FAMILAR ION eK tam maja byé koronowanj Tak verre dzieje sie dzig 17 nadal, dopdki reka niemiecka try cope ae ferns s, uzej niz nalezalo zatrzymalem gic erga lecz, 2watywazy, te dluga bedetl pba mnie przy jemnosci, Jaka dajq kalgaki { bed wean le w ruchu latwiej Jest myésleé ch spr, 4 7 © powatnych, jak widzisz, n k “4 rife ies mi wpadio w rece, Konezq! Badz Zdr6w! sion: Il, 7. Adresat: Ad Johannem de Columna 1 Opowiadasz prawie z oburzeniem, te o romnie wy- nudzites sie w Nicci, czekajac caly malesiae naNoree do Italii. Lecz gdy wzdychates do Italii, bytes juz w Italii. Poeci i geografowie zgodnie wyznaczajq jej gra- nice nad rzeka Varo, a Nicea jest po tamtej stronie, na ziemi wloskiej. Rozumiem jednak, ze chcialtes po- wiedziet, ze Rzym oznacza Italie. Wiem, jaka jest przy- ezyna tej choroby, Mlodosé jest wypelniona oczeki- ; i w tym wieku moéna przyznaé jej jakies wy- nie, Natomiast martwié sie o przyszlosé jest e starosci, wieku, ktéry powinien wyzbyé sie ikich nadziei. A zatem ty, jako starszy, mialbys powody, by taka postawe. Ja, jako mlodszy, bede mowit q Karolu Wielkim cieszylo sig duZym po- n Serie. Bylo adaptowane i thumaczone ki, bY a resata, po- do tego samego adresa' a, 1396, kicdy ‘ae Colonna opuscil Awinion, do Rzymu.age FAMILIARIUM RERUM 196 FRANCES CO PETRARCA na noe x prayjaciéika. Praypominass So ilologii, ktora napisa- inn crekaja na oa ‘i }Tranquillinus W ora 4 Jala dopomée ci oddalié od sie- ‘Wvickszose ludzi umiera, czekajae na ar wige znaxiziesz niewiele osob, ktore nie by- cae trapione niepewnoscia. CY ‘Aleksander Macedon- Wye) Ciusz Cezar i tylu innych naszych i obcych wo- sx, Jae byto pozbawionych, swiatla Zycia, gdy przy- i oeikie rzeczy? Smieré zabrala ich wrod cal bawiae sic ‘Smierci, skarzyt sie, ,,2e nadzwyczajnych po myveduna heer seas oe _ bieg wee rodzaju cierpien czlowieka pokroju sobie spra~ momencie i uwidocznit je w Spe w ta- ee ee eter aee tana lecz potem staje Realise od troske ycia ace sncneth wana nn Sian nati Zemskiego, wyrywajae je nawet sil ie kw nawet 2 cierpieniaint even eee, oe arudnie seo miaml fizyernyml i utrata zdvovria, wolony z iecneainaath Se Muchatzagrozone iwani mance oie semicon byé zado-najbardziej istot- 4 uniknies2 na przestanies?, jegaé tu i tam, ‘0 sie opoznien'a , ; gt zostaé, nic denerwujac sie: et tam italsiciego ei byes 9 ducha. Co 3 Pograe- whossw albo mertwient siadales, a teraz tycia stko Pporzucasz, kiedys fo eres ob io sobre ena u a tt i] i | 4 i iit i Hl : Tan i * H u }a 200 FRANCESCO PETRARCA ignorujacy czas teraéniejszy z powodu myésli o sttosci tyé bedzie bezuzytecznie dla siebie i dla ime innyeh, Ill, 7. Adresat; Ad Paganinum Mediolanensem * Aczkolwiek wiem, ze wielkoSé Rzymu ksztattowaig si¢ inaczej pod rzqdami wielu niz pod wladza jedno- stki, to wiem réwnie?, ze liczni i wielcy ludzie sq rds. nia, ze idealng forma ustroju panstwa jest wladza jed nego i sprawiedliwego ksiecia. Mogtoby wiee wydawae sig, Ze autorytet i doswiadezenie w tym wypadku = w sprzecznosci. Jest to jednak sprawa zbyt waina, by mozna o niej dyskutowaé w malym Kécie. Z pewnoscia w naszej obecnej sytuacji, gdy panoszy si¢ nieublagana niezgoda, nie nalezy watpic, ie narchia jest forma rzqdow najbardziej zdolna zjedne- ezyé i odéwiezyé sily mieszkancow Italii, wyczerpane szatern diugich wojen domowych, Poniewaz zdaje so- bie z tego sprawe, przyjmuje, biorac pod uwage nasze Zio, ze jest konieczna silna reka kréla. Jestem réwniez pewny, ze uwierzysz mi, gdy po- wiem, ze nie ma lepszego kréla niz ten, ktérego posia- damy*, pod ktérego panowaniem zyjemy w tak mile] __w Asti w 1341 r., podesta w Vercelli w 1342 r., podesta w P8 _ tale od 1346 do 1349 r., w ktérym to roku eke By? on pray Petrarki prawdopodobnie od poczatkéw 1348 fF. s osiedlit sig w Parmie. List pochodzi prawdopodo™* 1248. Niektorzy krytycy wyraiajq powatpiewanie © cyl reaata. Mégtby byé nim nieznany »7es; 2 Przypuszczat Vittorio Rossi, Dion’ San Sepolcro. gdyby adresatem listu by? Dionigi 2 BOy Sepolero, krélem bytby Robert neapolitanski; ¥ “*FAMILIARIUM OnhUM 5 2 Adresat: Ad Johannem de Columna? walismy sami po Raymie. Znasz moje upo- ie do spacerow naprzod i w tyl, jak to robili pe- retycy * Lubig to, gdyz jest to przystosowane do rypaeatury i do moich zwyczajéw. Co do ich opinii, moje lobaja mi sie, inne natomiast mato mi od- Saal Lubie prawde, a nie sekty. I tak czasem tem perypatetykiem, czasem stoikiem, a czaser aka- ikiem #; ezesto jednak odrzucam ich wszystkich, tylso napotykam cos, co prawdziwa wiara uw: za podefrzane. Wolno nam chwalié i kochaé szkoly fi- Jozoficazne, jezeli nie sprzeciwiajqa sig one prawdzie ‘ jezeli nie oddalaja nas od zasadniczego celu; w prze- ciwnym razie, nawet gdyby chodzito o Platona czy Arystotelesa, Warrona czy Cycerona, powinny byé one potepione bez zastrzezen i spontanicznie, i powinnismy sie od nich trzymaé z dala. Niech nas nie kusi subtel- nos¢ argumentacji, wytwornosé jezyka, autorytet naz- spacer? doban _Byli to ludzie uczeni w granicach mozliwosci ludz- Kie] inteligencji, slawni wymowa i szczesliwi, ponie- wat byli obdarzeni naturalnym talentem. Jednakze sq oni godni pozalowania, poniewaz byli pozbawieni naj- szego i niewypowiedzianego dobra. Jak ci, ktérzy uiajq tylko wlasnym slowom i nie szukajq prawdzi- CT eee rat . eg : , ph wylicza zabytki w Rzymie, ktére Petrarca zwiedzal cem fa ‘ominikaninem Giovannim Colonna po koronacji wien- urowym, Zostat on napisany migdzy majem 1341 r. Jutym 1343 Ie ni hy 4 r. Nie y y jq dat) . Istopad 1341 térzy krytycy (np. Foresti) proponujqa dat¢ tetycy — uczniowie Arystotelesa. y — uczniowie Platona.216 wego Swiatla, czesto Slizgali si © kemienie. Podstwiaayiwic hold Stwérey geniuszu i oo FRANCESCO PETRARCA co ‘wzruszenie. Tu znajdow: neje z Ewangelii: Mateusz XI, Jak Slepi i pot. Kali sig » Odda ice wige ich geniusz, rolywato 4: rat si¢ ‘awor 25; Eukast % icusje 1 PO Twat a. es tu igrzyska cytkowe i porwanie Sabine FAMILIARIUM RERUM cciatynia Karmenty, tu grota Kakusa, tu wi ta Sola i figa pograzona w zadumie, k ‘a aé sig romulusowa, tu przejscie Remu- che k, tu bagno ‘Romulus, tu mialy miejsce rozmowy tu odby! sie podwojny b< tréjcy wo- mieszkal zwyciezca "Tu jest Via Sacra, tu sa ‘Celius. Tu sq Pola Mar- usa. Tu nieszczesna Lu-218 FRANCESCO PETRARCA zlota i uczy! wspotobywateli, jak odzys Kurejusz, tu znaleziona glowa ludzka i kar sig zapowiedziq najwickszego i trwalego impe @ziewica zwodzicielka lezy zasypana brooj es, wiasnych podstepow. Jest tu skala Tarpejsin’ cue zebrany z calego Swiata przez lud rzymaki® Oty oot na geS, oto Janus pilnujacy broni, oto éwiatyan wisza Statora, oto éwigtynia Jowisza Feretra. te hoy cela Jowisza, a to jest przybytek triumfow, tu’ byt a seusz, stamtad odepchnieto Hannibala, stad bel pen wadzony w laficuchach Jugurta, jak chea jedni, Soa czas gdy ini twierdza, ze byt zabity w wiezieniu Ta triumfowat Cezar i tu’ umarl. W tej swiatyni August przyjmowal kréléw i Swiat, obowizany do sktadania darow. Tu jest tuk, a to portyk Pompejusza, oto Cymbr Mariusza. To jest kolumna Trajana, gdzic jest on po- chowany, jako jedyny ze wszystkich imperatorow w murach miasta, jak méwi Euzebiusz, to jest jego most, nazwany péiniej imieniem sw. Piotra, a to jest budy- nek zbudowany przez Hadriana, ‘on takze spo- ezywa. Nazywaja go Zamkiem Sw. Aniola. To jest skata imponujacej wielkosci, na szezycie ktérej, jak fama, spoczywajq kosci Juliusza Cezara’. Oto S$wiatynia Tellus, oto éwigtynia Fortuny, oto znow¥ pagrus pokoju, zniszezona, gdy nadszedi prawdziwy Pokoju, oto gmach Agryppy, ktory matka praw- lazem, a zbrojony ie staly Tium, Ty *Tarpeja, eorka Spuriusza Tarpejusza, obroficy miasta, Wojnie 2 Sabinami Obiccala ona umotliwit Sabinom weist do Reymu w zamian za kosztownosci, kt6re nosili oni ne My, wym ramieniu. Zwyciezcy dotrzymali’slowa w ten sposdhy (7 zarzucili Tarpeje tarcaami, tore nosili na Jewym ramieni Yabijaiac iq. Czynsz by! zlozony w skarbeu (Aerarium) 7 Obelisk waiykafski. FAMILIAR prala matce falszywych ogo awoeey jerpnia%, z tego miejsca padat snieé Dia SE ae Tu, jak glosi fai ilii, stary August ogladal Dziecic ‘° it bezezelne i luksusowe 2° Bl omit fi ugusta. To jest Via ty zd sig dort eae jest grdb wladcy. To j gazie, Jak, chea ero patac w poblizu Via Appia folumna Antonina, | J’tvera Afra, ktére ty nazywas to jest Septizonium Sewera Afra, ktore panazywas2 swigtyniq slonca, Wspomniang W istorii wra: jeg jmieniem, To, co pozostaje juz od tylu wiekow z mar- inurow Praksytelesa i Fidiasza, jest dowodem ich t»- entu i sztuki, Tu Chrystus spotkal swego namiestni- ka", Tu byt ukrzyzowany Piotr, a.tu zostal Sciety Pa- wel, Tu byt spalony Wawrzyniec i tu_ pochowany zobit pozniej miejsce dla Stefana*, Tu Jan nie oba- wiat sig ognia, tu Agnieszka zmi rchwstala i zabro- Saar optakivaé. jas, wat sig Sylwe- ' Panteon, od 609 r. ¢wiatynia chrzesei stink bt edlug tradyesi, sew aehaten, Boska ukazal i we a seater Se nae seen Liber dzié Santa, selene lownyeh 8 Duis Kosch recat rr ei oe ane SGI Santa Masi tn Araco ‘ oga ode 2 2 Koacict Quo vadis na Via ‘Tre poscioly Sax erenane pa ane Wa ‘osciele S. Loy ‘Pan i femevaee cst odhogadl ween Orator| at ay . ‘© Mura,""lU™ S. Giovanni in Oleo 1 kodelbt s. F220 cee FRANCESCO PETRARCA er, a tu oczyszczat si likst pon 5; tee z tradu Konst 2 chwalebna émniet i Somsantyn 5, ty rzam? Czy na ty 3 y na tym ma y nalym kay karty moge ci opisaé Rzym? byt t zym? Gdyb wall byloby potrzeby, Ty anasz to warystke ne ance is Heel Hamann, eer diege a ci deg Bere area epee eto as ton sel mi: em mat ty, jensen, Niet Rayne Fe ie Ce ok Revie. W tym wypadku opiate raacja? Chybs tylko is) ale co jest gorszego ents ic Wygnanie wielu cndt? Kto mogh znat sie, lecz jest to skai i yarns rga na j cLizbllimy’siadaé bardzo cago w Termach Di ‘Weciena, gay bylismy zmeczeni tak dlugin spacerem resi ra lecej, mielismy zwyczaj wehodzié na sie Swiezym Pree ee ce Gove teem Sane jalismy o i ch ani prywatnych i publicznych, ktére SSN EREC Ea tego miasta, lul eS febreestd a ib siadajgc na nich i ogladajac resztki ruin, § pecypoesinady aR %e duzo méwilo sie Hn oe ze ty bytes bardziej obeznany z fe ze starymi, rozumiejge pod mianem starych te, | i + Kofciél S. Silvestro e Martino i ai Monti oraz groty w S0- = cae Jegendy, papiez wyleczyt cesarza z trad. dbus deere eres autorem traktatéw: De viris illus Aj pAMILIARIUM RERUM kult i czes¢ okazyv c te, ktére od czas h czasow. Duzo mowilo ktora bierze temat 1 na~ 208 akie 0 tel C7Gd moralnosci, a takze o s tukach i 0 ze 24P0TFy je uprawiaja i na jakich zasadach. iy, Or Jenin, gay sie Wiasnle o tym rome: (Se ENoktadnie wytlumaczy!, jak : iales, abym wal, cae fue liberalnych, a jaki stu me ‘nis, Zrobilem to bez trudnosci, poniewaz go- rosk i samo miejsce sklanialy mnie przemowienia, a twoja uwa- , jak bardzo interesowal cie ten temat 42 nic ci nie powiedziatem nowego, ani mojego, ani tez cudzego, poniewaz wszystko, co wicm jest naszqa wspolna wlasnoscia, dopéki nie zapomnimy Piszesz, adebym ci powtorzyt w liscie to, co powii . Powiedziatem tyle, ze gdybym chcia! samymi slowami, nie wtedy. teraz eee wszystko uczynié. Z) mi to miejsce, ten spo- ten dzieni, twoja uwage i owq odrobine mego ta- to, co zrobilem owego mgtFRANCESCO PETRARCA 22: 222 ee czego szukasz, ale ty chcesz, abym ci¢ od tego uwo} skoro prosisz, azebym przedstawit zagadnienie mo stowami, poniewaz wszystko, co wychodzi z moich brzmi dla ciebie bardziej mito i jasno. Dziekuje ci bez wzgledu na to, czy tak jest istot. nie, czy tez tylko tak méwisz, aby dodaé mi odwagi, Oto wiec masz to, co powiedziatem byé moze inacze; ale tak samo, jezeli chodzi o tres¢. Ale tego nie moing potraktowaé lekko, a list jest juz dosé dlugi; mie roz. | ezatem wiasciwie jeszcze, a juz dzien sie skoniczyt, ty nie chciatbys, zeby moje palce i twoje oczy troche ‘Odpoezely? Odiézmy to, co zostaje, na jutro, podzielmy pud i list, i nie zawijajmy w jedna karte roznych rzeczy. d znowu mySle co innego. Po co ta obietnica na- jutro innego listu; to nie jest sprawa jednego ani jednego listu; ten temat wymaga napisania , ezego nie bede modgt zrobié, dopdki, nie uwol- Sie albo nie oderwe od. wiekszych ktopotow, aim znowu m6j los nie odda mi mojej samotnosci. tylko jesiem panem siebie samego, wtedy wla- rem, ktore obecnie buntuje sie stale i odmawia enstwa. To pidro, ktére, gdy odpoczywam, ma twiezna prace 1d tej pracy wymaga dla siebie od- nku i jak sluga kaprysny i zuchwaly korzysta, ze st zajety, azeby nic nie robié. Lecz zaledwie domu, ujarzmi¢ je i na temat: zaproponowa- alnej ksiqzce powiem, co inni sadza i co J? Hem: Tak bedzie dobrze, poniewaz 2wy* luzym podnieceniu i w zgietku podro/y le, Zartujac, Zeby napisac ksiatk 'W samotnosci, odpoczynku i 1° adé zdréw! nit, ‘me Ust,