oraz struktura powikłań”, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2014
CUKRZYCA
PERSPEKTYWA
MEDYCZNA 1
Cukrzyca typu 1 występuje u 10-20% wszyst- Cukrzyca typu 2 stanowi ok. 80-90% przypadków
kich chorych na cukrzycę. Jest ona spowodowana cukrzycy i dotyczy głównie osób dorosłych, szcze-
procesem autoimmunologicznym, czyli niszcze- gólnie w wieku podeszłym. U podłoża cukrzycy
niem komórek beta trzustki przez własny układ typu 2 leżą zarówno defekt wydzielania insuli-
odpornościowy. Efektem tego procesu jest brak ny, jak i upośledzenie jej obwodowego działania,
produkcji insuliny lub produkcja jej w bardzo ma- zwane insulinoopornością. W początkowej fazie
łej ilości, która nie wystarcza do utrzymania pra- rozwoju choroby obserwuje się narastanie insuli-
widłowego stężenia glukozy we krwi. Początek nooporności, związane głównie z pojawieniem się
choroby jest zazwyczaj nagły, a objawy narastają otyłości. Komórki beta trzustki początkowo kom-
w ciągu dni, rzadziej - kilku tygodni. pensują spadek wrażliwości na insulinę zwiększe-
niem wydzielania tego hormonu. W związku z wy-
Jedyną formą leczenia cukrzycy typu 1 jest insu- czerpywaniem się i obumieraniem komórek beta
linoterapia, a metodą preferowaną jest intensyw- ten mechanizm kompensacji zawodzi i pojawia się
na funkcjonalna insulinoterapia. Niedobór insuliny podwyższony poziom glukozy.
u pacjentów z cukrzycą typu 1 wymaga codzien-
nego wstrzykiwania insuliny – od momentu rozpo-
znania choroby do końca życia chorego.
16 | 17
Cukrzyca typu 2 jest chorobą postępującą, ze ciej jest nim metformina. Następnie dołącza się
stopniową utratą funkcji komórek beta oraz nara- leki stymulujące wyrzut insuliny (działające tylko
staniem hiperglikemii, dlatego też na różnych eta- i wyłącznie, gdy pacjent posiada jeszcze komórki
pach choroby stosuje się różne sposoby leczenia, beta) oraz inne nowoczesne preparaty o złożonych
które jest stopniowo intensyfikowane. Rozpoczy- mechanizmach działania. W końcu trzeba sięgnąć
na się z od postępowania behawioralnego (dieta po insulinoterapię.
oraz wysiłek fizyczny) i jednego z leków, najczęś-
Inne typy cukrzycy (określane również jako ło 2-3% wszystkich przypadków tej choroby. Cha-
cukrzyca typu 3) to najbardziej zróżnicowana etiolo- rakterystyczne dla tej postaci są współistniejące
gicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią oko- z cukrzycą inne zaburzenia lub zespoły chorobowe.
Cukrzyca ciężarnych
10,0
Dieta
9,0
Odsetek HbA1c(%)
HbA1c= 6,5%
5,0
Na wykresie przedstawiono schemat terapii cu- nowych leków maksymalizując ich dawkę. W koń-
krzycy typu 2. Intensyfikacja jej leczenia pozwa- cu potrzebne jest włączenie insuliny (bazowej lub
la na osiągnięcie i utrzymanie celu terapii, któ- mieszanki insulinowej), a następnie zwiększenie
ry w większości przypadków definiuje się jako dawki lub dodanie dodatkowych wstrzyknięć.
HbA1c<7%. Pierwszą linię stanową leki zmniejsza-
jące insulinooporność (najczęściej metformina,
rzadko pioglitazon) lub bezpośrednio stymulujące
komórki beta do wydzielania insuliny (pochodne
sulfonylomocznika, agonista GLP-1, gliptyna) albo
też posiadające mechanizm działania całkowi-
cie niezależny od insuliny (inhibitor SGLT-2). Wraz
z rozwojem choroby wymagana jest intensyfikacja
terapii, poprzez dodawanie i kojarzenia kolejnych
20 | 21
CUKRZYCA
I PACJENT
KOMFORT
I JAKOŚĆ ŻYCIA
OSÓB Z CUKRZYCĄ
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Każda choroba negatywnie wpływa na komfort sprzyja brak ruchu i złe odżywianie. Zalicza się
naszego życia. W przypadku chorób przewlekłych, do nich:
jakość życia obniżona jest w długim okresie czasu • otyłość,
trwania choroby, czasem przez całe życie.
• nadciśnienie,
nia zintegrowanych działań na rzecz ograniczenia roku komórkę lub departament w Ministerstwie
zapadalności na choroby przewlekłe. Spośród 178 Zdrowia odpowiedzialny za walkę z chorobami cy-
krajów – w tym Polski – 95% stworzyło do 2013 wilizacyjnymi.7
W ujęciu medycznym, komfort lub jakość ży- jakość życia jako „kompleksowy sposób ocenia-
cia rozumiemy jako wpływ choroby lub schorze- nia przez jednostkę jej stanu zdrowia fizycznego,
nia na wszystkie aspekty życia pacjenta, mierzone emocjonalnego, samodzielności w życiu i stopnia
zarówno obiektywnymi czynnikami jak również zależności od otoczenia, a także relacji ze środo-
poprzez subiektywne odczucia danej osoby. W ba- wiskiem, osobistych wierzeń i przekonań do śro-
daniach częściej funkcjonuje techniczne pojęcie ja- dowiska”.8
kości życia uwarunkowanej stanem zdrowia (ang.
Health Related Quality of Life, HRQoL). W skrócie, Jakość życia mierzona jest kilkoma wskaźni-
jakość życia w medycynie, określa w jakim stopniu kami. Najczęściej na podstawie kwestionariuszy
samopoczucie pacjenta i jego stan zdrowia fizycz- pacjenci sami oceniają swoją jakość życia, w kore-
ny i psychiczny zmieniają się pod wpływem danej lacji z ich oczekiwaniami – czyli jak ich życie mogło-
choroby lub niepełnosprawności z nią związanej. by i powinno wyglądać w odniesieniu do choroby.
Dla określenia jakości życia brane są pod uwagę
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje kryteria fizyczne, społeczne, emocjonalne i kogni-
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
tywne pacjenta jak również wiele aspektów cha- wych lub chorych i w rożnych obszarach terapeu-
rakterystycznych dla danej jednostki chorobowej.9 tycznych. Przykładem takiego narzędzia jest kwe-
Kwestionariusze używane w badaniach jakości stionariusz EuroQol (EQ-5D), który ocenia ogólną
życia można podzielić na ogólne i specyficzne dla jakość życia według 5 kryteriów, takich jak: mo-
danej jednostki chorobowej. Narzędzia do pomia- bilność, samoopieka, codzienna aktywność, ból
ru ogólnej jakości życia mają charakter bardziej i niepokój. To wiarygodny, powszechnie stosowa-
uniwersalny, ponieważ mogą być wykorzystywane ny kwestionariusz dostarczający prosty i opisowy
w różnych populacjach – wśród pacjentów zdro- wskaźnik stanu zdrowia.
bienia oraz określali swój stan zdrowia za pomocą przypuszczać, że taki rezultat wynika z bardzo wcze-
wizualnej skali analogowej (VAS). snego etapu rozpoznania cukrzycy, kiedy największy
nacisk w leczeniu pacjenta kładzie się na zmiany na-
Jak wynika z badania, swój stan zdrowia, jako wyków żywieniowych i aktywność fizyczną, a pacjen-
„brak problemów” określa blisko dwukrotnie ci ci nie doświadczają jeszcze poważnych komplikacji
mniej osób chorych na cukrzycę niż w populacji spowodowanych nieleczoną przez lata cukrzycą.
pozostałej (osoby cierpiące na inne schorzenia
i osoby zdrowe). Te różnice są szczególnie widocz- Największe różnice w ocenie własnego stanu zdro-
ne w obszarze dyskomfortu, gdzie jedynie co piąty wia zaznaczają się pomiędzy osobami stosujący-
pacjent nie wskazuje problemów. mi insulinę a nieleczonymi insuliną. W grupie 252
osób badanych, które cierpiały na cukrzycę, 61 nie
Na samopoczucie pacjenta i jego stan zdrowia stosowało żadnej terapii, 123 osoby stosowały leki
istotnie wpływa stosowana terapia i jej późniejsza doustne, pozostałe stosowały insulinoterapię bez
intensyfikacja. Najlepiej swoje zdrowie oceniały oso- leków doustnych lub leczenie skojarzone insuliną
by, które nie stosowały żadnych leków, jednak należy i lekami doustnymi.
• INSULINOTERAPIA
• NIEWYRÓWNANIE
GLIKEMII
• OTYŁOŚĆ
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Samoocena jakości życia osób z cukrzycą jest znacznie gorsza w porównaniu z drugiej grupy (osoby
cierpiące na inne schorzenia i osoby zdrowe), zaś najniższą samoocenę swojego stanu zdrowia deklarują
osoby stosujące insulinoterapię.
Średnia N
Inne schorzenia 75,1 2705
Cukrzyca 57,0 252
Leczenie niefarmakologiczne 63,3 61
Leki doustne 58,0 123
Insulina 49,3 55
Leczenie skojarzone 51,9 13
Insulina łącznie 49,8 68
Na podstawie uzyskanych danych wyliczono także pojedyncze wartości liczbowe opisujące stan zdrowia
pacjenta (tzw. EQ-index), stosowane w analizach farmakoekonomicznych (tzw. użyteczności stanu zdrowia).
EQ-index11
Średnia N
Inne schorzenia 0,905 2705
Cukrzyca 0,754 252
Leczenie niefarmakologiczne 0,816 61
Leki doustne 0,759 123
Insulina 0,672 55
Leczenie skojarzone 0,760 13
Insulina łącznie 0,689 68
28 | 29
Niewłaściwa kontrola cukrzycy może się także w cukrzycy, z tego względu, że bezpośrednio prze-
przyczyniać do zwiększonego ryzyka hiperglikemii kłada się na poziom samokontroli choroby przez
i hipoglikemii. W tym drugim przypadku – często pacjenta. Negatywny wpływ na osoby z cukrzycą
strach przed hipoglikemią, powoduje, że pacjenci ma depresja, która często powiązana jest z ilo-
nie stosują się do zaleceń terapeutycznych, efek- ścią hospitalizacji danego pacjenta i zwiększonym
tem czego choroba nie jest kontrolowana we wła- ryzykiem zgonu. U tych osób depresja pozostaje
ściwy sposób prowadząc do szybszej progresji w ścisłej korelacji z pojawieniem się komplikacji
w zakresie powikłań cukrzycy. cukrzycowych, zwiększonym BMI oraz poziomem
HbA1c.17
Badania nad jakością życia w cukrzycy są również
w większości zgodne, że im wyższe wykształcenie W badaniach DAWN™ i DAWN2™ przeprowadzo-
pacjenta i im jest on młodszy, tym większą jakość nych wśród osób z cukrzycą, jednym z elementów,
życia udaje mu się osiągać w okresie trwania cho- na jakie zwrócono uwagę była właśnie depre-
roby. Jednak z negatywnych czynników, najbar- sja lub stan psychiczny poprzedzający depresję.
dziej jakość życia osoby z cukrzycą obniżają po- W najnowszym badaniu DAWN2™, którego wyniki
wikłania, nadciśnienie i otyłość lub podwyższona opublikowano w 2013 roku, uwzględniono opinie
masa ciała. 13,14,15,16 ponad 15 000 osób cierpiących na cukrzycę lub
opiekujących się osobami chorymi na cukrzycę
Zapewnienie wysokiej jakości życia jest kluczowe z 17 krajów zlokalizowanych na czterech konty-
30 | 31
Obniżenie stężenia glukozy we krwi poniżej 30 mg/ Hipoglikemia stanowi również bezpośrednie za-
dl (1,7 mmol/l) skutkuje zazwyczaj utratą przy- grożenie życia. Z badań przeprowadzonych w Nor-
tomności. Hipoglikemie objawiają się najczęściej wegii wynika, że aż 10% zgonów u osób z cukrzycą
silnym uczuciem głodu, pojawiają się dreszcze, typu 1 związane było bezpośrednio z epizodem hi-
przyspieszona akcja serca, senność, wzmożone poglikemii.21 W jednej z analiz rejestru pacjentów
zmęczenie i przemęczenie. z cukrzycą typu 1 w Wielkiej Brytanii, odsetek ten
wyniósł 7%.22 Zgony w wyniku epizodów hipoglike-
W hipoglikemii wyróżnia się również przypad- mii stwierdzane są także u pacjentów z cukrzycą
ki ciężkie, czyli takie, w których stężenie glukozy typu 2, jednak brakuje badań, na podstawie któ-
we krwi spada do na tyle niskiego poziomu, że oso- rych można by określić częstość takich zdarzeń.
ba z cukrzycą wymaga interwencji osoby trzeciej.20
Nawracające epizody hipoglikemii zwiększają
Epizody hipoglikemii mają fundamentalne ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, neu-
znaczenie dla pacjentów w kwestii ich fizyczne- rologicznych i mikronaczyniowych. Analiza wy-
go i psychicznego funkcjonowania w społeczeń- ników randomizowanego badania ADVANCE
stwie. Praktycznie każdy aspekt życia może być przeprowadzonego na próbie 11 140 pacjentów
utrudniony z powodu hipoglikemii – prowadzenie wskazała, że występowanie ciężkich hipoglikemii
samochodu, zatrudnienie, podróże czy uprawianie zwiększa ryzyko zgonu ponad dwukrotnie w po-
sportów i hobby. równaniu z pacjentami, u których nie dochodzi
do tego typu zdarzeń.23
ZGONÓW W CUKRZYCY
ZWIĄZANY JEST Z EPIZODEM
HIPOGLIKEMII
WYSTĘPOWANIE CIĘŻKICH
EPIZODÓW HIPOGLIKEMII
U OSÓB Z CUKRZYCĄ
ZWIĘKSZA RYZYKO ZGONU
PONAD DWUKROTNIE!
*
KOSZTY
HIPOGLIKEMII
W POLSCE TO
OKOŁO
* EUR = 4,20 zł
„Cost of severe hypoglycaemia in five Central European countries”, K. Widz, M. Czech, T. Hermanowski, Warszawa 2014
Badanie opinii publicznej przeprowadzone przez CBOS w okresie od kwietnia do czerwca 2014 roku
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Koszty hipoglikemii
Koszty związane z leczeniem hipoglikemii hipoglikemii, które wymagają hospitalizacji, ale
uzależnione są od stopnia ciężkości tego powikła- także na konieczność dokonania oceny realnych
nia. Im cięższy przebieg epizodu hipoglikemii tym kosztów związanych z leczeniem ciężkich epizo-
wyższe koszty związane z koniecznością doraźnej dów.
pomocy choremu. Ciężkie epizody hipoglikemii
generują koszty bezpośrednie wynikające z ko- Koszty jakie generuje leczenie ciężkich epizodów
nieczności wdrożenia odpowiedniego leczenia far- hipoglikemii w Polsce oraz 4 innych krajach Środ-
makologicznego, a często także hospitalizacji cho- kowej Europy (Chorwacji, Słowenii, Węgrzech
rego. Z definicji epizodów ciężkich wynika także, oraz Czechach) stanowiły przedmiot opracowanej
że wymagają one pomocy osób trzecich – wpły- niedawno analizy.
wają zatem na utraconą lub obniżoną produktyw-
ność nie tylko samego chorego doświadczającego W badaniu ciężkie epizody hipoglikemii zostały po-
takiego epizodu, ale także jego opiekuna. grupowane na trzy kategorie w zależności od ich
kosztowności – od niezbyt kosztochłonnych, które
Dokładne oszacowanie kosztów związanych z wy- wymagały jedynie pomocy osoby bez przygotowa-
stąpieniem ciężkiego epizodu hipoglikemii nie jest nia medycznego, poprzez średnio kosztochłon-
zadaniem łatwym z wielu względów min. trudności nych, gdzie niezbędna okazała się pomoc osoby
w identyfikacji wszystkich składowych kosztów le- z przygotowaniem medycznym, ale bez koniecz-
czenia takiego epizodu czy też ograniczonej dostęp- ności hospitalizacji pacjenta, do wysoce koszto-
ności precyzyjnych danych epidemiologicznych. chłonnych, gdzie hospitalizacja i pomoc personelu
medycznego była niezbędna.
Przeprowadzona dla warunków polskich retro-
spektywna analiza na podstawie kart pacjentów Kosztowność procedur określona została na pod-
poszerzona o wywiady z pacjentami wskazuje, stawie średniej wyceny za świadczenia udzielane
że statystyki mówiące o częstości zdarzeń hipo- w ramach specjalistycznej opieki ambulatoryjnej
glikemicznych o przebiegu ciężkim są niedosza- i wyceny za świadczenia szpitalne w danym kra-
cowane. W grupie 42 pacjentów, których włączo- ju. Dane odnośnie częstości zdarzeń hipoglike-
no do analizy, tylko dwóch chorych rozliczonych mii o przebiegu ciężkim specyficzne dla każdego
zostało w grupie JGP dedykowanej rozpoznaniu kraju pozyskano z przeglądu systematycznego
hipoglikemii. Świadczenia udzielone pozostałym literatury badań dla poszczególnych rodzajów le-
pacjentom rozliczano grupą: „cukrzyca ze stana- ków przeciwhiperglikemicznych oraz udziału tych
mi hiperglikemicznymi”, której wycena punktowa leków w rynku danego kraju. Jego wyniki wska-
jest wyższa niż w przypadku stanów hipoglike- zały, że nie wyższe ryzyko hipoglikemii towarzy-
micznych. Zwraca to uwagę nie tylko na znaczny szyło terapii insuliną bazową, a w grupie insulin
stopień niedoszacowania przypadków ciężkich bazowych zdarzenia te dotyczą częściej insuliny
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
ludzkiej, która powodowała średnio 0,6 epizodu płatnika publicznego), a osobno koszty pośrednie,
rocznie więcej niż insulina analogowa. wynikające z utraconej produktywności (absencja
w pracy) osób w wieku produkcyjnym, które ucier-
Osobno uwzględnione zostały koszty bezpośred- piały z powodu ciężkich epizodów hipoglikemii.
nie medyczne (oceniane z perspektywy przez
RAZEM 456 920 EUR 2 172 757 EUR 1 070 796 EUR 7 193 459 EUR 684 180 EUR
Na koszt leczenia jednego ciężkiego epizodu hipo- Pomimo iż ciężkie hipoglikemie są zjawiskiem
glikemii składa się kilka czynników. W przypadku rzadkim, jednak w sumie generują one aż 0,8%
Polski są to hospitalizacja pacjenta oraz ambula- kosztów bezpośrednich i około 0,5% ogólnych
toryjna opieka specjalistyczna, świadczenia udzie- kosztów pośrednich leczenia cukrzycy w Polsce.23
lane w ramach ratownictwa medycznego oraz
konsultacja diabetologiczna. Każdy powyższy ele-
ment został wyceniony w ramach świadczeń Na-
rodowego Funduszu Zdrowia.
36 | 37
Zależność pomiędzy otyłością a rozwojem cu- W ostatnich kilku dekadach, z powodu postępującej
krzycy typu 2 jest niepodważalna i udowodniona globalizacji, liczba osób otyłych (BMI > 35) znacz-
wieloma badaniami. Tymczasem coraz więcej osób nie wzrosła. Wiąże się z tym coraz większa liczba
na świecie ma problem z nadwagą. Walka z plagą zgonów spowodowanych chorobami, które otyłość
otyłości została uznana przez Światową Organizację może wywołać. Wśród kobiet notowany jest wzrost
Zdrowia za jedno z najważniejszych wyzwań zdrowia osób otyłych we wszystkich regionach świata, z cze-
publicznego XXI wieku. W krajach rozwiniętych licz- go największy – ponad 20 procentowy – zaobser-
ba osób otyłych uległa potrojeniu od lat 80. i nadal wowano w centralnej części Ameryki Południowej,
rośnie.27 w Ameryce Północnej i na Środkowym Wschodzie.
Wśród mężczyzn, jedynie w zachodniej części Afryki
nie odnotowano wzrostu liczby osób otyłych.28
LECZENIE WAGA
W NORMIE
NADWAGA OTYŁOŚĆ POWAŻNA
OTYŁOŚĆ
OSÓB 1622 USD 1955 USD 2259 USD 2636 USD
OTYŁYCH
KOSZTUJE
WIĘCEJ
Evaluation of the Relationship between Body Mass Index (BMI) and Healthcare Cost, Utilization and Health-Related Quality of
Life in Adult Diabetic Patients; Ayoade Olayemi Adeyemi, The University of Texas at Austin, May 2014.
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Afryka Południowa
Ameryka Północna
Europa Wschodnia
Karaiby
Oceania
Europa Zachodnia
Afryka Zachodnia
Azja Południowo-wschodnia
Azja Wschodnia
Afryka Wschodnia
Azja Południowa
0 5 10 15 20 25 30 35 40
1980 2008
38 | 39
Ameryka Północna
Europa Zachodnia
Afryka Południowa
Europa Wschodnia
Oceania
Karaiby
Azja Wschodnia
Afryka Zachodnia
Azja Południowo-wschodnia
Afryka Wschodnia
Azja Południowa
0 5 10 15 20 25 30
1980 2008
W krajach OECD już ponad połowa mieszkańców Wzrost masy ciała dotyka większości osób z cu-
ma nadwagę lub otyłość, przy czym żadnemu krzycą typu 2, co wynika z samej istoty cho-
z państw nie udało się zmniejszyć odsetka osób roby i charakteru jej terapii. Według podsta-
z nadwagą. Od lat 80. Ubiegłego wieku te niepoko- wowej klasyfikacji, BMI (Body Mass Index,
jące wskaźniki uległy potrojeniu. W krajach OECD czyli wskaźnik masy ciała obliczany jako iloraz
aż 18% osób cierpi na poważną otyłość określaną masy ciała w kg i kwadratu wzrosty wyrażone-
jako BMI równe lub wyższe od 35.29 go w metrach) poniżej 18,5 określa niedowagę,
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
zaś między 18,5 a 24,5 kg/m jest wartością pra- Wyniki badania WOBASZ przeprowadzonego
2
widłową. Nadwagę definiuje się już wskaźnikiem w Polsce wskazują, że w grupie chorych z cukrzy-
równym lub większym niż 25 kg/m2 BMI, zaś oty- cą otyłość dotyka ponad połowy osób – 52,7%.30
łość określa się, jeżeli BMI przekracza 30 kg/m2.
Zmiana poziomu HbA1c, glukozy, insuliny wśród osób dorosłych z cukrzycą w podziale
na grupy wagowe31
Cukrzyca i otyłość stanowią niezależne czyn- poddano analizie zależność pomiędzy wzrostem
niki ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. BMI a występowaniem zdarzeń sercowo-naczy-
Jednak korelacja pomiędzy nimi istnieje i ryzy- niowych u pacjentów z cukrzycą typu 2. Ponieważ
ko takie jest znacznie większe, jeżeli cukrzycy celem pracy była ocena wpływu tych czynników
towarzyszy otyłość. w warunkach poza eksperymentalnych, za speł-
niające kryteria włączenia do przeglądu uznawano
W badaniach z udziałem otyłych pacjentów z cu- pierwotne badania kliniczne opisujące rzeczywistą
krzycą typu 2 wykazano, że nawet umiarkowa- praktykę kliniczną. Selekcja badań oraz ekstrakcja
na redukcja masy ciała (o 5-10%) może sku- danych dokonywana była zgodnie z zasadami EBM
tecznie zmniejszyć nasilenie większości zmian przez dwóch pracujących niezależnie analityków.
wynikających z otyłości trzewnej.32 Otyłość u tych Do analizy zakwalifikowano łącznie 27 badań,
pacjentów przyczynia się także do występowania w ramach, których obserwacją objęto od 133 do 89
bezpośrednich czynników ryzyka chorób sercowo- 433 pacjentów. Łączna liczba wszystkich pacjen-
-naczyniowych. Wyższy BMI koreluje bezpośred- tów we włączonych badaniach wynosiła 226 072.
nio z nieprawidłowościami w badaniu echokar-
diograficznym (ryzyko nieprawidłowych wyników Wyniki analizy wskazują na istotną statystycznie
badania było trzykrotnie wyższe niż w grupie pa- zależność pomiędzy wartością BMI oraz ryzykiem
cjentów z BMI<30) oraz ze wzrostem ryzyka prze- wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych
rostu lewej komory serca o 26% (p < 0,001).33 ogółem, choroby wieńcowej, zawału serca, niewy-
dolności serca oraz choroby naczyń obwodowych.
W przeprowadzonym w 2013 roku przeglądzie, po- Wzrost BMI u chorych z cukrzycą typu 2 powodu-
przedzonym przeszukaniem bazy MEDLINE, stron je również znamienny statystycznie wzrost ryzyka
towarzystw naukowych oraz referencji badań, zgodny z przyczyn sercowo-naczyniowych.34
Wzrost BMI u danego pacjenta o 3 jednostki będzie cią otyłości (BMI ≥ 35 kg/m2) znacznie częściej do-
zwiększał ryzyko zawału czy niewydolności serca chodziło do udaru mózgu w porównaniu z pacjen-
o 15%. Natomiast wśród pacjentów z ciężką posta- tami bez otyłości (HR = 1,36 [1,11; 1,67]).34
Zależność
pomiędzy 1,8
wzrostem masy
OR dla CVD
wystąpienia
powikłań 1,6
sercowo- 1,5
naczyniowych34
1,4
1,3
1,2
1,1
1,0
0,9
∆BMI [kg/m2]
0,8
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Zależność 1,4
pomiędzy
OR dla CVD
wzrostem masy
ciała a ryzykiem 1,3
wystąpienia
choroby 34
wieńcowej 1,2
1,1
1,0
0,9
∆BMI [kg/m2]
0,8
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
42 | 43
Zwiększenie masy ciała między 2 a 3 kilogramy cjenci otyli z cukrzycą i niewyrównaniem HbA1c czę-
podwaja ryzyko zachorowania na cukrzycę u oso- ściej deklarują terapię insuliną niż osoby bez tych
by otyłej.35 problemów – średnio wśród trzech badanych kra-
jów, czyli Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii, było to
Jak wynika z badania WOBASZ, wśród osób z cu- 23% wobec 15%. Szczególnie dużą różnicę odnoto-
krzycą typu 2, około połowa cierpi również z powodu wano w Niemczech – 29% wobec 18%. Zdecydowa-
otyłości. We Francji 49% osób z cukrzycą to osoby nie niższą jakość życia deklarują osoby z cukrzycą
otyłe, w Niemczech – 51%, w Wielkiej Brytanii – 56%, i towarzyszącą otyłością, które muszą radzić sobie
przy czym odsetek ten zauważalnie rośnie w ostat- z gorszą kontrolą glikemii, wysokim ciśnieniem tętni-
nich latach. Również osobom z cukrzycą i towarzy- czym, wysokim cholesterolem i znacznie większym
szącą otyłością trudniej jest kontrolować poziom ryzykiem komplikacji sercowo-naczyniowych.36
hemoglobiny glikowanej. Wśród tych pacjentów 21% W grupie pacjentów z otyłością istotnie statystycznie
notuje wskaźnik HbA1c powyżej 7% (wobec 17%). Pa- częściej zachodzi konieczność hospitalizacji.
Kondycja fizyczna 39,3* 42,6* 40,1* 44,3* 39,5* 42,8* 38,0* 41,0*
Ogólny wskaźnik 0,67* 0,69* 0,67 0,69 0,67* 0,69* 0,66* 0,68*
zdrowia
Brak Brak Brak Brak
Interwencje 0,8 0,15 0,26 0,32
danych danych danych danych
Hospitalizacje 0,17* 0,28* 0,23 0,27 0,12* 0,26* 0,17 0,24
Wizyty POZ 9,3 9,0 8,9 7,8 10,7 10,6 8,0 7,8
* p<0,05
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Wiek 58 60 57 59 57 59 59 62
Koszt
Razem 2464 USD
Wiek
18-50 2464 USD
51-64 2727 USD
65-74 4107 USD
≥75 510 USD
Płeć
Mężczyźni 1127 USD
Kobiety 3267 USD
Rodzaj terapii
Tylko dieta 1563 USD
Leki przeciwcukrzycowe 307 USD
Insulinoterapia 6125 USD
Terapia skojarzona (insulina + OAD) 5891 USD
Brak terapii 2312 USD
44 | 45
Osoba otyła kosztuje system zdrowotny śred- pacjenta w porównaniu z osobami bez otyłości.37
nio 25% więcej każdego roku, niż osoba o prawidło-
wej masie ciała, ze względu na częstsze występo- Inne badanie udowodniło istotny wzrost kosztów
wanie schorzeń i powikłań tym związanych.27 leczenia cukrzycy wraz ze wzrostem BMI – kosz-
ty leczenia osoby cukrzycą o wadze znajdującej się
Efektywne leczenie cukrzycy musi uwzględ- w zakresie przyjętej normy BMI, wynosiły średnio
niać masę ciała, bowiem leczenie otyłych pacjen- 1622 USD rocznie, podczas gdy osoby z cukrzycą
tów z cukrzycą kosztuje więcej. W Stanach Zjed- i towarzyszącą poważną otyłością prawie dwukrot-
noczonych oszacowano, że leczenie osób o BMI nie więcej, 2636 USD.38 Różnice te są istotne sta-
powyżej 30 generuje dodatkowe obciążenie dla sys- tystycznie. Pacjenci z cukrzycą i towarzyszącą jej
temu ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych otyłością dodatkowo zdecydowanie rzadziej wyma-
– średnio o 2464 USD więcej rocznie na jednego gają specjalistycznej opieki ambulatoryjnej.
Osoby z cukrzycą o podwyższonym BMI ciała – np. poprzez operację bariatryczną – ocena
obciążone są zwiększonym ryzykiem wystą- jakości życia znacząco wzrosła.39 Podobną zależ-
pienia powikłań, co wiąże się bezpośrednio ność obserwowano w przypadku pacjentów, któ-
z dodatkowym obniżeniem jakości życia. Jed- rzy obniżali stopniowo swoje BMI poprzez zmianę
nocześnie dowiedziono, że w grupie pacjentów, diety i aktywność fizyczną.
którzy w krótkim czasie znacząco obniżyli masę
CUKRZYCA
I PAŃSTWO
KOSZTOWNY
PROBLEM
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
NA ŚWIECIE:
•W
2012 ROKU ŻYŁO NA
ŚWIECIE 371 MLN OSÓB
Z CUKRZYCĄ
•W
2013 ROKU ŻYŁO NA
ŚWIECIE 382 MLN OSÓB
Z CUKRZYCĄ
•W
2035 BĘDZIE
ICH 592 MLN
•4
6% JEST
NIEZDIAGNOZOWANE
Cukrzyca i państwo
Kosztowny problem
Od poprzedniej publikacji raportu „Cukrzy- W ostatnich latach odnotowywany jest wzrost za-
ca, Ukryta Pandemia – Sytuacja w Polsce” edycja chorowań wśród dzieci i młodzieży na cukrzycę
2013 mija rok. Przez ten czas liczby osób chorych typu 1. W Stanach Zjednoczonych Amerykańskie
na cukrzycę i leczonych w Polsce ze wskazaniem Towarzystwo Diabetologiczne ocenia, że zapadal-
cukrzyca, nieznacznie wzrosły. ność na cukrzycę typu 1 wśród osób poniżej 20
roku życia wzrosła w latach 2008/09 do 22%. W la-
Według danych Międzynarodowej Federacji Cu- tach 2002-2005 wskaźnik ten był stabilny i wynosił
krzycy (IDF), na świecie w 2013 roku żyło już 382 około 19%.41
miliony osób z cukrzycą, wobec 371 milionów rok
wcześniej. IDF przewiduje, że do 2035 roku popu- Z danych Międzynarodowej Federacji Cukrzycy
lacja osób chorych na cukrzycę wzrośnie do 592 wynika, że w Polsce w 2011 roku ponad 3 miliony
milionów na świecie. Blisko połowa, bo 46% z tej osób cierpiało na cukrzycę, z czego 1/3 wciąż po-
grupy to osoby jeszcze niezdiagnozowane, zatem zostawała niezdiagnozowana.42 Z danych Narodo-
narażone na wysokie ryzyko wystąpienia powikłań wego Funduszu Zdrowia wynika, że w 2011 roku ze
wskutek nieleczonej choroby. W Europie żyje 56 wskazaniem cukrzycy (MZ-11) w Polsce leczonych
milionów osób z cukrzycą. było 1 659 165 pacjentów.43
Wydatki na opiekę
zdrowotną w Polsce
Stany Zjednoczone
Holandia
Francja
Szwajcaria
Niemcy
Austria
Dania
Kanada
Belgia
Japonia
Nowa Zelandia
Szwecja
Portugalia
Hiszpania
Słowenia
Norwegia
OECD
Wielka Brytania
Grecja
Włochy
Finlandia
Australia
Islandia
Irlandia
Słowacja
Węgry
Korea
Czechy
Izrael Publiczne
Chile
Luksemburg Prywatne
Polska
Meksyk
Estonia
Turcja
0 5 10 15 20
PKB
52 | 53
W Polsce znacznie zmalały wydatki na pro- to wynikiem wprowadzenia nowej ustawy refun-
dukty farmaceutyczne. W latach 2010 i 2011 po- dacyjnej i stanowiących jej konsekwencje zmian
ziom wydatków budżetu państwa na zakup le- w dopłatach do wielu produktów leczniczych ob-
ków i wyrobów medycznych był stabilny, jednak jętych refundacją. Żaden inny kraj nie odnotował
w 2012 roku odnotowano nagły spadek o 7%. Było tak dużego spadku.
7
OECD
6
POLSKA
5
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
2009 2010 2011 2012
OECD Polska
2009 5,4 6,2
2010 -0,3 0,2
2011 -1,1 1,2
2012 -2,2 -6,9
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
2012
2013
WYDATKI NA
PACJENTA Z CUKRZYCĄ
BYŁY NAJNIŻSZE
WŚRÓD KRAJÓW O ZBLIŻONYM PKB
Międzynarodowa Federacja Cukrzycy (IDF), Diabetes Atlas
Dane wg. wykazów Narodowego Funduszu Zdrowia 2011 roku (MZ-11)
54 | 55
KOSZTY SPOŁECZNE
Koszty bezpośrednie
Koszty pośrednie
Koszty
bezpośrednie
niemedyczne Koszty
Koszty pośrednie
bezpośrednie
medyczne
56 | 57
Koszty bezpośrednie
Koszty bezpośrednie, a więc koszty związa- się m.in. koszty transportu chorego, koszty do-
ne z zapewnieniem zasobów związanych z opieką stosowania pomieszczeń w których przebywać
medyczną, można podzielić na koszty bezpośred- będzie pacjent). Należy zaznaczyć, iż koszty bez-
nie medyczne (do których zalicza się m.in. koszty pośrednie niemedyczne (w przeciwieństwie do
hospitalizacji, koszty opieki ambulatoryjnej, kosz- kosztów bezpośrednich medycznych) nie są zwią-
ty lekarstw i zabiegów medycznych) oraz koszty zane z procesem diagnozowania, leczenia czy
bezpośrednie niemedyczne (do których zalicza rehabilitacji pacjenta).
Koszty pośrednie
Ile kosztuje
cukrzyca
w Polsce?
Oszacowanie kosztów cukrzycy zostało prze- Statystyczny (GUS) oraz Zakład Ubezpieczeń Spo-
prowadzone w oparciu o dane udostępnione przez łecznych (ZUS). Analizę przeprowadzono na pod-
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), Główny Urząd stawie danych za okres 2009-2013.
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
IV. o
raz podstawowej opieki c. zmniejszeniem wydajności pracownika
zdrowotnej (POZ).
obecnego w miejscu pracy z powodu
b. koszty refundacji i dopłat do: odczuwania objawów cukrzycy
(prezenteizmu);
I. leków,
II. pasków.
P(R-1)
EF = , gdzie
(P(R-1)+1)
Koszty bezpośrednie
cukrzycy i jej powikłań48
Koszty ponoszone przez płatnika publicznego a średnią wysokością mnożnika dla pozostałych
w związku z udzielanymi świadczeniami pacjen- pacjentów – pacjenci, niezależnie od tego czy mają
tom z cukrzycą typu 1 i 2 w ramach podstawo- zdiagnozowaną cukrzycę, korzystaliby z opieki
wej opieki medycznej zostały przedstawione przy POZ, różnica dotyczy jedynie wysokości stawki ka-
uwzględnieniu różnicy między wysokością mnoż- pitacyjnej.
nika na poziomie 3.0 dla pacjentów z cukrzycą,
Liczba pacjentów z
Liczba pacjentów Wysokość stawki
Rok cukrzycą leczonych Koszt świadczeń
leczonych w POZ kapitacyjnej
w POZ
2009 35 087 459 zł 1 584 716 zł 1,70 258 330 660 zł
2010 37 293 169 zł 1 684 336 zł 1,69 274 040 001 zł
2011 36 926 240 zł 1 667 764 zł 1,70 272 084 753 zł
2012 37 006 112 zł 1 671 371 zł 1,64 263 354 334 zł
2013 37 155 939 zł 1 678 138 zł 1,64 263 930 863 zł
60 | 61
Łączne koszty świadczeń specjalistycz- leków oraz kosztów leczenia pacjentów z cu-
nych w 2013 roku są sumą kosztów świad- krzycą w ramach POZ i wynoszą 662 818 125 zł
czeń specjalistycznych bez refundacji (398 887 262 zł + 263 930 863 zł).
Świadczenia kontraktowane
odrębnie – pompy insulinowe
Świadczenia z zastosowaniem pomp insuli- sowane było u osób do 18 r.ż., a od 2012 roku do-
nowych należą do świadczeń zdrowotnych kon- stęp do świadczenia uzyskali pacjenci do 26 r.ż.
traktowanych odrębnie, udzielanych w przypadku – odpowiada to za widoczny na wykresie wzrost
cukrzycy typu 1. Do roku 2012 świadczenie finan- wydatków na przełomie 2011/2012.
1 200 000
2000
1 000 000
600 000
1000
400 000
500
200 000
0 0
Koszty związane z refundacją leków i wyrobów medycznych oraz wartość dopłat pacjentów zostały
oszacowane na podstawie danych otrzymanych z NFZ.
Doustne leki
Insuliny Glukagon Paski Razem
przeciwcukrzycowe
2009 624 096 470 zł 229 210 931 zł 4 733 948 zł 14 445 770 zł 872 487 118 zł
2010 637 898 603 zł 214 896 140 zł 4 085 215 zł 179 907 699 zł 1 036 787 656 zł
2011 664 691 433 zł 170 605 304 zł 2 782 468 zł 679 199 479 zł 1 517 278 685 zł
2012 518 724 972 zł 144 054 444 zł 2 191 018 zł 330 709 405 zł 995 679 840 zł
2013 583 406 583 zł 155 394 266 zł 2 448 394 zł 396 028 439 zł 1 137 277 683 zł
Koszty refundacji leków i wyrobów medycz- wszystkim w zmianie dopłat do pasków w przy-
nych w 2013 roku wzrosły względem roku poprzed- padku pacjentów z cukrzycą typu 2 (wprowadzenie
niego, jednak nadal nie osiągnęły poziomu z 2011 30% odpłatności). W 2013 roku odnotowano tak-
roku, czyli sprzed wprowadzenia nowych regulacji że wzrost wydatków w segmencie insulin. Łącz-
prawnych z zakresu refundacji leków, wyrobów ne koszty w 2013 roku związane z refundacją tej
medycznych oraz środków spożywczych specjal- grupy leków wynosiły 583,4 mln zł w porównaniu
nego przeznaczania żywieniowego. W 2013 roku z odnotowanymi rok wcześniej łącznym kosztem
wzrost wydatków względem roku 2012 generowa- w kwocie 518,7 mln zł. Warto jednak zaznaczyć, że
ły w pierwszej kolejności paski do glukometrów, koszty te są niższe w odniesieniu poprzednich lat
gdzie koszty refundacji wzrosły o 65 mln zł (prawie za okresu 2009-2011, nawet pomimo wprowadze-
20%). Obserwowana w przypadku pasków znacz- nia do refundacji od roku 2012 długodziałających
na zmiana w zakresie kosztów refundacji na prze- analogów insuliny.
łomie lat 2011/2012 ma swoje uzasadnienia przede
62 | 63
0,09 %
2,47 % Struktura kosztów powikłań w Polsce
w 2013 roku
26,98 %
Zaburzenia wzroku
Powikłania nerkowe
Stopa cukrzycowa
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Koszty pośrednie
cukrzycy i jej powikłań48
Koszty pośrednie leczenia cukrzycy oraz le- cza, iż bilans zysków i strat został przedstawiony
czenia powikłań cukrzycy oszacowano na pod- z perspektywy społeczeństwa polskiego. Wydat-
stawie danych udostępnionych przez ZUS. W ana- ki ZUS na świadczenia związane z niezdolnością
lizie wykorzystano także dane GUS dotyczące do pracy są traktowane jako transfery wewnątrz
średniego wynagrodzenia, PKB oraz liczby osób systemu, a nie jako koszty, gdyż dokonywane są
pracujących i przyczyn zgonów w poszczegól- pomiędzy jego elementami – publicznym ubez-
nych latach sklasyfikowanych na podstawie ko- pieczycielem oraz obywatelami pobierającymi
dów ICD 10. Oszacowanie przeprowadzono przy dane świadczenie.
uwzględnieniu perspektywy społecznej, co ozna-
Obie mary są powszechnie uznawane w me- pracy oraz fakt, iż wartość PKB na osobę pracu-
todologii liczenia kosztów pośrednich, każda z nich jącą uwzględnia wyłącznie osoby, od których od-
ma zarówno swoje zalety, jak i związana jest prowadzane są składki ubezpieczeniowe: samo-
z pewnymi ograniczeniami. W przypadku wyna- zatrudnione lub zatrudnione w oparciu o umowę
grodzenia brutto nieuwzględnione zostają skład- o pracę. Nie zostają uwzględnione natomiast oso-
ki płacone przez pracodawcę na Fundusz Ube- by pracujące na zasadach umów o dzieło. Wpływ
zpieczeń Społecznych. Dodatkowo zakłada się, zjawiska malejącej krańcowej produktywności zo-
że praca jest jedynym czynnikiem produkcji – nie stał w raporcie poddany korekcie o współczynnik
uwzględnia zatem wartości dóbr i usług, które wy- 0,65 zgodnie z przyjmowaną przez Komisję Euro-
twarzane są przy jej wykonywaniu. Z tego względu pejską relacją krańcowej do średniej wydajności
wartość kosztów pośrednich zostaje zaniżona. pracy. Pozostaje kwestią dyskusyjną czy korekta
taka jest wystarczająca.
Z kolei w przypadku drugiego wspomnianego po-
dejścia koszty mogą zostać zawyżone z uwagi
na zjawisko malejącej krańcowej produktywności
64 | 65
Absenteizm
Powikłania cukrzycy
99 138 166 zł
Prezenteizm
Utracona produktywność
spowodowana przedwczesnym zgonem
Konieczne było oszacowanie ścieżki wzrostu PKB Cukrzyca ogółem: utracona produktywność zwią-
i średniego wynagrodzenia w kolejnych latach. zana z przedwczesnym zgonem generuje roczne
Szacunków tych dokonano wykorzystując dane koszty w wysokości przekraczającej 300 mln zł.
zawarte w dokumencie dotyczącym skutków re- Na przestrzeni lat 2009-2013 obserwowano stop-
gulacji związanych z ustawą o zmianie ustawy niowy wzrost tych kosztów (~ 20% różnica pomię-
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń dzy rokiem 2013 i 2009).
Społecznych.47 Wyznaczoną dla poszczególnych lat
wartość PKB lub średniego wynagrodzenia dys-
kontowano o stopę 5% w stosunku rocznym.
68 | 69
Cukrzyca ogółem
Cukrzyca ogółem
Cukrzyca
651 290 276 zł ogółem
591 791 360 zł 574 441 893 zł 606 344 999 zł
533 449 520 zł 651 290 276 zł
591 791 360 zł 574 441 893 zł 606 344 999 zł
533 449 520 zł 368 029 974 zł
Powikłania cukrzycy: podobnie jak w przypadku 2009 z 2013 wskazuje na dwukrotny wzrost). Do-
kosztów pośrednich związanych z przedwczesnym datkowo porównując koszty związane z cukrzycą
zgonem z powodu cukrzycy, również analiza wy- z kosztami związanymi z jej powikłaniami można
datków związanych z leczeniem powikłań cukrzy- zaobserwować, że wartość utraconej produktyw-
cy wskazuje na znaczny wzrost tej kategorii kosz- ności jest znacznie większa w przypadku zgonów
tów na przestrzeni lat 2009-2013 (porównanie roku z powodu powikłań choroby.
Powikłania cukrzycy
Powikłania cukrzycy
70 | 71
2009 2010 2011 2012 2013*
Powikłania cukrzycy
znaczono produkt (w oparciu o PKB lub średnie że osoba o częściowej niezdolności do pracy jest
wynagrodzenie), który potencjalnie wypracowa- w stanie pracować przez 25% czasu pracy. Zało-
łaby dana osoba w okresie niezdolności do pracy żenie oparto na przepisach dotyczących wyso-
(w obliczeniach uwzględniono umieralność w po- kości świadczenia rentowego w przypadku czę-
pulacji ogólnej Polski oraz dyskontowanie na po-ściowej niezdolności do pracy, które wynosi 75%
ziomie 5% w skali roku). świadczenia związanego z całkowitą niezdolnością
do pracy.46 W przypadku rent z tytułu niezdolności
Dodatkowo w przypadku częściowej niezdolności do pracy nie korygowano wyników o stopę zatrud-
do pracy (zarówno w przypadku renty termino- nienia w Polsce zakładając, że osobyCukrzyca ogółem
przechodzące
wej jak i bezterminowej) przemnożono
742 679 781 zł wartość na rentę nabyły prawo do świadczenia w związku
703 812 925 zł
utraconej produktywności przez 0,75 zakładając, z poprzednim zatrudnieniem.
674 362 852 zł
665 479 091 zł
638 216 822 zł
Cukrzyca ogółem
Cukrzyca ogółem
1 254 908 604 zł
Cukrzyca ogółem
1 254 908 604 zł
72 | cukrzycy
Powikłania 73
Powikłania cukrzycy
Powikłania cukrzycy
851 311 905 zł 800 167 914 zł 1 033 434 195 zł 1 032 364 844 zł
Powikłania cukrzycy
* - Oszacowane przy wykorzystaniu PKB
851 311 905 zł 800 167 914 zł 1 033 434 195 zł 1 032 364 844 zł
W przypadku rent socjalnych wyniki skorygo- pełnosprawni od urodzenia lub osoby, u których
wano dodatkowo o wskaźnik zatrudnienia w po- przyczyna niezdolności nastąpiła w trakcie pobie-
pulacji w wieku produkcyjnym, biorąc pod uwagę, rania nauki – studenci, doktoranci), a więc założo-
że renta ta przysługuje osobom, które nie wypra- no, że nie wszyscy z nich podjęliby pracę.
cowały odpowiedniego okresu składkowego (nie-
Podsumowanie48
Zgodnie z danymi uzyskanymi z Zakładu Ubezpie- cą, wskazuje na łączne koszty w kwocie 9 mld zł.
czeń Społecznych, Narodowego Funduszu Zdro- W najbardziej kompleksowym, ale najmniej kon-
wia i Głównego Urzędu Statystycznego oszacowa- serwatywnym ze scenariuszy uwzględniającym
no, że łączne koszty cukrzycy i jej powikłań w 2013 także koszty związane z prezenteizmem wydatki
roku wyniosły co najmniej 7 mld zł. związane z cukrzycą i jej powikłaniami mogą się-
gać nawet blisko 12 mld zł.
Kwota ta nie uwzględnia dodatkowych kosztów
związanych z utraconą produktywnością z powodu W kwocie tej (przy uwzględnieniu tych samych ka-
prezenteizmu. Za miarę utraconej produktywności tegorii kosztowych dostępnych dla cukrzycy i jej
przyjęto także ostrożne podejście średniego wy- powikłań) przeważającą część stanowią koszty
nagrodzenia w gospodarce brutto, które skutkuje powikłań, zdecydowanie przekraczające 50% łącz-
zaniżeniem prezentowanych kwot. Inne podej- nych wydatków związanych z chorobą.
ście, w którym miarą jest PKB na osobę pracują-
Metodyka Suma
oszacowań
Prezenteizm
Świadczenia
Niezdolność
kosztów
Absenteizm
KP
Warianty
do pracy
socjalne
Dopłaty
Zgony
Renty
Leki
POZ
Wyna-
-
2 7 035 457 136 zł
grodzenie
Wyna-
4 8 596 635 375 zł
grodzenie
76 | 77
KOSZTY REFUNDACJI
LEKÓW I WYROBÓW MEDYCZNYCH
KOSZTY POŚREDNIE:
KOSZTY ABSENTEIZMU
UTRACONA PRODUKTYWNOŚĆ
Z POWODU ZGONU
RENTY Z POWODU
NIEZDOLNOŚCI DO PRACY
UTRATA PRODUKTYWNOŚCI
SPOWODOWANA RENTAMI
SOCJALNYMI
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Piśmiennictwo
1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2014,
Diabetologia Kliniczna 2014, tom 3, supl. A.
2. Opracowano na podstawie: Praktyczny algorytm farmakoterapii cukrzycy typu 2; na każdym etapie leczenia zaleca-
na jest modyfikacja stylu życia (Opracowanie własne na podstawie: Del Prato S et 2005; Zalecania Kliniczne Polskie-
go Towarzystwa Diabetologicznego.
3. Badanie DAWN2, Wypowiedzi pacjentów, http://www.dawnstudy.com
4. World Health Organization, Noncommunicable Diseases, dostęp 11.07.2014:
http://www.who.int/topics/noncommunicable_diseases/en/
5. US National Center for Health Statistic.
6. Resolution adopted by the General Assembly, 61/225, 20 December 2006, Dostęp:17.07.2014:
http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/61/225&Lang=E
7. Noncommunicable Diseases, Country Profiles 2014, World Health Organization Lipiec 2014, ISBN 978 92 4 150750 9.
8. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy zdrowia i choroby. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków,
2000, 233-251.
9. The Quality of Life Scale (QOLS): Reliability, Validity, and Utilization; Burckhardt C.S., Anderson K.L., Health and Qu-
ality of Life Outcomes 2003, vol 1.
10. Czynniki demograficzne a ogólna jakość życia chorych z cukrzycą typu 1 i 2, J. Glińska, A. Skupińska, M. Lewandow-
ska, B. Brosowska, B. Kunikowska, Via Medica, Problemy pielęgniarstwa, 2012, tom 20, zeszyt nr 3.
11. Badanie opinii publicznej przeprowadzone przez CBOS w okresie od kwietnia do czerwca 2014 roku.
12. Diabetes and Quality of Life, Rubin R.R., Diabetes Spectrum vol 13, 2000.
13. Imayama I, Plotnikoff C, Courneya KS, Johnson JA: Determinats of quality of life in adults with type 1 and type 2 dia-
betes. Health and Quality of Life Outcomes 2011; 9: 115-124.
14. Jakubowska E, Jakubowski K, Cipora E: Satysfakcja z życia pacjentów z cukrzycą. Probl Higieny Epidemiolog 2010;
91(2): 308-313.
15. Sundaram M, Kavookjian J, Patrick JH: Health related quality of life and quality of life in type 2 diabetes: relation-
ships in cross-sectional study. Patient 2009; 2: 121-123.
16. Żmurowska B: Wpływ cukrzycy na jakość życia. Polska Medycyna Rodzinna 2003; 5(3): 513-517.
17. Quality of Life in Youths with Diabetes, Delamater A.M, Diabetes Spectrum, vol 13, 2000.
18. Antonio Nicolucci et al. Diabetes Attitudes, Wishes and Needs: second study (DAWN2™). Cross-national benchmar-
king of diabetes related psychosocial outcomes. Diabet Med 2013: In press.
19. Miller-Keane Encyclopedia and Dictionary of Medicine, Nursing, and Allied Health, Seventh Edition. 2003.
20. Stanowisko Konsultanta Krajowego dotyczące wskazań refundacyjnych do analogów długodziałających, prof. dr hab.
Krzysztof Strojek, Zabrze, 5.11.2013 r.
21. Skrivarhaug T, Bangstad H-J, Stene LC, Sandvik L, Hanssen KF, Joner G. Long-term mortality in a nationwide cohort
of childhood-onset type 1 diabetic patients in Norway. Diabetologia. 2006;49:298–305.
22. Feltbower RG, Bodansky HJ, Patterson CC, Parslow RC, Stephenson CR, Reynolds C, et al. Acute complications
and drug misuse are important causes of death for children and young adults with type 1 diabetes: results from the
Yorkshire Register of diabetes in children and young adults. Diabetes Care. 2008;31:922–6.
23. “Severe Hypoglycemia and Risks of Vascular Events and Death”, Sophia Zoungas, M.D., Ph.D., Anushka Patel, M.D.,
Ph.D., John Chalmers, M.D., Ph.D., Bastiaan E. de Galan, M.D., Ph.D., Qiang Li, M.Biostat., Laurent Billot, M.Sc.,
Mark Woodward, Ph.D., Toshiharu Ninomiya, M.D., Ph.D., Bruce Neal, M.D., Ph.D., Stephen MacMahon, D.Sc., Ph.D.,
Diederick E. Grobbee, M.D., Ph.D., Andre Pascal Kengne, M.D., Ph.D., Michel Marre, M.D., Ph.D., and Simon Heller,
M.D., for the ADVANCE Collaborative Group, The New Journal of Medicine, October 2010.
24. Hypoglycemia: The neglected complication, Sanjay Kalra, Jagat Jyoti Mukherjee, Subramanium Venkataraman, Ga-
napathi Bantwal, Shehla Shaikh, Banshi Saboo, Ashok Kumar Das, and Ambady Ramachandran; Indian J Endocrinol
Metab. 2013 Sep-Oct; 17(5): 819–834.
80 | 81
25. Katalog Jednorodnych Grup Pacjentów. Narodowy Fundusz Zdrowia, Statystyki 2013.
26. Cost of severe hypoglycaemia in five Central European countries, K. Widz, M. Czech, T. Hermanowski, Warszawa
2014.
27. OECD Obesity Update 2012, Dostęp 19.07.2013: http://www.oecd.org/health/49716427.pdf
28. Global obesity: trends, risk factors and policy implications, Vasanti S. Malik, Walter C. Willett & Frank B. Hu, Nature
Reviews Endocrinology 9, 13-27 (January 2013).
29. OECD Obesity Update 2014, Dostęp 28.07.2014: http://www.oecd.org/els/health-systems/Obesity-Update-2014.pdf
30. Ocena kosztów leczenia otyłości i jej powikłań. QALY Consulting. Warszawa 2013.
31. Relationship Between Obesity and Diabetes in a US Adult Population: Findings from the National Health and
Nutrition Examination Survey, 1999–2006 Ninh T. Nguyen & Xuan-Mai T. Nguyen & John Lane & Ping Wang, OBES
SURG (2011) 21:351–355, 3 December 2010.
32. Serrano Rios M. Relationship between obesity and the increased risk of major complications in non-insulin-depen-
dent diabetes mellitus. European journal of clinical investigation. 1998; 28 Suppl 2:14–17, discussion 17–18.
33. Srivastava PM, Calafiore P, Macisaac RJ, i in. Prevalence and predictors of cardiac hypertrophy and dysfunction in
patients with Type 2 diabetes. Clinical science (London, England: 1979). 2008; 114(4):313–320. Sato A, Tarnow L, Nie-
lsen FS, i in. Left ventricular hypertrophy in normoalbuminuric type 2 diabetic patients not taking antihypertensive
treatment. QJM: monthly journal of the Association of Physicians. 2005; 98(12):879–884.
34. Konsekwencje kliniczne otyłości u chorych z cukrzycą typu 2..Wpływ BMI na ryzyko zdarzeń makroangiopatycznych.
Wojciechowski P., Skarżyńska-Duk J., Ryś P .HTA Consulting. Kraków 2013.
35. Tuomilehto J. et. al., Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glu-
cose tolerance. PubMed 2001 May 3;344(18):1343-50.
36. L’impact de l’obésité sur la santé des patients diabétiques de type 2 en France, en Allemagne et en Grande Bretagne,
V. Le Pautremat, E. Eschwège, M. DiBonaventura, G. Isherwood; Diabetes & Metabolism, Volume 38, Supplement 2,
March 2012.
37. Incremental Treatment Costs Attributable to Obesity in Patients with Diabetes Mellitus in the U.S., Dong-Churl Suh,
Eunjin Jang, Chulmin Kim, Jongchan Jung, Sunmee Jang, Rutgers University, Piscataway, NJ, Catholic University
School of Medicine, Seoul, South Korea, National Health Insurance Corporation (NHIC), Seoul, South Korea, Health
Insurance Review Agency (HIRA), Seoul, South Korea.
38. Evaluation of the Relationship between Body Mass Index (BMI) and Healthcare Cost, Utilization and Health-Related
Quality of Life in Adult Diabetic Patients; Ayoade Olayemi Adeyemi, The University of Texas at Austin, May 2014.
39. Kushner RF, Noble CA. Long-term outcome of bariatric surgery: an interim analysis. Mayo Clin Proc. 2006;81(10 Su
ppl):S46-51.
40. Evaluation of the Relationship between Body Mass Index (BMI) and Healthcare Cost, Utilization and Health-Related
Quality of Life in Adult Diabetic Patients; Ayoade Olayemi Adeyemi, The University of Texas at Austin, May 2014.
41. American Diabetes Society, June 10, 2014. Dostęp 21.07.2014: http://www.diabetes.org/diabetes-basics/statistics/
42. International Diabetes Federation, Diabetes Atlas 5th Edition 2012, Dostęp 21.07.2014:
http://www.idf.org/sites/default/files/da5/5eDiabetesAtlas_2011.pdf
43. Dane wg. wykazów Narodowego Funduszu Zdrowia z 2011 roku (Raporty MZ-11).
44. OECD Health Statistics 2014, Dostęp 28.07.2014:
http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-POLAND-2014.pdf
45. IDF diabetes Atlas, 6th edition, International Diabetetes Federation.
46. Metodyka pomiaru kosztów pośrednich w polskim systemie ochrony zdrowia, Warszawa, 2013, EY, Sprawne Pań-
stwo.
47. Ocena skutków regulacji ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
oraz niektórych innych ustaw, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, 20.04.2012 r., Dostęp 07.08.2014:
http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/28364/28406/dokument32770.pdf
48. Koszty chorób przewlekłych w zakresie obciążenia płatnika publicznego i zasobów zabezpieczenia społecznego na
przykładzie cukrzycy oraz jej powikłań, dr n. med. Krzysztof Chlebus, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2014.
CUKRZYCA – Ukryta pandemia
Sytuacja w Polsce – Edycja 2014
Podziękowania