Lekcja

Temat: „Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna.

1. Geneza utworu
2. Cechy powieści historycznej
3. Czas akcji – lip 1655 – lut 1656
„Potop” powstał w latach 1884-86 jako powieść w odcinkach m.in. w warszawskim
czasopiśmie „Słowo”. H. Sienkiewicz miał do historii stosunek emocjonalny, był przeciwny
pozytywistycznym próbom unaukowienia jej i szukania w niej racjonalnych przesłanek
wyjaśnienia teraźniejszości.
H. Sienkiewicz pojmował historię jako „pokarm zdrowy, zdolny napełnić każde serce walką i
patriotyzmem.”
Historia powinna według Sienkiewicza:
- utrwalać i pogłębiać patriotyzm
- kształtować poglądy
- podtrzymywać ducha narodowego.
„Potop”, który ukazał się w 1886 (schyłek pozytywizmu), jest jakby kompensacją za
niezrealizowanie idei pozytywistycznych, i wynika z zapotrzebowania społecznego – miał
pokazać, że możliwe jest wyjście z trudnych, tragicznych sytuacji dzięki opatrzności, męstwu,
mądrym dowódcom.
Cechy powieści pozytywistycznej:
- fabuła osadzona w przeszłości
- akcja rozgrywa się na tle prawdziwych wydarzeń historycznych
- bohaterowie fikcyjni występujący obok postaci historycznych
- archaizacja języka
- wielowątkowość
- narrator 3-osobowy wszechwiedzący
-wykorzystanie walterskotowskich konstrukcji (Walter Scott)
(liczne przygody, pogonie, pojedynki, zdrady, romanse, pułapki, szybkie zwroty akcji,
dynamiczna narracja, napięcie)
- sceny batalistyczne
- realizm i prawdopodobieństwo zdarzeń
- optymistyczne zakończenie, nakierowane „ku pokrzepieniu serc”

Wydarzenia Postaci historyczne Postaci fikcyjne

historyczne
 Poddanie
Wielkopolski
 Zajęcie stolicy przez
Szwedów
 Śmierć Radziwiłła
 Oblężenie Zamościa
 Potyczka w Rudniku
 Marsz Czarnieckiego
 Zwycięska bitwa pod
Warką
 Janusz Radziwiłł  Andrzej Kmicic
 Stefan Czarniecki  Aleksandra
 Karol Gustaw Billewiczówna
 Augustyn Kordecki  Jerzy Michał
 Jerzy Lubomirski Wołodyjowski
 Jan Zamoyski  Herakliusz Billewicz
 Krzysztof Opaliński  Jan Zagłoba
 Anusia Borzobohata-
Krasieńska
 Roch Kowalski

Geografia Potopu – śladami szlachty Laudańskiej (do dokończenia)

Miejscowość Opis
 Wodokty
 Lubicz
 Upita
 Birże
 Kiejdany
 Taurogi
 Ujście
 Tykocin
 Częstochowa
 Zamość
 Warszawa
 Warka
 Prostaki
 Lauda
 Korona