AKADEMIJA STRUKOVNIH STUDIJA ŠUMADIJA

ОDSEK KRAGUJEVAC

Studijski program: Privredno inženjerstvo – mašinstvo

Nivo studija: Osnovne strukovne studije
Predmet: Upravljanje proizvodnjom

UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM U PREDUZEĆU

- seminarski rad -

Autor:
Srđan Beljin
Broj indeksa: 117/2021

Predmetni nastavnik:
prof. dr. Milan Đorđević

Kragujevac, 2023.

1
 SADRŽAJ:

UVOD ….................................................................................................................................... 4
1. Proizvodnja …......................................................................................................................... 5
2. Funkcija proizvodnje ….......................................................................................................... 7
2.1. Poslovi pripreme .................................................................................................................. 7
2.2. Poslovi neposrednog izvođenja …........................................................................................ 7
2.3. Poslovi održavanja ............................................................................................................... 7
2.4. Transportna funkcija ............................................................................................................ 8
3. Tipovi proizvodnje ….............................................................................................................. 9
4. Vrste proizvodnje .................................................................................................................. 10
4.1. Pojedinačna proizvodnja ..................................................................................................... 10
4.2. Masovna proizvodnja …...................................................................................................... 11
4.3. Serijska proizvodnja …....................................................................................................... 12
4.4. Automatska proizvodnja …................................................................................................. 13
4.5. „Just in time“ proizvodnja ….............................................................................................. 13
5. Sistem proizvodnje …............................................................................................................ 15
5.1. Linijska serijska proizvodnja ….......................................................................................... 15
5.2. Smaknuta serijska proizvodnja …....................................................................................... 15
6. Ritam proizvodnje …............................................................................................................. 16
6.1. Kontinuirana proizvodnja ................................................................................................... 16
6.2. Diskontinuirana proizvodnja .............................................................................................. 16
ZAKLJUČAK .......................................................................................................................... 17
LITERATURA ........................................................................................................................ 18

2
 SAŽETAK

U ovom radu ću opisati jednu od najstarijih ljudskih aktivnosti. Od kada postoji priroda i
ljudi postoji i proizvodnja što ističe Marks čije sam citate dole naveo. U daljem tekstu dajem još
neke definicije proizvodnje i pišem o vrstama i tipovima proizvodnje i funkcijama proizvodnje.
Takođe biće reči i o sitemima serijske proizvodnje i ritmovima proizvodnje.

3
 UVOD

U proizvodnji članovi društva prilagođavaju (izrađuju, oblikuju) proizvode prirode

ljudskim potrebama; raspodela određuje u kojoj srazmeri pojedinac ima udela u tim
proizvodima; razmena mu dostavlja posebne proizvode za koje on ima volju da razmeni deo koji
mu je pripao raspodelom; naposletku, u potrošnji postaji proizvodni predmeti užitka,
individualnog prisvajanja (Marks).
Prozivodnja je, prema tome neposredno potrošnja, potrošnja je neposredno proizvodnja.
Svaka je neposredno svoja suprotnost. Ali se u isti mah među njima vrši jedno posredničko
kretanje.
Proizvodnja posreduje potrošnju, kojoj stvara materijal, kojoj bi bez nje nedostajao
predmet. Ali potrošnja posreduje proizvodnju, pošto tek ona proizvodima stvara subjekat za koji
oni i jesu proizvod (Marks). Opšti uslov za razmenu materijala među čovekem i prirodom, večiti
prirodni uslov za život ljudi, a stoga i jeste ne samo nezavisan ma od kojega oblika toga života,
nego naprotiv jednako svojstven svim oblicima ljudskog društva (Marks).
U daljem tekstu dajem još neke definicije proizvodnje i pišem o vrstama i tipovima
proizvodnje i funkcijama proizvodnje. Takođe biće reči i o sitemima serijske proizvodnje i
ritmovima proizvodnje.

4
 1. PROIZVODNJA

Proizvodnja je svrsishodna ljudska delatnost u kojoj se određeni skup resursa - inputa,

transformiše u određene proizvode autpute koji služe zadovoljenju ljudskih potreba. Autputi ili
proizvodi mogu biti materijalne prirode, a mogu biti i raznovrsne usluge namenjene određenoj
grupi korisnika. Proizvodnja predstavlja najvažniju fazu u procesu društvene reprodukcije, jer je
ona materijalna osnova za funkcionisanje ostalih društvenih procesa i aktivnosti. Sama
proizvodnja se realizuje kroz brojne tehnološke procese. Proces proizvodnje predstavlja jedan
dinamički sistem u kome postoji kretanje materijala ( materijalni tokovi ) i kretanje informacija
( informacioni tokovi ). Kod složenijih proizvodnih sistema ovi tokovi mogu biti veoma složeni,
pa zahtevaju određene sisteme za njihovo upravljanje. Ovom problematikom se bavi u okviru
menadžment aktivnosti disciplina: menadžment proizvodnje. Sistem upravljanja proizvodnjom
funkcioniše na principu povratne sprege, na taj način što se vrši ocena kvaliteta finalnog
proizvoda, u kojoj meri ona zadovoljava planirane vrednosti. Ako postoji odstupanje, onda se na
osnovu dobijenih informacija vrši korekcija polaznih elemenata ( materijal, tehnloški proces i
drugo ) da bi se dobio željeni rezultat.
Proizvodnja je večiti proces prisvajanja, prerade I oblikovanja predmeta prirode koji vrši
čovek da bi obezbedio materijalne uslove života i na taj način zadovoljio potrebe pojedinaca,
društvenih grupa i širih zajednica. Između čoveka i materijalne prirode stoji stalno jedinstvo i
borba suprotnih tendencija. Čovek kao društveno biće ne bi mogao da se održi i postane ono što
jeste, da nije celishodno koristio sve uslove koje mu, za održanje života, pruža priroda.
Opredeljen saznanjem da samo proizvcdnjom materijalnih dobara može da održi svoju vrstu,
čovek nužno dolazi u svakodnevne odnose s prirodom, prilagođava je, daje joj posebno oblike i
pogodne forme za korišćenje, čini je upotrebljivom i korisnom, a to sve je u okviru određenog
društvenog oblika I njegovim posredstvom. U nastojanjima da prilagcdi prirodu svojim
potrebama i tako održi I reprodukuje svoj život, čovek je nailazio i danas nailazi na mnoge
teškoće. Priroda je večito pružala otpor, krila u sebi tajne, i time iznova stimulisala čoveka na
nove akcije. No, proizvcdnja nije samo odnos čoveka i prirode. Ona je, u isto vreme, i odnos
među proizvođačima čije se ekonomsko povezivanje ostvaruje prisvajanjem i prilagcđavanjem
prirode potrebama ljudi.
Proizvodnja se, dalje, može shvatiti kao proizvodnja u širem, odnosno užem smislu. U
užem značenju proizvodnja je proces proizvodne aktivnosti u kojem se direktno ostvaruje
process trošenja rada. Proizvodnja se, u ovom slučaju, svodi na onu aktivnost ljudi u kojoj se
realno ostvaruje objedinjavanje i uzajamno kombinovanje materijalnih i subjektivnih činilaca
proizvodnje i ovi dovode u aktivan odnos trošenja gde se vodi proces rada, prerađuju predmeti
prirode i daje im se posebna forma pogodna za upotrebu i korišćenje. Međutim, proizvodnja se
najčešće shvata u širem smislu kao jedinstvo osnovnih momenata privredne aktivnosti društva.
Tako shvaćena proizvodnja obuhvata celokupnost ekonomskog života, sve njegove osnovne
segmente: proizvodnju, raspodelu (razmenu) i potrošnju, a ne samo proces rada u kome se
istovremeno i neposredno vrši celishodno trošenje subjektivnih i materijalnih činilaca
proizvodnje. U tom jedinstvu proizvodnja ima odlučujući značaj za celokupnu oblast
ekonomskog života ljudi.
Proizvodnja se pojavljuje kao polazna tačka drugih elemenata privrednog organizma.
Tako ona izrađuje predmete koji odgovaraju potrebama, odreduje način njihova zadovoljavanja i
stvara nove pobude i zahteve za proizvodima koje će ona proizvesti u potrebnim količinama. No,

5
treba reći da ovaj uticaj nije jednosmeran, jer ostali elementi privrednog života (potrošnja i
raspodela) imaju povratno dejstvo i uticaj na proizvodnju.

U nekim odredbama proizvodnja je identična sa drugim momentima privredne aktivnosti,

ali se, isto tako, ona odlikuje i nekim posebnim specifičnostima. Tako među njima postoje
uzročnoposledične veze; jedna (proizvodnja kao proces prilagodavanja prirode) uslovljava drugu
(potrošnju), dakle u ovom pogledu proizvodnja proizvodi potrošnju, a ova se javlja kao posledica
prve (proizvodnje), a ona opet (potrošnja) postaje uzrok prve (proizvodnje).
Za funkcionisanje procesa proizvodnje (delovanje čoveka na prirodu, njeno
prilagođavanje i stvaranje materijalnih predmeta radi potrošnje) potrebno je obezbditi određene
prepostavke. Ne može se zamisliti funkcionisanje ma kog oblika privredne aktivnosti bez obzira
kako se on posmatrao, ako se ne obezbede uslovi (činioci) od kojih neminovno zavisi proces
prilagodavanja prirode ljudskim potrebarna (proizvodnja). Ti uslovi se dele u dve osnovne grupe
od kojih u jednu spadaju subjektivni, a u drugu materijalni činioci proizvcdnje. Subjektivne
činioce predstavlja radna snaga kao oblik energije čoveka (intelektualne i fizičke). Njene
sposobnosti radi uticaja na predmete prirode (obučenost, kvalifikovanost, proizvodna iskustva i
radne navike) koriste se u obliku rada čije svrsishodno trošenje omogućava razrnenu materije
između čoveka i prirode. Bez uticaja čoveka (radne snage), odnosno rada na predmete iz prirode
ne bi se prirodna materija mogla prilagoditi i učiniti upotrebljivom za ljudski život. Zbog toga,
svako organizovanje društvene proizvodnje radi zadovoljavanja društvenih potreba zahteva
neminovno postojanje subjektivnih činilaca proizvodnje.
U materijalne uslove proizvodnje spadaju svi oni .materijalni predmeti koje čovek koristi
prilikorn svoje proizvodne aktivnosti. Prema njihovoj ulozi u procesu proizvodnje oni se dele u
dve osnovne grupe. Prvu grupu predstavljaju oni materijalni činioci kojima covek daje određene
oblike i forme. Svaki takav materijalni deo prirode na koji se deluje ljudskim radom naziva se
predmetom rada. Drugi deo materijalnih činilaca čine ona materijalna sredstva preko kojih čovek
neposredno ili posredno utiče na delove prirode (predmete rada). Posrednici između čoveka i
predmeta rada (sirovine ili prirode u najširem smislu reči) nazivaju se sredstvima za rad. Ako se
obe grupe materijalnih činilaca posmatraju Sa stanovišta konačnog rezultata procesa
proizvodnje, onda se oba činioca (sredstva za rad i predmeti rada) ispoljavaju kao sredstva za
proizvodnju. Proizvodnja ima pripremnu, osnovnu i završnu fazu. I upravo u fazi pripreme
proizvodnje obezbeđuju se njeni činioci, u osnovnoj se ostvaruje proizvodnja kao proces rada,
dok završna faza ima funkciju da se u njoj opredeli kretanje rezultata procesa proizvodnje, prema
različitim oblicima potrošnje.
Pod proizvodnjom se podrazumeva aktivnost na izradi fizičkog predmeta pomoću ljudi,
opreme i materijala. Širi aspekt proizvodnje obuhvata i područje usluga. Proizvodnja se bavi
izradom i isporukom proizvoda i pružanjem usluga.Tehnički menadžment obuhvata proces
planiranja, organizovanja, vođenja, koordiniranja i kontrole proizvodne funkcije. U
suštini,upravljanje proizvodnjom svodi se na donošenje odluka kojima se osigurava
pravovremena, kvalitetna i jeftina izrada određenih proizvoda ili pružanje određenih vrsta
usluga.

6
 2. FUNKCIJA PROIZVODNJE

Funkcija proizvodnje je zapravo tehnička funkcija u preduzeću, koja je jedini stvaralac

novostvorene vrednosti. Sam čin proizvodnje zahteva brojne druge poslove, kao uslov za
pravilno izvršenje funkcije proizvodnje. Te poslove možerno klasifikovati u tri grupe:
• poslovi priprerne
• poslovi neposrednog izvšenja i
• poslovi održiavanja sredstava.

2.1. Poslovi pripreme

Neposredna proizvodnja zahteva brojne pripremne poslove, koji omogućavaju

neposrednim izvršiocima da se posvete samoj proizvodnji. Na taj način se ostvaruje bolje
korišćenje sredstava i radne snage, tj. bolji efekat u proizvodnji.
Poslovi pripreme obuhvataju:
• tehničku pripremu; je prva faza na kojoj se zasniva početak proizvodne aktivnosti.Obuhvata
brojne poslove u vidu projektovanja i konstruisanja proizvoda, priprema materijala,
priprema radionica i sl.
• operativna priprema; treba da omogući da se ograničenja što više smanje i da se proizvodne
mogućnosti koriste u najvećoj mogućoj meri.

2.2. Poslovi neposrednog izvođenja

Su "ugaoni kamen" ili "kičma" proizvodne funkcije, tj. njena suštinska sadžiina, gde
zaposleni uz pomoć sredstava za rad deluju na predmete rada stvarjući time novostvorenu
vrednost.

2.3. Poslovi održavanja

Značaj ove funkcije u procesu proizvodnje je veliki, jer svaki zastoj usled kvara, loma i
s1., znaci gubitak vremena i neiskorišćenje proizvodnih kapaciteta.To automatski dovodi do
povećanja cene koštanja proizvoda, a time i smanjenja konkurentnosti. Proces održavanja se
može podeliti na planske i vanplanske popravke. Planske aktivnosti održavanja se ogledaju u
neposrednom održavanju u cilju suzbijanja većih kvarova. Vanplansko održavanje se odnosi na
opravku iznenadnih kvarova i lomova. Održavanje, kao centralizovana ili decentralizovana
funkcija svoj akcenat stavlja na preventivno održavanje.

7
 2.4. Transportna funkcija

U okviru proizvodne funkcije značajno mesto zauzimam i funkcija transporat, čiji je

osnovni zadatak da prenosi proizvedena materijalna dobra iz jednog mesta u drugo. Transport
možemo posmatrati kao spoljni i unutrašnji. Spoljni se bavi dopremanjem proizvoda van
preduzeća, dok se unutrašnji zasniva na transportu unutar preduzeća, najčešće transport roba do
magacina. U ovom dvojakom kontekstu (unutrašnji i spoljanji) transport mora biti jeftin,
pouzdan i blagovremen.

8
 3. TIPOVI PROIZVODNJE

Pri organizovanju procesa proizvodnje iznalaze se mogućnosti za:

• maksimiziranje produktivnosti
• minimiziranje ulaganja po jedinici proizvoda i
• poboljšanje uslova rada
Mogućnost ostvarivanja ovih ciljeva zavisi pored ostalog i od izbora optimalnog tipa
proizvodnje. Tipovi proizvodnje tehnizirani oblici organizovanja procesa proizvodnje. Oni su
određeni:
• vrsta proizvodnje,
• sistemom proizvodnje i
• ritmom proizvodnje.

9
 4. VRSTE PROIZVODNJE

Tehnički menadžment bavi se proizvodnim sistemima. Zbog toga je i upravljanje pod

snažnim uticajem vrste i tipova proizvodnje. Svaka vrsta proizvodnje ima svoja pravila
upravljanja, koja treba respektovati i uvažavati.
Vrste proizvodnje su:
• pojedinačna proizvodnja
• masovna proizvodnja
• serijska proizvodnja
• automatska proizvodnja
• „Just in time“ proizvodnja

4.1. Pojedinačna proizvodnja

Ova vrsta proizvodnje orijentisana je na proizvodnju malih količina proizvoda, i to po

narudžbinama. Pojedinačna proizvodnja radi, po pravilu, bez zaliha gotovih proizvoda, za
poznatog kupca i ne obnavlja se u narednom periodu. Izrada unikatnog proizvoda najčešće traje
dugo u fazama, koje se odvijaju po projektnim rešenjima. Pojedinačna proizvodnja je, po pravilu,
radon intenzivna delatnost. U njoj postoji visoko prisustvo živog rada, jer se mnogi poslovi ne
mogu mehanizovati ili je mehanizovanost neisplativa. Mašine i oprema za izradu proizvoda su
univerzalni, odnosno ima veoma malo specijalizovanih mašina. Pojedinačna proizvodnja
organizuje se najčešće u zanatstvu, kao što je izrada konfekcije po meri, za određenu osobu,
zatim u proizvodnji specifičnih proizvoda kao što su : mostovi, brane ( hidroenergetske,
melioracione, namenjene vodosnabdevanju i sl.), specifični uređaji i aparati. Radna snaga u
pojedinačnoj proizvodnji je kvalifikovana, odnosno visoko kvalifikovana, što je I logično, jer
često mora da rešava različite probleme na različitim proizvodima, koji se nikada ne ponavljaju.
U upravljanju pojedinačnom proizvodnjom poseban problem predstavlja preciznost planiranja,
jer se vreme od naručivanja do izrade i isporuke proizvoda sve više skraćuje. Svaki “komadni”
proizvod razlikuje se od prethodnog po konstrukciji, tehničkim i drugim uslovima.
Svaki pojedinačni proizvod zahteva posebnu pripremu, tehničku dokumentaciju, posebno
organizovanje i vođenje izrade. Za svaki proizvod rade se projekti, a razrađuju se putem skica,
specifikacija itd. Raspored radnika na poslove i radne zadatke vrši se zavisno od strukture
proizvodnje i objektivnih proizvoda, promene proizvodnog programa zahtevaju grupni raspored
mašina, korišćenje univerzalnih mašina i alata, što produžuje puteve kretanje materijala i
povećanja troškova po jedinici proizvoda, obimni poslovi tehničke pripreme za svaki proizvod,
visoke zaliha materijala i otežano planiranje utiču na povećanje troškova po jedinici proizvoda.
To je uslovljreno, pre svega, visokim troškovima tehničke pripreme po svakom proizvodu.
Kontrola kao elemenat menadžmenta u pojedinačnoj proizvodnji postaje posebno
problematična. Ona se odvija putem nadzora, odnosno sticanja uvida u svaku fazu ili postupak,
od strane ovlašćenih organa. Kontrola je otežana zbog nemogućnosti upoređivanja unikatnog
proizvoda sa nekim prethodnim proizvodom ili sa proizvodom urađenim u drugoj kompaniji. U
pojedinačnoj proizvodnji se primenjuju posebni postupci u nabavkama, najčešće putem licitacije,
a poseban problem predstavlja zatvaranje finansijske konstrukcije. Finansiranje se vrši u fazama,
uz avansiranje za nabavku materijala ili obavljanje pripremnih radova.

10
 U budućnosti će pojedinačna proizvodnja sve više dobijati na značaju. Tehničko-
tehnološka opremljenost omogućava da se efikasnost pojedinačne proizvodnje približi masovnoj
i serijskoj, štonameće nove izazove tehničkom mendžmentu.

4.2. Masovna proizvodnja

Ovaj tip proizvodnje se karakteriše po proizvodnji jednog proizvoda ili sličnih proizvoda
u velikim količinama. Ona je kontinuirana, što zahteva stvaranje uslova za permanentnu
proizvodnju. Masovna proizvodnja zastupljena je u izradi širokog spektra proizvoda, od papira
do automobila, iako se na primeru japanske proizvodne filozofije, pre svega u Tojoti, vidi da se
proizvodnja automobila može obavljati i po principima pojedinačne proizvodnje. Kod nje postoje
dva aspekta: kontinuirana (lančana) proizvodnja, kao što je to slučaj kod izrade papira, i
proizvodnja u diskontinuitetu, kao što je, na primer, izrada mesnih prerađevina, konzerviranog
voća i povrća, itd.
U masovnoj proizvodnji radi se sa specijalizovanim mašinama i opremom, odnosno ne
postoje univerzalne mašine, jer se proizvodnja odvija po lančanom sistemu. Ona radi sa zalihama
(materijala i proizvoda), proizvodi za nepoznatog kupca i oslanja se na očekivanu tražnju, koju
treba permanentno istraživati. Otuda se javlja potreba da se, paralelno sa masovnom
proizvodnjom, primenjuje i marketing koncept,od kojeg u najvećoj meri zavisi šta će se i koliko
proizvoditi.
Suprotno pojedinačnoj, masovna proizvodnja je radno-ekstenzivna delatnost. U njoj
postoji malo prisustvo živog rada, odnosno najveći deo operacija u proizvodnom procesu
obavljaju mašine, odnosno roboti i kompjuteri. Ljudski resurs u masovnoj proizvodnji je
kvalifikovan, bez specijalista, što je i logično jer je proizvodnja automatizovana, pa se radna
snaga pretežno koristi u manuelnim i izdvojenim poslovima, kakvi su, na primer, pakovanje,
dotur itd. Ovaj tip proizvodnje je težak za radnike, kako zbog teških uslova rada, još više zbog
monotonije izazvane dugogodišnjim obavljanjem jedne operacije.
Rad na pokretnim trakama je nehuman, jer je brzina izvođenja pojedinih operacija
definisana brzinom kretanja trake. Zbog toga se u ovom tipu proizvodnje javlja veliki rastur
vremena, pre svega kroz bolovanja. Profesionalna oboljenja su redovni pratioci ove proizvodnje,
zbog čega se radne operacije često analiziraju od strane eksperata medicine rada.
Sa menadžerskog stanovišta, u masovnoj proizvodnji u prvi plan se stavljaju pripremne
radnje za izradu nulte serije, koja se preispituje i nakon toga dorađuje, kako bi se ušlo u masovnu
proizvodnju. Akcenat se stavlja na proizvodne operacije, skladištenje, plasman i dr. Posebnu
pažnju u upravljanju masovnom proizvodnjom menadžerski tim treba da usmeri na “uska grla” i
prazne hodove, otklanjanje zastoja i kvarova itd. Masovna proizvodnja sve više postaje prošlost.
Tojota sistem je razvijen da zadovolji tržište koje traži veliki broj varijanti sa relativno malim
obimom.
Masovnu proizvodnju Japanci drugačije shvataju od Amerikanaca. Oni smatraju da se
velika (masovna) proizvodnja može ostvariti putem malih serija, pa čak i pojedinačnom
proizvodnjom, koja je ekonomski isplativija od proizvodnje u velikim količinama.

11
 4.3. Serijska proizvodnja

Potreba za smanjenjem troškova proizvodnje dovela je do serijske proizvodnje. Serijska

proizvodnja je takav vid proizvodnje koji se svrstava između pojedinačne i masovne
proizvodnje. Ovde se proizvodi ne izrađuju pojedinačno, ni kontinualno, ali ni masovno, već u
određenom broju, tj. seriji. Zbog toga, ona delimično nosi karakteristike pojedinačne, a
delimično masovne proizvodnje karakteristike pojedinačne nosi zbog toga što se radi
pojedinačna serija, a masovne zbog toga što se u jednoj seriji proizvodi veća količina istih ili
sličnih proizvoda. Radna snaga u serijskoj proizvodnji je kvalifikovanija u odnosu na radnu
snagu u masovnoj.

Karakteristike serijske proizvodnje su:

• u jednom ciklusu stvara se više istih proizvoda ili delova,
• broj istih proizvoda proizvedenih u jednom ciklusu čini jednu seriju,
• proizvodnja se obavlja po operacijama na svim proizvodima, završetkom jedne
operacije započinje se druga itd., sve do završetka zadnje operacije i finalizacije proizvoda, čime
se završava jedna serija proizvoda i započinje sledeća,
• za svaki period vrši se detaljna tehnička priprema proizvodnje, u vezi s tim obavljaju se
poslovi projektovanja razrade tehološkog procesa, utvrđivanja normativa potrebnog materijala,
radne snage i sredstva za rad,
• troškovi pripreme proizvodnje raspoređuje se na više istih proizvoda koji se stvaraju u
jednoj seriji tako da je njihov nivo po jedinici proizvoda obrnuto srazmeran broju jedinica istog
proizvoda koji se proizvede u jednoj seriji,
• niži stepen stručnosti radnika u odnosu na pojedinačnu proizvodnju, što je uslovljeno
detaljnom tehničkom pripremom i smanjenim brojem operacija koji obavlja jedan radnik,
• radna mesta i zadaci pojedinih radnika u napred se definišu recepturom, što pozitivno
utiče na nivo organizovanosti i produktivnosti i
• obim i struka serijske proizvodnje prilagođavaju se objektivnoj mogućnosti prodaje
proizvoda na tržištu.
Mašine su univerzalnije u odnosu na one koje se koriste u masovnoj proizvodnji, zbog
čega su iskorišćenije, što smanjuje troškove proizvodnje. Poseban problem u serijskoj
proizvodnji predstavlja određivanje veličine proizvodne serije, tempiranje vremena proizvodnje i
potrebnog nivoa zaliha. Svaka serija proizvoda ima svojih karakteristika i osobenosti, kao što je
dizajn, veličina itd. U serijskoj proizvodnji se posebna pažnja tehničkog menadžmenta se
usmerava na tehničku pripremu određene serije, pripremu radnih mesta i mašina za određene
serije, te pripremu nove serije. Mnoge kompanije retko primenjuju isključivo jedan vid
proizvodnje. Obično se kombinuje više vidova, što usložava upravljanje proizvodnjom. Bez
obzira na različitu problematiku upravljanja u različitim vidovima proizvodnje, upravljanje
proizvodnjom se uglavnom svodi na tri osnovna pitanja:
• planiranje proizvodnje,
• upravljanje procesom proizvodnje i
• kontrolu procesa proizvodnje.
Sva tri pitanja predstavljaju različite strane istog problema, zbog čega se moraju
posmatrati jedinstveno.

12
 4.4. Automatska proizvodnja

Automatska proizvodnja je najviši vid organizacije je automatska proizvodnja. Njene

karakteristike su sledeće:
• proizvodne procese vrše roboti i automatizovana postrojenja,
• radna mesta su vezana za izradu i korišćenje određenih softvera pomoću kojih se
upravlja tehničko-tehnološkim procesima,
• učešće ljudske radne snage u ukupnim ulaganjima je svedeno na minimum,
• pretežni deo troškova otpada na materijal i amortizaciju sredstva za rad i
• zbog visoke produktivnosti i mogućnosti masovne proizvodnje troškovi po jedinici
proizvoda su niži u odnosu na druge vidove proizvodnje.

4.5. „Just-in-time“ proizvodnja

Razvoj savremene i moderne privrede polazi od značaja industrijske proizvodnje i

činjenice da je upravo proizvodnja taj osnovni sektor gde treba da se usmere sva istraživanja
novih metoda proizvodnje, tehnologije i upravljanja. Proizvod je samo ono što zadovoljava
potrebe na tržištu. Proizvodnja razvijena na ovim osnovama predstavlja danas autentičnu
proizvodnju sa vrhunskim rezultatima u organizaciji, poslovanja i ekonomičnosti, što je dovelo
japanska preduzeća do vrhunskih rezultata – kod povećanja produktivnosti, smanjenja vremena
ciklusa i pripreme, smanjenja troškova, škarta, ukidanja skladišta, zaliha, kontrole i dr. Termin
Just-in-time se prevodi kao vremenski dobro planirano, tačno u pravo vreme, proizvodnja bez
skladišta, proizvodnja bez zaliha (gotovih proizvoda). Svaki proces treba snabdevati pravim
elementima u pravoj količini i u tačno vreme.
Zahvaljujući nedostatku prostora i nedostatku prirodnih resursa, japanci su razvili
averziju prema rasipanju. Oni na škart i ponavljanje procesa gledaju kao na rasipanje, pa zato
nastoje neracionalnu upotrebu prostora i vremena da smanje odnosno izbegnu. Na sve što ne
doprinosi vrednosti proizvoda gledaju kao na rasipanje. Suprotno tome, ostali u svetu nisu na to
gledali na isti način. Rezultati primene „Just-in-time“ filozofije su veoma izražene. U
automobilskoj industriji mogući su koeficijenti obrta zaliha od 50 do 100, u poredjenju sa onima
od 10 do 20 kod tradicionalnog pristupa. U proizvodnji motocikala, „Just-in-time“ sistem
omogućuje koeficijent obrta zaliha od oko 20, a u poređenju sa onim od 3 do 5 obrtnog
koeficijenta kod tradicionalnog načina proizvonje.
Sistem „Just-in-time“ je vrlo efikasan sistem upravljanja u industriji. „Just-in-time“
proizvodnja je krajnji cilj nove proizvodnje, a ne sredstvo za postizanje cilja. Proizvodnja „Just-
in-time“ znači da se proizvodi samo ono što se traži od strane tržišta i to u najmanjim mogućim
serijama, sa „0“ greškom i u tačno predviđenom vremenskom roku.
Proizvodnja „Just-in-time“ ima sledeće karakteristike:
• proizvodnja po narudžbini,
• proizvodnja u malim serijama,
• proizvodnja sa nula greškom",
• proivodnja sa najkraćim ciklusom izrade,
• proizvodnja bez skladišta,

13
 • proizvodnja bez zaliha (gotovih proizvoda),
• nizak nivo angažovanog kapitala,
• niži troškovi,
• veliko iskorišćenje kapaciteta itd.

Za ostvarenje proizvodnje „Just-in-time“ odnosno proizvodnje u pravo vreme potrebno

je:
• znati šta tržište traži (pomoću istraživanja tržišta),
• precizno planiranje proizvodnje i
• usavršiti procese proizvodnje (pomoću Zero QC, ostalih metoda i tehnika).

Cilj „Just-in-time“ proizvodnje je da postigne rentabilnost. Karakterisitke rentabilne

proizvodnje su:
• niži nivo angažovanog kapitala,
• niski troškovi i
• veliko iskorišćenje kapaciteta.

Primenom „Just-in-time“ u proizvodnji postiže se:

• visok kvalitet proizvoda – proizvodnja bez greške,
• proizvodnja prema potrebama tržišta, fleksibilnog kapaciteta,
• kratak ciklus proizvodnje,
• efikasna izmena alata,
• „PULL SISTEM“, tj. odgovarajuća tehnika planiranja,
• saradnja i poverenje kupca i prodavca,
• saradnja i poverenje proizvđjača i dobavljača,
• angažovan odnos svih zaposlenih,
• efikasno upravljanje materijalom,
• smanjenje zaliha robe,
• pouzdanost isporuke.

„Just-in-time“ proizvodnja stvara danas dodatne činjenice konkurentnost i preduzeća na

tržištu kroz:
• efikasno uprevljanje materijalom,
• smanjenje zaliha robe,
• pouzdanost isporuke,
• poboljšanje kvaliteta proizvoda i
• smanjenje troškova (posebno u administraciji).

„Just-in-time“ proizvodnjom proizvodi se samo ono što je neophodno, i na taj način stiču
se uslovi za bez skladišnu proizvodnju.

14
 5. SISTEM PROIZVODNJE

Serijska proizvodnja može biti organizovana po sistemu:

• Linijska serijska proizvodnja i
• Smaknuta serijska proizvodnja

5.1. Linijska serijska proizvodnja

Kod linijeske serijske proizvodnje mašine su poređane onim redom kojim se obavlja
tehnološki proces. Na taj način se na svakoj mašini obavlja onoliko operacija koliko zahteva
svaki proizvod. Taj sistem proizvodnje traži visok stepen tehnološke discipline na svim radnim
mestima zbog toga što zastoj na jednom radnom mestu može usloviti prekid rada na čitavoj liniji,
kao i zastoj u proizvodnji jedne linije ograničava mogućnost finalizacije gotovih proizvoda.
Linijski raspored mašina prikazan je na (slici 1.1).

Slika 1.1. Linijski raspored mašina (Izvor: Knjiga Poslovna ekonomija, str:25)

5.2. Smaknuta serijska proizvodnja

U smaknutoj proizvodnji mašine su raspoređene po grupama istorodnih mašina. Zavisno

od toga formiraju se linije kretanja i obrade materijala. Na jednoj vrsti mašina obavljaju se samo
operacije za koje su te mašine namenjene. Priprema vrši se za svaku operaciju svake nove serije
proizvoda. Raspored mašina u smaknutom sistemu proizvodnje prikazan je na (slici 1.2.).

Slika 1.2. Grupni raspored mašina (Izvor: Knjiga Poslovna ekonomija, str: 25)

15
 6. RITAM PROIZVODNJE

Zavisno od kontinuiteta proizvodnje serijska i masovna proizvodnja mogu biti:

• kontinuirana proizvodnja i
• diskontinuirana proizvodnja.

6.1. Kontinuirana proizvodnja

U kontinuiranoj serijskoj proizvodnji izrada delova je prilagođena potrebi završetka

finalnih proizvoda. Zbog toga poluproizvodi ne idu u skladišta nego u montažu finalnih
proizvoda.

6.2. Diskontinuirana proizvodnja

Kod diskontinuirane proizvodnje izrda delova nije prilagođena završetka finalnih

proizvoda jedne serije. Poluproizvodi serije mogu biti namenjeni u jednoj ili više serija finalnih
proizvoda. U ovim uslovima poluproizvodi se privremeno upućuje u skladišta. Iz skladišta se
odlivaju u proizvodnju u obimu potrebom za montiranje jedne serije finalnih proizvoda.

16
 ZAKLJUČAK

Na osnovu svega što sam istakao u svom radu shavatio sam da je proizvodnja najbitnija
funkcija jednog preduzeća jer od nje zavise sve druge aktivnosti tog preduzeća. Marks je
proizvodju predstavio kao saradnju između ljudi i prirode, ali posle njega i njegove teorije
proizvodnja se razvijala do te mere da danas ljudi ne mogu iz prirode da stvore proizvodnju jer
su je godinama izrabljivali i zanemarivali tako da danas nedostaju mnoge sirovine potrebne za
proizvodnju mada razvijanjem nauke nalaze se substituti potrebni za dalji razvoj proizvodnje.
Automatski process proizvodnje ma koliko služio za poboljšanje industrije i proizvodnje po meni
ima manu što isključuje radnu snagu i samim tim povećava nezaposlenost te zemlje. Proces
proizvodnje „Just in time“ je po mom mišljenju mešavina svih drugih vidova proizvodnje tj. ona
ima od svake proizvodnje po neku njenu karakteristiku (osim proizvodnje bez greške ).

17
 LITERATURA

1. Ekonomska enciklopedija I; „Savremena adninstracija“; (Autor članka: Prof. Dr

D.Šoškić); Beograd; 1984;
2. Poslovna ekonomija; Funkcije preduzeća; A. Jovanović, Mr S. Kisić i Dr V. Božić;
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Beograd; 2004;
3. Menadžment u modernom biznisu; Dr Ž. Radosavljević i Dr R. Tomić; Univerzitet
„Braća Karić“; Beograd; 2007;
4. Osnovi organizacije; Dr N. Pavlović; ALFA-GRAF NS; Novi Sad; 2007;
5. http://tagtag.com/menadzment/iii_grupa_pitanja/2_pojam_i_definicija_proizvodnje
6. http://www.google.rs/search?q=just+in+time
7. Slike preuzete iz knjige: Poslovna ekonomija; Funkcije preduzeća; A. Jovanović, Mr S.
Kisić i Dr V. Božić; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Beograd; 2004;

18