1

Muqaddima

Ushbu kitob treyderga, investorga va tahlilchiga yigirma

birinchi asrning qiyin bozorlarida haqiqiy raqobat ustunligini
beradi.
Bugungi kunda Qo'shma Shtatlarda va butun dunyoda
sarmoya kiritish mas'uliyatini shaxsning yelkasiga yuklash
uchun kuchli tashviqotlar mavjud.
Biroq, mas'uliyat korporatsiyalar va hukumatdan
uzoqlashganidek, shaxs moliyaviy investitsiyalarni qanday
boshqarish bo'yicha qarama-qarshi maslahatlarga duch
keladi. Samarali bozor gipotezasi noto'g'ri natijalarga olib
keladigan noto'g'ri taxminlar bilan to'ldirilgan. O'z mijozlariga
sotib olishni va ushlab turishni maslahat beradigan brokerlar
ham xuddi shunday xato qilishadi. Bozorlarning haqiqiy xatti-
harakati, ma'lumotlar ko'p vaqt oralig'ida ko'plab bozorlarda
ko'rsatadigan narsa shundaki, "bozor" vaqtini belgilash" juda
muhim. Katta daromadlar va yo'qotishlar kichik vaqt
paketlarida to'planadi. ” (Benoit B. Mandelbrot) Eng
muvaffaqiyatli treyderlardan ba'zilari bozor vaqtini to'g'ri
olganlardir. Masalan, Jorj Sorosni olaylik, u 1992 yilda ikki oy
davomida Britaniya funt sterlingiga tikish orqali 2 milliard
dollarga yaqin foyda ko'rgan.
Garchi bir nechta treyderlar Jorj Soros bilan bir xil ligada
bo'lsa-da, ko'pchilik o'z vaqtida to'plangan bozor
harakatlaridan foyda olishlari mumkin.
Ushbu kitob savdogarni bozorda katta daromad olish
imkoniyatlarini yaratadigan "vaqt to'plami" ni egallash uchun
muvozanatli ko'nikmalar to'plami bilan jihozlashga qaratilgan.
Bu, shuningdek, treyderga ma'lumotlarni yuzaki tahlil qilish
va bozor ko'rsatkichlarini noto'g'ri talqin qilish natijasida
yuzaga keladigan vaqt tuzoqlarini chetlab o'tishga yordam
beradi.
2
 Muvaffaqiyatli raqobat qilish uchun treyder to'liq treyderga
aylanishi kerak.
“Tree-in-One Trader Model”da ko‘rib turganingizdek (P.1-
rasm), uchta o‘zaro mustahkamlovchi element Complete
Traderni tashkil qiladi. Ushbu kitob tizimni yaratish, namunani
aniqlash va ruhiy holat intizomining har bir elementi bo'yicha
mahoratni rivojlantirishga yordam beradi, bu sizga To'liq
savdogar bo'lish yo'lida mustahkam poydevor beradi.
Ushbu kitob eng yaxshi savdoning uchta ko'nikmalarini
birlashtiradi: tizimlarni qurish uchun xatti-harakatlar modellari,
naqshni aniqlash va ruhiy holat intizomi.

3
 Ushbu uchta asosiy mahorat sohalari texnik tahlil va savdo
san'ati va ilm-fanini yigirma birinchi asrda talab qilinadigan
murakkablik darajasiga ko'chirish uchun birgalikda ishlaydi.
Ushbu kitob ko'pincha alohida ko'rib chiqiladigan savdo
elementlarini intuitiv ma'noga ega bo'lgan o'zaro
mustahkamlovchi analitik paketga birlashtiradi.
Eng yaxshi savdoning uchta mahoratining birinchi qismi
tizimlarni qurish va xulq-atvorni moliyalashtirishga qaratilgan.
Ushbu mahorat sohasiga bag'ishlangan uchta bob mavjud.
1-bob, “Eng yaxshi savdoning uchta malakasi uchun
tizimlarni qurish” qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlarini
yaratishga qaratilgan. U o'ng-miya/chap-miya g'oyasini
taqdim etadi. Bir nechta sxemalar olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli, texnik tahlil va
spekulyatsiyaning Wyckoff usuli va eng yaxshi savdoning
o'nta vazifasida topilgan ruhiy holatni tartibga solish
vositalarining munosabatlarini ko'rsatadi.
2-bob, "Xulq-atvor moliyasi" treyder uchun resurs bobi bo'lib
xizmat qiladi. U xulq-atvorni moliyalashtirish sohasini
belgilaydi, qisqacha tarixiy sharh beradi va xulq-atvor
moliyasini individual xatti-harakatlar va ommaviy
psixologiyaga qanday ajratish mumkinligini tushuntiradi.
3-bob, "Olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modeli"
treyder qanday qilib va nima uchun texnik qarorlarni qo'llab-
quvvatlash tizimini yaratishi mumkinligini tushuntiradi. Hayot
tsikli modeli narx, hajm, hissiyot va vaqtning to'rtta asosiy
o'lchovini belgilaydi. Shuningdek, u ushbu parametrlarni
o'lchaydigan ko'rsatkichlar o'zaro mustahkamlovchi qarorlar
tizimiga qanday birlashtirilganligini ko'rsatadi. Hayot tsikli
modelining vizual sxemasining S shaklidagi va qo'ng'iroq
shaklidagi egri chiziqlari og'irlik ko'rsatkichlari uchun analitik
nazorat ro'yxati bilan to'ldiriladi.

4
 Ikkinchi qism texnik tahlil va chayqovchilikning Wyckoff
usuliga e'tibor qaratgan holda naqshni tan olish va ixtiyoriy
savdoni o'z ichiga oladi. Ushbu mahorat sohasiga
bag'ishlangan to'rtta bob mavjud.
4-bob, "Wyckoff: The Man, the Method, the Mystique"
Richard D. Wyckoffning ertaklari bilan o'rtoqlashadi,
Wyckoffning vaqt sinovidan o'tgan naqshni aniqlash usuli
orqasidagi tarixni ochib beradi va uning tamoyillari bugungi
savdogar uchun tobora ko'proq mos kelishini taklif qiladi.
Bundan tashqari, u texnik tahlil va spekulyatsiyaning Wyckoff
usulining besh bosqichini taqdim etadi.
5-bob, "Wyckoff usuli uchun diagrammaning asosiy
elementlari" asosiy vertikal chiziq yoki shtrixli diagrammadan
foydalanishni hamda rasm yoki nuqta-raqamli
diagrammaning tuzilishi va ishlatilishini belgilaydi va
ko'rsatadi. Shuningdek, u savdo diapazonida trend
chiziqlarini, trend kanallarini va qo'llab-quvvatlash va qarshilik
chiziqlarini chizish uchun tegishli tartiblarni o'z ichiga oladi.
Bundan tashqari, grafiklar qiyosiy kuch va zaiflikni, narx
tarqalishining rolini, hajmini va farqlarini ko'rsatadi. Nihoyat,
siz chiziqli va diagrammalarni qanday muvofiqlashtirishni
o'rganasiz.
6-bob, "Texnik tahlil va spekulyatsiyaning Wyckoff usuli"
Wyckoff qonunlari, testlari va sxemalarini qo'llashni belgilaydi
va ko'rsatadi. Ushbu bobda uchta asosiy Wyckoff qonunlari
tasvirlangan: talab va taklif, harakat va natija va sabab va
natija. To'qqizta Wyckoff testi treyderga juda qulay xavf-
xatarga ega bo'lgan savdo pozitsiyasini aniqlash va kiritish
imkonini berish uchun juda muhimdir. Uchta qonun va
testlarning analitik nazorat ro'yxatlari to'plash va tarqatish
uchun savdo diapazonlarining vizual sxemalari bilan
to'ldiriladi.

5
 Wyckoff usuli mexanik tizim emas, balki hukm qilish usuli
bo'lsa ham, bu qonunlar, testlar va sxemalar treyderga grafik
tahliliga mantiqiy, tizimli yondashuvni berish uchun
mo'ljallangan.
7-bob, “Savdo anatomiyasi” savdo diapazoni diagnostikasi
va yuqori daromadli, past xavfli savdo pozitsiyalarini egallash
uchun diagramma joylarini aniqlashning aniq va to'liq
misollarini taqdim etadi. Bobning ikkinchi yarmida mutaxassis
Wyckofforiented treyderi energiya kompaniyasining
aktsiyalari bo'yicha optsiyalardan foydalangan holda savdo
pozitsiyalariga qanday kirgani, kuzatib borgani va undan
chiqqani bosqichma-bosqich ko'rsatilgan. Bundan tashqari,
ushbu bob to'plash uchun to'qqizta klassik sotib olish
testlariga qo'shimcha sifatida qayta to'plash uchun to'qqizta
yangi testni taqdim etadi.
Uchinchi qism treyder psixologiyasi va ruhiy holat intizomini
qamrab oladi.
Ushbu mahorat sohasiga bag'ishlangan uchta bob mavjud.
8-bob, "Savdogar psixologiyasi va ruhiy intizomi" Uykoffning
kuzatuviga asoslanib, bizni uchinchi qismga o'tkazadi, bu esa
ishonchli metodologiyani egallash treyder jangining faqat
yarmidir; ikkinchi yarmi - insonning his-tuyg'ulari va ruhiy
holatining ustaligi. Ushbu bobning markazida savdo
kampaniyasining diagnostikadan tortib to savdodan
chiqishgacha bo'lgan har bir asosiy vazifasi uchun treyderga
tegishli ruhiy holatga kirish tizimini ta'minlaydigan "Top
savdoning o'nta vazifasi" modeli mavjud.
“Kompozit odam” 9-bobida Wyckoff usuliga xos bo‘lgan
savdo metodologiyasini o‘zlashtirish uchun kuchli vosita
bo‘lgan Kompozit odam tushunchasi keltirilgan. Bundan
tashqari, Murakkab odam kontseptsiyasi aqliy holatni nazorat
qilishda foydali vosita bo'lib xizmat qiladi. Ushbu bob
Kompozit odamning tabiati va qo'llanilishini chuqur o'rganadi
6
va samarali savdo uchun to'g'ri ruhiy holatni qo'lga kiritish
uchun bir qator boshqa qo'shimcha usullarni taqdim etadi.
10-bob, “Hammasini birlashtirish: Savdogarning yashashi
uchun o'nta tamoyil
By," bu bir vaqtning o'zida "Eng yaxshi savdoning uchta
mahorati" ga kirish va kitobning xulosasi va xulosasidir. Bob
uchta malakali treyderning misoli bilan yakunlanadi, Veylin
Kanada, xorijiy valyuta savdogar. Kanada savdosining amaliy
tadqiqotlari uning treyder sifatida o'sishini, eng yaxshi
savdoning uchta mahoratini o'zlashtirishi va qo'llashini,
shuningdek, valyuta juftliklari jadvallaridan foydalangan holda
uning texnik tahlili va savdo harakatlarining misollarini
ko'rsatadi. Eng muhimi, u uchta asosiy ko'nikmalarni yoritadi:
(1) U xulq-atvor modeli, nazariya, dunyo qanday ishlashi
haqidagi g'oya bilan ishlaydi, bu unga foyda olishga yordam
beradi. (2) U naqshni aniqlash va miqdoriy texnik tahlil
vositalarini qo'llaydi. (3) U o'zining ruhiy holatini nazorat
qilishga e'tibor beradi, bu unga chora ko'rish va ruda
tomirlaridan oltin olish kerak bo'lganda uni kuchaytiradi, bu
uning tizimi unga narx jadvallarida aniqlashga yordam beradi.
Eng yaxshi savdoning uchta mahorati yigirma birinchi
asrning qiyin bozorlariga javob berish uchun savdoni davom
ettirish yoki ustunlikka ega bo'lishni xohlaydigan aqlli va
intiluvchan treyderga gapiradi. Raqobat ustunligi XX asrning
boshlarida Uoll-stritda yashab ishlagan eski savdogarlar va
texniklarni eslatuvchi mahorat to'plamlarini o'zlashtirgan
treyderlarga beriladi. Ushbu kitob xulq-atvor moliyasining
yangi fani ushbu ko'nikmalarni qanday tezlashtirishi va
yaxshilashini va ularni barcha darajadagi treyderlar uchun
ochiq qilishga yordam berishini ochib beradi.
Bundan tashqari, ushbu kitob turli xil treyderlarning
ehtiyojlariga javob beradi.

7
 Deyarli barcha treyderlar kamida bitta elementdan
foydalanishlari mumkin
Uch mahorat modeli. Misol uchun, men tizim treyderlari
Birinchi qismning "Tizimlarni qurish va xulq-atvorni
moliyalashtirish" xabarini juda foydali deb topishiga
ishonaman; Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli
ayniqsa ko'p qirrali va qat'iydir. Boshqa tomondan, naqshni
aniqlashdan foydalanadigan belanchak treyderlari Ikkinchi
qismda taqdim etilgan Wyckoff qonunlari, testlari va
sxemalaridan foydalanishlari mumkin. Nihoyat, lenta
o'quvchilari va haqiqatan ham barcha treyderlar uchinchi
qismda joylashgan uchta bo'limni o'rganishdan foyda olishlari
mumkin: "Eng yaxshi savdoning o'nta vazifasi", "R rejimida
diagrammani o'qish" va "Muhrlangan xona" va "Faqat" Bitta
mijoz.'” Biroq, bu kitob haqiqatan ham uning qismlari
yig'indisidan kattaroqdir va "Eng yaxshi savdoning uchta
mahorati" ning har bir jihatini o'zida mujassam etgan treyder
yigirma birinchi asrda hal qiluvchi raqobat ustunligiga ega
bo'lishi kerak.
Eng yaxshi savdoning uchta mahorati ham alohida turish,
ham texnik tahlil va savdo bo'yicha hozirda mavjud bo'lgan
boshqa kitoblarni to'ldirish va to'ldirish uchun mo'ljallangan.
Men sizni diqqat bilan o'qib chiqishingizni va unga tez-tez
qaytishingizni tavsiya qilaman. Yaxshiroq savdo va
kengaytirilgan foyda olish yo'lida oldinga siljishda bu sizning
yo'lboshchingiz bo'lsin.

Minnatdorchilik

Men ushbu kitobning mazmuni va qayta ishlanishida bir

qancha shaxslarning muhim hissalarini tan olmoqchiman.

8
 O‘tgan yillar davomida ko‘plab muharrirlar va hamkasblar
qo‘llab-quvvatlashidan bahramand bo‘ldim. Xususan, bosh
muharrir Jek Xatsonga minnatdorchilik bildirmoqchiman
Qimmatli qog'ozlar va tovarlarning texnik tahlili va Charlz D.
Kirkpatrik, Journal of Technical Analysis muharriri, ushbu
kitobda ilgari surilgan ko'plab g'oyalarni dastlabki, doimiy
ravishda rag'batlantirish va nashr etish va ular taqdim etgan
kirish uchun. Yuqori savdoning o‘nta vazifasini yaratishda
ham ustozi, ham hamkori bo‘lgan Van Tharp institutidan
doktor Van K. Tharpga hamda San-Fransisko qimmatli
qog‘ozlar bo‘yicha texnik tahlilchilar uyushmasi a’zolariga
katta rahmat, ayniqsa Bryus Freyzer, Audrey Levak va
sertifikatlangan bozor bo'yicha mutaxassis Jim Forte o'z
kuzatishlari va amaliyotlarini baham ko'rganlari uchun.
Uaykoff usulini aks ettiruvchi diagrammalar, tushunchalar va
sxemalarni taqdim etgani uchun Wyckoff/Birja Instituti xodimi
Kreyg Shrederga va Daniel Pinkga chuqur
minnatdorchiligimni bildiraman, uning “Yangi fikr: Nima uchun
o‘ng fikrlilar kelajakni boshqaradi” tushunchalar va ilhomlar.
Va nihoyat, men Kanadaning Weylin kompaniyasiga uch
mahorat treyderi sifatida o'z tajribasini ochiq, ochiq va to'liq
baham ko'rgani uchun minnatdorchilik bildiraman.
Ushbu kitobni tuzish, tahrirlash va yaratish jarayonini hurmat
qilib, qizim Laura Prudenga katta minnatdorchilik bildiraman.
Laura ushbu kitobning puxta, to'g'ri va o'z vaqtida tugallanishi
ortida asosiy shaxs bo'lib xizmat qildi. Bundan tashqari, men
rafiqam Sara Prudenning qimmatli hissasi va Goldi Aranha,
Kassandra Dilosa, Jimmi Lam, Mukesh Panjabi va Linette
Uebbning, San-Fransisko, Kaliforniya, Golden Gate
universitetining sa'y-harakatlarini qadrlayman.
Men John Wiley & Sons, Inc.dagi muharrirlarim, xususan
Kevin Kommins va Emilie Hermanning yo'l-yo'riq va
yordamini tan olmoqchiman. Uaylining yuqori standartlariga
9
javob beradigan kitobni yetkazib berish uchun Emilie Laura
va men bilan jamoamizning sa'y-harakatlarida qattiq va uzoq
vaqt ishladik.

Muallif haqida

Ph.D Henry Oliver (Hank) Pruden xulq-atvor moliyasi,

treyder psixologiyasi va texnik tahlil bo'yicha o'nlab maqolalar
muallifi. Yigirma yil davomida o'z hisobiga to'la vaqtli treyder
bo'lib, u hozirda San-Fransiskodagi (Kaliforniya) Golden Gate
universitetining Biznes boshqaruvi professori va Texnik bozor
tahlili institutining ijrochi direktori. U fan nomzodi ilmiy
darajasini oldi. 1968-yilda Oregon universitetida marketing
boʻyicha (aʼlo baholar bilan), 1965-yilda Berkli Kaliforniya
universitetida MBA, 1965-yilda esa B.S. 1961 yilda Chiko,
Kaliforniya shtati universitetidan. Ilgari u Ostindagi Texas
universiteti biznes kollejida professor va Shimoli-gʻarbiy
universitetning Oliy menejment maktabida tashrif buyurgan
professor boʻlgan.
Xenk San-Fransisko Qimmatli qog'ozlar bo'yicha texnik
tahlilchilar assotsiatsiyasi (TSAASF) prezidenti va Xalqaro
texnik tahlilchilar federatsiyasi (IFTA) uchun Amerika vitse-
prezidenti va ilgari 11 yil davomida Market Technicians
Association Journal muharriri bo'lib ishlagan. U butun dunyo
bo'ylab jismoniy shaxslar va korxonalar uchun seminarlar
o'tkazadi va so'nggi o'n yil ichida Antarktidadan tashqari
barcha qit'alarda ma'ruzachi bo'lgan. Uning xalqaro nutqining
diqqatga sazovor joylari orasida 2004 va 2005 yillarda IFTA
ning Yevropadagi ta’lim elchisi bo‘lib ishlagan va 1997 yilda
Dow Jones Telerate uchun Wyckoff usuli bo‘yicha dunyo
bo‘ylab chiqish qilgan.
Doktor Pruden Oregon universitetida va Ostindagi Texas
universitetida mukammal o'qitish va Golden Gate
10
universitetida tadqiqot va stipendiya uchun mukofotlarga
sazovor bo'ldi. U Bozor texniklari assotsiatsiyasi tomonidan
ta'lim sohasidagi a'losi va P.I. Kuala-Lumpur, Malayziyadagi
magistratura. 2006 yilda uning tadqiqoti "Emerald Literati
Network Awards for Excellence" tomonidan yuqori baholandi.
Xank rafiqasi Sara bilan San-Frantsisko yaqinida yashaydi.
Uning veb-sayti www.hankpruden.com.

Yuqori savdoning uchta ko'nikmalari uchun tizimlarni

yaratish

Savdo kareramning boshida men Edson Gould falsafasining

1970-yillarning boshlarida topilmalari va prognozlarida
tasvirlangan talaba edim.
Keyinchalik, 1970-yillarning oxiri va 1980-yillarning
boshlarida, o'z hisobim uchun to'liq vaqtli treyder va texnik
tahlilning ashaddiy talabasi sifatida men Jozef Granvil va
uning Granvill texnik tahlil usulining ishtiyoqli izdoshiga
aylandim. Jo Granville tizimi "ko'rsatkichlar daraxti" dan
iborat bo'lib, qaror qabul qilishning barcha og'irligi biron bir
tarmoqqa bog'liq emas edi. Granvilning qo'lida bu dalillarning
og'irligi va ko'rsatkichlar daraxti yondashuvi 1970-yillar va
1980-yillarning boshlarida keng tarqalgan savdo
diapazonlarida sehr kabi ishladi.
Men Granvilning AQSh qimmatli qog'ozlar bozorlarida oraliq
tendentsiyalarning o'zgarishini chaqirish qobiliyatidan
hayratda qoldim, lekin uning texnik tahlilga sub'ektiv
yondashuvi meni bezovta qildi. Mening PhD ta'limim va
professional tadqiqot mashg'ulotlarim meni Granvilning
daraxt ko'rsatkichlari yondashuviga tuzilish va intizom
beradigan ramka uchun xulq-atvor fanlaridan model izlashga
olib keldi. Ushbu tadqiqot natijalari o'z savdolarida ham,
talabalarim va San-Frantsiskodagi texnik-savdodagi
11
hamkasblarimning tajribalari bilan ham sinovdan o'tkazildi.
Oxir oqibat, mening tadqiqotim qaror qabul qilishni qo'llab-
quvvatlash tizimiga aylandi, bu "Olomon xatti-harakatlarining
hayot tsikli modeli" deb nomlangan.
(Ushbu bobning keyingi qismidagi 1.7-rasmga qarang).
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli xulq-atvor fanlari
nazariyasining mustahkam poydevoriga asoslanadi. Shunday
qilib, treyder-tahlilchi uning qarorlarini qo'llab-quvvatlash
tizimi mantiqiy va ishonchli ekanligiga ishonch hosil qilishi
mumkin. Ushbu tizim narx, hajm, hissiyot va vaqtning asosiy
o'lchamlarini qamrab oladi; bu elementlarning o'zaro
mustahkamlovchi sxema yoki tizimda bir-biriga qanday mos
kelishini ko'rsatadi. Narx, hajm, his-tuyg'u va vaqt bozor xatti-
harakatlarining bir-biridan mustaqil o'lchovlari bo'lganligi
sababli, treyder-tahlilchi texnik tahlilning ushbu to'rtta
elementining ko'rsatkichlarini yanada to'liqroq va aniqroq
ma'lumotga ega bo'lish uchun tuzishi kerak bo'lgan ilmiy
sababga ega. bozorning hozirgi holati va kelajakdagi
ehtimoliy tendentsiyasini o'qish.
Qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimining bir go'zalligi uning
moslashuvchanligidir. Bozorning o'zi dinamikdir, ya'ni
bozorning bir nuqtasidan ikkinchisiga bozor
ko'rsatkichlarining boshqa aralashmasi ustunlik qilishi
mumkin. Shunday qilib, siz, treyder-tahlilchi, eng ko'p narx
ko'rsatkichlariga tayanasiz va bir vaqtning o'zida kayfiyatni
pasaytirasiz, keyin esa kayfiyat sizning e'tiboringiz markaziga
aylanadi. Qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimi bilan siz
bozorning turli nuqtalarida ko'rsatkichlarning nisbiy og'irligini
baholashingiz va shunga mos ravishda javob berishingiz
mumkin.
Siz ushbu qarorni qo'llab-quvvatlash tizimini ixtiyoriy qutbga
ko'proq surish va uni yarim mexanik savdo tizimi sifatida
ishlatish uchun tanlov qilishingiz mumkin. Aksincha, siz bozor
12
vaqtini belgilash bo'yicha qarorlar uchun o'rnatish sifatida
xulq-atvor moliyasiga ishonishingiz mumkin. Mening
fikrimcha, bu moslashuvchanlik darajasi bozorning dinamik
tabiatiga mos keladi, lekin siz qaror qabul qilish qoidalarida
juda mexanik yoki juda qattiq bo'lgan qaror tizimlari bilan
moslashuvchanlik afzalliklarini filtrlash xavfi bor.
Bir necha yillik to'liq vaqtli savdo, texnik tahlil tizimlarini
kuzatish va texnik-savdo hamjamiyatiga jalb qilinganimdan
so'ng, men savdoning yuqori darajasiga o'tdim. Men
e'tiborimni namunani tanib olish va ixtiyoriy savdoga tobora
ko'proq qaratdim. Men har doim indikator tahlilimni
diagramma naqshlari bilan qo'llab-quvvatlaganman, bu
menga yordam berdi. Shu bilan birga, men diagramma
naqshlari haqidagi sharhlarim muvaffaqiyatga erishganini
ham bilardim.
San-Fransiskodagi texnik tahlil va savdo hamjamiyatidagi
hamkasblarimdan biri namunani tan olish va ixtiyoriy savdo
usulidan foydalangan va u qasamyod qilgan va meni
o'rganishga undagan. Bu texnik tahlil va chayqovchilik
san'atining Wyckoff usuli edi. Do'stim Livanda Yaqin Sharq
havo yo'llari aviakompaniyasida muhandis bo'lib ishlagan,
dunyoning bu qismidagi ko'plab urushlardan biri uni va uning
oilasini qochishga majbur qilgan. Biroq, u Livanda yashab,
AQSh aktsiyalariga Wyckoff usulini qo'llashda yaxshi
muvaffaqiyatga erishdi. U ham indikator tahlilidan namunani
tanib olishga o'tdi. Ishonchlilik sinoviga ixtisoslashgan
muhandis sifatida u Wyckoff usulini bozor tahlilining ishonchli
va ishonchli tizimi va umumiy savdo falsafasi, shu jumladan
pulni boshqarish sifatida sinchkovlik bilan tasnifladi.
Taxminan 1980-yillarda men Fond bozori instituti taklif
qilgan Wyckoff sirtqi kursiga yozildim. Ko'p o'tmay, bu
mening savdolarni boshlashning asosiy usuliga aylandi. Yillar
davomida Wyckoff usuli mening savdo va professional
13
hayotimning asosiy qismiga aylandi. Men Wyckoffda
universitet bitiruvchisi darajasidagi kursni yaratdim va
o'rgatishni boshladim va keyinchalik o'z savdomda Wyckoff
usulini keng ko'lamda sinab ko'rdim. Ushbu tajribalar meni
Wyckoffning ba'zi asosiy tamoyillarini takomillashtirishga va
Wyckoff usulini qo'llagan treyderga kuch qo'shish uchun
yangi vositalarni yaratishga turtki berdi.
Shuningdek, 1980-yillarda men janob Robert Prexter bilan
do'stona munosabatda bo'ldim va Elliott to'lqini tamoyilini
Uikoff talqinlarini tasdiqlashning yana bir usuli sifatida qabul
qildim. 1970 va 1980-yillarda men Nyu-York hududidagi
keksa savdogarlar va texnik xodimlar, jumladan Richard D.
Uikoffning jiyani janob Entoni (Toni) Tabell bilan
tanishuvlarimni kengaytirdim. qadimgi savdogarlarning
uslubini yigirma birinchi asrda savdogar uchun
muvaffaqiyatga olib keladigan uslub bilan bog'laydi.
Tizimlarni qurish jarayonida oldinga yana ikkita katta qadam
taxminan 1990 yilda sodir bo'ldi. Birinchidan, men Uikoffning
yondashuvini faol o'rganish uchun Action Sequence usulini
yaratdim. Harakatlar ketma-ketligi simulyatsiya va
diagramma tahlili va fikr-mulohazalarni o'z ichiga olgan
ketma-ket vaziyatni o'rganishdir.
Ikkinchidan, men treyder psixologi doktor Van K. Tharp bilan
“Eng yaxshi savdoning o‘nta vazifasi” ga aylangan ruhiy
holatni nazorat qilish tizimini ishlab chiqish uchun hamkorlik
qildim.
Top savdoning o'nta vazifasi - bu treyderga o'z savdolarini
bajarishga yordam beradigan tizim. Aslida, bu ruhiy holatni
to'g'ri boshqarish uchun xulq-atvor/psixologik tizimdir. Yuqori
savdoning o'nta vazifasi "Top savdoning uchta mahorati:
ruhiy holatni boshqarish" ning uchinchi qismining markazida.
Xulosa qilib aytganda, men rasmiy ta'lim, savdo tajribasi va
professional hamkasblarim bilan hamkorlik qilishning baxtli
14
kombinatsiyasidan bahramand bo'ldim va tizimlarni qurish
uchun yangi kontseptsiyalarning paydo bo'lishidan foyda
oldim, bu esa eng yaxshi savdoning uchta ko'nikmalarini
kashf qilish va yaratishga olib keldi. treyderning uchtasi birda
modelining dizayni. (1.1-rasmga qarang.)

TIZIMLAR QURILISH

Yigirma birinchi asrning to'liq treyderi, ehtimol, bir asr oldin

Uoll-stritda yashagan va ishlagan eski birja operatoriga
o'xshaydi. Shunday qilib, "Eng yaxshi savdoning uchta
ko'nikmalari" da tizimni yaratish vositalari eski treyderning
mohiyatini ochib berish va sizni treyder-tahlilchi sifatida duch
keladigan muammolarni hal qilish uchun zarur bo'lgan
ko'nikmalar va yangi fikrlash bilan tanishtirish uchun
mo'ljallangan. yigirma birinchi asr.

15
 Biz qadimgi savdogarlar va kelajak treyderlari o'rtasidagi
insoniy aloqadan boshlaymiz: uchinchi avlod texnik va Uoll-
strit faxriysi janob Entoni Tabell, eski texnik va
savdogarlarning xatti-harakatlari bilan qanday bog'liqligini
tushuntiradi. Yigirma birinchi asrdagi treyder-texniklar uchun
xulq-atvor moliyasining so'nggi tafakkuri va nazariyalari.
Klassik va zamonaviy davrlar o'rtasidagi bu bog'liqlik bizni
ushbu bobning ikkinchi qismiga olib boradi: 1900-yillarning
boshlarida Nyu-York fond birjasida ishlagan o'z davridagi
afsona janob Addison Kammakning hikoyasi. Cammack eng
yaxshi savdoning uchta ko'nikmalarini egallagan klassik
treyderning modelini taqdim etadi, bu asrning bozorlar
haqidagi yangi fikrlashiga mos keladigan qadimgi kashshof
treyder turi.
Ushbu bobning uchinchi qismida Deniyel X. Pinkning yangi
va provokatsion kitobi “A Butunlay Yangi Aql: Nima uchun
o‘ng fikrlilar kelajakni boshqaradi” kitobi, uning bugungi
treyderga aloqadorligini ko‘rsatadi. Men 21-asrda sizning
raqobatdosh ustunligingizni yaratishda Pinkning butun ongli
yondashuvi bilan birga texnik-treyder kashshoflarining
mohiyatini o'rganish kuchini o'rganaman va Pinkning "oltita
sezgi" va "yangi qirralar" o'rtasidagi mosligini namoyish
qilaman. savdogarlar uchun vositalar.
Bobning to'rtinchi bo'limi treyder uchun mavjud bo'lgan
tizimlarni qurish imkoniyatlarini o'rganadi. Ushbu kitobda siz
uchun tanlangan tizimlarni qurish yondashuvlari bir qator
sxematik diagrammalar yordamida tasvirlangan. Olomon
xulq-atvorining hayot tsikli modeli va texnik tahlil va
spekulyatsiyaning Wyckoff usuli bilan ixtiyoriy bo'lmagan
savdodan tortib ixtiyoriy savdogacha bo'lgan tizimlarni qurish
spektrini kashf etasiz.
Ushbu spektr treyderning o'z-o'zini tarbiyalash va ruhiy
holatni boshqarishga bo'lgan ehtiyojini ta'kidlaydi. Yigirma
16
birinchi asrda raqobatbardosh ustunlikka erishish uchun siz
eng yaxshi savdoning o'nta vazifasi kabi kontseptual asoslar
yordamida o'z-o'zini tarbiyalash va ruhiy holatni boshqarishni
rivojlantirishingiz kerak bo'ladi. Ushbu bob, shuningdek,
treyderni olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modeli bilan
qaror qabul qilishni qo'llab-quvvatlash tizimlarining
kontseptual sxemalari va Wyckoff usuli bilan naqshni
aniqlash va ixtiyoriy savdo tizimi bilan tanishtiradi.
A ilovasi treyderga ishonchli mexanik tizimni taklif etadi,
asosiy tendentsiya proyektori. Shuningdek, ushbu bobga
bozor faktlari va bozor tadqiqotlarining yanada ezoterik
yoritilishi kiritilgan bo'lib, u ko'nikma va fikr yuritishga urg'u
beradigan usullar foydasiga bahslashadi. Ushbu mantiqiy
ma'lumot B ilovasida keltirilgan, u erda men so'rov,
laboratoriya tajribasi va bozor xatti-harakati va savdo usullari
bo'yicha amaliy tadqiqotlarni takrorlayman.

KECHANGI AFSONOV TEXNIK SAVDOSI YIRIM BIRINCHI

ASRNING TEXNIK SAVDOSINI FOYDALANGAN.

1992 yilda takrorlanadigan hodisalarni o'rganish jamiyatiga

qilgan murojaatida, uchinchi avlod texnik va Uoll-strit faxriysi
Entoni V. Tabell qadimgi texnik va treyderlarning xatti-
harakatlarini so'nggi fikrlash va xulq-atvor nazariyalari bilan
bog'ladi. yigirma birinchi asrning savdogar-texniklari uchun
moliya. Bozorning umrbod talabasi bo'lgan Tabell otasining
izidan boradi, shuningdek, onasi tomonidagi buyuk amakisi,
afsonaviy Richard D. Uikoff.
Tabell uchun xulq-atvor moliyasining go'zalligi uning eski
texnik va savdogarlarning dunyoqarashiga mos kelishidir.
Tabellning taxminiga ko'ra, xulq-atvor moliyasi sohasi
(masalan, betartiblik nazariyasi) yanada rivojlanib borar
ekan, bu oxir-oqibatda bozorga XX asrning dastlabki
17
kunlarida texnik va treyderlarning qarashlariga o'xshash
ko'rinishga olib keladi. Tabellning fikriga ko'ra, XX asr
boshlarida analitik spekulyatsiya san'atining dastlabki
texniklari va birinchi eksperimentchilari intuitiv, deterministik,
qarama-qarshi va apokaliptik deb ta'riflanishi mumkin edi.
Bu savdogarlar va texniklar o'sha asrning birinchi choragida
narsalarni qanday ko'rishdi? Tabellning ta'kidlashicha, eski
texnikning qattiq qaynatilgan dunyoqarashi uni ishonishi
mumkin bo'lgan yagona narsa - sezgi orqali sotib olish va
sotishga undadi. Bozorda kattaroq kuchlar ishlayotganligi
(masalan, Richard Uikoff bozorga ta'sir ko'rsatadigan
manfaatlar yig'indisi "Qo'shma odam" deb atagan narsa) va
garchi u ularni nazorat qila olmasa ham. ularni aniqlash, u
deterministik edi. Savdo havzasi davrining mahsuloti,
tuzatish har doim bo'lganida, u qarama-qarshi edi - bozor
kuchlariga bo'ysungan olomon oxir-oqibat noto'g'ri bo'lishi
kerak edi. Va nihoyat, u apokaliptik dunyoqarashga ega edi -
1929 yildagi halokatga yo'l ochgan iqtisodiy iqlimni hisobga
olsak, ajablanarli emas.
Sezgi asosida sotib olish va sotish mahorat va tajriba
natijasida yuzaga keldi. Bu treyder va texnik uning tasmasini
o'qish va diagramma tahliliga nisbatan qo'llagan hukmli
yondashuv edi. Oltinchi tuyg'u kabi, intuitiv yondashuv ham
qimmatbaho narsa edi. Darhaqiqat, qadimgi treyderning
arxetipi Nyu-York fond birjasi savdogarlari Jeyms Kin bo'lib, u
savdoning "qoidalari" yo'q, lekin sezgi orqali sotib olish va
sotishni da'vo qildi.
Keenning bozor manipulyatsiyasini aniqlash va haqiqatan
ham aktsiyalarni boshqarish bo'yicha mahorati uni "operator"
sifatida izlashga majbur qildi. Keen va unga o'xshash
operatorlarni Richard Uikoff ham qidirib topdi, ular o'zlarining
eng yaxshi amaliyotlarini kuzatdilar va kodlashdi, bu oxir-

18
oqibat uning texnik tahlil usuli va chayqovchilik san'atining
ajralmas qismiga aylandi.
Qadimgi taymerning intuitiv, deterministik va qarama-qarshi
atributlariga kelsak, Tabell ular asosan 1929 yilgacha bo'lgan
davrning hovuzlarida paydo bo'lganligini aytdi. Ushbu
hovuzlar operatorni topadigan investorlardan iborat edi
(masalan, Keene). Keyin ular mijozlarning odamlaridan
yordam so'rashdi, ular ko'chada aktsiyalar pasayib
borayotganini va janubga tez ketayotganini aytishga tayyor.
Keyin, aktsiyaning qiymati pasayganda, hovuz uni yig'ib,
aktsiya narxini yana ko'tarardi. Keyin ular o'zlarining
brokerlariga (yoki matbuotga) qiyomat kuni haqida xabar
berishadi, bu esa aktsiyalarni yana tushkunlikka soladi va
hovuz yana pastki qismida sotib olinadi.
"Keyin siz kompaniya dividendlarini qisqartirishi haqida
mish-mishni boshlashingiz mumkin - agar sizning pulingiz
kompaniyaning o'ziga yaqin bo'lsa, siz ularni dividendlarini
qisqartirishga majbur qilishingiz mumkin!" tegishli Tabell.
"Nihoyat, siz to'plashingiz mumkin bo'lgan barcha zaxiralarni
to'plaganingizdan so'ng, pulning katta foyda bilan
tugatilishidan oldin, tanaffusga olib keladigan markup deb
nomlanuvchi bosqich keldi."1 Ajablanarli emaski, bu
atmosfera Xamfri Nilni qarama-qarshi atamani yaratishga
undadi. .
Siz o'qigan narsalaringizdan odam haqida ko'p narsalarni
aytib berishingiz mumkin va qadimgi savdogar-texnikning
dunyoga bo'lgan apokaliptik qarashi uning tanlagan kitobiga
xiyonat qilgan: Charlz Makkayning "G'ayrioddiy mashhur
aldanishlar va olomonning aqldan ozishi". Ushbu klassik
asarda Makkay tarixiy voqealar haqida xabar beradi: “butun
jamoalar birdan bir narsaga o'z fikrlarini qaratib, uning
ta'qibida aqldan ozadilar. . . Ularning e'tiborini oldingisidan
ko'ra ko'proq jozibali yangi ahmoqlik jalb qilmaguncha."2
19
Makkayning birinchi marta 1841 yilda nashr etilgan kitobi
Gustav LeBonning "Olomon" kitobi bilan birga mening
shaxsiy tahliliy asosim - "Olomon xatti-harakatlarining hayot
tsikli modeli" ning oldingi qismidir. , bu "Top savdoning uchta
mahorati" ning asoslaridan biri hisoblanadi.
Tabell o'z murojaatini quyidagi kuzatish bilan yakunladi:
"Agar yaqinda texniklarni hayratda qoldirgan bitta tushuncha
bo'lsa, bu yangi paydo bo'lgan xaos-fraktal tuzilmalar fanidir,
agar xohlasangiz, bu aktsiyalarning harakati, aslida, chiziqli
emasligini aytadi. . . . "Taklif" va "talab" kabi narsalar yo'q -
bular odamlar sotib olishga yoki sotishga tayyor bo'lganda
paydo bo'ladi ", deb ta'kidladi u. Darhaqiqat, tartibsizlik
nazariyasi odamlarni tendentsiyaga ergashishga olib
keladigan poda mentaliteti tufayli yuqori narxlar ko'proq
talabni keltirib chiqarishi mumkin degan fikrni qo'llab-
quvvatlaydi. Olomonning aqldan ozgan o'rtasida ham,
ishlayotgan kuchlar bor va siz ularni aniqlay olasiz.
Ammo Tabell uchun xaos nazariyasining haqiqiy nafisligi
uning eski texnik fazilatlari bilan o'zaro bog'liqligi va
muvofiqligidadir. "Siz deyarli intuitiv bo'lishingiz kerak, chunki
juda ko'p imkoniyatlar mavjud", dedi u. “Siz deyarli
deterministik bo'lishingiz kerak, chunki yangi model sizga
ijobiy fikr bildirish orqali o'ziga xos kuchga ega bo'ladigan
kuchlar borligini aytadi. Siz deyarli qarama-qarshi bo'lishingiz
kerak, chunki yangi bozor matematikasi ostida olomon
noto'g'ri bo'lishi mumkin; mumkin bo'lgan eng yaxshi natija -
mukammal narx - har doim ham haqiqiy natija emas.
Nihoyat, siz apokaliptik bo'lishingiz kerak, chunki 1929 yil
tartibsiz bozor tuzilishida sodir bo'lishi mumkin bo'lgan
narsadir.
Tabell shunday xulosaga keldi: "O'ylaymanki, [tartibsizlik
nazariyasi rivojlanishining] yakuniy natijasi bozorning
ko'rinishi bo'ladi, bu qadimgi texniklar ushbu [XX asrning]
20
dastlabki kunlarida narsalarni idrok etganiga juda
o'xshashdir."
"Uch mahorat" dan foydalanadigan treyderlar va texniklar
Tabell tomonidan eslatib o'tilgan tartibsizlik nazariyasi fraktal
tahlil bilan bog'liqligini ta'kidlashlari kerak. Xaos nazariyasi
ham, fraktal tahlil ham xatti-harakatlar moliyasining yangi
intizomiga mos keladi.

ESKI TEXNIK SAVDOYORNING TASLASI

Addison Cammackning hikoyasi tasvirlangan qadimgi texnik

treyder Tabellning tarixiy misolini beradi. Men Edvin
Lefevrning (Nyu-York: Wiley & Sons, 1994) “Birja
operatorining esdaliklari” asarida paydo bo'lgan Cammack
hikoyasidan parchalarni tanladim. Ularni o'qiyotganingizda,
siz uchta ko'nikmaning elementlarini topasiz: (1) olomonning
xatti-harakatlarini tushunish, (2) namunani tan olish va (3)
aqliy intizom.
Addison Kammak haqidagi voqeani fond bozori operatori va
“Reminiscences” filmining bosh qahramoni Larri Livingston
aytib beradi. Livingston Cammack kabi professional treyderni
havaskorlardan ajratib turadigan narsalarni tasvirlab,
Cammack uchun sahna yaratadi. Kechagi bu saboq bugungi
treyder uchun foydali saboqdir.
Erkak bir narsaga yillar sarflay olmaydi va o'rtacha
boshlang'ich odamnikidan farqli o'laroq, unga odatiy
munosabatda bo'lolmaydi. Farqi professionalni havaskordan
ajratib turadi. Bu odamning spekulyativ bozorlarda pul ishlab
chiqaradigan yoki yo'qotadigan narsalarga qarashidir. Omma
diletantning o'z harakatlariga nisbatan nuqtai nazariga ega.
Ego o'zini nohaq ravishda to'sib qo'yadi va shuning uchun
fikrlash chuqur yoki to'liq emas. Mutaxassis pul topishdan
ko'ra to'g'ri ish qilish bilan shug'ullanadi, chunki boshqa
21
narsalar bilan shug'ullansa, foyda o'z-o'zidan hal qilinishini
biladi.
Treyder o'yinni professional bilyard o'yinchisi qilganidek
o'ynashga kirishadi, ya'ni u o'zining oldidagi aniq zarbani
hisobga olish o'rniga uzoqqa qaraydi. Bu pozitsiya uchun
o'ynash instinkti bo'ladi.
Addison Cammackning savdo hayotidagi keyingi epizod
Tabell eski savdogarlar va texniklarning ajralib turadigan
xususiyatlari sifatida aniqlagan intuitiv, ziddiyatli, apokaliptik
va deterministik xususiyatlarni ko'rsatadi. Xuddi shu
xususiyatlar yigirma birinchi asr savdogarlari uchun
muhimdir. (Umid qilamanki, "Top savdoning uchta
ko'nikmalari" sizga o'sha o'ziga xos xususiyatlarga ega
bo'lish uchun vositalarni beradi.)
Men Addison Cammack haqidagi hikoyani eshitganimni
eslayman, bu men ta'kidlamoqchi bo'lgan narsani juda yaxshi
ko'rsatadi. Eshitganlarimga ko'ra, men Cammak ko'chada
ko'rgan eng qobiliyatli birja treyderlaridan biri deb o'ylayman.
Ko'pchilik ishonganidek, u surunkali ayiq emas edi, lekin u
ayiq tomonida savdo qilish, umid va qo'rquvning ikkita buyuk
insoniy omilidan foydalanish jozibadorligini his qildi.
U ogohlantirishni ishlab chiqqani uchun hisoblangan:
"Daraxtlarga shira oqayotganda aktsiyalarni sotmang!" va
keksa odamlar menga uning eng katta yutug'i buqa tarafida
bo'lganini aytishdi, shuning uchun u noto'g'ri fikrlarni emas,
balki shartlarni o'ynaganligi aniq. Har qanday holatda ham u
mukammal savdogar edi. Aftidan, bir paytlar — buqa
bozorining oxiri edi — Kammak tushkunlikka tushdi va J.
Artur Jozef, moliyaviy yozuvchi va rakonteur buni bilar edi.
Biroq, bozor nafaqat kuchli, balki baribir o'sishda davom etdi,
buqalar rahbarlarining takliflari va gazetalarning optimistik
xabarlariga javoban. Kammak kabi treyder tushkun
ma'lumotlardan qanday foydalanishi mumkinligini bilgan
22
Jozef bir kuni quvonchli xabar bilan Kammakning ofisiga
yugurdi.
"Janob. Kammak, mening Sent-Pol ofisida transfer bo'yicha
xizmatchi bo'lgan juda yaxshi do'stim bor va u hozirgina
menga bir narsani aytdi, siz bilishingiz kerak deb o'ylayman.
"Bu nima?" — so‘radi Kammak bexosdan.
"Siz o'girildingiz, shunday emasmi? Siz hozir ayiqmisiz? ”
so'radi
Jozef, ishonch hosil qilish uchun. Agar Cammak qiziqmasa,
u qimmatbaho o'q-dorilarni isrof qilmoqchi emas edi.
“Ha. Qanday ajoyib ma'lumot? ”
“Bugun men Avliyo Polning ofisiga bordim, oʻz xabarlarimda
boʻlgani kabi – haftada ikki-uch marta raundlar yigʻishdi va u
yerdagi doʻstim menga: “Chol aktsiyalarni sotyapti”, dedi. U
Uilyam Rokfellerni nazarda tutgan edi. “U haqiqatan ham
shundaymi, Jimmi?” Men unga aytdim, u javob berdi: “Ha; u
har uch-sakkizdan bir ball yuqoriga o'n besh yuz aktsiyalarni
sotmoqda. Men ikki-uch kundan beri aktsiyalarni
o'tkazyapman.” Men vaqtni yo'qotmadim, lekin darhol sizga
aytish uchun keldim.
Kemak hayajonga tushmasdi, bundan tashqari, uning
kabinetiga turli xil xabarlar, g'iybatlar, mish-mishlar,
maslahatlar va yolg'onlar bilan telbalarcha shoshilib kirishiga
o'rganib qolgan edi. U shunchaki: "To'g'ri eshitganingizga
ishonchingiz komilmi, Yusuf?"
“Ishonchim komilmi? Albatta ishonchim komil! Meni kar deb
o‘ylaysizmi?” — dedi Yusuf.
"O'zingizning odamingizga ishonchingiz komilmi?"
"Mutlaqo!" - dedi Yusuf. "Men uni ko'p yillar davomida
bilaman. U hech qachon menga yolg'on gapirmagan. U
qilmasdi! Ob'ekt yo'q! Bilaman, u mutlaqo ishonchli va u
menga aytgan so'zlari bilan hayotimni xavf ostiga qo'yaman.
Men uni dunyodagi har qanday odam kabi yaxshi bilaman -
23
buncha yillardan keyin siz meni taniganingizdan ko'ra
yaxshiroq."
— Albatta, u, a? Va Kammak yana Jozefga qaradi. Keyin u:
"Xo'sh, bilishingiz kerak", dedi. U o'zining brokeriga W. B.
Wheeler qo'ng'iroq qildi.
Yusuf Avliyo Pavelning kamida ellik ming aktsiyasini sotish
to'g'risida buyruq berganini eshitishini kutgan edi. Uilyam
Rokfeller bozorning kuchliligidan foydalanib, Sent-Poldagi o'z
mulklarini tasarruf qilardi. Bu investitsion aktsiyalarmi yoki
spekulyativ xoldinglar bo'ladimi, ahamiyatsiz edi. Muhim
faktlardan biri shundaki, Standard Oil olomonining eng yaxshi
birja treyderi Sankt-Poldan chiqib ketayotgan edi. Agar
ishonchli manbadan xabar olgan bo'lsa, oddiy odam nima
qilgan bo'lardi? So'rashga hojat yo'q.
Ammo o'sha paytda bozorda pasaygan, o'z davrining eng
qobiliyatli ayiq operatori Kemak o'z brokeriga: "Billi, do'konga
bor, har sakkizdan uchdan o'n besh yuztagacha Avliyo Polni
sotib ol", dedi.
O'sha paytda aktsiya 90-yillarda edi.
"Sotishni nazarda tutmayapsizmi?" — shosha-pisha gapga
aralashdi Yusuf. U Uoll-stritda yangi boshlovchi emas edi,
lekin u bozor haqida gazetachi va, darvoqe, keng
jamoatchilik nuqtai nazaridan o'ylardi. Narx, albatta, ichki
sotish yangiliklariga tushishi kerak. Ichkarida janob Uilyam
Rokfellernikidan yaxshiroq savdo yo'q edi. Standard Oil
chiqadi va Cammack sotib oladi! Bo'lishi mumkin emas edi!
- Yo'q, - dedi Kammak; "Men sotib olmoqchiman!"
"Menga ishonmaysizmi?"
“Ha!”
"Mening ma'lumotlarimga ishonmaysizmi?"
“Ha.”
"Siz ayiq emasmisiz?"
“Ha.”
24
 - Xo'sh, unda?
"Shuning uchun men sotib olaman. Endi meni tinglang: siz
o'sha ishonchli do'stingiz bilan aloqada bo'lasiz va
miqyosdagi savdo to'xtagan paytda menga xabar bering.
Darhol! Tushundingizmi?"
- Ha, - dedi Jozef va Kemakning Uilyam Rokfellerning
aktsiyalarini sotib olish maqsadini tushuna olmay ketib qoldi.
Aynan Cammak butun bozorda pasayib ketganini bilish uning
manevrasini tushuntirishni qiyinlashtirdi. Biroq, Yusuf o'zining
do'stini transfer kotibini ko'rib qoldi va chol sotishni
tugatgandan so'ng, unga xabar berishni xohlayotganini aytdi.
Muntazam ravishda kuniga ikki marta Yusuf do'stini so'rash
uchun chaqirdi.
Bir kuni transfer kotibi unga: "Choldan boshqa zaxira yo'q",
dedi. Jozef unga minnatdorchilik bildirdi va ma'lumot bilan
Kemakning ofisiga yugurdi.
Kammak diqqat bilan tingladi, Uilerga o‘girildi va so‘radi:
“Billi, ofisimizda qancha Sent-Pol bor?” Uiler uni ko'rib chiqdi
va ular oltmish mingga yaqin aktsiyalarni to'plaganliklarini
xabar qildi.
Kammak o'zini past baholagan holda, Sent-Polni sotib
olishni boshlashdan oldin ham, boshqa Grenjerlarda ham,
boshqa qimmatli qog'ozlarda ham qisqa satrlarni qo'ygan edi.
Unga endi bozor juda kamlik qildi. U zudlik bilan Uilerga
Sent-Polning oltmish ming aktsiyalarini sotishni buyurdi, ular
uzoq va undan ham ko'proq edi. U umumiy ro'yxatini
tushkunlikka bir dastagi sifatida Sankt-Pol o'zining uzoq
xolding ishlatiladi va bir pasayishiga uchun uning
operatsiyalari katta foyda.
Sent-Pol bu harakatni qirq to'rtga etgunga qadar to'xtatmadi
va Cammak unda qotillik qildi. U o'z kartalarini qo'shimcha
mahorat bilan o'ynadi va shunga mos ravishda foyda ko'rdi.
Men aytmoqchi bo'lgan narsa - uning savdoga odatiy
25
munosabati. U aks ettirishi shart emas edi. U shu zahotiyoq
bu uning uchun o'sha aktsiyadagi foydadan ko'ra muhimroq
ekanini tushundi. U o'zining katta ayiq operatsiyalarini
nafaqat o'z vaqtida, balki to'g'ri dastlabki surish bilan
boshlash imkoniyatini taklif qilganini ko'rdi. Avliyo Pol
maslahati uni sotish o'rniga sotib olishga majbur qildi, chunki
u o'zining ayiq kampaniyasi uchun eng yaxshi o'q-dorilarning
katta zaxirasini berganini darhol ko'rdi.

YANGI YUKOR TUSHUNCHA VA YUKSAK TECHNIK

DAVRIDA TIZIMLAR QURILISH

Ilm-fan va san'at Addison Kammak kabi qadimgi

savdogarlar va Entoni Tabell tasvirlagan texniklar davridan
beri rivojlandi. Yigirma birinchi asrda muvaffaqiyatga
erishmoqchi bo'lgan treyder o'tmishdagi eng yaxshi
saboqlarni o'zlashtirishi va hozirgi zamonning eng yangi
tafakkurini o'zlashtirishi kerak.
Ushbu kitobda men savdogarga Wyckoff texnik tahlil usuli
va chayqovchilik san'ati haqidagi bilim va mulohazalarni,
shuningdek, xatti-harakatlar moliyasidan yangi fikrlashga
asoslangan tizimlarni o'rgatish orqali yordam berishga
harakat qilaman.
Ushbu yangi asrda duch keladigan savdo muammolarining
mohiyatini tushunishingizni yanada chuqurlashtirish va ularni
hal qilish uchun sizni qo'shimcha vositalar bilan jihozlash
uchun men sizni Daniel X. Pinkning A asarida topilgan
asossiz fikrlashni ochib bermoqchiman. Butun yangi fikr:
nega o'ng miyalar kelajakni boshqaradi. Pushti bilan quyidagi
kirish uning "yuqori tushuncha, yuqori teginish" atributini
ochib beradi, bu treyder yigirma birinchi asrda
raqobatbardosh ustunlik uchun o'stirishi kerak.

26
 Konseptual yosh, shuningdek, munosabatlar o'rtasidagi
munosabatlarni tushunish qobiliyatini talab qiladi. Ushbu
meta-qobiliyat ko'plab nomlar bilan ajralib turadi - tizimli
fikrlash, gestalt fikrlash, yaxlit fikrlash. Men buni shunchaki
katta rasmni ko'rish deb o'ylashni afzal ko'raman.
Katta rasmni ko'rish tezda biznesdagi qotil ilovaga
aylanmoqda.
O'tmishdagi bilimdonlar odatda bo'lak-bo'lak topshiriqlarni
bajarib, kunlarini kattaroq bog'ning o'z yamoqlarini parvarish
qilish bilan o'tkazgan bo'lsalar, endi bunday ishlar chet elga
ko'chiriladi yoki kuchli dasturiy ta'minotdagi ko'rsatmalarga
qisqartiriladi. Natijada, tezkor kompyuterlar va kam maosh
oluvchi xorijdagi mutaxassislar deyarli qila olmaydigan narsa
qimmatroq bo'ldi: qismlarni birlashtirish va tasavvur qilish. Bu
tadbirkorlar va boshqa muvaffaqiyatli ishbilarmonlar orasida
yaqqol namoyon bo'ldi.
Dar yo'naltirilgan mutaxassislar miyaning L-yo'naltirilgan
yoki chap yarim sharga (L-yo'naltirilgan) qismini ta'kidlaydilar,
naqshni aniqlash esa, katta rasm tadbirkorlari miyalarining
o'ng yarim shariga (R-yo'naltirilgan) tayanadi.
[Daniel Golemanning sanoat rahbarlarini o'rganishida]
Yulduz ijrochilarni o'rtachadan ajratib turadigan bitta kognitiv
qobiliyat: namunani aniqlash, rahbarlarga atrofdagi
ma'lumotlar to'plamidan mazmunli tendentsiyalarni tanlash
va kelajak haqida strategik fikrlash imkonini beradigan "katta
rasm" fikrlash. . . . Uning fikricha, bu yulduz ijrochilar
deduktivlikka kamroq, agar - keyin mulohaza yuritishga va
ko'proq intuitiv, kontekstli fikrlashga tayangan. . ”.
Pushtining "yangi asr" tafakkuri treyder-texnikning ustunlikka
erishish uchun foydalanishi uchun yuqori kalibrli o'q-dorilarni
yaratadi. Pushti ushbu yangi fikrni "oltita sezgi" ga
aylantiradi, bu treyder-texnik dizaynni qabul qilishi uchun,

27
 hikoya, simfoniya, empatiya, o'yin va ma'no - u tobora
"hayotimizni boshqaradi va dunyomizni shakllantiradi" deb
hisoblaydi.
Pushti olti sezgi bilan tanishtirish, kontseptual asrda siz L-
yo'naltirilgan fikrlash qobiliyatingizni R-yo'naltirilgan
qobiliyatlar bilan to'ldirishingiz kerakligini ta'kidlaydi. Keyingi
tadqiqotda men ushbu o'ng yarim sharning qobiliyatlari
treyder-texnikga qanday ta'sir qilishi mumkinligini taklif
qilaman. Ushbu oltita yuqori kontseptsiya va yuqori teginish
hissi birgalikda sizga ushbu yangi davr talab qiladigan
butunlay yangi fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi.
1.1-jadvalda ushbu sezgilar va texnik tahlil vositalari
o'rtasidagi bog'liqlik keltirilgan.
1. Dizayn. Pushtining ta'kidlashicha, yangi davr nafaqat
funktsional, balki hibsga olish, hatto go'zal tizimlarni ham
talab qiladi. Texnik tahlil va savdoda tizimlaringizni
funktsiyadan ustun bo'lish va sizni jalb qilish uchun loyihalash
hissiy va moliyaviy shaxsiy mukofotlarga olib keladi. Eng
yaxshi savdoning uchta mahoratiga yondashuvlardan biri
vizual, o'ng miya, komponent va tahliliy, nazorat ro'yxati
komponentiga ega bo'lgan ikki tomonlama tizimlarni
yaratishdir. Ushbu ikki yondashuv butun ongingizdan to'liq
foyda olishga yordam beradi.
2. Hikoya. Bugungi kunda qo'llanilayotgan ko'plab texnik
ko'rsatkichlarning yaratuvchisi Uells Uaylder menga xabarni
to'liq qabul qilish va qadrlash uchun "hikoya" bo'lishi
kerakligini aytdi. Pink falsafasiga ko'ra, ishontirish, muloqot
qilish va o'zingizni tushunish qobiliyatingiz ta'sirchan hikoyani
tushunish va aytib berish qobiliyatingizga bog'liq.

28
 Treyderlarning yangi Edge vositalari Pinkning yangi asr
tushunchalariga mos keladi

Yangi davr tushunchalari: Olti sezgi Treyderlarning yangi Edge vositalari

Dizayn: o'ng miya va chap Sxemalar va nazorat ro'yxatlari (masalan,

Wyckoffning to'plash sxemasi va
miya murojaatlari Wyckoffning to'qqizta sotib olish testlari).

Simfoniya Interaktiv va mustaqil tizimlar

(masalan, narx, hajm, vaqt va
hissiyotlarning o'zaro ta'sirini
ko'rsatadigan olomon xatti-
harakatlarining S-shaklidagi va
qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziqlari).

Hikoya Bozor o'z hikoyasini sotib olish va sotish

to'lqinlarini taqqoslash orqali aytib
beradi. Diagrammani o'qish va naqshni
aniqlash muhim ahamiyatga ega.

Empatiya Kompozit odam rolini o'ynang.

Savdogar bozorni Kompozit odamning
nuqtai nazaridan ko'rishi, his qilishi va
eshitishi kerak.

Bozor tahlilini boshqariladigan

O'ynang takrorlash orqali ko'nikmalarni
shakllantirish. Harakatlar ketma-ketligi
usuli bilan empatiyaga ega bo'ling va
qaror qabul qilishni yaxshilang.

Ma'nosi Maqsadingizni aniqlang va

"Muhrlangan xona" va "Faqat bitta
mijoz" tushunchalaridan ilhomlangan
amaliyotlar yordamida savdo-sotiqingiz
uchun chuqurroq ma'noga ega bo'ling.

29
 3. Simfoniya. Chizmalarni o'qishning eskicha usuli bo'lgan
naqshni aniqlash yuqori darajada. Pinkning ta'kidlashicha,
bugungi kunda butun dunyo bo'ylab ixtisoslashgan ishchi
kuchi topilishi mumkin bo'lgan global iqtisodiyotda har
qachongidan ham ko'proq haqiqiy talab hamma narsani
birlashtira oladigan shaxsga bo'ladi. Katta rasmni ko'rish,
bozor mavzularining o'zaro bog'liqligini idrok etish qobiliyati -
bozor jumboqlarining turli qismlarini olish va ularni dirijyor
hibsga olish uchun o'yinchilar va asboblarni birlashtirganidek
birlashtirish. go'zal simfoniya sadolari.
4. Empatiya. Pinkning so'zlariga ko'ra, tez orada mantiqning
o'zi etarli bo'lmaydi; biz boshqalarni "his" qila olishimiz, ularni
nimaga undayotganini sezishimiz kerak. Tasavvur qiling,
kompyuteringizdagi birja ekranlari orqasida Kompozit odam
deb nomlangan bozor jinlari yashaydi. Uni tushunish uchun
siz uning izidan yurishingiz kerak, uning izidan yurish uchun
esa empatiya deb ataladigan o'ng miya xususiyatini
rivojlantirishingiz kerak bo'ladi. 9-bobda siz o'z kuchingizni
rivojlantirish va empatiya bilan shug'ullanish usullari va
vositalarini topasiz.
5.Bozordan mohiyatni va o'zingizdan eng yaxshisini olish
uchun o'yin o'ynashdan zavq olishingiz kerak. Pushti kulgi va
o'yinlarning sog'liq va kasbiy foydalari yaxshi
hujjatlashtirilganligini ta'kidlaydi va u haddan tashqari
hushyorlik insonning martaba va umumiy farovonligiga zarar
etkazishi mumkinligini ta'kidlaydi. 9-bob sizga "R rejimida
diagrammani o'qish" bo'limida o'ynash imkoniyatlarini taklif
qiladi va simulyatsiya bilan men "Harakatlar ketma-ketligi"
deb nomlayman. Bozorda o'ynashdan zavqlanish,
shuningdek, o'zingizni xolisona ko'rish va 8-bobda keltirilgan
eng yaxshi savdoning o'nta vazifasini bajarish va samarali
savdo uchun zarur bo'lgan aqliy muvozanatni saqlash uchun
zarur bo'lgan masofani saqlashga yordam beradi.
30
 6. Ma’nosi. Pinkning ta'kidlashicha, zamonaviy hayotning
qulayliklari (ommaviy oziq-ovqat ishlab chiqarish va
boshqalar) bizni yanada chuqurroq darajada bajarishga
intilishdan ozod qildi. O'zingizdan eng yaxshisini olish va
treyder sifatida hayotingizdan maksimal darajada foydalanish
uchun sizga o'zingiz va savdongiz uchun kattaroq maqsad va
ma'no kerak. Pushti tomonidan aniqlangan ushbu muhim
atribut 10-bobda "Muhrlangan xona" va "Faqat bitta mijoz"
bo'limlarida ko'rib chiqiladi. Garchi bu tushunchalarning
ba'zilari begona bo'lib tuyulsa-da, ular g'orlarda
yashaganidan beri insoniyat ega bo'lgan fazilatlardir. Bugungi
kunga qadar biz ularning chizmalarida hikoya va empatiya,
asboblarida dizayn dalillarini ko'rishimiz mumkin. Qaysidir
darajada, Pushti kelajakka o'tish uchun bizni o'tmishga
qaytishga undaydi, bu mavzu Tabell tomonidan aks ettirilgan
va texnik tahlilchining Wyckoff va Kompozit odamga
qaytishida yaqqol namoyon bo'ladi. Bozorda bo'lgani kabi,
vaqt - hamma narsa. Pink aytganidek, "Har kim oltita
kontseptual yosh hissini egallashi mumkin. Ammo ularni
birinchi bo'lib o'zlashtirganlar katta ustunlikka ega bo'ladilar.

Yigirma birinchi asr texnik savdogarlari uchun tizimlar

qurilishi

1.2-rasmda texnik treyder uchun mavjud bo'lgan savdo

tizimlarining spektri ko'rsatilgan, ular o'ta ixtiyoriy bo'lmagan
tizimlardan o'ta ixtiyoriy tizimlargacha. Treyder, muharrir va
professor bo'lgan yillarimda men ushbu jadvalda ko'rsatilgan
turli xil savdo tizimlarining kuchli va zaif tomonlarini baholash
uchun keng imkoniyatga ega bo'ldim. Men o'rindiqning
ishonchliligi va mas'uliyatiga shubha qila boshladim, tizimsiz
yondashuv va ko'pincha ma'lumotsiz tarzda ko'plab

31
ma'lumotlarni maydalaydigan avtomatik qora qutiga
tayanishga shubha bilan qaradim.
Mexanik va ixtiyoriy tizimlarning haddan tashqari chegaralari
o'rtasida treyder-tahlilchi o'zining kognitiv-emotsional
tuzilishiga mos keladigan va uning maqsadlari va savdo
falsafasiga mos keladigan tizimni topishi mumkin. (1.3-
rasmga qarang.)

Qora
quti

Professional treyderlar har doim o'zlarining tajribalariga

asoslangan qandaydir tizimga ega bo'lib, spekulyatsiyaga
bo'lgan munosabati yoki istaklari bilan boshqariladi. Men
Palm-Bichda keksa bir janobni uchratganimni eslayman. . . .
U juda donishmand keksa kodeks edi, u shunchalik ko'p bum
va vahimalarni boshidan kechirganki, u doimo quyosh ostida
va eng muhimi, fond bozorida hech qanday yangi narsa
yo'qligini aytadi.

32
 Keksa odam menga juda ko'p savollar berdi. Men unga
odatdagi savdo amaliyotim haqida gapirib bo'lgach, u bosh
irg'adi va dedi: "Ha! Ha! Sen haqsan. Siz qanday qurilgansiz,
ongingiz qanday ishlaydi, tizimingizni siz uchun yaxshi tizim
qiladi. Va'z qilayotgan narsangizni amalda qo'llash sizga
oson bo'ladi, chunki siz tikgan pul sizni qiziqtiradigan narsa
emas.
“Uoll-stritda men uchragan minglab autsayderlar orasida
faqat Pyot Xern birja spekulyatsiyalarida shunchaki tasodif
o'yinini ko'rgan edi. . . ammo, Shunday bo'lsa-da, nisbatan
ovoz tikish usuli yopishib ma'no bor edi. . . (hali) u o'zining
isbotlangan tizimiga yopishmadi. Ularning ko'pchiligining
muammosi shu, - va chol menga bosh chayqadi.
-Edvin Lefevr, Birja operatorining xotiralari
Tizimlar spektri bo'ylab o'ngga o'tayotganingizda, yanada
nozik konsolidatsiya va teskari naqshlar diagrammalarda
shakllanadi va yuqoridagi qarorlarni qo'llab-quvvatlash
tizimiga qimmatli qo'shimchalardir. Texnik tahlilning Wyckoff
usuliga ko'ra, bu naqshlar pulni boshqarish qoidalari bilan
birgalikda sotib olish yoki sotish uchun triggerlarni
ta'minlaydi. Wyckoff usuli aniq va e'tirof etilgan hukm

33
tizimidir, shuning uchun u, albatta, spektrning "ixtiyoriy"
oxirida joylashgan.
O'z-o'zini tarbiyalash Savdogar-tahlilchiga ixtiyoriy tizim
tomonidan qo'yiladigan kuchaygan bosim o'z-o'zini
tarbiyalash va ruhiy holatni boshqarish tizimlariga ehtiyojni
keltirib chiqaradi (1.4-rasmga qarang). O'z-o'zini tarbiyalash
va aqliy holatni boshqarish uchun "Top savdoning o'nta
vazifasi" texnik tahlil va spekulyatsiyaning Wyckoff usuli bilan
yaxshi mos keladi (1.5-rasmga qarang).
O'z-o'zini tarbiyalash va aqliy boshqaruv uchun Top Trading
tizimining o'nta vazifasi 8-bobda tasvirlangan. va ushbu
kitobda topilgan kuchli vositalar. O'nta vazifa tizimi to'g'ri
vaqtda to'g'ri vazifa uchun mos hissiy tanlov qilish uchun
muhim qo'llanma. Uning yordamida siz qo'rquv kabi kuchli
tuyg'u, albatta, salbiy narsa emasligini bilib olasiz. Aksincha,
qo'rquv foydali bo'lishi mumkin (masalan, yomon savdodan
chiqish uchun rag'bat sifatida). Kerakli vaqtda va to'g'ri
sharoitda qo'rquv treyder uchun yaxshi narsadir.
1.5-rasmda keltirilgan yana ikkita tushuncha 9 va 10-
boblarda yoritiladi. 9-bobda keltirilgan “R rejimida
diagrammani o‘qish” tushunchalari va vositalari Daniel
Pinkning yuqori o‘ng miyaga chaqiruviga bevosita javobdir.
savdogar raqobatbardosh ustunlikni qo'lga kiritish uchun
kerak bo'lgan tahlil.

34
35
 R-rejimidagi fikrlash treyderga tahlilchi-treyderning
idroklarini buzadigan so'zlar va teglarga xalaqit beradigan L-
rejimini qanday tinchlantirishni ko'rsatib, uning oldidagi
jadvalda haqiqatda nima borligini ko'rishga yordam beradi.
10-bobda ko'rish va maqsad mavzulari sizga uchta
ko'nikmaning elementlarini birlashtirishga va ularni
o'zingizga, to'liq treyderga o'rnatishga intilishda katta yordam
beradi. Spektrning aqliy nazoratini yakunlab, treyder-tahlilchi
"R rejimida diagrammani o'qish" va "Muhrlangan xona" va
"Faqat bitta mijoz" ni yuqori teginish yoki empatiya bilan
yuqori kontseptsiyani qo'llab-quvvatlovchi sifatida topadi. .
Mexanik tizimlar
Sizni haqiqiy yo'nalishda ushlab turish uchun sizga kamida
bitta aniq mexanik tizim kerak. Granvilning ta'kidlashicha,
asosiy tendentsiyaning Dow nazariyasi muhim ahamiyatga
ega. Ned Devis bozorning asosiy tendentsiyasini sovuq,
qonsiz aniqlash uchun asosiy kapital indekslarining 200
kunlik harakatlanuvchi o'rtacha qiymatini qo'shdi.
Dow nazariyasining asosiy buqa va ayiq bozori
signallarining uzoq tarixi bozor vaqtini aniqlash foydasiga
kuchli empirik yordam beradi. Men bozorning asosiy
tendentsiyasining haqiqiy o'lchovi treyder uchun ajralmas
ekanligini aniqladim. Bu bozorni taxmin qilish uchun kuchli
mos yozuvlar nuqtasi bo'lib xizmat qiladi. Dow nazariyasining
buqa bozorining uch fazasi va ayiq bozorining uch bosqichi
treyderga asosiy tendentsiyani kuzatish va unga rioya
qilishga yordam beradi. 1.6-rasmda birlamchi trend tahlilining
qisqacha tavsifi keltirilgan. Asosiy tendentsiyadan qanday
foydalanishning to'liq tavsifi ushbu bobning A ilovasida
"Birlamchi trend projektori" tahlil paketida keltirilgan.

36
 Asosiy tendentsiya: Buqa Asosiy tendentsiya: ayiq
bozori bozori

Uchta asosiy bozor indekslari

o'zlarining tegishli o'sib Bozorning uchta asosiy
borayotgan 200 kunlik indeksi 200 kunlik
harakatlanuvchi o'rtacha harakatlanuvchi o'rtacha
ko'rsatkichlaridan yuqori ko'rsatkichdan past

"Birlamchi trend proyektori" tizimining nisbatan soddaligidan

farqli o'laroq, 1.7-rasmda qarorlarni kompleks qo'llab-
quvvatlash tizimida ishtirok etish mumkin bo'lgan murakkablik
ko'rsatilgan. Birinchi bosqichda qaror qabul qiluvchi (trader-
tahlilchi) bozor muhitidan ma'lumotlarni to'plash va o'zaro
bog'lash uchun modeldan (dunyo qanday ishlashini
ko'rsatuvchi) foydalanadi. Bozor vaqtini belgilash bo'yicha
qarorlar tanlovi qaror qabul qiluvchiga analitik modellar
(ba'zan statistik tahlil paketlari) tomonidan taklif etiladi va
qaror qabul qiluvchi tomonidan optimallashtirish qoidasiga
muvofiq harakat yo'nalishi tanlanishi mumkin.
Ikkinchi daraja 3-bobning predmeti bo'lgan xulq-atvorni
moliyalashtirishga asoslangan qarorlarni qo'llab-quvvatlash
tizimini tavsiflaydi. Bu daraja samarali qarorlar sxemalar
yordamida vizual (o'ng miya) va tegishli tahliliy/raqamli (chap
miya) faoliyatning kombinatsiyasi natijasida paydo bo'lishini
ko'rsatadi. narx, hajm, his-tuyg'u va vaqtni o'lchaydigan
37
ko'rsatkichlarning chuqur tekshiruv ro'yxatlari. Texnik bozor
tahlili aralashmasining ushbu parametrlari kontseptual
jihatdan bir-biridan mustaqil bo'lganligi sababli, ularni
miqdoriy aniqlash va keyin yanada kuchli va ishonchli sotib
olish yoki sotish signallarini berish uchun birlashtirish
mumkin.
Qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimi modeli yondashuvini
spektrning ixtiyoriy oxirigacha surish istagida bo'lgan treyder-
tahlilchiga Charlz D. Kirkpatrik va Juli R. Dahlquistning
"Texnik tahlil: Moliyaviy bozor texniklari uchun to'liq manba"
darsligiga murojaat qilish tavsiya etiladi. 22-bob, "Tizimni
loyihalash va sinovdan o'tkazish". Spektrning boshqa uchida,
ixtiyoriy tizimlar zarurligini va shu bilan birga mahorat va
mulohazalarga tayanishni qo'llab-quvvatlovchi dalillarga
qiziqqan treyder-tahlilchilar ushbu bobning B ilovasi bilan
maslahatlashishga taklif qilinadilar, u erda ular bozor faktlari
va bozor faktlari haqidagi risolani topadilar. bozor tadqiqoti.
Yigirma birinchi asrda raqobatbardosh ustunlikka erishish
uchun mahorat va mulohazalarni rivojlantirishga da'vat
"Namunani tan olish va ixtiyoriy savdo" Ikkinchi qismda
davom etadi.

38
 Butun miya 1.8-rasmda Wyckoff texnik tahlil usuli
ko'rsatilgan, chunki u o'ng miya vizual diagramma naqshini
aniqlash funktsiyalari va chap miya hisoblash qobiliyatlari
kombinatsiyasidan iborat. Ushbu to'liq miya yondashuvi
treyderlarga bozor vaqtini to'g'risida to'g'ri qaror qabul qilish
imkonini beradi va ularni takrorlashning deyarli imkoni
bo'lmagan ustunlik bilan ta'minlaydi.

ILOVA A: ASOSIY TREND PROYEKTORI

Texnik tahlilning birinchi qoidalaridan biri bu "Bozorning

asosiy tendentsiyasiga xayrixohlik bilan savdo qilish". Asosiy
tendentsiya to'lqin kuchi, asosiy tebranish omili, muhim kanal
chegaralarini belgilovchi, boshqa barcha vaqt tendentsiyalari

39
aylanadigan umumiy harakatdir. Asosiy tendentsiya bergan
xabarni e'tiborsiz qoldirish yoki ko'z-ko'z qilish ahmoqlikdir.
Jo Granvil o'zining "Granvilning kundalik fond bozorining
yangi strategiyasi" kitobida asosiy tendentsiyaga e'tibor
bermaslik ahmoqligini tan oldi.
Maksimal foyda olish vaqti:
“Strategiya” kitobimda men bozor fazalarini muhokama
qilishning ko'p qismini oxirigacha qoldirdim va kundalik bozor
harakatlariga juda ko'p urg'u berdim. Albatta, bozorning
kundalik tuyg'usini olish juda muhim, lekin vaqti-vaqti bilan
bozorda mag'lub bo'lgan holda, hech bo'lmaganda katta
rasmning har doim ustunligini hurmat qiladi, asosiysi Dow
nazariyotchilari asosiy tendentsiya deb ataydigan bozorning
o'sishi. Ushbu tendentsiya buqa bozorining barcha uch
bosqichini bosib o'tadi.
Bu odamni omadga yoki falokatga olib boradigan to'lqin.
To‘lqin bilan suzmasa, cho‘kib ketadi. O'yin qanchalik uzoq
davom etsa, Dow nazariyasini hurmat qilish shunchalik ko'p
bo'ladi, bu nazariyani har doim o'z nuqtai nazarida ushlab
turadigan, asosiy tendentsiyani birinchi o'ringa, oraliq trendni
ikkinchi va kunlik trendni oxirgi qo'yadi. Strategiya kitobida
men kunlik savdogarni qo'llab-quvvatladim, bozor tilini
kundalik ma'noda bayon qildim. Biz ajoyib muvaffaqiyatlarga
erishgan bo'lsak-da, bu har doim muhimligi bo'yicha kundalik
tendentsiyadan ustun bo'lgan oraliq tendentsiya va hamma
ustidan hukmronlik qilgan asosiy tendentsiya edi. Siz shahar
hokimiyatini mag'lub eta olmaysiz. Agar siz bozor labirintini
yorib, ko'zgular zalida yo'l topmoqchi bo'lsangiz, bozorning
asosiy tendentsiyasi bilan uyg'un bo'lishingiz kerak.
Ushbu ekspozitsiyaning maqsadlari uchun men uchta asosiy
tendentsiya mavjudligini taxmin qilaman: buqa bozori, ayiq
bozori va savdo doirasi bozori.

40
 Ned Devis "bozorning sovuq, qonsiz hukmi" uchun 200
kunlik harakatlanuvchi o'rtachadan foydalanishni ta'kidladi.
Downing uchta o'rtacha ko'rsatkichidan kamida ikkitasi
(sanoat, transport, kommunal xizmatlar) 200 kunlik
harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichlaridan yuqori bo'lsa va
ayiq bozorlari uchun aksincha kuchga kiradi.
Ularning orasidagi har qanday narsa savdo diapazoni
signalidir. Ushbu qoidalar endi NASDAQ, S&P 500 va Dow
Industrials uchun ham amal qiladi.
Birlamchi tendentsiya, yangilangan: yangi narsa, eski narsa
Klassik Dow nazariyasiga ko'ra, Dow Jones sanoat o'rtacha
ko'rsatkichi yuqoriga qarab zigzagga tushganda birlamchi
buqa bozori haqida signal beriladi, bu Dow Transportation
Averagedagi o'xshash yuqori zigzagni tasdiqlaydi yoki
aksincha. Buqa bozori sanoat va transport vositalari
birgalikda pastga qarab zigzag hosil qilganda pasayishning
aniq dalili paydo bo'lmaguncha o'z joyida qoladi. Ushbu
zigzag narxlari harakati oraliq nisbatda yoki uch haftadan uch
oygacha davom etadigan yuqoriga va pastga to'lqinlar
bo'lishi kerak. Ushbu oraliq to'lqinlarni to'g'ri baholash Dow
nazariyotchisining eng qiyin vazifalaridan biridir.
Dow nazariyotchisi uchun yana bir qiyinchilik - bu iqtisodiy
ishlarning haqiqiy holatini aks ettiruvchi indekslardan
foydalanishdir. Bir asr oldin sanoat zahiralari tovarlarni ishlab
chiqarishni, temir yo'l zaxiralari esa bu tovarlarni bozorga
jo'natishni chegirdi. Endi, bir asr o'tib, bizda relslardan ko'ra
axborot xizmatlariga asoslangan yangi global iqtisodiyot va
tovarlarni ishlab chiqarish va etkazib berish uchun ishlab
chiqarish va logistika o'rtasidagi mustahkam bog'liqlikdan
iborat eski iqtisodiyot haqida dalillar mavjud. Dow
nazariyasining klassik qoidalariga ko'ra, eski va yangi
iqtisodiyotlar bir-biriga muhtoj va asosiy tendentsiyaning
ishonchli signallari uchun birgalikda harakat qilishlari kerak.
41
 Biz Dow nazariyasini yangi iqtisodiyot va eski iqtisodiyotni
aks ettiruvchi ikkita qulay va keng bozor indekslarini
almashtirish orqali yangilashimiz mumkin: Dow
Transportation Average o'rniga NASDAQ Composite va Dow
Jones Industrial Average 30 aktsiyalari o'rniga S&P 500. .
NASDAQ va S&P 500 tomonidan berilgan asosiy trend
signallarini sharhlash uchun treyder Dow nazariyasi
qoidalariga, shuningdek harakatlanuvchi o'rtacha nazariyaga
tayanishi mumkin. Agar NASDAQ va S&P 500 indekslari
yuqoriga qarab tandemda harakat qilsa, buqa bozori mavjud.
Bundan tashqari, agar ikkala indeks ham o'zlarining 200
kunlik harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichlaridan yuqori
bo'lsa, bu buqa bozorining qo'shimcha tasdig'ini beradi.
Xulosa qilib aytganda, joriy indekslardan foydalangan holda,
biz yangi iqtisodiyot va eski bozorning asosiy tendentsiyasiga
to'g'ri va ishonchli ta'rif berish uchun birgalikda ishlayotganini
ko'rishimiz mumkin.

Birlamchi tendentsiyaga muvofiq savdo qilish qoidalari

Birinchi navbatda, albatta, bozorning asosiy tendentsiyasiga
hamdardlik bilan savdo qilish. Buqa bozorida bu oraliq va
past davrlar imkoniyatlar taqdim etganda sotib olishga
e'tiborni qaratishni yoki asosiy ayiq bozorida oraliq
cho'qqilarda sotishni yoki cho'zilgan savdo diapazonining
burilish nuqtalarida ham uzoq, ham qisqa davom etishni
anglatadi. Dow nazariyasi liniyasi.
Ikkinchidan, bozorning asosiy tendentsiyasiga zid ravishda
savdo qilish joizdir, lekin faqat juda kuchli oraliq va kuchli
kichik tsikl ko'rsatkichlari mavjud bo'lganda, kontratrendni
tuzatish yaqinda. Bular tez-tez tez tushadigan yoki yuqoriga
ko'tariladigan oqimlar bo'lib, ular oldingi tuzatilmagan asosiy

42
harakatning uchdan bir qismidan uchdan ikki qismigacha
orqaga qaytishi mumkin.
Uchinchi qoida - bozorning kamida uchta muqobil kelajak
stsenariylarini yaratish orqali o'zingizga kamida uchta tanlov
berish. Ushbu mashq tahlilchiga bozorning kelajakdagi
ehtimoliy ritmini qamrab oluvchi strategik asosni taqdim
etadi. Xususan, birinchi stsenariy asosiy tendentsiya
ko'rsatkichlarining eng ishonchli dalillariga asoslangan
bo'lishi kerak. Tasdiqlangan buqa bozori davom etayotganligi
sababli, eng ehtimolli stsenariy sayoz tuzatishlarni o'z ichiga
olgan yuqori tendentsiyani talab qilishi mumkin. Agar bu
stsenariy tezda amalga oshsa, bozor yuqoriga parabolik
tezlashuvni namoyish etadi. Tez-tez va, ehtimol, nisbatan
chuqurroq tuzatishlar bilan, ikkinchi stsenariy sifatida, asta-
sekin oldinga ko'tarilishning oddiy burchagini ko'rsatishi
mumkin. Uchinchi, kamroq ehtimoliy stsenariy sifatida,
tahlilchi yuqorida aytib o'tilgan ikkita yuksalish varianti o'rniga
tendentsiyani o'zgartirish yoki yonma-yon savdo bozorini
taklif qilishi mumkin.
Ushbu imkoniyatlarning har biri uchun tahlilchi qanday
hodisalar (narsalar, ko'rsatkichlar va boshqalar) sodir bo'lishi
uchun sodir bo'lishi kerakligini oldindan yozib qo'yishi kerak.
Vaqt o'tishi bilan dalillar yetib borar ekan, bozorning o'zi bir
va keyin boshqa variantning ehtimolini to'xtatib qo'yadi, bu
esa treyderga diqqatni jamlash va undan foydalanish
imkoniyatini beradi. Biroq, har doim yangi va dinamik uchta
variantni saqlab, treyder-texnik psixologik jihatdan
o'zgartirishga, hatto o'z pozitsiyasini o'zgartirishga imkon
beradi.
To'g'ri strategik asosning ahamiyatini e'tiborsiz qoldirmang:
bozorning asosiy ritmiga to'g'ri yo'naltirish, bu sizning savdo
imkoniyatlarini tan olish va harakat qilish qobiliyatingizni
oshiradi. Tegishli strategik asosga ega bo'lish muhimligini
43
tushunish uchun harbiy tajriba sohasidagi har qanday
stsenariylarni ko'rib chiqish mumkin. Quyidagi parcha general
Uliss S. Grantning urushga bo'lgan hissiyoti uning jangdagi
muvaffaqiyatiga qanday olib kelgani tasvirlangan; shunga
o'xshash strategik asos ham bozorda muvaffaqiyatga olib
kelishi mumkin. (Qo'shilgan urg'u o'zimniki.)
Donelson kabi jang maydonida va keyinchalik katta
kampaniyalarda Grant butun voqeani ajoyib his qildi. U
doimo o'zgarib turardi, hech narsa hal bo'lmadi. Uning idroki
to'liq ravshanlik bilan to'xtagan jangning yorqin tasvirini
berish uchun deklanşörün bir marta bosilishi emas edi.
Buning o'rniga, u ko'rgan narsa har doim vaqt o'lchamini,
urush hayotining rivojlanayotgan va rivojlanayotgan
harakatini anglashni o'z ichiga oladi. U har bir kun va jang
keyingi kunga olib borishini bilar edi. Yakuniy g'alabaga
erishish yo'li dushmanga qaraganda urush ritmini kuchliroq
his qilish edi. Grant jangning harakatini sezar ekan, u aniq
buyruqlar berishi va zobitlaridan eng yaxshisini olishi mumkin
edi.
Bob Prexter menga 1982 yildan 1987 yilgacha Dow 3000
dan ortig'ini ko'tarishi mumkin bo'lgan kuchli buqa bozorida
ekanligi haqidagi strategik asosga ega bo'lishi uni bozor bilan
uyg'unlikda ushlab turishini aytdi.
Bu asossiz va bu asosga ishonchsiz u bozor bilan uzoq vaqt
hamohang qolishi mumkinligiga shubha qildi.
Asosiy trend proyektor mezonlari
Buqa bozorini tasdiqlash uchun S&P 500 Index va NASDAQ
Composite Index tomonidan yuqoriga qarab roʻyxatdan
oʻtgan Dow Theory “sotib olish” signali talab qilinadi,
shuningdek, uchta standart oʻrtacha koʻrsatkichdan kamida
ikkitasi (masalan, Dow Industrials) 200 kunlik oʻsishidan
yuqori boʻladi. harakatlanuvchi o'rtacha chiziqlar. (Qarang:
Investor's Business Daily, www.investors.com.)
44
 Ayiq bozorini S&P 500 va NASDAQ birgalikda pastga qarab
zigzaglash bilan ko'rsatgan Dow nazariyasi "sotish"
tasdiqlaydi, shuningdek, uchta o'rtachadan kamida ikkitasi
(masalan, Industrials) tegishli pasaygan 200 kunlik
harakatlanuvchi o'rtacha chiziqdan pastga tushadi.
Savdo diapazoni bozori harakatlanuvchi o'rtacha
ko'rsatkichlardan yuqori va past aralash signallarni
ko'rsatadigan indekslar bilan belgilanadi va indekslar yon
tomonga yoki hatto oldingi asosiy tendentsiyaga qarshi
harakat qiladi.

45
46
 Qaror shakllari
Birlamchi buqa bozorida, asosiy ayiq bozorida yoki yonma-
yon savdo diapazoni bozorida ekanligingizni tahlil qilish
uchun ilova qilingan qutidagi Asosiy trend proyektorining
qaror shaklidan foydalaning. Tahlil qilish uchun Investor's
Business Daily (www.investors.com) yoki shunga o'xshash
manbada mavjud bo'lgan jadvallardan foydalaning. Shakl
oxirida, bozorning qattiq dalillari bilan berilgan xulosani
yozishni unutmang. Keyin, nihoyat, birlamchi trend
proyektorining qoidalariga hamdardlik bilan savdo qilish
majburiyatini oling.

ILOVA B: BOZOR FAKTLARI VA BOZOR TADQIQOTLARI

To'g'ri qaror qabul qilish uchun texnik jihatdan yo'naltirilgan

treyder yoki investor bozor xatti-harakatlari haqida ishonchli
faktlarga ega bo'lishi kerak.
Shubhasiz, u o'z qarorlarini taxminlarga qaraganda faktlarga
qanchalik ko'p asoslasa, bozor vaqtini belgilashda noto'g'ri
qarorlar qabul qilish ehtimoli shunchalik kam bo'ladi. Narx,
hajm yoki hissiyot faktlarini muntazam ravishda to'plash kabi
to'g'ri tadqiqot qaror qabul qilishda taxminlarni bartaraf
etishga yordam beradi.
Bozor faktlari
Wyckoff usuli uchun, texnik tahlilning boshqa jihatlarida
bo'lgani kabi, treyder-tahlilchi ham qo'lida aniq faktlarga ega
bo'lishi kerak: talab va taklif, natijaga qarshi harakat va sabab
va ta'sir haqida faktlar. U ishonchli va to'liq chiziqli
diagrammalarga va ishonchli va aniq nuqta va raqamlarga
ega bo'lishi kerak.
Yillar davomida tahlilchilar va treyderlarga bozorlar haqida
shu paytgacha noma'lum bo'lgan faktlarni ochib berishga
yordam beradigan turli vositalar ishlab chiqildi. Bozor narxlari
47
ma'lumotlarini qayta sinovdan o'tkazish uchun markaziy
tendentsiya va dispersiyaga asoslangan statistik usullar
muvaffaqiyatli qo'llanildi. Osilatorlar va barometrlar kabi
qurilmalar his-tuyg'ularning chegaralarini baholashda yordam
berdi. Bozor jadvallaridagi naqshlarni o'qish bo'yicha
to'plangan tajriba davom etish va teskari shakllanishlar va
tendentsiyalarning kelajakdagi yo'nalishi bo'yicha halol va
xolis javob olish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni
kuchaytirishga yordam berdi.
Bozor faktlarini to'plash bilan bog'liq holda, texnik bozor
tadqiqotlari borgan sari ilmiy tus olganiga ozchilik
qo'shilmaydi.
Shunga qaramay, texnik bozor tahlili fanga aylangan degan
xulosaga kelish uchun uzoq tasavvur talab etiladi. Faktlarga
ega bo'lish muhimligini hech kim inkor eta olmaydi, lekin
faktlarni bilish hech qachon hukm va bozor vaqtini hisobga
olgan holda to'g'ri qaror qabul qilish uchun ushbu faktlarni
ko'rib chiqish mahoratining o'rnini bosa olmaydi.
Siz, texnik treyder sifatida, ko'rsatkichlarga kiritilgan
diagrammalar va faktlarni tuzadigan faktlarni talqin qilishda
mulohaza va mahoratga ega bo'lishingiz kerak. Va siz ushbu
faktlarni samarali texnik bozor qarorlariga aylantirishda
qo'shimcha mulohazalar va mahoratga ega bo'lishingiz
kerak. Bugungi kunga qadar fikr va mahorat kabi nomoddiy
va mohiyatan shaxsiy elementlarni almashtirish uchun
ishonchli va to'liq ilmiy texnika ishlab chiqilmagan.
Dunyodagi barcha faktlar, agar noto'g'ri ko'rib chiqilsa
va/yoki noto'g'ri talqin etilsa, faqat noto'g'ri qarorlarga olib
kelishi mumkin.
Treyder uchun grafiklardan foydalanish ustuvor ahamiyatga
ega. Misol uchun, nuqta-raqamli diagrammalar yordamida siz
ulardan foydalanishni ta'kidlashingiz kerak va faqat ulardagi
ma'lumotlarni ko'rib chiqmasligingiz kerak. Ushbu kitob
48
tanganing har ikki tomoniga ham e'tibor beradi - nafaqat
nuqta va figurali diagrammalarni yaratish uchun yaxshi
faktlarni olish muammolari, balki, eng muhimi, nuqta va
raqam diagrammalari olingandan so'ng talqin qilish
muammolari. 5-bobga kiritilgan diagrammalar sizga nuqtali
diagrammalardan foydalanuvchi foydalanishi mumkin bo'lgan
vositalar va texnikalar turlari bilan tanishishga yordam beradi.
Diagramma tahlilini qayta-qayta o'tkazish, qarorlar qabul
qilish va harakatlarni amalga oshirish orqali siz nuqtali
diagrammalarni qayta ishlash va talqin qilish bo'yicha
malakangizni oshirasiz.
Bozor tadqiqoti
Bozor tadqiqoti atamasining bir necha jihatlari mavjud.
Birinchidan, yaxshi texnik bozor tahlilini o'rganish bozor
faktlarining tasodifiy to'planishini nazarda tutmaydi; balki
bozor faktlarini to'plash va ko'rsatishga tizimli yondashishni
nazarda tutadi. Bundan tashqari, bu to'plangan faktlarning
bozor vaqti bo'yicha qarorlar qabul qilishda foydali bo'lishi
mumkinligini anglatadi. Aynan shu nuqtada mulohaza yuritish
jarayonga kiradi va bozor xatti-harakatlari haqidagi turli xil
faktlar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni ko'rsatadigan modellar
ularning foydaliligini isbotlaydi. Foydali bo'lish ehtimoli juda
katta bo'lgan ko'plab faktlarning to'planishi ham qimmat, ham
isrofdir. Nihoyat, bozor harakati ko'rsatkichlarini orqaga
tekshirish faktlarni tizimli ravishda to'plashni va bozorning
asosiy xatti-harakatining tabiatiga mos keladigan statistik
testlarni qo'llashni nazarda tutganligi sababli, bozorni
o'rganish va orqaga tekshirish atamalari aniq amal qiladi. turli
xil texnikalar, vositalar va yondashuvlar.
Shubhasiz, tegishli ravishda ishlab chiqilgan va yaxshi
o'tkazilgan yoki "yaxshi" bozor tadqiqotlari va orqa sinovlar,
shuningdek, yomon ishlab chiqilgan va o'tkazilgan yoki
"yomon" bozor tadqiqotlari va orqa sinovlar bo'lishi mumkin.
49
Bozorning chiziqli bo'lmagan dinamikasi va miqyosi ta'sirini
aks ettiruvchi tadqiqotlar bozorning to'g'ri tasviri bo'lgan
natijalarni berishi mumkin yoki noto'g'ri ishlov berilgan
tadqiqotlar (jumladan, orqaga tekshirish) shubhali yoki
noto'g'ri natijalar berishi mumkin.
Noto'g'ri tadqiqotlar natijasida ishlab chiqilgan xulosalarga
tayanish, faktlarning yo'qligi va taxminlardan foydalanish kabi
xavfli va chalg'ituvchi bo'lishi mumkin. Demak, texnik treyder
ishining muhim jihati yaxshi va yomon bozor tadqiqotlari va
orqa sinovlarni farqlash qobiliyatidir.
Hatto bozor haqidagi aniq faktlar, noto'g'ri ishlov berilgan
yoki noto'g'ri talqin qilingan taqdirda ham, vaqt bo'yicha
halokatli qarorlarga olib kelishi mumkin. Texnik bozor
tahlilchisi nafaqat yaxshi tadqiqotni yomondan ajrata olishi,
balki bozorni to'g'ri o'rganish natijasida ishlab chiqilgan
faktlarni ham mohirona boshqarishi kerak. Turli tadqiqot
usullarini bilish (masalan, markaziy tendentsiya va ehtimollik,
kuch qonunlari, tipologiyalar, ko'p o'lchovli tahlillar va
boshqalar) texnik bozor tahlilchisiga yomon ishlab chiqilgan
va yomon o'tkazilgan bozor faktlarini to'plash va sinovdan
o'tkazishni osongina aniqlash imkonini beradi. Bundan
tashqari, sog'lom fikr, to'g'ri mulohaza yuritish va tadqiqot
natijalari bilan ishlash amaliyoti bozor vaqti bo'yicha to'g'ri
qaror qabul qilish mahoratining muhim tarkibiy qismidir.
Ko'p usulli tadqiqot
Texnik tahlilchilar o'zlarining bilimlari va intizomini yuqori
standartlarga ko'tarishga intilishlari sababli, ilmiy usul va
empirik testlarning qonunlari tobora kengayib bormoqda.
Umuman olganda, ijtimoiy fanlarda empirik tadqiqotlar
o'tkazishda ikkita qutbli yondashuv mavjud, shuning uchun
xulq-atvorni moliyalashtirish va texnik tahlilda ham. Ushbu
ikkita qutbni bir ekstremalda statistik asoslilik va ishonchlilikni
aniqlash uchun ko'p sonli misollar bo'yicha so'rov tadqiqoti
50
natijalari va boshqa qutbda individual vaziyatni o'rganish
sifatida tavsiflash mumkin. Individual vaziyatni o'rganish ko'p
sonli o'zgaruvchilar va haqiqiy hayot sharoitida birgalikda
ishlaydigan kutilmagan hodisalarni ko'rsatadi.
Quyida men foydalangan uch xil turdagi bozor tadqiqoti
usullarining qisqacha tavsifi keltirilgan: so'rov, eksperiment
va amaliy tadqiqotlar.
So'rov 1980-yillarning boshlarida men narx bo'yicha Wyckoff
Wave indeksi va Wyckoff optimizm/pessimizm barometri
(balansdagi hajm ko'rsatkichi) jadvallarida o'tgan narx va
hajmdan foydalangan holda so'rov o'tkazdim. Ma'lumotlar
menga Wyckoff fond bozori instituti tomonidan berilgan.
So'rovning maqsadi bozorning burilish nuqtalarida hajm
narxdan oldin bo'lishi haqidagi taklifni sinab ko'rish edi. 82 ta
burilish nuqtasini o'rganish, undan keyin 5 foiz yoki undan
ko'proq narx o'zgarishi aralash natijalar berdi. 12 yilni o'z
ichiga olgan ushbu ma'lumotlar to'plamida hajm narxdan
oldin bo'lishi haqidagi taklif faqat bozorning yuqori
cho'qqilarida ishonchli ekanligi ko'rsatilgan.
Tajriba Falokat nazariyasining zirva modelidan asos sifatida
foydalanib, men 1997 yilda WGBH televideniyesi tomonidan
ishlab chiqarilgan va PBS (The MacNeil/Lehrer NewsHour)
da ko'rsatilgan irratsional shov-shuv bo'yicha Caltech
tajribasidan olingan tadqiqot ma'lumotlarini sharhladim.
Caltech tajribasi empirik ta'sir ko'rsatdi. Bozor qulashdan
oldin ag'darila boshlaydi degan falokat modelining taklifini
sinab ko'rish uchun ma'lumotlar. Tajriba, xuddi shunday,
cho'qqi modeli mantig'iga mos keladigan texnik tahlilning bir
nechta nominal qoidalarini yoki ko'rsatkichlarini ajratib olish
va ta'kidlash imkonini berdi. Keyinchalik mos keladigan texnik
tahlil ko'rsatkichlari eksperiment davomida yaratilgan
spekulyativ qabariqning yorilishidan keyin narxning halokatli

51
pasayishini taxmin qilish va undan foyda olish maqsadida
tajriba ma'lumotlariga ham qo'llanildi.
Kuchli falokat modelining o'zi va uni irratsional shov-shuv
bo'yicha Caltech tajribasiga qo'llash yaxshi ma'lum bo'lgan,
lekin ko'pincha texnik va treyderlar tomonidan e'tibordan
chetda qoladigan yoki kam baholanadigan texnik tahlil va
savdoning besh tamoyilining samaradorligini ko'rsatdi:
1. Qo'rquv va ochko'zlik yonma-yon.
2. Savdo diapazoni kanallari tepa va pastki bo'ylab.
3. Narxning pasayish cho'qqilari: dissipativ gradient.
4. Narxlardagi farqlarni keltirib chiqaradigan halokatli
vahima.
5. "Buyuk ahmoq" o'yinida g'alaba qozonish uchun zarur
bo'lgan ruhiy intizom.
Ushbu besh tamoyil savdogarni, Caltech tajribasi
ishtirokchisini qachon "kattaroq ahmoq" o'yinini o'ynashdan
voz kechish kerakligi haqida ogohlantiruvchi analitik rol
o'ynashi mumkin. Texnik tahlil va savdoning ushbu
tamoyillari "dissipativ gradient" tashxisida va shu tariqa
pasayish prognozida muhim rol o'ynadi. Mening tadqiqotim
haqidagi hisobotim Management Finance Journalning 2005
yil beshinchi sonida chop etilgan. “Katastrofe nazariyasi va
irratsional shodlik bo‘yicha Cal Tech eksperimentida
qo‘llaniladigan texnik tahlil” sarlavhali maqola 2006 yilda
Literati Network Awards mukofotiga sazovor bo‘lgan.
Vaziyatni o'rganish Alohida vaziyatni o'rganish ko'p sonli
o'zgaruvchilar va haqiqiy hayot sharoitida birgalikda
ishlaydigan kutilmagan vaziyatlarni ko'rsatadi.
Savdo bo'yicha texnik tahlil tadqiqotlarining aksariyati so'rov
texnikasiga tayanadi, bu mos va mukammaldir. Biroq,
savdolarni amalga oshirish san'at shakli bo'lib qolmoqda va
o'zaro ta'sir qiluvchi ko'rsatkichlar va qarorlarning
murakkabligi amaliy tadqiqot hikoyasi orqali yaxshiroq ochib
52
beriladi. Wyckoff ekspertining amaliy ishiga asoslangan
savdo ekspozitsiyasiga misol uchun 7-bobga qarang.

Xulq-atvorni moliyalashtirish

Xulq-atvorni moliyalashtirish mohiyatan odamlarning

bozorda o'zini qanday tutishini o'rganishdir, ular nazariy
jihatdan tasodifiy yurish gipotezasiga ko'ra harakat qilishlari
kerak emas. Psixologiya va sotsiologiya va antropologiyaning
ijtimoiy fanlari real odamlarning bozorda o'zini qanday
tutishini o'rganish uchun modellar beradi. Ushbu fanlardan
foydalangan holda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar inson xatti-
harakatlarining bashorat qilinadigan naqshlarini ochib beradi.
Treyder xulq-atvorni moliyalashtirishdan nimaga umid qilishi
mumkin?
• Ko'proq va yaxshiroq ma'lumot. Xulq-atvor moliyasiga
asoslangan bozor xatti-harakatlari modellari qo'llaniladigan
ko'rsatkichlar sonini tejaydi va har bir ko'rsatkichdan va
ko'rsatkichlarning o'zaro bog'liqligidan ko'proq ma'lumot
olishga yordam beradi.
• Sinov va diagnostika uchun ilmiy asos. Xulq-atvorga
asoslangan moliya modellari bozorlar qanday va nima uchun
ishlashini tushunish uchun asosli, ilmiy mantiqni ta'minlaydi
va shuning uchun bozor ko'rsatkichlarini tanlash, integratsiya
qilish va talqin qilish uchun asosli qo'llanma.
• Ijodkorlik. Xulq-atvorga asoslangan moliya modellari
bozorlarni ko'rishning yangi usullarini ochishga yordam
beradi va e'tibordan chetda qolgan ko'rsatkichlar va katta
qiymatga ega bo'lgan texnikalarni ajratib ko'rsatishi mumkin.
• Savdoda ishonchli ustunlik. Savdoga asoslangan ilmiy
asos treyderga savdoga kirishda, savdodan chiqishda va
tendentsiyalarni kuzatishda ko'proq ishonchni berishi
mumkin.
53
 • O'z-o'zini takomillashtirish. Xulq-atvorni moliyalashtirish
treyder psixologiyasi va ruhiy holatni nazorat qilish haqida
tushunchani shakllantirish uchun mustahkam asosdir. Xulq-
atvorni moliyalashtirish savdogarlarga qanday to'siqlardan
qochishga yordam beradi?
• Tanlash uchun juda ko'p texnik ko'rsatkichlar. "Yaxshi
nazariyadan ko'ra amaliyroq narsa yo'q", deyiladi naql. Xulq-
atvorli moliya modellari treyderga ko'pgina dasturiy ta'minot
dasturlarida mavjud bo'lgan son-sanoqsiz ko'rsatkichlarni
ideal bo'lmasa, boshqariladigan ko'rsatkichlarga tushirishga
yordam beradi.
• Qayta sinovdan o'tganda yaxshi ko'rinadigan, lekin real
vaqt rejimida real puldan foydalangan holda portlab
ketadigan tizimlar. Xulq-atvorni moliyalashtirish treyderlarga
inson xatti-harakatlarining tasdiqlangan namunalari asosida
yanada ishonchli, bardoshli savdo tizimlarini yaratishga
yordam beradi.
• Cheksiz imkoniyatlar. Ko'rsatkichlarning cheksiz
kombinatsiyasi mavjud. Xulq-atvor moliyasi kalit birikmalarni
aniqlashga yordam beradigan modellarni taklif qiladi va
ularning o'zaro bog'liqligini ko'rsatadi.
Xulq-atvorni moliyalashtirish, shuningdek, treyderga duch
keladigan dilemmalarni yoritishga yordam beradi:
• Murakkablik va oddiylikni saqlash.
• O‘rnatish va tetiklash va kuzatish.
• Mexanik va hukm.
• O'ng miya, katta tasvirli fikrlash va chap miya, analitik
fikrlash.
• Individual psixologiya va ommaviy xulq-atvor.
• Ma'lumotlarni qazib olish bilan solishtirganda olomonning
hayot aylanishi modeli.
• Qiziqarli va tartibli.
• Keng to'xtashlarga nisbatan qattiq stop-loss buyurtmalari.
54
 • O'rta muddatli savdoga nisbatan qisqa muddatli savdo.
• Metodologiya aqliy/hissiy intizomga qarshi.
Ushbu bob sizga, savdogarga manba bo'lib xizmat qilish
uchun mo'ljallangan. Yuqori savdoning uchta mahoratining
birinchi va uchinchi qismlarini bosib o'tishda odamlar va
olomonning tabiati va motivatsiyasi haqida chuqurroq
ma'lumot olish uchun ushbu bobga qaytishingiz mumkin.
Endi uning mazmuni bilan tanishishingiz tavsiya etiladi,
chunki bu bob 1-bobda keltirilgan Entoni Tabell va Daniel
Pink mavzularini davom ettiradi.
Ushbu bob uchta bo'limga bo'lingan. Birinchisi, xulq-atvorni
moliyalashtirish sohasining umumiy ko'rinishi va tizimni
yaratish uchun umumiy resursni beradi. Ushbu bobning
ikkinchi va uchinchi bo'limlari savdogar va texnik uchun
muhim ahamiyatga ega bo'lgan xatti-harakatlar moliyasining
ikkita asosiy sub'ektini o'rganadi: individual xatti-harakatlar va
ommaviy psixologiya.
Ushbu bobning individual xulq-atvorga oid ikkinchi bo'limi
ham xulq-atvorni moliyalashtirish bo'yicha umumiy manba,
ham ushbu kitobning "Aqliy holatni boshqarish" uchinchi
qismi uchun alohida manba bo'lib xizmat qiladi. Va nihoyat,
ushbu bobning uchinchi bo'limi sizga ommaviy psixologiya va
ommaviy xulq-atvor uchun xulq-atvor fanining asoslarini taklif
qiladi.
3-bobda ommaviy psixologiyaning amorf predmeti treyder-
texnik tomonidan ishlatilishi mumkin bo'lgan tizim va vositalar
to'plamiga tarjima qilingan. 3-bobda olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli taqdim etilgan bo'lib, bu
model bir tomondan savdolarni o'rnatish uchun texnik
ko'rsatkichlarni birlashtirish uchun foydali bo'lsa, boshqa
tomondan, to'planishning ayiq siklini qo'llab-quvvatlaydigan
mantiqiy xulq-atvor fanini ta'minlaydi. belgilash, tarqatish va

55
belgilash ushbu kitobning ikkinchi qismi mavzusi bo'lgan
texnik tahlilning Wyckoff usulining markaziy qismidir.

XULQIQ MOLIYA HAQIDA UMUMIY KO'RSAT

1969 yilda doktor Xarvi Krow o'zining "Birja bozori xatti-

harakati: Uoll-stritni tushunishga texnik yondashuv" (Nyu-
York: Random House, 1969) kitobida texnik tahlilni "xulq-
atvor moliyasi" deb ta'riflagan. Muqaddimada u uchta
raqobatlashuvchi tafakkur maktabini aniqladi: asoslar,
tasodifiy yurish va bixeviorist.
Krowning so'zlariga ko'ra, texnik tahlil xulq-atvor yoki xulq-
atvor maktabiga tegishli. Shu sababli, bozorning texnik tahlili
xulq-atvorli iqtisodiyotning paydo bo'lishidan ancha oldin
xulq-atvor moliyasining markaziy bosqichini boshqargan va
qarorlar qabul qilishga oydinlik kiritgan va moliyada kognitiv
xatolar bo'yicha tadqiqotlar o'tkazilgan - bularning barchasi
so'nggi yillarda odatda xulq-atvor moliyasi sifatida tanilgan.
Xulq-atvor moliyasi va texnik bozor tahlili bir tanganing ikki
tomonidir. Xulq-atvor moliyasi bozorlarni tushunish uchun
ilmiy modellarda mustahkam, mantiqiy asos yaratadi. Texnik
bozor tahlili tahlil qilish uchun ko'rsatkichlar va harakat qilish
uchun qaror qabul qilish qoidalarini taqdim etadi.
Demak, bozorlar qanday ishlashi haqidagi asosiy nazariya
qanchalik chuqur va ishonchli bo'lsa, texnik tahlil shunchalik
ishonchli bo'lishi mumkin.
Xulq-atvor moliyasi moliyaviy bozorlarni tushuntirish va
bashorat qilish uchun psixologiya, sotsiologiya va boshqa
xulq-atvor fanlari nazariyalaridan foydalanadi. U hisobga
oladi:
• Investor va pul menejerining xatti-harakati.
• Tavakkalchilikka munosabat.
• Kognitiv xatolar.
56
 • O'z-o'zini nazorat qila olmaslik.
• Qaror qabul qilishda afsuslanish.
• Ommaviy yoki poda harakati.
Xulq-atvor moliyasi: yaqin tarix
Xulq-atvor moliyasi, aslida, bozorda odamlarning o'zini
qanday tutishini o'rganishdir, ular nazariy jihatdan qanday
harakat qilishlari kerak emas. Psixologiya, sotsiologiya va
antropologiya real odamlarning bozorda o'zini qanday
tutishini o'rganish uchun modellar beradi. Ushbu fanlardan
foydalangan holda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar inson xatti-
harakatlarida bashorat qilinadigan naqshlarni ochib beradi.
So'nggi 30 yil ichida moliya intizomi tasodifiy yurish va
samarali bozor farazlari ostida edi, ammo so'nggi yillarda
ularning hukmronligini yo'qotish uchun etarlicha anomaliyalar
to'plandi. Natijada, ommabop matbuot bozor xatti-
harakatlarini tushuntirish uchun yangi fikrlash va turli usullar
paydo bo'lganligi haqida xabar beradi. Sarlavhalar odatda
"xulq-atvor moliyasi" deb nomlanuvchi narsaning kelishi
haqida xabar beradi.
Mana, so‘nggi yillarda paydo bo‘lgan sarlavhalar:
• “Samaralimi? Xaotikmi? Yangi moliya nima? Ratsional
investorlar, beta, CAPM - ular sizga biznes maktabida
o'rgatgan hamma narsa endi munozara uchun ochiq."
(Garvard Business Review, 1993 yil mart-aprel)
• “Moliyaning chegaralari: moliya bozorini bashorat qilish
mumkinligi haqidagi g‘oya endi tirgaklar bilan chegaralanib
qolmaydi”. (The Economist, 1993 yil 9 oktyabr)
• “Aql ustidan masala: Psixologiya moliyaviy bozorlarning
eksantrik xatti-harakatlarini tushuntirishga yordam beradi”.
(The Economist, 1994 yil 23 aprel)
• “Moliyaviy ahmoqlik: investorlar eng ahmoqona ishlarni
qiladilar. Endi xulq-atvor moliyasining yangi rivojlanayotgan

57
fani nima uchun va qanday foyda olishni aniqlashga
intilmoqda. (Institutsional investor, 1995 yil yanvar)
• “Dismal Science Grabs a Couch: Psixonomika: Agar eski
matematik modellar ishlamasa, siz har doim shrinkni
chaqirishingiz mumkin.” (Newsweek, 1995 yil 10 aprel)
Nensi Nikols va boshqalarning Garvard Business Review
jurnalida paydo bo'lgan provokatsion sarlavhalari texnik
bozor tahliliga tahdid yoki imkoniyatdan dalolat beradimi?
Javob sizning nuqtai nazaringizga bog'liq, ammo biron bir
xulosaga kelishdan oldin, xulq-atvor moliyasi sohasining
to'liqroq hujjatlashtirilgan tavsifi kerak.
Quyidagi bo'limlar xulq-atvor moliyasi bo'yicha jurnalistik
hisobot turini taqdim etadi.
Rudyard Kiplingning "Filning bolasi" hikoyasi oxiridagi she'ri
ushbu muhokamani tashkil etishga yordam beradi:
Men oltita halol xizmatkorni ushlab turaman
(Ular menga bilganlarimni o'rgatishdi);
Ularning ismlari nima va nima uchun va qachon
Va qanday va qaerda va kim.

Xulq-atvor moliyasi nima?

Xulq-atvor iqtisodidan kelib chiqadigan, xulq-atvor moliyasi
deb ataladigan rivojlanayotgan tadqiqot sohasi moliyaviy
bozorlar uchun xos bo'lgan muayyan inson xatolarini
aniqlashga va ulardan o'rganishga harakat qilmoqda. Xulq-
atvor moliyasi bozor xatti-harakatlarining alohida usullarini
aniqlash uchun xalq donoligidan tashqariga chiqishga intiladi.
. . . Xulq-atvorni moliyalashtirish nazariyalari o'z-o'zidan
ravshandan g'alatigacha.
-Debbi Galant, "Moliyaviy ahmoqlik",
Institutsional investor, 1995 yil yanvar
Yangi xulq-atvor moliyasi sohasida topilgan nazariyalarning
namunalari odamlarning tavakkal qilishga moyilligini o'lchash
58
uchun neyrokimyoviy; g'urur va takabburlik gipotezasi, ya'ni
hokimiyatni egallashni boshlagan bosh direktorlar haddan
tashqari mag'rurlik va takabburlikdan harakat qiladilar;
omborxona eshigini yopish, bu o'tmishdagi tendentsiyani
ta'qib qilishni anglatadi; dispozitsiya nazariyasi, bu savdolar
xarajatlardan past bo'lgandan keyin qanday qilib
investitsiyaga aylanishini tushuntiradi; langar, ya'ni investor
aktsiyaning istiqbollari to'g'risida qaror qabul qilgandan so'ng,
bu qaror yangi dalillarga qaramay o'z kuchini yo'qotadi; va
tarakan nazariyasi, unda aytilishicha, siz hech qachon bitta
hamamböceği topa olmaganingizdek, siz hech qachon faqat
bitta daromadni ajablantirmaysiz. Keyin tanish "keyingi safar
boshqacha bo'ladi" va "kattaroq ahmoq" nazariyalari mavjud.
Oldin ta'riflanganidek, xulq-atvor moliyasi xulq-atvor
iqtisodiyotidan kelib chiqadi. 1995 yil 10 aprelda Newsweek
jurnalida chop etilgan "Dismal Science Grabs a Couch" nomli
maqolasida Mark Levinson iqtisod aql bovar qilmaydigan
ko'rinadigan xatti-harakatlarni tushuntirishga yordam berish
uchun psixologiyaga murojaat qilishini ta'kidlaydi. Xulq-atvor
iqtisodiyoti poda instinktlari, mantiqsiz qo'rquvlar va zaif o'zini
tuta olmaslik kabi narsalarga e'tibor beradi. Ammo uning
ta'kidlashicha, qo'llash haqida gap ketganda, "Hech bir xulq-
atvor bo'yicha iqtisodchi maktabda o'qigan psixologidan
boshqa narsaga ega emas [va] . . . Moliya sohasida hatto
asosiy ishni bajarish uchun zarur bo'lgan yuqori uchuvchi
matematikani ko'pchilik psixologlar tushuna olmaydi.
Xulq-atvor moliyasini kim ixtiro qilgan?
Prinstonlik Daniel Kahneman va Stenforddan Amos Tverskiy
o'ttiz yil oldin xulq-atvor iqtisodini yaratganlar. Richard Taler
da
Chikago universiteti, Illinoys universitetidan Jozef
Lakonishok kabi etakchi xulq-atvor iqtisodchisi. 1993 yilda
San-Antonio shahrida bo'lib o'tgan Bozor texniklari
59
assotsiatsiyasi konferentsiyasida nutq so'zlagan doktor
Vernon Smit Arizona universitetining Iqtisodiy fanlar
laboratoriyasini ishlab chiqdi. Xulq-atvorni moliyalashtirish
bilan shug'ullanadigan dastlabki shaxslar ro'yxatiga Texas
universiteti professori Keyt Braun kabi akademiklar qo'shildi;
Financial Analysts Journal muharriri, Van Xarlou; UCLAdan
Richard Roll; Viskonsin universiteti dekani LeBaron va
Verner DeBondt; va Stony Brukdagi Nyu-York davlat
universitetining psixologiya professori Xovard Rachlin.
Xulq-atvor moliyasi bilan shug'ullanadigan yoki hech
bo'lmaganda shug'ullanadigan akademik bo'lmaganlarga
iqtisodchi va sarmoya menejeri Genri Kaufman, qarama-
qarshi Devid Dreman va pul menejerlari Rassell Fuller va
Arnold S. Vud kiradi. Xulq-atvor moliyaviy harakatining
markazida bo'lmasa-da, betartiblik nazariyasi talabalari
muhim ta'sir ko'rsatadi.
Muhim bozor xaos nazariyotchilari Doyne Farmer, Norman
Packard va Santa Fe, Brayan Artur, Nyu-Meksiko; va muallif
Edgar Peters.
Yaqinda ularga Kaliforniya universitetida Terrance Odean,
MITda Endryu Lo va Santa Klara universitetida Xersh Shefrin
qo'shildi.
Xulq-atvorni moliyalashtirish qanday ishlaydi?
Xaos nazariyotchilari chiziqli bo'lmagan matematika va
kompyuterdan keng foydalanadilar. Arizonadagi doktor
Vernon Smit laboratoriya tajribalarini o'tkazadi.
Takrorlashlar ko'pincha taxminlar bo'lib, bozor xatti-
harakatlarini ishonchli tarzda tushuntiradi. Ammo hech
bo'lmaganda ular haqiqiy dunyoga yaqinroq ishlaydi, chunki
agar siz psixologiyani bilmasangiz, ular odamlar nima
qilishini va shuning uchun bozorlar qanday harakat qilishini
muvaffaqiyatli kutish qiyinligini ta'kidlaydilar.

60
 2001 yilda doktor Vernon Smit iqtisod bo'yicha Nobel
mukofotiga sazovor bo'ldi
Professor Daniel Kahneman.
Qaerda va qachon o'rganishingiz mumkin
Xulq-atvor moliyasi?
Siz xulq-atvor bo'yicha qarorlar qabul qilish jurnaliga
murojaat qilib yoki ushbu mavzuga bag'ishlangan
konferentsiyaga tashrif buyurib, yuqorida aytib o'tilgan
maqolalarni o'qib chiqishingiz mumkin.
Misol uchun, 2007 yil iyun oyida Chartered Financial Analyst
(CFA) Institute Massachusets shtatining Boston shahrida
xulq-atvor moliyasi bo'yicha ko'plab taniqli nomlarni o'z ichiga
olgan "Samarali bozor va xulq-atvor moliyasi"
konferentsiyasini taklif qiladi. Mavzuga qiziqish ortib borishi
bilan ko'proq konferentsiyalar, tadqiqotlar va maqolalar
mavjud bo'ladi. Bundan tashqari, Garvard universiteti
Kennedi hukumat maktabi va Berklidagi Kaliforniya
universiteti tomonidan o'tkaziladigan murakkab ikki kunlik
seminarlar mavjud.
Nima uchun xatti-harakatlar moliyasiga o'tish?
Tasodifiy yurishning pasayishi va xulq-atvor moliyasining
yuksalishi moliya intizomidagi inqilobiy o'zgarishlarni aks
ettiradi: ko'rinib turibdiki, bu paradigma o'zgarishidir. Moliya
sohasida ro'y berayotgan narsa, aftidan, Tomas S. Kuhnning
"Ilmiy inqiloblarning tuzilishi" (Chikago: Chikago universiteti
nashriyoti, 1962) kitobida e'lon qilingan paradigma o'zgarishi
modelining ideal qo'llanilishidir. Bozorning texnik tahlili,
shuningdek, xulq-atvorni moliyalashtirish uchun Kuhn
kitobining xabari juda muhim narsadir. Bu asosan,
intizomning hukmron nazariyasi juda ko'p anomaliyalarga
duchor bo'lganda, fikrlashda siljish sodir bo'ladi, bu oxir-
oqibat dunyoni tushuntirish uchun tubdan boshqacha
modelni o'z ichiga oladi. Bir-biridan tubdan farq qiladigan
61
modelni yaratgan va tarbiyalagan inqilobchilar odatda
hukmron intizomdan tashqarida kelib chiqqan.
Tasodifiy yurish nazariyasidan farqli o'laroq, xulq-atvor
moliyasi xulq-atvorli odam yoki psixologik odamning yanada
real taxminlariga asoslanadi.
Xulq-atvor iqtisodiyoti bozorlarni insonlar qanday harakat
qilishlari kerak emas, balki ular qanday harakat qilishlari
kerakligiga qarab o'rganishning merosxo'ri va foyda
oluvchisiga aylanishi mumkin bo'lganidek, merosda va xulq-
atvorni moliyalashtirishda qo'llaniladigan texnik bozor tahlili
ham shunday bo'lishi kerak. foyda.
Xulq-atvor moliyasi: do'stmi yoki dushmanmi?
Texnik bozor tahlili uzoq vaqt davomida real moliyaviy
bozorlarda amaliyot sifatida mavjud. Shuningdek, u
psixologiya va sotsiologiyada nazariy ildizlarga ega, ammo
asosiy e'tibor amaliy erkaklar va ayollar tomonidan amaliy
qo'llanilishiga qaratilgan. Agar biz nazariya-ilova spektrini
tasavvur qilsak, nazariy qutbni xulq-atvorli moliya, texnik
bozor tahlili esa amaliy qo'llash oxirida egallashini ko'rishimiz
mumkin.
Xulq-atvorli moliya bozorni texnik tahlil qilish uchun tahdid
yoki imkoniyatmi degan savolga qaytsak, javob shundaki,
agar texniklar oqilona harakat qilsalar, bu imkoniyat va agar
biz e'tiborsiz bo'lsak, tahdid.
Texnik bozor tahlili va xulq-atvorni moliyalashtirish ikkalasi
ham inson klassik iqtisod standartlariga ko'ra mantiqsiz bo'lib
tuyulishi mumkin bo'lgan xatti-harakatlar sabablariga ko'ra
harakat qiladi degan taxminga asoslanadi. Ikkalasi ham
foyda olish imkoniyatlarini ochish uchun bozorlarni
o'rganishga yondashadi.
Mett Ridlining 1993 yil 9 oktyabrdagi The Economist
nashrida texnik tahlil va xulq-atvor moliyasi o'rtasidagi
bog'liqlik bilan bog'liq haqiqiy blokbaster maqolasi. Maqsad
62
kompyuter ot kuchi va matematik miya kuchining
kombinatsiyasi moliyaviy bozorlarni prognozlashda yangi
foyda manbalarini topishga imkon berdimi yoki yo'qligini
aniqlash edi.
Yangi matematiklar ma'lumot oqimidagi samarasizlik emas,
balki butunlay boshqa narsa uchun qazib olishadi. Ular
savdogarlar xilma-xil bo'lgan tanish haqiqatda yangi go'sht
topdilar; uning ilgari tan olinmagan ba'zi ta'sirini ochib berish
orqali. . . . Buni tushuntirishning eng mashhur g'oyasi,
xususan, treyderlarning heterojenligi bilan bog'liq bo'lib,
odamlar olingan ma'lumotlar haqida turlicha fikr yuritishlari,
turli vaqt ufqlariga ega bo'lishlari va tavakkalchilikka turlicha
munosabatda bo'lishlari bilan bog'liq. . . .
Samarali bozor nazariyasi . . . to'g'ri samaradorlik ma'lumot
yo'q asoslangan vaqt-arbitraj imkoniyatlarini yo'q qiladi, lekin
noto'g'ri, shuning uchun bozor mag'lub bo'lmaydi, degan
xulosaga.
Narxlar keyinchalik nima qilishlari haqida maslahatlarni o'z
ichiga oladi. Kompyuterlar chartizmni jonlantirdi.
- Mett Ridli, "So'rov: Moliya chegaralari",
The Economist, 1993 yil 9 oktyabr
Chiziqli bo'lmagan xatti-harakatlarni o'rganish uchun
kompyuterlardan foydalanishni bashorat qilishga urinish
orqali texnik tahlilni qadrlash rivojlandi. Harakatlanuvchi
o'rtacha vaqt va uzilish signallari tasodifan ko'ra ko'proq
foyda keltiradi.
Nega? Chunki texnik mutaxassislar bozorlarni yuritishga
majburlovchi odamlarning xatti-harakatlarini o‘rganmoqda.
The Economist maqolasida ta'kidlanganidek, "Texnik
tahlilchilar deb atashni afzal ko'rgan chartistlar o'zlarining
texnikalarini investorlarning xatti-harakatlari haqida juda
asosli dalillar bilan oqlaydilar. Bozorda savdo qiladigan
odamlarning xatti-harakati kabi indeksning xatti-harakatlarini
63
oldindan aytishni da'vo qilmaydilar. . . Narxning ko‘tarilishi –
o‘zgacha narsadir”.

INDIVIDUAL XULQ

Qimmatli qog'ozlar bozorida inson xatti-harakatlarini to'g'ri

ko'rib chiqish uchun biz bifokallarni qo'yish foydalidir. Oldinda
biz investorning umidlari, qo'rquvi, ochko'zligi,
ratsionalizatsiyasi va boshqalar uning muvaffaqiyatga
erishish imkoniyatlariga qanday ta'sir qilishini ko'ramiz.
Uzoqdan biz investorlar va chayqovchilarning katta massasi
o'zlarining jamoaviy xatti-harakatlari orqali bozorning umumiy
yo'nalishini qanday shakllantirishini kuzatishimiz mumkin. Bu
ikki nuqtai nazar shu qadar chambarchas bog'liqki, birini
boshqasiga havola qilmasdan ko'rib chiqish deyarli mumkin
emas, ammo bu bobda dastlabki aniqlik uchun biz individni
massadan ajratamiz.
Edvin Lefevr o'zining "Birja operatorining xotiralari" nomli
kitobida quyidagilarni qayd etdi:
Spekulyatorning asosiy dushmanlari har doim ichkaridan
zerikarli. Umid va qo'rquv inson tabiatidan ajralmasdir.
Spekulyatsiyada bozor sizga qarshi chiqqanda, siz har bir
kun oxirgi kun bo'ladi deb umid qilasiz - va siz umidga quloq
solmaganingizdan ko'ra ko'proq narsani yo'qotasiz - imperiya
quruvchilari va quruvchilari uchun muvaffaqiyat keltiruvchi
kuchli ittifoqchiga. kashshoflar, katta va kichik. Bozor o'z
yo'lingga tushganda, ertasi kuni sizning foydangizni tortib
olishidan qo'rqasiz va siz tezda chiqib ketasiz. Qo'rquv sizni
kerakli darajada ko'p pul ishlashingizga xalaqit beradi.
Muvaffaqiyatli savdogar bu ikki chuqur o'rinli instinktga qarshi
kurashishi kerak. U siz o'zining tabiiy impulslarini o'zgartirishi
kerak. Umid qilish o'rniga u qo'rqishi kerak; qo'rqish o'rniga u
umid qilishi kerak. U o'z yo'qotilishi kattaroq zararga
64
aylanishidan qo'rqishi va foydasi kattaroq foyda bo'lishiga
umid qilishi kerak. . . . Spekulyatorning halokatli dushmanlari:
jaholat, ochko'zlik, qo'rquv va umid.
Keling, individual treyderning kamchiliklarini kuchaytirishdan
boshlaylik. Biz, albatta, uning fond bozorida ko'proq va izchil
foyda olish yo'lida turgan munosabat va harakatlarni nazarda
tutyapmiz. Bu munosabat va harakatlar insonning asosiy
qiyofasi, uning e'tiqodi va boshqalar bilan aloqasidan kelib
chiqadi. Garchi insonga osonlikcha ko'rinmasa-da, bu hissiy
tuzoqlarni ko'p jihatdan oldini olish mumkin yoki tan
olingandan keyin nazorat qilish mumkin.
Jaholatni yengish
1-misol: Linda Rashkening keyingi harakati
Linda shunday deydi: "Bozorlarda ba'zi narsalar hech
qachon o'zgarmaydi, lekin ba'zi narsalar o'zgaradi va sizning
ustunligingizni saqlab qolish uchun ular nima ekanligini
bilishingiz kerak. . . . Men g'oyani ko'plab bozorlarda sinab
ko'raman, chunki bu narx harakati printsipi yoki yo'qligini
bilmoqchiman. Xarid qilish va sotishning olomon dinamikasi
barcha bozorlarda bir xil. . . . Men o'rganishimdan oldin
taxminan 100 marta bir xil xatoga yo'l qo'yishim kerak edi
(ya'ni, siz o'zingizga haddan tashqari ishonib, juda katta
savdoni boshlashingiz va boshqa xatolar qilishingiz mumkin).
Men bir xil xatolarni ikki marta qilishdan o'rganmadim. Bosh
suyagiga biror narsa tushishi uchun boshni qayta-qayta urish
kerak bo'ladi.
Mark Etzkorn, Active Trader jurnali, 2006 yil oktyabr, 46–50
Lefevr jaholatni birinchi raqamli halokatli dushman deb
ataydi. Yorqin, bilimli va professional muvaffaqiyatga
erishgan tadbirkorlar va ayollar fond bozorida juda ko'p
muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Ajablanarlisi shundaki,
ularning tashkiliy yoki tadbirkorlik muvaffaqiyatiga hissa
qo'shadigan xususiyatlar savdo va investitsiyalarda ularga
65
qarshi ishlaydi. Shuhratparastlik, g'ayrat, muvaffaqiyatga
erishish istagi fond bozorida o'jarlikka aylanishi mumkin.
Korporativ dunyoda qat'iyatlilik hayratlanarli xususiyatdir.
Ammo qat'iyatlilik menejerga biznesdagi to'siqlarni engib
o'tishga yordam berishi mumkin bo'lsa-da, xuddi shu
qat'iyatlilik treyderni bozor tendentsiyasidagi o'zgarishlarga
qaramay, o'z pozitsiyasini o'zgartirishdan o'jar rad etishiga
olib kelishi mumkin. Shuhratparastlik yoki haydashdan voz
kechish noto'g'ri tuyulishi mumkin, ammo agar siz ushbu
xususiyatlarga yopishib olsangiz, ular sizni pulingizdan ajratib
qo'yadi. Axloqiy tomoni shundaki, siz, yakka tartibdagi
investor, shunchaki fikr dengizidagi kemasiz. Bozorda omon
qolish uchun siz ko'proq orzu-havasga ega bo'lib ko'ringan
pozitsiyani egallashingiz kerak; boshqacha qilib aytganda,
moslashuvchan bo'ling.
Biroq, moliyaviy majburiyat olganingizda, moslashuvchanlik
qiyin. Uzoq yoki qisqa bo'lganingizdan so'ng, siz endi
beg'araz kuzatuvchi emassiz. Agar siz uzoq bo'lsangiz, siz
yangi narsalarni, jadvallarni va statistikani buqa nurida
ko'rishga moyilsiz; agar siz past bo'lsangiz, ehtimol siz xuddi
shunday ma'lumotlarni ayiqcha rollarda ko'rasiz. Qanday
bo'lmasin, siz o'z nuqtai nazaringizni yuragingiz mazmuniga
(cho'ntak daftaringizga emas) oqilona asoslaysiz. 2003–2006
yillar mobaynida menga bozorning pasayishi kerakligi
haqidagi elektron pochta xabarlari yuborildi, ammo u o'sishda
davom etdi. Linda Rascke, juda yaxshi treyder texnik, yaxshi
treyder bozor tamoyillarini va ko'pincha qiyin yo'lni o'rganishi
va qayta o'rganishi kerak, deb ta'kidlaydi.
2-misol: Jon R. Karterning eng yomon savdosi
DOHONLARNING INSULUMI?
O'sha paytda men bir necha yil davomida yarim kunlik
savdo bilan shug'ullanganman va 150 000 dollardan ko'proq
savdo opsiyalari uchun savdo hisobini yaratgan edim.
66
 Mening rejam uyning dastlabki to'lovi sifatida foydalanish
uchun hisobdan 30 000 dollar olish edi. . . .
Bu savdoga dosh berolmay, men oldinga bordim va yana
100 ta put sotib oldim va butun hisobimni shu savdoga
kiritdim. Men hisoblab chiqdimki, optsion narxining atigi ikki
punkti o'zgarishi menga uy pulimni oladi. Aytish kerakki,
Eynshteyn hayratda qoladi.
Ertasi kuni bozorlar g'alati ish qilishdi. Ular balandroq
ochildi.
Bundan ham g'ayrioddiy, ular ertalabgacha va tushlikka
qadar yuqoriga ko'tarilishni davom ettirdilar. Eng ajablanarlisi
shundaki, bozorlar o'sha kuni o'zlarining eng yuqori
cho'qqilarida yopildi. Men bir oz hayron bo'ldim, lekin shu
bilan birga savdo-sotiq muvaffaqiyatli bo'lishiga ishonchim
komil edi. . . . Bozorlar ketma-ket to'rtta savdo kunida yuqori
ko'tarildi. Og‘riqqa chiday olmay, nihoyat brokerimga
qo‘ng‘iroq qildim va meni yopishini iltimos qildim. Men o'z
qo'llarim uchun 75 sent oldim va menga 15 000 dollar qoldi.
To'rt kun ichida men 135 000 dollarni havoga yo'qotib
qo'ydim. . . . Men hozirgina savdo hisobimni o'chirib
tashladim.
-Jon R. Karter, “Mening eng yomon savdom qanday
Hech qachon meni aylantirgan. . . Yaxshiroq
Savdogar,” aksiyalar, fyucherslar va optsionlar
Jurnal, 2006 yil oktyabr, 30

Muvaffaqiyatli ishbilarmonlar ularni muvaffaqiyat

zinapoyasiga olib boradigan yana bir xususiyat tufayli
o'zlarining noto'g'ri qarashlari qurboni bo'lishadi: ishtiyoq.
Maqsadga sodiq bo'lganingizdan so'ng, sizning g'ayratingiz
muvaffaqiyatga erishishingizga yordam beradi va bu yo'lda u
boshqa odamlarda muvaffaqiyatga erishishda sizga qo'shilish
istagini uyg'otadi.
67
 Ammo fond bozorida ishtiyoq sizni engib o'tmaydigan yoki
chetlab o'tolmaydigan to'siqlar va tuzoqlardan ko'r qilib
qo'yishi mumkin. Ko'tarilgan hissiy holatdagi odam taklif va
shov-shuvli ma'lumotlarga moyil bo'lib, olomonga taqlid qilishi
mumkin - sarlavhalar ta'siriga tushishi, treyder suhbati va
boshqalar. Bozor narxi uning dastlabki kirish nuqtasidan
qanchalik uzoqlashsa, uning reaktsiyalari yanada ko'proq
visseral va kamroq miyaga aylanishi mumkin. Siz uni sotib
olayotganingizda rahm-shafqat qilgan aktsiyadan yuz o'girish
qiyin. Jaholat bozorga qanday hissiy jihatdan bog'langanligini
va muvaffaqiyatli bozor operatorlarining hissiy talablarini
tushunmaslikdan boshlanadi. Xulosa qilib aytganda, investor
fond bozorida omon qolish va keyin muvaffaqiyatga erishish
uchun o'zining fikrlash qobiliyatini o'zgartirishi kerak.
Aqliy inversiyaga bo'lgan ehtiyojning sabablaridan biri bu
fond bozori faoliyatining hozirgi va kelajak shakllanishiga
nisbatan chalkashlikdir. Agar siz o'z fikr-mulohazalaringiz va
hissiy reaktsiyalaringizni bugungi yangiliklar va
muammolarga asoslasangiz, siz bozordan chetdasiz.
Bozorning raqobatbardoshligi uning murakkab
ishtirokchilarini doimo kelajakdagi o'zgarishlarni kutishga
majbur qiladi. Kelajakning birinchi qo'pol tasvirlari tezda joriy
aktsiya baholariga tarjima qilinadi. Agar bozorning muhim
elementlari noaniq bo'lsa-da, lekin potentsial tahdid
soladigan bo'lsa, natija oldindan vahima sotilishi yoki yomon
xabarning yakuniy kelishi bilan yakunlanishi mumkin.
Boshlanmaganlarning visseral reaktsiyasi yomon
yangiliklarga sotishdir, bu esa ko'pincha sotuvchiga
kelajakdagi eng yomon stsenariy chegirma qilinganidek,
pastki qismda sotgan degan shubhali farqni beradi.
Bozorning diskontlash funktsiyasidan faqat Xudoning
harakatlari (prognoz qilib bo'lmaydigan hodisalar) chiqarib
tashlanadi.
68
 Jon R. Karter bozor unga uyidagi dastlabki to'lovni berishi
kerak degan qarorga kelgan zahoti, u pulni yaxshi
boshqarish tamoyillaridan voz kechishga sabab bo'lgan
ishtiyoqning qurboni bo'ldi.
3-misol: Xedj fondi dunyosi ichidan xodimlarning topilmalari
Bu savdogarlar kuchli fikrga ega. Ular boshqalar nima
haqida gapirayotganini eshitishni va kayfiyat va mavzuni his
qilishni yaxshi ko'rishsa-da, kamdan-kam hollarda odamlar
bir-birini nusxalashini ko'rasiz. Ammo bu fikrni uyg'otishi
mumkin - agar biror narsa qiziq bo'lsa, bu ularni butunlay
boshqa savdoga olib kelishi mumkin. . . . Har bir xaridor
uchun sotuvchi bor va har bir sotuvchi uchun xaridor bor - va
ulardan biri sizning savdongizning boshqa tomonida bo'lishi
mumkin.
— Intervyu faol tomonidan o'tkazildi
Treyder xodimlari, Active Trader jurnali,
2006 yil avgust, 42–48
Agar bozor kelajakka chegirma bersa, savdogar jamoatchilik
kayfiyatining to'lqiniga qanday munosabatda bo'lishi kerak?
Bu erda treyder dilemmaga duch keladi. Bir tomondan, unga
asosiy tendentsiya bilan birga borish, lenta bilan
kurashmaslik va aslida olomonga qo'shilish buyuriladi.
Boshqa tomondan, unga o'z fikrini ag'darish, bozorda
hukmron bo'lgan ko'pchilikning kayfiyatiga zid pozitsiyani
egallash tavsiya etiladi. Bu maksimlar, shubhasiz, diametral
ravishda qarama-qarshi bo'lib, agar ular nominal qiymatida
qabul qilinsa, investorni ruhiy halokatga olib keladi. Ruhiy
salomatlik uchun hiyla - bu ularni tom ma'noda qabul qilish
emas, balki tendentsiyaning o'rtasida hukmron bo'lgan his-
tuyg'ularga ergashish va haddan tashqari yuqori va pastki
qismida unga qarshi borishdir. Buni amalga oshirish uchun,
albatta, yuqori va pastki qism nima ekanligini bilishingiz
kerak.
69
 Afsuski, bozorda qanday o'ynashni bilmaslik savdogarni
barcha g'iybatlar, mish-mishlar, sensatsiyalar, yolg'onchilik
va Uoll-stritning jaholatiga ochiq qoldiradi. Bozor qanday
ishlashini bilmasdan, u noto'g'ri paytlarda qo'rquv va
umidlarga berilib ketadi. U tez orada sotish, yuqori narxlarda
qayta sotib olish, bozor pasayganidan keyin ko'proq sotib
olish va keyin tanaffuslarda tugatishda keng jamoatchilikka
qo'shiladi. Bu savdogarning ishonchiga ham, uning
cho'ntagiga ham putur etkazadi. Natijada, u o'z yo'qotishlarini
narxlarni boshqaradigan sirli "ular", tasodifiy yurish, Prezident
yoki o'zining johilligidan tashqari hamma narsa va hamma
narsa bilan bog'lashga moyil.
Omon qolgan treyderlar xedj-fond professionallari bo'lishdi
bozorlarni o'rab turgan hissiyotlarga to'la nutqning sirena
chaqirig'ini tinglash, lekin bardosh berish qobiliyati.
Muvaffaqiyatga erishish uchun ular qobiliyatli qarama-
qarshilikka aylanishlari kerak.
Umid, qo'rquv va ochko'zlikning xavf-xatarlari
Umid, qo'rquv va ochko'zlik hissiy dushmanlardir, agar siz
qimmatli qog'ozlar bozoridagi yuqori bilimingiz sizga olib
kelishi kerak bo'lgan 10 foydali savdodan 7 tasini amalga
oshirish uchun jangovar imkoniyatga ega bo'lsangiz, ularni
bo'ysundirishingiz kerak. Aksincha, agar jaholat, umid,
qo'rquv va ochko'zlik sizni boshqarsa, ehtimol siz
yo'qotishingiz mumkin bo'lgan 10 dan 7 ga teng. Kichik Albert
Haas va Don M. Jekson MD Bulls, Bears va Dr. Freyd
(Klivlend, OH: World Publishing Co., 1967) kitobida
yozganidek:
Ochko'zlikni istehzoli ravishda pul topishga bo'lgan sog'lom
istagini nazorat qila olmaydigan odamlarga - boshqa
odamlarga - ega bo'lgan shahvat deb ta'riflash mumkin.
Qo'rquv ochko'zning ikkinchi qo'lini oladi, eng ko'p xohlagan
narsa yo'qolishi yoki inkor etilishidan qo'rqish; ochko'zlik va
70
qo'rquv birgalikda fond bozori faoliyatini foydasiz azobga
aylantirishi mumkin. Ochko'zlik xuddi mast qiluvchi moddaga
o'xshab, ongni tuman qiladi, qo'rquv esa qo'lni beqaror qiladi.
Bu ikkala asosiy insoniy his-tuyg'ularni ba'zan tanib olish va
bir-biridan ajratish qiyin. Ochko'zlik va qo'rquv qurboni qiziq
bir paradoksni keltirib chiqaradi, chunki u juda ko'p narsaga
umid qiladi va juda oz narsa kutadi.
Qimmatli qog'ozlar bozorida ochko'zlikni tanqid qilish axloqiy
asosda emas. Ochko'zlik investorni rag'batlantiruvchi omil
sifatida yo'q qilinmasligi kerak, chunki fond bozorida daromad
olishni, eng yaxshisi, katta daromad olishni xohlash tabiiydir.
Ochko'zlikni tanqid qilish, agar u haddan tashqari ko'p bo'lsa
va noto'g'ri vaqtda asosiy sababga aylanganda kafolatlanadi.
“Oxirgi sakkizdan bir nuqtani kutmang” va “Bo‘lganingizda
buqa bozorida yoki kalta bo‘lganingizda ayiq bozorida
ortiqcha to‘xtamang” - bu Uoll-stritning ikkita aksiomasi
ortiqcha ochko‘zlikdan himoyalanish uchun mo‘ljallangan. .
Agar siz pozitsiyaning 30 foizga oshganini ko'rsangiz va
keyin uni ikki barobarga oshirish kerakligini ta'kidlasangiz, siz
ochko'zlik qilasiz. Ammo siz bu fikrga Uoll-stritning yana bir
aforizmi bilan qarshi turishingiz mumkin, bunda
"Yo'qotishlaringizni qisqartiring va daromadingiz oshib
ketishiga yo'l qo'ying", bu esa qimmatli qog'ozlarning o'sishini
oqlash uchun. To'g'ri, lekin siz ehtiyot bo'lishingiz kerak
bo'lgan narsa, avans (pastlash) boshlanganidan keyin
munosabatning asossiz o'zgarishidir. Agar siz qog'oz
daromadingiz ko'payib borar ekan, o'zingizga ishonchli, o'zini
qo'rqitadigan va hatto takabbur bo'lishni boshlasangiz,
daromad maqsadlaringizni haqiqiy bo'lmagan darajaga
ko'tarishingiz mumkin. "Yakuniy sakkizinchi" bo'lishini talab
qilib, umidlarning oshishi, ehtimol, beixtiyor va ongsizdir. Bu
ochko'zlik tuyg'usi sizning intellektingizni nazorat qiladi; Bu
sizning intilishlaringiz doimo sizning qo'lingizdan oshib ketadi.
71
 Bu misolda, avans sodir bo'lgandan keyin ochko'zlik
kuchayadi. Biz asl qo'llab-quvvatlash zonamizdan
uzoqlashib, mantiqiy ravishda reaktsiyani kutishimiz kerak
bo'lgan qarshilik darajasiga yaqinlashganda, biz qo'rqoq
emas, balki jasoratli bo'lamiz. Biz qandaydir o'rganish yoki
moslashish jarayonidan o'tayotganga o'xshaymiz, bu orqali
biz tendentsiyaning davom etishini (yuqoriga yoki pastga)
kutamiz va shu bilan qalbimizdagi ko'proq yaxshi narsaga
bo'lgan xohishimizni qondiramiz. Xuddi shu turdagi operant
konditsionerlik bozor siklida ham sodir bo'ladi; bozor oylar
davomida ko'tarilganidan so'ng biz juda jasur va ishonchli
(ochko'z) bo'lib qolamiz, holbuki o'sishning boshida biz
ehtiyotkor va qo'rqamiz.
Eng yomon holatlarda qo'rquv, ochko'zlik va umid bir-birini
oziqlantirib, doimiy kuchsizlik va noto'g'ri qaror qabul qilish
tsiklini yaratadi. Qo'rquv va ochko'zlikning oqibatlari brokerlik
uyi mijozlari portfelini o'rganishda hujjatlashtirilgan. Bitta
hisobot quyidagi aniq natijalarni ko'rsatdi:
• Har bir aktsiya sotib olingan o'rtacha narx u sotilgan
o'rtacha narxdan yuqori bo'lgan.
• Har bir hisobning savdo usullari buqa bozorining bir
bosqichdan ikkinchi bosqichga o'tishi bilan aniq va aniq
tasodifiy o'zgarishlarga duch keldi.
• Ayiq bozorining pastki qismida sotib olingan qimmatli
qog'ozlar bir necha oy ichida bu boshlang'ich narxlar kulgili
darajada arzon ko'rinsa ham, ko'p o'tmay o'rtacha daromad
bilan sotildi.
• Yuqori darajalar o'rnatilganligi sababli, bir xil aktsiyalar
ilgari sotilganidan ancha yuqori narxlarda sotib olindi.
• Bu bosqichda kattaroq foizli foyda qoida bo'ldi ("oqilona
daromad" deb hisoblangan narsa ko'tarilganligining isboti).
• Stop-losslar bu darajada umumiy foydalanilmagan, holbuki
ular narxlar pastroq bo'lganda erkin joylashtirilgan edi.
72
 • Xaridorlarning o'ziga bo'lgan ishonchi ularni haddan
tashqari ko'tarilishning birinchi katta reaktsiyasida keng sotib
olishga majbur qilgandek tuyuldi.
• Ular keyinchalik ancha arzon narxlarda tugatildi.
-Don Guyon, One Way Pockets,
Fraser nashriyot kompaniyasi,
1965 (birinchi marta 1917 yilda nashr etilgan)

Qo'rquv o'z o'rnini ochko'zlikka bo'shatib, keyin qaytib

keladi. Umid bizni shon-shuhrat va boylikning xayoliy
dunyosini qurishimiz mumkin bo'lgan xayollar mamlakatiga
olib boradi.
Umid bizni Omad xonimning eshigiga olib boradi, biz uni
bizning foydamizga aylantirishni so'raymiz. Umid, biz
voqealarning qulay oqimini yoki hatto quyoshli kunni
kutayotganimizda, yo'qotishlarimizni e'tiborsiz qoldirishga
yordam beradi. Agar biz bozorda uzoq bo'lsak, biz yanada
oldinga siljishga umid qilamiz; agar biz bozorda qisqa
bo'lsak, biz yanada pasayishni umid qilamiz.
Umid - bu bizning idrokimizni xiralashtiradigan va fikrimizni
xiralashtiradigan kunduzgi orzu. Bizning tashvishlarimiz bizni
uyg'oq tutish uchun kechasi paydo bo'ladi. Biz umidni
dushman sifatida to'xtatish buyrug'idan oqilona foydalanish
orqali kurashishimiz mumkin, chunki umid bizni eng zaif
holatda kasal holatda ushlab turishga majbur qiladi, shunda u
shunchalik og'ir bo'lib qoladiki, biz behushliksiz amputatsiya
qilishimiz kerak.
Umidning ikkita xizmatkori bor: ratsionalizatsiya va inkor. Bu
psixologik himoya vositalari bo'lib, ular yordamida biz
hayotda duch keladigan noxush holatlarga dosh bera olamiz,
ular haqida fikr yuritish yoki o'zimizni bilganimizni
bilmagandek ko'rsatish orqali.

73
 Ratsionalizatsiya sarmoyadorni odat tusiga kirganida yoki
unga mutlaqo asosli, ob'ektiv va maqbul ko'rinadigan
sabablarga ko'ra undan qochsa, haqiqiy sabablar butunlay
boshqacha bo'lsa ham, investorni ushlab qoladi.
U potentsial g'olib deb aniqlagan aksiya oldinga siljishni
boshlaganda, u harakat qilmaslik uchun ko'plab mantiqiy
bahonalarni o'ylab topadi: qo'yish/qo'ng'iroq nisbati; ba'zi
Savdo vazirligi statistikasi; keyingi choraklik daromad
hisoboti aktsiyalarning maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi;
va hokazo. Qachonki u pasayib, aktsiyalari pasaysa, u
dastlabki bir nechta fikrlarni e'tiborsiz qoldiradi va bozorning
sustligi tufayli keyingi ikki yoki uchtasini oqilona qiladi. Agar
kutilmaganda kambag'al daromad hisoboti e'lon qilinsa va
aktsiya yana orqaga chekinsa, u yomon xabar nihoyat
chiqqanidan xursand bo'ladi. U hatto o'z e'tiqodining
jasoratini ko'rsatish uchun narxning pasayishi bilan
qo'shimcha aktsiyalarni sotib olish orqali xatoni kuchaytirishi
mumkin.

MASS PSIXOLOGIYASI

4-misol: Shillerning ijtimoiy dinamikaga oid tushunchalari

Bu erda ijtimoiy harakatlar, modalar yoki modalar
spekulyativ aktivlar narxi harakatining muhim yoki hatto
asosiy sababi bo'lishi mumkinligini ko'rsatadigan ko'plab
dalillar keltirilgan; lekin hech qanday dalilni ayblab bo'lmaydi.
Qimmatli qog'ozlar bahosiga ijtimoiy dinamika katta ta'sir
ko'rsatishini kutishning eng muhim sababi bozor
ishtirokchilari va ijtimoiy psixologiya, sotsiologiya va
marketing bo'yicha adabiyotlarda keltirilgan inson tabiatining
kuzatuvlaridan kelib chiqadi. Urushdan keyingi davrda AQSH
fond bozori tarixini oʻrganish shuni koʻrsatadiki, bu davrda
aksiyalarga yalpi talabga katta taʼsir koʻrsatishi mumkin
74
boʻlgan turli ijtimoiy harakatlar sodir boʻlgan. Bozor
samaradorligiga qarshi da'vo qilish uchun bunday dalillarga
tayanishimiz kerakmi? Ha; inson xulq-atvorini tushunishda
insoniy mulohazaga muqobil yo'q.
-Robert J. Shiller, Richard X. Talerda,
ed., Xulq-atvorni moliyalashtirishdagi yutuqlar
(Nyu-York: Rassel Seyj fondi,
1993), 206–207
Uoll-stritda konvergentsiya va muvofiqlikka nisbatan katta
tendentsiya mavjud. Bozorning joriy baholari, kelajakni
baholash, sevimli sanoat guruhlari va ularning asosiy
aktsiyalari konsensus tomon harakatni aks ettiradi. Olomon
odatda tendentsiyani oshirib yuborsa va oxir-oqibat bozor
o'rtacha ko'rsatkichlaridan pastroq bo'lsa, bu aqldan ozgan
muvofiqlikdir. Birja operatori sifatida siz o'z maslahatingizni
saqlashingiz kerak. Olomonning his-tuyg'ulariga berilib
ketmaslik juda muhimdir.
Aqlsizlik olomon fikrlashning o'ziga xos belgilaridan biridir.
Yakka holda, investorlar guruhi aqlli ishbilarmonlar, yuristlar,
shifokorlar va boshqalar bo'lishi mumkin
Hindiston boshliqlari. Uoll-stritda foyda ko'rmoqchi bo'lgan
guruh sifatida ular beixtiyor, ba'zan mantiqsiz, ongsiz
guruhning a'zolari bo'lishadi. Ular lenta bilan ko'tarilish va
cho'kish hissiyotlarini baham ko'rishadi; ular bir vaqtning
o'zida bir xil aktsiyalarga jalb qilinadi va ularni birgalikda
sotishga moyildirlar. Gustav Le Bon "Olomon"da yozganidek:
Yig'ilish shunday bo'ldiki, agar yaxshiroq ifoda bo'lmasa,
men uyushgan olomonni yoki, agar bu atama afzalroq deb
hisoblansa, psixologik olomonni chaqiraman. U yagona
mavjudotni tashkil qiladi va olomonning ruhiy birligi qonuniga
bo'ysunadi.

75
 Olomonning ongsiz harakatini individlarning ongli faoliyati
bilan almashtirish hozirgi davrning asosiy xususiyatlaridan
biridir.
Demak, biz ongli shaxsning yo'qolishi, ongsiz shaxsning
ustunligi, his-tuyg'ular va g'oyalarning takliflar va yuqtirish
orqali bir xil yo'nalishga aylanishi, taklif qilingan g'oyalarni
darhol harakatga aylantirish tendentsiyasini ko'ramiz; Bular
biz ko'rib turganimizdek, olomonning bir qismini tashkil
etuvchi shaxsning asosiy xususiyatlari. U endi o'zi emas,
balki o'z irodasi bilan boshqarilishni to'xtatgan avtomatga
aylandi.
Olomon fikr yuritmaydi; uning hissiyotlari bilan boshqariladi.
Ajablanarlisi shundaki, investorning halokatli dushmanlari
jaholat, ochko'zlik, qo'rquv va umiddir!
Olomon hodisasini chuqurroq muhokama qilish ushbu
bobning doirasidan tashqarida, lekin siz vahima, jinnilik,
taqlid, tashvish va noaniqlik, tasvirlar, etakchilik, impulsiv
harakatlar, bo'rttirish, illuziyalar va og'ishlarga toqat qilmaslik
mavzularida ko'proq ma'lumot olishingiz mumkin. sotsiologik
adabiyotlarda. Ijtimoiy psixologiya, jumladan, tanlab idrok
etish, ijtimoiy taqqoslash, mos yozuvlar guruhlari,
maqsadlarni o'zgartirish, noaniqlik, tashvish, jamoaviy
noto'g'ri mulohazalar, stress haqidagi yozuvlar ham ommaviy
psixologiyaning Uoll-stritda nima uchun shunday mustahkam
tutganini tushuntirishga yordam beradi.
5-misol: Ser Kasselning donoligi
Yoshligimda odamlar meni qimorboz deyishardi.
Operatsiyalar ko'lami oshgani sayin, men chayqovchi sifatida
tanildim. Endi meni bankir deyishadi. Lekin men doim bir xil
ishni qilyapman.
— Ser Ernest Kassel, bankir
Edvard VIIga

76
 Uoll-stritning professional pul menejerlari, tahlilchilari,
brokerlari va fikr yurituvchilari olomon fenomenidan qochib
qutula olmaydilar - aksincha.
O'rtacha bozor ko'rsatkichlari bilan solishtirganda,
investitsiya fondlari, bank ishonchli bo'limlari va boshqa
muassasalarning ko'rsatkichlari juda yomon edi. Ular 1967–
1968 yillarda go-go ishlash kontseptsiyasidan so'ng boshdan
kechirishdi, faqat 1969–1970 yillarda uning qulashini ko'rish
uchun; keyin ular 1970–1973 yillardagi "bir qarorli aktsiya",
"ikki bosqichli" aysh-ishrati avjiga chiqdi, faqat o'zlarining
"yaxshi ellik" aktsiyalarini (Avon, Xerox, Disney, International
Flavours and Fragrances va boshqalar) ko'rishdi. 1973-1974
va 1976-1977 yillarda parchalanib ketdi.
Yaqinda ko'pchilik 1990-yillarning oxirlarida Internet
pufakchasiga singib ketdi, faqat 2000-yillarning boshlarida
paydo bo'lganida azob chekishdi. Vaqti-vaqti bilan vahima va
jinniliklarga dosh beradigan sovuq, po'lat ko'zli, yarali Uoll-
strit faxriylari bo'lishdan ko'ra, biz professionallar ko'pincha
falokatga olib kelishini aniqlaymiz. Ularning sevimli aktsiyalari
bo'yicha tavsiyalari qisqa muddatda va cheklangan darajada
bozordan ustun turadi. Uzoq muddatda, ular chetlab
o'tadigan aktsiyalar o'zlari yoqtirgan aktsiyalardan ustun
turadi!
Mutaxassislar o'zlarining olomon aqldan ozish versiyasidan
yoki groupthinkdan azob chekayotganga o'xshaydi.
Xo'jayinlar va mijozlarni joriy ish faoliyatini qondirish,
cheklangan va ob'ektiv aniqlash qiyin bo'lgan ma'lumotlar
bilan ishlash va kelajakka nisbatan katta noaniqliklarga duch
kelish bosimi ostida, professional pul menejerlari (ongsiz va
ongli ravishda) tushuntirish uchun ham, boshqa odamlarga
ham murojaat qilishadi. o'z fikrlarini o'lchash uchun.
Uchrashuv va keyin S&P 500 indeksini mag'lub qilish

77
muqaddas sigirga aylanadi. Mutaxassislar uchun haqiqat
ijtimoiy haqiqatga aylanadi.
Kattaroq guruh haqiqat deb qabul qiladigan narsa ob'ektiv
va sub'ektiv mezonlarning kombinatsiyasini aks ettiradi.
Treyder uchun hikoyaning axloqi aniq: Qattiq fikrli bo'ling,
shunda siz ustunlik qiladigan, ko'pchilikning fikriga qarama-
qarshi pozitsiyalarni egallashingiz mumkin.
Moda siklining analogiyasi
Qimmatli qog'ozlar bozorining harakati ommaviy olomon
psixologiyasining harakatdagi namoyon bo'lishidan boshqa
narsa emas.
-Edson Gould, bozor
1960-1970 yillar gurusi
Men ushbu bobda avvalroq kuzatganimdek, Mett Ridli
"narxning ko'tarilishi - bu ko'tarilishdir" va bu katta ta'sir ko'p
jihatdan "savdogarlarning heterojenligi" bilan bog'liqligini
ta'kidlaydi. Keyinchalik men Shillerning "ijtimoiy harakatlarda
moda yoki modalar muhim yoki hatto spekulyativ aktivlar
narxining o'zgarishining asosiy sababi bo'lishi mumkin"
degan fikrini eslatib o'tdim. Qimmatli qog'ozlar bozorida inson
va olomon xatti-harakatlarini tushunish uchun treyder moda
tsikli bo'yicha ijtimoiy harakatni chuqur va qat'iy tushunishi
juda muhimdir.
Bozor tsiklining evolyutsiyasida ommaviy psixologiyaning
rolini boshqa, tanish tsiklni o'rganish orqali aniqlash mumkin:
ayollar modasi. Moda olami innovatsiyalarni birja bozoriga
o'xshash tarzda qabul qiladi - innovatorlardan tortib to erta
o'zlashtirganlargacha, ommaviy bozorgacha, orqada
qolganlargacha - va bu potentsial xaridorlarning muqarrar
holdan toyganligiga olib keladi.
Yangi moda kamdan-kam hollarda, bir vaqtning o'zida
hamma tomonidan qabul qilinadi. To'g'rirog'i, u pastga
tushish naqshiga amal qiladi. Misol uchun, uslub, aytaylik,
78
pastki etak, dastlab faqat yuqori maqomga ega, modani
yaxshi biladigan ayollar tomonidan qabul qilinishi mumkin. Bu
ayollarda boylik, kosmopolit muhit, moda doiralaridagi
aloqalar, ijodiy dizaynerlar nima qilayotganidan xabardorlik
va boshqalar bor. 1960-yillarda midi yubkada bo'lgani kabi,
agar aholining keng kesimi tomonidan qabul qilinmasa, yangi
moda hech qachon bu darajadan oshib ketmasligi mumkin.
Muvaffaqiyatga erishish uchun moda yubka kiyganlarning
ko'pchiligiga tushishi kerak.
Olib tashlash jarayoni diffuziya va qabul qilish jarayoni bo'lib,
fikr yetakchilari, reklama, chakana savdo, og'zaki so'z, taqlid,
yuqumli, konvergensiya va muvofiqlik yordami va yordami
bilan amalga oshiriladi. Keling, ushbu omillarning har birini
birma-bir ko'rib chiqaylik. Bu kontekstda diffuziya
qo'llanishning tarqalishini, kengayishini anglatadi. Ushbu
kontseptsiya diffuziya markazdan boshlanib, vaqt o'tishi bilan
konsentrik doiralarda tashqariga qarab harakatlanishini,
birinchi navbatda markazga eng yaqin bo'lganlarni ushlab
turishini va eng uzoqdagilarni oxirgi aylantirishini anglatadi.
Shunday qilib, biz yangi etakni birinchi navbatda katta
shaharlardagi yuqori maqomli ayollar, keyin modaga e'tibor
beradigan yosh ayollar qabul qilishini kutamiz va faqat
keyinroq chekka hududlarda yashovchi, yoshi kattaroq va
pastroq maqomdagi ayollarda uzunroq etaklar paydo bo'ladi.
, va kamroq moda ongli.
Ushbu diffuziyani amalga oshirish uchun ma'lumotni
tarqatish kerak.
Moda jurnallari badiiy maqolalarda yangi etakni aks ettiradi,
ayollar jurnallari eng so'nggi uslubda kiyingan asosiy
shaxslarni ko'rsatadi va mashhur moda muharrirlari nima
kiyish kerakligi haqida maslahat berish orqali fikr yuritadilar.
Shu bilan birga, milliy matbuotda e'lonlar paydo bo'ladi,
chakana savdogarlar yangi dizaynga buyurtma berishga
79
majburlanadi. Shu bilan birga, ushbu moda innovatorlari va
birinchi o'zlashtiruvchilari orasida mos uslub, rang, to'qima,
dizayner va boshqalar, bir nechta qabul qilingan
ko'rinishlarga yaqinlashishni kuchaytirishga intiladigan aloqa
tarmog'i haqida og'zaki og'zaki muhokamalar bo'ladi.
Taqlid va hissiyotlar tarqalish jarayoniga yordam beradi.
Yangi modada ko'rilgan ayollar soni qanchalik ko'p bo'lsa,
konvertatsiya qilish uchun bosim shunchalik ko'p bo'ladi.
Unga to'g'ridan-to'g'ri hech narsa aytilmagan holda, farzand
asrab olmaslik psixologik noqulaylikni his qiladi - u o'zini
dahshatli his qiladi, chunki u o'zining dahshatli ko'rinishini
sezadi. Uning his-tuyg'ulari ostida qo'rquv va bema'nilik kabi
asosiy harakatlar yotadi. U o'zini eskirgan, yoqimsiz va
nomaqbul ko'rinishidan qo'rqadi. Uning o'ziga xos qiyofasi,
bema'niligi unga bundan ham yaxshiroq mukofotga loyiq
ekanligini aytadi. Ammo u eski garderobining yaroqliligi va
yangisining narxi o'rtasida qiynaladi. Keyin, bir kuni unga
yaqin kishi (do'st, dushman, qo'shni, qarindosh va boshqalar)
yangi modada paydo bo'ladi va / yoki unga Macy'sning
hozirda uzun bo'yli ansambllardagi savdolari haqida gapirib
beradi. Bu qiladi. Ajoyib sotuv narxlaridan foydalanib, u xarid
qilishda davom etadi.
Nihoyat, Aydaxo shtatidagi Bonner paromisidan Syuzi Q.
Perkins mahalliy Good Value do'konida shim kostyumini
uzun etakli libosga sotganida, moda sikli tugadi. Barcha niyat
va maqsadlar uchun endi xaridorlar yo'q - bozor to'yingan.
Ayni paytda, Nyu-York va Los-Anjelesdagi asl moda
innovatorlari bu ko'rinishdan uzoq vaqtdan beri voz
kechishgan. Suzy Q. uni qabul qilayotgan bir paytda,
rahbarlar diametral ravishda qarama-qarshi bo'lgan narsaga
o'tmoqdalar, masalan, qisqaroq etak chizig'i. Darhaqiqat,
Suzy Q. endigina eskirgan narsalarni sotib oldi. Va shunday
davom etadi, tsikldan keyin tsikl.
80
 Qimmatli qog'ozlar bozori aylanishi
Moda tsiklida biz kuzatgan ko'plab jarayonlar va
motivatsiyalar fond bozorida aks ettirilgan. Mutaxassislar,
treyderlar, moliyaviy matbuot, maslahat xizmatlari, chakana
brokerlik firmalari, qo'rquv va ochko'zlik, glamur aktsiyalari,
poda effekti, vahima va jinnilik, issiq guruhlar kabi birja
bozorining elementlarini o'z joyiga qo'yib, moda misolini
qayta o'qib chiqish juda ibratlidir. , g'alati lotereyalar, kengash
zalidagi g'iybat, institutsional homiylik, qo'rquv va tushkunlik,
ochko'zlik va eyforiya va boshqalar.
Fond birjasining tahlili ikkita asosiy jarayonni ochib beradi,
biri individual yoki psixologik darajada, ikkinchisi guruh yoki
sotsiologik darajada. Bu ikki jarayon:
1. Qo'rquv va ochko'zlik motivatsiyasi (individual daraja).
2. Diffuziya va asrab olish sikli (sotsiologik daraja).
Qo'rquv va ochko'zlik
Shu nuqtai nazardan, qo'rquv xavfni kutish yoki anglash
natijasida yuzaga keladigan yoqimsiz, ko'pincha kuchli tuyg'u
sifatida tavsiflanadi. Ochko'zlik - bu talab qilish yoki ega
bo'lish uchun haddan tashqari istak. Qo'rquv va ochko'zlik
yagona davlat o'zgaruvchilari emas; balki ular katta yoki
kichikroq spektrlar bo'ylab yotadi. Qo'rquv spektri eyforiyadan
ishonchga, umidga, tashvishga, qo'rquvga, vahimagacha;
qisqasi, optimizmdan pessimizmgacha. Ochko'zlik spektri
o'ta ochko'zlikdan tortib, haddan tashqari sotib olish va
haddan tashqari baholashga olib keladi - haddan tashqari
sotilish va qadrsizlanishga olib keladigan beparvolikgacha.
Nega qo'rquv va ochko'zlik barqaror, neytral bozor indeksini
qoldirib, bir-birini bekor qilmaydi? Buning sababi shundaki,
ular orasidagi o'zaro ta'sir dinamik taranglikdan biridir.
Qiymatlar katta bo'lgan bozorning pastki qismida investorlar
optimistik bo'lishi kerak. Axir, eng katta savdolar mavjud
bo'lganda, ular eng ochko'z va optimistik bo'lishlari kerak; bu
81
undosh, izchil, oqilona xatti-harakatlar bo'ladi. Ammo bozor
tubida biz aniqlagan narsa buning aksi: qadriyatlar katta
bo'lsa, investorlar pessimistik bo'ladi. Bu aniq dissonant,
nomuvofiq va mantiqsiz xatti-harakatlardir. Bozorning yuqori
cho'qqilarida biz past qiymatlarga nisbatan teskari, ammo
teng darajada mantiqsiz optimizm holatini topamiz. Bozor
tubida ochko'zlik kuchayib, qo'rquv pasayganda, biz
portlovchi ko'tarilishlarni ko'ramiz yoki tepada ochko'zlikdan
qo'rquv yengsa, halokatli pasayish kuzatilishi ajablanarli
emasmi?
XULOSA

Ushbu bob treyderlarning insoniy jihatlarini o'rganish uchun

g'oyalar va protseduralar manbai bo'lib xizmat qilish uchun
mo'ljallangan. Xulq-atvorni moliyalashtirish moliyaviy
bozorlarda xulq-atvor fanlari va psixologiya tushunchalarini
o'rganish va amaliyot bo'lganligi sababli, ular "Individual xatti-
harakatlar" va "Ommaviy psixologiya" sarlavhalari ostida
muhokama qilindi.
Keyingi bob harakatdagi ommaviy psixologiya tushunchasini
amorf tushunchadan tashqariga olib chiqadi. Olomon ham
rasm, ham nazorat ro'yxati bo'lgan boshqariladigan dizaynga
keltiriladi. Bunga xulq-atvor moliyasini, ya'ni "Olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli" ni qo'llash orqali erishiladi.
Ushbu model yordamida treyder butun miyasini jalb qilish
uchun ajoyib imkoniyatga ega bo'ladi: indikatorlarning
raqamli nazorat ro'yxatini o'rganish uchun chap yarim shar va
narx, hajm, vaqt va hissiyot elementlari qanday
birlashtirilganligini tasavvur qilish uchun o'ng yarim shar.
bozor tsiklining turli bosqichlarida o'zaro bog'liq. Ushbu ikkita
analitik shakl birgalikda treyderga kontseptual ustunlik berish
uchun bir-birini to'ldiradi va to'ldiradi.

82
ILOVA A: XULQIQ HAQIDA FOYDALANISH
MOLIYA — TREYERNI YANGILANISH MANBALARI

Ko'rib chiqishga arziydigan bir nechta saytlar mavjud.

Birinchisi, Yahoo-da juda qiziqarli moliya muhokamasi
guruhi: http://finance.groups.yahoo.com/group/
Xulq-atvor-moliya/. Ushbu saytdagi tushunchalarning
aksariyati www.behaviouralfinance.net/ saytida ham ko'rib
chiqiladi. Mavzu bo'yicha katta chuqur va keng yozishni
Moliyaviy Iqtisodiyot Tarmog'ining (FEN) xulq-atvor moliyasi
maqolalarida topish mumkin: www.ssrn.com/link/behavioral-
experimental-finance.html.
Journal of Behavioral Finance jurnalining veb-sayti:
www.psychology andmarkets.org/. Robert Shillerning xatti-
harakatlarni moliyalashtirish bo'yicha seminarini
http://econ.yale.edu/~shiller/behfin/index.htm saytida topish
mumkin.
Dasturiy ta'minot uchun boshqa qiziqarli saytlar:
www.nag.com/index.asp
www.hoadley.net/options.html
www.decisioneering.com
Ma'lumot va yangiliklar uchun:
www.fenews.com
www.financialengines.com
www.ssm.com

83
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli

Kitobning ushbu qismi sizga texnik tahlilning turli xil asosiy

ko'rsatkichlariga mos keladigan katta rasm ramkasini taqdim
etish uchun mo'ljallangan. Ushbu bob qimmatli qog'ozlar
bozori harakati boshqa tirik organizmlarning hayot aylanishini
kuzatib borishi va shuning uchun farqlovchi naqshlar va
bosqichlarni ko'rsatadigan aniq mavzu atrofida qurilgan. Buni
aniq ifodalash uchun bozor xatti-harakatlari ko'rsatkichlarini
o'zaro bog'lash va izohlash uchun asos sifatida sotsiologiya
va kommunikatsiyalar nazariyasidan qabul qilish/diffuziya
modeli olingan. Olomon xulq-atvorining ushbu hayot tsikli
modeli biznes, prognozlash va rejalashtirishda tez-tez
ishlatiladigan mahsulotning hayot aylanishi modelining
moslashuvidir. Marketingda hayot tsikli modeli yangi
mahsulotlar va boshqa innovatsiyalarni tushunish va
boshqarish uchun o'zining foydaliligini qayta-qayta isbotladi.
Ushbu bobda ishlab chiqilgan model sizga qanday tashkil
qilishni ko'rsatib beradi
va narx, hajm, hissiyot va vaqtning texnik bozor tahlilini
bozor tahlilining mazmunli, ammo samarali tizimiga sintez
qilish. Ushbu kitobdagi texnik tahlil tarmoqlarini tashkil qilish
va sintez qilishda sizga yordam berishdan tashqari, Olomon
xatti-harakatlarining hayot tsikli modeli texnik tahlil mavzusi
bo'yicha boshqa darsliklarga qo'shimcha va qo'shimcha
sifatida ishlatilishi mumkin. Umid qilamanki, ushbu bob va
umuman olganda ushbu kitob foydali ma'lumotnomaga
aylanadi va sizga yaxshi xizmat qiladi.
Treyder Life Cycle Model dan foydalangan holda
qo'shimcha afzalliklarga ega bo'ladi
Olomon xatti-harakati, chunki u miyaning ikkala tomonini
ham ishlaydi. Narx, hajm, vaqt va his-tuyg'ularning raqamli
nazorat ro'yxati tahlili miyaning chap yarim sharini (L-
84
yo'naltirilgan fikrlash) jalb qiladi; Narx, hajm, vaqt va his-
tuyg'ularning bir vaqtning o'zida va barchasi birgalikda
ishlaydigan tasviriy, grafik sxemasi miyaning o'ng yarim
sharini faollashtiradi (R-yo'naltirilgan fikrlash).
Albatta, L-yo'naltirilgan va R-yo'naltirilgan fikrlash g'alaba
qozongan kombinatsiyani yaratadi - butunlay yangi aql.
Ushbu bobda siz tahliliy asoslar bilan tanishasiz
Hayotiy tsikl modeli, ya'ni qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziq
investorlar va treyderlarning turli toifalarini belgilaydi va bozor
tsiklining qaysi bosqichida bozorga kirish yoki undan
chiqishni kutish mumkinligini ko'rsatadi. Keyinchalik,
savdogarlar va investorlarning turli toifalari buqa
tendentsiyasiga qo'shilishlari yoki pasayish tendentsiyasi
paytida bozorni tark etishlari sababli narxga ta'sirini
ko'rsatadigan S shaklidagi egri chiziqni o'rganasiz.
Ushbu bobning ikkinchi qismida hayotning qo'llanilishi
mavjud
Ikki treyder-texnik tomonidan velosiped modeli. O'z tajribam
va boshqa treyderlar haqidagi kuzatishlarimga asoslanib,
men o'zlarining savdolari va hayot tsikli modelining ta'siri
haqida hikoya qiluvchi ikkita stereotipik belgilarni, Rayt va
Lefti yaratdim.
Ushbu bobning uchinchi va oxirgi qismida ushbu mavzu
bo'yicha mini ma'ruza taqdim etiladi
narx, hajm parametrlarini o'z ichiga olgan texnik tahlil
tafsilotlari,
hissiyot va vaqt, chunki ular hayot tsikli modeli tomonidan
tashkil etilgan va sintez qilingan.

TEXNIK KO'RSATKORLARNI INTEGRATSIYA QILISH

Xulq-atvor moliyasidan kelib chiqadigan kontseptual

modellar treyder-tahlilchiga texnik tahlil tizimlarini qurish va
85
sinovdan o'tkazishda yordam berishi mumkin. Bundan
tashqari, texnikning amaliy qo'llash uchun olomon
psixologiyasini intuitiv tushunishi hayot tsikli ramkasining
o'zgartirilgan versiyasidan foydalanish orqali qo'llanilishi
mumkin.
Men yodda tutgan hayot tsikli doirasi 3.1 va 3.2-rasmlarda
tasvirlangan olomon xatti-harakatlarini qabul qilish/diffuziya
modelidir. Bu raqamlar jamiyatning vaqt o'tishi bilan
innovatsiyalarni qanday qabul qilishini ko'rsatadi, masalan,
istalgan aktsiyani ta'qib qilayotgan xaridorlar guruhi. Grafik
har bir davrda innovatsiyani qo'llagan odamlar sonini
ifodalashda qo'ng'iroq chizig'i shaklini oladi va kümülatif
asosda odamlar sonini ifodalashda S-egri chizig'iga
o'xshaydi.
Harakatdagi olomon xatti-harakatlarining dramatik misollari
uchun biz tulipomani, Janubiy dengiz pufagi va Missisipi
sxemasi kabi klassik holatlarga qarashimiz mumkin. Yaqinda
biz kamikadze kapitalizmi va kovboy kapitalizmini ko'rdik, ular
Edvard kansler tomonidan "Iblis eng orqada" filmida mahorat
bilan tasvirlangan. Ushbu holatlarda topilgan moliyaviy
bozorlarning suruv instinkti qabul qilish/diffuziya modeli
yordamida tushuntirilishi va bashorat qilinishi mumkin.
Olomonga o'xshash bu hodisa ancha qisqaroq va kichikroq
hajmdagi bozor tsikllarida ham kuzatiladi.

86
87
 Egri chiziqlar, S shaklida va qo'ng'iroq shaklida
Poda instinktining kümülatif tabiati hayot tsikli modelining S
shaklidagi egri chizig'ida o'z aksini topadi (3.1-rasm),
qo'ng'iroq shaklidagi o'xshash chiziq esa bozor ishtirokchilari
guruhlari qanday joylashishini va o'zaro bog'liqligini
ko'rsatadi, ular dastlabki aqlli pullardan tortib to " toq
lotereyalar”, bozorga oxirgi marta kirganlar (3.2-rasm). Ikki
egri chiziq birgalikda texnik bozor sharoitlarini o'lchash va
bozor xatti-harakatlarini bashorat qilish uchun
ko'rsatkichlarning kuchli integratori bo'lgan hayot tsikli
modelini tashkil qiladi. Darhaqiqat, hayot tsikli kontseptsiyasi
shunchalik kuchliki, iqtisodiy nazariyotchi Teodor Modis
bunday modellar deyarli hamma narsaning ko'tarilishi va
tushishini bashorat qila oladi, deb ta'kidlaydi.
Ijtimoiy fanda va marketing tadqiqotlarida keng
qo'llaniladigan yuqorida ko'rsatilgan qabul qilish/diffuziya
hayot tsikli modeli birja bozoriga osongina mos keladi. Ushbu
modeldan foydalangan holda, 3.3-rasmda texnik tahlilning
to'rtta asosiy parametrlari - narx, hajm, vaqt va hissiyotning
o'zaro bog'liqligi ko'rsatilgan.
To'rt element: narx, hajm, hissiyot va vaqt
Olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modelining to'rtta
asosiy texnik parametrlari AQSh fond bozorining texnik
holatining o'ziga xos jihatlari hisoblanadi. Har bir parametr
uchun ma'lumotlar boshqalarnikidan mustaqil bo'lgani uchun
ularni ifodalovchi ko'rsatkichlar birlashtirilishi mumkin. Narx,
vaqt, hajm va his-tuyg'ularning bu qo'shimcha xususiyati juda
muhimdir; birgalikda ular bozorning hozirgi holati va
kelajakdagi ehtimoliy tendentsiyasi haqida to'liqroq va
majburiy xulosani beradi.

88
 Har bir parametrni ifodalovchi ko'rsatkichlar 3.4-rasmda
ko'rsatilganidek, har bir parametrni yanada chuqurroq va
ishonchli tushunish uchun tartibga solinishi mumkin. Bundan
tashqari, ushbu panjara modelni ishlab chiqish va sinovdan
o'tkazishda yordam berish uchun ishchi varaq sifatida
ishlatilishi mumkin. Rasmda ko'rsatilganidek, har bir element
uchta tahlil darajasiga bo'linadi. Tahlilchi tahlil qilinayotgan
bozor va tanlangan vaqt oralig'iga ko'ra "Ko'rsatkichlar" va
"Og'irlik" ustunlariga ma'lumotlarni kiritadi. (Ushbu bobning
oxirgi bo'limiga qarang: "Kichik ma'ruza". Narx, hajm, kayfiyat
va vaqt haqida chuqur ma'lumot olish uchun.)

89
90
 Ko'rsatkichlar daraxti kontseptsiyasi murakkab modellarni
qurish va sinovdan o'tkazish jarayonida paydo bo'ladi. Ushbu
tushuncha bilan, shunchaki narx tendentsiyasiga va
kayfiyatga tayanmasdan, tahlilchi narx sxemasi, Elliott
to'lqinlari soni, nuqta va raqamlar nisbati, balansdagi va
umumiy hajm va qo'yish / qo'ng'iroq nisbati kabi
ko'rsatkichlarni to'liq hajmga qo'shishi mumkin. modelning
texnik axborot imkoniyatlaridan foydalanish. Qabul
qilish/diffuziya modelidan foydalanib, tahlilchilar ushbu turli
parametrlarning bir-biriga qanday bog'langanligini
tushunishlari mumkin.
Treyder-tahlilchining vaqt ufqiga va uning ma'lum
ko'rsatkichlarga bo'lgan ishonch darajasiga qarab, u aniq
texnik ko'rsatkichlar arsenalidan oqilona tanlashi mumkin.
Agar, masalan, u oraliq muddatli optsionlar yoki fyuchers
treyderi bo'lsa, u momentumni o'rganish uchun stokastika
yoki nisbiy kuch indeksi (RSI), Elliott to'lqinlarini hisoblash
uchun soatlik Dow Jones grafigi va Harakatlarning potentsial
darajasini o'lchash uchun Dow Jones Industrial Average
(DJIA) ning nuqta-raqamli diagrammasi. Ushbu narx
ko'rsatkichlari S shaklidagi egri chiziq bo'ylab joylashganligini
ko'rish mumkin.
Hajmga kelsak, tahlilchi Nyu-York fond birjasining (NYSE)
kunlik jami hajmini, umumiy ko'tarilish va pasayish hajmining
o'lchovini, shuningdek, DJIAdagi 30 ta aktsiyalarning balans
hajmini o'rganishni yanada takomillashtirishni o'z ichiga olishi
mumkin. Ovoz narxining S shaklidagi egri chizig'i ostida
qo'ng'iroq shaklidagi egri chizig'ida mos ravishda ko'rib
chiqiladi.
Hissiyot turli bozor ishtirokchilarining fikrini ham, xatti-
harakatlarini ham o'lchaydi. Fikrning hissiyot ko'rsatkichlari
teskari aloqa halqasi tomonidan ushlanadi (3.3-rasmga
qarang) va xatti-harakatlar qo'ng'iroq shaklidagi qabul qilish
91
egri chizig'iga mos keladi. Bu erda tahlilchi buqalar va
ayiqlarning Investors Intelligence nisbatidan foydalangan
holda bozor fikrini baholashni tanlashi mumkin
(www.investors intelligence.com). Bundan tashqari, u gazeta
va jurnallarning sarlavhalari va etakchi hikoyalari bilan
ustunlik qilayotgan jamoatchilik kayfiyatini baholashi mumkin.
U optsion qo'yish/qo'ng'iroq, ochiq foiz va hajm nisbatlarini
hisoblash orqali spekulyativ xatti-harakatlarni baholashi
mumkin.
Nihoyat, oraliq muddatli investor to'rtinchi asosiy parametr,
vaqtdan foydalanishi mumkin. Bunga 10 dan 13 haftagacha
bo'lgan eng past tsiklni, ma'lum bir yuqoriga yoki pasayish
tendentsiyasiga sarflangan vaqtni va mavsumiy ta'sirlarning
ahamiyatini tahlil qilish orqali erishish mumkin.
Ko'rsatkichlarni 3.3-rasmda ko'rsatilgan modelga
moslashtirish treyderga koeffitsientlar qachon yuqori bo'lishini
sotib olish uchun maqbul ekanligini yaxshiroq baholash
imkonini beradi. Narx-hajm-sentiment-vaqtning birlashgan
rasmi modelning pastki chap kvadrantida (to'planishi) yuqori
o'ngdagi (tarqatish)dan farq qiladi. Birinchi holatda har
qanday katta hajmli o'zgarishlarni sotib olishni xohlashingiz
mumkin, ammo keyingi holatlar ustun bo'lganda emas.
Model, shuningdek, treyderga kirish va chiqish signallari
uchun raqamli ko'rsatkichlarni o'rnatish uchun asoslar beradi.
Ushbu ko'rsatkichlar orqa sinovdan va real vaqt tajribasidan
kelib chiqishi mumkin. Ba'zi ko'rsatkichlarga ko'proq
ahamiyat berilishi mumkin va ko'tarilish, juda ko'tarilish,
pasayish va juda pasayish o'rtasidagi chegara darajalari
tahlilchining ko'rsatkichlarni tanlashiga, bozor haqidagi
e'tiqodiga va tajribasiga bog'liq bo'ladi.
Qabul qilish/diffuziya hayotiy tsikli modeli texnik treyderga
dasturiy ta'minot paketlarida mavjud bo'lgan
ko'rsatkichlarning boy qatoridan foydalanishga imkon beradi,
92
shu bilan birga ma'lumotlar bilan to'lib-toshib qolishdan
saqlaydi. 3.5-rasmda ko'rsatilganidek, S-shaklidagi kichik
hayot tsikli egri chiziqlari kattaroqlarga aylanadi. Shunday
qilib, model bozorning kundalik, qisqa muddatli, oraliq va
uzoq muddatli tendentsiyalarini ko'rish va o'zaro bog'lashning
tizimli usulini taqdim etadi.
Umumiy kuzatuv shundan iboratki, texnik savdo sohasi
treyder uchun faqat bitta yoki ikkita ko'rsatkichdan iborat
oddiy tizimga tayanishi uchun juda raqobatbardosh bo'lib
qoldi. Bozorlardagi savdo professional sport turlarida mavjud
raqobat darajasiga tez yaqinlashmoqda. Shunday qilib, sizga
ushbu qo'shimcha ustunlikka erishish uchun sizga
murakkabroq, ammo tushunarli narsa kerak. Xulq-atvorli
moliya modellari ushbu afzalliklarga erishish uchun texnik
ma'lumotlaringizni shakllantirishga yordam beradi.

93
 Egri chiziqlar, S shaklida va qo'ng'iroq shaklida
Poda instinktining kümülatif tabiati hayot tsikli modelining S
shaklidagi egri chizig'ida o'z aksini topadi (3.1-rasm),
qo'ng'iroq shaklidagi o'xshash chiziq esa bozor ishtirokchilari
guruhlari qanday joylashishini va o'zaro bog'liqligini
ko'rsatadi, ular dastlabki aqlli pullardan tortib to " toq
lotereyalar”, bozorga oxirgi marta kirganlar (3.2-rasm). Ikki
egri chiziq birgalikda texnik bozor sharoitlarini o'lchash va
bozor xatti-harakatlarini bashorat qilish uchun
ko'rsatkichlarning kuchli integratori bo'lgan hayot tsikli
modelini tashkil qiladi. Darhaqiqat, hayot tsikli kontseptsiyasi
shunchalik kuchliki, iqtisodiy nazariyotchi Teodor Modis
bunday modellar deyarli hamma narsaning ko'tarilishi va
tushishini bashorat qila oladi, deb ta'kidlaydi.
Ijtimoiy fanda va marketing tadqiqotlarida keng
qo'llaniladigan yuqorida ko'rsatilgan qabul qilish/diffuziya
hayot tsikli modeli birja bozoriga osongina mos keladi. Ushbu
modeldan foydalanib, 3.3-rasmda texnik tahlilning to'rtta
asosiy parametrlari - narx, hajm, vaqt va hissiyotlar qanday
bog'liqligi ko'rsatilgan.
To'rt element: narx, hajm, hissiyot va vaqt
Olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modelining to'rtta
asosiy texnik parametrlari AQSh fond bozorining texnik
holatining o'ziga xos jihatlari hisoblanadi. Har bir parametr
uchun ma'lumotlar boshqalarnikidan mustaqil bo'lgani uchun
ularni ifodalovchi ko'rsatkichlar birlashtirilishi mumkin. Narx,
vaqt, hajm va his-tuyg'ularning bu qo'shimcha xususiyati juda
muhimdir; birgalikda ular bozorning hozirgi holati va
kelajakdagi ehtimoliy tendentsiyasi haqida to'liqroq va
majburiy xulosani beradi.

94
 Har bir parametrni ifodalovchi ko'rsatkichlar 3.4-rasmda
ko'rsatilganidek, har bir parametrni yanada chuqurroq va
ishonchli tushunish uchun tartibga solinishi mumkin. Bundan
tashqari, ushbu panjara modelni ishlab chiqish va sinovdan
o'tkazishda yordam berish uchun ishchi varaq sifatida
ishlatilishi mumkin. Rasmda ko'rsatilganidek, har bir element
uchta tahlil darajasiga bo'linadi. Tahlilchi tahlil qilinayotgan
bozor va tanlangan vaqt oralig'iga ko'ra "Ko'rsatkichlar" va
"Og'irlik" ustunlariga ma'lumotlarni kiritadi. (Ushbu bobning
oxirgi bo'limiga qarang: "Kichik ma'ruza". Narx, hajm, kayfiyat
va vaqt haqida chuqur ma'lumot olish uchun.)

95
 Ko'rsatkichlar daraxti kontseptsiyasi murakkab modellarni
qurish va sinovdan o'tkazish jarayonida paydo bo'ladi. Ushbu
tushuncha bilan, shunchaki narx tendentsiyasiga va
kayfiyatga tayanmasdan, tahlilchi narx sxemasi, Elliott
to'lqinlari soni, nuqta va raqamlar nisbati, balansdagi va
umumiy hajm va qo'yish / qo'ng'iroq nisbati kabi
ko'rsatkichlarni to'liq hajmga qo'shishi mumkin. modelning
texnik axborot imkoniyatlaridan foydalanish. Qabul
qilish/diffuziya modelidan foydalanib, tahlilchilar ushbu turli
parametrlarning bir-biriga qanday bog'langanligini
tushunishlari mumkin.
96
 Treyder-tahlilchining vaqt ufqiga va uning ma'lum
ko'rsatkichlarga bo'lgan ishonch darajasiga qarab, u aniq
texnik ko'rsatkichlar arsenalidan oqilona tanlashi mumkin.
Agar, masalan, u oraliq muddatli optsionlar yoki fyuchers
treyderi bo'lsa, u momentumni o'rganish uchun stokastika
yoki nisbiy kuch indeksi (RSI), Elliott to'lqinlarini hisoblash
uchun soatlik Dow Jones grafigi va Harakatlarning potentsial
darajasini o'lchash uchun Dow Jones Industrial Average
(DJIA) ning nuqta-raqamli diagrammasi. Ushbu narx
ko'rsatkichlari S shaklidagi egri chiziq bo'ylab joylashganligini
ko'rish mumkin.
Hajmga kelsak, tahlilchi Nyu-York fond birjasining (NYSE)
kunlik jami hajmini, umumiy ko'tarilish va pasayish hajmining
o'lchovini, shuningdek, DJIAdagi 30 ta aktsiyalarning balans
hajmini o'rganishni yanada takomillashtirishni o'z ichiga olishi
mumkin. Ovoz narxining S shaklidagi egri chizig'i ostida
qo'ng'iroq shaklidagi egri chizig'ida mos ravishda ko'rib
chiqiladi.
Hissiyot turli bozor ishtirokchilarining fikrini ham, xatti-
harakatlarini ham o'lchaydi. Fikrning hissiyot ko'rsatkichlari
teskari aloqa halqasi tomonidan ushlanadi (3.3-rasmga
qarang) va xatti-harakatlar qo'ng'iroq shaklidagi qabul qilish
egri chizig'iga mos keladi. Bu erda tahlilchi buqalar va
ayiqlarning Investors Intelligence nisbatidan foydalangan
holda bozor fikrini baholashni tanlashi mumkin
(www.investors intelligence.com). Bundan tashqari, u gazeta
va jurnallarning sarlavhalari va etakchi hikoyalari bilan
ustunlik qilayotgan jamoatchilik kayfiyatini baholashi mumkin.
U optsion qo'yish/qo'ng'iroq, ochiq foiz va hajm nisbatlarini
hisoblash orqali spekulyativ xatti-harakatlarni baholashi
mumkin.
Nihoyat, oraliq muddatli investor to'rtinchi asosiy parametr,
vaqtdan foydalanishi mumkin. Bunga 10 dan 13 haftagacha
97
bo'lgan eng past tsiklni, ma'lum bir yuqoriga yoki pasayish
tendentsiyasiga sarflangan vaqtni va mavsumiy ta'sirlarning
ahamiyatini tahlil qilish orqali erishish mumkin.
Ko'rsatkichlarni 3.3-rasmda ko'rsatilgan modelga
moslashtirish treyderga koeffitsientlar qachon yuqori bo'lishini
sotib olish uchun maqbul ekanligini yaxshiroq baholash
imkonini beradi. Narx-hajm-sentiment-vaqtning birlashgan
rasmi modelning pastki chap kvadrantida (to'planishi) yuqori
o'ngdagi (tarqatish)dan farq qiladi. Birinchi holatda har
qanday katta hajmli o'zgarishlarni sotib olishni xohlashingiz
mumkin, ammo keyingi holatlar ustun bo'lganda emas.
Model, shuningdek, treyderga kirish va chiqish signallari
uchun raqamli ko'rsatkichlarni o'rnatish uchun asoslar beradi.
Ushbu ko'rsatkichlar orqa sinovdan va real vaqt tajribasidan
kelib chiqishi mumkin. Ba'zi ko'rsatkichlarga ko'proq
ahamiyat berilishi mumkin va ko'tarilish, juda ko'tarilish,
pasayish va juda pasayish o'rtasidagi chegara darajalari
tahlilchining ko'rsatkichlarni tanlashiga, bozor haqidagi
e'tiqodiga va tajribasiga bog'liq bo'ladi.
Qabul qilish/diffuziya hayotiy tsikli modeli texnik treyderga
dasturiy ta'minot paketlarida mavjud bo'lgan
ko'rsatkichlarning boy qatoridan foydalanishga imkon beradi,
shu bilan birga ma'lumotlar bilan to'lib-toshib qolishdan
saqlaydi. 3.5-rasmda ko'rsatilganidek, S-shaklidagi kichik
hayot tsikli egri chiziqlari kattaroqlarga aylanadi. Shunday
qilib, model bozorning kundalik, qisqa muddatli, oraliq va
uzoq muddatli tendentsiyalarini ko'rish va o'zaro bog'lashning
tizimli usulini taqdim etadi.
Umumiy kuzatuv shundan iboratki, texnik savdo sohasi
treyder uchun faqat bitta yoki ikkita ko'rsatkichdan iborat
oddiy tizimga tayanishi uchun juda raqobatbardosh bo'lib
qoldi. Bozorlardagi savdo professional sport turlarida mavjud
raqobat darajasiga tez yaqinlashmoqda. Shunday qilib, sizga
98
ushbu qo'shimcha ustunlikka erishish uchun sizga
murakkabroq, ammo tushunarli narsa kerak. Xulq-atvorli
moliya modellari ushbu afzalliklarga erishish uchun texnik
ma'lumotlaringizni shakllantirishga yordam beradi.

IKKI SAVDOCHI DOSTASI: RAFT VA SOL

2005-yilda AQShning yirik shaharlaridan birida Rayt o'zining
uzoq yillik do'sti Lefti bilan birja binosi yaqinidagi kafeda
uchrashdi. Rayt hozirgina qiyin tennis bahsida g'alaba
qozongan odamning ishonchi bilan qadam tashladi. U Leftiga
ilmiy mantiq va istiqbolli rejaga asoslangan birinchi
savdosining foydali natijasi haqida aytib berishga tayyor edi.
Rayt oddiy aktsiyalarni sotib olgan, mexanik texnik savdo
tizimlariga yo'naltirilgan savdo seminarlarida qatnashgan va
hatto kun oxiridagi ma'lumotlar ta'minoti bilan to'liq dasturiy
ta'minot dasturini o'rnatgan Lefti o'zining omadini
99
rag'batlantirishiga umid qilgan. Savdoga bag'ishlagan vaqt,
iste'dod va xazinaga qaramay, Lefty tajribasi yo'qotishlar va
yo'qolgan imkoniyatlarning izi bo'ldi.
Rayt unga yordam bergan va u Leftiga ham yordam berishi
mumkin bo'lgan uchta katta narsani tasvirlab berdi:
1. Tushunishning o'zgarishi, uning dunyoga qarashi
o'zgarishi: kontseptual, empatik, yigirma birinchi asrning
qarashi.
2. Olomon xatti-harakatlari, xulq-atvor moliyasi va hayot
tsiklidan olingan modellardan foydalangan holda, grafik va
ko'rsatkichlar orqali fond bozori harakatlarining talqinini
yo'naltirish uchun haqiqiy ilmiy mantiq.
3. Bozor ma'lumotlarini baholash uchun sxematik
diagrammalar va nazorat varaqlaridan bir vaqtning o'zida
foydalanish orqali bozorni vizual va analitik jihatdan
muvozanatli va kompleks o'rganish.
“Boshqa biror ishni qilishdan oldin, – deya boshladi Rayt, –
bozor va savdo texnik treyderga qo‘yadigan talablar va
raqobatdosh ustunlikka erishish va uni saqlab qolish uchun
qanday aqliy yondashuvni rivojlantirish kerakligi haqida to‘g‘ri
fikr yuritishingiz kerak. Deniel X. Pink tomonidan tasvirlangan
fikrlashning yangi turi “A Butunlay yangi fikr: Nima uchun o'ng
miyalar kelajakni boshqaradi. Aslida, Pinkning aytishicha,
qoidalarga asoslangan savdo muhim bo'lib qolsa-da, endi bu
etarli emas. Kelajakda muvaffaqiyatga erishish uchun biz
uzoq o'tmishdan, Richard D. Uikoff va Jessi Livermor
davridan bir sahifa olishimiz kerak. Biz jadvallarni o'qish
ko'nikmalarimizni tiklashimiz, bozorni his qilishimiz va bozor
bizga aytib beradigan voqeani tinglashimiz kerak.
Ushbu ko'nikmalar miyaning o'ng yarim sharida joylashgan
bo'lib, Pink buni R-yo'naltirilgan yoki R-rejim atributlari deb
ataydi. Ular bizga bozor jumboq qismlarini birlashtirishga,

100
naqshlarni aniqlashga, inson, odamlar va olomonni
haqiqatan ham his qilishimizga imkon beradi.
"R-yo'naltirilgan bu yondashuv menga darhol yoqdi", deb
tushuntirdi Rayt. “Men har doim ko'rishga yo'naltirilgan odam
bo'lganman. Kimdir menga yangi kontseptsiyani
ko'rsatayotganda, men katta rasmni ko'rishni, uning
qismlarini bir-biri bilan bog'lashim uchun uni xaritada ko'rishni
yaxshi ko'raman. Men yangi joyga sayohat qilganimda, xarita
va yozma yo'nalishlarni olishni yaxshi ko'raman. Bu ishlaydi.
Men uchun birisiz ikkinchisi rejaning yarmidan kam. Men
hayot tsikli bozori modeliga ishonishim mumkin, chunki u
menga qarash uchun sxema va qismlarni bir-biriga
moslashtirish uchun nazorat ro'yxatini beradi. Lekin siz aniq
geografiyadan boshlashingiz kerak; aks holda hech qanday
raqam yoki navbatma-navbat yo'nalishlar va batafsil xaritalar
kombinatsiyasi sizni maqsadingizga olib kelmaydi. Bu
samarali bozor gipotezasiga asoslangan "xaritalar" savdosi
bilan bog'liq muammo - bu yer dumaloq emas, balki tekis
ekanligiga ishonishga o'xshaydi.
“Samarali bozor, shubhasiz, fond bozori dunyosining yomon
xaritasidir, chunki u investitsiya qiluvchi va savdo qiladigan
odamlarning barchasi “iqtisodiy odam” modeliga mos keladi
degan noto'g'ri taxminga asoslanadi. Aksincha, xulq-atvor
moliyasining bozor modellari bozor o'yinchilari qo'rquv,
ochko'zlik va psixologiya, sotsiologiya va antropologiyada
aniqlangan inson xatti-harakatlarining boshqa
xususiyatlaridan kelib chiqadi degan taxmindan boshlanadi.
1990-yillardagi Internet portlashi va inqirozini boshidan
kechirgan har bir kishi bozorlar hissiy va samarali emasligini
yaxshi biladi.
Rayt nega uni olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeliga
jalb qilganini tushuntirdi. Amaliy, real dunyo tajribasidan bu
unga mantiqiy edi; u yilning to'rt faslining ta'sirini, o'simliklar
101
va ekinlarning tug'ilish-o'sish-etuklik-hosil olish siklini
kuzatgan edi.
Rayt o'rta maktabda o'tgan tarix darsini esladi, u erda u
qadimgi yunonlar xalqlarning yuksalishi va qulashi, boshqa
texnogen institutlar va hatto olomonning vahimalarini
tasvirlash va tushuntirish uchun tabiatdan hayot aylanish
modelidan foydalanganliklarini bilib oldi. Keyinchalik, u bozor
gurusi Edson Gouldning olomonning xatti-harakatlarini
bozorlarni o'rganish uchun "ochiq kunjut" deb ta'riflaganini
o'qiganida, Raytni o'ziga tortdi.
Rayt o‘z do‘sti Leftiga shunday dedi: “Hayot tsikli modelining
ikki tomoni yoki ikki tomoni – rasmlar va nazorat ro‘yxati
menga narsalarni bir joyga to‘plash va kelajak yoki kelajak
haqida ishonchli qaror qabul qilish uchun moslashuvchanlik
va intizom berdi. bozorning keyingi bosqichi. Misol uchun,
men bazani shakllantirishni ko'rdim. Baza menga innovatsion
aqlli pul yoki "kuchli qo'llar" sarmoyadorlari yangi buqa bozori
aylanishini tayyorlayotganligini ko'rsatdi. Albatta, men aqlli
pul innovatorlari kabi chuqur cho'ntaklar, chuqur ma'lumotga
ega investor emasman, lekin men texnik tahlil orqali ularni
kuzatib borishim va ularning izidan borishim mumkin.
“Men erta qabul qiluvchi sifatida kelganman. Men ajralishni
bazadan sotib oldim.
Narxlar oshgani sayin asta-sekin kengayib borayotgan hajm
xaridorlarning bozorga kirib borayotganini tasdiqladi va buqa
bozorining bandwagonini yaratdi. Men vaqt tsikllari bo'yicha
mutaxassis emasman, - deb davom etdi Rayt, "Ammo
shunday paytlar bo'ladiki, katta to'rt-to'rt yarim yillik biznes
tsikli va prezidentlik tsikli bizga yaqin joyda ekanligimizni
aytadi. yuqori yoki pastki. 2002 yil oxirida bo'lgani kabi, to'rt
yillik tsikl pastga tomon yo'l oldi. 2003-yil boshida buqaning
rivojlanishi bilan muhim sikl boshlanganini bilish menga
bozorga kirishimga ko'proq ishonch bag'ishladi. Shuningdek,
102
o'sha paytlarda Iroq va qulagan iqtisodga oid qo'rqinchli
xabarlar paydo bo'ldi, shuningdek, bozor xatlari pasayib
ketdi. Umuman olganda, narx va hajm endi vaqt va his-
tuyg'ularga qo'shildi va buqa kvartetini yaratdi.
“Hayot tsikli modeli yordamida men vaqt, narx, hissiyot va
hajm elementlarini buqaga o‘xshagan mozaikaga
birlashtirdim. Naqsh meni qamrab oldi, lekin men kamar bilan
bir qatorda ilgak taqishni yaxshi ko'radigan yigit bo'lganim
uchun hayot tsikli modelining analitik nazorat ro'yxatiga ega
bo'lganimdan xursand bo'ldim - Pink buni L-yo'naltirilgan
yarmi deb ataydi - taqqoslash uchun unga. Tekshirish
ro'yxatining yaxshi tomoni shundaki, men o'z
ko'rsatkichlarimni tanlab, keyin ularni qo'shishim mumkin.
Agar bu ko'rsatkichlar bir xil yuqori bahoga qo'shilsa, men
bozorda ko'rgan rasmga ko'proq ishonch hosil qilishim
mumkin.
"Agar birma-bir olingan ko'rsatkichlar yuqori darajadagi
xulosaga qo'shilmasa, ya'ni ular rasmga mos kelmasa,
menda shubha paydo bo'ladi va bozordan uzoqlashaman.
Boshqa tomondan, ba'zida rasm shunchalik aniq va ishonarli
bo'lib, u tepada to'laqonli o'qishdan bir oz qisqa bo'lgan bir
yoki ikkita ko'rsatkichni tortadi.
"Ko'rsatkichlar nazorat ro'yxatiga kiritilgan "har bir
pozitsiyada uchta chuqurlik" taklifi mening bozor
tashxisimning haqiqiyligi va ishonchliligini oshirishga yordam
beradi. Texnik jihatdan yo'naltirilgan treyderga o'z
ko'rsatkichlarini tanlash uchun keng imkoniyat berish ham
yaxshi. Bularning barchasi qo'shiladi; bularning barchasi
qaror qabul qilish uchun ko'proq ilmiy asos berish uchun bir-
biriga bog'langan.
“Shu bilan birga, Life Cycle Model asosiy tizimga 15 ta
ko‘rsatkichdan iborat bo‘lgan chegarani qo‘yib, treyder
dunyosini soddalashtiradi. Ushbu o'qishlarni
103
avtomatlashtirish va "qora quti" yoki mexanik qaror qabul
qilish tizimini yaratish mumkin, ammo hayot aylanishi
modelida ko'rsatilgandek indikatorlar qatoriga to'g'ri ko'rinish
qo'shilishi juda muhim nazorat filtri vazifasini bajaradi. To'g'ri
umumiy ko'rinishni talab qilish haqiqiy muvaffaqiyatsizlikka
qarshi tizim bo'lmasligi mumkin, ammo u xuddi shunday
ishlaydi.
“To'liq treyder bo'lish uchun haqiqatan ham muhim to'siq bu
o'z chegaralaringizni aniqlash va qabul qilishni o'rganishdir.
Qanchalik tez-tez savdo qilish kerakligi, qancha pulni xavf
ostiga qo'yish kerakligi, qancha turli qimmatli qog'ozlar yoki
tovarlarga sarmoya kiritishingiz, qancha texnik
ko'rsatkichlardan foydalanishingiz va hokazolar bo'yicha
cheklovlar mavjud. Hayot tsikli modeli chegaralarni
belgilashda katta yordam beradi.
"Hayot tsikli modeli grafigi mantig'iga va "har bir pozitsiyada
uchta chuqurlik" tushunchasiga ko'ra, men o'zimni 15
ko'rsatkich bilan cheklash yaxshiroq ekanligini aniqladim.
Men ikki vaqt oralig'ida savdo qilishni yaxshi ko'raman: oraliq
yoki 13 haftadan 26 haftagacha; va asosiy yoki to'rt yillik tsikl.
Men ushbu ikki xil vaqt oralig'ining har biri uchun 15 ta
ko'rsatkichni va ularni bir-biriga qo'shishim mumkin bo'lgan
bir-biridan etarlicha farq qiladigan ko'rsatkichlar qatorini
tanlayman.
“Men ko'proq yaxshiroq ekanligiga ishonardim. Men turli
vaqt oralig'ida stoxastika, RSI, o'zgarish tezligi (ROC) va
harakatlanuvchi o'rtacha konvergentsiya/divergentsiyadan
(MACD) tashkil topgan savdo tizimlarini qurgan bo'lardim va
ular bir-birini tasdiqlaganida, menda haqiqatan ham muhim
narsa bor deb o'ylayman. Ammo ularni qo'shishdan oldin ular
orasida mustaqillik kerakligini tushunganimdan so'ng, men
ahmoqning oltiniga qaraganimni angladim. Nihoyat, men
tushundimki, bu ko'rsatkichlarning barchasi impuls
104
ko'rsatkichlari edi - ularning barchasi bozor xatti-
harakatlarining bir xil asosiy o'lchoviga taalluqli edi va
shuning uchun ular, albatta, o'zaro bog'liqdir. Ular bozor xatti-
harakatlarining alohida, mustaqil o'lchovlariga tegmaganligi
sababli, qo'shimcha impuls ko'rsatkichlari bitta impuls
ko'rsatkichi tomonidan berilgan o'qishga ko'p qo'shmadi!"
Rayt shunday xulosaga keldi: "Bozor xulq-atvorining
bashorat qiluvchilarini aniqlashga urinish uchun aql bovar
qilmaydigan raqamlar ibtidoiy holat, men qaytib bora
olmaydigan axborot asridir".
Lefty professor Hankdan o'rganadi
2006 yil iyun oyining oxiriga kelib, Lefti nihoyat o'z
savdosida hal qiluvchi yutuqni amalga oshirganini his qildi.
O'sha oyda Lefty San-Fransiskoda (Kaliforniya) professor
Xenk Pruden tomonidan o'tkazilgan ikki kunlik
konferentsiyada ishtirok etdi, u "Eng yaxshi savdoning uchta
mahorati" ning markaziy tushunchalariga, xususan, olomon
xatti-harakatlarining hayot tsikli modeliga, texnik bilimlarning
Wyckoff usuliga bag'ishlangan. tahlil qilish va eng yaxshi
savdoning o'nta vazifasi. Lefti konferentsiyaning "qarama-
qarshi" ta'mini yoqtirdi va real vaqt rejimida texnik jumboq
qismlarini birlashtirishda ishtirok etishdan xursand bo'ldi.
Lefti, shuningdek, bozorni tahlil qilish va amalga oshirishda
Pinkning chap-miya/o'ng-miya yoki butun ongli
yondashuvidan muvozanatli foydalanishni boshdan
kechirganiga va nihoyat his qilganiga ishondi.
Nihoyat, Lefty bozorning asosiy tendentsiyasining
muhimligini anglab etgach, u o'z savdosida mustahkam
tortishuvga ega bo'ldi. Konferentsiyadagi hamma narsaning
asosi AQSh bozorlarining asosiy buqa tendentsiyasida
ekanligi edi. Birlamchi tendentsiya proyektori (1-bob, A
ilovasiga qarang) 2006 yil iyun oyi boshida bozorning asosiy
o'rtacha ko'rsatkichlari hali ham yuqoriga ko'tarilishini
105
ko'rsatdi. Shunday qilib, narxlarda 200 kunlik harakatlanuvchi
o'rtacha ko'rsatkichning pasayishiga olib kelishi mumkin
bo'lgan aniq pasayish kuzatilmaguncha va narxlar pasayib
borayotgan 200 kunlik harakatlanuvchi o'rtacha qiymatdan
past bo'lib qolsa, buqa bozori o'z kuchida qoladi. Birlamchi
tendentsiyadagi o'zgarishlarni tasdiqlamaguncha, treyder
bozordagi ikkilanishlar va reaktsiyalarni tuzatish va sotib olish
imkoniyatlari bo'lishini kutishi mumkin edi. Leftining fikriga
ko'ra, narsalar sotib olish imkoniyatiga aylandi.
O'tgan hafta davomida aksiyalar narxining keskin
pasayishidan qo'rqish o'rniga, Lefty endi treyderlar kelgusi
oylarda pul ishlash imkoniyatiga e'tibor qaratishlari kerakligini
bilardi. Ushbu maqolani yozish paytida biz AQSh qimmatli
qog'ozlarini sotib olishning ajoyib bosqichiga
yaqinlashmoqdamiz va ehtimol buqa bozorining so'nggi
yaxshi savdo nuqtasi. Biz bu imkoniyatni boy bermasligimiz
kerak. Biz o'zimizni ushbu buqa bozorining keyingi
bosqichidan foyda olishga tayyorlanishimiz kerak. Buqa
bozorining so'nggi bosqichida foyda olish imkoniyatlari katta
bo'lishi mumkin, ammo xavflar ham mutanosib ravishda
yuqori. Biz aqlli o'ynashimiz va savdo haqida o'rganishimiz
mumkin bo'lgan eng yaxshi tamoyillarni qo'llashimiz kerak.
O'rnatish, Trigger va Follow-Through Lefty iyun oyining
oxirida kayfiyat yuqori bo'lganini tan olganida, ushbu
tamoyillardan birini qo'lladi, chunki umumiy qo'yish /
qo'ng'iroq nisbati 2006 yil 29 mayda tarixdagi eng yuqori
ko'rsatkich edi.
Jeyk Bernshteyn tomonidan ommalashtirilgan savdoga
klassik yondashuv - bu o'rnatish, ishga tushirish va kuzatish
nuqtai nazaridan o'ylashdir. O'rnatish signallari olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli tomonidan beriladi. Ushbu
modeldagi to'rtta katta elementdan biri hissiyotdir (grafada
ham, nazorat ro'yxatida ham ko'rsatilgan). Joriy
106
qo'yish/qo'ng'iroq nisbatining haddan tashqari o'qilishi +4
ko'tarilish ko'rsatkichini beradi. Qo'rquv hukmron kayfiyatga
aylanganda va eng yuqori darajadagi chayqovchilar salbiy
tomonga pul tikayotganda, his-tuyg'ularning +4 o'qilishi
bozorning eng past darajasiga to'g'ri keladi. Bozor harakati
charchoq bilan tugaydi va charchoq qisman laggardlar
bozorga kirib, pasayish davrida puts sotib olganlarida
namoyon bo'ladi (qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziqqa qarang).
2006 yil may oyining oxiri va iyun oyining boshlarida sotuv
sotib olishning rekord darajalari g'alati lotereyalar agressiv
ravishda ayiqlar guruhiga qo'shilganligining kuchli dalillarini
ko'rsatdi. Bunday ekstremal qo'yish / qo'ng'iroq nisbatlari
odatda uzoq va qo'rqinchli pasayishlardan keyin sodir bo'ladi.
Ammo 2006 yil iyun oyida bizda bu ortda qolgan turlar
allaqachon past darajadagi guruhga qo'shilganligi va bozor
indeksining narx va hajm dalillari bilan bog'liq bo'lmagan
qo'rquv darajasini ifodalaganligi haqida dalillar mavjud.
Trigger bizga narx va hajmning Wyckoff elementlari
tomonidan beriladi. Wyckoff usuli past nuqtaning yaqinligidan
dalolat beradi. Ko'pincha narx va hajm ko'rsatkichlari etarli va
hissiyot ko'rsatkichlarining kuchli tasdiqlanishiga muhtoj
emas. Biroq, bu holatda his-tuyg'ularni o'qish Wyckoff narxi
va ovoz balandligi signallarining kuchli o'zaro tasdiqlanishi va
muhim pastlik yaqinligini tasdiqlaydi.
Uchinchi bosqich - keyingi bosqich. Bu erda ko'pchilik
qayiqni sog'inadi, chunki ular sotib olishdan juda qo'rqishadi.
Ular harakat qilishga ishontirish uchun ko'proq tasdiqlovchi
ma'lumot olishni xohlashadi. Ularning bu qo'shimcha dalillarni
olishga bo'lgan talablari ularni buqa tarafida laggard qilishga
olib keladi. Ushbu psixologik nuqsonni engib o'tish va uni
aqlli ravishda kuzatib borish uchun treyder-tahlilchi 8-bobda
bayon qilingan eng yaxshi savdoning o'nta vazifasini qo'llashi
kerak.
107
 Umuman olganda, jurnal muqovasi hikoyalari hissiyot
ko'rsatkichlari sarlavhasi ostida joylashgan. Konferentsiyada
Lefti bu haqda birinchi qo'ldan bilib oldi, chunki Economist
jurnalining 2-iyundagi 27-may sonining muqovasida ayiq
paydo bo'ldi. Yaxshi texniklar Iqtisodchining muqova
hikoyasining qarama-qarshi fikrlarini bilishadi va his-
tuyg'ularning shubhasiz yuksalish ekanligini bilishadi!
Shunga qaramay, ko'plab treyderlar ayiq qopqog'i
hikoyasining qarama-qarshi fikrini to'liq tushunmaydilar.
Aksincha, ular Economist muqovasida ayiqni ko'rganlaridan
keyin sotishga ko'ndirishlari mumkin, bu esa Wyckoff
Composite Man ularni qilishni xohlaydi.
Economist muqovasidagi ayiq hayot tsikli modeli qarorlarini
qo'llab-quvvatlash matritsasidagi hissiyotlar uchun yana bir
+4 ko'rsatkichdir. Narx va hajm buqa ko'rsatkichlarini beradi
Hissiyot indikatorining ko'tarilgan o'qishiga qo'shimcha
ravishda, Lefty narx va hajm faolligi ko'tarilish tendentsiyasini
tasdiqlaganini bilib oldi. 2006 yil 8 iyunda oldingi kunlarga
nisbatan hajmning katta kengayishi, narx diapazonidagi katta
spred va kunlik diapazonning yuqori qismiga yaqin yopilish
bahosi bilan birgalikda sotishning mumkin bo'lgan avj
nuqtasini ko'rsatdi. Ushbu kitobning II qismida muhokama
qilinganidek, Wyckoff usuli bunday avjini narxning oldingi
pasayish tendentsiyasining vaqtinchalik yoki doimiy to'xtashi
deb tasniflaydi, so'nggi eng yuqori 11 680 dan 8 iyundagi eng
past 10 760 gacha.
Sotishning avj kunidagi narx va hajmning umumiy
ko'rsatkichlaridan xulosa qilishimiz mumkinki, aqlli pul, kuchli
xaridorlar (talab) qo'rqib ketgan investorlar tomonidan
bozorga bostirilgan sotish takliflarini engib o'tishgan.
Balansdagi hajm indeksi pasayish davrida Dow tomonidan
yangi past narxni tasdiqlay olmadi. Narxlar va hajm
ko'rsatkichlari ijobiy farqni va narx tendentsiyasining yuqori
108
tomonga o'zgarishini kutishni o'rnatdi; ammo, bu buqa
gipotezasini yakuniy tasdiqlash yoki rad etish bir necha kun
yoki bir hafta ichida sodir bo'lishi kerak bo'lgan sinovni talab
qiladi. Sotish avj nuqtasini muvaffaqiyatli sinovdan o'tkazish
avtomatik mitingdan so'ng narxlarning sotilishi bo'lishi
mumkin, u sotuvning eng past darajasida yoki yaqinida,
yaxshisi nisbatan engil hajmda saqlanadi. Ushbu test hali
tugallanmaganligi sababli, biz narx va hajm bo'yicha +2
umumiy yuqori baho beramiz.
Konferentsiyaning ikkinchi kunida Lefti katta bozor
savdogar-texnikining hikoyasini eshitdi (qutiga qarang), bu
unga barcha qismlarni birlashtirishga yordam berdi. Lefty
katta bozor savdogar-texnigi tomonidan aytilgan narx, hajm,
kayfiyat va vaqtning texnik parametrlarini o'rganish va
ulardan foydalanishga qaror qildi.

Oldinga erishish: Katta bozor bo'yicha mutaxassis/

Texnik savdogar

Texnik tahlilning barcha elementlari - narx, hajm, vaqt va

kayfiyat - bir butunga birlashtirilganligini ko'rish katta treyder
va bozor texnikining vazifasidir. Ko'pincha qiyin bo'lgan
integratsiya vazifasi o'rganilayotgan bozor turidan,
foydalanilayotgan ko'rsatkichlarning murakkabligidan yoki
ma'lumotlar tasmasi va sharhlar sonidan qat'iy nazar
bajarilishi kerak. Ushbu murakkab vaziyatlar texnik savdogar
texnik bozor tahlilining barcha asosiy elementlarini o'z ichiga
olgan va o'zaro bog'laydigan ba'zi bir ramka yoki modeldan
foydalanishini taqozo qiladi. Treyder-texnika rejaga, barcha
elementlarni mazmunli aralashga birlashtiradigan tizimga
muhtoj.
Texnik bozorni tahlil qilish aralashmasida to'rtta element
mavjud: narx, hajm, vaqt va hissiyot. Ko'pgina shtrixli
109
diagrammalar bozor aralashmasining faqat uchta
komponentini ko'rsatadi: vertikal o'qdagi narx, narxdan past
bo'lgan vertikal o'qdagi hajm va gorizontal o'q bo'ylab vaqt.
Hissiyot xaridorlar va sotuvchilar toifalari o'rtasidagi
munosabatlar (masalan, qo'yish / qo'ng'iroq qilish, hajm
nisbati) yoki tashqi fikr bildirish orqali ifodalanishi mumkin.
Ushbu qurilish bloklari elementlari ko'pincha diagrammalarda
davom etish va teskari shakllanishlar kabi kengroq
naqshlarni shakllantirish uchun birlashtiriladi. Grafiklarni
batafsil o'rganish orqali bozor tahlilining ushbu asosiy
funktsional elementlari o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik osongina
aniq bo'ladi.
Bozor tahlilining ushbu turli elementlarini muvofiqlashtirish
katta texnik treyder duch keladigan eng muhim
muammolardan biridir. Bu, ayniqsa, yirik va murakkab savdo
tashkilotlarida yoki ko'p sonli bozorlarni kuzatib borish
mehnat va ixtisoslashuvni taqsimlash zaruriyatini
rag'batlantirganda sodir bo'ladi. Bozorni texnik tahlil qilish
uchun yig'ilishi mumkin bo'lgan iste'dodlar kombinatsiyasini
tasavvur qilishingiz mumkin: hissiyotlarni tahlil qilish
qobiliyati; narx sohasida analitik ko'nikmalar; hajmli xatti-
harakatlar haqida ijodiy tushuncha; vaqtni o'rganishga ijodiy
yondashish; va nihoyat, butunni mukammal tushunish.
Bozorlarning globallashuvi kuchayib borayotgan sharoitda
bunday ixtisoslashuvni umumiy muvofiqlashtirishning
ahamiyati turli mutaxassislarni nazorat qiluvchi,
muvofiqlashtiruvchi va birlashtiradigan katta treyderlar /
texnik xodimlardan foydalanishning ko'payishiga olib keladi.
Bozorning texnik tahlili aralashmasini birlashtirish zarurati
bo'lishi kerak
savdo evolyutsiyasining ushbu bosqichida aniq bo'lishi.
Narx, hajm va bozor tahlilining boshqa elementlarining
ko'rsatkichlari va modellari katta texnik treyderning asboblar
110
to'plamidagi turli xil vositalardir. Ushbu vositalar bozor xatti-
harakatlarining diagnostikasi va prognozi uchun alohida va
birgalikda qo'llaniladi.
Katta texnik treyderning vazifasi vaqtni aniqlashda eng
yuqori aniqlikka erishish uchun texnik bozor tahlili
aralashmasining elementlarini aralashtirishdir. Qisman, bu
turli xil texnik mutaxassisliklarning ba'zan qarama-qarshi
bo'lgan tavsiyalaridan to'g'ri vositalarni tanlash masalasidir.
Bu, shuningdek, namunalarni tan olish, keng fikrlash va
berilgan tavsiyaning to'liq oqibatlarini ko'rish masalasidir.
Asosan, samarali muvofiqlashtirishning kaliti muvozanatdir:
noto'g'ri kombinatsiyada ishlatiladigan to'g'ri elementlar yoki
birlamchi va oraliq va kichik bozor tendentsiyalariga noto'g'ri
nisbiy urg'u halokatli natijalarga olib kelishi mumkin. Savdoni
qo'llab-quvvatlash uchun texnik tahlil aralashmasini samarali
va samarali integratsiya qilish qiyin vazifadir.

Lefti konferentsiyadan keyin oqshomni ikki kun ichida

yoritilgan tarqatma materiallarda eslatib o'tilgan barcha
narsalarni ko'rib chiqdi. U texnik tahlil bo'yicha mini ma'ruza
matnini ayniqsa foydali manba deb topdi (keyingi bo'limga
qarang). Bozor modelining S shaklidagi egri chizig'i (3.3-
rasm) va ko'rsatkichlarning analitik nazorat ro'yxati (3.4-
rasm) yordamida u narx, hajm, vaqt va hissiyot
ko'rsatkichlarini tortdi. Lefti o'sha kechada uyquga yotdi va
endi u Wyckoff printsipi asosida yuzaga kelishi mumkin
bo'lgan tetikni o'rnatish uchun ishonchli texnik dalillarni
qanday yaratishni bilganini his qildi.

NARX, HACM, HAYOT VA VAQT HAQIDA MINI MA'RUZA

Texnik tahlil parametrlari mavzusidagi ushbu mini ma'ruza

ba'zi o'quvchilar uchun texnik tahlil asoslari bo'yicha
111
yangilash bo'lib xizmat qilishi va boshqalar uchun narx, hajm,
kayfiyat va vaqt elementlarini qisqacha tanishtirish bo'lishi
kerak. Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli bilan texnik
ko'rsatkichlar qanday birlashtirilganligini to'liq tushunish
uchun har bir kishi ushbu ma'ruzani diqqat bilan o'rganishi
kerak.
Narxi
Bozorning sirtiga qarasangiz, nimani ko'rasiz? Narxi!
Daromadlar va yo'qotishlar kirish narxini chiqish narxi bilan
solishtirish orqali qayd etiladi. Bizning farovonlik tuyg'umiz
yoki umidsizlik hissi ko'pincha narxlarning hozirgi
majburiyatlarimiz va kelajakdagi taxminlarimizga mos
ravishda ko'tarilishi yoki pasayib ketishining bevosita aksidir.
Ko'pchilik investorlar uchun narx eng muhim bozor parametri
ekanligi ajablanarli emas.
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli ham narxga
nisbatan analitik pozitsiyani beradi. Ushbu modelda narx
talab va taklif o'rtasidagi asosiy kurashni aks ettiruvchi qaram
yoki javob o'zgaruvchisidir. Lekin narx shunchaki passiv
agent emas; Bu bozor kuchlarining ko'tarilishi va pasayishi
bilan yuqoriga yoki pastga qarab suzuvchi to'da emas.
Aksincha, narx ham talab va taklifning javob funksiyasi, ham
talab va taklifning stimulyatori hisoblanadi.
Biz narxni qo'ng'iroq shaklidagi egri chizig'idan kelib
chiqadigan talab va taklifning to'plangan bosimini qayd
qiluvchi S shaklidagi egri chiziq sifatida tasavvur qilishimiz
mumkin. Shuningdek, biz narxdan tortib to ovoz balandligi va
hissiyotning asosiy nazorat o'zgaruvchilarigacha bo'lgan
"teskari aloqa davri" ni tasavvur qilishimiz mumkin. Axir,
narxning o'zgarishi - bu ommaviy axborot vositalari orqali
e'lon qilinadigan, hozirgi va potentsial investorlarning
munosabati va harakatlariga ta'sir qiladigan yangiliklar. Biz

112
narxning bu fikr-mulohaza xarakterini hissiyot parametri
ostida tasniflaymiz (3.3-rasmga qarang).
Ma'ruzaning ushbu qismida biz narxlar harakatining
yo'nalishi, narxlarning ko'tarilishi va tushishi amplitudasi,
uning harakat tezligi, kengayish va qisqarishning turli
bosqichlarida narxning tuzilishi yoki shakli bilan
shug'ullanamiz. Bu tushunchalar yo'nalish, hajm, impuls va
shakl deb ataladi. Narxlar xulq-atvorining ushbu to'rt
o'lchovini o'rganish uchun biz foydalanadigan vositalar trend
tahlilidir; o'lchash; surishlar, trend chiziqlari va osilatorlar; va
Elliott to'lqini printsipi. Nazariy jihatdan bu analitik
tushunchalar va vositalar aktsiyalar, tovarlar, obligatsiyalar,
fyucherslar va boshqalarga nisbatan qo'llaniladi (3.4-rasmga
qarang).
Savdogar narx xulq-atvorining qurilish bloklarini o'zaro
mustahkamlovchi axborot tizimiga yig'ishga intilishi kerak.
Misol uchun, tendentsiya pasaygan bo'lsa-da, lekin hozir
narx maqsadlari yaqinida, pasayish sur'atini yo'qotib,
uchinchi pasayish to'lqinida, siz bozorning qandaydir pastki
qismiga yaqinlashyapsiz degan xulosaga kelishingiz kerak.
Keyin yuqori potentsial narxlar uchun bazaviy hisobdan
oldin, yuqori tezlikni va yangi Elliott to'lqinining impulsini
to'playdigan yuqori zigzagni kuzatganingizda, yangi belgilash
bosqichi boshlangan bo'lishi mumkin degan xulosaga
kelishingiz kerak.
Perspektivda narx harakati mantig'i Narx harakati fond
bozorining "nimasiga" murojaat qiladi. Narxlar nima
qilmoqda? Yuqoriga chiqyapsizmi? Pastga tushish?
O'zgarishsiz qolasizmi? Asosiy taxmin shundaki, narxlar
nima qilgan bo'lsa, ular buni davom ettiradi. Agar narx o'sish
tendentsiyasiga ega bo'lsa, u o'sishda davom etadi; agar
narx pasaygan bo'lsa, u pasayishda davom etadi. Boshqacha
qilib aytganda, narx tendentsiyalar bo'yicha o'zgaradi.
113
Narxning bir xil yo'nalishda davom etish tendentsiyasi odatda
buqa bozori tendentsiyalari yoki ayiq bozori tendentsiyalari
deb nomlanadi. Shuning uchun narxlar yuqoriga ko'tariladi,
pastga siljiydi yoki tendentsiyalarda yon tomonga siljiydi.
Treyderlar va investorlar uchun umumiy xulq-atvor qoidasi
o'rnatilgan tendentsiyaga muvofiq sarmoya kiritishdir.
Umumiy bozor tendentsiyasi ko'tarilganda, xaridor bo'ling va
o'zingizning uzoq pozitsiyangizga sodiq qoling. Umumiy
tendentsiya pasayganda, sotuvchi bo'ling va qisqa
pozitsiyangizga rioya qiling. Biz asosiy tendentsiya
proyektorimiz yordamida umumiy tendentsiyani aniqlaymiz (A
Ilova, 1-bobga qarang).

Mavqega rioya qilish, trendga rioya qilish qiyin taklif bo'lishi

mumkin, chunki narxlar yuqoriga, pastga yoki yon tomonga
to'g'ri chiziqda harakat qilmaydi.
Aksincha, narxlar zigzag shaklida harakat qiladi. Narxlar
harakati sotib olish va sotishning o'zgaruvchan to'lqinlarida

114
sodir bo'ladi. To'lqinlar talab va taklif o'rtasidagi
nomutanosiblikni anglatadi. Talab taklifdan oshsa, narxlar
yuqoriga ko'tariladi; taklif talabdan oshsa, narxlar pastga
tushadi. Narxlar harakatining ko'tarilish tendentsiyasida sotib
olish to'lqinlari sotish to'lqinlaridan uzoqroq va kuchliroqdir va
aksincha, pasayish tendentsiyasi uchun. Talab va taklif
muvozanatda bo'lganda, narx harakatining yonma-yon
zigzagi yoki gorizontal savdo diapazoni mavjud.
Sotib olish va sotish to'lqinlari turli o'lchamlarda (amplituda)
va yoshda (davomiylik) bo'ladi va ular ierarxiyada yuzaga
keladi, bu erda kichik yuqoriga va pastga to'lqinlar harakatsiz
to'lqinlarning bir qismi bo'lgan kattaroq yuqoriga va pastga
to'lqinlarning qurilish bloklari hisoblanadi. kattaroq to'lqinlar.
To'lqinlar kun ichidagi tebranishlardan bir necha nuqta yoki
nuqtaning bir qismini harakatga keltiradi, gigantlar yillar
davom etadigan va yuzlab nuqtalarni harakatga keltiradi.
Dow nazariyotchilari to'lqin harakatlarini uchta toifaga
kodlashdi: birlamchi, oraliq va qisqa muddatli.
Asosiy tendentsiya - bu eng muhim narx harakati.
Ko'tarilgan birlamchi tendentsiyaga qarshi pastga
yo'naltirilgan reaktsiyalar va pasayib borayotgan birlamchi
tendentsiyaga qarshi yuqoriga ko'tarilgan mitinglar ilgari
hukmron bo'lgan asosiy tendentsiya foydasiga qaytishi
kutilmoqda. Asosiy tendentsiya - to'lqinning asosiy kuchi; u
eng kam qarshilik chizig'ini belgilaydi. Narxlarning barcha
harakatlari (asosiy, oraliq va qisqa muddatli) to'planish,
belgilash, taqsimlash va pasayishning tsiklik sxemasida
rivojlanayotganligi sababli, yuqoriga, pastga yoki yon
tomonga yo'nalishlar tugashi shart.
Narxlar harakati tendentsiyalarining burilish nuqtalari texnik
treyder duch keladigan eng muhim yagona hodisadir. Narxlar
harakatining navbati kelganda, treyderlar va investorlar
o'zlarining taxminlari, strategiyalari va taktikalarini
115
o'zgartirishlari kerak. Shu sababli, ko'plab texnik vositalar va
retseptlar bozordagi burilish nuqtalarini aniqlash uchun
mo'ljallangan bo'lsa, ajablanarli emas (masalan, trend
chizig'ining uzilishi, harakatlanuvchi o'rtacha qiymatlarni
kesib o'tish, sanoat va transport o'rtasidagi Dow nazariyasi
tasdiqlanmaganligi, asosiy qarshilik darajasidan yuqori
narxning buzilishi, va hokazo).
Narx harakati yoki narxning Sshaped egri chizig'i bilan
cheklangan miqdordagi narsalar sodir bo'lishi mumkin. 3.1-
jadvalda tavsiflangan narxning ushbu parametrlari va
ularning xarakteristikalari burilish nuqtasi diagnostikasi tizimli
va to'liq amalga oshirilishi uchun narx harakati haqidagi
fikringizni tartibga solishga yordam beradi. Tashxis qo'yish va
prognoz qilishda barcha parametrlardan birgalikda
foydalaning. Birorta omilga juda ko'p ishonmang - bu eng
muhimi dalillarning umumiy og'irligi.
Bozor ritmi sotib olish va sotishning o'zgaruvchan
to'lqinlaridan iborat. Talab va taklif o'rtasidagi qisqa muddatli
muvozanat (yon yoki gorizontal bozorlar) ko'pincha buqa va
ayiq to'lqinlari yoki ayiq va buqa to'lqinlari o'rtasidagi burilish
nuqtasini belgilaydi. Bozorning asosiy tendentsiyasi eng kam
qarshilik chizig'idir. Qarama-qarshi qarordagi mitinglar yoki
reaktsiyalarga qaramay, tendentsiya o'zini qayta tiklaydi, deb
taxmin qiling.
Uzoq muddatli tendentsiyalar eng muhimi. Kichik
tendentsiyalardagi zigzaglar (asosiy) oraliq tendentsiya
yo'nalishi bo'yicha hal qilinadi, oraliq tendentsiyadagi sotib
olish va sotish to'lqinlarini ifodalovchi zigzaglar esa asosiy
tendentsiya yo'nalishi bo'yicha hal qilinadi. Katta buqa yoki
ayiq tendentsiyasining buzilishi kichik yoki oraliq
tendentsiyalarning buzilishidan ko'ra ko'proq og'irlik qiladi.
Trend buzilishi tendentsiyaning teskari bo'lishi
mumkinligidan dalolat beradi. Trendning buzilishi birinchi
116
navbatda trend chizig'ini buzish orqali aniqlanishi mumkin.
Buqa potentsiali tushayotgan cho'qqilarni bog'laydigan
pastga trend chizig'i u orqali yuqoriga qarab
harakatlanadigan narx indeksi tomonidan buzilganida tan
olinadi. Pastga tushish potentsiali, ko'tarilgan tublarni
bog'laydigan yuqori tendentsiya chizig'i joriy narx tomonidan
pastga tushganda tan olinadi.
Trend chizig'ining buzilishi ko'proq vakolatga ega (1) trend
chizig'i qanchalik uzoq davom etgan bo'lsa va (2) u qanchalik
ko'p burilish nuqtalarini bog'laydi. Ushbu ikki shart qanchalik
kuchli bo'lsa, trend chizig'ining kelajakdagi qo'llab-quvvatlash
yoki qarshilik nuqtasi sifatida harakat qilish ehtimoli
shunchalik yuqori bo'ladi.

117
 O'tish davrining buzilishi tendentsiyaning o'zgarishining
asosiy ko'rsatkichlari hisoblanadi. Narxlarning ko'tarilishi
118
davridan keyin yangi yuqori darajaga erisha olmaslik, so'ngra
eng so'nggi pastki qismning pastga kirib borishi,
pasayishning orqaga qaytishini belgilaydi. Xuddi shunday,
pasaygan narxlar davridan keyin yangi past darajaga erisha
olmaslik, so'ngra eng so'nggi ralli tepasining yuqoriga kirib
borishi yuqoriga qaytishni belgilaydi. Ortga o'tmaydigan
teskari signallar (ya'ni, ular tez orada asl yo'nalishdagi teskari
yo'nalishda bekor qilinadi) arra sifatida aniqlanadi.
Hajmi tahlili tendentsiya chizig'i va o'tish nuqtalarining
haqiqiyligi va ishonchliligini aniqlashga yordam beradi.
Hajmning tendentsiyaga mos kelishini umumlashtirishni
hisobga olgan holda, ayniqsa buqa bozorlarida, nisbiy
hajmning kengayishida tendentsiyaning buzilishi (qaytarilishi)
tasdiqlanishini qidiring. Boshqa narx indekslari ham
tendentsiyani tasdiqlaydi. Dow Industrials, Transports,
Utilities, S&P va NASDAQ tomonidan trend yo'nalishlari
va/yoki kesishmalarning birgalikda kirib borishi bir indeks
harakatidan ko'ra sezilarli darajada katta vakolatga ega.
Bundan tashqari, bir indeksning boshqa indekslar tomonidan
tasdiqlanmasligi ko'pincha trendning mumkin bo'lgan
o'zgarishi haqida ogohlantiruvchi signaldir.
Dow nazariyotchilari Dow Industrials va Dow Transports
tomonidan muhim qo'llab-quvvatlash yoki qarshilik
nuqtalarining birgalikda kirib borishiga alohida ishonch
bildiradilar.
Muhim yuqori yoki past narxga kirishda bir indeksning
boshqasiga qo'shila olmasligi tasdiqlanmaganlik va narx
tendentsiyasining mumkin bo'lgan o'zgarishi haqida erta
ogohlantirish belgisidir. Bundan tashqari, avjini sotib olish va
avjini sotish tendentsiyaning yaqinlashib kelayotgan
o'zgarishi haqida ogohlantiruvchi signaldir. Klimaks yaqinda
sodir bo'lgan kuchli xarid yoki sotish to'lqinining tugashini
anglatadi. Tugatish paytida nisbiy hajm kengayadi, lekin narx
119
indeksi mutanosib ravishda o'smaydi (pasaymaydi), bu
qarama-qarshi buqa yoki ayiq manfaatlarining amaldagi
bozorga kirishini ko'rsatadi.
Klimaxs sotib olish ko'pincha haddan tashqari sotib olish
sharoitlari bilan bog'liq bo'lsa, sotish avj nuqtasi ko'pincha
haddan tashqari sotish shartlari bilan bog'liq. Ushbu haddan
tashqari sotib / haddan tashqari sotilgan holatlardan so'ng
har doim narxdagi miting yoki reaktsiya kuzatiladi, ko'pincha
texnik ralli yoki texnik reaktsiya deb ataladi (3.7-rasmga
qarang).

Klimaks (a) dan so‘ng texnik ralli (b) yoki ko‘pincha 50%
qarshi harakat reaksiyasi, so‘ngra kulminatsion nuqtaning
sinovi (c), so‘ngra teskari (d) yoki trendning davom etishi (e)
stsenariy hisoblanadi. tez-tez bozor tomonidan ta'qib qilinadi.

Tashxis va prognoz Yuqoridagi parametrlar, tushunchalar va

vositalardan, 3.8-rasmda ko'rsatilgan narx diagrammasi bilan
birga, texnik treyder buqaning harakatlanishidan ayiqning
harakatiga yaqinlashib kelayotgan burilish nuqtasi
diagnostikasini (prognozini) amalga oshirishi mumkin. Trend
120
yo'nalishi yuqoriga ko'tarildi, bu narxlarning yuqori zigzagidan
dalolat beradi. Oxir-oqibat, bu narx harakati aylana boshlaydi
(tezlikni yo'qotadi). Impulsning yo'qolishi, avvaldan prognoz
qilingan narx maqsadiga yaqin joyda sodir bo'lganda muhim
ahamiyatga ega bo'ladi. Nihoyat, agar shakl III bosqichning
yakuniy bosqichiga kiradigan yuqoriga zigzagni ko'rsatsa, u
holda tahlilchi ko'tarilish tendentsiyasi tugayapti va muhim
pastga siljish ehtimoli bor degan xulosaga kelishi mumkin.
Men ko'pincha bozorning kichikroq vaqt oralig'idagi Elliott
to'lqini tuzilishi bozorning hozirgi sog'lig'i va kelajakdagi
ehtimoliy tendentsiyasi haqida yaxshi ma'lumot ekanligini
aniqladim. Misol uchun, agar miting beshta subto'lqindan
iborat bo'lgan uzoq davom etgan pasayish paytida ro'y bersa,
ko'proq miting harakatlari bo'lishini taxmin qilish mumkin.

Ovoz balandligi

121
 Narxning o'zgarishiga sabab bo'lgan hajmmi yoki narxning
o'zgarishi hajmga sabab bo'ladimi - tovuq yoki birinchi kelgan
tuxummi?
— H. M. Gartli, fond bozoridagi foyda
(Mayami, FL: Lambert-Gann Publishers, 1935)
S shaklidagi egri chiziq va qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziq
o'rtasidagi bog'liqlik, hajmning ham sabab, ham oqibat
ekanligini ko'rsatib, qaysi biri birinchi o'rinda turadi, degan
savolga javob beradi. Sotish yoki sotib olish tomonidagi
buyurtmalar hajmi tomonidan yaratilgan talab va taklif
o'rtasidagi nomutanosiblik, bozor sotib olingan va sotilgan
aktsiyalar soni o'rtasidagi muvozanatni qidirganda, narx
darajasida tuzatish reaktsiyasini keltirib chiqaradi. Savdo
hajmiga o'z navbatida narxlar indeksi ta'sir qiladi.
Dow-Jones Industrials narxlari indeksi keng tarqalgan va
takrorlanadigan ma'lumotdir. Tez o'sib borayotgan Dow
odamlarni fond bozoriga jalb qiladi, bu esa savdo hajmining
oshishiga olib keladi. Miting xaridorlarni jalb qilishda davom
etar ekan, kengayib borayotgan hajm va narxlarning
ko'tarilishining o'zaro mustahkamlovchi spirali davom etadi
yoki o'sish sur'atini davom ettiradi. Miting endi izdoshlarni jalb
qila olmasa, biz talab yoki potentsial buqani qabul
qiluvchilarning rezervuari tugagan degan xulosaga kelishimiz
mumkin.
Narx va hajmning o'zaro ta'siri haqida yuqorida aytilgan va
sabab va ta'sir hajmdan narxga o'tadi degan fikr o'rtasidagi
aniq qarama-qarshilikni qanday yarashtirish mumkin? Ushbu
dilemmani yengish uchun maslahat olish uchun qabul
qilish/diffuziya modeliga murojaat qilishimiz mumkin. E'tibor
bering, biz hajm bo'yicha o'lchaydigan qo'ng'iroq shaklidagi
qabul qilish egri chizig'i narxning (hajmning) S shaklidagi egri
chizig'i eng yuqori cho'qqiga chiqmasdan oldin o'zining
cho'qqisiga etadi. Shunday qilib, model haqiqatan ham vaqt
122
o'tishi bilan hajm narxdan oldin yoki etakchi ekanligini
ko'rsatadi.
Ushbu etakchi-lag munosabatlari momentum tushunchasi
bilan bog'liq.
Oddiy o'xshatish uchun, benzin avtomobil uchun bo'lgani
kabi, hajm aktsiyalarning narxlari harakatidir. Agar siz
mashinangizning gaz pedalini bosib, dvigatelga ko'proq gaz
bersangiz, mashina tezroq harakatlana boshlaydi. Siz uni
qancha ko'p gaz bilan oziqlantirsangiz, uning tezligi
shunchalik katta bo'ladi.
Endi, sizning mashinangiz sezilarli tezlikka ega bo'lganda,
agar siz debriyajni tashlab, qirg'oqqa tashlasangiz,
avtomobilingiz erishilgan impuls bo'yicha ancha masofani
bosib o'tadi.
- Fond bozori instituti 2
Shunday qilib, agar biz hajmni benzinga va narxni
avtomobilga qiyoslasak, impuls tushunchasi qanday qilib va
nima uchun hajm narxdan oldin ekanligini tushuntiradi.
Qimmatli qog'ozlar bozorida tarix shuni ko'rsatadiki, aksariyat
hollarda hajm narxdan oldinroq bo'ladi. Shunday qilib, bozor
bizga fond bozoridagi burilish nuqtalarini tashxislash, hatto
oldindan ko'rish uchun juda kuchli vositani taqdim etdi.
Asosan, hajm narx bilan birgalikda cho'qqiga chiqishi,
reaksiyaga kirishishi kerak va keyin narx hajmi
tasdiqlanmagan yuqoriroq darajaga ko'tarilishi kerak. Narx va
hajm birgalikda yangi yuksalishlarga erishar ekan,
narxlarning o'sishini ushlab turish uchun juda ko'p gaz, surish
yoki impuls mavjud. Shunday qilib, tendentsiyaning pasayishi
kutilayotgan degan xulosaga kelishdan oldin narxlar kamroq
hajmda yuqoriroq darajaga ko'tarilishini sabr bilan kutishimiz
kerak. To'g'rirog'i, avvalgi narxga nisbatan istisnolar mavjud,
masalan, narx va hajm birgalikda katta zarba avj nuqtasida
tugaydi.
123
 Hajm ko'rsatkichlariga analitik yondashuvlardan biri ularni
ierarxiya bo'yicha eng yalpi darajadan yanada aniqroq
darajagacha tasniflashdan iborat: umumiy hajmdan yuqoriga
va pasayish hajmiga, balansdagi hajm kabi
aniqlashtirishlargacha.
Hajm/narx munosabatlari Hajm - ma'lum bir vaqt oralig'ida,
masalan, bir soat, bir kun, bir hafta va hokazolarda sotilgan
aksiyalar soni. Hisobot qilingan hajm ko'rsatkichlari sotib
olingan aktsiyalar soni va sotilgan aksiyalar soni o'rtasidagi
tenglikni ifodalaydi - sotish buyurtmalari har doim sotib olish
buyurtmalariga mos kelishi kerak. Agar istalgan vaqtda
aktsiyalarni sotish buyurtmalaridan ko'ra sotib olishga bo'lgan
talab nomutanosibligi mavjud bo'lsa, muvozanat muvozanatni
tiklash uchun etarli sotuvchilarni jalb qiladigan darajaga
ko'tarilishi bilan muvozanat tiklanadi. Agar istalgan vaqtda
sotib olish buyurtmalari (talab) ustidan sotish buyurtmalari
(talab) nomutanosibligi mavjud bo'lsa, narxlar sotiladigan
aktsiyalar soniga teng bo'lish uchun etarli xaridorlarni jalb
qiladigan darajaga tushadi.
Narx tendentsiyalari, yuqoriga yoki pastga, o'z-o'zidan
oziqlanadi, chunki ko'tarilgan narxlar ko'proq xaridorlarni jalb
qiladi va narxlarning tushishi ko'proq sotuvchilarni jalb qiladi.
Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, to'lqinlarni sotib olish va
to'lqinlarni sotish, odatda, qor to'playdi yoki keng tarqalgan
effektga ergashadi. Qimmatbaho qog'ozlar bozori
ommaviy/olomon psixologiyasining amaldagi ko'rinishi
bo'lganligi sababli bandvagon effekti yuzaga keladi.
Olomonning xulq-atvori yuqumli, taqlid, taklif, konvergentsiya
va kuchli lider va izdoshlar munosabatlari tufayli yuzaga
keladi.
Olomon xatti-harakatlari qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziq
hosil qiladi. Harakat bir nechta innovatsion xaridorlar yoki
sotuvchilar bilan boshlanadi, ularning ortidan harakatga
124
qo'shilgan boshqa xaridorlar yoki sotuvchilar ko'payadi,
shundan so'ng faollik susayadi, chunki qolgan potentsial
xaridorlar yoki sotuvchilar sonining qisqarganidan ortda
qolganlar yollanadi. Keng, umumiy ma'noda, harakatdagi
ommaviy/olomon psixologiyasi modeli qo'ng'iroq shaklidagi
hajmning egri chizig'idir. Harakatning boshlanishi egri
chiziqning chap dumi bilan ifodalanadi, harakatning bo'rtib
chiqishi o'rtada, harakatning tugashi esa egri chiziqning o'ng
dumi bilan ifodalangan engilroq nisbiy hajmda sodir bo'ladi.
Narxlar/hajm o'rtasidagi asosiy munosabatlar qo'ng'iroq
shaklidagi hajm egri chizig'ini narxning S shaklidagi egri
chizig'ini uchta nuqtada birlashtirish orqali kuzatilishi mumkin:
(1) belgilash yoki pasaytirish bosqichlari tug'ilganda,
hajmning kengayishi narx harakatini tasdiqlaydi. ; (2)
qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziq hajmining cho'qqisi S
shaklidagi egri chiziqdagi narx cho'qqisiga olib kelishini
ko'rsatadi; (3) ko'chirish tugashi bilan narx toj oshib yoki
pastga aylanganda hajm narxdan farq qiladi. Xulosa qilib
aytganda, qo'ng'iroq shaklidagi egri chiziq hajmi va narx
harakati bo'yicha uchta foydali umumlashtirishni ochib beradi:
1. Narxlarning ortib borayotgan tarqalishi bilan hajmning
ortishi yuqori narxlarni kuzatishni anglatadi.
2. Narxlar spredining kamayishi bilan hajmning ortib borishi
narxning o'zgarishi kutilayotganligini ko'rsatadi.
3. Narxlarning keng tarqalishi va og'ir hajmga ega bo'lgan
boshlang'ich pastga siljish kelgusi narxlarning pastroq
bo'lishini ko'rsatadi.
Uzoq davom etgan pasayishdan so'ng narxning o'sishiga
asos bo'lmagan og'ir hajm pasayish deyarli yakunlanganligini
ko'rsatadi - sotuvning eng yuqori nuqtasiga erishildi;
to'planish boshlanadi, ehtimol. Uzoq vaqt davomida yuqoriga
ko'tarilgandan keyin iqlimiy hajm yuqoriga ko'tarilishning
tugashi yaqinlashayotganligini ko'rsatadi, ayniqsa og'ir hajm
125
narxlarning keyingi o'sishi bilan birga bo'lmasa; Shunday
qilib, tarqatish bosqichi boshlanadi. Og'ir hajm va keng narx
tarqalishi bilan birga har ikki yo'nalishdagi savdo
diapazonidan chiqib ketish buzilishning haqiqiyligini
ko'rsatadi. Keyingi harakat buzilish yo'nalishi bo'yicha sodir
bo'lishi mumkin: belgilash yoki belgilash tasdiqlangan.
Odatda, katta nisbiy hajm harakatning oxiriga hamroh
bo'ladi.
Nisbatan katta hajmdagi kichik narxlarning o'sishi aqlli pullar
tendentsiyaga qarshi harakat qilayotganidan dalolat beradi -
ularning sotish yoki sotib olish buyurtmalari kam ma'lumotga
ega bo'lgan jamoatchilik ishtirokchilarini bosib oladi.
Burilishlar katta hajmdagi harakatlar va nisbatan past narx
natijasi bo'lganda sodir bo'ladi. Shu bilan bir qatorda, kichik
hajm sezilarli pasayish (avans) ning pastki qismida
(yuqorida) yoki reaktsiyaning pastki qismida yoki kichik slipda
(kichik mitingning tepasida) sodir bo'lganda, bu odatda
bosimning (quvvat) etishmasligini ko'rsatadi - a sotish bosimi
yoki sotib olish qobiliyatini quritish. Biroq, kichik hajmdagi
narxning pasayishi ko'pincha pasayishdir. Ayiq harakati past
hajm va beparvo savdo bilan birga tor narxlardagi
o'zgarishlar bilan yakunlansa, buqalar harakati yuqori hajm
va ko'proq yoki kamroq isitmali savdo faolligi bilan birga
narxlarning nisbatan keng o'zgarishi bilan tugaydi, garchi
hajmi avvalgi bosqichlarga qaraganda oxirida kamroq bo'lishi
mumkin. buqa bozorining. Bu xiralikdan faollikka yoki
teskarisiga o'tish muhim - ehtimol ovoz balandligining mutlaq
darajasidan ham muhimroqdir.
Qimmatli qog'ozlar bozorining ba'zi talabalari, narxning
harakatini tasdiqlashdan ko'ra, hajm ancha muhim rol
o'ynaydi, deb ta'kidlaydilar. Ularning ta'kidlashicha, hajm
narxdan ustun turadi, chunki u narxga olib keladi. Ushbu
falsafaning asosiy vakillari narxlarni bashorat qilish uchun
126
balansdagi hajm (OBV) tizimining izdoshlari hisoblanadi.
Ushbu falsafa, hajmning keyingi narx harakatiga olib
keladigan momentum o'zgaruvchisi sifatida harakat qilishini
ta'kidlaydi. Oldingi o'xshashlikni eslang, benzin avtomobilga
bo'lganidek, hajm aktsiyalarning narxlari harakati bilan
bog'liq. Esda tutingki, hajmning oshishi yoki kamayishi
muhim ahamiyatga ega. Hajmning asta-sekin yoki to'satdan
ko'tarilishi yoki qisqarishi burilish nuqtalarini aniqlashda,
tendentsiyani aniqlashda, savdoni qachon ochish yoki yopish
vaqtini va qachon to'xtash joyini o'zgartirishni aniqlashda
yordam beradi, shuningdek, harakat cho'qqisiga chiqishi yoki
avjiga chiqish arafasida ekanligini aniqlashga yordam beradi.
Narx fond bozorining "nimasiga" bog'liq bo'lsa, hajm
"qanday" bilan bog'liq. Narxlar qanday harakatlanmoqda?
Ular nisbatan engil hajmda yuqoriga qarab harakatlanadimi?
Ular katta hajmda pastga tushadimi? Ular katta hajmda hech
qaerga bormaydilar?
Esda tutingki, bozordagi o'zgarishlar ichki tomondan
boshlanadi va tashqariga chiqadi; ichki hajm harakati tashqi
narx harakatidan oldin. O'z navbatida, hajm va narx tashqi
asoslar va yangiliklardan oldin. O'z savdolarimda men ushbu
balansdagi hajm ma'lumotlarini bozorning hozirgi holati va
kelajakdagi ehtimoliy tendentsiyasini aniq ko'rsatish uchun
foydali ekanligini topdim.
Vaqt
Qadimgi rimliklar kelajakdagi sanalarni belgilash uchun
cho'zilgan bir qator toshlar yordamida vaqtni tasavvur
qilishgan. Katta o'lcham bilan ko'rsatilgan diqqat markazida
mart oyidagi Ides kabi rimliklar harakat qilayotganini his
qilgan kelajakdagi muhim sanalarga bag'ishlandi. Hozirgi
vaqt muhim sanadan uzoqda bo'lganida, bugungi kun
unchalik ahamiyatli emas edi va shuning uchun kichik
toshdan boshqa hech narsaga loyiq emas edi (3.9-rasmga
127
qarang). Bizning madaniyatimizda, biz rimliklar qilgan
narsalarni teskari ko'rsatamiz; biz hozirgi kunni ta'kidlaymiz,
shu bilan birga kelajakda uzoqroq va uzoqroq bo'lgan
sanalarning ahamiyatini doimiy ravishda qisqartiramiz. Bu
odat shu qadar singib ketganki, vaqtni aytish uslubimiz tabiiy,
mantiqiy va inkor etib bo'lmaydigan ko'rinadi.
Ammo Uoll-strit haqida gap ketganda, menimcha, biz
rimliklar qilganidek, dono bo'lishimiz mumkin!
Spekulyatsiya - bu kelajakni foydali tarzda chegirma san'ati.
Kelajakda muhim bo'lgan narsa, katta va kichik yuqori yoki
pastki burilish nuqtalarini xotirlaydigan kamdan-kam
uchraydigan sanalardir. Bizning tahlilimiz va joriy
ma'lumotlarga yo'naltirishimiz kelajakdagi ma'lumotlarga
asoslanishi kerak. Kelajakdagi to'siqlarga to'g'ri e'tibor
qaratsak, biz Wall Street treyderining ikkita katta tuzog'ini
osonlikcha engishimiz mumkin: sabrsizlik va istiqbol yo'qligi.

Kelajakdagi burilish nuqtalari qayerda sodir bo'lishi

mumkinligi haqida tasavvurga ega bo'lish kelajakka
yo'naltirilganligimizni o'zgartirishning muhim shartiga
128
aylanadi. Kelajakni bashorat qilish uchun to'g'ri va ishonchli
deb hisoblangan texnikalar, garchi orzu qilingan bo'lsa ham,
shubhali.
Kelajakdagi burilish nuqtalarini sanab o'tish uchun uchta
qo'shimcha vosita tsikllar, davomiylik va mavsumiylikdir.
Tsiklik tahlil keng qamrovlilik nuqtai nazaridan eng ko'p
narsani va'da qiladi va tsikllar oqilona ishonchlilik va
haqiqiylikni beradi. Davomiylik haqiqatan ham tsiklik
tahlilning kichik to'plamidan ortiq emasligini ta'kidlash
mumkin. Biroq, menimcha, bashorat qilishning aniqligi va
bizning bashoratlarimizga bo'lgan ishonchimiz avans yoki
pasayishning kutilayotgan davomiyligiga alohida e'tibor
berish orqali kuchayadi. Va nihoyat, bir yil davomida
mavsumiy kuch va zaiflikning juda ta'sirli naqshlari mavjud.
Mavsumiylik shuni ko'rsatadiki, bozor bahosidagi kunlar yoki
haftalar kuchayishi yoki zaifligi yil davomida va yil oxirida
tasodifiy koeffitsientlarga qaraganda ancha yaxshi
takrorlanadi. Mavsumiy belgilar uchun biz Yel Xirshning
ajoyib birja savdogarlari almanaxidan nariga o'tmasligimiz
kerak (Nyu-York: Wiley, 2006).
Qimmatli qog'ozlar bozorini tahlil qilishda vaqt muhim
ahamiyatga ega. Xaridlar narxlar past bo'lganda amalga
oshirilishi kerak, keyinroq narxlar yuqoriroq bo'lganda sotish
amalga oshirilishini kutish kerak va aksincha. Bozordagi
tebranishlar vaqt o'tishi bilan sodir bo'ladi. Shuning uchun
bozor riskini nazorat qilish bozor vaqti deb ataladi. Vaqt statik
yoki dinamik bo'lishi mumkin.
Statik vaqt Statik vaqt tarixiy narxlar ma'lumotlarini filtrlash
orqali aniqlangan (nisbatan) qat'iy belgilangan davriylik
oralig'idir.
Topilgan ba'zi asosiy davrlar to'rt yillik tsikl, 18 oylik tsikl va
choraklik yoki 12 haftalik tsikldir. Ruxsat etilgan davrli davrlar
pastdan pastgacha o'lchanganda ishonchliroq bo'ladi;
129
tepadan yuqoriga aylanishlar ko'proq o'zgaruvchanlikka ega.
Belgilangan vaqt tsiklini o'lchashda tahlilchi pastdan yuqoriga
va yuqoridan pastgacha vaqtni, shuningdek, pastdan
pastgacha yoki yuqoridan yuqoriga vaqt oralig'ini hisobga
olishi kerak. Bu o'lchovlar odatda vositalar va ularning
og'ishlaridir, ammo medianalar va rejimlar ham maqbuldir.
Harakatlanuvchi o'rtacha vaqt siklini filtrlashning muhim
usuli hisoblanadi. Harakatlanuvchi o'rtacha harakatlanuvchi
o'rtacha vaqt oralig'iga teng yoki undan qisqaroq bo'lgan
barcha tebranishlarni bostiradi (filtrlaydi). Harakatlanuvchi
o'rtachalar faqat harakatlanuvchi o'rtacha vaqt oralig'idan
uzoqroq to'lqinlarni o'z ichiga olganligi sababli, ikkita
harakatlanuvchi o'rtachani oqilona tanlash va birini
boshqasidan ayirish orqali biz bitta izolyatsiyalangan to'lqinni
olishimiz mumkin.
Keyinchalik bu to'lqinni uzoqroq yoki qisqaroq to'lqinlar
aniqlikka xalaqit bermasdan batafsil o'rganish mumkin.
To'lqinning o'rganilayotganidan uzunroq yo'nalishi
tendentsiyani belgilaydi. Qachonki tendentsiya yuqori bo'lsa,
tsiklning cho'qqilari kechikadi; tendentsiya pasayganda, tsikl
cho'qqilari erta keladi. Harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichlar
so'nggi kun ma'lumotlaridan vaqt oralig'ining yarmini orqaga
qaytarish kerak.
Misol uchun, Down Jones Industrials kompaniyasining 200
kunlik harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichining o'rtacha, o'rta
nuqtasi yoki yarim oralig'i 100 kun. Shunday qilib, 200 kunlik
harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichning oxirgi qayd etilgan
nuqtasi grafikda 100 kun orqaga joylashtirilishi kerak!
Harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichlar bozordan orqada
qoladi; ularning ko'pgina birja grafiklarida joriy vaqtda
joylashishi nazariy jihatdan noto'g'ri. Birja grafiklarida
harakatlanuvchi o'rtacha ko'rsatkichlar kelajakdagi

130
tendentsiya prognozlari; ular oddiy trend chiziqlariga
o'xshash tarzda talqin qilinishi kerak.
Dinamik vaqt Odatda birlamchi bozor tsikllari 50 oy, ortiqcha
yoki minus 6 oy, pastdan pastgacha davom etadi. Ular ideal
ravishda uchta oraliq tsikldan iborat. Odatda oraliq bozor
tsikllari 17 oy, ortiqcha yoki minus 3 oy davom etadi. Ular
ideal ravishda oltita oraliq yoki o'n ikki haftalik tsikllardan
iborat. Odatda suboraliq bozor tsikli 12 hafta, ortiqcha yoki
minus 3 hafta davom etadi. O'z navbatida, oraliq tsikl to'rtta
uch haftalik tsikldan iborat, ammo ular juda o'zgaruvchan.
Tsikllar o'tmishdagi pretsedent vaqt oralig'ida takrorlanishi
kutilganligi sababli, texnik treyder kelajakdagi tepaliklar va
kelajakdagi tublar qachon sodir bo'lishi haqida bashorat
qilishi mumkin.
Kelajakdagi burilish sanalarini bashorat qilish statik vaqtni
manipulyatsiya qilishdir.
Bu tarixiy takrorlanishlarga asoslangan qat'iy kelajak
bashorati. Haqiqiy tsikllar o'zgarish tezligiga qarab farq qilishi
mumkin. Tez o'sib borayotgan bozor asta-sekin o'sib
borayotgan bozorga qaraganda qisqa vaqt ichida o'z prognoz
manziliga etib borishi mumkin. Bu vaqt davrlarining dinamik
o'lchovidir. Elliott to'lqini printsipi vaqtning dinamik hajmini
tahlil qilishga yordam beradi.
Hayotiy tsikl Statik shakl va vaqtning dinamik to'lqinlari
o'rtasida bir qator fizika va biologiya fanlarida vaqtning
tuzilishini tasvirlaganimizdek, fond bozorida vaqt
to'lqinlarining tuzilishini tasvirlashga yordam beradigan
moslik mavjud. Qimmatli qog'ozlar bozorining shakli yoki
shakli hayot tsiklining o'sishidir. Hayotiy tsikl tug'ilish, o'sish,
etuklik, pasayish va o'lim bosqichlariga bo'linadi. Hayotiy
davrlar har qanday o'sish funktsiyalarini aks ettirishi mumkin,
jumladan eksponent, logistik va logarifmik o'sish egri.

131
 Elliott to'lqini printsipi dinamik o'sish va parchalanishning
Fibonachchi matematik seriyasiga asoslanadi. Fibonachchi
seriyasi Elliott to'lqini printsipi bilan tavsiflangan bozor
tsikllarida uchta ko'tarilgan va ikkita tushuvchi oyoq uchun
asosdir. Shuningdek, u logarifmik o'sish egri chiziqlari uchun
asosdir. Qimmatli qog'ozlar bozori tahlilchisi (1) Elliott
to'lqinlarini hisoblash va (2) (logarifmik) o'sish egri chizig'ining
istiqbolini hisobga olish orqali dinamik vaqt-narx tsiklining
rivojlanishini kuzatishi mumkin. Elliott to'lqinlari vaqt
ierarxiyasida joylashgan bo'lib, Dow Jonesning soatlik
hisoblaridan tortib o'nlab yillardagi to'lqinlargacha.
Nazariy jihatdan, barcha to'lqinlar bir xil printsip bo'yicha
ochiladi va shuning uchun parallel ravishda izohlanadi.
Dinamik sikl tahlilining Elliott to'lqini printsipi statik narx vaqt
prognozlari uchun moslik sinovini ta'minlaydi. Agar bozor siz
oraliq yuqori kutilgan vaqt oralig'ida uchta oyoqqa ega bo'lsa,
siz o'zingizning dastlabki bashoratingizni tasdiqlagan degan
xulosaga kelishingiz mumkin. Bo'lingan Elliott to'lqinlari statik
vaqt oralig'idagi proektsiyada haqiqiy burilish nuqtasi qayerda
sodir bo'lishi mumkinligini aniqlashga yordam beradi. Statik
ma'lumot tizimi Elliott to'lqinini talqin qilishda ham yordam
beradi.
Hissiyot
Hissiyot texnik tahlilning eng qiziqarli sohalaridan biridir.
Taxminlarga ko'ra, his-tuyg'ular (istak, qo'rquv, olomonning
xatti-harakati, his-tuyg'ulari va boshqalar) bizga fond bozori
nima uchun bugungidek harakat qilayotganini va eng muhimi,
ertaga qanday harakat qilishini aytib berishi mumkin. Bu boy,
maftunkor tadqiqot sohasi ham juda qiyin, xiyonatkor va
qarama-qarshidir.
Tuyg'u ma'lumotlari texnik treyderga narxning davom etish
shaklini teskari ko'rinishdan ajratishga yordam berishi
mumkin bo'lsa-da, bu uni chalg'itishi mumkin, chunki hissiyot
132
juda elastik ko'rsatkichdir. Oddiy his-tuyg'ularning xatti-
harakati bitta sharoitda tezda hayoliy va mantiqsiz bo'lib
tuyulishi mumkin. Spekulyativ buqa bozoridagi haddan
tashqari olomon xatti-harakatlarining klassik namunasi uchun
Charlz Makkayning "Favqulodda mashhur aldashlar va
olomonning aqldan ozishi" kitobidagi tulipomaniya bo'limiga
qarang. Tulipomaniya kabi hodisaning nima uchun va
qanday rivojlanishini olomon xatti-harakatlarining ijtimoiy
psixologiyasiga bog'lash mumkin. Olomonning xatti-
harakatlarini tahlil qilish uchun texnik tahlil talabalari uzoq
vaqtdan beri Gustav Le Bonning "Olomon" asariga murojaat
qilishdi. 1896 yilda yozgan Le Bon, olomon oxir-oqibat
shaxslardan iborat bo'lganligi sababli va odamlar o'zlarining
his-tuyg'ulari bilan boshqarilishini ta'kidladi. Ko'p marta
qo'rquv, ochko'zlik, umid, yangiliklarga munosabat
(rag'batlantirish) va kutish investorlarning xatti-harakatlarini
boshqaradigan yoki cheklovchi omillar sifatida eshitasiz.
Psixologiya va ijtimoiy fanlar g'oyalari treyderga fond
bozoridagi kayfiyatni tahlil qilishga yordam beradi. Bu erda
biz yana eski hamrohimiz, asrab olish/diffuziya modeli bilan
uchrashamiz. Nihoyat, biz Xamfri B. Neill tomonidan
ommalashtirilgan bozor tahlilining eng qimmatli, eng ko'p
qo'llaniladigan va eng ko'p suiiste'mol qilinadigan sohalaridan
biriga etib boramiz: qarama-qarshi fikr.
His-tuyg'ularni tahlil qilish elementlari Qimmatli qog'ozlar
bozori tahlilini qulay tarzda trend tahlili va hissiyot tahliliga
bo'lish mumkin. Trend tahlilining sub'ektlari narx, hajm, vaqt
va ularning o'zaro ta'siridir. Birlashtirilganda, ushbu
tendentsiya komponentlari to'planish, belgilash, taqsimlash
va pasayishning ketma-ket hayot tsikli bosqichlariga amal
qiladi. Ushbu tsikl moda tsikli bilan bir xil tarzda takrorlanadi.
Ushbu hayot tsiklining egri chizig'i qabul qiluvchilar taqsimoti

133
uchun S-shaklidagi kümülatif egri chiziq bo'lib, 3.1-rasmda
tasvirlangan.
Qimmatli qog'ozlar bozorini tahlil qilishda his-tuyg'ular bir
tomondan umidlar, munosabat va fikrlarni, boshqa tomondan
esa qabul qiluvchi xatti-harakatlarni anglatadi.
Misol uchun, shaxs sotib olish yoki sotish to'g'risida qaror
qabul qilishda bir qator aqliy bosqichlardan o'tadi. Bu ong,
qiziqish, e'tiqod, yoqtirish va harakatni individual qabul qilish
jarayoni. Individual qabul qilish jarayoniga shaxsning oldingi
munosabati va xatti-harakati ta'sir qiladi; har doim bozorni
qisqartiradigan doimiy ayiq, bozorda doimo uzoq bo'lgan
doimiy buqadan farqli o'laroq, boshqa afzalliklarga ega
bo'ladi.
Qimmatli qog'ozlar bozorining tegishli ma'lumotlarini uzatish
aloqa modeli yordamida tahlil qilinishi mumkin (3.10-rasmga
qarang). Aloqa oqimi bir bosqichli yoki ikki bosqichli bo'lishi
mumkin. Bir bosqichli aloqa to'g'ridan-to'g'ri ommaviy axborot
vositalaridan individual qabul qiluvchiga o'tadi. Ikki bosqichli
aloqada ommaviy ma'lumotlar birinchi navbatda fikr
yetakchisi tomonidan kodlanadi, so'ngra xabarlarni individual
qabul qiluvchiga yuboradi. Fikr yetakchilarining fond
bozoridagi ekvivalentlari maslahat xizmatlari, yangiliklar
sharhlovchilari va institutsional tahlilchilardir.
Jamoatchilik optimizmi yoki pessimizmiga bozor lentasi -
Dow Industrials kompaniyasining fikr-mulohazalari katta ta'sir
ko'rsatadi. Dow Industrial Average diqqat bilan kuzatiladi va
keng tarqaladi. Agar u o'sish tendentsiyasida bo'lsa, odamlar
buni yorqin kelajakning dalili, alomati sifatida qabul qilishadi.
Sharhlovchilarning talqinlari va qulay prognozlari ijobiy
jamoatchilik fikrini yanada rag'batlantiradi va oxir-oqibat ijobiy
narx tendentsiyasi xaridorlarning barcha toifalarini jalb qiladi.

134
 Bir xil ma'lumotlarga, shu jumladan lentaga duchor bo'lgan
o'xshash kelib chiqishi va moyilligi bo'lgan shaxslar bir
vaqtning o'zida oldi-sotdi harakatlarida birlashishi mumkin.
Sotib olish va/yoki sotishni qabul qilish (innovatsiya) sifatida
ko'rish mumkin. Qimmatli qog'ozlar bozori ishtirokchilarini
qabul qilgan vaqtga ko'ra qabul qiluvchilar toifalariga bo'lish
mumkin (3.2-rasmga qarang).
Bozor tahlilchilari qabul qiluvchilar toifalarini kim tashkil
etishini va ularning sotib olish yoki sotish xatti-harakatlari
qaysi darajada muhimligini aniqlashga intiladi.
Innovatorlar va orqada qolganlar haddan tashqari bo'lganligi
sababli, tahlilchilar u yoki bu guruhning xatti-harakatlarini
ta'kidlashga moyildirlar. Innovatorlar muhim ahamiyatga ega,
chunki ular to'planish yoki tarqatishning dastlabki darajalarini
hisobga oladi va ularning xatti-harakati keyingi qabul
qiluvchilarga ta'sir qiladi. Qimmatli qog'ozlar bozorida
innovatorlar tarixan NYSE mutaxassislari, korporativ
insayderlar va yirik investitsiya tashkilotlari tomonidan
tavsiflangan insayderlardir.
An'anaga ko'ra, NYSE mutaxassislari agent, treyder va
investorning rasman tasdiqlangan rollari tufayli g'ayrioddiy
muhim innovatorlar bo'lib, kitoblarida imtiyozli ma'lumotlar va
qisqa savdoning noyob kuchi bilan to'ldirilgan. Mutaxassisda
merchandiserning niyatlari bor edi; u yangilik yomon
bo'lganida va boshqa investorlar pessimistik bo'lganida,
135
aktsiyalarning inventarini arzon narxlarda to'pladi, so'ngra
yangilik yaxshi va boshqa investorlar optimistik bo'lganida o'z
inventarini tarqatib, narxni belgiladi. Mutaxassis salbiy
inventarga ega bo'lganida (sof qisqa pozitsiya), u
aktsiyalarning narxini pasaytirishga tayyor edi.
Buqa bozorlari va ayiq bozorlari insayder va institutsional
aktsiyalar va naqd pul pozitsiyalari o'rtasidagi nomutanosiblik
bilan boshlanadi. Birgalikda qabul qilinadigan maslahat
xizmatlari qarama-qarshi fikrni shakllantirish uchun ajoyib
markazdir.
Tarixiy jihatdan, ular bozorning pasayishidan oldin juda
ko'tarilgan; keyin bozor rivojlanishidan oldin ular juda pasayib
ketishadi. Spekulyativ jamoatchilik ham qarama-qarshi fikrni
shakllantirish uchun yaxshi markazdir. Ommaviy qisqa
savdolar nisbati yuqori bo'lsa va qo'yish / qo'ng'iroq nisbati
yuqori bo'lsa, treyder buqa bo'lishi kerak. Aksincha, bu
nisbatlar past bo'lsa, treyder ayiq bo'lishi kerak. Tarixiy
jihatdan, g'alati lot qisqa sotuvchisi qarama-qarshi fikr uchun
yaxshi markaz bo'lgan. U o'z qisqarishining ko'p qismini
bozorning eng past darajasida qiladi. Bundan tashqari,
ommaviy axborot vositalari olomon bilan birgalikda harakat
qiladi: Yangiliklar yuqori narxlarda ijobiy va ko'tarilish,
narxlarning pastki qismida esa salbiy va pasayish.
So'nggi yillarda mutaxassis va marketmeyker rollari birja
maydonlaridan tashqariga tarqaldi. Misol uchun, Goldman
Sachs kabi yirik institutsional savdo firmalari hozirda mijozlar
uchun katta bozorlarni yaratishda asosiy rol o'ynaydi.
Derivativlar bozorining o'sishi oddiy aktsiyalarning yirik
bloklarini sotib olish va qisqa muddatli sotishdan kelib
chiqadigan tavakkalchilikni zararsizlantirishga yordam berdi.
Yirik institutlar fond bozorida hukmronlik qilish uchun keldi;
Shunday bo'lsa-da, bozor o'zgarishlarining eng muhim
so'nggi bosqichlari, oraliq va asosiy, kam rivojlangan
136
ommaviy chayqovchilarning kelishini ochib beradi. Ommaviy
ishtirok etish an'anaviy kayfiyat ko'rsatkichlaridagi
nomutanosibliklarda namoyon bo'ladi, masalan, qo'yib sotib
olish va qo'ng'iroq sotib olish nisbati.
Treyder-tahlilchiga hissiyotlar haqida ma'lumot beruvchi
maslahat xizmatlari bilan tanishish tavsiya etiladi. Hissiyot
ma'lumotlarining ba'zi foydali manbalari Amerika Individual
Investorlar Assotsiatsiyasi (http://www.aaii.com), Consensus,
Inc. (http://www.consensus-inc.com) va Market Vane (http:/)
/www.marketvane.net). Bundan tashqari, foydali his-
tuyg'ularga oid ma'lumotlar har hafta Barron's jurnalida nashr
etiladi.
Olomonning tortishishiga qarshi turish uchun treyder-
tahlilchi qarama-qarshi fikrni rivojlantirishi kerak. Umuman
olganda, treyderning o'zi aqlli pul, Wyckoff's Composite Man
bilan qadam qo'yishi kerak.

Wyckoff:
Odam, usul, sir
Aktsiya, obligatsiya yoki tovarni foyda uchun sotib olgan yoki
sotgan har bir kishi aqlli bashoratni qo'llaydimi, deb taxmin
qiladi. Agar qilmasa, qimor o'ynaydi.
- Richard D. Uikoff
2002 yil oktyabr oyidagi "Qimmatli qog'ozlar va tovarlar"
jurnalida yozuvchi Devid Penn "bozorlar jadvalini tuzish tarixi
bo'ylab tasodifiy sayr" qilgan maqola bor edi. Tarix bo'ylab
yurish Pennni beshta tarixiy shaxsni "texnik tahlil titanlari"
sifatida aniqlashga olib keldi. Uning tarkibiga Charlz Genri
Dou, Ralf Nelson Elliott, Uilyam Delbert Gann, Artur A. Merrill
va Richard D. Uikoff kiradi. U Wyckoff haqida shunday deb
yozgan edi: "Wyckoffning ko'pgina asosiy qoidalari texnik
tahlilning de-fakto standartlariga aylandi:
jamg'arish/taqsimlash tushunchalari va aksiyalar narxining
137
harakatini aniqlashda narx va hajmning ustunligi bunga
misoldir".
Yigirmanchi asrning boshlarida Richard Uikoff Uoll-stritda
mashhur nomga aylandi, ko'pchilik kuzatuvchilarning fikricha,
bu davr lenta o'quvchilari, chartistlar va chayqovchilar uchun
haqiqatan ham oltin davr edi. Uikoff o'zining Uoll-strit
jurnalidan, boshqa nashrlar va maslahat xizmatlaridan boylik
topdi. Uning tahlillari va bashoratlarining aniqligi va kuchi
unga 200 000 obunachi ko'z o'ngida titanga o'xshash
maqomga ega bo'ldi - hatto bugungi standartlar bo'yicha ham
hayratlanarli darajada katta.
1928 yilda sog'lig'i tufayli maslahat xizmatlaridan nafaqaga
chiqqanidan so'ng, Uokoff Uoll-stritdagi 40 yillik tajribasi
davomida to'plagan tushunchalarini o'qish va o'rganishga
tayyor bo'lgan jiddiy jamoatchilikka taqdim etishga majbur
bo'ldi. Taxminan 1930 yilda Uikoff Uoll-stritda nima qozonish
yoki yo'qotish kerakligi haqidagi haqiqatni oshkor qilmoqchi
ekanligini e'lon qildi. U sanoat hisobotlari, daromadlar va
shunga o'xshash narsalar muvaffaqiyat sirlari emasligini
ko'pchilik ishongan; Buning o'rniga u "o'yinning haqiqiy
qoidalari" tamoyillari va tartiblari to'plamini taklif qilishni
xohladi. Ushbu qoidalar texnik tahlil va birja
spekulyatsiyasining Wyckoff usuli sifatida tanildi.

TARIX DARSI: UAYKOF, ODAM

Wyckoff 15 yoshida birja brokerining yuguruvchisi sifatida

boshlangan, bir necha yil o'tgach, brokerlik firmasi auditori
bo'lgan va 25 yoshida o'z brokerlik firmasini ochgan. U ishlab
chiqqan texnik tahlil va chayqovchilik usuli, texnik tahlil
asoslarining katta qismi birinchi shakllantirilgan oltin davrda
Uoll-stritda uzoq va xilma-xil martaba o'tkazgan g'ayrioddiy
qobiliyatli odamning kuzatuv va muloqot qobiliyatlarining
138
keskin kuchlaridan kelib chiqdi. Uning avtobiografiyasidan,
Uoll-stritdagi sarguzashtlari va qirq yil davomidagi
sarguzashtlari, biz Uikoffning Uoll-stritdagi ishtiroki haqida
tasavvurga ega bo'lamiz va u "haqiqiy o'yin qoidalarini"
to'plashda uning kuzatish qobiliyatini qadrlaymiz.
Quyidagi namuna u ichki ma'lumotlar haqida yozgan
narsadir,
taxminan 1901:
O'sha kunlarda men muhim odamlar nima bilan
shug'ullanayotganini bilish uchun juda ko'p harakat qilardim.
Ko'p yaxshi aloqalarga ega emasman, lekin men ega bo'lgan
narsalardan unumli foydalangan holda, men kun davomida
bozorda qilgan ishlari haqida memorandumlar ishlab
chiqarish orqali ba'zi yirik operatorlarni hayratda qoldirishim
mumkin edi. Misol uchun, Charlz M. Shvab Pensilvaniya
temir yo'l aksiyalarini Empire Buildingning pastki qavatlaridan
biridagi uy orqali juda katta xaridor edi. Men uning balansida
sotib olgan aktsiyalari soni haqida har kuni hisobot olardim
va mening mijozlarim uzoq vaqt Pensilvaniyada edi. Men
Shvabni 160-yillargacha sotib olganini ko'rdim va keyin
birdan to'xtadim. Bu janob Karnegi nomidan birja harakati
bo'lganmi yoki janob Shvab xaridni amalga oshirish uchun
boshqa manfaatlar tomonidan ishlaganmi va shu tarzda
nazoratni qo'lga kiritish mumkinmi yoki yo'qmi, men hech
qachon bilmasdim.
Yirik operatorlarning sahna ortidagi manipulyatsiyalarini
ko'plab kuzatishlaridan so'ng, Uaykoff qayta-qayta lenta va
diagrammalarda qimmatli qog'ozlarning kelajakdagi narxining
eng yaxshi ko'rsatkichi talab va taklif o'rtasidagi bog'liqlik
ekanligini aniqladi. 1910 yilda "Rollo Tape" taxallusi bilan u
"Tasmani o'qish bo'yicha tadqiqotlar" (Fraser, 1995; Cosimo,
2005) ni yozdi. Bozorni qanday o'qish va spekulyativ
operatsiyalarni qanday amalga oshirish haqida ushbu klassik
139
kitobda Wyckoff to'xtatish buyrug'i, hajm ko'rsatkichlari,
zerikarli bozorlar va ularning imkoniyatlari va bir kun kelib
uning Wyckoff usuliga kiritiladigan ko'plab boshqa bozor
usullari kabi asoslarni yoritgan. , u birinchi marta 1931 yilda
paydo bo'lgan.
Wyckoff tahlilchining to'lqinlarni sotib olish va sotishning
nisbiy kuchini baholash va shu tariqa bozor harakati ortidagi
hukmron kuchlarning niyatini aniqlash qobiliyatiga katta
ahamiyat berdi. Aslini olganda, namunani tan olishning
ushbu yondashuvi Daniel Pink "axborot asri" deb atagan
davrdan oldin paydo bo'lgan va Uikoff qimmatli qog'ozlar
bozorini samarali diagnostikasi va prognozi uchun muhim
deb hisoblagan iste'dodlar Pink ta'kidlaganidek, XXI asrda
hukmron fikrlash tarziga aylanishini bashorat qilgan.
"kontseptual yosh". Uikoff, bu odam bir vaqtning o'zida
klassik va mutlaqo zamonaviy edi.
WYCKOFF, METOD

1930 yildan keyingi yillarda Wyckoff va uning sheriklari

qimmatli qonunlar, testlar va sxemalarni ishlab chiqdilar (6-
bobga qarang). Wyckoff usulida qo'llaniladigan
diagrammaning asosiy elementlari, xususan, shtrixli
diagrammalar va nuqtali diagrammalar 5-bobda keltirilgan.
Wyckoff usuli bozor tahlilining besh bosqichli usuli
hisoblanadi. Ushbu usul ushbu kitobning ikkinchi qismining
markazida joylashgan va biz ushbu yondashuvning o'ziga
xos elementlarini 7-bobda batafsilroq ko'rib chiqamiz. Shu
bilan birga, bu erda Uikoff usulining besh bosqichining
qisqacha mazmuni keltirilgan:
1. Bozorning hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy
tendentsiyasini aniqlang. Keyin o'yinni qanday o'ynashni hal
qiling. Bozor indeksining shtrixli diagrammalari va nuqtali
diagrammalaridan foydalaning.
140
 2. Aktsiyalarni trendga mos ravishda tanlang. Agar siz uzoq
vaqt o'ynasangiz, bozordan kuchliroq deb hisoblagan
aktsiyalarni tanlang. Agar individual muammo haqida
ishonchingiz komil bo'lmasa, uni qoldiring. Shaxsiy
aktsiyalarning shtrixli diagrammalaridan foydalaning.
3. Minimal maqsadga teng yoki undan ortiq sababga ega
bo'lgan aktsiyalarni tanlang. To'planish yoki qayta to'plash
ostida bo'lgan zaxiralarni tanlang. Alohida aktsiyalarning
nuqta-raqamli diagrammalaridan foydalaning.
4. Aktsiyalarning harakatga tayyorligini aniqlang.
Aktsiyalarni o'zingizning xohishingizga ko'ra tartiblang.
Alohida aktsiyalarning shtrixli diagrammalari va nuqtali
diagrammalaridan foydalaning; 6 va 7-boblarda ko'rsatilgan
sotib olish yoki sotish uchun to'qqizta testni qo'llang.
5. Qimmatli qog'ozlar bozori indeksidagi burilish bilan
majburiyatingizni vaqtini belgilang. Stop-lossni joyiga qo'ying
va dam oling. Keyin bozor pozitsiyasini yopguningizcha
davom eting. Shtrixli diagrammalardan foydalaning.
Wyckoff usuli vaqt sinovidan o'tdi. 100 yildan ortiq uzluksiz
ishlab chiqish va foydalanish Wyckoff usulining qimmatli
qog'ozlar, obligatsiyalar, valyutalar va butun dunyo bo'ylab
tovarlar bilan qo'llanilishini isbotladi. Bu yutuq ajablanarli
emas, chunki oldingi bo'limda aytib o'tilganidek, Wyckoff usuli
"o'yinning haqiqiy qoidalarini" ochib beradi.
Wyckoff usulini o'zlashtirishdan oldin, bu hukm qilish usuli
ekanligini qat'iy qabul qilishingiz kerak. Hukm chiqarishda
ko'nikmaga ega bo'lish uchun treyder aniq va aqlli
ko'rsatmalar asosida boshqariladigan turli xil vaziyatlarda
tajribaga muhtoj. Esingizda bo'lsin, bozor mexanikdan ko'ra
ko'proq organikdir va texnik treyder tomonidan qo'llaniladigan
mahorat muhimdir. Shunga qaramay, ushbu besh bosqichli
protsedura texnik treyderga fikrlashni yo'naltirishga va
o'rganishni tashkil etishga yordam beradi.
141
WYCKOFF, MISTIQUE

Ularning ta'kidlashicha, odamning sirini aniqlab bo'lmaydi.

Biroq, janob Uikoffning ushbu muhim elementini tushunish
uchun men ba'zi tushunchalar uchun Random House
lug'atiga murojaat qildim. Men quyida topilgan ta'riflarni qavs
ichida keltirilgan bir nechta xulosalarim bilan birga kiritdim.
Tasavvuf - (1) yuqori qiymatga ega yoki chuqur ma'noga
ega bo'lgan shaxs yoki ob'ekt atrofida qurilgan yo'nalishlar,
g'oyalar, e'tiqodlar yoki shunga o'xshashlar doirasi: Po
mistikasi [yoki Uikoffning mistikasi]; (2) sir aurasi yoki ma'lum
bir kasb yoki intilish atrofidagi mistik kuch: yadro fanlari
mistikasi [yoki Wyckoff usuli bo'yicha texnik savdo sirlari].
Uikoffning mistikasi (1) uning mashhurlik maqomi avvalroq
Penn tomonidan oshkor qilinganidek, Uikoffni texnik tahlil
titanini e'lon qilgan; (2) qadimgi treyder-texniklar tomonidan
qo'llaniladigan eng yaxshi tajribalarning Uikoff usulining
kodifikatsiyasi, ularning ko'p misollari Edvin Lefevrning
mashhur "Birja operatori xotiralari" kitobida topilgan; va (3)
biz hozir ko'rib chiqayotgan Kompozit odamning Wyckoff
kontseptsiyasi orqali.

Kompozit odamning Wyckoff kontseptsiyasi treyderni deyarli

afsonaviy va ba'zan sirli super treyder sifatida tasavvur qiladi.
Uikoff va uning shogirdlari aytganidek:
Bozor harakatini o'rganish, tushunish va talqin qilishda biz
barcha bozor harakatlarini sotib olish va / yoki sotish
etarlicha markazlashtirilgan va umuman o'qitilmagan
individual investor/spekulyatorga qaraganda yaxshiroq
ma'lumotga ega bo'lgan manfaatlardan kelib chiqadigan
ishlab chiqarilgan operatsiya deb hisoblaymiz. Bozorga ta'sir
ko'rsatadigan ko'plab yirik manfaatlar (trast kompaniyalari,
142
banklar, investitsiya fondlari, investitsiya trastlari, investitsiya
kompaniyalari, to'siq fondlari, mutaxassislar, pozitsion
brokerlar va boshqalar) Kompozit odam sifatida eng yaxshi
deb hisoblanadi.
Bu Kompozit odam bozorni harakatga va reaksiyaga sabab
bo'ladi. Yoki aslida bozor talab va taklifning eskirmaydigan,
tabiiy qonuniga javob beradi. Kompozit odam va talab va
taklif qonunining ta'siri haqiqatan ham sinonimdir. Bu xatti-
harakatlari bozorga aniq ta'sir ko'rsatadigan barcha xaridorlar
va sotuvchilarning motivlari, maqsadlari, umidlari va
qo'rquvlari natijasidir.
Kompozit odam bilan sinonim bo'lishi mumkin bo'lgan
boshqa atamalar "bozor", "homiy", "operator" yoki "ular"
bo'lishi mumkin. Bu atamalar bir-birining o'rnida ishlatiladi. . .
. Atamalarni tanlash talaba uchun eng mazmunli bo'lgan
narsaga qarab belgilanadi.
Kompozit odamni bozordagi asosiy kuch deb o'ylash sizning
maqsadingiz bo'lishi kerak. U haqida shu nuqtai nazardan
o'ylash, alohida aktsiyalarda faoliyat yuritayotgan dominant
guruhlar va ularning umumiy bozordagi umumiy ta'siri
natijasida yuzaga keladigan harakatlar tahlilini kuchaytirishi
kerak.
Uikoff "Kompozit odam" va o'zining savdo falsafasini XX asr
boshidagi Jeyms R. Kin, Rassell Seyj, Edvard X. Xarriman va
Jessi Livermor kabi mashhur eski mutaxassislarni kuzatishi
va yaqin tushunishiga asoslagan. Darhaqiqat, Edvin
Lefevrning Jessi Livermorga bag'ishlangan "Birja operatori
haqida xotiralar" asari Kompozit odam yoki kompozit
operatorning ajoyib modelidir.
Uikoff savdogarlardan Kompozit odamning izidan borishni, u
kabi fikr yuritishni iltimos qildi. Uikoffning ta'kidlashicha,
"bozordagi va barcha turli aktsiyalardagi barcha tebranishlar
xuddi bir odamning operatsiyalari natijasi kabi o'rganilishi
143
kerak. Keling, uni "Qo'shma odam" deb ataymiz, u nazariy
jihatdan sahna ortida o'tirib, o'z foydasiga aktsiya o'ynaydi."
U savdogarga bozor o'yinini tushunish va o'ynashni maslahat
berdi, chunki Kompozit odam o'ynadi. Aslida, u harakatlar
sun'iy bo'lishi ham muhim emasligini aytdi.
Umuman olganda, Wyckoff falsafasi quyidagilarni qabul
qildi:
• Kompozit odam o'z kampaniyalarini diqqat bilan
rejalashtiradi, amalga oshiradi va yakunlaydi.
• Murakkab odam o'z aktsiyalarini tasmada reklama qilish
orqali "keng bozor" yaratadi.
• Qimmatli qog'ozlarning xatti-harakati va unda hukmronlik
qilayotganlarning motivlarini baholash uchun jadvallarni
o'rganish kerak.
• Diagrammada tasvirlangan harakatning sabablarini izlash
kerak.

Wyckoff va uning sheriklari bozor tabiiy ravishda shunday

yo'l tutishiga ishonishdi. Agar siz Kompozit odamning
bozordagi xatti-harakatlarini tushunishni o'rgansangiz, siz
birja operatsiyalaringizga ijobiy ta'sir ko'rsatishi kerak bo'lgan
mulohazalar, keyin xulosalar chiqarishni o'rganishingiz
mumkin.
Murakkab odamning istiqboliga erishish uchun biz o'zimizga
"Qo'shma odamning maqsadi nima?" kabi asosiy savollarni
berishimiz kerak. va "Agar men kompozitsion odam
bo'lganimda nima qilgan bo'lardim?" Ushbu ikkita asosiy
so'rovga qo'shimcha ravishda, biz bir-birini to'ldiruvchi
savollarni qo'shishimiz mumkin: "Qo'shma odam nimani
tayyorlamoqchi yoki bajarmoqchi yoki xulosa qilmoqchi?" va
"Kompozit odam ommaga nima qilmoqchi va nima
maqsadda?" 9-bobdagi Murakkab odam rolini amaliyot orqali

144
tushunishingiz uchun sizga o'z savollaringizni yaratish
imkoniyati beriladi.
Kompozit odamning motivlari va usullarini yaxshiroq talqin
qilish uchun Wyckoff usuli talabalari analitik model yordamida
bozor jadvallarida ko'rilgan ma'lumotlarni tartibga solishlari
mumkin. Men Wyckoffning diagrammalarda ko'rilgan tanish
harakati va sinov ritmini Kompozit odam va jamoatchilik
o'rtasidagi almashinuvning ikki bosqichli analitik modeli
sifatida tashkil qildim. Ushbu model (4.1-rasmga qarang)
Kompozit odam jamoatchilikni jalb qilish uchun harakatni
qanday boshlashini kuzatib boradi va keyin jamoatchilikning
uning tashabbuslariga muvofiqlik darajasini baholaydi.
Bizning taxminimizcha, Kompozit odam o'z kampaniyalarini
amalga oshirishda yordam berish uchun doimiy ravishda
jamoatchilikni jalb qilishga harakat qiladi.
Birja
Kompozit odam kontseptsiyasi bozor doimo xaridorlar va
sotuvchilar o'rtasidagi almashinuv ekanligini ta'kidlaydi.
Bundan tashqari, kimdir har doim qimmatli qog'ozga egalik
qiladi. Bozorlar yuqoriga va pastga tushayotganligi sababli,
har bir bitimning bir tomoni foyda olish istiqboliga ega bo'lishi
kerak, birjaning boshqa tomoni esa yo'qotish (haqiqiy yoki
imkoniyat) istiqboliga ega.

145
 Asosan, Kompozit odamning manipulyatsiyasi (harakatlari).
mumkin, chunki bozor ishtirokchilari xavf va noaniqlik
muhitida o'zlarining ichki qo'rquv yoki ochko'zlik harakatlari
bilan harakat qilishadi.
Esda tutingki, har bir xaridor uchun sotuvchi bo'lishi kerak.
Qimmatli qog'ozlar bozori fond birjasi sifatida ham tanilgan.
Agar aholi balansda sotib olishga yoki balansda sotishga
undasa, ayirboshlash sodir bo'lishi mumkin. Narx
tendentsiyasi jamoatchilikni jalb qilish mumkin ekan, saqlanib
qoladi. Va
ommaviy xaridorlar yoki sotuvchilarning suv ombori ekan,
jamoatchilikni jalb qilish mumkin
mavjud. Shunday qilib, tendentsiya davlat xaridlari
tugaguniga qadar saqlanib qoladi yoki
sotish.

146
 Birja elementlari Biz kim, nima, qachon, qayerda va nima
uchun degan tanish savollar bilan ayirboshlash hodisasi
elementlarini qo'lga kiritishimiz mumkin.
Birja a'zolari tarkibiga Innovator sifatida Kompozit odam,
erta qabul qiluvchilar sifatida pol treyderlari va boshqa
professional chayqovchilar, ko'pchilik sifatida jamoatchilik va
orqada qolganlar kiradi. (3-bobga qarang.)
Qimmatli qog'ozlarni dollarga almashtirish nima va aksincha,
Kompozit odam ("aqlli pul") va kam ma'lumotga ega va kam
malakali jamoatchilik o'rtasida. Qayerda? U har qanday
uyushgan qimmatli qog'ozlar birjasida (obligatsiyalar,
aktsiyalar, tovarlar, optsionlar, fyucherslar va boshqalar)
bo'lishi mumkin, xoh u Nyu-York fond birjasi bo'lsin, xoh
Evropada elektron shaklda amalga oshiriladigan bozor.
Qachon? Kompozit odamning kampaniya o'tkazish istagi va
qobiliyatiga mos keladigan har qanday vaqt oralig'ida. Klassik
idealda, bu vaqt oralig'i kalendar yili ichida to'rt-oltita yaxshi
sotib olish va sotish imkoniyatlari sifatida ko'zda tutilgan.
Ammo bu ideal vaqt cheklovi kunlik, haftalik, oylik yoki
boshqa vaqt oralig'ini o'z ichiga olgan holda yumshatilishi
mumkin.
"Qachon" degan savolga javob berishning yana bir usuli -
ayirboshlash hodisasini xaridorlar yoki sotuvchilarning
charchashi sifatida ko'rish. Kompozit odam bozorning buqa
tomonida yoki ayiq tomonida o'z izdoshlarini jalb qilishga
harakat qiladi. U ortda qolgan xaridorlar yoki sotuvchilar
o'zlarini o'z zimmalariga olishmaguncha va shu bilan
tendentsiyani tugatmaguncha, takroriy rag'batlantirish orqali
o'sha ergashuvchilarni jalb qilishda davom etadi. (Ushbu
bobning oxirida Edvin Lefevrning "Aktsiyadorlik operatori
haqidagi xotiralari" muhokamasiga qarang.)
Qanaqasiga? Kompozit odam o'z kampaniyalarini lentani
manipulyatsiya qilish va yangiliklarni tarqatish orqali amalga
147
oshiradi. Misol uchun, jamoatchilikni o'z qimmatli qog'ozlarini
sotishdan vahima qilish uchun Kompozit odam o'z
kampaniyasini ayiq tomonida narxlarni pasaytirish va
pasayish yangiliklarini tarqatish orqali olib boradi. Muxtasar
qilib aytganda, Kompozit odam bozor harakati va yangiliklar
orqali ochko'zlik va qo'rquv hissiyotlaridan foydalanishga
kirishadi. Shunday qilib, u harakatni boshlaydi va keyin u
boshlagan harakat jamoatchilik tomonidan o'zi xohlagan
harakatlarni qo'zg'atadimi yoki yo'qligini tekshiradi. Agar u
jamoatchilikni jalb qilishda muvaffaqiyat qozonsa, u o'zining
buqa (yoki ayiq) kampaniyasini narxlarni to'plash va belgilash
yoki narxlarni taqsimlash va belgilash uchun davom ettirishi
mumkin. Agar u ergashuvchilarni jalb qila olmasa, u
tomonlarni teskari tomonga o'zgartirishga majbur bo'lishi yoki
zarur jamoat xatti-harakati boshqa imkoniyat yaratmaguncha
o'z harakatlarini kechiktirishga majbur bo'lishi mumkin.
Nega? Kompozit odam o'z foydasi uchun buqa tomonida va
ayiq tomonida bozor kampaniyalarini o'tkazadi va u bu
kampaniyalarni jamoatchilikni jalb qilish orqali amalga
oshiradi.

Kompozit odamning motivlari va usullarining yorqin misollari

Murakkab odam va jamoatchilik o'rtasidagi almashinuvning
ikki bosqichli analitik modeli aniq odamlar va ularning
kasblari modelning analitik mavhumligini aniqlash uchun
foydalanilganda yanada mazmunli bo'ladi. Mening tajribam
shuni ko'rsatadiki, xuddi shu davrdan olingan va Wyckoff
tomonidan o'rganilgan bir xil odamlardan olingan quyidagi
vinyetlar treyderning Wyckoff usuli bilan ishlashda malaka va
ishonch hissini oshiradi. Bundan tashqari, ushbu epizodlar 6
va 7-boblarda keltirilgan Wyckoff qonunlari, testlari va
sxemalaridan to'liq foyda olishni istagan treyder uchun ajoyib

148
fon o'qishdir. (Nyu-York: John Wiley & Sons, 1994). Men
ularni ko'rib chiqishingizni tavsiya qilaman.
• 1-tadqiqot: Jeyms R.Kin va Amerika Qo'shma Shtatlari
Steel Korporatsiyasining oddiy aktsiyalarining taqsimlanishi
yoki kompozitsion operator jamoatchilikni qanday jalb qilishi
(240–250-betlar).
• 2-tadqiqot: Kompozit operatorning balansda sotib olishi
yoki sotishi, jamoatchilikni “Tasmasi” va “Yangiliklar” bilan
manipulyatsiya qilish (246–258-betlar).
• 3-tadqiqot: "Qadimgi Turkiya" o'z pozitsiyasi bilan o'tiradi
yoki aqlli pul operatori aqliy tartib-intizomni qanday qo'llaydi
(65–71-betlar).
Savdo diapazoni davomida kompozitsion odamning
operatsiyalari epizodlari
Menimcha, Richard D. Wyckoff savdo diapazonining ustasi
sifatida tanilishga loyiqdir. Wyckoff usuli yuqori kirish
pozitsiyalarini diagnostika qilish va kelajakdagi narx
tendentsiyasining ehtimoliy darajasini prognoz qilish uchun
savdo diapazonidan aniq afzalliklarga ega. Yana bir bor, men
vazirliklar uchun birja operatorining xotiralari Wiley nashri
bilan maslahatlashdim, bu treyder/tahlilchiga savdo
diapazonlari haqidagi fikrlarini yo'naltirishga yordam beradi
va unga Wyckoff savdo diapazonlari haqida o'z fikrini qanday
tashkil etgani haqida tushuncha beradi. Ushbu epizodlar 6 va
7-boblarda keltirilgan to'planish va tarqatishning skelet
sxemalariga qimmatli go'sht qo'shadi.
Esda tutingki, keyingi bosqichlar Wyckoff jamg'arma yoki
tarqatish sxemasining bosqichlariga ishora qiladi, sahifa
raqamlari esa Lefevrning "Aktsiyadorlik operatori haqidagi
xotiralari" ning tegishli qismlariga ishora qiladi.
• Savdo diapazonining (A) bosqichi, “Trendni to'xtatish”
(112–118-betlar).
• Faza (B), “Sababni yaratish” (121–124-betlar).
149
• Faza (C), “Test” (85–89-betlar).
• Faza (D), “Trendni aniqlash” (121–124 va 262–263-betlar).

Wyckoff usuli uchun diagrammaning asosiy elementlari

Ushbu bobning maqsadi treyder-texnikni Wyckoff usuli

bo'yicha texnik bozor tahlilini o'tkazish uchun vositalar
to'plamini taqdim etishdan iborat.

TRENDLAR VA CHARTTLAR TURLARI

Wyckoff amaliyotchisining asosiy vositalari shtrixli

diagramma va nuqtali diagrammadir. Tarixan, Uikoff usuli
talabalari ushbu ikki turdagi diagrammalarni vertikal chiziqli
diagramma va rasmli diagramma deb atashgan. Bundan
tashqari, Wyckoff usuli talabalari jadvalning uchinchi turi -
chiziqli diagrammadan foydalanadilar.
Ushbu bobda ushbu turli xil diagrammalarning tuzilishi,
qiymati va qo'llanilishi, chunki ular Wyckoff usulida
qo'llaniladi. Ushbu bob davomida men turli xil real hayot
misollarini o'z ichiga oldim.
Asosiy chiziqli va nuqtali diagrammalar bilan tanishishdan
tashqari, treyder-tahlilchi kunlik va haftalik grafiklar qanday
tendentsiyalarga aylanishini va trend chiziqlari va trend
kanallari treyderga tendentsiya davom etishi va
tendentsiyaning o'zgarishini vizualizatsiya qilishda qanday
yordam berishi mumkinligini ko'radi. . Shuningdek, bobda
narxlarning tarqalishi va hajmi, qo'llab-quvvatlash va
qarshilik, tabaqalanish va Wyckoffning o'ziga xos qurilishi va
nuqta va raqam diagrammalaridan foydalanishning ahamiyati
o'rganiladi.

Chiziqli diagramma
150
 Chiziqli diagrammada narx va hajmning vertikal chiziqlar
ustida bir-biridan yuqori bo'lgan grafik tasviri uni Wyckoffga
yo'naltirilgan treyder-tahlilchi uchun mavjud bo'lgan eng keng
qamrovli vositaga aylantiradi. Shtrixli diagramma Wall Street
Journal va Investor's Business Daily jurnallarida tez-tez
uchraydi va dasturiy ta'minot dasturlari va texnik tahlil
nashrlarida keng qo'llaniladi.
5.1-rasmda vertikal o'qda yuqori, past va yopilish narxiga
ega bo'lgan vertikal chiziq yoki shtrixli diagramma
ko'rsatilgan va umumiy hajm darhol narx paneli ostida
alohida satr sifatida ko'rinadi. Vaqt (sanalarda)
diagrammaning pastki qismida gorizontal o'q bo'ylab
ko'rinadi.

151
152
 Nuqta va rasm diagrammasi
5.2-rasmda rasmli diagramma yoki nuqtali diagramma
ko'rsatilgan. Ushbu turdagi diagrammani Wyckoff usuli
bo'yicha to'g'ri tuzish uchun aniq tartib-qoidalarga rioya qilish
kerak. Rasmlar diagrammasi juda foydali, lekin vertikal chiziq
yoki shtrixli diagrammaga qaraganda ancha kam mashhur.

WYCKOFF BOZOR TIKLI

5.3-rasmda to'plash, belgilash, taqsimlash va pasayishning
to'rt bosqichida birja yoki bozor harakatining ikkita
ideallashtirilgan tasviri ko'rsatilgan. Yuqori diagrammada
aktsiya yoki bozorning harakati keng birlamchi o'sish
tendentsiyasi, bu holda birlamchi buqa bozori tendentsiyasi
atrofida o'zgarishini ko'rsatadi.
Pastki grafik - bu tendentsiyalar va savdo diapazonlarida
narxlar harakatining keng konfiguratsiyasini kuzatuvchi sun'iy
chiziqli diagramma. Haqiqiy tendentsiyalarni, savdo
153
diapazonini va burilish nuqtalarini tahlil qilish uchun treyder-
tahlilchi grafiklarni tuzishi yoki mavjud bo'lgan ko'plab
ma'lumotlar tasmasidan diagrammalarni olishi mumkin,
masalan, Commodity Quote Graphics (www.cqg.com),
StockCharts.com va Worden Brothers (www.worden.com).
Bozor siklidagi yuksalish tendentsiyasidagi bir fazadan
bozor tsiklining keyingi bosqichiga o'tishni 5.4-rasmdagi
nuqtalarni A nuqtadan B nuqtaga ulashga o'xshatish mumkin.
Xuddi shunday, A ni C ga ulash yon tomonga harakatni aks
ettiradi va nuqtalarni A dan D ga ulash pastga tushish
tendentsiyasini aks ettiradi.
Bu bog'lanishlar A dan B gacha, A dan C gacha yoki A dan
D gacha oddiy to'g'ri chiziq chizish orqali amalga oshirilishi
mumkin. Shu bilan bir qatorda, bu bog'lanishlar yanada
aniqroq zigzag chizig'i, shtrixli diagramma yoki boshqa
uslublar diagrammalarini chizish orqali amalga oshirilishi
mumkin.

154
 5.5-rasmda aniqroq shtrixli diagramma A va B nuqtalaridagi
nuqtalarni bog'lashi mumkinligini ko'rsatadi. Ushbu yuqoriga
egilgan zigzag chizig'i ko'tarilgan, buqa bozori kanalini
belgilaydi. Ko'rib turganingizdek, ushbu diagramma usuli
uzoq va qisqa muddatli davrlarga teng darajada qo'llaniladi.

155
156
 Nuqtalarni bog'lash uchun yanada aniqroq chiziqli
diagramma 5.6-rasmda keltirilgan. Diagrammaning chap
tomonidagi katta strelka A va B nuqtalarini ulash uchun
ishlatilishi mumkin bo'lgan oraliq ko'tarilish tendentsiyasiga
ishora qiladi.
Pastroq darajada, batafsilroq darajada, biz kattaroq tebranish
qisqa muddatli yuqoriga, pastga va yon tomonga
yo'nalishlardan iborat ekanligini ko'ramiz.
Nihoyat, 5.6-rasmdagi kattaroq yuqoriga strelka endi A
nuqtani 5.4-rasmdagi D nuqtaga ulashi mumkin bo'lgan
belanchakni belgilaydi.
5.6-rasmdagiga o'xshash murakkab tebranishlar to'plami 5.7-
rasmda keltirilgan. Farqi shundaki, 5.7-rasm kunlik yoki kunlik
grafikdir. Qattiq vertikal chiziq o'sha kun davomida qayd
etilgan narx oralig'ini (pastdan yuqoriga) ko'rsatadi va o'sha
kunning narx oralig'iga qo'shilgan kichik chiziq kunning
yopilish narxini ko'rsatadi. Grafikdagi A dan B gacha bo'lgan
narx harakati ko'tarilish tendentsiyasini belgilaydi, CF-G
harakati esa pasayish tendentsiyasini belgilaydi. E'tibor
bering, D va E nuqtalari orasidagi harakat 5.7-rasmda C dan
G gacha bo'lgan katta pasayish tendentsiyasi doirasidagi
qisqa ko'tarilishni bildiradi.
Wyckoff usulida tez-tez qo'llaniladigan uchinchi turdagi
diagramma - bu rasmli diagramma yoki nuqta-raqamli
diagramma. Rasmli diagrammaga misol 5.8-rasmda
keltirilgan. Diagrammaning pastki chap burchagidan 50
darajasi atrofidagi yuqori o'ng burchagidan 85 darajasining
atrofidagi narx zigzag uslubida yuqoriga qarab harakatlanishi
ko'rinadi. Ushbu diagramma 5.4-rasmdagi A va B nuqtalari
orasidagi nuqtalarni ulash uchun ishlatilishi mumkin.

157
158
159
 TREND LINELAR
Endi biz tendentsiyalarni aniqlashda chiziqli, chiziqli va rasmli
diagrammalardan foydalanishni kuzatdik. Shuningdek, biz
yuqoriga harakatlanishdan yon tomonga harakatlanishga
pasayish tendentsiyasiga va aksincha o'tishlarni kuzatdik.
Trend chizig'i tendentsiyalarni aniqlash va burilish nuqtalarini
ushlash uchun juda foydali vositadir.
Trend chizig'i - bu treyder-tahlilchi tomonidan grafikda
chizilgan sun'iy chiziq. 5.9-rasmda A va H nuqtalari orasidagi
ko'tarilish tendentsiya chiziqlari bilan aniqroq tasvirlangan.
Yuqori tendentsiya C va E nuqtalarida zigzag chizig'ining
pastki cho'qqilari bo'ylab chizilgan trend chizig'i bilan
belgilanadi.
C va E nuqtalarini tanlashda to'g'ri mulohaza yuritildi.
Aksincha, noto'g'ri mulohazalar juda tik va tez orada buzilib
ketadigan tendentsiya chizig'ini yaratib, uning ta'rifi sifatida
samaradorligini yo'qotadigan nuqtalarni tanlashda ishlatilgan.
narx harakatining kelajakdagi tendentsiyasi.
Yuqori tendentsiya chizig'i CE ko'tarilgan qo'llab-quvvatlash
nuqtalarining chiroyli chizig'ini belgilaydi. Asosiy tendentsiya
chizig'i yoki talab chizig'i, C-E, 5.9-rasmda ko'rsatilgan
ko'tarilgan past darajalarni bog'laydi. B-F-H chizig'i C E
boshlang'ich chizig'iga parallel ravishda o'tkaziladi.
Bu ikkinchi parallel chiziq haddan tashqari sotib olingan
chiziq deb ataladi. Ular birgalikda trend kanalini aniqlaydilar.
5.10-rasmda qo'llab-quvvatlash chizig'i va haddan tashqari
sotib olingan holat ko'rsatilgan. Xususan, treyder-tahlilchi
o'qlar bilan aniqlangan haddan tashqari sotib olish
shartlaridan xabardor bo'lishi kerak. Wyckoff usulining
talabalari ularni haddan tashqari va shubhasiz haddan
tashqari sotib olingan sharoitlar deb bilishadi. Ular haddan
tashqari ko'p xarid qilish natijasida hosil bo'ladi va narxni
xaridorlar sotuvga qo'yilgan aktsiya uchun takliflarni taklif
160
qilishga tayyor bo'lgan darajaga olib keladigan tuzatish
harakatlariga olib keladi, boshqacha aytganda, qo'llab-
quvvatlash liniyasi.

161
162
 5.10-rasmning pastki qismidagi 1-2-3 nuqtalari yuqoridan
pastga qarab tendentsiyaning o'zgarishini, pastroq narx
cho'qqilarini ko'rsatadi. 1 va 3 nuqtalari eng yuqori cho'qqi
narxidan keyin 2-bandga nisbatan pastroq narx cho'qqilaridir.
Yana bir teskari nuqta 2-da bo'ladi va bu teskari parallel
qo'llab-quvvatlash chizig'ini aniqlash uchun ishlatiladi. Ushbu
qo'llab-quvvatlash chizig'i kirib kelganidan so'ng, o'z rolini
o'zgartiradi va qarshilik chizig'iga aylanadi, bunda narx
mitingiga urinishlar pastga yo'naltiriladi.
5.11-rasm chiziqli diagrammalar va shtrixli diagrammalar
o'rtasida kuzatilishi mumkin bo'lgan parallelliklarning yana bir
misolidir. Yuqori tendentsiya kanali chiziladi va A va C
nuqtalarida haddan tashqari sotib olish holati paydo bo'ladi.
Bu D da tendentsiyaning zaiflashishi va keyin E ga pasayish
bo'yicha ko'tarilish tendentsiyasining aniq tanaffusi bilan
birga keladi.
5.11-rasmda treyder-tahlilchi sezgir bo'lishi kerak bo'lgan
ikkita qo'shimcha Wyckoff tamoyillari tasvirlangan. Ulardan
biri harakat testi fenomenidir. A nuqtasi 60 narx darajasidan
76 narx darajasiga keskin o'sish harakatining yuqori hajmi
bo'lgan ko'rinadi.
Tahlilchi-treyder buni keyingi ikkilamchi testda isbotlanishi
yoki rad etilishi uchun vaqtinchalik xaridning avj nuqtasi
sifatida belgilagan bo'lardi. C nuqtasi muvaffaqiyatli ikkinchi
darajali sinov bo'ldi. E'tibor bering, narxning kunlik tarqalishi
va ralli bo'yicha 71 dan 76 gacha bo'lgan past reaktsiyadan
oldingi 60 dan 78 gacha ko'tarilganidan ancha tor va engilroq
edi. B dan C gacha bo'lgan harakatlardan xulosa qilishimiz
mumkin. sotib olish qobiliyati, talab, A nuqtaga zo'ravonlik
bilan yuqoriga surilishda sarflangan edi. Xaridor yoki sotuvchi
kuchining o'sishi yoki pasayishini aniqlash uchun "to'lqinlar"
ni taqqoslash Uikoff usulining o'ziga xos belgisidir.

163
 5.11-rasmda aks ettirilgan ikkinchi Wyckoff hodisasi A
nuqtadan F nuqtaga va undan tashqarida yonma-yon narx
harakatidir. Keyinchalik, 5.14-rasmni o'rganib chiqqandan
so'ng, men sizni 5.11-rasmga qaytishingizni va A nuqtadan
keyin hosil bo'lgan yon tomondagi harakatni tahlil qilishni
taklif qilaman.
5.12 va 5.13-rasmlar oldingi ko'rgazmalarning o'zaro nisbati
bo'lib, ular chiziqli diagrammalarda o'sish harakatini aniqladi.
Bu raqamlarda ta'minot chizig'i, aniqlovchi chiziq,
tushayotgan narx cho'qqilarini bog'laydi. Parallel trend chizig'i
haddan tashqari sotish shartlarini aniqlaydi. Pastga tushish
tendentsiyasining buzilishida ham otishlar mavjud.

164
165
166
 Biroq, 5.14-rasmda yangi narsa ko'rinadi. Bu erda biz
yonma-yon narx harakati uchun qo'llab-quvvatlash va
qarshilik qo'llanilishini topamiz. Qarshilik - bu sotuvchilar
xaridorlarni bir necha marta bosib oladigan va narxlarni
pasaytiradigan narx darajasi. Boshqa tomondan, qo'llab-
quvvatlash - bu xaridorlar takliflarni o'zlashtirish, sotuvchilarni
bosib olish va narxlarni yuqoriga ko'tarish uchun bozorga
kirish darajasidir.
5.14-rasmdagi ikkita diagrammaning har biridagi A nuqtasi
ustunlik tendentsiyasi to'xtatilgan va yonma-yon trend yoki
savdo diapazoni paydo bo'lgan nuqtani ko'rsatadi. Umuman
olganda, treyder-tahlilchi tendentsiya kuchga kirgandan
so'ng, tendentsiya tugashining aniq belgilari paydo
bo'lmaguncha o'z kuchida qoladi deb taxmin qilishi mumkin.
Ba'zan bu oxirlar teskari nuqtaga aylanadi. Ko'pincha, A
nuqtasi kabi kesishmalar yonma-yon savdo diapazoni paydo
bo'lishi uchun chiqish nuqtalari hisoblanadi. Va bu savdo
diapazoni keyinchalik oldingi tendentsiyaning qayta tiklanishi
yoki teskari yo'nalishdagi tendentsiyaga qaytishi bilan
kuzatiladi.

167
 Yuqorida aytilgan tendentsiya yo'nalishi va shtrixli
diagrammalardan foydalanish talab va taklifning Wyckoff
qonunini aks ettiradi. Agar talab taklifdan oshsa, narxlar
oshadi; agar taklif talabdan oshsa, narxlar pasayadi.

NAQTA VA RASMLI CHATTALAR

168
 Men figurali diagrammalardan foydalanishni tayoqchani
siljitish uzatishga o'xshataman: oson, uni yaxshi o'rgangan
haydovchi uchun deyarli behush, lekin o'rganish jarayonida
panjara, zerikarli va asabiy tajriba. Ushbu bobning oxiridagi
Ilovalarda noyob Wyckoff falsafasi va diagrammalarni
yaratish tartib-qoidalari keltirilgan. Quyidagi qutidagi ketma-
ketlik treyderni bosqichma-bosqich bir nuqtali teskari
diagrammani yaratish orqali olib boradi, so'ngra bir nuqtali
diagrammani uch nuqtali teskari diagrammaga qanday
aylantirishni ko'rsatadi.

Bir nuqtali teskari nuqta va raqamlar diagrammasini qurish

(quti o'lchami = 1 ball, ma'lumotlarning uchta davri, masalan,
kunlik yoki kunlik).
Faraz qilaylik, 37-sonli raqam va nuqta-sonli xabar. Rasmlar
jadvaliga joylashtirish uchun ma'lumotlar:
Birinchi davr: 36-37-35-36-35
Ikkinchi davr: 34-40-35-36
Uchinchi davr: 35-36-35-36-35-40
Birinchi davr: Qimmatli qog'ozlar 36 ga kamayadi, keyin 37
ga qaytadi. Keyin u 35 va 36 oralig'ida o'zgarib turadi. E'tibor
bering, "5" 35 darajasida va "0" 40 darajasida joylashishni
osonlashtirish uchun joylashtirilgan. narx darajalari.
Diagrammani joylashtirish:

Ikkinchi davr: Qimmatli qog'ozlar 34 ga tushadi, 40 ga

tushadi va keyin 35 ga tushadi, keyin esa 36 ga ko'tariladi.
Diagrammani joylashtirish:
169
 Uchinchi davr: Narx 35 dan 36 gacha o'zgarib, 40 ga
ko'tariladi.
Diagrammani joylashtirish:

Eslatma: Hech bir ustun ikkitadan kam yozuvga ega

emasligini sezasiz. Buning sababi, Wyckoff usuli tahlilchi
o'ngdagi keyingi ustunga o'tishidan oldin ustun kamida ikkita
yozuvga ega bo'lishini talab qiladi.

170
 Bir nuqtali teskari nuqta va raqam diagrammasini uch
nuqtali teskari diagrammaga aylantirish.
Birinchi qadam: To'g'ri chiziqlardan foydalanib, bir nuqtali
teskari diagrammada uch nuqtali (yoki undan ko'p)
o'zgarishlarni belgilang:

Ikkinchi qadam: Raqamlarni uch nuqtali teskari

diagrammaga joylashtiring:

Rasmli diagramma ko'pincha sabab va ta'sir jadvali deb

ataladi. Grafikda yaratilgan gorizontal shakllanishlar sababni
o'lchaydi yoki savdo oralig'ida to'plangan ko'tarilish yoki
pasayish potentsialini o'lchaydi. Savdo oralig'idan chiqadigan
keyingi tendentsiya - bu ta'sir. Sabab va natijaviy ta'sir
o'rtasida birdan-bir moslik mavjud. Boshqacha qilib aytadigan
171
bo'lsak, har bir oqibatning sababi bor. Ushbu diagrammadagi
munosabatlar sabab va ta'sir qonuni bilan o'ralgan. Shunday
qilib, diagrammalar muhim ahamiyatga ega va treyder-
tahlilchi diagramma va uning qo'llanilishini o'zlashtirishga
qaror qilishi kerak.
Uikoffning yana bir qonuni - bu harakat va natija qonunidir.
Ushbu qonun narx (natija) va hajm (harakat) o'rtasidagi
uyg'unlik yoki nomutanosiblikni izohlaydi. Ikkala ko'rsatkich
bir-biridan tashqarida bo'lsa, treyder-tahlilchi trend
yo'nalishining potentsial o'zgarishi uchun hushyor bo'lishi
kerak.
5.15-rasmda hajm va narx o'rtasidagi nomutanosib
munosabat ko'rsatilgan. Optimizm/Pessimizm (OP) indeksi
Wyckoff/SMI tomonidan yaratilgan indeks bo'lib, u balansdagi
hajm jadvaliga yoki to'planish/tarqatish ko'rsatkichiga
taxminan ekvivalentdir. 5.15-rasmda iyun va iyul oylarida
sezilarli darajada pasayish bo'yicha harakatlar narxlarning
pasayishiga mutanosib darajada olib kelmagan holat
ko'rsatilgan.
Bu xilma-xil harakat treyder-tahlilchini mumkin bo'lgan
(ehtimoliy) narx tendentsiyasining yuqoriga o'zgarishi uchun
ogohlantirishga qo'yadi. Wyckoff to'lqini narxlari indeksining
teskari o'zgarishi 2006 yil avgust va sentyabr oylarida sodir
bo'ldi.
5.16 a va b rasmlarda Uikoff usulida markaziy bo'lgan
protsedura ko'rsatilgan: shtrixli diagramma va
diagrammalarni muvofiqlashtirish. Umuman olganda,
protsedura birinchi navbatda shtrixli diagrammada gorizontal
to'plash yoki taqsimlash naqshining tugallanishini aniqlashdir.
Ushbu birinchi qadam "harakat va sinov" ni aniqlash orqali
osonlashtiriladi. Harakat 15 avgust atrofida $77 da so'nggi
savdo oralig'idan yuqori bo'lgan tanaffus sifatida ko'rsatilgan;
sinov $72 da bo'linish nuqtasiga qaytish orqali ko'rsatilgan.
172
 72 dollarga baholangan ushbu cheklov nuqtasi Wyckoff
tomonidan oxirgi qo'llab-quvvatlash nuqtasi (LPS) deb
ataladi. LPS - bu raqamlar jadvalidagi sababni o'lchash,
shuningdek, bozorning uzoq tomonidagi pozitsiyaga kirish
uchun chiqish nuqtasi.
Merrill Lynch shtrix diagrammasida (5.16a-rasm) narxning
o'sishi yoki 54 dan 81 dollargacha ko'tarilish
tendentsiyasidan keyin 65 dan 72 dollargacha bo'lgan savdo
diapazoni qayta to'planish zonasi hisoblanadi, chunki buzilish
va test o'sish tendentsiyasi qayta tiklanayotganini isbotladi. .
Shakl diagrammasida (5.16b) 72 dollar chizig'i bo'ylab
hisoblash 92-99 dollargacha bo'lgan yuqori maqsad uchun
27 ball (bir nuqtali teskari grafik) yuqori narx proektsiyasini
(potentsial effekt) yaratdi. 72 dollarlik LPSdan keyingi o'sish
tendentsiyasi harakati, treyder-tahlilchi ushbu narx
maqsadiga erishish uchun qattiq o'tirishi kerakligini
tasdiqlaydi.
5.17-rasmdagi Engelxard Minerals & Chemicals jadvallari
taqsimot va pasayish holatlarini o'rganishdir. O'sish
tendentsiyasi dastlab 57 dollar atrofida to'xtatildi va keyin 62
dollarda keskin to'xtadi, shu nuqtadan gorizontal qarshilik
chizig'i chiziladi. 62 dollardagi to'xtashdan so'ng, Engelhard
49 dollarda qo'llab-quvvatlanadi, shu nuqtadan gorizontal
qo'llab-quvvatlash chizig'i chiziladi. 49 dollardan 64
dollargacha ko'tarilish tendentsiyasini qayta tiklashga yana
bir urinish bor, ammo bu nisbiy hajmni 64 dollardan 52
dollargacha kengaytirish bo'yicha keskin narx buzilishi bilan
birga keladi. Ta'minot aniq nazorat ostida bo'lgan bu
pasayish harakati "Zaiflik belgisi" deb nomlanadi. Narxning
pasayishi va hajmning qisqarishi bo'yicha keyingi miting
sinovni tashkil etadi, uning oxiri LPS bo'ladi. O'sha paytda
sotuv yoki qisqa muddatli savdo amalga oshirilishi mumkin.

173
Bundan tashqari, o'sha nuqtadan figurali diagramma hisobini
olish mumkin.

174
175
 5.18-rasmda tarqatish savdosi oralig'ida hosil bo'lgan salbiy
potentsial (ta'sir) ko'rsatilgan. Bu ta'sir diagrammada $59
darajasida o'lchangan sababni aks ettiradi. Salbiy tomonda
176
belgilangan A, B, C, D va E nuqtalari savdogar-tahlilchi
uchun engelhard ushbu maqsadlarga erishganligi sababli,
salbiy tomonda mumkin bo'lgan to'xtash narxini to'xtatish,
qarash va tinglash uchun signal darajalari. E'tibor bering, bu
erda ham Engelxard misolida biz shtrixli diagramma va
diagramma harakatini muvofiqlashtirish muhimligiga guvoh
bo'lamiz.
5.19 va 5.20-rasmlardagi A va B aktsiyalari treyder-
tahlilchiga Wyckoffning asosiy grafik elementlarini qo'llash
imkoniyatini beradi. Treyder tahlilchisi ta'minot liniyalari va
haddan tashqari sotish liniyalari, gorizontal qo'llab-quvvatlash
va qarshilik chiziqlarini chizishlari kerak, so'ngra shtrixli
diagrammalar va diagrammalarning harakatlarini
muvofiqlashtirishi kerak. A va B aktsiyalari Wyckoff tsiklining
barcha to'rt bosqichini tahlil qilish uchun yaxshi
imkoniyatlardir.

177
178
179
 Yana ikkita aktsiya 5.21 a, b va c rasmlarda ko'rsatilgan.
Ammo bu erda treyder tahlilchisi butunlay boshqa Wyckoff
tamoyiliga javob beradi: bu raqamlar qiyosiy kuch yoki zaiflik
tamoyiliga bag'ishlangan.
Printsip treyder-tahlilchi bozordan kuchliroq qimmatli
qog'ozlarni sotib olishi va bozordan kuchsizroq qimmatli
qog'ozlardan qochishi kerakligini ta'kidlaydi.
5.21a-rasmdagi bozor Wyckoff Wave (sakkizta aktsiya
indeksi) bilan belgilanadi. Har bir oddiy aktsiyani Wyckoff
bilan taqqoslash orqali
To'lqin indeksi, qaysi biri bozordan kuchliroq ekanligi ayon
bo'ladi. Treyder-tahlilchi o'z portfeli uchun aktsiya 1 kabi
aktsiyalarni sotib olishni xohlaydi.
Micron Technology jadvallari (5.22 a va b rasmlari) savdo
diapazoni va trend tahlilini ko'rsatadi. Ushbu ikki holatda
treyder tahlilchisining e'tibori chiqish strategiyalariga
qaratilishi kerak. 5.22-rasmda narx to'xtash va orqaga
qaytishdan oldin 28-32 maqsadli narxga erisha olmadi.
Wyckoff treyder-tahlilchisi, yuqori tendentsiya chizig'i
buzilganidan keyin 18 dollargacha bo'lgan ikkinchi ralli
urinishida engil hajm va tor narx tarqalishi tufayli chiqib ketish
oqilona bo'lardi. Bundan farqli o'laroq, 5.23-rasmda haqiqiy
narx pasayish bo'yicha narx maqsadlaridan oshib ketgan
holat ko'rsatilgan.
Treyder-tahlilchi 38 dollarlik "to'xtab ko'ring va tinglang"
maqsadli nuqtasidan chiqish o'rniga, ushbu aktsiyani qisqa
muddatli sotishda qolishi mumkin edi, chunki narx va hajm 38
dollar darajasida o'sish juda zaif edi - hech qanday ko'rsatma
yo'q edi. pasayish tendentsiyasining to'xtashi yoki B
nuqtasida sotuvning eng yuqori nuqtasi.
Keyinchalik va $ 8 pastroq, C nuqtasida, treyder-tahlilchi
qisqa savdodan chiqish uchun kerakli dalillarga ega.

180
 5-bob treyder-tahlilchini Wyckoff usuli bo'yicha texnik tahlilni
o'tkazish uchun vositalar to'plami bilan tanishtirdi. Asosiy
vositalar shtrixli diagrammalar, nuqtali diagrammalar va
chiziqli diagrammalar edi. Wyckoff tili bilan aytganda, chiziqli
diagramma va nuqtali diagramma mos ravishda vertikal
chiziqli diagramma va rasmli diagramma sifatida ham
tanilgan. Ushbu diagrammalar qo'llab-quvvatlash va qarshilik
konstruktsiyasini, trend yo'nalishlarini va trend kanallarini
aniqlashni, trend yo'nalishini teskari o'zgartirishni, narx va
hajm o'rtasidagi nomutanosiblik/divergensiyani, nisbiy
quvvatni va shtrixli diagrammalarni shaklli diagrammalar
bilan muvofiqlashtirishni ko'rsatish uchun ishlatilgan. Ushbu
bobga qo'shimchalar treyder-tahlilchi nuqta-raqamli
grafiklarni qanday izohlashi va narxlarni prognoz qilish uchun
ulardan qanday foydalanishni ko'rsatadi. Birgalikda, ushbu
bob Uikoff usuli uchun asosiy qurilish bloklarini taqdim etadi.

181
182
183
184
 ILOVA A: WYCKOFF NUQTA VA RASMLARINI QANDAY
TASHHIRLASH

Wyckoffga yo'naltirilgan nuqta va rasm diagrammasini talqin

qilish tartib-qoidalari quyida sanab o'tilgan bo'lib, olti
bosqichda ko'rsatilgan.
Bir xil naqsh va vaqtni o'z ichiga olgan chiziqli diagramma va
nuqta va raqam (P&F) diagrammasidan boshlang. Wyckoff
bir nuqtali teskari jadvalni afzal ko'radi - masalan, har biri 100
balldan iborat bo'lgan qutilarda bloklangan DJIA. Ammo
Wyckoff har bir ustunda kamida ikkita yozuv bo'lishi
kerakligini ta'kidlaydi. Bu har bir ustun uchun ikkita yozuvning
minimal standartiga javob berish uchun vaqti-vaqti bilan X va
O yoki yuqoriga va pastga narx harakatlarini birlashtirishga
olib keladi.
Qutining o'lchami muhim ahamiyatga ega. DJIA uchun
Wyckoff/Stock Market Institute 50 va 100 balldan
foydalanadi. E'tibor bering, ular bir kun ichida haqiqiy lenta
bosib chiqarish orqali hosil qilinadi. Shunday qilib, juda
beqaror kun ko'plab nuqta va ko'rsatkichlarni keltirib
chiqarishi mumkin.
1. Bir yoki odatda ikkita yoki uchta potentsial teskari
naqshlarni aniqlash uchun shtrixli diagrammadan
foydalaning, masalan, xuddi shu diagrammada teskari “bosh
va elka” (H&S) pastki qismi va undan keyin “chashka va
tutqich” .
2. Nuqta va raqamlarni hisoblash o'ng elkadan yoki shtrixli
diagrammada aniqlangan tutqichdan, boshqacha qilib
aytganda, narxni oshirish yoki belgilash bosqichidan oldingi
oxirgi qaytarib olishdan olinadi.
3. P&F jadvalida to'planish shakllanishi bo'ylab qutilar sonini
hisoblang (masalan, teskari bosh va elka, elkadan elkaga).

185
 4. Qutilar (ustunlar) sonini hisoblang va bu raqamni har bir
qutidagi qiymatga ko'paytiring (masalan, 50 ball). Shuni
yodda tutingki, ba'zi ustunlarda faqat ikkita quti bo'lishi
mumkin, birin-ketin va boshqa ustunlar bir nechta qutilarni o'z
ichiga oladi, lekin har bir quti uchun bir xil qiymat qo'llaniladi.
Bizning holatlarimizda, 2002–2003 yillardagi pastki qismida
har biri 100 ballga teng 72 ta quti (ustun), jami 7200 ball bor
edi.
5. Umumiy hisobni P&F diagrammasidagi eng past narxga
va hisoblash chizig‘ining o‘ziga qo‘shing. Shunday qilib,
2002-2003 yillardagi misolda 14,400 ga yuqori proektsiya
uchun past narxga (teskari bosh va elkaning "boshi" 7200)
7200 ball qo'shildi.
6. Konservativ - bu rahbarlik tamoyili. Avval minimal narxni
loyihalash; Mukofot-xavf nisbatini baholash uchun minimal
proektsiyadan foydalaning.

ILOVA B: NARXLAR PROJEKTASINI QANDAY TUZISH

MUMKIN
RASMLI CHATTADAN FOYDALANISH

O'rtacha it - yoki ular uni ilgari ataganidek, lenta qurti -

noto'g'ri bo'ladi, menimcha, haddan tashqari ixtisoslashganlik
kabi boshqa har qanday narsadan. Bu juda qimmatli
egiluvchanlikni anglatadi. Oxir oqibat, chayqovchilik o'yinining
hammasi matematika yoki belgilangan qoidalar emas, lekin
asosiy qonunlar qanchalik qat'iy bo'lmasin. Hatto mening
lentani o'qishimda ham, oddiy arifmetikadan ko'proq narsa
kiradi.
-Edvin Lefevr, Birja operatorining xotiralari
Sabab va oqibat
Wyckoffning sabab va ta'sir qonuniga ko'ra, treyder
tahlilchisi P&F diagrammasida savdo oralig'ida yuzaga
186
kelgan sabab darajasini o'lchaydi va keyin ushbu sababning
potentsial ta'sirini ifodalovchi narx maqsadini loyihalashtiradi.
Sabab va keyingi ta'sir o'rtasidagi bog'liqlik yakkama-yakka,
ya'ni savdo diapazonida gorizontal ravishda o'lchanadigan
har bir sabab birligi kutilgan bitta vertikal ta'sir birligiga
aylanadi.
O'rta maktabdagi fizika darslarini eslayotgan o'quvchilar
uchun sabab va ta'sir qonunini Gukning elastiklik qonuniga
o'xshatish mumkin. Huk qonuni yuqoriga va pastga
qo'zg'alishlar energiya to'plashini e'lon qiladi; sabab
(masalan, metall ilgichni oldinga va orqaga silkitish) va
natijada (ilgichni shakldan tashqariga burish) energiyani
oldingi to'plangan energiyaga aniq bir-bir nisbatda sarflaydi.
Savdoda sabab savdo oralig'ida yuzaga keladigan yuqoriga
va pastga sotib olish va sotish to'lqinlari paytida yaratiladi.
Buning sababi quyida ko'rsatilgan Wyckoff Count Guide
(Wyckoff fond bozori instituti ruxsati bilan) bo'yicha
diagrammada o'lchanadi va prognoz qilinadi.
Wyckoff Count qo'llanma
Wyckoff Count Guide treyderga savdo oralig'ida to'plangan
sababni qanday hisoblashni ko'rsatadi. Bu treyderga
kelajakdagi narx maqsadlarini prognoz qilishda yordam
beradi. Jarayon quyidagi elementlardan iborat:
• Vertikal chiziqli diagrammada kuch belgisini (SOS)
aniqlaganingizdan so'ng, reaktsiyada qo'llab-quvvatlangan
oxirgi nuqtani toping - oxirgi qo'llab-quvvatlash nuqtasi (LPS).
Rasmlar jadvalida ushbu nuqtani ham toping va o'ngdan
chapga hisoblang, birinchi navbatda eng konservativ
hisobingizni oling va harakat davomida chapga o'ting.
• Chapga o'tishda vertikal chiziqli diagrammangizga o'ting va
to'planish maydonini fazalarga bo'ling, bir vaqtning o'zida
bitta to'liq faza qo'shing. Hech qachon hisobingizga fazaning

187
faqat bir qismini qo'shmang. Ovoz balandligi harakati odatda
faza qayerda boshlangan va tugaganini ko'rsatadi.

• Harakat davom etar ekan, siz tez-tez yuqori darajada

shakllangan lateral harakatni ko'rasiz. Ko'pincha bunday
harakat dastlabki hisobning "hisobini tasdiqlovchi qadam" ga
aylanadi. Shunday qilib, bunday daraja shakllanar ekan, siz
ko'pincha aktsiyalarning harakatini kuzatish orqali vaqt
ko'rsatkichini olishingiz mumkin, chunki potentsial hisob asl
hisobni tasdiqlashni boshlaydi. Ko'tarilish yoki pasayish
tendentsiyasining qayta tiklanishi shunday nuqtada
boshlanishi mumkin.
• Uzoq muddatli hisoblash uchun siz o'z soningizni aniq eng
past darajaga yoki past va hisoblash chizig'i orasidagi
yarmiga qo'shishingiz kerak. Shunday qilib, siz eng
konservativ hisobdan foydalanilayotganiga amin bo'lasiz.
• Hisoblar faqat "to'xtash, qarash va tinglash" nuqtalari
bo'lib, ularga hech qachon to'xtash va burilishning aniq
nuqtalari sifatida qaramaslik kerak. Ulardan burilish sodir
bo'lishi mumkin bo'lgan prognozli nuqtalar sifatida
foydalaning va bu nuqtalarga yaqinlashganda harakatni
ko'rsatish uchun vertikal chiziqli jadvaldan foydalaning.
• Uzoq muddatli hisoblashda LPS ko'pincha eng yuqori
darajaga keladi va uzoq muddatli hisoblashni o'rganishda
birinchi navbatda bu darajaga e'tibor qaratish lozim.
Klimaksning o'zi orqaga qaytishni ko'rsatadi. Keyingi harakat
keyingi ta'sirning sababini tashkil qiladi. LPS uchun bunday
avj darajasiga kelishi odatda uni yanada to'g'ri hisoblaydi.
Dastlabki qo'llab-quvvatlash va LPS ko'pincha bir xil narx
darajasida sodir bo'ladi.
• Uchinchi raqamli buloq yoki ikkinchi raqamning ikkilamchi
sinovi ko'pincha SOS va LPSni bir xil nuqtada va bir vaqtning
o'zida erishilgan bir xil harakatda tashkil qiladi. Odatda,
188
bahordan keyin muhimroq SOS keladi va SOSdan keyingi
reaktsiya ham haqiqiy LPS hisoblanadi.
• Ko'pincha uch va besh nuqtali diagrammalar bo'yicha uzoq
muddatli hisob-kitoblar harakat davom etar ekan, bir nuqtali
grafikdagi keyingi kichik hisoblar bilan tasdiqlanadi. Ushbu
tasdiqni diqqat bilan kuzatib boring, chunki u ko'pincha
harakat qachon davom etishini ko'rsatadi.
• Uch yoki besh nuqtali diagrammalar bo'lsa, bir nuqtali
diagrammadagi kabi hisoblash chizig'idan foydalanish kerak.
Wyckoff Count Guide-dan foydalanmoqchi bo'lgan
tahlilchilar Wyckoff raqamlari jadvaliga xos bo'lgan ba'zi
falsafa va tartiblarni qadrlashlari va tushunishlari kerak.
Wyckoff diagrammasi tahlilining uchta asosiy elementi
funksiya, protsedura va istiqboldir.

Funksiya diagrammasi Uikoff usulida alohida qoʻshimcha va

qoʻshimcha rol oʻynaydi. Talab va taklifning asosiy qonuni
bozorning hozirgi holati va kelajakdagi tendentsiyasini
diagnostika qilish uchun vertikal jadvalga tayanadi. Raqamli
diagramma o'z-o'zidan bozor tendentsiyasini aniqlash uchun
ishlatilmaydi, chunki vertikal grafik tomonidan taqdim etilgan
hajm ma'lumotlari uni trendni aniqlash uchun eng yaxshi
vositaga aylantiradi. Falsafiy nuqtai nazardan, Wyckoff
tahlilchilari vertikal diagramma trendni tahlil qilish uchun
ishlatilishi kerak deb hisoblashadi; biroq, harakatning
potentsial darajasini aniqlash, ba'zan sabab va ta'sir
diagrammasi deb ataladigan rasm jadvalining maxsus
viloyatidir.
Protsedura Shakl diagrammasining qurilish bloklari quti
o'lchami, kunlik ma'lumotlar, teskari nuqtalar soni va to'liq
birlik kesishmasidan iborat. Ko'pincha quti o'lchami bir
nuqtadir. Shunday qilib, kunlik narx harakati diagrammaga
kirishni boshlash uchun to'liq narx darajalariga mos kelishi
189
yoki undan oshishi kerak. Qaytish nuqtalari odatda bir yoki
uch nuqtadir.
Bir nuqtali diagramma uchun, Wyckoff figurali diagrammasi
protsedurasida yodda tutish kerak bo'lgan juda muhim narsa
- har qanday ustunda kamida ikkita yozuv bo'lishi kerak.
Ko'pgina dasturiy ta'minot dasturlari, agar ustunda faqat bitta
yozuv mavjud bo'lsa ham, narx yo'nalishini o'zgartirganda
ustunlarni o'zgartiradi. Buning o'rnini qoplash uchun tahlilchi
narxni keyingi ustunga o'tishidan oldin kamida ikkita
yozuvdan iborat ustun yaratish uchun narxlarni o'zgartirishi
kerak. Shunday qilib, har biri bir nuqtadan tez pastga,
yuqoriga va pastga bitta ustunda qoladi. Kattaroq harakatlar
uchun tahlilchi uch nuqtali teskari o'zgarishlarga tayanishi
yoki quti hajmini oshirishi mumkin.
Perspektiv. Tahlilchi gorizontal hisoblashlarni likopcha
shaklidagi pastki qismga va gumbazga o'xshash tepaga mos
kelishini tasavvur qilishi mumkin. Birinchi hisoblash chizig'i
konservativ bo'lishi kerak, eng past darajaga yaqin bo'lishi va
mumkin bo'lgan minimal deb hisoblanishi kerak. Keyingi
hisoblash liniyasi odatda savdo oralig'ida bo'ladi, kengroq va
ehtimol maqsad deb hisoblanadi. Nihoyat, yuqoriga sakrash
yoki haqiqiy uzilishdan keyin orqaga tortish eng keng sonni
va eng yuqori yuqori sonni yaratadi va shuning uchun eng
kam konservativ o'lchovdir; Bu muhimroq SOSga amal
qiladigan LPS.

Texnik tahlil va spekulyatsiyaning Wyckoff usuli

Wyckoff usuli - amaliy, to'g'ridan-to'g'ri chiziqli diagramma va

nuqta va raqamlar diagrammalarini aniqlash usuli - vaqt
sinovidan o'tdi.
Wyckoffning birlamchi bozor bosqichlari tasviri 6.1-rasmda
keltirilgan. Wyckoff usuli - bu mulohazani talab qiladigan
190
texnik bozor tahlilidagi fikr maktabi. Wyckoff usuli o'z-o'zidan
mexanik tizim bo'lmasa-da, shunga qaramay, yuqori
mukofotli, past xavfli imkoniyatlarni Wyckoff usulining uchta
tushunchasi yordamida muntazam va tizimli ravishda
aniqlash mumkin:
1. Uchta asosiy qonun.
2. To‘qqizta klassik xarid testi va to‘qqizta klassik sotish
testi.
3. Yig'ish va taqsimlashning Wyckoff sxemalari.

ASOS: UCHTA ASOSIY QONUN.

ASOS: UCHTA ASOSIY QONUN.

1. Talab va taklif qonuni narx yo’nalishini belgilaydi. Talab

taklifdan ko'p bo'lsa, narxlar ko'tariladi, taklif talabdan ko'p
bo'lsa, narxlar pasayadi. Shtrixli diagrammadan foydalanib,
savdogar vaqt o'tishi bilan narx va hajmni kuzatish orqali
talab va taklif o'rtasidagi munosabatni o'rganishi mumkin.

191
 2. Sabab va ta'sir qonuni yaqinlashib kelayotgan narxning
yuqoriga yoki pastga siljishi darajasi haqida tushuncha
beradi. Ta'sir qilish uchun avvalo sabab bo'lishi kerak; ta'sir
sababga mutanosib bo'ladi. Ushbu qonunning ishlashini
savdo oralig'ida to'plash yoki tarqatish kuchi sifatida ko'rish
mumkin va bu kuch keyingi tendentsiyada yoki ushbu savdo
oralig'idan tashqarida qanday harakat qiladi. Nuqta-raqamli
diagrammalar sababni o'lchash va uning ta'siri darajasini
loyihalash uchun ishlatiladi.
3. Natijaga nisbatan harakat qonuni tendentsiyaning bo'lajak
o'zgarishi haqida oldindan ogohlantiruvchi ko'rsatma beradi.
Hajm va narx o'rtasidagi disharmoniya va tafovutlar ko'pincha
narx tendentsiyasi yo'nalishining o'zgarishini ko'rsatadi.
Wyckoff optimizm/pessimizm indeksi balansdagi hajm
ko'rsatkichi bo'lib, taqsimotga nisbatan jamg'arishni
aniqlashga yordam beradi va shu bilan harakatlarni o'lchaydi.
Birgalikda, ushbu uchta Wyckoff qonuni aqlli pul, Kompozit
odamning niyatlarini yoritib beradi. Sabab va ta'sir qonuni
Kompozit odam tomonidan o'tkaziladigan keyingi
kampaniyaga tayyorgarlik ko'rish darajasini ochib beradi,
ta'minotning yo'qolishi esa Kompozit odamning kampaniyani
teskari yoki salbiy tomonga o'tkazish niyatidan dalolat beradi.
Tayyorgarlikning yon tomonidagi harakat yo'nalishini
oldindan ko'rish ko'pincha harakat va natija qonunini
belgilaydigan farqlar yoki disharmoniyalar bilan ifodalanadi.
Ushbu uchta qonunning birgalikda harakat qilishi natijasida
treyder uchun mavjud bo'lgan kuch keyingi bo'limda
ko'rsatilgan.
AQSh fond bozoriga Wyckoff qonunlarini qo'llash 6.2 va 6.3-
rasmlar treyder yuqori mukofotli, past xavf-xatarli sotib olish
imkoniyatini izolyatsiya qilish uchun uchta Wyckoff qonunini
qanday qo'llashi mumkinligini ko'rsatadi. Ushbu raqamlardagi
namoyish 2002 va 2003 yillardagi AQSh aktsiyalariga tegishli
192
qonunlarni ko'rsatadi. 6.2-rasm, shtrixli diagramma 2001–
2002 yillardagi narxlarning pasayishi bilan boshlanadi.
Shundan so'ng, bu erda 2002-2003 yillarda shakllangan
teskari bosh va elka asosi 2003 yil mart-iyun oylarida
boshlangan yangi buqa bozorining hajmini belgilaydi.

193
 Ushbu jamg'arish bazasidan yuqoriga ko'tarilish
tendentsiyasi diagrammaning pastki qismida ko'rsatilganidek,
talab va taklif qonuni bilan belgilanadi. Yuqoriga qaytish
optimizm/pessimizm (balansdagi hajm) indeksi tomonidan
ko'rsatilgan narxlar indeksidan ijobiy farqlar bilan
ta'minlanadi. 2002 yil oxiri va 2003 yil boshida ijobiy
tafovutning ifodasi harakat (hajm) va natija (narx) qonunini
namoyish etadi. Bu tafovutlar taklifning tugashini va talabning
o'sib borayotgan ustunligini ochib beradi.
2003 yildagi ko'tarilish tendentsiyasi OBV indeksining keskin
o'sishi bilan tasdiqlanadi. Savdo diapazoni davomida
to'planish 2003 yilda narxlarning ko'tarilishi bilan o'sishda
davom etdi. Talab va taklif qonuni va natijaga nisbatan
harakat qonuni birgalikda 2003 yilda kuchli buqa bozori
boshlanganini ishonchli isbotladi. Juncture bozorning keng

194
kesimini sotib olishi va keyin narx prognozi o'z maqsadiga
yetguncha monitoring rejimiga o'tishi mumkin edi.
Bu buqa bozori qanchalik ko'tarilishi mumkin? Uikoff sabab
va oqibat qonuni va nuqta-raqam jadvalidan foydalangan
holda “qanchalik uzoq?” degan savolga javob berdi.
To'planish bosqichida qurilgan sababni o'lchash uchun asos
sifatida teskari bosh va elka shakllanishidan foydalangan
holda, nuqta-raqamli diagramma (6.3-rasm) o'ng teskari elka
va chap teskari o'rtasidagi 72 ta qutini ko'rsatadi. elka. Har
bir quti 100 Dow ball qiymatiga ega. Shunday qilib, nuqta va
raqamlar diagrammasi 7200 punktga potentsial ko'tarilish
uchun to'planish bazasini ochib beradi. 7 200 ning eng
pastiga qo'shilsa, narx 14 400 gacha ko'tariladi. Shunday
qilib, Dow Industrials tarqatish boshlanishidan va keyingi ayiq
bozorining boshlanishidan oldin 14,400 gacha ko'tarilishda
davom etishi kutilmoqda.
Xulosa qilib aytganda, 2003 yil davomida prognozlash tizimi
sifatida texnik tahlilning Wyckoff usulining uchta qonunidan
foydalanish AQSh qimmatli qog'ozlari buqa bozorida bo'lgan
va Dow Jones 14,400 darajasiga ko'tarilish imkoniyatiga ega
degan xulosaga olib keladi.

TO'qqizta KLASSIK SOTISH TESTLARI VA TO'qqizta

KLASSIK SOTISH testlari

Uchta Wyckoff qonunlari diagrammalarni Wyckoff usulida

o'rganishga kengroq, katta tasvirli yondashuvni bergan
bo'lsa, to'qqizta test ularning qo'llanilishida yanada tor va
o'ziga xos bo'lgan printsiplar to'plamidir. Wyckoff testlari
mantiqan Wyckoff qonunlariga keyingi qadam sifatida amal
qiladi.
Misol uchun, 6.2 va 6.3-rasmlarda 4-band to'qqizta sotib
olish testidan o'tgan nuqtani ko'rsatadi. 6.1-jadvalda ushbu
195
to'qqizta testning har biri va ularni qanday o'lchash kerakligi
ko'rsatilgan; 6.2-jadval to'qqizta sotuv testini belgilaydi.
To'qqizta test savdo diapazoni nihoyat qachon
yakunlanayotganini va yangi ko'tarilish (belgilash) yoki
pasayish tendentsiyasi (pastlash) boshlanganini aniqlash
uchun muhimdir. Boshqacha qilib aytganda, to'qqizta test
bozorda eng kam qarshilik chizig'ini belgilaydi. 6.3 va 6.4-
jadvallardagi ikkita Malayziya kompaniyasining jadvallari
to'qqizta sotib olish va to'qqizta sotish testlarining
qo'llanilishini ko'rsatadi. Malayziyadan olingan ushbu ikkita
misol texnik tahlilning Wyckoff usulining xalqaro
qo'llanilishiga misoldir.
To'qqizta sotib olish va to'qqizta sotish testlaridan iborat
klassik to'plam sezilarli o'zgarishlarni tashxislash uchun
mo'ljallangan. 6.1-jadvaldagi to'qqizta klassik xarid testi
narxlarning sezilarli pasayishidan keyin shakllanadigan
bazadan yangi buqa tendentsiyasining paydo bo'lishini
belgilaydi. To'qqizta sotuv testi sezilarli o'sishdan keyin
yuqori qatlamdan ayiq tendentsiyasining boshlanishini
aniqlashga yordam beradi (6.2-jadvalga qarang).
Wyckoffning ushbu to'qqizta klassik testi mantiqiy, vaqt
sinovidan o'tgan va ishonchli. Har bir test Wyckoff usulining
printsipini ifodalaydi.

196
 To'qqizta klassik sotib olish sinovlaridan iborat ushbu
holatga yaqinlashganda, Lefevrning "Aktsiyadorlik operatori
haqidagi xotiralari" dan quyidagi maslahatlarni yodda
tutishingiz kerak:
Bu tajriba shunchalik ko'p treyderlarning tajribasi bo'lganki,
men bu qoidani aytishim mumkin: tor bozorda, narxlar hech
narsa haqida gapirmasa, lekin tor doirada harakat qilsa, nima
bo'lishini oldindan bilishning ma'nosi yo'q. keyingi katta
harakat yuqoriga yoki pastga bo'ladi. Qilish kerak bo'lgan
narsa - bozorni tomosha qilish, hech qanday joyda yo'q
narxlar chegaralarini aniqlash uchun lentani o'qing va narx
har ikki yo'nalishda ham chegarani buzmaguncha siz
qiziqmasligingizga qaror qiling. Spekulyator o'zini bozordan
pul topish bilan shug'ullanishi kerak, lenta u bilan rozi
bo'lishini talab qilish bilan emas.
197
 Shuning uchun, aniqlash kerak bo'lgan narsa - savdo
paytida eng kam qarshilikning spekulyativ chizig'i; va u bu
chiziq o'zini belgilaydigan paytni kutishi kerak, chunki bu
uning band bo'lish signalidir.
Barcha to'qqizta Wyckoff sinovlaridan o'tish yuqoriga yoki
pastga nisbatan eng kam qarshilikning spekulyativ chizig'ini
aniqlaydi.
Commerz: To'qqizta sotib olish testlariga misol
6.4 va 6.5-rasmlarda to'qqizta sotib olish va sotish
testlarining qo'llanilishini ko'rsatish uchun mos ravishda
Commerz Bank va Asia Pacific Land (AP Land)
ma'lumotlaridan foydalaniladi. Commerz va AP Land
jadvallaridagi 3-band to'qqizta Wyckoff sotib olish testlari va
to'qqizta Wyckoff sotish testlaridan o'tgan nuqtani belgilaydi.
Barcha to'qqizta testdan o'tish tendentsiyaning ko'tarilish
(yoki belgilash) bosqichi yoki pasayish (yoki pastga tushirish)
bosqichi boshlanganligini tasdiqlaydi.
6.3 va 6.4-jadvallarda to'plash va tarqatish uchun Wyckoff
tamoyillarining chap miya analitik nazorat ro'yxatining
xulosalari jamlangan.
6.3-jadvalda barcha to'qqizta xarid sinovidan o'tganligi
ko'rsatilgan; 6.4-jadvalda barcha to'qqizta sotuv sinovidan
o'tganligi ko'rsatilgan. Har bir holatda, nazorat ro'yxatidan
o'tish sxemalarda ko'rsatilgan to'planish va taqsimotni o'ng
miya tasviriy kuzatish orqali tasdiqlash yoki rad etish uchun
zamin yaratadi.

198
199
200
201
202
WYCKOFF TO'PLASH VA TARQATILISh SHEMATIKALARI

Wyckoff treyder-tahlilchiga texnik tahlil qarorlarini qabul

qilishda muvozanatli, butun miyaga yondashish imkoniyatini
beradi. Wyckoff sxemalari Wyckoffning uchta qonuni va
to'qqizta test tomonidan taqdim etilgan chap miya tahliliy
nazorat ro'yxatini to'ldirish uchun o'ng miya vositasi sifatida
rasm diagrammalarini taqdim etadi.
Ushbu bo'lim texnik tahlilning Wyckoff usulida qo'llaniladigan
uchta sxemaning qo'llanilishini tushuntiradi va muhokama
qiladi. Uchta sxemaning har biri uchun - biri to'plash va
ikkitasi tarqatish uchun - Wyckoff printsipining
ideallashtirilgan tasviri mavjud.
Har bir sxema bilan alifbo va raqamli izohlar paydo bo'ladi,
ular to'planish yoki tarqatish evolyutsiyasi paytida topilgan
asosiy bosqichlar va nuqtalarning Wyckoff izohlarini
belgilaydi. Ushbu izohlarning ko'pchiligi 1934 yilda janob
Uikoffning vafotidan keyin Wyckoff usulini o'qitishni davom
ettirgan janob Robert G. Evansning ishini aks ettiradi.
Janob Evans ijodiy o'qituvchi bo'lib, Uikkovni o'xshatishlar
orqali tushuntirishda usta edi.
Texnik tahlilning Wyckoff usulining maqsadlaridan biri, bu
pozitsiyani egallashni oqlash uchun qulay mukofot / xavf
nisbati mavjud bo'lgan kelajakdagi harakatni kutish uchun
spekulyativ pozitsiyani o'rnatishda bozor vaqtini
yaxshilashdir. Savdo diapazonlari (TR) - oldingi harakat
to'xtatilgan va talab va taklif o'rtasida nisbiy muvozanat
mavjud bo'lgan joylar. Aynan shu erda TR ichida yig'ish yoki
tarqatish kampaniyalari yaqinlashib kelayotgan buqa yoki
ayiq tendentsiyasiga tayyorgarlik ko'rish uchun rivojlanadi.
Aynan shu to'plash yoki taqsimlash kuchi keyingi harakatda
yuzaga keladigan sababni yaratadi, deyish mumkin. Kerakli
kuchni yaratish vaqt talab etadi va bu davrda narx harakati
203
aniq belgilanganligi sababli, TR potentsial juda qulay
mukofot/xavf parametrlari bilan qulay qisqa muddatli savdo
imkoniyatlarini taqdim etadi.
Shunga qaramay, TRdan paydo bo'lgan tendentsiyada
ishtirok etish bilan katta mukofot keladi.
Muvaffaqiyatli bo'lish uchun siz TRdan chiqish yo'nalishi va
hajmini oldindan bilib olishingiz va to'g'ri baholay olishingiz
kerak. Yaxshiyamki, Wyckoff treyder tahlilchisi TR ichidagi
bosqichlarni tekshirishi mumkin bo'lgan noyob ko'rsatmalarni
taklif qiladi.
Jamg'arma sxemasi 1 odatda yig'ish TR ichida topiladigan
Wyckoff bozori harakatining to'rt bosqichining vizual tasvirini
beradi (6.6-rasmga qarang). To'plash uchun ushbu asosiy
Wyckoff modeli TR anatomiyasidagi barcha mumkin bo'lgan
o'zgarishlar uchun sxema bo'lmasa-da, u to'planish sohasida
tez-tez namoyon bo'ladigan muhim Wyckoff tamoyillarining
ifodasini beradi va shuningdek, aniqlanishi mumkin bo'lgan
bosqichlarni ifodalaydi. TR orqali tahlilimizni spekulyativ
pozitsiyamizga yo'naltirish uchun foydalanilgan.

204
 A dan E gacha bo'lgan bosqichlar savdo diapazoni Wyckoff
usuli bilan kontseptsiyalangan va matnda tushuntirilganidek
o'tadigan bosqichlardir. A va B qatorlari savdo diapazonini
qo'llab-quvvatlashni belgilaydi, C va D chiziqlar esa
qarshilikni belgilaydi. Qo'llaniladigan qisqartmalar quyidagilar:
PS - dastlabki qo'llab-quvvatlash, bu erda katta xaridlar
uzoq davom etgan pastga siljishdan keyin aniq yordam bera
boshlaydi. Ovoz va tarqalish kengayadi va pastga siljish
oxirigacha yaqinlashayotgani haqida signal beradi.
SC - sotish avj nuqtasi, kengayib borayotgan tarqalish va
sotish bosimi odatda avjiga chiqadi va jamoatchilik
tomonidan og'ir yoki vahima bilan sotilishi katta professional
manfaatlar tomonidan eng past narxlarda so'riladi.
AR - avtomatik ralli, bu erda sotish bosimi deyarli tugagan.
Sotib olish to'lqini endi narxlarni osongina ko'tarishi mumkin,
bu esa qisqa qoplama bilan yanada kuchayadi. Ushbu
rallining eng yuqori darajasi savdo diapazonining yuqori
qismini aniqlashga yordam beradi.
ST - ikkinchi darajali test, ushbu narxlar darajasida talab /
taklif muvozanatini tekshirish uchun sotuvning eng yuqori
nuqtasini qayta ko'rib chiqish. Agar pastki tasdiqlansa,
muhim ta'minot qayta tiklanmasligi kerak va bozor SC
sohasida qo'llab-quvvatlashga yaqinlashganda, hajm va narx
tarqalishi sezilarli darajada kamayishi kerak.
Bobning boshqa joylarida tasvirlangan o'xshatishga ishora
qiluvchi "daryo"
6, savdo diapazonidagi miting cho'qqilari bo'ylab erkin
chizilgan to'lqinli qarshilik chizig'i. Albatta, bozorning sayohati
oldinga va yuqoriga qarab davom etishidan oldin kesib
o'tilishi kerak bo'lgan kichik qarshilik chiziqlari va
muhimroqlari mavjud. "O'tish" - daryo o'xshashligini davom
ettirish, narxning qarshilik chizig'idan o'tish nuqtasi; tarqalishi
va hajmini oshirish bo'yicha amalga oshirilsa, yaxshi belgi.
205
 SOS - kuch belgisi, tarqalish va hajmni oshirish bo'yicha
avans.
LPS - so'nggi qo'llab-quvvatlash nuqtasi, qo'llab-
quvvatlanadigan reaktsiya yoki orqaga tortishning yakuniy
nuqtasi. LPS ga zaxiralash avval qarshilik bo'lgan qo'llab-
quvvatlashni SOSdan keyin pasaygan tarqalish va hajmda
qaytarib olishni anglatadi. Bu uzoq lavozimlarni boshlash yoki
foydali bo'lganlarga qo'shish uchun yaxshi joy.
Bahorlar yoki chayqalishlar odatda savdo oralig'ida kech
sodir bo'ladi va bozor va uning dominant o'yinchilariga
belgilash kampaniyasi boshlanishidan oldin mavjud ta'minotni
aniq sinovdan o'tkazishga imkon beradi. Agar qo'llab-
quvvatlashning uzilishida yuzaga keladigan ta'minot miqdori
juda engil bo'lsa (past hajm), bu barqaror avans uchun yo'l
aniq ekanligidan dalolat beradi. Bu erda og'ir ta'minot odatda
yangilangan pasayishni anglatadi. Bu erda o'rtacha ovoz
balandligi qo'llab-quvvatlashni ko'proq sinovdan o'tkazish va
ehtiyotkorlik bilan davom etish vaqtini anglatishi mumkin.
Bahor yoki silkinish, shuningdek, past narxlarda zaif
egalardan qo'shimcha ta'minot bilan ustun manfaatlarni
ta'minlash maqsadiga xizmat qiladi.
Eslatma: Bir qator SOS va LPS'lar pastki qismga yaxshi dalil
beradi
mavjud va narxlarni belgilash boshlandi.
A bosqichi A bosqichida ta'minot ustunlik qildi va nihoyat
ta'minotning tugashi yaqqol namoyon bo'lmoqda. Ta'minot
yoki sotishning yaqinlashib kelayotgan tugashi dastlabki
qo'llab-quvvatlash (PS) va sotuvning eng yuqori cho'qqisida
(SC) dalolat beradi, bu erda kengayish spred ko'pincha
avjiga chiqadi va jamoatchilik tomonidan katta hajmdagi yoki
vahima sotilishi katta professional manfaatlar tomonidan
o'zlashtiriladi. Ushbu shiddatli savdo bosimlari
ifodalangandan so'ng, sotuv avjiga avtomatik miting (AR)
206
keladi. Salbiy tomondan muvaffaqiyatli ikkilamchi sinov SCga
qaraganda kamroq sotishni va tarqalishning torayishi va
hajmning pasayishini ko'rsatadi. Muvaffaqiyatli ikkilamchi test
(ST) sotish avj nuqtasi bilan bir xil narx darajasida to'xtashi
kerak. SC va ST ning past darajalari va AR ning yuqori
darajasi TR chegaralarini belgilaydi. Bozor xatti-harakatlariga
e'tiborni qaratish uchun gorizontal chiziqlar chizilgan bo'lishi
mumkin.
Ehtimol, A bosqichi tarqalish va hajmning keskin
kengayishini o'z ichiga olmaydi. Biroq, agar shunday bo'lsa,
yaxshi bo'ladi, chunki keskinroq sotish ko'proq sotuvchilarni
tozalaydi va yanada aniq va barqaror narxga yo'l ochadi.
Agar TR qayta to'planishni ifodalasa (davomli ko'tarilish
ichidagi TR), 6.6-rasmning A bosqichida ko'rsatilganidek,
sizda PS, SC va ST haqida dalillar bo'lmaydi. Buning o'rniga,
A fazasi asosiy Wyckoff taqsimot sxemasining A bosqichiga
o'xshaydi (keyingi bo'limda tasvirlangan). Shunga qaramay,
A bosqichi avvalgi tendentsiyaning to'xtashi sodir bo'lgan
hududni ifodalaydi. Savdo diapazoni B dan E gacha bo'lgan
bosqichlar odatda jamg'arishning dastlabki bazasida bo'lgani
kabi rivojlanadi.
B fazasi B bosqichining vazifasi keyingi ta'sirga tayyorgarlik
ko'rish uchun sabab yaratishdir. B bosqichida talab va
taklifning ko'p qismi muvozanatda va hal qiluvchi tendentsiya
yo'q. Bozorning kelajakdagi yo'nalishi bo'yicha maslahatlar
odatda aralash va tushunarsiz bo'lsa-da, ba'zi foydali
umumlashmalar qilish mumkin.
B bosqichining dastlabki bosqichlarida narxlarning o'zgarishi
odatda ancha keng bo'ladi va hajm odatda kattaroq va
tartibsizroq bo'ladi. TR rivojlanishi bilan, taklif zaiflashadi va
talab kuchayadi, chunki mutaxassislar taklifni o'zlashtiradi.
Oxiriga yoki TRdan chiqishga qanchalik yaqinlashsangiz,
ovoz balandligi shunchalik pasayadi. Qo'llab-quvvatlash va
207
qarshilik chiziqlari (6.6-rasmda gorizontal chiziqlar sifatida
ko'rsatilgan) odatda B bosqichida narx ta'sirini o'z ichiga oladi
va C bosqichida bo'ladigan sinov jarayonini aniqlashga
yordam beradi. TR ning kirib borishi yoki yo'qligi bizga baho
berishga imkon beradi. talab va taklifning miqdori va sifati.
Faza C C bosqichida aktsiya sinovdan o'tadi. Aynan shu
sinov bosqichida aqlli pul operatorlari aktsiyalarni belgilash
bosqichiga kirishga tayyorligini aniqlaydilar. Qimmatli
qog'ozlar TR dan yuqori va pastki qismlari bilan yuqoridan
chiqa boshlashi mumkin yoki yuqoriga ko'tarilish
boshlanishidan oldin oldingi tayanchlarni sindirish orqali
pastga tushishi yoki silkinishidan o'tishi mumkin. Ushbu oxirgi
test treyderlar tomonidan afzal ko'riladi, chunki u zaif
egalarining qolgan zaxirasini tozalashda yaxshiroq ish qiladi
va yakuniy harakat yo'nalishi haqida noto'g'ri taassurot
yaratadi. 6.6-rasmdagi S fazasi ushbu oxirgi alternativning
namunasini ko'rsatadi.
Bahor - bu savdo diapazonining qo'llab-quvvatlash
darajasidan pastroq bo'lgan narx harakati bo'lib, u tezda
teskari va diapazonga qaytadi. Bu ayiq tuzog'iga misoldir,
chunki qo'llab-quvvatlash ostidagi pasayish pasayish
tendentsiyasining qayta tiklanishidan dalolat beradi. Aslida,
pasayish pasayish tendentsiyasining tugashini anglatadi, bu
esa kech sotuvchilarni yoki ayiqlarni tuzoqqa tushiradi.
Ta'minot darajasi yoki sotuvchilarning kuchi narxning yangi
past darajalarga ko'tarilish chuqurligi va ushbu kirishdagi
hajmning nisbiy darajasi bilan baholanishi mumkin.
Ushbu sinov jarayonigacha siz TR to'planganiga ishonch
hosil qila olmaysiz va shuning uchun belgilash boshlanishi
haqida etarli dalillar mavjud bo'lmaguncha pozitsiyani
egallashni kutishingiz kerak. Agar biz kutgan bo'lsak va
rivojlanayotgan TRni diqqat bilan kuzatib borsak, biz
yuqoriga ko'tarilish ehtimoliga ishonchimiz komil bo'ladigan
208
nuqtaga keldik. Ta'minot tugashi va xavf nuqtamiz
aniqlanganligi sababli, muvaffaqiyatga erishish ehtimoli
yaxshi va bizning mukofot/xavf nisbati ijobiydir.
6.6-rasmdagi 7-banddagi silkinish uzoq pozitsiyani boshlash
uchun bizning birinchi belgilangan joyimizni ifodalaydi. 8-
banddagi ikkilamchi sinov sotib olish uchun yanada yaxshi
joydir, chunki 7-bandda past hajmni tortib olish va ma'lum bir
past xavfli to'xtash yoki xavfli nuqta bizga ko'proq dalillar va
harakat qilish uchun ko'proq ishonch beradi. Quvvat belgisi
(SOS)/daryo bo'ylab sakrash (9-band) savdo oralig'ini D
bosqichiga o'tkazadi.
D bosqichi Agar biz tahlilimiz va vaqtimizni to'g'ri bajargan
bo'lsak, endi talabning taklif ustidan doimiy ustunligi
kuzatilishi kerak, bu narx spredni kengaytirish va hajmni
oshirish bo'yicha avanslar (SOS) va kichikroq bo'lgan
reaktsiyalar (LPSs) bilan tasdiqlanadi. tarqaladi va hajmi
kamayadi. Agar bu holat ro'y bermasa, biz o'z pozitsiyamizni
qo'shmaslikni, balki belgilash boshlanganligi haqida aniqroq
dalillarga ega bo'lmagunimizcha, dastlabki pozitsiyamizni
yopish va chetda qolishni maslahat beramiz. Agar
aktsiyalaringizning bahosi shu nuqtaga qadar ta'riflanganidek
davom etsa, siz o'z pozitsiyangizni qo'shish uchun
qo'shimcha imkoniyatlarga ega bo'lasiz.
Bu erda sizning maqsadingiz o'z pozitsiyangizni boshlash
yoki o'z pozitsiyangizga qo'shish bo'lishi kerak, chunki
aktsiya yoki tovar TRdan chiqmoqchi. Ushbu nuqtada,
to'planish kuchi Wyckoff nuqta va raqam usuli bilan
o'lchanadigan yaxshi potentsialni yaratdi.
Shunday qilib, siz o'z pozitsiyangizni boshlash yoki qo'shish
uchun shu paytgacha kutdingiz va shu bilan siz
muvaffaqiyatga erishish ehtimolini oshirdingiz va savdo
kapitalingizdan maksimal darajada foydalandingiz. 1-
sxemada, bu imkoniyat "sakrash qarshiligi" dan keyin
209
"qo'llab-quvvatlash uchun orqaga tortish" ning 11-bandiga
to'g'ri keladi (Wyckoff so'zlarida bu "daryo bo'ylab sakrash"
dan keyin "daryoning chetiga qaytish" deb nomlanadi). Yana
bir shunga o'xshash imkoniyat 13-bandda keladi, bu
muhimroq oxirgi qo'llab-quvvatlash nuqtasi (LPS).
D bosqichida markalash bosqichi gullab-yashnaydi, chunki
mutaxassislar zaxiraga o'tishni boshlaydilar. Aynan shu erda
bizning pozitsiyamizni qo'shish uchun eng yaxshi
imkoniyatlar mavjud, xuddi aktsiya TRni tark etganidek.

"SOYIB BO'Y QILISH" ANALOGIYASI

O'tish atamasi birinchi marta Richard D. Uikoff vafotidan

keyin ko'p yillar davomida Wyckoff Associates ta'lim
korxonasini boshqargan Robert G. Evans tomonidan
ishlatilgan. Uning yanada jozibali o'xshashliklaridan biri bu
bozor qanday qilib savdo doirasidan chiqib ketishini
tushuntirish uchun ishlatgan "daryo bo'ylab sakrash" (JAC)
hikoyasi edi. Hikoyada bozor Boy Skaut, savdo diapazoni
esa aylanma daryo bilan ifodalanadi, uning “yuqori qarshilik
chizig'i” diapazondagi miting cho'qqilari bilan belgilanadi.
Daryoning chetini tekshirib, suv oqimi quriy boshlaganini
aniqlagandan so'ng, Skaut "daryo bo'ylab sakrab o'tish"
uchun yugurishni boshlash uchun orqaga chekinardi. Boy
Skaut harakatining kuchi narxning tarqalishi va hajmi bilan
o'lchanadi.
Sakrashni aniqlash
O'tish - bu tashqi qarshilikka kirib boradigan nisbatan yuqori
hajmda amalga oshiriladigan narx-navoning nisbatan
kengroq tarqalishi. Zaxira - bu sakrashni darhol kuzatib
boradigan sinov - nisbatan engilroq hajm testlarida narx-
210
sprey reaktsiyasining nisbatan torligi - va oldingi sakrash
harakatining qonuniyligini tasdiqlaydi.
Wyckoff usuli sizga yuqoriga sakrashdan keyin zaxiradan
keyin sotib olishni (kuch belgisi) yoki pastga sakrashdan
keyin zaxiradan keyin qisqa vaqt ichida sotishni buyuradi
(zaiflik belgisi). Shuningdek, Wyckoffning so'zlariga ko'ra, siz
buzilishlarni xarid qilmasligingiz kerak, chunki agar buzilish
noto'g'ri bo'lib chiqsa, bu sizni teskari yo'nalishda tezkor
harakatlarga qarshi himoyasiz qoldiradi.
Shunday qilib, birinchi qarashda, Wyckoff usuli sizga
zaiflikni sotib olishni va kuchlilikni sotishni aytayotganga
o'xshaydi. Yaqindan tekshirilgandan so'ng, qoida kuch
belgisidan keyin orqaga tortish testini sotib olishdir.

Faza E E bosqichida aktsiya TRdan chiqib ketadi va talab

nazorat ostida.
Muvaffaqiyatsizliklar aniq va qisqa muddatli bo'ladi. O'z
pozitsiyangizni egallaganingizdan so'ng, sizning vazifangiz
aktsiyalarning to'planish kuchini ishlab chiqishda uning
rivojlanishini kuzatishdir. 7, 8, 11 va 13-bandlarning har birida
siz savdoning uzoq tarafdagi pozitsiyalarini kiritishingiz
mumkin va ushbu nuqtalardan nuqta va raqamlar yordamida
narx prognozlarini hisoblashingiz mumkin, bu sizga
mukofotni/xavfni belgilashdan oldin aniqlashga yordam
beradi. sizning spekulyativ pozitsiyangiz. Ushbu prognozlar
keyinchalik sizning joylashuvingizni yopish yoki o'zgartirish
uchun mo'ljallangan hududlarni aniqlashda yordam beradi.
Esda tutingki, 1-sxema bizga to'planish jarayonini o'z ichiga
olgan yagona ideallashtirilgan model yoki TR anatomiyasini
ko'rsatadi. Ushbu to'planish anatomiyasining ko'plab
o'zgarishlari mavjud. Sotish avj nuqtasi (SC) kabi Wyckoff
printsipining mavjudligi TRda to'planish sodir bo'layotganligini
tasdiqlamaydi, lekin bu holatni kuchaytiradi. Biroq, bu
211
to'plash, qayta taqsimlash yoki hech narsa bo'lishi mumkin.
Wyckoff tamoyillari va bosqichlaridan foydalanish ko'pgina
savdo diapazonlarini baholash uchun ba'zi asosiy fikrlarni
aniqlaydi va belgilaydi va bizga talab yoki taklifning ustun
bo'lib borayotganligini va aktsiya qachon savdo doirasini tark
etishga tayyorligini aniqlashga yordam beradi.
Tarqatish
6.7 va 6.8-rasmlarda keltirilgan 2 va 3-sxemalar tarqatish
uchun Wyckoff modelining ikkita variantini ko'rsatadi. Ushbu
modellar TR taqsimotining ko'plab mumkin bo'lgan
o'zgarishlarining faqat ikkita variantini ifodalasa-da, ular bizga
tarqatish sohasida tez-tez namoyon bo'ladigan muhim
Wyckoff tamoyillarini va bizni spekulyativ qabul qilishga olib
kelishi mumkin bo'lgan TR bosqichlarini taqdim etadi.
pozitsiya.
TR oldingi taqsimotning tamoyillari va bosqichlarini tahlil
qilishning ko'p qismi to'planish TR ga teskari hisoblanadi;
faqat talab va taklifning rollari teskari.
Bu erda "daryodan sakrash" (qarshilik) kuchi "muzdan
o'tish" (qo'llab-quvvatlash) kuchi bilan almashtiriladi. Shuni
esda tutish kerakki, taqsimlash odatda jamg'arishdan ko'ra
qisqaroq vaqt ichida amalga oshiriladi.
6.7 va 6.8-rasmlarda qo'llanilgan qisqartmalar
quyidagilardan iborat:
PSY - dastlabki ta'minot, bu erda sezilarli sotuv yuqoriga
ko'tarilgandan keyin aniq qarshilik ko'rsatishni boshlaydi.
Ovoz va tarqalish kengayadi va yuqoriga ko'tarilish
oxirigacha yaqinlashayotgani haqida signal beradi.

212
213
 Miloddan avvalgi - sotib olish avj nuqtasi, kengayish
tarqalishi va sotib olish kuchi avjiga chiqadi va jamoatchilik
tomonidan og'ir yoki shoshilinch sotib olish yuqori darajaga
yaqin narxlarda katta professional manfaatlar bilan to'ldiriladi.
AR - avtomatik reaktsiya. Juda charchagan va og'ir
ta'minotni sotib olish davom etayotganda, AR miloddan
avvalgidan keyin keladi. Ushbu selloffning pastligi TRning
pastki qismini aniqlashga yordam beradi.
ST - ikkinchi darajali test, bu narxlar darajasida talab / taklif
muvozanatini tekshirish uchun sotib olishning eng yuqori
nuqtasini qayta ko'rib chiqish. Agar tepa tasdiqlansa, taklif
talabdan ustun bo'ladi va hajm va tarqalish kamayishi kerak,
chunki bozor miloddan avvalgi qarshilik maydoniga
yaqinlashadi.
SOW - zaiflik belgisi, bu odatda ortib borayotgan tarqalish
va hajmda yuzaga keladi (6.7 va 6.8-rasmlardagi 10-band,
oldingi ralli bilan solishtirganda (9-bandga). Taklif ustunlikni
ko'rsatmoqda. Bizning birinchi "muzga tushishimiz" davom
etadi. va biz o'rnimizdan turib, oldinga intilamiz.
"Muz" - 6-bobning boshqa joylarida tasvirlangan
o'xshashlikka asoslanib, TRning past reaktsiyasi ostida
bo'shashmasdan chizilgan to'lqinsimon tayanch chizig'i.
Muzni kesib o'tish, ehtimol, undan yuqoriga qaytishga
urinishlar bilan yakunlanadi. Qattiq qo'llab-quvvatlashdan
yuqoriga chiqmaslik bozor uchun "cho'kish" ni anglatishi
mumkin.
LPSY - oxirgi etkazib berish nuqtasi. SOWda muzni (qo'llab-
quvvatlash) sinovdan o'tkazgandan so'ng, tor tarqalish
bo'yicha zaif miting urinishi bizga bozorning yanada
ko'tarilishda qanday qiyinchiliklarga duch kelayotganini
ko'rsatadi. Hajmi engil yoki og'ir bo'lishi mumkin, bu zaif talab
yoki katta taklifni ko'rsatadi. LPSY'larda taqsimlashning oxirgi
to'lqinlari belgilash boshlanishidan oldin tushiriladi. LPSY'lar
214
qisqa pozitsiyani boshlash yoki allaqachon foydali
bo'lganlarga qo'shish uchun yaxshi joylardir.
UTAD - tarqatishdan keyin yuqoriga ko'tarilish. (6.8-rasm,
11-bandga qarang.) To'planishning savdo diapazonidagi
bahor va terminal silkinishiga o'xshab, UTAD tarqatish TRda
paydo bo'lishi mumkin. Bu TR ning qarshilik chizig'idan
yuqori bo'lgan uzilishdan keyin yangi talabning aniqroq
sinovidir va odatda TR ning oxirgi bosqichlarida sodir bo'ladi.
Agar bu uzilish hech qanday kuzatuvsiz engil hajmda yoki
savdo diapazonining markaziga qaytgan og'ir hajmda sodir
bo'lsa, bu TR to'plash emas, balki tarqatish ekanligini ko'proq
isbotlaydi. Ushbu UTAD odatda qisqa pozitsiyalarning zaif
egalarini ko'proq ustun manfaatlarga topshirishga olib keladi,
shuningdek, sezilarli pasayish boshlanishidan oldin yangi,
kam ma'lumotli xaridorlarga ko'proq taqsimlanadi.
A bosqichi A bosqichida talab ustunlik qildi va talab
tugashining birinchi muhim dalili dastlabki taklif (PSY) da 1
nuqtada va sotib olishning eng yuqori nuqtasida (BC) 2
nuqtada paydo bo'ladi. Ko'pincha narxning keng tarqalishida
va klimaktik hajmda sodir bo'ladi. Buning ortidan odatda
avtomatik reaksiya (AR) va keyin BCning ikkilamchi sinovi
(ST) odatda pasaygan hajmda amalga oshiriladi. Bu, asosan,
to'planishdagi A fazasining teskarisidir.
To'plashda bo'lgani kabi, tarqatish narxining A bosqichi ham
iqlimiy harakatlarsiz tugashi mumkin; talabning tugashining
yagona dalili bu tarqalish va hajmning kamayishidir.
Qayta taqsimlash haqida gap ketganda (kattaroq davom
etuvchi pastga siljish doirasidagi TR), siz A bosqichida iqlimiy
ta'sir ko'rsatadigan yoki bo'lmagan pastga siljishning
to'xtatilishini ko'rasiz. Biroq, qayta taqsimlash bo'yicha
TRning qolgan qismida asosiy tamoyillar va B dan E gacha
bo'lgan bosqichlar ichidagi tahlil tarqatish bozorining yuqori
qismidagi TRdagi bilan bir xil bo'ladi.
215
 Faza B. Sababni aniqlash B bosqichida sodir bo'ladi. Bu
erda B fazasi haqida aytilishi kerak bo'lgan fikrlar to'planish
doirasidagi B fazasi bilan bir xil bo'ladi, bundan mustasno, bu
erda taklif/talab muvozanatining taklifga qarab harakatlanishi
mumkin bo'lgan maslahatlar paydo bo'lishi mumkin. talab
o'rniga.
S fazasi C fazasi B fazasida turg'unlikdan so'ng o'zini
namoyon qilish usullaridan biri 10-bandda ko'rsatilgan zaiflik
belgisidir (SOW). B bosqichida qarama-qarshilik.
SOW "muzdan o'tib ketishi" mumkin yoki bo'lmasligi
mumkin, ammo keyingi 11-bandga, "ta'minotning so'nggi
nuqtasi" (LPSY) ga qaytish, odatda, ko'tarilish holati uchun
ishonchsizdir va ehtimol kamroq tarqalish va / bilan birga
bo'lishi mumkin. yoki hajm.
11-band sizga qolgan uzunlikdan chiqish uchun oxirgi
imkoniyatni va qisqa pozitsiyani egallash uchun birinchi taklif
qilish imkoniyatini beradi. 11-bandni sinovdan o'tkazadigan
mitingda yaxshiroq joy bo'ladi, chunki u ko'proq dalillarni
(kamaytirilgan tarqalish va hajm) va/yoki aniqroq aniqlangan
xavf nuqtasini berishi mumkin.
Yuqoriga ko'tarilish buloqqa qarama-qarshidir. Bu savdo
diapazonining qarshilik darajasidan yuqori bo'lgan narx
harakati bo'lib, u tezda o'zini o'zgartiradi va savdo oralig'iga
qaytadi. Yuqoriga ko'tarilish buqa tuzog'idir - bu
ko'tarilishning boshlanishini ko'rsatadi, lekin aslida yuqoriga
ko'tarilishning tugashini bildiradi. Ko'tarilishning kattaligi
narxning yangi yuqori darajalarga ko'tarilish darajasi va bu
harakatdagi hajmning nisbiy darajasi bilan aniqlanishi
mumkin.
3-sxemada ko'rinib turibdiki, C fazasi TRning eng yuqori
cho'qqilarini bosib o'tib, yuqoriga qarab aniq harakatlanishi
bilan ham o'zini namoyon qilishi mumkin. Bu 11-bandda
taqsimotdan keyin ko'tarilish (UTAD) sifatida ko'rsatilgan.
216
Akkumulyatsiya sxemasida ilgari muhokama qilingan
terminalning silkinishi kabi, bu bozor yo'nalishi haqida
noto'g'ri taassurot qoldiradi va yangi xaridorlarga yuqori
narxlarda keyingi tarqatish imkonini beradi. Bu, shuningdek,
qisqa pozitsiyalarning zaif egalari pastga harakat
boshlanishidan oldin o'z pozitsiyalarini kuchliroq o'yinchilarga
topshirishga olib keladi. Agar yangi yuqori darajaga o'tish
o'sish hajmi va nisbiy toraygan spredda bo'lsa va narx TR
yopilishining o'rtacha darajasiga qaytsa, bu qattiq talabning
yo'qligini ko'rsatadi va yuqoriga ko'tarilish TR ni
ko'rsatmaganligini tasdiqlaydi. to'plash, aksincha,
taqsimotning shakllanishi.
TRni muvaffaqiyatli tushunish va tahlil qilish treyderlarga
potentsial juda qulay mukofot/xavf parametrlari bilan maxsus
savdo imkoniyatlarini aniqlash imkonini beradi. TRni tahlil
qilar ekanmiz, biz birinchi navbatda talab va taklif qonuni
bizga nimani ochib berayotganini aniqlashga intilamiz. Biroq,
agar individual harakatlar, mitinglar yoki reaktsiyalar talab va
taklifga nisbatan aniq bo'lmasa, natijaga nisbatan harakat
qonunini eslab qolish muhimdir. TR ichidagi mitinglar va
reaktsiyalarni narxlarning tarqalishi, hajmi va vaqti bo'yicha
bir-biri bilan taqqoslash orqali aktsiyaning kuchi, pozitsiyasi
va kelajakdagi ehtimoliy yo'nalishi bo'yicha qo'shimcha
maslahatlar topish mumkin.
Sabab va ta'sir qonunini qo'llash ham foydali bo'ladi. TR
dinamikasida to'plash yoki taqsimlash kuchi bizga katta
savdo foydasi uchun sabab va potentsial imkoniyatni beradi.
Shuningdek, TR bizga nuqta-raqamli diagrammalardan
foydalangan holda, yakuniy TRdan chiqib ketish darajasini
prognoz qilish qobiliyatini beradi va bu savdo imkoniyatlari
bizning mukofot/xavf parametrlarimizga ijobiy javob berishini
yoki oshib ketishini aniqlashga yordam beradi.

217
 D fazasi D bosqichi keladi va C bosqichidagi sinovlar bizga
so'nggi nafas olish yoki talabning so'nggi tezligini
ko'rsatgandan so'ng o'zini namoyon qiladi. D bosqichida
ta'minotning dominant bo'lib qolganligining dalillari muzdan
o'tib ketganda yoki ko'tarilishdan keyin TRga keyingi SOW
bilan ortadi. 6.7-rasmda, 13-bandda, muzdan o'tgandan
so'ng, muz yuzasida mitingga urinish to'xtatiladi (hozir
qarshilik). Miting so'nggi ta'minot to'lqiniga to'g'ridan-to'g'ri
javob beradi.
D bosqichida sizga bozorning ehtimoliy yo'nalishi va birinchi
yoki qo'shimcha qisqa pozitsiyalaringizni egallash imkoniyati
haqida ko'proq dalillar beriladi. Sizning eng yaxshi
imkoniyatlaringiz 6.7 va 6.8-rasmlardagi 13, 15 va 17
nuqtalarda. Bu mitinglar markdown tsikli boshlanishidan oldin
LPSYlarni ifodalaydi. Yuqorida tavsiflanganidek, C va D
bosqichlarida olingan pozitsiyalar to'plamiga kirishingiz
kapitalni himoya qilish va foydani maksimal darajada oshirish
uchun hisoblangan yondashuvni anglatadi. Qo'shimcha qisqa
pozitsiyalar qo'shilishi yoki faqat sizning dastlabki
pozitsiyalaringiz foyda keltiradigan bo'lsa, piramidalanishi
muhimdir.

MUZ HIKOYA

Robert Evansning muz hikoyasi analogiyasida biz bozorni

qish o'rtasida muzlagan daryo bo'ylab yurgan Skaut timsolida
tasavvur qilamiz. Agar qo'llab-quvvatlash (muz) kuchli bo'lsa,
muz bilan qoplangan daryo Boy Scoutning og'irligini ushlab
turishda qiyinchilik tug'dirmaydi. Ushbu qo'llab-quvvatlash
TRdagi pastliklar, tayanchlarni bog'laydigan qirrali chiziqli
chiziq sifatida ko'riladi.
Boy Skautning TR ning yuqori qarshilik darajasiga erisha
olmasligi potentsial zaiflik haqida ogohlantirish bo'ladi.
218
Muzning zaifligi skautning qo'llab-quvvatlashini sindirishi yoki
muzdan yiqilib tushishi bilan namoyon bo'ladi.
Boy Skautda muzdan yuqoriga qaytish uchun ikkita
imkoniyat bor (ya'ni buqali "bahor" vaziyatini yaratish).
Birinchi yuqoriga ko'tarilishda Skaut muz ustida oyoqqa
turolmasligi mumkin. Agar shunday bo'lsa, u yana bir bor
yig'ilish va muzni yorib yuborish uchun kuch to'plash uchun
daryoga cho'kib ketadi. Agar bu ikkinchi urinishda Skaut yana
muzdan o'ta olmasa, u pastga cho'kib, cho'kib ketishi
mumkin. (Ya'ni, ayiq bozori/markalash bosqichi sodir bo'ladi.)

Faza E Faza E pasayish tendentsiyasining rivojlanishini

tasvirlaydi; aktsiya yoki tovar TRdan chiqib ketadi va ta'minot
nazorat ostida. Mitinglar odatda zaifdir. O'z pozitsiyangizni
egallaganingizdan so'ng, bu erda sizning vazifangiz
aktsiyalarning tarqalishini kuzatib borishdir, chunki u tarqatish
kuchini ishlab chiqadi. Bu tsiklning belgilash bosqichidir.
Tsiklning ushbu bosqichida siz o'zingizning uzoq
pozitsiyalaringizdan chiqib ketishingiz kerak va tajovuzkor
treyderlar qisqa savdo pozitsiyalarini egallashlari kerak.
Wyckoff sxemalari Nokia diagrammalarida qo'llaniladi
Nokia-ning haftalik jadvallari Nokia-ning belgilanishdan
tarqatish, pasayish, to'plash va nihoyat belgilash
bosqichining boshlanishigacha bo'lgan umumiy tsiklik
taraqqiyotini ko'rsatadi. Haftalik jadvallar tarqatish va keyin
to'plash uchun sxemalarni batafsil qo'llash uchun katta rasm
fonini taqdim etadi. "Daryo bo'ylab sakrash" va "muz"
analogiyalari (qutilarga qarang) Nokia-ning kundalik
jadvallarida tasvirlangan tarqatish va to'planishning muhim
nuqtalarini tushuntirishga yordam berish uchun ishlatiladi.
Nokia-ning buqa bozoridagi o'sishi 2000-yilda 500
darajasida bozorga dominant ta'minot kuchining kirishi bilan
to'xtatildi. Bu ta'minot kuchi birinchi marta 2000 yil martida
219
paydo bo'lgan va u erda 6.9-rasmda ko'rsatilganidek, Nokia
diagrammasida 350 ga yaqin joyda keskin pasayish hosil
qilgan. Ushbu sotuvni to'xtatish uchun bozorga kelgan talab
"muz hikoyasi" boshlangan nuqtani belgilab berdi. 6.10-
rasmda 1, 2, 3 va 4 nuqtalarda qo'llab-quvvatlanishini
ko'rishimiz mumkin. Ushbu qo'llab-quvvatlash darajalaridan
mitinglar tobora zaiflashib borardi, chunki 540 ga yaqin
qarshilik darajasida narx o'sishining to'xtatilishi bilan birga
hajmning progressiv qisqarishi guvohi bo'ldi. Keyin 4-
banddan boshlab gorizontal qarshilik chizig'iga erisha
olmagan miting bo'ldi. Bu erda ovoz balandligi sezilarli
darajada qisqardi. Bundan tashqari, narxlar darajasi iyul
oyida mart-aprel oylarida oldingi dastlabki taklif (PSY) kabi
500 darajasiga yaqin joyda to'xtadi. Demak, bu nuqta muhim
taqsimot chizig'ini tugallash uchun oxirgi ta'minot nuqtasi
sifatida izohlanadi.
Yuqori qarshilik darajasiga erisha olmaslik potentsial zaiflik
haqida ogohlantirish edi. Darhaqiqat, keyingi sotuvda zaiflik
belgisi paydo bo'ldi. Aynan shu yerda biz 2000 yil avgust
oyida qo'llab-quvvatlash 425 darajasi atrofida buzilganiga
guvoh bo'lamiz. Narxlarning haddan tashqari keng
tarqalishiga va hajmining ulkan o'sishiga e'tibor bering,
chunki Nokia oldingi past darajalar bo'ylab chizilgan qo'llab-
quvvatlash chizig'idan o'tib ketdi.
Nokia-da ushbu TR-ni qo'llab-quvvatlash darajasidan
pastroq narx buzilishining ahamiyati keyingi sinovlar bilan
tasdiqlanadi. Muz o'xshashligida Skautning muzdan yuqoriga
qaytish uchun ikkita imkoniyati bor (ya'ni "bahor" vaziyatini
yaratish). Ikkinchi Nokia chartida (6.10-rasm) ko'rinib
turganidek, bunday mitinglar ikkita bo'lgan. Birinchi urinish
LPSY 2 da to'xtadi, ikkinchi urinish esa LPSY 3 da taxminan
PSY va LPSY 1 darajasida to'xtatildi. Bundan tashqari,
qo'llab-quvvatlagan muz endi o'z rolini o'zgartirib, qarshilik
220
sifatida harakat qila boshlaganini ham ko'rish mumkin.
yuqoriga ko'tarilish urinishiga qarshi. Ushbu oxirgi LPSYs 2
va 3, shuningdek, taqsimlash (ta'minot) sxemasining mumkin
bo'lgan hajmini kengaytiradi va shu bilan narxning ko'proq
tushishi uchun potentsial yaratadi. 2004 yilda Nokia 100 dan
pastga tushdi (6.11-rasmga qarang).
Nokia kompaniyasining pasayishi 2004 yil iyul va avgust
oylarida sotuvning avj nuqtasi (SC), avtomatik ralli (AR) va
ikkilamchi sinov (ST) bilan to'xtatildi. Ushbu to'xtatish
harakatlarining ketma-ketligi kichik to'planish bazasini
shakllantirishga yordam berdi, bu esa o'z navbatida Nokia-
ning rivojlanishiga yordam berdi. 110 atrofida qarshilik
darajasiga yuqoriga ko'tarildi. Grafikni qo'llab-quvvatlash va
to'ldirishning uzoq davom etgan davri kuzatildi.
6.11-rasmda 110 daraja atrofida suzuvchi ta'minot
chizig'idan ko'rinib turganidek, pasayish kuchlari nazorat
ostida qoldi. Daryoning yana bir kichik tarmog'i 2004 yil
oxirida Nokia aksiyalari narxi 2005 yil boshida taxminan 115
dan 100 gacha pasayganida, oraliq pastga kanalda taklifning
talab ustidan ustunligi bilan shakllantirildi. (6.12-rasmga
qarang).

221
222
 Skaut bu voqealardan xabardor edi, chunki u talab va
taklifning nisbiy kuchlarini eng yaxshi baholash uchun
daryoning 110 darajasida qirg'oq bo'ylab yurgan bo'lardi.
Ilgari u 115 dan 100 gacha bo'lgan ta'minot og'irligi ostida
pastga qarab oqayotgan kichik daryoni kuzatib yurgan
bo'lardi. Keyin, 2004 yil oxiri va 2005 yil boshida Skaut
suzuvchi suv qurib borayotganini sezgan bo'lardi. U toraygan
narx oralig'ini, kamayib borayotgan hajmni va moddiy
narxning pasayishiga yo'qligini payqagan bo'lardi. Shu payt u
o'ziga shunday degan bo'lardi: "Agar men yaxshi yugurish
uchun orqaga qaytsam, soy bo'ylab sakrab o'ta olaman".
Zaxiralash jarayonida u narxning kichik yordamdan pastga
tushishiga sabab bo'lardi. Ushbu jarayonda qolgan ayiqlar
(suzuvchi ta'minot) bozordan chiqarib yuborilgan bo'lar edi,
bu taklifni tugatgan narxning pasayishiga dalolat beradi.
Shunday qilib, Wyckoff "bahori" paydo bo'ldi.
Nokia taxminan 98 dan 108 ga ko'tarilganda narxlarning
taxminan 10 punktga keng tarqalishiga e'tibor bering. Yana
muhimi, narxning 10 punktga yuqoriga ko'tarilishi bilan birga
hajmning keskin kengayishiga e'tibor bering. Katta hajmli kun
223
- bu "sakrash" sodir bo'lgan joy. Shunday qilib, biz ham
bilamizki, bu aylanma (kichik) soyning chetida joylashgan.
Boshqacha qilib aytganda, bu muvaffaqiyatli JAC ham kuch
(SOS) belgisi edi. Uzun pozitsiya sakrashdan keyin orqaga
tortish testi paytida boshlangan bo'lishi mumkin edi, taxminan
104, himoya to'xtatish buyrug'i qo'llab-quvvatlash darajasidan
pastroq, taxminan 95 ga kiritilgan. Amalda, bunday uzunlik
odatda talaba tomonidan kiritilmaydi. Wyckoff usuli, chunki
daryoning asosiy tarmog'i hali oldinda ekanligi aniq.

Daryoning pastki va kichik shoxlaridan sakrab o'tgandan

so'ng, Boy Skaut 115 ga yaqin atrofga yuqoriga qarab davom
etadi, u erda ilgari suv oqimi juda tez va sakrab o'tish uchun
juda chuqur topilgan edi.
Bu erda yana, 2005 yil boshida, 115 narx darajasi atrofida,
daryo tiklanish mitingining eng yuqori narxlari bo'ylab yoki
Nokia-ning 110 narx darajasidan bir oz yuqoriroq bo'lgan
keskin qarshilik chizig'ini yaratadi. Biroq, bu safar hamma
224
narsa boshqacha. Boy skautning ta'kidlashicha, hajm
qisqarmoqda va narx darajasi toraymoqda. U suzuvchi
ta'minotning qurib ketishining guvohi bo'lib, 110 dan biroz
yuqoriroq bo'lgan asosiy daryo/asosiy qarshilik darajasining
chekkasini yaratadi.
Kichik soy bo'ylab sakrab o'tish uchun oldingi tayyorgarlik
misolida bo'lgani kabi, skaut 100 darajasiga ko'tarilganda
yana "bahor" yaratadi. Narxlarning o'sish sur'atining nisbiy
o'sishi Boy Scout asosiy daryodan sakrab o'tgan ovoz
balandligi belgisi darajasining sezilarli kengayishi bilan birga
keladi. Biroq, sakrashning qo'zg'aluvchanligi yo'qolguncha,
Skaut soy bo'ylab sakrab o'tishdagi mashaqqatdan vaqtincha
charchagan bo'lardi. Shuning uchun siz uning dam olishini va
kuchini mustahkamlashini mantiqan taxmin qilasiz. U buni
daryoning chetiga (BUEC) orqaga surish orqali qiladi. Ayni
paytda biz taklifning tugashi va talab nazorat ostida
ekanligining yana bir tasdig'ini kuzatamiz.
Orqaga qaytish narxning nisbatan kichikroq tarqalishi va
hajmning qisqarishi bilan sodir bo'ladi, bu esa ta'minot
nazoratini tiklay olmasligini ko'rsatadi. Shunday qilib, endi
treyder yoki investor uchun 110 dan 115 gacha bo'lgan
masofada uzoq pozitsiyaga kirishi va 100 darajasidan biroz
pastroqda sotishni to'xtatish buyrug'ini joylashtirish xavfsiz.

XULOSA

6-bob treyder-tahlilchi uchun Wyckoff usulining uchta

kontseptual asosini: Wyckoff qonunlari, Wyckoff testlari va
Wyckoff sxemalarini tushuntirishda muhim rol o'ynaydi.
Wyckoff usuli ushbu uchta kontseptual qurilish bloklari
asosida qurilgan. Aynan shu qonunlar, testlar va sxemalarni
qo'llash orqali treyder-tahlilchi o'z mahorati va mulohazalarini
shakllantiradi. Bundan tashqari, ushbu uchta komponent
225
tahlil va harakat qilish uchun noyob kuchli vositalardir: uchta
asosiy Wyckoff qonuni va to'qqizta klassik Wyckoff testini
qo'llash chap miyani, analitik yarim sharni tizimli ravishda o'z
ichiga oladi, Vaykoffning to'plash va tarqatish sxemalari esa
o'ngni o'z ichiga oladi. miya, vizual yarim shar. Ushbu bob
shuni ko'rsatdiki, Wyckoff usuli treyderga o'zi ko'rayotgan
narsalarini yoki o'zi ko'rayotgan narsalarini analitik tarzda
qo'llab-quvvatlash uchun imkoniyatlarni taklif qiladi, u uchta
Wyckoff qonuni va to'qqizta Wyckoff testi ostida to'plashi
mumkin bo'lgan Wyckoff tamoyillarining qattiq dalillari bilan.
Ushbu bobda treyder-tahlilchi sxemalarda ko'rsatilgan
to'plash va tarqatish savdo diapazonlarining A dan E gacha
bo'lgan bosqichlari bo'ylab ekskursiya bo'yicha bosqichma-
bosqich olib borildi. Keyin bular Osiyodan Commerz Bank va
AP Land va Yevropadan Nokia chartlariga qo'llanildi. Bundan
tashqari, DJIA uchun shtrixli va nuqta-raqamli diagrammalar
Dow-da 14 400 ga yuqori narx prognozi bilan buqa bozorini
aniqladi.
Ushbu savdo diapazonlari xulosaga kelganligi va eng kam
qarshilik chizig'i uchun pozitsiyani egallash uchun
qo'shimcha tafsilotlar va tushunchalar sxemalarga
hamdardlik bilan ishlaydigan to'qqizta test va ikkita
analogiyadan foydalanishdan kelib chiqadigan yanada
ishonchli xulosalar bilan ta'minlangan. Daryo bo‘ylab
sakrash” va “Muz hikoyasi”. 6-bobning qonunlari, testlari va
sxemalari 7-bobdagi Wyckoff usulini yanada chuqurroq
qo'llash va ushbu kitobning uchinchi qismida muhokama
qilingan ruhiy holatni boshqarishni qo'llash uchun zamin
yaratadi.
Savdo anatomiyasi

6-bobda keltirilgan Wyckoff qonunlari, testlari va sxemalari

ushbu bobni yanada chuqurroq qo'llash uchun zamin yaratdi.
226
Bu erda men savdo diapazoni tahlilini, so'ngra Richard Uikoff
tomonidan ishlab chiqilgan shartlar va tamoyillardan
foydalangan holda trendli bozordagi savdo tahlilini
muhokama qilaman. Ushbu bobning maqsadi treyderga
Wyckoff texnik tahlil usuli va Wyckoff chayqovchilik
san'atining keng qamrovli, aniq tasvirlarini taqdim etishdan
iborat. Bundan tashqari, men savdogar konsolidatsiya yoki
qayta to'plash savdo doirasiga duch kelganida qo'llashi
uchun to'qqizta yangi sotib olish testini kiritaman.
O'rganish paytida va keyinchalik treyder-texniklarga Wyckoff
usulini o'rgatishda takrorlash muhimligi mening tajribam
bo'ldi.
Turli sharoitlarda Wyckoff qonunlari, testlari va sxemalarini
takrorlash Wyckoff usuli bilan chuqur bilim, qulaylik va
malakani egallashga yordam beradi. Ushbu qonunlar,
printsiplar va sxemalarning turli xil aniq holatlarga qayta-
qayta qo'llanilishi treyder-texnikda men "ongsiz
kompetensiya" deb ataydigan Uikoff usulini egallash
darajasini oshirishga yordam beradi - bu deyarli avtomatik,
instinktiv foydalanish. Wyckoff usuli. Demak, dizayn bo'yicha
6-bobda keltirilgan tushunchalar va tamoyillar 7-bobda
takrorlanadi.
Texnik bozor tahlilining Wyckoff usuli mulohaza yuritishni
talab qiladi. Tahlilchi-treyder tajriba va asosiy tamoyillarning
yaxshi yo'naltirilgan rasmlari orqali fikr yuritadi. Wyckoff usuli
o'z-o'zidan mexanik tizim bo'lmasa-da, yuqori mukofotli, past
xavfga ega kirish nuqtalari to'qqizta testdan iborat nazorat
ro'yxati yordamida muntazam va tizimli ravishda baholanishi
mumkin. Ro'yxatdagi har bir test Wyckoff printsipini
ifodalaydi.
Ushbu bobda men ishda Wyckoff usulining to'qqizta klassik
sotib olish testini namoyish qilish va savdo ochilishidan to
yopilishgacha bo'lgan treyderning harakatlarini tasvirlash
227
uchun aktsiyalarning amaliy tadqiqotidan foydalanaman.
Garchi ish nomi San-Fransisko kompaniyasi (SF) sifatida
yashiringan bo'lsa-da, u energetika sohasidagi haqiqiy
kompaniya va Wyckoff eksperti tomonidan amalga oshirilgan
haqiqiy savdoni ifodalaydi. Iqtisodiyot uchun rasmlar
bozorning buqa tomonini aks ettiradi, ammo bozorning ayiq
tomonini ko'rsatish uchun ularni teskari aylantirish mumkin.
6-bobda aytib o'tilganidek, to'qqizta klassik sotib olish
testlari (va to'qqizta sotish testlari) sezilarli teskari
shakllanishlarni tashxislash uchun mo'ljallangan.
To'qqizta sotib olish testi yangi buqa tendentsiyasining
paydo bo'lishini belgilaydi (7.1-jadvalga qarang); yangi buqa
tendentsiyasi sezilarli narxlarning pasayishidan keyin
shakllanadigan savdo diapazoni bazasidan paydo bo'ladi.
(To'qqizta sotuv testi sezilarli yutuqlardan so'ng yuqori
shakllanishdan ayiq tendentsiyasining boshlanishini
aniqlashga yordam beradi.)
Wyckoffning to'qqizta klassik testi mantiqiy, vaqt sinovidan
o'tgan va ishonchli. Biroq, to'qqizta testdan iborat asl to'plam
buqa va ayiq bozorlarida sodir bo'ladigan barcha muhim
konsolidatsiya davrlarini o'z ichiga olishi uchun
mo'ljallanmagan.

228
229
230
 Wyckoff usulining izdoshlari konsolidatsiyalarni qayta
to'plash yoki qayta taqsimlash deb atashadi. Biroq,
konsolidatsiya shakllanishidan kelib chiqadigan
tendentsiyalarni aniqlash uchun testlarga nisbatan Wyckoff
usulida bo'sh joy mavjud. Ushbu bo'lim ushbu bo'shliqni
qayta to'plash uchun to'qqizta sotib olish testidan iborat yangi
to'plamni kiritish orqali to'ldirishga harakat qiladi (7.2-jadvalga
qarang). Qayta to'plash uchun to'qqizta sotib olish testining
yangi to'plamini ko'rsatish uchun quyidagi SF misolidan
foydalaniladi.
Yuqorida aytib o'tilganidek, ushbu amaliy tadqiqot Wyckoff
usuli bo'yicha mutaxassis tomonidan amalga oshirilgan
haqiqiy savdoni aks ettiradi. Bu ekspert o'zining savdo
vositasi sifatida SF ro'yxatidagi aksiya optsionlaridan
foydalangan. To'plash va qayta to'plash uchun sotib olish
testlarining ikkala to'plamini ko'rsatish uchun biz vertikal
chiziq yoki chiziqli diagramma (7.1-rasm) va SF ning nuqta-
raqamli diagrammasidan (7.2-rasm) foydalanamiz.
To'qqizta klassik sotib olish sinovlaridan iborat ushbu
holatga yaqinlashganda, o'quvchi birja operatorining
xotiralaridan quyidagi maslahatlarni yodda tutishi kerak:
O'rtacha ovchi - yoki, ular uni chaqirganidek, tasmasimon
chuvalchang noto'g'ri bo'ladi, menimcha, haddan tashqari
ixtisoslashganlikdan ham, boshqa narsalardan ham. Bu juda
qimmatli egiluvchanlikni anglatadi. Oxir oqibat, chayqovchilik
o'yinining hammasi matematika yoki belgilangan qoidalar
emas, lekin asosiy qonunlar qanchalik qat'iy bo'lmasin.
Hattoki o'qish kasetimda ham oddiy arifmetikadan ko'proq
narsa kiradi. Men aktsiyaning xatti-harakati deb ataydigan
narsa bor, bu sizning kuzatishingiz qayd etgan
pretsedentlarga muvofiq davom etadimi yoki yo'qligini
aniqlashga imkon beradi. Agar aktsiya to'g'ri ishlamasa, unga
tegmang; chunki nima noto'g'ri ekanligini aniq ayta
231
olmasangiz, u qaysi tomonga ketayotganini ayta olmaysiz.
Tashxis yo'q, prognoz yo'q. Prognoz yo'q, foyda yo'q. Bu
tajriba shunchalik ko'p treyderlarning tajribasi bo'lganki, men
bu qoidani aytishim mumkin: tor bozorda, narxlar hech narsa
haqida gapirmasa, lekin tor doirada harakat qilsa, nima
bo'lishini oldindan bilishning ma'nosi yo'q. keyingi katta
harakat yuqoriga yoki pastga bo'ladi. Qilish kerak bo'lgan
narsa - bozorni tomosha qilish, hech qanday joyda yo'q
narxlar chegaralarini aniqlash uchun lentani o'qing va narx
har ikki yo'nalishda ham chegarani buzmaguncha siz
qiziqmasligingizga qaror qiling. Spekulyator o'zini bozordan
pul topish bilan shug'ullanishi kerak, lenta u bilan rozi
bo'lishini talab qilish bilan emas.
Shuning uchun, aniqlash kerak bo'lgan narsa - savdo
paytida eng kam qarshilikning spekulyativ chizig'i
[ta'kidlangan]; va u bu chiziq o'zini belgilaydigan paytni
kutishi kerak, chunki bu uning band bo'lish signalidir.

232
 Wyckoff usulining to'qqizta klassik sotib olish sinovlari
Aslida, Wyckoff usulining to'qqizta klassik sotib olish
testlaridan o'tishi eng kam qarshilik chizig'ini belgilaydi.
233
 Biz foydalanayotgan amaliy tadqiqot Wyckoffga yo'naltirilgan
treyderni kuzatib boradi, chunki u SFda savdo imkoniyatlarini
aniqlaydi va ulardan foydalanadi. Umumiy bozor indeksi bu
erda ko'rsatilmagan bo'lsa-da, SF kompaniyasi umumiy
bozor indeksiga nisbatan yaxshi nisbiy kuch ko'rsatdi. 7.1-
jadvalda keltirilgan to'qqizta klassik sotib olish testlari bazani
qurish davrining oxirida o'tkaziladi va treyder SFda qo'ng'iroq
optsionlarini sotib olishni va savdo oralig'ida oldingi qo'llab-
quvvatlovlardan biroz pastroqda stoploss buyurtmalarini
kiritishni tanlaydi. Keyinchalik, konsolidatsiya davrlari to'xtab
qolganda, treyder o'z imkoniyatlarini keyingi oyga va yuqori
ish tashlash narxiga o'tkazadi. SF ishining oxirida optsion
treyderi o'z kampaniyasini yakunlash, foyda olish va uyga
qaytish imkoniyatiga ega.
Birinchi sinovdan o'tgan birinchi Wyckoff sotib olish testi
past narx bo'ldi. Maqsad bajarildi. Ushbu test 7.2-rasmdagi 4-
bandda o'tkazildi, bu SF uchun $21 darajasidir. 3-band
atrofidagi SF-ning oldingi yuqori qismi pasayish sababini
yaratdi va 21 dollarda ushbu sababning maksimal ta'siri
amalga oshirildi.
Ikkinchi test Uikoffning ikkinchi sotib olish testi shtrixli
diagrammaning 8-bandida o'tkazildi, bu ikkinchi darajali sinov
bo'lib, u nisbatan engil hajmda va 4-banddagi sotuvning eng
yuqori nuqtasiga nisbatan torayib borayotgan narx harakatida
sodir bo'ldi. 4-bandda hajmning nisbiy o'sishi. va kunning eng
yuqori nuqtasida yopilgan narx bizning treyderimizga
vaqtinchalik sotuvning avj nuqtasi yaqin bo'lishi mumkinligini
ko'rsatdi. 4-bandda bozorga talab past narx maqsadiga yaqin
joyda taklif qilinayotgan aktsiya taklifini o'zlashtirish uchun
kirdi (bir sinovni sotib olish). Bu vaqtda treyder keyingi
kunning ochilishida SF bo'yicha qisqa muddatli savdolarni
qoplashi kerak edi.

234
 8-banddagi muvaffaqiyatli ikkinchi darajali sinov shuni
ko'rsatdiki, hozirda ta'minot tugaydi va shuning uchun
pasayish hech bo'lmaganda vaqtincha to'xtatildi. Endi
savdogarning ishi jamg‘arish bazasi shakllanmaguncha, bir
chetda sabr qilib o‘tirish edi.
Uchinchi va to'rtta sinovlar Xarid qilish testi uchinchi savdo
oralig'ida ko'tarilgan va pasayib borayotgan narx to'lqinlari
hajmini baholashni talab qiladi. Vizual tekshiruv shuni
ko'rsatadiki, SF diagrammasidagi 16-bandga kelib,
mitinglarda hajm kengayib, pasayish bo'yicha qisqargan.
Vertikal grafikda 16-raqamga erishilganda, SF sinovdan
o'tgan bo'lardi: faollik ko'tarildi. Rasm jadvaliga yana bir bor
qaytadigan bo'lsak, 10-bandga yaqin joyda pastga egilgan
ta'minot liniyasi (SS kesilgan chiziq) buzilganligini ko'rsatadi.
Shunday qilib, 10-band atrofida to'rtinchi sotib olish testi o'tdi.
Yuqorida aytib o'tilgan to'rtta test, zarur bo'lsa-da,
to'planishning etarli dalili emas edi, shuning uchun treyder
barcha sotib olish testlari baza yaratilganligini va eng kam
qarshilik chizig'ini isbotlash uchun dalillar to'planganligini aniq
ko'rsatmaguncha sabrli bo'lishi kerak edi. qat'iy yuqoriga
ko'tarildi.
Beshinchi va oltinchi sinovlar Keyingi ikkita Wyckoff testlari
eng kam qarshilikning yuqoriga qarab chizig'ini aniqlash
uchun juda muhimdir. Beshinchi testni sotib olish eng past
ko'rsatkichdir (yuqori qo'llab-quvvatlovlar) va oltita test
yuqoriroq (yuqori cho'qqilar). SF ning vertikal chizigʻi yoki
shtrixli diagrammasi 14, 16 va 18-bandlar gradienti boʻylab
yuqori narx pastliklarini koʻrsatdi. Parallel tarzda 12, 13, 15
va 17 nuqtalarda bir qator koʻtarilgan narx choʻqqilari paydo
boʻldi. 17-bandlarda. va 18-da, treyder-tahlilchi yuqori eng
yuqori va eng past darajalarga erishilganligini aniq e'lon
qilishi mumkin edi va shuning uchun Wyckoff sotib olish
testlari besh va oltitadan o'tdi.
235
 Sinov sakkiz nuqta 15 va 16, so'ngra yana 17 va 18
diagrammalar, shuningdek, "sakrash va zaxira" sifatida ko'rib
chiqilishi mumkin, shuning uchun uzoq pozitsiyaga kirish
uchun qonuniy nuqtalar. Grafiklardagi 16-bandda va undan
ham aniqroq 18-bandda, SF ishidagi treyder baza
shakllanganligi, sabab yaratilgani va foydali mukofot-xavf
nisbati mavjud degan xulosaga keldi. Grafikning $22 chizigʻi
boʻylab 16-banddan 4-banddan orqaga olingan hisob 47 dan
49 dollargacha boʻlgan yuqori prognozlar uchun 27 ball
sabab boʻldi. hisoblash chizig'ining o'zi 22 dollar.
Bundan tashqari, 18-bandda 25 dollar darajasidagi hisob-
kitoblar narx prognozlarini 57 dollargacha tasdiqladi. Ushbu
tahlillar natijasida treyder sakkizinchi sinovdan o'tgan degan
xulosaga keldi. (Raqamli diagramma yordamida narxlarni
prognoz qilish bo'yicha qo'llanma uchun 5-bobning oxiridagi
B ilovasiga qarang.)
Etti va to'qqizinchi sinovlar SFda $25 (18-band)da uzoq
pozitsiyaga kirish va $19 darajasida qo'llab-quvvatlashdan
biroz pastroqda himoya to'xtash-loss tartibini o'rnatish $6 ga
xavf tug'diradi. 25-chiziq bo'ylab diagrammaning soni yuqori
potentsialning 31 nuqtasiga teng. Shunday qilib, taxminiy
foyda potentsiali ko'rsatilgan xavfdan uch baravar ko'proq
oshdi, shuning uchun to'qqizinchi sotib olish testidan ham
o'tdi. SF grafigini tegishli bozor indeksi bilan solishtirish
(ko'rsatilmagan) SF bozordan nisbatan kuchliroq ekanligini
ko'rsatardi. Shunday qilib, SF yuqori istiqbolga ega bo'lgan
nomzod sifatida ma'qullandi (sotib olish 7 sinovidan o'tdi).
SF 18-bandga yetganida, to'qqizta klassik sotib olish
testlarining barchasi o'tdi. 18-bandda eng kam qarshilik
chizig'i o'zini yuqori tendentsiya sifatida belgilab qo'ydi va
treyder qulay xavf-xatar parametrlari bilan qo'ng'iroq optsioni
pozitsiyalariga kirishi mumkin edi. Ushbu bosqichda treyder
pulda bo'lgan SF qo'ng'iroq optsionlarini sotib oldi.
236
 Qayta to'plash uchun to'qqizta yangi sotib olish testlari
Birlik va iqtisodga intilishda Wyckoff usulining ko'plab
tamoyillari to'qqizta klassik sotib olish va to'qqizta sotish
testlarida distillangan.
Yuqorida aytib o'tilganidek, to'qqizta sotib olish testi dastlab
narxlarning sezilarli pasayishidan keyin asosiy jamg'arma
sohalaridan kelib chiqadigan tendentsiyalarni aniqlash uchun
ishlab chiqilgan. Pastki va tepadagi bu asosiy teskari
shakllanishlarga qo'shimcha ravishda, Wyckoff talabalari
tomonidan qayta to'planish va qayta taqsimlash deb
nomlanuvchi ko'plab muhim davomiylik naqshlari ham
mavjud.
Biroq, bu muhim konsolidatsiya naqshlarida ko'tarilish yoki
pasayish tendentsiyasining tiklanishini aniqlash uchun
to'qqizta testdan iborat tegishli to'plam mavjud emas. Qayta
to'plash va qayta taqsimlash sohalarida oddiy to'plash yoki
asosiy tarqatish uchun klassik to'qqizta testga teng bo'lgan
sotib olish yoki sotish testlari mavjud emas.
Afsuski, pastdan yoki tepadan ketishni aniqlash uchun
ishlatilgan Wyckoff testlarining asl to'plamini osongina
o'tkazish yoki qayta to'plash yoki qayta taqsimlash zonalariga
to'liq qo'llash mumkin emas. Ba'zi testlar, masalan, ikkinchisi,
"dastlabki qo'llab-quvvatlash, sotuvning eng yuqori nuqtasi
va ikkilamchi sinov" oddiygina qo'llanilmaydi. Sotish avj
nuqtasi ayiq bozori pasayganidan keyin pastga tushish
boshlanishini ko'rsatish uchun yaxshi, lekin qayta to'plash
zonalari narxlarning o'sishidan keyin boshlanadi va shuning
uchun ko'pincha sotib olish avj nuqtasi bilan boshlanadi.
Qayta to'planishlarga moslashish uchun ushbu kulminatsion
qoidaning to'g'ridan-to'g'ri o'zgartirilishi, buqa bozorining
o'sishidan keyin tarqatish, xuddi shunday, dastlabki ta'minot
va sotib olish avjidan boshlanishi mumkinligi bilan yanada
noaniq bo'ladi.
237
 Shunga o'xshash cheklovlar to'qqizta asl ro'yxatda topilgan
boshqa testlarga nisbatan qo'llaniladi. Masalan, na “past
(yuqori) narx maqsadiga erishildi”, na to‘rtinchi test, “pastga
(yuqoriga) qadam sindirildi” qayta to‘planishni (qayta
taqsimlashni) tahlil qilish uchun mutlaqo ahamiyatli emas.
Ularning o'rniga men boshqa Wyckoff qoidalarini
almashtiraman, ular bizga vaqt va narx bo'yicha tuzatish
amalga oshirilganligini aniqroq aytadi. Bu o'rnini bosuvchi
chora-tadbirlar, masalan, yuqori nishabli talab chizig'ining
narxini ushlab turish va/yoki bir yarim ortga qaytish
darajasiga erishishdir.
"Bajarishning past maqsadiga erishildi" o'rniga, qayta
to'plash uchun tegishli sotib olish testi savdo diapazonining
yuqori qismidagi gorizontal qarshilik chizig'ini buzishga
aylanadi. Ushbu gorizontal qarshilik chizig'i yonma-yon trend
kanalini xuddi pastga yo'naltirilgan ta'minot liniyalari pasayish
tendentsiyasi kanalini cheklab qo'yganidek cheklaydi.
Bundan tashqari, xanjar yoki uchburchak shakllanish paydo
bo'lganda, Wyckoff adabiyoti treyderga qarshilik (qo'llab-
quvvatlash) chizig'ining sezilarli narx va hajm buzilishiga
kirishni maslahat beradi.
“Bosqichli toshni tasdiqlovchi hisob” (yangi sinov sakkiztasi)
qayta to'plangan savdo oralig'ida hosil bo'lgan potentsial
miqdorini o'lchaydi.
Ushbu tasdiqlovchi hisob qayta to'plash testi sifatida alohida
e'tiborga loyiqdir, chunki u muhim Wyckoff vaqt tamoyiliga
ega. Shunday qilib, treyder ko'tarilish tendentsiyasining
mumkin bo'lgan qayta tiklanishidan ehtiyot bo'lishi kerak,
agar raqam diagrammasi dastlabki bazadan maqsadni
tasdiqlash uchun etarli miqdorda qayta to'plash potentsialini
yoki "hisoblash" ni yaratgan bo'lsa.
SF holatida, bu konsolidatsiya paytida hosil bo'lgan hisob-
kitoblar dastlabki jamg'arish bazasi davomida yaratilgan
238
maqsadlarga teng bo'lgan narx maqsadlarini qondirish uchun
etarlicha kattalashganda treyder o'sish tendentsiyasini qayta
tiklashga tayyor bo'lishi kerakligini anglatadi. Agar 35 dollar
darajasida, masalan, yonma-yon konsolidatsiya davrida
narxning yuqoriga va pastga to'lqinlari diagramma 14 ballni
tashkil etadigan nuqtaga etib borsa va shu bilan 49
dollargacha prognoz qilinsa, treyder mumkin bo'lgan qayta
tiklanish uchun juda ehtiyotkor bo'lishi kerak. ko'tarilish
tendentsiyasi. Esda tutingki, 22 dollar darajasida (16-band)
asl bazaning maksimal miqdori 49 dollarni tashkil qiladi.
Agar konsolidatsiya bir xil maqsadlarga yo'naltirilgan bo'lsa,
unda biz baza bo'ylab olingan dastlabki hisobni tasdiqlaydi
deb aytamiz.
Muvaffaqiyatsiz sinovlar Qayta to'plash uchun o'zgartirilgan
Wyckoff testlarining yangi ro'yxatini ko'rsatish uchun SF
kompaniyasining amaliy tadqiqotiga qaytaylik. Baza qurib
bo'lingandan so'ng, Wyckoffga yo'naltirilgan treyder SF
jadvallarida 18-bandda uzoq optsion pozitsiyasiga kirdi.
Keyin SF aktsiyalari 18-banddan 19-bandga keskin ko'tarildi,
bu erda u o'z rivojlanishini to'xtatish uchun etarli ta'minotga
duch keldi va shuning uchun SF 19-dan boshlab ikkilanish va
yon tomonga harakatlanish davriga kirdi. Bu ikkilanish davri
nuqta atrofida sotib olish avj nuqtasi bilan boshlandi. 19,
shuningdek, treyderni ko'tarilish tendentsiyasini qayta
tiklashdan oldin qayta to'planishning mumkin bo'lgan
boshlanishi yoki hatto tendentsiyaning o'zgarishiga olib
keladigan taqsimot haqida ogohlantirgan bo'lardi. Ushbu
vaziyatni o'rganish vaqtida SFda ishlayotgan treyder o'zining
yuqori ko'rsatkichli diagramma maqsadini 49 dollarga
baholadi va trenddagi bu uzilishni kutishni tanladi.
20-bandda treyder "bahor" holatini kuzatdi, shuning uchun u
$29 darajasida uzoq pozitsiyani egallashi mumkin edi. Bu
vaqtda u qayta to'plash testlarining nazorat ro'yxati bilan
239
maslahatlashib, ikkinchi va uchinchi qayta to'plash testlaridan
o'tgan degan xulosaga kelishi mumkin edi. 20-bandda hajm
sezilarli darajada quridi va narxning pasayishi minimal bo'ldi,
bu esa bozorda ta'minot etishmasligini ko'rsatdi. Bundan
tashqari, CC ko'tarilgan qo'llab-quvvatlash chizig'ini ushlab
turish vaqt va narx bo'yicha etarli tuzatish amalga
oshirilganligini ko'rsatdi (sinov oltitasi).
Biroq, 22-bandga o'tishda, narxning keng ko'tarilish harakati
va kengaygan hajmdagi qarshilik 31 dollardan oshib
ketgunga qadar, SF birinchi sinov, "qarshilik chizig'i singan"
va to'rtta sinov kabi boshqa bir nechta qayta to'plash
testlarini qondirdi. , "yuqoriroq (narx)." Keyin 23-bandda
"yuqoriroq past" ga qaytish amalga oshirildi (uchinchi sinov)
va 31-darajali diagrammaning soni 37-39 dollar oralig'ida
yuqoriga ko'tarilishi mumkin edi. Biroq, bu raqam $ 22
darajasida olingan $ 47 dan $ 49 gacha bo'lgan oldingi
maqsadli narx prognozlarini tasdiqlash uchun etarli emas edi.
Shunday qilib, sakkizinchi qayta to'plash testidan o'tmagan.
Bundan tashqari, 31-da amalga oshirilgan savdo ham 3:1
mukofot-xavf minimumiga tushib qolgan bo'lar edi, chunki
stop 28-da 3 ball uzoqda joylashgan bo'lishi kerak edi va
qayta to'plash soni atigi 8 ballni tashkil etdi. Shunday qilib,
to'qqizinchi sinov ham muvaffaqiyatsiz tugadi. Taxminlarga
ko'ra, naqsh tahlilchisi konsolidatsiyani 19 dan 20 gacha
bo'lgan vimponlar bilan belgilashi mumkin edi (7 sinov).
Qayta to'plash testlari o'tdi. Ikkita sinov allaqachon
muvaffaqiyatsiz yakunlanganligi sababli, bizning treyderimiz
o'z pozitsiyasini grafiklarning 23-bandiga qo'shishni tanladi.
Ko'p o'tmay, SF aktsiyalari 23-banddan 27-bandga ko'tarildi
va uzoqroq tuzatishdan o'tdi. Ushbu murakkab tuzatish
ko'pchilik Wyckoff tahlilchilarining naqshni aniqlash
qobiliyatlari uchun qiyin bo'lar edi. Shunday bo'lsa-da,
zaxirada ishlagan Wyckoff mutaxassisi uni katta xanjar yoki
240
cho'qqi deb aniqladi, bu ettinchi qayta to'plash testini bajardi.
U 22-band atrofidagi zonaga qaytib, 35 dollar darajasi
bo‘ylab hisobni oldi. Bu raqam 16-bandda birinchi bo‘lib
belgilangan 47-49 dollargacha bo‘lgan maqsadga erishish
uchun yetarli darajada katta bo‘lgan qayta to‘planishni
ko‘rsatdi va bu jarayonda “qadam- hisobni tasdiqlovchi tosh"
(qayta to'plangan sotib olish signali soni etti).
Narx bu xanjar shakllanishidan chiqib ketganligi sababli, u
27 va 30 nuqtalarni bog'laydigan (pastga eğimli) qarshilik
chizig'idan o'tib, birinchi qayta to'planish sinovidan o'tishga
olib keldi. Balansda, SF aktsiyalari uchburchak savdo
oralig'ida (ikkinchi qayta to'plash testidan o'tish) bo'lsa,
mitinglar paytida hajm kengayish va pasayish paytida
qisqarish tendentsiyasiga ega edi.
Narx 23-banddan 28-banddan 31-bandga qadar bir qator
yuqori pasayishlarni qayd etdi (uchinchi qayta to'planish
sinovidan o'tdi). SF tomonidan amalga oshirilgan yuqori
pasayishlar seriyasi o'sha paytdagi umumiy bozor indeksida
sodir bo'lgan past pastliklar seriyasidan keskin farq qiladi
(qayta to'plash testidan o'tish beshinchi).
Bundan tashqari, 28 va 31-bandlarda narx 20-banddan 27-
bandga (7.1-rasmdagi "1/2" belgisi) o'tishning yarim ortga
qaytish darajasi yaqinida qo'llab-quvvatlandi va shu bilan
oltinchi qayta to'planish testini bajardi. 28-bandda yoki 31-
bandda treyder to'qqizinchi qayta to'plash testidan o'tish
uchun 3:1 dan ko'ra mukofot-xavf nisbatiga ega bo'lardi (14
ta xavf punkti 3 dan 4 gacha).
Yuqorida aytib o'tilgan qayta jamg'arish sharoitida treyder
o'z optsion shartnomasini muddatidan keyinroq muddatga va
yuqori ish tashlash narxiga o'tkazishi kerak edi va qildi. U bir
vaqtning o'zida o'z chizig'ining hajmini oshirdi. Barcha
to'qqizta qayta to'plash testlaridan o'tish unga opsion

241
shartnomalarini 35 dollarlik ish tashlashda oldinga siljitish va
o'z mavqeini qo'shish uchun etarlicha jiddiy holat yaratdi.
Xulosa
SF $ 49 darajasiga yetganida, treyder o'zining SF optsion
pozitsiyasidan chiqdi.
Uning fikricha, narx-navo zonasida 49 dollar atrofida sodir
bo'lgan nisbatan yuqori hajm chiqish uchun etarli sababdir.
Chiqish uchun vaziyat yanada jozibador bo'lib, umumiy bozor
indeksi zaiflasha boshladi va SF tomonidan 49 dollar atrofida
o'rnatilgan yuqori narxdan ajralib chiqdi.
51 dollardan 57 dollargacha bo'lgan maqsadlar bor edi,
ammo bu Wyckoff yo'naltirilgan treyder o'z daromadini 49
dollarga olishni tanladi, chunki bu $ 35 chizig'i bo'ylab
to'planish bosqichida qurilgan sababning maksimal ta'siri edi
(22-banddan 31-bandgacha). U yakuniy avansga keyingi
tayyorgarlik sifatida tuzatish/mustahkamlashgacha yana bir
chetga o'tishi kerak deb hisobladi. Bundan tashqari, u xavf 49
dollardan ortiq mavjud bo'lgan yakuniy sakkiz ballni qo'lga
kiritishni kutishni oqlamaydi, deb hisobladi. Albatta, biz
retrospektiv ko'rib turganimizdek, u muddatidan oldin chiqib
ketdi, chunki SF zudlik bilan 54 dollargacha ko'tarildi.
(Keyinchalik mulohaza yuritgandan so'ng, bu Wyckoff
savdogar yana xuddi shu narsani qilishini aytdi, chunki
"buqalar pul ishlaydilar, ayiqlar pul qiladilar va cho'chqalar
so'yiladi").
San-Fransisko kompaniyasining amaliy tadqiqoti,
Wyckoffning to'qqizta klassik xarid testlari yordamida optsion
treyderi to'qqiztadan o'tish bilan eng kam qarshilik chizig'i
aniqlanganidek, foydali mukofot-xavf uzun pozitsiyalariga
kirishi mumkinligini ko'rsatdi. to'plash uchun klassik testlar va
kabinetga baza shakllanishini tark.
Ushbu amaliy tadqiqot shuningdek, optsion treyderi
shartnomalarini oldinga siljitish va o'z pozitsiyasini qo'shish
242
uchun to'qqizta qayta to'plash testlarining yangi to'plamidan
qanday foydalanishi mumkinligini ko'rsatdi. Ushbu qayta
to'plash konsolidatsiyasining "hisobni tasdiqlovchi qadam"
xususiyatining bajarilishi treyderga uzoq muddatli asosiy
maqsadlari 49 dollarga yetguncha o'z pozitsiyalarini saqlab
qolish uchun qo'shimcha sabab bo'ldi. Bundan tashqari,
zinapoyani tasdiqlovchi hisob unga SF 49 dollar darajasiga
yetganligi sababli o'zining uzoq variantlarini tark etishi uchun
qo'shimcha sabab bo'ldi.
Wyckoff to'qqizta klassik sotib olish testlari va to'plash
uchun to'qqizta yangi testlar to'plami SF kompaniyasidagi
treyderga yaxshi kampaniya o'tkazishga va o'z kapitalini
sezilarli darajada oshirishga imkon berdi. Yaxshi fikr va
tajriba bilan birga, ushbu bobda keltirilgan vositalar sizga
xavfni nazorat qilish, g'oliblarni haydash va uydan maksimal
foyda olishga intilishda yordam beradi.
ILOVA A: CHIKISh STRATEGIYASI
Uoll-stritga texnik tahlilning boshqa ko'plab yondashuvlarida
bo'lgani kabi, Wyckoff usuli ham e'tiborning ko'p qismini
nisbatan past xavfli, yuqori daromadli kirish nuqtalarini
aniqlash usullariga bag'ishlaydi. Boshqa tomondan, Wyckoff
adabiyotida chiqish strategiyalari tasodifan qayd etilgan.
Darhaqiqat, Wyckoffning chiqishlari haqida gap ketganda,
ko'p e'tibor foydani maksimallashtirish uchun chiqish
strategiyalariga emas, balki yo'qotishlarni minimallashtirish
strategiyasini ta'minlashga qaratiladi. Foyda olish uchun
Wyckoff chiqishlariga ko'proq e'tibor qaratish maqsadida,
ushbu bo'lim Wyckoffning chiqish strategiyalari bo'yicha
tasodifiy izohlarini birlashtiradi va ularni yanada foydaliroq
doirada kengaytiradi. Mening tadqiqotim va fikrlashim natijasi
shuni ko'rsatdiki, Uikoffning chiqish strategiyalari oddiygina
bir, ikki, uchta deb tasniflanishi mumkin.

243
 Uickoffga yo'naltirilgan uchta chiqish strategiyasi, ularning
maqsadga muvofiqligi darajasiga ko'ra, quyidagilar:
1. Narxlar ob'ektiv zonasida iqlimiy ta'sirga ko'ra, foyda
oling, pozitsiyalarni yo'q qiling va bozordan chiqing.
2. Mavjud tendentsiya davom etmasligi va haqiqatan ham
teskari bo'lishi mumkinligi haqida takroriy dalillar mavjud
bo'lganda bozordan chiqing.
3. So'nggi to'xtash (yo'qotish) buyrug'iga erishilgandan so'ng
bozordan avtomatik ravishda chiqing.
Nima uchun 1-strategiya narxning maqsadli zonasida,
aytaylik, zonaning o'rtasida, sotish yoki sotib olish buyrug'ini
kiritish orqali avtomatik chiqish strategiyasiga aylantirilmaydi?
Javob shundan iboratki, 1-chi chiqish strategiyasi narxlarning
harakatlanishini to'xtatuvchi klimaktik hajm harakatini ham
talab qiladi. Chiqish strategiyasi 2 bozorni, guruhni yoki
qimmatli qog'ozlarni trendning charchashidan ogohlantiruvchi
narx va hajm ko'rsatkichlarini kuzatishni talab qiladi. Bir
tendentsiyaning sog'lig'ini diagnostikasi oqilona xulosalar
chiqarish uchun sizdan barcha Wyckoff bilimlarini qo'llashni
talab qiladi. Shuni yodda tutingki, ushbu chiqish
strategiyasining ixtiyoriy tabiati sizning aqliy va hissiy
qobiliyatingizni harakatga keltirishi mumkin.
"To'xtash strategiyasi" yoki 3-chi chiqish strategiyasi zaxira,
standart, passiv yondashuvdir. 1 yoki 2-strategiyalardan
chiqish uchun ko'nikma va bilimga ega bo'lmaganlar uchun
3-chi chiqish strategiyasining to'xtash tartibi yondashuvi
bozordan chiqishning yakuniy yo'li hisoblanadi. Bundan
tashqari, oldingi muhim burilish nuqtalarining ostiga
(yuqorida) orqa to'xtash joylarini joylashtirish xavflarni
boshqarishning Wyckoff usuli uchun juda muhimdir.
Sizdan uchta chiqish strategiyasi siz uchun ikkinchi tabiatga
aylanmaguncha mashq qilishingiz tavsiya etiladi.

244
Savdogar psixologiyasi va ruhiy intizom

Richard D. Wyckoff ko'p yillar oldin kuzatgan ediki, to'g'ri

texnik tahlil metodologiyasini o'zlashtirish qimmatli qog'ozlar
va tovar bozorlarida chayqovchilik o'yinlarining faqat yarmini
tashkil etadi.
O'yinning ikkinchi yarmi o'z his-tuyg'ularini nazorat qilish va
muayyan aqliy fazilatlarni yoki aqliy intizomni o'zlashtirish edi.
Uikoffning ta'kidlashicha, "qattiq o'z-o'zini nazorat qilish - bu
urushning yarmi. . . . Siz hech qanday his-tuyg'ularsiz
harakat qilishingiz kerak ... umidsiz yoki qo'rqmasdan savdo
qilishni va investitsiya qilishni o'rganmaguningizcha, barcha
muvaffaqiyatlarga erisha olmaysiz." Uikoff o'n to'qqizinchi
asrning mashhur paxta chayqovchisi Dikson G. Uottsning
ko'rsatmalarini keltirib o'tdi, u "chayyorni jihozlash uchun
zarur bo'lgan fazilatlar - bu mulohazakorlik, o'ziga ishonish,
jasorat, ehtiyotkorlik va moslashuvchanlikdir. Bularga yana
bir fazilat – sabr-toqatni qo‘shish mumkin”.
Uikoff shunday xulosaga keldi: “Agar sizda jasorat, o'ziga
ishonish, sabr-toqat, ehtiyotkorlik va yumshoqlik bo'lmasa, bu
fazilatlarni rivojlantiring. . . . Siz o'zingizni mashq qilishingiz
kerak ... o'zingizning aqliy jarayoningizni qidirib tahlil qiling."
Garchi treyderlarda aqliy tartib-intizomga bo'lgan ehtiyoj 100
yil oldin e'tirof etilgan bo'lsa-da, treyder psixologiyasini jiddiy
o'rganish va treyderning aqliy intizomini tushunish va
kuchaytirish uchun tushunchalar va usullar yigirmanchi
asrning oxirigacha mashhur bo'lmadi. 1994 yil iyun oyida
"Fyuchers" jurnalidagi "Aql o'yinlari" maqolasida Devid
Nusbaum shunday yozgan:

245
 "Ko'pgina treyderlar o'zlari nazorat qila oladigan noma'lum
narsadan - o'zlarining xatti-harakatlaridan ustunlikni topishga
intilib, psixologik" murabbiylar ga murojaat qilmoqdalar." U
xabarini davom ettirdi:
Bu tendentsiya, albatta, Kaliforniyada boshlangan. Savdo
psixologiyasini o'rganish 1988 yilda Sandagi kichik
gamburgerlar tarmog'i nomi bilan atalgan pul menejerlari,
chakana va institutsional brokerlar va mustaqil treyderlarning
norasmiy to'plami Zim guruhi uchun boshlangan.
Fransiskoda ular birinchi marta uchrashuvlar o'tkazdilar.
Psixologiya diqqat markazida edi, deydi Zimning a'zosi,
bozor texniklari assotsiatsiyasi jurnali muharriri Xank Pruden,
chunki mexanik dasturga rioya qilish yangi boshlanuvchilar
uchun to'g'ri, "lekin agar siz jahon chempioni bo'lishni
xohlasangiz emas. . . . Boshqa elementlar ham bor,
jumladan, narsalarni boshqacha idrok etish uchun
sezgiingizga ishonish qobiliyati. Boshqacha qilib aytganda,
boshingizni ishlating.
Nusbaumning maqolasida bir nechta mashhur
"savdogarning murabbiylari" va ularning texnikasi
tasvirlangan. Ular orasida Mark Duglas, "Intizomli savdogar:
g'alaba qozonish munosabatlarini rivojlantirish" (Upper
Saddle River, NJ: Prentice Hall Press, 1990) muallifi bo'lgan.
Mental Edge Trading Associates kompaniyasidan Charlz
Folkner, Chikago; va Shimoliy Karolina shtatining Raleigh
shahridagi Van Tharp institutidan doktor Van K. Tharp, nashr
etilgan paytda savdo psixologiyasi bo'yicha beshta kitob
yozgan.
1988 yildan boshlab men Tharp bilan treyder psixologiyasi
va aqliy intizomini o'rganish bo'yicha hamkorlik qildim.
Bizning hamkorligimiz "Eng yaxshi savdoning o'nta vazifasi"
ni yaratish bilan yakunlandi, natijada maqola MTA (Market

246
Technicians Association) jurnalida, 1992–1993 yil qishda
chop etildi.
Men Jon Svinining 1987 yil apreldagi Technical Analysis of
Stocks & Commodities (TASC) jurnalining “Van K. Tharp,
Ph.D.: Trader’s Psychologist” nomli maqolasini o‘qib, “Eng
yaxshi savdoning yetti vazifasi”ni yaratishga ilhomlantirdim.
Maqolada Tharp o'zining mashg'ulotlari, tajribasi va olti yillik
tadqiqot va sinovlariga asoslanib, "Investitsiya nuqtai
nazaridan hamma narsa psixologik. Shunday qilib, u g'alaba
qozonish va yo'qotish uchun eng muhim bo'lgan psixologik
o'zgaruvchilarni haqiqatan ham tushunishdir.... Masalan, har
bir tizim odatda bir qancha diskret savdo bosqichlariga ega
bo'lib, ularga rioya qilish kerak va har bir qadam muayyan
psixologik holat bilan bog'liq. Agar siz qadamlarni
bajarsangiz, lekin u bilan bog'liq to'g'ri psixologik holatga ega
bo'lmasangiz, muammoga duch kelasiz.
TASCdagi o'sha intervyu meni vazifaning mumkin bo'lgan
bosqichlari va tegishli ruhiy holatlar haqida o'ylashga undadi.
Men yetti xil vazifadan va har bir vazifaga mos keladigan
ruhiy holatdan iborat modelni ishlab chiqdim. 8.1-jadval men
Tharp va Zim guruhi a'zolari bilan bo'lishish uchun yaratgan
original modeldir.
Men ushbu modelni "Hobbs tomonidan qanday bilish" deb
nomladim. Nou How: O'z kelajagingizni ixtiro qilish uchun
yo'l-yo'riqli dasturlar (San Rafael, CA: FuturePace, Inc.,
1986), Lesli Kameron-Bander, Devid Gordon va Maykl
Lebeau, neyro-lingvistik dasturlash kitobi, Xobbs esa "Kalvin
va Xobbs" komiks yo'lbarsi. Tharp va Toni Robbins
(Unlimited Power, Nyu-York: Free Press, 1997) istalgan ruhiy
holatni uyg'otish uchun jismoniy holatdan foydalanish
muhimligini ta'kidlaydilar; Mening asl modelim har bir
vazifa/ruhiy holat uchun mos yuz ifodalari va jismoniy
holatlarga ega Hobbesning tegishli multfilmlarini o'z ichiga
247
olgan. G'oya shundan iboratki, ruhiy holat bilan bog'liq
bo'lgan tashqi yuz ifodalari bu ruhiy holatni ichkarida
qo'zg'atishi va ichki o'z-o'zidan gapirish va his-tuyg'ularga
olib kelishi mumkin.

248
 9-bobda ko'rib turganimizdek, 8.1-jadvaldagi “To'xtatish”
vazifasi kuchli va samarali aqliy strategiyani aks ettiradi:
vizual, eshitish va kinestetik (bu yomon savdo deb qarang,
o'zingizga bu yomon savdo deb ayting va his-tuyg'ularni his
eting. harakat qilishdan qo'rqish). Siz "yomon savdo"
sharoitida "qo'rquv" tuyg'usiga kirish qobiliyatingiz qanchalik
yaxshi ekanini tushunasiz, chunki qo'rquv sizni himoya
qilishga yordam beradi! Qayta ishlashning muhimligiga ham
e'tibor bering.
Siz, savdogar, sizning yomonlashib borayotgan savdongiz
atrofida "yomon" ramkani joylashtirishingiz kerak; aks holda
siz o'zingizni "yaxshi" savdo bo'lib qolayotganiga
ishonishingiz mumkin, bu sizni umid qilishga, kechiktirishga,
unga yana bir imkoniyat berishga va hatto stop-loss
buyrug'ini bekor qilishga olib keladi.
Men o'zim uchun dastlabki modelni yaratdim va tez orada
uni Nusbaumning maqolasida aytib o'tilgan Zim guruhi va
Tharp bilan baham ko'rdim. Ko'p o'tmay, Tharp va men
modelni takomillashtirish uchun 1988 yilda birga ishlay
boshladik va bir necha oylik muhokamalar, qayta ishlash va
taniqli professional treyderlar bilan "Know How by Hobbes" ni
tekshirishdan so'ng, yakuniy va to'liq model Top Tradingning
o'nta vazifasiga aylandi. .
Yakuniy modelni ko'rganida, bozor ustasi Ed Seykota
Tharpga aytdi, uning fikricha, Top Tradingning o'nta vazifasi
savdo intizomiga muhim hissa qo'shgan. Ko'p o'tmay, biz
ko'plab boshqa savdogarlar ushbu o'nta vazifa ularga o'z
savdolarini davom ettirish uchun zarur bo'lgan aqliy
intizomga erishishni ancha osonlashtirganini aniqladik.
O'qituvchi sifatida men "O'nta vazifa" nashr etilishi va
boshqa savdogarlar foydalanishi uchun taqdim etilishi
kerakligini qattiq his qildim. Tharp men bilan rozi bo'ldi va
yuqorida aytib o'tganimdek, "Eng yaxshi savdoning o'nta
249
vazifasi" MTA jurnalining 1992-1993 yil qishki sonida paydo
bo'ldi. Ishonamanki, o'nta vazifa sizga o'zingizning yuqori
savdolaringiz uchun zarur ruhiy holatni nazorat qilishda sizga
yordam berishda bebaho bo'ladi. MTA Journal muharririning
ruxsati bilan men sizga qulaylik yaratish uchun asl maqolani
shu yerda ko'chirib oldim.
TOP SAVDOLARNING O'NTA VAZIFASI
Ph.D Van K. Tharp tomonidan. va Genri O. Pruden, PhD.
Bizning maqsadimiz. . . Muvaffaqiyatli savdoni
modellashtirish yoki takrorlashdir.... Modellashtirishning
birinchi va eng muhim jihati modellashtirishni istagan xatti-
harakatlarga jalb qilingan turli vazifalarni aniqlash uchun
vazifani dekompozitsiya qilishdir. Afsuski, ko'pchilik
treyderlar, hatto eng yaxshilari ham, bu vazifalar nima
ekanligini bilishmaydi. Ulardan so'raganingizda, siz quyidagi
kabi javoblarni olasiz:
• “Haqiqatan ham bilmayman. To'g'ri bo'lganda savdo
qilaman. Bu asosan ichak hissi."
• “Mana, men ertalab turaman va bozorlar yopilguncha
boshqa ishlarni qilaman, keyin men kompyuterimni yoqaman
va modem orqali ma'lumotlar kiradi, kompyuter tahlil qiladi,
buyurtmalar brokerlik tarmog'i, keyin men boshqa narsalarni
qilaman. Bu men vazifalarga bo'lingan holda samarali ish
qilaman."
• “Men qiladigan ishimning formulasi X, Y va Z ni izlashdir.
Men bu naqshni ko'rganimda va bozor mening kirish
nuqtasiga yetganida, men kiraman.”
Bu javoblar faqat savdo bilan bog'liq bo'lgan vazifalarni
batafsil bayon qilishni boshlaydi.... Bu model muvaffaqiyatli
savdoni tushunish uchun boshlang'ich blokdir.
O'nta vazifa
Modeldagi o'nta bosqich tasvirlangan [8.1-rasmda]. Ushbu
o'nta vazifa ovchi, yirtqich yoki jangchining metaforasiga mos
250
keladi. Misol uchun, Sun Tszi o'zining "Urush san'ati" kitobida
janglar boshlanishidan oldin g'alaba qozonishini ta'kidlaydi.
Ushbu bayonotning oqibatlari haqida o'ylab ko'ring. Savdoga
kelsak, bu sizning ruhiy holatingiz va tayyorgarligingiz
pozitsiyani ochishdan oldin ma'lum bir savdoda g'alaba
qozonishingiz yoki yutqazishingizni deyarli aniqlashini
anglatadi. Balki bu gap biroz kuchli, lekin ishonamanki,
sizning ruhiy holatingiz va tayyorgarligingiz o'rtacha hisobda
g'alaba qozonishingizni belgilaydi. Bayonot, shuningdek,
muvaffaqiyatli savdoning birinchi bosqichining muhimligini
ta'kidlaydi, bu vazifani o'z-o'zini tahlil qilish deb ataladi.

251
 1. Kundalik o'z-o'zini tahlil qilish Muvaffaqiyatli savdo - bu
40% xavf nazorati va 60% o'z-o'zini nazorat qilishdir. O'z
navbatida, riskni nazorat qilish qismi pulning yarmini
boshqarish va bozor tahlilining yarmidir. Shunday qilib, bozor
tahlili muvaffaqiyatli savdoning atigi 20% ni tashkil qiladi.
Shunga qaramay, ko'pchilik treyderlar o'z-o'zini nazorat
qilishdan qochib, xavf-xatarni nazorat qilishni e'tiborsiz
qoldirib, bozor tahliliga urg'u berishadi. Muvaffaqiyatli bo'lish
uchun treyderlar o'zlarining ustuvorliklarini o'zgartirishlari
kerak.
Savdo inson faoliyati bilan bog'liq va bu ko'rsatkichni
ob'ektiv ravishda foyda va zararlar nuqtai nazaridan o'lchash
mumkin. Siz ishlash rekordingizdan yashira olmaysiz.
Sizning ishlashingiz foydali, zararsiz yoki yo'qotilgan. Sizning
faoliyatingizdagi eng muhim omil bo'lganingiz uchun,
o'zingizni tahlil qilish uchun vaqt sarflash mantiqiy emasmi?
Eng yaxshi treyderlar buni ongsiz ravishda qilishadi. Har kuni
o'z-o'zini tahlil qilish bilan boshlash uchun ongli harakat
qilsangiz, ehtimol siz ulardan bir qadam oldinda bo'lasiz.
Stress omillari yoki ish faoliyatini pasaytiradigan har qanday
narsa, masalan, sovuq yoki kasallik sizning savdongizga
ta'sir qiladi. Agar sizning normal ishlashingiz buzilgan bo'lsa
va sizda sovuq bo'lsa, bu sizning ishlashingizni 10% ga
kamaytiradi? To'satdan siz pul yo'qotishni boshlaysiz. Oddiy
ishlashingiz foydali bo'lsa ham, agar biron bir stress uni 10%
ga kamaytirsa, siz zarar ko'rishingiz yoki pul yo'qotishingiz
mumkin. Natijada, hayotingizdagi stressni
yo'qotmaguningizcha, savdodan uzoqroq bo'lganingiz ma'qul.
Agar siz savdo qilishdan oldin o'zingizni tahlil qilish uchun
biroz vaqt sarflamasangiz, unda siz odatingizdan chiqib
ketishingiz mumkin. Va agar siz ushbu sharoitda savdo
qilsangiz, unda nima uchun birdan yo'qotishni boshlaysiz,
deb hayron bo'lasiz.
252
 Ko'p odamlar o'zlarining eng yaxshi savdolari eng qiyin
savdo ekanligini bilishadi. Siz odatda eng yaxshi savdolarda
olomonga qarshi chiqasiz. Natijada, ko'pchilik sizni bozorda
bo'lish uchun etarlicha ishonch bilan noto'g'ri deb hisoblasa
va siz ularning ko'pchiligi atrofida bo'lsangiz, ularga qarshi
chiqish juda qiyin. Natijada, olomon ichida savdo qiladigan
odamlar o'zlarining yaxshi savdolarini "qiyin savdolar" deb
bilishadi. Faraz qilaylik, siz uchun qiyin savdolar katta
g'olibdir. Savdo qiyinligini yoki shunchaki savdo qilish
kayfiyatida emasligingizni qanday bilasiz? Siz yo'q. O'z-o'zini
tahlil qilish sizga "qiyin" savdoni va savdoni qiyin ko'rinadigan
vaqtlarni farqlash imkonini beradi.
O'z-o'zini tahlil qilishni bir necha usul bilan amalga
oshirishingiz mumkin. Eng oson usul - 1 dan 8 gacha bo'lgan
reyting shkalasini ishlab chiqish, 1 yomon va 8 - ajoyib.
Baholash shkalasining namunasi tasvirlangan [8.2-rasmda].
Har kunning boshida taxminan 30 soniya meditatsiya qiling.
O'zingizga kiring va o'sha kuni qanday his qilayotganingizni
aniqlang.
O'zingizni shkala bo'yicha baholang, 1 - eng yomoni, 8 - eng
yaxshisi va 4 dan 5 gacha - o'rtacha. Bir oy yoki undan
ko'proq vaqt davomida savdo ko'rsatkichlaringizni ertalabki
reytinglaringiz bilan solishtiring. Sizning reytingingiz ma'lum
darajadan yuqori bo'lmasa, savdo qilish foydali bo'lmasligi
mumkinligini bilib olasiz. Ushbu reyting darajasi nima
ekanligini aniqlaganingizda, o'zingizning reytingingiz undan
yuqori bo'lmasa, savdo qilmaslik qoidasini tuzing.

253
 O'z-o'zini tahlil qilishning yanada samarali usuli qismlarni
tahlil qilishdir. Aslini olganda, men sizning ko'p qismi ongsiz
ongingizda bo'lgan qismlardan iborat ekanligimizga
ishonishni foydali deb bilaman. Siz o'zingizning qismlaringizni
hayotdagi turli rollaringiz deb o'ylashingiz mumkin, garchi ular
bundan ham kengroqdir. Har bir qism ijobiy niyatni amalga
oshirish uchun yaratilgan. Masalan, siz o'zingizni himoya
qilish yoki xavfsizligingizni oshirish, pul ishlashingizga
yordam berish, zavqlanish, hayotingizga muhabbat,
hayotingizga hayajon kiritish va hokazolarni yaratishingiz
mumkin. Chunki bu qismlarning aksariyati ongsiz. , siz
ulardan bexabarsiz. Aslida, siz ularning hech biriga e'tibor
bermaysiz. Natijada, har bir qism o'z niyatini amalga oshirish
uchun xatti-harakatlarni topadi. Bu xatti-harakatlar sizning
umumiy manfaatingizga mos kelishi shart emas, chunki bir
qismning xatti-harakatlari ko'pincha boshqasining xatti-
harakatlariga zid keladi. Misol uchun, agar biror qism sizning
e'tiboringizni jalb qilishni xohlasa, u bu e'tiborni jalb qilish
uchun signal beradi. Agar u sizga beradigan signalni
e'tiborsiz qoldirsangiz, u yanada dramatik signal beradi. Bu
jarayon sizning e'tiboringizni tortmaguncha davom etadi.
Afsuski, ko'plab treyderlar bu signallarga haddan tashqari
tashvish yoki katta yo'qotish kabi juda dramatik
bo'lmaguncha javob bermaydilar.
Odamlar qaysi qismlar faol ekanligini aniqlashni va bu
qismlar bilan qanday osonlikcha muloqot qilishni o'rganishlari
mumkin. Nima sodir bo'ladi, qismlar siz ularga e'tibor
berishga tayyor ekanligingizni bilgandan so'ng, ular sizning
e'tiboringizni jalb qilish uchun dramatik signallarni ishlab
chiqarishlari shart emas. O'z-o'zini tahlil qilish, qismlar
modelidan foydalangan holda, ertalab sizning qismlaringiz
bilan qisqa suhbatni tashkil qiladi. Bu shunchaki o'zingizdan
so'rashga teng bo'lishi mumkin: "Hech kimga (ya'ni, sizning
254
a'zolaringiz) biror narsa kerakmi?" siz olgan har qanday
signallarga e'tibor bersangiz. Bir qator ichki signallarga sezgir
bo'ling. Sizning qismlaringiz ovoz, vizual tasvir yoki ba'zi
turdagi tuyg'ular orqali bog'lanishi mumkin. Kun davomida
bunday signallarga ochiq bo'ling.
Har kuni ertalab bu jarayonni bajarsangiz, uni bajarish
uchun atigi 15 soniyadan bir daqiqagacha vaqt ketadi.
Bundan tashqari, o'z-o'zini tahlil qilishning qismlar dialog
usuli o'z-o'zini baholash usulidan afzalliklarga ega, chunki
agar sizda muammo bo'lsa, muammoga duch kelgan
qismning ehtiyojlarini qondirishning mos usulini topib, darhol
uni hal qilishingiz mumkin. Aksincha, agar siz muammoning
manbasini bilmasdan o'zingizga yomon baho bersangiz,
unda siz qila oladigan narsa savdo emas.
O'z-o'zini tahlil qilish, muntazam ravishda amalga
oshirilganda, savdoda katta farq qilishi mumkin. Agar buni
qilsangiz, savdo natijalarining yaxshilanishidan hayratda
qolasiz deb o'ylaymiz.
2. Kundalik aqliy mashq Inson faoliyatining deyarli har
qanday shaklini yaxshilash uchun eng muhim tadbirlardan
biri bu aqliy mashqdir.
Savdo ham bundan mustasno emas. Yuqori otishmalar
uchun aqliy mashq qanchalik muhimligini eslang. Dunyoning
eng yaxshi otishmachisi otishma o'yinida zarur bo'lishi
mumkin bo'lgan har bir zarbani mashq qildi. Ikkinchi eng
yaxshi otishmachi mashqni muhim deb hisobladi, lekin u
butun o'yinni mashq qilmadi. Aksariyat otishmachilar,
aksincha, hatto aqliy mashqlarni ham bajarmaydilar.
Xuddi shunday, ko'pchilik treyderlar aqliy mashqlarni bajara
olmaydilar. Sizchi?
Eng yaxshi sportchilar - professionallardan tortib
olimpiyachilargacha - harakat qilishdan oldin o'z chiqishlarini
aqliy ravishda mashq qiladilar. Misol uchun, Billi Kasper,
255
PGA Senior Tourdagi eng yaxshi golfchilardan biri, deyarli
hech qachon yashil rangni uch marta o'tkazmaydi.
Kasperning ta'kidlashicha, u deyarli zulmatda qo'yishni
o'rgangan va bu tajriba unga o'zi yaratmoqchi bo'lgan
zarbaning ichki tasviriga diqqatni jamlashga o'rgatgan. Uning
ichki ruhiy qiyofasiga haddan tashqari konsentratsiya uni
dunyodagi eng yaxshi o'yinchilardan biriga aylantiradi.
Repetitsiya vazifasi har qanday savdo vazifalarini qanday
bajarishingizni oldindan rejalashtirish imkonini beradi, shunda
haqiqiy vazifa avtomatik bo'ladi. Bu sizga muammolarni
oldindan ko'rish va ularga mos keladigan echimlarni ishlab
chiqish imkonini beradi. Va eng muhimi, aqliy mashq
xatolardan qochishga yordam beradi. Shunga qaramay,
mashq qilishning mos va mos bo'lmagan usullari mavjud.
Mening mijozlarimdan biri keyingi savdo kuni uchun
rejalashtirish jurnalidan foydalanadi. U menga ko'rsatgan
yozuvlardan biri shunday bo'ldi:
Ertaga do'zax bo'ladi. Men savdo qilish vasvasasiga tushib
qolaman - ehtimol bozorning har ikki tomonidan va ehtimol
bir necha marta. Bundan tashqari, ertaga bozor katta
tebranishga to'g'ri keladi va ular mening to'xtash joylarimni
egallashga harakat qilishadi. Bu mening ruhiy holatimni
nazorat qilishning haqiqiy sinovi bo'ladi.
Uning rejasi muammolarni kutadi, lekin noto'g'ri ramkadan.
U aslida o'zini "do'zax" kuni uchun dasturlashtirmoqda.
Odatda, siz o'zingiz olish uchun dasturlashtirgan narsangizni
olasiz. Buning o'rniga u quyidagilarni aytishi mumkin edi:
Ertaga qiziqarli sinovlar bo'ladi. Bozor mening bekatlarimga
yaqin kelishi mumkin. Bu savdo o'yinining bir qismidir. Men
o'z qoidalarimga rioya qilaman va kun davomida ruhiy holatni
nazorat qilaman.
Aqliy mashqning ushbu ikkinchi shaklida u xuddi shu
voqealarni kutmoqda. Biroq, voqealar "do'zax" emas, balki
256
qiyinchiliklardir. Eng muhimi, u mumkin bo'lgan
qiyinchiliklarga qaramay, o'z rejasini amalga oshirish va
qoidalariga rioya qilishni mashq qilmoqda. Natijada, uning
mashqi juda samarali bo'ladi.
Mening Super-Trader dasturimdagi mijoz har kuni 60
daqiqalik kasetni tinglash orqali aqliy mashq qiladi. U ushbu
modeldagi muhim vazifalarning aksariyatini qamrab oluvchi
lentalarni yasagan. Har bir lentada vazifaning tavsifi va
tegishli ruhiy holat, shuningdek, musiqa va she'riyat unga
vazifa uchun to'g'ri aqliy asosga erishishga yordam beradi.
3. Xavfi past bo'lgan g'oyani ishlab chiqish Yirtqich o'z
o'ljasining joylashishini, o'lja ishlatadigan suv teshiklarini va
o'ljasining odatlarini bilishi kerak. Bu ma'lumotni bilgandan
so'ng, yirtqich o'lja paydo bo'lguncha dam olishi mumkin.
Modeldagi keyingi bosqich, natijada, past xavfli g'oyani ishlab
chiqishni o'z ichiga oladi.
Men bu vazifani dastlab "bozor tahlili" deb atadim. Biroq,
dunyodagi eng yaxshi treyderlardan biri menga ko'pchilik
treyderlar uchun bozor tahlili somon uyini qurishga teng
ekanligini aytdi. Ular bozorlar haqida ma'lumot to'playdi; ular
grafiklarning turli naqshlari va o'ziga xos bozor
ko'rsatkichlariga qarashadi; va ular hatto bozorning
kelajakdagi yo'nalishi haqida bashorat qilishadi va keyin bu
bashoratlarni amalga oshirishga yordam berishga harakat
qilishadi. Biroq, ular g'alaba qozonish va mag'lub bo'lish
ehtimoli yoki yutish yoki yo'qotish mumkin bo'lgan miqdorni
hisobga olmaydilar. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
ko'pchilik treyderlar bozorni tahlil qilish nuqtai nazaridan
qiladigan ishi past xavfli savdolarni amalga oshirish bilan
hech qanday aloqasi yo'q. Ovchilar somondan uy qurishni
yaxshi ko'radilar, lekin bu faoliyatning o'ljani tutish bilan hech
qanday aloqasi yo'q. Bu siz muhim deb hisoblagan narsaga
vaqt va kuch sarflashni anglatadi, shu bilan birga siz
257
haqiqatan ham muhim masalalardan qochasiz. Somon uyini
qurish sizga noto'g'ri xavfsizlik hissi berish bilan bog'liq.
Sizning somon uyingiz sizning yashash joyingizni ko'rsatishi
va hududingiz chegaralarini belgilashi mumkin. Shu ma'noda,
somon uyiga ega bo'lish muhimdir.
Modellashtirishning asosiy printsipi - bu elementlar
Ushbu mahoratni yuqori darajada bajaradigan har bir
kishida mavjud bo'lgan mahorat uchun muhimdir. Bundan
farqli o'laroq, malakali sohaning yuqori qismida bir odamda
mavjud bo'lgan, ammo boshqasida bo'lmagan elementlar,
ehtimol, o'ziga xoslikdir. Muvaffaqiyatli treyderlar bozorni turli
yo'llar bilan tahlil qilganligi sababli, tahlil turi, agar u qabul
qilingan xavfni minimallashtirishga yordam bersa, unchalik
muhim emas. Bundan tashqari, muvaffaqiyatli treyderlarning
boshqa odamlarni o'z metodologiyasiga o'rgatishlari, ammo
muvaffaqiyatlarini o'tkaza olmasligi haqida son-sanoqsiz
misollar mavjud bo'lganligi sababli, metodologiya bu
muvaffaqiyatning muhim jihati bo'lmasligi kerak. Boshqa
tomondan, eng yaxshi treyderlar qiladigan narsa - bu past
xavfli g'oyani ishlab chiqish. Agar sizning bozor tahlilingiz
past xavfli g'oyani ishlab chiqishga qaratilgan bo'lsa, unda siz
treyder sifatida pul ishlash nuqtai nazaridan foydali vazifani
bajarasiz.
Aksariyat treyderlar narxlarni bashorat qilish uchun bozorni
tahlil qiladilar. Narxlarni bashorat qilish muvaffaqiyatli savdo
bilan bog'liq emas. Muhimi, xavf sizning foydangizga qachon
ekanligini aniqlash va keyin ushbu xavfni nazorat qilish (ya'ni,
modeldagi keyingi beshta vazifa orqali). Xavfli g'oyalarni
yaratish uchun yozma o'yin rejasini ishlab chiqish eng yaxshi
treyder bo'lishga tayyorgarlik ko'rishda muhim vazifa
ekanligini allaqachon bilib oldingiz.
Xavfli g'oyani ishlab chiqish uchun bir nechta kichik vazifalar
mavjud. Birinchi kichik vazifa ma'lumotlarni to'plashni o'z
258
ichiga oladi (ya'ni, yuqori, past, ochilish va yopilish narxlarini
qayd etish; hajm; fond bozoridagi avans / pasayish nisbati;
hissiyot ko'rsatkichlari va boshqalar). Bu sizning
jadvallaringizga, kompyuteringizga yoki jadvallaringizga
ma'lumotlarni uzatishni o'z ichiga oladi. Boshqa kichik
vazifalar ijodiy aqliy hujum va bu g'oyalar ortidagi xavfni
aniqlashni o'z ichiga oladi.
Aksariyat treyderlar ma'lumotlarni to'playdi va bir vaqtning
o'zida xulosa chiqaradi.
Misol uchun, agar sizda pasayish tarafdori bo'lsa, unda
sizning savdolaringizning aksariyati qisqa tomonda bo'ladi,
hatto yirik buqa bozorida ham. Ma'lumotlarni
sharhlaganingizda, keyingi harakatlaringizga kuchli ta'sir
ko'rsatadigan fikrni shakllantirishni boshlaysiz. Tahlil
qilayotganda ob'ektiv va beparvo bo'ling. Aqliy hujum
qilishdan oldin bozor tahlilining barcha ma'lumotlar yig'ish
bosqichini yakunlang. Bir qator g'oyalarni yaratganingizdan
so'ng, har bir g'oya ortidagi xavfni aniqlang. Butun ketma-
ketlik tugamaguncha shoshilmang. Xavfli g'oyangizni ishlab
chiqishda boshqalarning fikridan qoching. Boshqalarning
fikrlari sizning tahlilingizni yakunlashdan oldin osongina
xulosa chiqarishingizga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari,
boshqa odamlar odatda noto'g'ri, shuning uchun siz
olomonning kayfiyatini qabul qilishni xohlamaysiz. Agar siz
bozorning harakatini davom ettirayotgani haqidagi eyforiyasi
orqali bozor burilishlarini aniq bildiradigan odamni bilsangiz,
bu qoidadan yagona istisno. Agar siz bunday odamni
bilsangiz, u holda uning munosabatini his-tuyg'ularingizning
ko'rsatkichlaridan biri sifatida ishlating.
O'z g'oyalaringizning rivojlanishini hujjatlashtiring. Ushbu
hujjat sizga kunlik brifing va davriy ko'rib chiqish kabi keyingi
vazifalarni bajarishda qimmatli ma'lumotlarni taqdim etadi.

259
 Qanday qilib savdo qilish haqida past xavfli fikrga ega
bo'lganingizdan so'ng, bu g'oyani bozorga olib chiqishingiz
kerak. Shunday qilib, modeldagi navbatdagi vazifa sizning
g'oyangizni bozorda "ta'qib qilish" dir.
4. Stalking Quyidagi stsenariyni tasavvur qiling: Siz
o'ylagancha, xavf-xatar kam va siz o'z pozitsiyangizni
ochmoqchi bo'lgan g'oyani ishlab chiqdingiz. Sizda ikkita
tanlov bor. Siz shunchaki bozorga kirishingiz yoki kunlik
treyder bo'lib, eng yaxshi narxni topishga harakat qilishingiz
mumkin. "Ta'qib qilish" ning mohiyati kirish uchun eng yaxshi
narxni topishdir. Shunday qilib, ta'qib qilish xavfni nazorat
qilishning yana bir shaklidir.
O'ljasidan keyin yirtqich haqida o'ylab ko'ring. Yosh
mushukning qushni quvayotganini hech ko'rganmisiz? U
qushni ko'radi va keyin uning orqasidan yuguradi. Yosh
mushuk qushga juda ko'p ogohlantirish beradi, shuning
uchun qush to'g'ridan-to'g'ri unga uchib ketmasa, qushni
ushlash imkoniyati kam. Yosh mushukni etuk mushuk bilan
taqqoslang. Voyaga yetgan hayvon qushni poylab yuradi. U
qush etarlicha yaqinlashguncha kutadi, shunda o'ldirish
deyarli aniq bo'ladi. O'sha paytda u zarba beradi.
Muvaffaqiyatga erishish uchun yaxshi imkoniyat borligini
bilmasa, etuk mushuk kam energiya sarflaydi.
Top treyderlar nima qilayotganlarini tasvirlash uchun ov
metaforasini yaxshi ko'radilar.
Ulardan biri, masalan, gepardga o'xshashligini da'vo qiladi.
Gepard har qanday jonivorni ortda qoldirishi mumkin, lekin u
hali ham o'z o'ljasini paypaslaydi. U o'ljasining tepasiga
chiqmaguncha hujum qilmaydi. Bundan tashqari, gepard
odatda zaif yoki cho'loq hayvon yaqinlashishini kutadi. Yana
bir eng yaxshi savdogar menga sher kabi savdo qilishini
aytdi. Uning mavjudligidan boshqa narsa podani vahima
qo'zg'atmaguncha, u bir necha hafta davomida podani
260
kuzatadi. Poda vahima qo'yganida, u zaif yoki cho'loq
hayvonni ta'qib qiladi. O'rtacha ovchi bilan tezkor gepard yoki
ayyor sher kabi chinakam mohir hayvon o'rtasidagi farq
shundaki, mohir ovchi barcha imkoniyatlar uning foydasiga
bo'lguncha kutadi.
Stalking, siz uchun mumkin bo'lgan eng kichik vaqt oralig'iga
e'tibor qaratish orqali koeffitsientlar sizning foydangizga
ko'proq bo'lishiga ishonch hosil qilishni anglatadi. Bu shuni
anglatadiki, kun davomida mumkin bo'lgan eng yaxshi kirish
narxini topish uchun diqqatni qisqartirishingiz kerak
(masalan, bir kunlik rallini sotish yoki kun ichidagi pasayishda
sotib olish).
Steidlmayer’s Market Profile® shu maqsadda ishlab
chiqilgan, ammo boshqa texnik signallar sizga bir xil
ma’lumotlarni beradi.
Stalking ko'pchilik uchun qiyin, chunki u keyingi vazifada,
mashg'ulotning harakat bosqichida talab qilinadigan ruhiy
holatdan butunlay farq qiladigan ruhiy holatni talab qiladi.
Sizning fikringizni ta'qib qilish uchun ruhiy holat keng
e'tiborni, asta-sekin harakatlanadigan vaqt doirasini va kuchli
intensivlikni o'z ichiga oladi. Bu fazilatlar ko'pchilik
odamlarning bozor haqida past xavf-xatarli g'oyasini ishlab
chiqqanlarida mavjud bo'lgan ruhiy xususiyatlardan aniq farq
qiladi.
Ko'pgina treyderlar bozorni tahlil qilgandan so'ng, kuchga
ega va harakat qilishga tayyor.
Shunday qilib, ular imkoniyatni qo'ldan boy berishmaydi,
lekin ular o'zlarining xavf-xatarlarini ham oshiradilar, chunki
ular haqiqiy bozor sharoitlariga javob berishdan ko'ra
harakatni takrorlaydilar.
Siz ta'qib qilayotganingizda, bozor oqimiga kirishingiz kerak.
Bir qator belgilarga sezgir bo'ling! Agar ularga e'tibor
qaratsangiz, bozor sizga ko'plab signallarni yuboradi. Ushbu
261
maslahatlarni qanday o'qish va talqin qilishni o'rganing.
Mening mijozlarimdan biri, faqat vaqti-vaqti bilan savdolarni
amalga oshiradigan uzoq muddatli treyder, o'zi
rejalashtirayotganiga qarama-qarshi yo'nalishdagi pozitsiyani
qog'oz savdosi orqali ta'qib qilishni boshlaydi. Bu unga bozor
uchun "barmoq uchi" tuyg'usini rivojlantirishga yordam
beradi. Shu bilan birga, u qog'oz savdosidan chiqishning eng
yaxshi vaqti, shuningdek, rejalashtirilgan pozitsiyasini ochish
uchun eng yaxshi vaqt ekanligini biladi.
5. Harakat Harakat bosqichi faqat bir lahzani oladi. Ammo
buni to'g'ri bajarish uchun siz tajovuzkor, jasur va jasur
bo'lishingiz kerak. Siz shunchaki qiling.
Savdogar tezkorlik, aniqlik va tor diqqat markaziga ega
bo'lishi kerak - savdoni to'g'ri va tez hal qilishga qaratilgan. U
tezkor bo'lishi kerak, aks holda u imkoniyatni qo'ldan boy
beradi. Va u aniq bo'lishi kerak, aks holda u o'z o'ljasidan
boshqa narsaga duch kelishi mumkin.
Savdoning harakat bosqichi kuchli va shiddatli bo'lishi kerak.
Zaif javob ishni bajara olmaydi, chunki u kerakli majburiyatga
ega emas.
Agar sher yoki yo'lbars o'z o'ljasiga hujum qilsa, nima
bo'lishini tasavvur qiling. Javob aniq. Och qolardi.
Harakat bozor pozitsiyasiga kirish majburiyatini o'z ichiga
oladi. Agar treyder dastlabki uchta vazifani bajargan bo'lsa,
unda u bu majburiyatning oqibatlarini biladi. U tayyor
ekanligini biladi. U toqat qilishga tayyor bo'lgan maksimal
yo'qotish va potentsial foydani biladi. U tavakkalchilik uning
foydasiga ekanligini biladi va natijada majburiyatni bajarish
oson.
Harakat maqsadga muvofiq bo'lsa, mulohaza yuritish,
ikkinchi taxmin va kechikishlar noo'rin. Harakat bosqichidan
oldingi vazifalarda savdoning oqibatlari haqida o'ylashingiz
kerak edi. Savdogar harakat paytida oqibatlar haqida
262
o'ylaganida, u voz kechish bilan harakat qila olmaydi.
Harakat bosqichi - tezkor, jasoratli harakatlar vaqti.
Xuddi shunday, harakat bosqichi juda aniq bo'lishi kerak. Siz
ham, o'ljangiz ham tez harakatlanasiz. Agar siz juda aniq
bo'lmasangiz, unda siz o'tkazib yuborishingiz mumkin. Siz
hatto jarohat olishingiz mumkin. Biroq, agar u ehtiyotkorlik
bilan mashq qilinsa va oldindan mashq qilinsa, aniqlik
muammo bo'lmasligi kerak. Misol uchun, buyurtmangizni
muddatidan oldin yozing. Uni brokeringizga aniq qat'iy ovoz
bilan o'qing. Brokeringiz uni tugatgandan so'ng va tasdiqlash
vaqtida sizga o'qib chiqishini so'rang.
Ta'qib qilish vazifasi va "harakat" vazifasiga qo'yiladigan
talablar o'rtasidagi qarama-qarshilik shu qadar dramatikki,
ko'plab treyderlar keskin siljishni qila olmaydi. Ular yo kuchga
ega va harakat qilishga tayyor yoki har qanday harakatdan
ehtiyotkor va ehtiyotkor bo'lishadi. Natijada, ular yoki darhol
savdoni qabul qilishadi va vaziyat xavfini oshiradilar yoki ular
eng yaxshi savdoni olishga e'tibor berishadi va oxir-oqibat
hech narsa olmaydilar.
6. Monitoring Treyder bozorda mavqega ega bo'lgandan
keyin bu pozitsiyani kuzatishi kerak. Qaysidir ma'noda, ov
metaforasi monitoring uchun buziladi. Tasavvur qiling-a,
yo'lbars bufaloga hujum qilmoqda. Yo'lbars buyvolning orqa
tomoniga qo'ngan soniyada kuzatuv sodir bo'ladi. U bir
zumda yo o'ldirishga yoki abort qilishga qaror qilishi kerak,
chunki bufalo undan kattaroq va kuchliroq. Yaxshiyamki,
savdogarlar bozor haqida bir xil qaror qabul qilish uchun
uzoqroq vaqtga ega.
Monitoring vazifasining tabiati treyderning o'z pozitsiyasini
saqlab qolish muddatiga bog'liq. Eng yaxshi kunlik treyder
uchun ta'qib qilish, monitoring qilish, foyda olish va bekor
qilish bosqichlari biroz aylanali. Daytraderlar har kuni bir
nechta pozitsiyalarni egallashlari mumkin va bu vazifalarning
263
barchasini birgalikda bajarishlari mumkin. Vazifalar o'rtasida
ruhiy holatni o'zgartirishga doimiy ehtiyoj ko'p odamlar kunlik
savdoda pul yo'qotishining sabablaridan biridir.
Yuqori pozitsiyali treyder, aksincha, ajoyib imkoniyatlarni
kutadi va keyin ularni ochishga imkon beradi. Natijada,
pozitsiya treyderi uchun monitoring jarayoni yanada qulayroq
bo'ladi. Shunga qaramay, xotirjamlik hatto eng uzoq muddatli
treyderni ham yo'q qilishi mumkin.
Monitoring ikkita kichik vazifadan iborat bo'lishi mumkin,
ayniqsa uzoq muddatli treyder uchun. Birinchi kichik vazifa,
batafsil monitoring, kuzatuvga o'xshaydi. Bu o'z
pozitsiyangizni qo'shish, bekor qilish yoki foyda olish yo'li
bilan harakat qilishga tayyorlanayotganda bozorning
zarbasiga batafsil e'tibor berishni o'z ichiga oladi. Boshqa
tomondan, bozor uzoq muddatli vaqt oralig'ida sizning
foydangizga qulay harakatlanayotganda, treyder bozordan
ko'proq "umumiy ko'rinish" pozitsiyasiga qaytishi mumkin.
Shunday qilib, ikkinchi kichik vazifani umumiy ko'rinish
monitoringi deb atash mumkin.
Batafsil monitoring Batafsil monitoring bir pozitsiya ochgan
zahoti boshlanadi, keyin uni ochganingizdan so'ng bozor tez
orada sizning foydangizga harakat qilishi kerak. Agar bunday
bo'lmasa, ehtimol siz bu lavozimga tegishli emassiz.
Natijada, savdogar bozorning nozik tafsilotlariga jiddiy e'tibor
qaratishi kerak. U hushyor, hushyor va shubhali bo'lishi
kerak.
Men ko'pincha uzoq muddatli mijozlarimga birinchi uch kun
davomida kuniga uch marta o'z pozitsiyalarini "bu qanchalik
oson" bo'lishiga qarab baholashni maslahat beraman. Oddiy
shkala tasvirlanganga o'xshash bo'lishi mumkin (8.3-
rasmda).
Birinchi uchta savdo kunining har birining boshida,
o'rtalarida va oxirida shunga o'xshash o'lchovdan
264
foydalaning. Agar uch kunlik muddat oxirida pozitsiya "oson"
bo'lmasa, unda bu siz uchun yomon savdo bo'lishi mumkin.
Boshqa tomondan, agar uni ushlab turish oson bo'lsa, siz
umumiy ko'rinish monitoringiga o'tishingiz mumkin. Agar siz
boshqa savdogarlar atrofida savdo qilsangiz va ularning
fikriga ta'sir qilsangiz, yaxshi savdo "qiyin" bo'lishi mumkin,
chunki siz uni olomonga qarshi ushlab turasiz. Agar shunday
bo'lsa, yuqoridagi qoidalarni o'zgartiring.
Batafsil kuzatuvga faqat yaqinda biron bir harakat zarur
bo'lganda yoki pozitsiyangizni davriy tekshirish uchun
qayting. Savdo uchun vaqt doirangizga qarab, har kuni yoki
har uch kunda bir marta batafsil monitoringga qaytishingiz
mumkin.
Umumiy ko'rinish monitoringi Umumiy ko'rinish monitoringi
paytida treyder o'z e'tiborini kengaytiradi va bozordan orqaga
qadam qo'yadi. U daraxtlarning tafsilotlari o'rniga o'rmonga
qaraydi. Treyder monitoringning umumiy ko'rish bosqichida
bo'lsa, u ko'proq ajratilgan va ob'ektivdir. U yanada sabrli va
xotirjam. Uning e'tibori ancha kengroq va vaqt doirasi
sekinroq.

Monitoring bosqichida yo'l qo'yishi mumkin bo'lgan eng

yomon xato - bu ma'lumotlarni taxminlarga ko'ra
mantiqiylashtirish va buzishdir. Bozorni monitoring qilishdan
maqsad bozor signallariga e'tibor berishdir. Signallarni o'z
taxminlariga ko'ra talqin qiladigan treyder bu vazifani etarli
darajada bajarmayapti.
265
 Umumiy ko'rinish monitoringi paytida treyder shunchaki
shartlarni o'rganmoqda. U bozor voqealarini o'z rejasi va turli
bozor voqealari nimani anglatishini bilishi bilan taqqoslaydi.
Agar hamma narsa uning rejasiga muvofiq ketayotgan bo'lsa,
unda monitoring alohida va qulay jarayon bo'lib qolishi
mumkin. Ba'zi savdogarlar shunchaki dollar foyda olib, katta
foyda berishadi.
Boshqa tomondan, agar voqealar rejaga muvofiq
rivojlanmasa, treyder savdoning tafsilotlariga e'tibor qaratishi
kerak (ya'ni, batafsil monitoringga o'tish).
Monitoring bosqichi xavfni nazorat qilishning bir shaklidir.
Agar savdo yaxshi bo'lsa, uni ushlab turish oson bo'lishi
kerak, chunki u o'z foydasiga harakat qiladi. Bozor sizning
pozitsiyangizni qo'llab-quvvatlash uchun harakat qilganda,
treyder o'z xavfini kamaytirish yoki hatto foydani qulflash
uchun to'xtash darajasini o'zgartirishi mumkin. Boshqa
tomondan, agar hech narsa sodir bo'lmasa, bozor
kutilmaganda o'zini tutsa yoki treyder noaniq bo'lsa, u chiqib
ketishi yoki hech bo'lmaganda o'z pozitsiyasining hajmini
kamaytirish orqali yo'qotish xavfini kamaytirishi kerak.
7. To'xtatish Monitoringdan so'ng sodir bo'ladigan ikki
bosqich - bu pozitsiyani ochish vazifasiga o'xshash
harakatga o'xshash bosqichlar. Bu bosqichlar "abort" yoki
"foyda olish". Bu bosqichlar "harakat qilish uchun to'g'ri
imkoniyatni izlash" va "harakat qilish" ni o'z ichiga oladi, deb
bahslashish mumkin. Boshqa tomondan, ko'plab treyderlar
batafsil monitoring bosqichida to'g'ri imkoniyatni qidirganligi
sababli, biz ushbu "harakat" bosqichlarini oddiygina deb
ataymiz.
Xavfli g'oyani ishlab chiqish va o'z g'oyangizni sotish sizga
xavfni nazorat qilishni rejalashtirish imkonini beradi.
Xavfingizni rejalashtirish, o'z tavakkalchiligingizni nazorat qila
oladigan tarzda savdolaringizni amalga oshirish kabi muhim
266
emas. Savdolarni amalga oshirishda savdoning oltin qoidasi,
"Yo'qotishlaringizni qisqartiring va daromadingizni ishlating"
o'ynaydi. Xavfni nazorat qilish tegishli sharoitlarda foyda
olishni to'xtatish va olishni o'z ichiga oladi.
Muvaffaqiyatli treyderlarning ko'pchiligi pozitsiyani bekor
qilish haqida quyidagi uchta e'tiqoddan bir yoki bir nechtasiga
ega:
E'tiqod 1 Agar bozor sizga qarshi ketayotgan bo'lsa, bu
chiqish uchun eng muhim vaqt. Siz katta yo'qotishga dosh
berolmaysiz. Ba'zi treyderlar to'xtash bilan pozitsiyaga
kirishadi va to'xtash joyiga urilganda chiqib ketishadi. Biroq,
boshqa treyderlar o'z pozitsiyasini ochishi bilanoq bozor o'z
foydasiga ketishini kutishadi. Agar shunday bo'lmasa, ular
chiqib ketishadi. Qachon chiqish kerakligi masalasi siz toqat
qilishga tayyor bo'lgan maksimal yo'qotish miqdoriga bog'liq.
Biroq, agar sizning eng yaxshi savdolaringiz darhol sizning
yo'nalishingizga ketsa, unda siz pozitsiyani ochganingizda va
bozor sizga qarshi chiqa boshlaganda, sizning
to'xtashingizga zarba berishni kutmang. Agar bu sizga qarshi
bo'lsa, unda bu siz uchun savdo emas. Yo'qol!
Xavfingizni cheklang.
E'tiqod 2 Savdoning asl sababi endi mavjud bo'lmaganda,
bozordan chiqing. Va noaniq bo'lganingizda, tashqariga
chiqing.
Misol uchun, mening mijozlarimdan biri noaniqlik bilan
bog'liq muammoga duch keldi. U shunday dedi: “Noaniqlik
paydo bo'lganda nima qilishimni bilmayman. Siz
kitoblaringizda noaniqlikni tasvirlamagansiz va men uni
qanday hal qilishni bilmayman."
Men javob berdim: "Sizning savdolaringizning necha foizi
pul ishlaydi?"
"Taxminan 40 foiz", dedi u.

267
 Keyin men so'radim: "Agar siz ishonchsiz bo'lsangiz, bu
savdolarning necha foizi pul ishlaydi?" U noaniq bo'lganida
hech qachon pul ishlaganini eslay olmadi, shuning uchun
men: "Agar ishonchingiz komil bo'lsa, chiqib keting", dedim.
O'zingizning noaniqligingizni nazorat qilishdan ko'ra, uni nima
qilish kerakligi haqida qimmatli signal sifatida qabul qiling.
[Tarp tomonidan xabar qilingan]
Ishonch 3 Agar vaqt sizga qarshi bo'lsa, ehtimol siz
yaxshiroq holatda bo'lishingiz kerak, shuning uchun
tashqariga chiqing. Buni o'qiyotganlarning ko'pchiligi pol
savdogarlari yoki tijorat savdogarlaridan farqli o'laroq,
chayqovchilardir. Savdoning asosiy afzalligi shundaki, siz
istalgan vaqtda bozorda bo'lishingiz shart emas. Ushbu
afzallikdan foydalaning! Siz uchun to'liq foydali bo'lgandagina
kiring va o'rnida turing.
Abort qilish tez, aniq va juda diqqatli ruhiy holatni o'z ichiga
oladi.
Monitoring jarayoni orqali bozordan chiqish maqsadga
muvofiqligini aniqlaganingizdan so'ng, darhol ruhiy holatni
to'g'ri abort qilish uchun o'zgartirishingiz kerak. Agar yirtqich
o'zi tanlagan o'ljani noo'rin deb hisoblasa (ya'ni, u uchun juda
katta va kuchli), u tezda orqaga chekinadi.
Tez chekinish unga yana bir kun ov qilish uchun omon
qolish imkonini beradi.
Chorak himoyachisi to'pni qo'lga kiritishi bilanoq o'yinning
borishini sezishi mumkin. Agar u o'zini "buzilgan" o'yinda
ekanligini sezsa, u o'z o'rnini yo'qotmaslik uchun hamma
narsani qilishi kerak. U to'pni maydonni yo'qotib
qo'ymasligiga ishonch hosil qilish uchun maydon tashqarisiga
tashlashi mumkin. Uning uchun muhimi, keyingi imkoniyat
paydo bo'lganda, eng yaxshi pozitsiyaga ega bo'lishdir. U
joyni yo'qotishni xohlamaydi.

268
 Agar siz pozitsiyani bekor qilishda muammoga duch
kelsangiz, "pro" va "con" stsenariylarini birgalikda ko'rib
chiqing. Sizning pozitsiyangizga qarshi dalillar paydo
bo'lishiga ruxsat bering va keyin sizning pozitsiyangiz uchun
dalillarni ochishga va ikkita rasmni ongingizda solishtirishga
imkon bering. Agar dalillar sizning pozitsiyangizga zid bo'lsa,
ular buni yomon savdo deb atashadi va chiqib ketishadi.
8. Foyda oling Ko'pgina treyderlar o'zlarining o'yin rejasini
ta'kidlaydilar
savdoga kirish, lekin savdodan chiqish emas. Natijada, ular
har bir savdo bo'yicha etarli foyda yo'qligini ta'kidlaydilar.
Agar siz pozitsiyani ochishdan oldin savdodan chiqish haqida
o'ylamagan bo'lsangiz, unda sizda o'yin rejangiz bilan bog'liq
muammo bor, chunki siz pozitsiya bilan bog'liq xavfni etarli
darajada hisoblamagansiz. Agar siz xavfni to'g'ri hisoblagan
bo'lsangiz, unda siz ikkita elementni oldindan bilishingiz
kerak: (1) ushbu savdoda to'g'ri bo'lish imkoniyatingiz va (2)
potentsial daromadingiz va potentsial yo'qotishingiz. Agar
sizda bunday ma'lumot bo'lmasa (hech bo'lmaganda
umuman olganda), unda siz hali ham o'yin rejangiz ustida
ishlashingiz kerak.
To'g'ri ishlab chiqilgan past xavfli o'yin rejasi sizga savdo
uchun qulaylik darajasida optimal foyda keltiradi. Shunday
qilib, daromadingizni maksimal darajada oshirish vazifasi
shunchaki rejangizga amal qilishdan iborat bo'lishi kerak.
Misol uchun, agar sizda har yili 50% daromad keltiradigan
rejangiz bo'lsa va siz bu rekordni yildan-yilga qo'llab-
quvvatlab, daromadingizni oshirsangiz, siz dunyodagi eng
yaxshi treyderlardan biri bo'lasiz. Ba'zi mijozlarim har yili uch
xonali daromad stavkalarini beradigan rejalar ishlab chiqdilar.
Natijada, ularning har biri eng yaxshilardan biri bo'lishi uchun
juda ochko'z yoki juda qo'rqinchli bo'lib, o'z-o'zini sabotaj
qilishdan qochish kerak. Agar siz doimiylikni saqlashdan
269
boshqa narsaga e'tiboringizni qaratsangiz, men sizning
konsentratsiyangiz noto'g'ri ekanligiga ishonaman.
Top treyderlar foyda olish haqida to'rtta asosiy e'tiqodga
ega. Daromad olish yirtqichning mahoratiga teng. Yirtqich
harakat qilganda, u tezkor va qat'iy bo'lishi kerak. Shunday
qilib, birinchi e'tiqod shundan iboratki, agar bozor sharoitlari
o'zgarib, sizning savdo-sotiqingiz uchun sabab endi
qo'llanilmasa, daromadingizni oling. Ochko'zlikdan saqlaning.
Faqat bozor tomonidan taqdim etilgan signallarga munosabat
bildiring.
Foyda olish haqidagi ikkinchi e'tiqod - bozor sizning
maqsadingizga erishganida buni qilishdir. Sabrli bo'ling va
bozorning maqsad sari harakatlanishiga imkon bering. Agar
siz o'z maqsadlaringizni ekstremal darajalarga qo'ygan
bo'lsangiz, unda siz o'z daromadlaringizni ushbu darajalarda
olib, ko'p narsadan voz kechmaysiz. Ko'pgina hollarda, bozor
sharoitlari sizning maqsadingizga erishishdan oldin o'zgarishi
mumkin, shuning uchun ular sodir bo'lganda harakat qilish
orqali chiqib ketishingiz mumkin. Agar bozor sizning
maqsadingizga erishsa, maqsadga erishilganda to'xtash
joyini bozor narxiga yaqinlashtirishni davom ettirish orqali
foyda olishingizni maslahat beraman. Bozor sizni olib
ketishini kuting. Agar bozor sizning pozitsiyangiz foydasiga
tez harakat qilishda davom etsa, unda sizda foyda olish
uchun hech qanday sabab yo'q.
Daromad olish haqidagi uchinchi e'tiqod shundan iboratki,
agar bozor o'zgaruvchanligi keskin o'zgarib, savdoning xavf
parametrlarini o'zgartirsa, buni qilish kerak. O'zgaruvchanlik
odatda bozor ommalashganda va ommaviy isteriya mavjud
bo'lganda ortadi. Garchi ushbu bozorda ko'p foyda potentsiali
mavjud bo'lsa-da, xavf potentsial foydadan ancha katta.
Natijada, bozorga kirganingizdan so'ng o'zgaruvchanlikning
oshishi foyda olish uchun yaxshi sabab bo'lishi mumkin.
270
 Ayiq bozorining harakatlari ko'pincha avjiga chiqadi va
harakatning bu klimatik qismi maqsadli hududingizdan o'tib
ketishi mumkin. Biroq, agar siz harakatning eng muhim qismi
tugashini kutsangiz, harakat tugashi bilanoq siz teskari
yo'nalishda arra olishingiz mumkin. Natijada, to'rtinchi e'tiqod,
bunday harakat sodir bo'lganda, siz darhol foyda olishingiz
kerak.
9. Kundalik brifing Modeldagi to'qqizinchi vazifa kundalik
brifingdir.
Aksariyat yaxshi treyderlar buni rasmiy yoki norasmiy
ravishda qilishadi. O'ylaymanki, har kuni brifing doimiy va
yuqori ishlash uchun zarurdir. Bu savdo va bozordan
tashqarida bo'lish o'rtasidagi muhim o'tish davrini ta'minlaydi.
Kundalik brifingning g'oyasi kun davomida xato qilgan yoki
yo'qligini aniqlashdir. Biroq, xatoning yo'qotishlarga hech
qanday aloqasi yo'q. Savdo xatosi o'z savdo qoidalariga va
harakat rejasiga rioya qilmaslikni anglatadi. Aslida,
savdogarlar pul ishlashda yo'l qo'yilgan xatolarga alohida
e'tibor berishlari kerak. Yirtqich o'z o'ljasini qum yoki smola
bilan to'ldirilgan joydan tiqilib qolmagan holda quvib o'tishi,
buni yana qilish xavfsiz degani emas. Los-Anjelesdagi La
Brea tar chuqurlari o'ljadan ko'ra ko'proq yirtqichlarning
suyaklarini o'z ichiga oladi, chunki ko'plab yirtqichlar smolaga
tushgan boshqa hayvonlarning orqasidan borishda xato
qilishgan.
O'zingizning yozma savdo qoidalariga va past xavfli
g'oyangizni ishlab chiqishda qilgan yozma eslatmalarga
qarang. Qoidalaringizga rioya qilmasdan xatoga yo'l qo'ygan
bo'lsangiz, nima qila olasiz?
• Birinchidan, o'z-o'zini ayblashdan saqlaning - o'zingizga
buni "shunday qilish kerak edi" yoki "shunday qilish mumkin
edi" deb ayting. Buning o'rniga, bu xatoni boshqa
takrorlamaslikka qaror qiling.
271
 • Ikkinchidan, savdoni xayolingizda takrorlang. Ushbu
xatoga yo'l qo'yishdan oldin siz tanlov nuqtasiga erishdingiz.
Ushbu tanlov nuqtasida sizda bir nechta variantlar mavjud
edi.
• Uchinchidan, o'sha tanlov nuqtasiga aqliy ravishda
o'tmishga qayting va variantlaringizni ko'rib chiqing.
• To'rtinchidan, har bir mumkin bo'lgan variant uchun, agar
siz uni qabul qilgan bo'lsangiz, qanday natija bo'lishini
aniqlang. O'zingizga kamida uchta yaxshi tanlov
berganingizga ishonch hosil qiling va ularni aqliy mashq
qiling. Ba'zi generallar so'nggi urush strategiyalariga qarshi
kurashganligi bilan mashhur. Buni qilganlar odatda jangda
mag'lub bo'lishadi. Cheklangan variantlar yoki majburiy
tanlov bilan qolib ketmaslik uchun har doim o'zingizga imkon
qadar ko'proq tanlov bering.
• Beshinchidan, ijobiy natijalarga ega bo'lgan kamida uchta
variantni topganingizdan so'ng, kelajakda shunga o'xshash
vaziyatlarga duch kelganingizda ularni amalga oshirish
uchun aqliy mashq qiling. Ularni ongingizda mashq
qilganingizdan so'ng, kelajakda shunga o'xshash vaziyatga
duch kelganingizda ulardan birini tanlash oson ekanligini
tushunasiz.
Qoidalaringizga rioya qilganingizda, brifing oxirida o'zingizni
orqangizga qo'ying. Agar siz qoidalaringizga rioya qilgan
bo'lsangiz va pul yo'qotgan bo'lsangiz, o'zingizni ikki marta
silab qo'ying. Bu safar siz pul yo'qotgan bo'lishingiz mumkin,
lekin uzoq muddatda qoidalaringizga rioya qilish sizga pul
beradi. Boshqa tomondan, xatolar uzoq muddatli, barqaror
foyda keltirmaydi.
Bir kunlik savdoni tahlil qilganingizdan so'ng, uni yozma
ravishda umumlashtiring.
Xatolaringizni va ushbu vaziyat uchun yangi tanlovlaringizni
yozing. Ushbu yozma ma'lumot o'zingiz va savdo uchun o'yin
272
rejangizni davriy ko'rib chiqish bo'yicha keyingi vazifani
boshlaganingizda juda muhim bo'ladi.
Kundalik brifing 5 yoki 10 daqiqadan oshmasligi kerak;
shuning uchun har kuni bir marta bajaring. Bu o'n qismli
modelning eng muhim vazifalaridan biridir. Undan o'ting.
Keyin savdo kunini orqaga qo'ying, chunki ertaga yangi
savdo kuni.
10. Davriy ko'rib chiqish Modeldagi o'ninchi vazifa - siz nima
qilayotganingizni davriy ko'rib chiqish. Bozorlar o'zgaradi va
siz o'zgarasiz. Natijada, sizning qoidalaringiz siz uchun ham,
bozorlar uchun ham mos kelishiga ishonchingiz komil bo'lishi
kerak. Bundan tashqari, sog'lom biznes-rejani ishlab
chiqqaningizdan so'ng, men sizning qoidalaringizni zudlik
bilan yoki batafsil ko'rib chiqmasdan o'zgartirishingizni
tavsiya etmayman. Vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqishni amalga
oshiradigan kun - bu qoidalarni o'zgartirish vaqti.
Shuningdek, bozordan uzoqlashish vaqti keldi. Siz
bozorlarda faol ishtirok etayotganingizda o'zingizni va
qoidalaringizni xolisona ko'rib chiqa olmaysiz.
Qanchalik tez-tez davriy ko'rib chiqish kerak bo'lsa, sizning
savdo vaqtingizga bog'liq. Agar siz har kuni bir nechta savdo
(yoki undan ko'p) qilsangiz, unda har uch-to'rt haftada
qoidalaringizni ko'rib chiqishingiz kerak. Agar siz haftada uch
yoki to'rt marta savdo qilsangiz, har uch-to'rt oyda davriy
tekshiruvdan o'tish kerak. Agar siz har oy bir necha marta
savdo qilsangiz, yarim yillik tekshiruv o'rinli bo'ladi. Nihoyat,
agar siz oyiga bir martadan kamroq savdo qilsangiz, yillik
ko'rib chiqish kifoya qiladi.
Vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqishni amalga oshirayotganda,
avvalo yozma brifing bayonotlarini ko'rib chiqishingiz kerak.
Ushbu ma'lumot ongingizda yangi bo'lgach, butun biznes
rejangizni bosqichma-bosqich ko'rib chiqing. Savdo

273
kundaligingizni ko'rib chiqishingiz va kuchli va zaif
tomonlaringizni aniqlashingiz kerak.
Vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqish uchun o'zingizga bir kun
bering. Bu izchillikni saqlashning muhim qismidir.

BOZORDAN CHIXIB OLISH VAZIFASI

Men modelning eng muhim qismini oxirigacha saqlab qoldim

- bozordan tashqarida bo'lganingizda o'zingizga g'amxo'rlik
qiling.

Oxirgi marta muvozanatli hayot kechiradigan eng yaxshi

treyderlar
Bozordan tashqarida bo'lganingizda hayotingizni qanday
yashashingiz muhimligini tushunish uchun kundalik aqliy
mashq bo'limida ilgari muhokama qilingan qismlar modelini
ko'rib chiqing. Siz turli xil ehtiyojlarga ega bo'lgan bir qator
qismlarni yaratdingiz. Sizning barcha qismlaringiz yaxshi
niyatlarga ega. Agar siz bozordan uzoqda bo'lganingizda
ehtiyojlaringizga g'amxo'rlik qilmasangiz, unda sizning
qismlaringiz bozorda bo'lganingizda bu ehtiyojlarni qondirish
uchun harakat qiladi. Agar siz o'ynamasangiz yoki bozordan
tashqari hayotingizga hayajon qo'shmasangiz va sizning bir
qismingiz hayotning shu jihatlarini xohlasangiz, bozorda
bo'lganingizda bu ehtiyojlaringizni qondirasiz. . Bozorda
bo'lganingizda bu ehtiyojlarni qondirish uzoq muddatda sizga
pul keltirmaydi. Men kafolat beraman. Natijada, bozordan
tashqarida bo'lganingizda ehtiyot qismlaringizning ehtiyojlari
bilan shug'ullanishingiz kerak.
Siz bozordan tashqarida bo'lish savdo vazifasi emas deb
bahslashishingiz mumkin. Shunga qaramay, bu savdo
muvaffaqiyati uchun eng muhim vazifadir. Agar siz bozordan
tashqarida bo'lganingizda hayotingizning muhim jihatlarini
274
e'tiborsiz qoldirsangiz, bozorda bo'lganingizda bu jihatlarga
e'tibor bermaslik muammosiga duch kelasiz.
Ko'p odamlar shaxsiy muammolardan qochish uchun
bozorda bo'lishni xohlashadi. Bozorda savdo qilish orqali
shaxsiy muammolardan qochib qutula olmaysiz. Afsuski,
bozor bu muammolarni yanada kuchaytiradi. Majburiy
qimorboz, ehtimol, shaxsiy muammolarni hal qilmaslik bozor
falokatlariga olib kelishi mumkin bo'lgan eng yaxshi misoldir.
Mijozlarimdan biri menga qo'ng'iroq qilib, takliflarimni bajara
olmasligini aytdi. U ko'pincha o'zini savdo qilishga unday
olmadi. U savdo-sotiq qilganida, u o'zi xohlagan narsaning
aksini qildi. Shuningdek, u menga material shaxsiy
muammolarini hal qilishda yordam bermayotganini aytdi.
Suhbatimiz davomida u menga tovarlar bilan savdo qilish
uchun bor-yo'g'i 5000 dollari borligini va u to'qqiz yildan ortiq
tuxumsiz va o'z savdo hisobvarag'ida 5000 dollardan ko'p
bo'lmagan pul bilan savdo qilganini aytdi.
Men unga savdoni zudlik bilan to'xtatishni va shaxsiy
muammolarini hal qilishda yordam so'rashni tavsiya qildim,
men buni jiddiy deb bildim. Jiddiy shaxsiy muammolari
bo'lgan savdogarlar muvaffaqiyatli savdo qila olmaydilar,
chunki ular bu shaxsiy muammolarni bozorga olib keladi.
Shuningdek, men unga ushbu muammolarni hal qilgandan
so'ng, u bilan savdo qilish uchun etarli kapitalga ega
bo'lgunga qadar bozordan uzoqroq turishni tavsiya qildim -
uning holatida taxminan 50 000 dollar. U o'zining shaxsiy
muammolarini hal qilib, samarali savdo qilish uchun etarli pul
to'plaganidan so'ng, u yaxshi savdogar bo'lish imkoniyatiga
ega edi. Garchi mening maslahatim unga minglab dollarlarni
tejagan va muvaffaqiyatli savdogar bo'lish imkoniyatini
bergan bo'lsa-da, u meni jiddiy qabul qilganiga shubha
qilaman.

275
 Doimiy, eng yaxshi treyderlar o'z hayotlarini muvozanatda
saqlashadi va bu savdoni qiziqarli qiladi. Bundan tashqari,
ular hayotdagi o'zlarining umumiy maqsadlarini ham amalga
oshirishga o'xshaydi. Yirtqichlar butun tizimga yordam beradi.
Ular o'z o'ljalarining zaif a'zolarini o'tlardan olib tashlashadi
va shu bilan podani mustahkamlaydilar. Natijada ular juda
foydali maqsadga xizmat qiladi. Xuddi shunday, kuchli
savdogarlar zaifroq savdogarlar uchun yirtqichlar bo'lib
xizmat qiladi va ularni bozordan chiqarib yuboradi. Natijada,
ular o'zlarining mavjudligi bilan bozorlarni mustahkamlaydilar.
Agar siz ushbu nuqtai nazarni yodda tutsangiz,
muvaffaqiyatga erishishda davom etishingiz mumkin. Ko'p
boshlang'ich muvaffaqiyatga ega bo'lgan treyderlar bu nuqtai
nazarni yo'qotadilar. Ular to'satdan bozorlardan kattaroq
ekanligiga ishonishadi. Natijada bozor ularning kapitalini
hammasini bo‘lmasa ham, ko‘pini yo‘q qilib, ularni
kamtarlikka o‘rgatadi.
Ko'pgina treyderlar o'zlarining savdo hayotlarida bir vaqtning
o'zida juda ko'p pul topishadi va keyin uni qaytarib berishadi,
chunki ular tizimning umumiy ekologiyasini yodda
tutmaydilar. Ular o'zlariga savdo bilan aloqasi bo'lmagan
narsani isbotlash uchun bozorlardan foydalanadilar. Ularga
nima bo'ladi? Ular o'zlarining umumiy maqsadlariga e'tibor
bermaydilar. Ular o'zlarining savdolarini keskin oshiradilar
yoki agar ular etarlicha katta bo'lsa, ular bozorni burchakka
qo'yishga harakat qilishadi (Ovchilar kumush bilan qilishga
harakat qilganidek) va muvaffaqiyatsizlikka uchradilar.
Natijada ular hamma narsani yo'qotadilar va bozordan chiqib
ketishga majbur bo'lishadi.
Bozordan tashqarida bo'lish bozordan tashqarida bo'lishni
anglatadi. Kun davomida mashq qilish, ta'tilga chiqish va
hatto tanaffus qilish muhim. Va bu ishlarni qilganingizda,
bozorni o'zingiz bilan olib ketmang. Siz o'tkazib yuborgan
276
savdolar va boshqa minglab imkoniyatlar haqida qayg'urishni
boshlaganingizda, siz ipdagi qo'g'irchoqqa o'xshaysiz va
bozor sizning iplaringizni tortadi. Agar siz bozorni o'zingiz
bilan olib ketsangiz, ta'tilni yoki tanaffusni xohlagan
qismlaringiz bozorga to'liq e'tiboringizni qaratishingiz kerak
bo'lgan vaqtlarda ishlashingizga xalaqit beradi. Eslab qoling:
Har bir harakatni ushlashingiz shart emas!
Har doim boshqa imkoniyat bor!

SAN-FRANTSISKO KOMPANIYASIGA O'NTA VAZIFANI

QO'LLASH

7-bob San-Fransisko kompaniyasining ilg'or Wyckoffga

yo'naltirilgan treyder tomonidan qabul qilingan qarorlarni
namoyish qilish uchun amaliy tadqiqotdan foydalangan holda
savdo anatomiyasi bilan yakunlandi. Endi siz eng yaxshi
savdoning o'nta vazifasini xuddi shu misol uchun
qo'llashingiz mumkin. Siz o'nta vazifadan tegishli ruhiy
holatga duch kelgan asosiy nuqtalarni moslashingiz mumkin.
Qulaylik uchun San-Fransisko kompaniyasining jadvallari
8.4 va 8.5-rasmlarda keltirilgan. San-Fransisko
kompaniyasining dastlabki ishida bo'lgani kabi, diagrammada
1 dan 34 gacha bo'lgan bog'lanish nuqtalari mavjud. Ammo
bu diagrammalarda o'sha davrlarning bir nechtasi aylana
bo'ylab chizilgan. Aylanalardagi bu o'tish joylari siz o'nta
vazifadan to'g'ri ruhiy holatni tanlaysiz.
Mashq qilish
SF kompaniyasiga qo'llaniladigan o'nta topshiriq bo'yicha
sharhlarga o'tishdan oldin, men sizni tegishli vazifa va ruhiy
holatni SF kompaniyasi jadvalidagi har bir aylana bo'lak bilan
moslashtirishga harakat qilishingizni so'rayman. Bundan
tashqari, agar siz vizualizatsiya, o'z-o'zidan gapirish va his-
tuyg'ular orqali o'zingizdagi tegishli ruhiy holatga kirishga
277
harakat qilmoqchi bo'lsangiz, buni qilish tavsiya etiladi.
Bunday mashq o'zingizga o'nta vazifani singdirishni
boshlashingiz uchun yaxshi usuldir. Men sizga i dan x gacha
boʻlgan oʻnta vazifaning har birini rim raqamlari bilan
belgilashni, soʻngra tegishli rim raqamini diagrammaning har
bir nuqtasida qoʻyilgan tegishli vazifa yoki topshiriq yoniga
qoʻyishni taklif qilaman.
Ushbu mashqni bajarganingizdan so'ng, bobning oxiriga
o'ting va to'g'ri yoki ideal javoblar bilan jadvalga murojaat
qiling.
Javoblaringizni ideal bilan solishtiring va xatoga yo'l
qo'yganingizni aniqlaganingizda, uni to'g'ri/ideallashtirilgan
javobga o'zgartiring va uni qat'iy tushunganingizga
ishonchingiz komil bo'lmaguningizcha, to'g'ri versiyani
takrorlang. Ushbu mashqni takrorlashni yakunlashda sizga
yordam berish uchun quyidagi sharhlardan keng
foydalanishingiz mumkin.

278
 Sharhlar
3-jadval 2-dan 3-chi diagrammagacha Top savdoning o'nta
vazifasining dastlabki to'rtta vazifasi qo'llanilishi mumkin.
Yuqori narx maqsadlari 3-bandda tugashi mumkin va hajm
yangi narxni tasdiqlamasligi mumkin $35/aktsiya (bar grafik
ko'rsatilmagan). Agar shunday bo'lsa, treyder passiv
kuzatuvchidan jalb qilingan stalkerga o'tadi. U hushyor va
harakat qilishga tayyor, lekin o'ziga ishongan, ehtiyotkor va
sabrli, ammo tayyor bo'lib qoladi. Ta'qib qilish vazifasini
bajarish treyderga arra xavfini kamaytirishga yordam beradi;
bundan tashqari, ta'qib qilish bosqichi treyderga chora ko'rish
uchun oldindan shart bo'ladi.
32 dollarlik narx darajasida, 35 dollardan yuqori bo'lgan
savdo diapazoniga qaytgandan so'ng, treyder ta'qib
qilishning ruhiy holatidan chiqib, faol, tajovuzkor, to'liq sodiq,
279
hech qanday taxmin qilmaydigan ruhiy holatga o'tadi!
Treyder 32 dollar atrofida qisqa pozitsiyani egallaydi, stop
loss bilan 36 dollar yoki 35 dollardan biroz yuqoriroq. 11
balldan iborat 32 dollar darajasidagi nuqta-raqamli
diagramma Wyckoff pul boshqaruvi tamoyillarining 3:1
mukofot xavfi talabini qondirish uchun deyarli etarli emas.
Kirish pozitsiyasi tugallangandan so'ng, treyderga ortga
chekinish, savdodan voz kechish va bemorning ruhiy holatini
kuzatish tavsiya etiladi, shu bilan birga har bir aksiya uchun $
24 dan 21 dollargacha bo'lgan pasayish maqsadlariga
erishishda qat'iyatli va qat'iyatli bo'lib qoladi. .
Jadval 4. Narxning 20 dollar diapazonini tekshirishi
natijasida hajmning nisbiy o'sishi kunning eng yuqori
nuqtasida 22 dollarga yopilishi treyderga yangi vazifa:
bozordan chiqish yoki foyda olish haqida ogohlantiradi. Bu
ruhiy holatni keskin o'zgartirishni talab qiladi: passiv,
ajratilgan, uzoqroq vaqt oralig'i va bemorni kuzatishdan faol,
jalb qilingan, darhol vaqt oralig'i va pozitsiyani zudlik bilan
yopish. Shunday qilib, treyder sotuvning eng yuqori
nuqtasida yoki ertasi kuni boshida daromad olishga aqlan
tayyor.
Daromad olishning davomi - bu savdoni qayta ko'rib chiqish,
brifing bosqichi. Bu monitoring bosqichida har kunning
oxirida sodir bo'ladigan kundalik brifinglar paytida sodir
bo'ladigan narsalardan ko'ra, savdo va treyderning
samaradorligi va samaradorligini yanada chuqurroq aks
ettiradi. Savdogar jurnalni yuritishi va oldingi
savdo/kampaniya tafsilotlarini yozib qo'yishi yaxshi bo'lardi,
bunda foyda va yo'qotishlar haqida maxsus eslatma va
savdo kampaniyasi davomida treyderning aqliy qobiliyati yoki
yo'qligi haqida ehtiyotkor tafsilotlar mavjud.
Chart Juncture 7 Bozordan ajralishni amalga oshirish qiyin,
lekin uzoq muddatli ishlash va stressli savdo mashg'ulotlarida
280
omon qolish uchun juda muhimdir. Esingizda bo'lsin,
muvaffaqiyatli savdo kampaniyasidan so'ng, Edvin
Lefevrning "Birja operatorining xotiralari" kitobining
qahramoni Larri Livingston uzoq muddatli ta'tilga, odatda
baliq oviga boradi. Bu uni Nyu-York shahridan olib chiqib,
bozordan uzoqlashtirib, bozorga befarq bo'lib, osoyishta va
mamnun sharoitda mehnatining ba'zi mevalarini qadrlashi
mumkin bo'lgan joyga olib boradi.
16-jadval 14-chi nuqtadan 16-chi nuqtaga ko'tarilish
treyderni Kompozit odam bozorni sinab ko'rishi mumkinligi
haqida ogohlantiradi. Savdo diapazoni 7-banddan 15-chi
nuqtagacha rivojlandi va Kompozit odam o'z sinovlarini
savdo diapazoni chegaralarida amalga oshiradi.
16-jadvalda savdogar o'zining fikrlash / texnik tahlilchi
qopqog'ini qo'yishi mumkin edi. U qiziquvchan, shubhali ruhiy
holatda uyg'onishi mumkin edi.
Keyin, Wyckoffning to'qqizta sotib olish testlari yordamida
treyder ob'ektiv, tizimli, puxta va befarqlik bilan past xavfli
g'oyani ishlab chiqishga intilishi mumkin edi. (Eslatma:
Diagrammadagi dalillarni ob'ektiv va befarq fikr bilan
baholayotganingizga ikki karra ishonch hosil qilish uchun
grafikni teskari o'zgartirish va buqa bozorini pasaygan yoki
aksincha ko'rsatish yaxshi taktikadir. Ushbu inversiyani
o'tkazish tartibini o'rganish uchun. , Iltimos, 9-bobda
joylashgan “R rejimida diagrammani o‘qish” bo‘limiga
murojaat qiling.) Uaykoffning to‘qqizta sinovi
yakunlanayotganga o‘xshab ko‘rinsa, treyder yana bir bor
ishonch bilan 16-chizma nuqtalari atrofida ta’qib qiluvchi fikr
doirasiga o‘tishi mumkin va 17 va 18.
Chart Juncture 18 18-bandda to'qqizta Wyckoff sotib olish
testlaridan o'tgandan so'ng, treyder harakatga kirishishi va
SF kompaniyasini sotib olishi shart.

281
 18-qator yaqinidagi ajralish nuqtasiga zaxira nusxasi, bir
necha kunlik sokin narx va har bir aksiya uchun 25 dollar
atrofidagi hajm harakati bilan birgalikda sotib olish harakatini
nisbatan oson bajaradi. Tez va tajovuzkor sotib olish, albatta,
talab qilinadi, chunki narx bo'shliqlari 18-banddan so'ng
darhol yuqoriga ko'tariladi va vazifa, harakatda aniqlangan
ruhiy holat treyderni tez va hal qiluvchi xaridga tayyorlaydi.
Diagrammaning 18 dan 27 gacha bo'lgan o'zgarishlari
"Qadimgi Turkiya" qahramoni "Birja operatori haqida eslash"
asarida aytganidek, "o'tirish" unga pul topdi, "qattiq o'tirish"
edi. Ammo Reminiscences shuningdek, "to'g'ri bo'lish" va
"qattiq o'tirish" egizak iste'dodlari kamdan-kam uchraydigan
kombinatsiya ekanligini va Uoll-strit savdogarida kamdan-
kam uchraydiganligini ta'kidlaydi.
Qattiq o'tirish zarurati 49 dollar atrofidagi yuqori maqsadli
zonaning treyderning langar nuqtasi, uning benchmarki, mos
yozuvlar nuqtasi sifatida ishlashi muhimligini ta'kidlaydi.
Haqiqatan ham, SF kompaniyasining nuqta-raqamli
diagrammasida belgilangan narx maqsadlari tomonidan
osonlashtirilgan ushbu narx maqsadining vizualizatsiyasi $
49 darajasini jozibali kelajakka aylantirishga yordam beradi!
Ushbu jozibali kelajak aqliy mashq vazifasi bilan qanday
bog'lanishiga e'tibor bering. (Keyingi bobda muhokama
qilinganidek, diagrammada qayd etilgan narx tarixi engib
o'tish qiyin bo'lgan zaiflashtiruvchi dedveytga aylanishi
mumkin.) Diagrammaning 27, 28, 30 va 31-sonli nuqtalari
sizning vazifalaringiz/ruhiy holatingizni qo'llash uchun ajoyib
imkoniyatlardir. Ushbu mashq boshida vii, iii, iv va v sifatida
belgilangan. Ammo men bu vazifani sizning qo'lingizga
topshiraman.
Chart Juncture 48 Wyckoff 1-dan chiqish strategiyasini bu
erda ko'rish mumkin, chunki aktsiya $49 maqsadli narx
zonasiga yaqinlashganda SF kompaniyasining hajmi juda
282
katta bo'ladi. Bundan tashqari, shtrixli diagrammada 43
dollardan 49 dollargacha bo'lgan keskin narx treyderni foyda
olish uchun yaqinlashib kelayotgan ehtiyojga sezgir qiladi.
Savdogar narxlarning o'zgaruvchanligini tezlashtirish
sharoitida San-Fransisko kompaniyasidan ushbu chiqishni
boshlashga tayyorgarlik ko'rishi kerak va shuning uchun u
har kungi brifing va har kuni aqliy mashq paytida chiqish
strategiyasini takrorlashi kerak. Ushbu ikkita vazifa unga
daromad olish uchun to'g'ri aqliy asosga kirishga yordam
beradi. Savdoni tugatgandan so'ng keyingi brifing
mamnuniyat keltirishi kerak. Iltimos, SF Company misolini
qayta ko'rib chiqing va treyderning o'z-o'zidan suhbatini qayta
o'qing, chunki u SF kompaniyasining $ 49 darajasida
daromad olishni qabul qilishga aqlan tayyorlandi.

Men sizdan SF kompaniyasida ushbu chiqish stsenariysini

diqqat bilan va to'liq takrorlashingizni, shu jumladan, to'xtash-
283
loss buyurtmalarini bekor qilish, savdoni qayta tiklash va
jurnalingizga yozib qo'yishingizni istayman. Debrifing
vazifasini bajarishga tayyorgarlik ko'rayotganda, iltimos,
tegishli ruhiy holatlarga kirishga qaror qiling.
Keyin, bir kun yoki undan ko'proq vaqt o'tgach, buni davriy
tekshiruv bilan kuzatib boring. Ushbu sharhni o'tkazishda
sizga yordam berish uchun 10-bobda joylashgan
"Muhrlangan xona" va "Faqat bitta mijoz" bo'limlariga
murojaat qilishingizni so'rayman.
XULOSA
Ushbu bobda savdoga tayyorgarlik ko'rish va ularga rioya
qilish uchun ruhiy holatni boshqarish muhimligiga e'tibor
qaratildi. Eng yaxshi savdoning o'nta vazifasida siz duch
keladigan turli xil savdo vaziyatlari uchun mos ruhiy holatga
qanday erishish va uni saqlashni ko'rdingiz. Bundan tashqari,
o'nta vazifa savdo-sotiq ishlarini 10 ta diskret savdo
vazifasiga ajratdi, ularning har biri treyderni vazifa talab
qilganidek, jasorat, sabr-toqat, qo'rquv va hokazolardan
foydalanishga chaqiradi. Nihoyat, sizda ruhiy holatlarni keys
tadqiqotiga tayinlash va treyder optsion pozitsiyalarini ochish,
kuzatish va yopish uchun ruhiy holatlardan qanday
foydalanishini o'rganish imkoniga ega bo'ldingiz.
Savdogar sifatida siz to'g'ri ruhiy holatga kirish va saqlash
imkoniyatiga ega bo'lishingiz juda muhimdir. Keyingi bobda
aqliy holatni boshqarishga kirish va uni saqlashga yordam
beradigan turli xil yondashuvlar o'rganib chiqiladi va boshqa
yo'l bilan savdoni kuchaytirishga yordam beradi.

Kompozit odam

284
 Ushbu bobda siz diqqat markaziga aylanasiz! Diqqat diqqat
markazida 1-bobda keltirilgan “uch-in-one” modelining
o‘rtasiga siljiydi, bu yerda “Top savdoning uchta
mahorati”ning markaziy qismi siz bo‘lib, uch ko‘nikmani bir-
biriga bog‘laydigan uchburchak ichida joylashgan odamning
profili bilan ifodalanadi ( 9.1-rasmga qarang).
Endi siz bir-biriga bog'lanish, birlashish va bu ko'nikmalarni
o'zingizga singdirish uchun noyob imkoniyatga ega bo'lasiz.
Ushbu bo'limda aqliy holatingizni o'zgartirish uchun
foydalanishingiz mumkin bo'lgan oltita usul taqdim etiladi, bu
sizga g'alaba qozonish odatlariga ega bo'lish va davom
ettirish qobiliyatini beradi.

RUH TARTIBI UCHUN USULLARI

Quyidagi oltita usul sizning ruhiy holatingizni nazorat

qilishga yordam beradi va savdolaringizni davom ettirishda
muvaffaqiyatingizni oshiradi.
1. Tashqi dunyoni o'zingizga qayta ko'rsatish.
2. Jismoniy shaxsingizni o'zgartirish.
3. O'z resurslaringizga murojaat qilish.
4. Fantaziya qilish.
5. O'zingizning qismlaringizni tahlil qilish va birlashtirish.
6. O'zingizni boshqalardan keyin modellashtirish.

285
O'ZINGIZGA TAShQI DUNYONI QAYTA TAQDIM ETISH

Biz tashqi dunyoni nerv sistemamizning sezgi organlari:

ko'rish, eshitish, his qilish va hidlash orqali idrok qilamiz. Biz
bozorni tahlil qilish va savdoda oxirgi ma'noni kamdan-kam
ishlatamiz, chunki "bozor hidlanadi" yoki "uning yomon hidi
bor" kabi metaforadan tashqari. Aks holda, bozorda qanday
harakatlar qilishimiz kerakligi haqidagi qarorlarimiz, odatda,
kundalik narx va hajm jadvalini o'qish kabi ingl. Bizning
eshitish yoki eshitish hissi miyamizning chap yarim sharida,
his-tuyg'ularimiz esa o'ng yarim sharda joylashgan. Biz
o'zimizni diagrammalarda ko'rgan narsamizga ishontirsak,
biz o'zimizni topishimiz kerakligini aytsak, muammolar
286
yuzaga keladi, chunki biz boshimizni og'zaki xatolar bilan
to'ldirganmiz. Boshqacha qilib aytganda, biz eshitishni
xohlagan narsani ko'ramiz.
O'z savdo tajribamga ko'ra, menda ayiq tarafkashlik borligini
bilaman.
Shunday qilib, men har doim top va qisqa muddatli sotish
imkoniyatini qidirar edim. Boshqa tomondan, men uzoqqa
borishni qiyinlashtirdim va uzoq davom etganimda, uzoq
pozitsiyamda qolishim qiyin edi. Bu yomon odatni yengish
uchun men kuzatuvlarimni qayta ko'rib chiqishim va dunyoni
o'zimga qayta ko'rsatishim kerak edi; shuning uchun men "R
rejimida diagrammani o'qish" ni yaratdim.
Men sizga diagrammadagi kuzatuvlaringizni o'zingizga
qayta ko'rib chiqish yoki qayta ko'rsatish odatiga
aylanishingizni maslahat beraman. Buni keyingi "R rejimida
diagrammani o'qish" bo'limidagi usullardan foydalangan
holda o'zlashtirishingiz mumkin. Miyaning shovqinli va
shovqinli chap yarim sharini tinchlantirish orqali siz ruhiy
holatni boshqarishning yuqori darajasiga erishasiz.
Eng muhimi, "R rejimida diagrammani o'qish" sizga kognitiv
noto'g'rilikni engishga yordam beradi. Siz his-tuyg'ularingizni
nazorat qilishingiz kerakligini allaqachon bilasiz; kognitiv
tarafkashliklar va buzilishlar ham muhimdir. Men sizni biznes
qarorlarini qabul qiluvchilar tomonidan yo'l qo'yilgan kognitiv
xatolar va bu xatolarni bartaraf etish yo'llari haqida to'liq
muhokama qilish uchun Maks Bazermanning (Nyu-York:
John Wiley & Sons, 2005) "Boshqaruv qarorlarini qabul
qilishda hukm" kitobini o'qib chiqishingizni so'rayman. Shu
bilan birga, "R rejimida diagrammani o'qish" texnikasiga amal
qilish sizga ruhiy holatni boshqarishning kognitiv qismini
o'zlashtirishga katta yordam beradi.
R rejimida diagrammani o'qish

287
 Og'zaki tasniflashning asosiy L-rejimini "o'chiring" va
miyangizning R-rejimini qayta ishlash qismini "yoqing",
shunda siz rassom qanday ko'rishini ko'rishingiz mumkin.
— Doktor. Betti Edvards
"Ko'zlar bor!" Bennett U. Gudspeed o'zining "The Tao Jones
Averages" nomli ajoyib kitobida (Nyu-York: Penguin, 1984)
e'lon qiladi. Bunday e'lon texnik treyderlarni hayratda
qoldirmasligi kerak, chunki bizniki shunday vizual dunyo,
bizning ko'zimiz bilan jadvallarni o'qish dunyosi. Xo'sh, nega
biz hayotimizni jadvallarni o'qish bilan o'tkazadigan aniq
haqiqat bilan bezovta qilamiz?
Bu bezovtalanishga arziydi, chunki siz va men savdo
ishlarimiz bilan shug'ullanayotganda ko'rgan narsamizga
ishonishdan ko'ra, nimaga ishonganimizni ko'rish orqali
muammoga duch kelamiz. Savdogar biz ishonadigan
narsalarni ko'rish tuzog'iga tushib qolishdan himoyasiz,
chunki ko'pchilik treyderlar miyaning chap yarim shariga,
uning ketma-ket, og'zaki, mantiqiy, oqilona fikrlashiga juda
ko'p tayanishga o'rgatilgan. Biz bitta rasm ming so'zga
arziydi, deb aytishimiz mumkin, lekin qandaydir tarzda ming
so'z yo'lga tushadi va biz rasmni buzamiz.
Siz haqiqatda mavjud bo'lmagan diagramma naqshida biror
narsani o'qishdan ehtiyot bo'lishingiz kerak. Ehtiyot bo'ling,
bozor juda uzoq va uzoq vaqt davomida ko'tarildi, degan
ishonchga asoslangan ayiq tarafkashlikni saqlamang,
shunda siz uni tuzatishga haqli deb hisoblaysiz. Bunday
fikrlash bilan, har safar bozor jadvalida birinchi yonma-yon
naqshni ko'rganingizda, u sizning fikringizdagi teskari
naqshga aylanadi. Keyinchalik, bu davomiy naqsh bo'lib
chiqadi.
Yoki, ehtimol, siz keskin pasayish havoni tozalaganini da'vo
qilgan taniqli texnikning qat'iy asosli dalillarini eshitgansiz.
Shundan so'ng, siz ko'z o'ngingizda konsolidatsiya naqshiga
288
qanchalik ko'p qarasangiz, buqaning teskari naqshining
konturini shunchalik ko'p tushunasiz. Keyinchalik pasayish
tendentsiyasi aniq tiklangandan keyingina, siz bu shunchaki
ayiq bozori mitingi ekanligini tan oldingiz.
Ogoh bo'ling, siz eng halokatli tuzoqqa berilmaysiz, ba'zi bir
sinovdan o'tgan va haqiqiy ko'rsatkichlaringiz endi ishonchli
emas, lekin siz buni hali bilmaysiz. Shunday qilib, sizning
ko'rsatkichlaringiz, momentum, kayfiyat yoki boshqa narsa,
bozor haddan tashqari sotib olingan yoki haddan tashqari
sotilganligini aytadi. Shunday qilib, siz grafikalaringizga
qaraganingizda, siz "ortiqcha sotib olingan" yoki "ortiqcha
sotilgan" og'zaki yorlig'ingizga zid keladigan har qanday
grafik ma'lumotlarni vizual maydoningizdan filtrlaysiz.
Gudspeed bu masalani qanday yakunlaydi: "Mag'lubiyatga
uchragan o'yinni o'ynamaslik uchun fojiadan qochish uchun
haqiqatni o'z vaqtida ko'rish uchun "to'g'ri" miyadan
foydalanish kerak." Bizning miyaning mantiqiy chap yarim
shari to'liq bo'lmagan yoki qisman ma'lumot bilan
shug'ullanishga qodir emas; haqiqatan ham, chap yarim shar
yangi ma'lumotlarni allaqachon belgilangan toifalarga
yopishtirish orqali aralashadi va agar ma'lumotlar mos
kelmasa, chap rejim, bizning dominant rejim ularni e'tiborsiz
qoldirishga intiladi. Bundan tashqari, bizning G'arb
madaniyatida bo'lgani kabi, bizning chap yarim sharimiz
taxminlarga qarshi chiqmaydi. R-rejimi Ko'z o'ngimizda
bo'lgan narsalarni aniq ko'rmaslik ruhiy kasalligini davolash
uchun biz jadvallarni birinchi marta tahlil qilganimizda,
miyaning mantiqiy chap yarim sharini o'chirib qo'yishimiz va
butun, badiiy o'ng yarim sharni yoqishimiz kerak. R rejimi. Bu
ko'rsatma, asosan, doktor Betti Edvardsning vizual ta'limga
bag'ishlangan g'ayrioddiy kitobining tezisi edi, "Miyaning o'ng
tomonida chizish" (Tarcher, 1979).

289
 Texniklar va diagrammani o'qiydiganlar sifatida biz o'z
fikrlash jarayonlarimizni doktor Edvards R-rejimi deb atagan
narsaga aylantirishimiz kerak:
L-rejimidan farqli o'laroq, miyaning o'ng yarmi (ko'pchilik
odamlar uchun) vizual, fazoviy, pertseptiv ma'lumotlarga
ixtisoslashgan holda, og'zaki bo'lmagan tarzda ishlaydi.
Uning ishlov berish uslubi chiziqli va ketma-ket bo'lib, uning
o'rniga kiruvchi ma'lumotlarni bir vaqtning o'zida qayta
ishlashga tayanadi - bir vaqtning o'zida hamma narsani ko'rib
chiqadi. U qismlar o'rtasidagi munosabatlarni izlashga intiladi
va qismlarni bir-biriga moslashtirish usullarini izlaydi. Uning
afzalliklari ma'lumotni idrok etish, vizual moslik talablarini
qondiradigan naqsh yoki munosabatlarni izlash, fazoviy tartib
va uyg'unlikni izlashdir. Bu noaniqlik, murakkablik yoki
paradoksdan qo'rqmaydigan ko'rinadi, ehtimol u umumiy
qoidalarni tanlaydigan va noaniqlik va paradoksni tan olishga
qarshilik ko'rsatadigan L-rejimning "kamaytirish oynasi"
yo'qligi sababli. O'zining tezkorligi, murakkabligi va og'zaki
bo'lmagan tabiati tufayli R-rejimdagi fikrlashni so'z bilan
ifodalash deyarli qiyin.
Professor Edvardsning so'zlariga ko'ra, asosiy hiyla L-
rejimini o'chirib qo'yishdir, shunda R rejimi sizning ko'zingiz
oldida vizual ma'lumotlar bilan to'yingan bo'ladi. Boshqacha
qilib aytadigan bo'lsak, u sizning ko'zingiz oldida bo'lgan
narsalarni aniqroq ko'rish uchun muqobil ong holatiga ega
bo'lishingizni so'raydi.
U sizga sub'ektiv ravishda Rmode ong holatini boshdan
kechirishingiz mumkinligini aytadi:
Keling, R-rejimining xususiyatlarini yana bir bor ko'rib
chiqaylik. Birinchidan, vaqt to'xtatilgandek tuyuladi. Siz vaqtni
belgilash ma'nosida vaqtdan xabardor emassiz. Ikkinchidan,
siz aytilgan so'zlarga e'tibor bermaysiz. Siz nutq tovushlarini
eshitishingiz mumkin, lekin siz tovushlarni ma'noli so'zlarga
290
aylantirmaysiz. Agar kimdir siz bilan gaplashsa, orqaga
qaytish, yana so'z bilan o'ylash va javob berish uchun ko'p
harakat talab etiladi. Bundan tashqari, nima qilsangiz ham,
juda qiziqarli ko'rinadi. Siz diqqatli va diqqatlisiz va o'zingizni
diqqatni jamlayotgan narsa bilan "bir" his qilasiz. Siz
o'zingizni baquvvat, ammo xotirjam, tashvishsiz faol his
qilasiz. Siz o'zingizni ishonchli his qilasiz va topshiriqni
bajarishga qodirsiz. Sizning fikringiz so'zda emas, balki
tasvirlarda va, ayniqsa, chizish paytida, sizning fikringiz siz
idrok qilayotgan ob'ektga "qulflangan". Davlat juda yoqimli.
Uni tark etganingizda, siz charchaganingizni emas, balki
tetiklikni his qilasiz.
Bizning vazifamiz o'ng yarim sharning vizual ma'lumotni
qayta ishlashning yuqori qobiliyatidan foydalanish va o'z
xohishiga ko'ra R-rejimga kognitiv o'tish qobiliyatini oshirish
uchun ushbu holatni aniqroq diqqat markaziga va ko'proq
ongli nazoratga olib borishdir.
R-rejimida diagrammani o'qishga erishish bosqichlari Endi
men taqdim etmoqchi bo'lgan narsa - bu amal qilish kerak
bo'lgan jarayon, siz R-rejimini yanada aniqroq fokusga va o'z
nazoratingizga olishga intilishda qo'shishingiz kerak bo'lgan
texnikalar to'plamidir. diagrammani o'qish R rejimining vizual
ma'lumotlarni qayta ishlashning yuqori qobiliyatidan
foydalanishi mumkin. Birinchi bosqich diagramma
ma'lumotlarini R rejimida o'qishni osonlashtiradigan shaklda
tayyorlashni talab qiladi. Ikkinchi bosqich R-rejimida
chizmachilik san'atidan diagramma o'qish san'atiga qadar bir
nechta protseduralarni moslashtiradi. Uchinchi va oxirgi
bosqich vizual tushunchalaringizni og'zaki va miqdoriy
protseduralar bilan birlashtirish uchun L-rejimga o'tishni talab
qiladi.
I. Tayyorgarlik bosqichi: TEC MAN © yoki 3-D Charts TEC
MAN qisqartmasi Technical Analysis Machine va/yoki Texnik
291
Manipulyatsiya degan ma'noni anglatadi. TEC MAN - bu men
texnik ma'lumotlarni taqdim etish uchun ishlab chiqilgan tizim
bo'lib, bozor ma'lumotlarini sharhlashda ko'proq sezgilarni
(ko'rish, teginish, tovush va hid) o'z ichiga oladi.
Ushbu uch o'lchovli modeldan foydalangan holda mening
topilmalarim 1990 yilning yozida MTA jurnalida "R rejimida
diagrammani o'qish" maqolamning bir qismi sifatida nashr
etilgan.
Bozor xatti-harakatlari an'anaviy ravishda ikki o'lchovli
tekislikda, diagramma kitoblarida yoki kompyuter ekranlarida
ifodalanadi. Odatda taqdim etiladigan uchta o'zgaruvchi - bu
narx, vaqt va hajm. TEC MAN ning birinchi innovatsion
qadami narx, vaqt va hajmni ikkita emas, balki uch o'lchovda
aks ettirishdir. (9.2-rasmga qarang.) Hajmi narx va vaqtning
ikki o'lchovli panjarasida uchinchi, vertikal o'lchov sifatida
taqdim etiladi. Insonning ko'rish qobiliyati stereoskopikdir -
biz tabiiy dunyoni uch o'lchovda ko'ramiz.
Bundan tashqari, uch o'lchovli tasvir bizning miyamizdagi
o'zgaruvchini boshqarish, Edvard de Bono lateral fikrlash deb
atagan narsadan foydalanish uchun ko'proq erkinlik beradi.
Ikkinchi innovatsion qadam - bu TEC MAN ning uch o'lchovli
tuzilishi tomonidan taqdim etilgan teginish hissi. Haptik
teginish yoki his qilish deb ataladigan narsa vizual taassurot
qoldiradi. Richard M. Restak, MD bu haqda o'zining "Miya"
(Nyu-York: Bantam Books, 1984) kitobida gapirgan: "Miya
izchil haqiqatni yaratish uchun turli xil sezgilardan
foydalanishga qodir. U buni turli sezgilardan olingan
ma'lumotlarni birlashtirish orqali amalga oshiradi, ko'pincha
teginish va manipulyatsiya orqali vizual buzilishlarni tuzatadi.

292
 TEC MAN’ning uchinchi innovatsion qadami allaqachon
TEC MAN’ning birinchi qayta ko‘rib chiqilishiga olib keldi.
Hissiyot ma'lumotlari dastlab vertikal hajm ustunlarini ko'k
rangga bo'yash va pasayish uchun qizil rang berish orqali
taqdim etilgan. Tuyg'u ko'rsatkichlari qatorida ko'tarilgan ayiq
va ko'tarilish darajasi ma'lum bir kun uchun ma'lum hajm
qoziqlarida qancha ko'k va/yoki qizil rang paydo bo'lishini
aniqlaydi. Ma'lum bo'lishicha, bu amaliyot chalkashliklarga va
o'zaro maqsadlarga olib keldi, chunki; kuchli tendentsiyaga
rioya qilish uchun tahlilchining ishonchini mustahkamlash
o'rniga, tobora ko'proq "qarama-qarshi" rangning paydo
bo'lishi (masalan, bozorning tushib ketishida ko'k rang)
qarama-qarshi signallarni yubordi. Darhaqiqat, his-
tuyg'ularga haddan tashqari urg'u ko'tarilish tendentsiyasiga
qisqarishni yoki pasayish tendentsiyasini sotib olishni
rag'batlantirishi mumkin. Qayta ko'rib chiqilgan TEC MAN
versiyasi ko'rsatkichlarni kunning oxirigacha va ranglarni har
bir ustunga bitta rangga cheklash orqali kayfiyatni ifodalashni

293
soddalashtirdi, yopilish asosida har qanday tushkun kun qizil
va har qanday yuqori kun ko'k rangga bo'yalgan.
II. R-rejimida diagrammani o'qish tartib-qoidalari Birinchi
protsedura uchun siz ikki o'lchovli diagrammada 3 o'lchamli
tasvirlangan kabi oson ishlaydigan oddiy qurilmadan
foydalanishingiz mumkin. Shunchaki jadvalingizni teskari
aylantiring va unga qarang. Haqiqatan ham nimani
ko'ryapsiz? Kulgili subkomponentlarga qarang, so'ngra
ko'zingizni biroz chayqatib, butun jadvalga qarang. Bu nima
ekanligini xulosa qilishdan va shunday qilib, uni etiketlashdan
saqlaning. Ammo agar siz o'zingizni muqarrar "chaqqon"
xulosaga kelgan bo'lsangiz, o'zingizni birinchi va eng aniq
javobdan tashqari, hech bo'lmaganda ikkinchi va uchinchi
muqobil javobga o'tishga majburlang va ularni ham
ongingizda belgilang. Keyin uni bir muddat qoldiring va
ongsiz ong bu kiritish haqida o'ylash uchun vaqt topganda,
tasvirlaringizda uxlang. Voila! Siz olgan javob dastlabki
taxminingizga mos kelmasligi mumkin. Ko'rsatkichlaringizni
qayta talqin qilishga majbur bo'lsangiz ham, javob aniq
bo'lishi mumkin.
Ikkinchi protsedura - biz hammamiz turli vaqtlarda
qilganmiz; bu protsedura ikki o'lchovli diagramma bilan
yaxshi ishlaydi. Shunga qaramay, jadvalingizni teskari
aylantiring, lekin bu safar uni aylantiring va sahifaning
boshqa tomonidan ko'rish uchun uni yoritilgan oyna yoki
oynaga bosing. Ushbu protsedura samarali ravishda ayiq
bozorini buqa bozoriga aylantiradi. (9.3-rasmga qarang.)
Haqiqiy dividend esa bundan tashqari nima qiladi. To'satdan
siz avvalgidan ko'ra ko'proq va turli xil ma'lumotlarni
olayotganingizni bilib olasiz. Ko'pincha siz to'sib qo'ygan
tendentsiyada bir oz harakatni yoki shu paytgacha e'tibordan
chetda qolgan qo'llab-quvvatlash yoki qarshilik darajasini
ko'rasiz. Ilgari siz bu ayiq (buqa) bozori ekanligini bilasiz deb
294
o'ylagan edingiz va shuning uchun L-rejim ko'plab begona
ko'rinadigan ma'lumotlarni o'chirib, aqliy harakatlaringizni
tejaydi. Vaziyatni o'zgartirib, oldindan qarashlarni yo'q qilib,
siz R-rejimiga haqiqatda nima borligini ko'proq ko'rishga
imkon beradi.

295
 Natija asl fikringizni mustahkamlash bo'lishi mumkin; natija
sizning fikringizni qayta ko'rib chiqish ham bo'lishi mumkin!
Uchinchidan, ushbu oddiy usullardan tashqariga chiqsangiz,
sizga uch o'lchamli diagramma sezilarli darajada yordam
beradi (9.2-rasmga qarang). "Pastki qavat" ko'rinishi mavjud.
Har xil balandlikdagi ovoz balandligi natijasida hosil bo'lgan
profilni kuzatish uchun siz ko'zingizni sirt darajasiga qo'yasiz.
Shu nuqtai nazardan qaraganda, sizning fikringiz sotib olish
yoki sotish kuchining o'sishi yoki pasayishiga e'tibor
bermaslik qiyin. So'nggi bir necha haftani skanerlash, keyin
bir necha oy davomida ufqni vizual ravishda skanerlash
ayniqsa foydalidir.
3 o'lchamli diagrammalardan foydalanishning yana bir usuli
men "to'rtta asosiy yo'nalish" deb nomlayman.
Ushbu protsedura uchun men ma'lumotlarga orqaga qarash
uchun oynadan foydalanishni aniqladim, ya'ni ma'lumotlar
sizga boshqa tomondan aks ettirilishi uchun ko'plab yangi
naqshlar va kombinatsiyalarni ochib beradi. Aslida, ular
odatda juda ko'p va ular shunchalik chalkashki, ular sizning
fikringizni chalkashtirib yuborishadi, albatta, bu L-rejimini
o'chirish va R-rejimini yoqish uchun sodir bo'lishini xohlagan
narsadir! Ushbu texnikaning amaldagi o'zgarishi
diagrammangizni devorga qo'yishdir, shunda siz uni vertikal
ravishda pastdan yuqoriga yoki aksincha o'qishga majbur
bo'lasiz.
Bundan tashqari, agar xohlasangiz, 3D diagrammalaringizni
erga qo'yishingiz mumkin, keyin esa stol ustida turib, ularga
o'rmon ustidagi qushdek qarashingiz mumkin. Tungi
boyqushlar uchun esa, 3-D diagrammalaringizning soyalari
haqida fikr yuritish uchun bir necha soatdan keyin chiroq
bilan ofisingizga qaytib kirishingiz mumkin.
To'rtinchidan, qo'shimcha manipulyatsiya usullari doktor
Edvardsning "Miyaning o'ng tomonidagi chizmasi" da taklif
296
etiladi. Misol uchun, siz grafik yozuvlaringiz orasidagi salbiy
yoki qora bo'shliqlarga e'tibor qaratishingiz mumkin; yoki
diagrammangiz atrofidagi ramkani kengaytirishingiz yoki
toraytirishingiz mumkin; yoki siz hatto o'ralgan qog'oz yoki
ko'rish moslamasi orqali jadvalingizni ko'rishingiz mumkin.
Umuman olganda, siz uning kitobiga tayyor ma'lumotnoma
sifatida ega bo'lishingiz sizga yanada ijodiy chartist bo'lishga
yordam berishini bilib olasiz.
III. O'zaro o'tish bosqichi Ideal holda, siz barcha diagramma
vizualizatsiyasini o'zlashtirasiz va keyin inkubatsiyaga ruxsat
berish uchun ma'lum vaqt davomida voqea joyidan ketasiz.
Shaxsan men bir kechada inkubatsiya uchun uxlash yaxshi
natijalar berishini aniqladim. Biroq, men ko'pincha L-rejimi
texnikasi bilan R-rejimi haqidagi tasavvurni tekshirish uchun
o'zimni "kesib o'tayotganimni" topdim. O'sha paytlarda
mening sevimli L-rejim usuli Elliot to'lqini printsipi edi.
Elliott to'lqini printsipi meni L-rejimining boshlang'ich usuli
sifatida o'ziga jalb qiladi, menimcha, bu juda asosli sabab:
dinamik simmetriya.
Bir paytlar shoir Keats yozganidek, "Go'zallik - bu haqiqat,
haqiqat go'zalligi" va Elliott ham shunday, chunki u inson
ko'zlari juda jozibali deb topadigan 3:5 "ilohiy nisbat" ga
tayanadi. Shunday qilib, R-rejimi "aha!" ni yaratadigan,
rag'batlantiradigan naqsh bilan kelganda. javob, siz ko'pincha
naqsh bir nechta Elliot tamoyillariga juda mos kelishini
ko'rasiz.
R-rejimi yordamida to'liq diagramma naqshining mohiyatini
tushunganingizdan so'ng, texnik ko'rsatkichlarning analitik
nazorat ro'yxati orqali ishonch bilan davom etishingiz
mumkin. R-rejimi va L-rejimi o'rtasida bir necha marta oldinga
va orqaga aylanishni kuting.
Doktor Edvards "aha!" deb atagan narsaga ega
bo'lganingizda, siz nihoyat ushbu uch bosqichli
297
protseduradan chiqasiz. sensatsiya. Bu birinchi qarashda
sodir bo'lishi mumkin yoki soatlar, kunlar yoki ba'zan haftalar
o'tib sizga kelishi mumkin. "Aha!" Effekt sizga "Bu eng
yuqori!" kabi so'zlar bilan kelishi mumkin. yoki ongingizdagi
toza va aniq ko'tarilish tendentsiyasini yoki eshitish, vizual va
kinestetik hislarning ba'zi kombinatsiyasini ko'rsatadigan
rasm. Ushbu ijodiy jarayonni o'zlashtirishingizga yordam
berish uchun Jeyms kabi ajoyib matnlarga murojaat qiling
Adamsning kontseptual blokirovkasi (Perseus Books Group,
2001), Edvard deBononing "Lateral fikrlash: bosqichma-
bosqich ijod" (Harper Paperbacks, 1973) va Betti
Edvardsning "Ichkaridagi rassomga chizish" (Fireside, 1987).
Xulosa va oqibatlari
Bennett Gudspeed "Tao Jons Averages" asarida butun
miyamizdan, ham mantiqiy va og'zaki qobiliyatlari bilan
dominant bo'lgan chap yarim sharni ham, kamroq dominant,
vizual jihatdan aqlli, o'ng yarim sharni ham ishlatish
zarurligini bizning e'tiborimizga qaratdi. O'ng yarim
sharimizdan to'g'ri foydalanish bilan biz jadvallarimizni
yanada aniqroq ko'rish imkoniyatiga ega bo'lamiz.
Doktor Betti Edvards, "Miyaning o'ng tomonida chizish"
asarida bizga vizual ravishda ko'proq aqlli o'ng miya yarim
sharimiz yoki Rmodedan yaxshiroq foydalanish uchun
tushuncha, mantiqiy asos va usullarni taqdim etadi.
Tushunish shundan iboratki, L-rejimimizni chalkashlik yoki
qiziqishsizlikka aldash orqali biz R-rejimimiz paydo bo'lishiga
imkon beramiz, bu bizga jadvallarimizni yanada chuqurroq va
aniqroq ko'rish imkonini beradi. Doktor Edvardsning mantiqiy
fikri "to'kilgan miya" yoki ikkita yarim sharlar fenomeni
bo'yicha ilmiy tadqiqot natijalariga, shuningdek, o'z san'at
talabalariga rasm chizish qobiliyatini keskin va tez
yaxshilashga yordam berish va kuzatish bo'yicha o'zining
katta tajribasiga asoslanadi. Xulosa qilib aytganda, siz
298
texniklar diagrammalarni to'g'ri o'qish qobiliyatingizda parallel
rivojlanish darajasiga erishishingiz kerak.
Diagrammani o'qish qobiliyatini oshirish usullarini olish
uchun men sizga uch bosqichli jarayonni davom
ettirishingizni maslahat beraman. Birinchi bosqichda siz
grafik ma'lumotlaringizni tayyorlaysiz. Ideal holda,
diagramma TEC MAN © ga o'xshash uch o'lchamga
joylashtirilganida, siz eng ko'p ma'lumotni shifrlash
imkoniyatiga ega bo'lasiz. Ikkinchi bosqichda yana doktor
Edvardsning miyaning o'ng tomonidagi chizmasi R-rejimida
vizual tarzda talqin qilish usullarini talab qiladi. Keyin uchinchi
bosqichda siz R-rejimini L-rejimingiz bilan birlashtirish uchun
analitik asboblar to'plamiga yana bir bor o'tishingiz mumkin.
Diagrammalaringizni R rejimida o'qishga sodiqligingizni
ta'minlash uchun shuni ta'kidlamoqchimanki, ko'rish yaxshi
qaror qabul qilish strategiyasida asosiy omil hisoblanadi.
Bozor psixologi doktor Van K. Tharp treyderlar bilan olib
borgan keng ko'lamli tadqiqotlariga asoslanib, muvaffaqiyatli
treyderlarning qaror strategiyalari vizual ma'lumotlardan
boshlanadi, degan xulosaga keladi. Shunday qilib, siz rasmiy
texnik tahlilga o'tishdan oldin diagrammalaringizni aniq o'qish
uchun so'zlar bilan ifloslanmagan yangi ko'rinishni xohlaysiz.
Ushbu harakat kursiga rioya qilish orqali siz haqiqatan ham
ming so'zdan ko'proq qiymatga ega bitta rasmni yaratishingiz
mumkin.
Jismoniy O'ZINGIZNI O'ZGARTIRISh
Muqarrar, kuchli tana va ong aloqasi barchamizda mavjud.
Agar siz yelkangiz cho'kkan va ko'zlaringiz cho'zilgan bo'lsa,
o'zingizni ishonch va tajovuzkorlikning ruhiy holatiga tushib
qolishingiz qiyin bo'ladi, siz savdo bilan shug'ullanishingiz
kerak bo'ladi. Ammo agar siz o'zingizning holatingizni
o'zgartirsangiz, yuz mushaklaringizni mustahkamlasangiz va

299
ko'zingizni ko'tarsangiz, savdoni amalga oshirish uchun
kerakli ruhiy holat osonroq bo'ladi.
Tana holatini yoki yuz ifodalarini boshqarish - bu sizning
ruhiy holatingizni nazorat qilishning tez, oddiy va ishonchli
usuli; Shubhasiz, agar siz qo'rqinchli, sabrli, sabrsiz, hushyor,
bo'shashgan, tajovuzkor va hokazo bo'lsangiz, qanday
ko'rinishga ega bo'lishingizni allaqachon tasavvur qilishingiz
mumkin. Xotira va tasviriy tetik sifatida siz o'zingiz uchun bir
qator piktogramma yaratishingiz kerak.
Men uchun yaxshi ishlagan bir qator piktogrammalarga
misol keltiraman. 8-bobda men sizga "Kalvin va Xobbs"
komikslari yordamida Top savdoning o'nta vazifasini
yaratishga qanday kelganim haqidagi "Xobbes" hikoyasini
aytib berdim. Karikaturachi yo'lbars Xobbsni tana holatiga
qo'yish va uning ichki ruhiy holatini tasviriy telegraf orqali
tasvirlaydigan yuz ifodalarini berish bo'yicha ajoyib ish qildi.
Men Hobbesdan Top Tradingning o'nta vazifasining
mohiyatini etkazish usuli sifatida foydalandim.
Siz "Kalvin va Xobbs" bilan tanish bo'lishingiz mumkin va
shuning uchun men eng yaxshi savdoning o'nta vazifasini
takrorlashda davom etar ekanman, siz Xobbs va uning ruhiy
holati haqida o'zingizning ruhiy tasavvuringizni yaratishingiz
mumkinligiga aminman (9.1-jadval). . Yodingizda bo'lsin, men
Hobbesdan ruhiy holatni samarali boshqarishni ushlab turish
va etkazish uchun tana pozitsiyasining kuchini namoyish
qilish uchun foydalanganman.
Xulosa qilib aytganda, eng yaxshi savdoning o'nta vazifasini
bajarish uchun siz to'g'ri fikrlash uchun to'g'ri jismoniy holatni
olishingiz kerak. Siz o'z vazifalaringizni osonlik bilan
bajarasiz. Xatolar va yo'qotishlar ko'pincha vazifa va ruhiy
holat o'rtasidagi nomuvofiqlikdan kelib chiqadi. Misol uchun,
savdoni to'xtatish vaqti kelganida xotirjam bo'lmang va
savdoga kirish vaqti kelganida qo'rqmang.
300
301
 O'Z RESURSLARINGIZGA QO'NG'IRISH
Hatto puxta tayyorgarlik va keng ko'lamli amaliyotdan so'ng
ham, treyderlar o'zlariga kerak bo'lgan va odatda mavjud
bo'lgan resurslar to'satdan mavjud bo'lmagan holatlarda
o'zlarini topishlari mumkin. Keyinchalik, ushbu bo'limda men
o'zingizni o'zingiz bajarishingiz mumkin bo'lgan qadamlar
ketma-ketligini taqdim etaman, shunda siz yana shunday yo'l
bilan o'zingizni bezovta qilmasligingiz mumkin. Bu ketma-
ketlik "resurs strategiyasi" deb ataladi.
Resurs strategiyasi tashvish, g'azab, xijolat yoki noto'g'ri
qo'rquv kabi his-tuyg'ularga tushib qolgan va siz to'g'ri va
mohirlik bilan javob bera olmaydigan vaziyatlarni foydali
tarzda engish usulini taqdim etadi. Strategiya sizga bu
halokatli his-tuyg'ulardan xalos bo'lishga, filmni tomosha
qilayotgan kuzatuvchiga o'xshab samarasiz holatlardan
tashqariga chiqishga imkon beradi. Kuzatuvchining
pozitsiyasida siz vaziyatga ko'proq ob'ektiv munosabatda
bo'lishingiz va mos javoblarni tanlashda ko'proq topqir
bo'lishingiz mumkin. Tanlash uchun mos javoblarga ega
bo'lganingizdan so'ng, siz o'sha yangi javoblardan biri bilan
vaziyatga qaytishingiz mumkin, o'zingizni ko'proq nazorat
ostida his qilasiz va o'zingizni qobiliyatli, ishonchli yoki hatto
qiziquvchanlik kabi foydali his-tuyg'ularni boshdan kechirasiz.
Assotsiatsiya va ajralish tajribasi
Strategiyaning ahamiyati va ta'siri sizga muammo
tug'diradigan vaziyatga bog'liqlik va ajralib chiqish o'rtasidagi
farqga asoslanadi. Bog'lanish - bu o'zingizning ichingizda
bo'lish, vaziyatni ko'rish, eshitish va his qilishdir. Ajralish - bu
sizning his-tuyg'ularingizni o'zingizdan ajratish va o'zingizdan
tashqarida bo'lish; vaziyatda o'zaro munosabatda
bo'lganingizda o'zingizni tashqaridan kuzatasiz.
O'zingizni filmni tomosha qilayotgandek rollercoasterda
suratga oling. O'zingizni oldingi o'rindiqda o'tirib, birinchi katta
302
tepalikka chiqayotganingizni ko'ring va mashinaning asta-
sekin tepalikka ko'tarilishini tomosha qiling. Mashina tepadan
o'tib ketayotganini tomosha qiling va siz o'zingizni trekda tez
ketayotganingizni, sochlaringizning uchayotganini ko'rasiz va
og'zingizdan kelayotgan hayqiriqni eshitasiz.
Endi, rollercoaster mashinasi yugurishning pastki qismidan
pastga tushib, yana ishga tushgach, o'zingizni o'sha
o'rindiqda o'tirganingizni his qilishingiz uchun o'z tanangizga
kiring. Siz yuqoriga qaraysiz va yog'li zanjir sizni tepaga
tortayotganini ko'rasiz, bu zanjirning qichqirig'ini eshitasiz va
mashina sizni o'sha cho'qqi tomon yanada balandroq
tortayotganini his qilasiz. Cho‘qqiga yetib borganingda, siz
butun yo‘lni ko‘rishingiz mumkin va mashina to‘satdan
tepadan pastga tushib ketayotganda, shamol yuzingizga
urilganda, tanangiz pastga tushganda oshqozoningiz
ko‘tarilganini his qilasiz va o‘z baqiriqlaringizni eshitasiz.
pastki tomon yugurish.
Shubhasiz, ikki tajriba o'rtasida katta farq bor. Bu farq hal
qiluvchi ahamiyatga ega. O'zingizni tomosha
qilayotganingizda, xuddi kino ekranidagi kabi, rasmda
o'zingizni ko'rasiz; siz ajratilgan holatdasiz.
Shunday qilib, siz vaziyatning ajralmas qismi bo'lgan his-
tuyg'ularni, tovushlarni va ko'rinishlarni bevosita boshdan
kechirmaysiz. Bu biz langar qilganimizda qilgan ishimizga
qarama-qarshidir; keyin natija tajribaga bog'lanish, oldingi
vaziyatda mavjud bo'lgan barcha hissiy stimullarni qayta
boshdan kechirish edi, xuddi biz yana u erda bo'lgandek.
Resurs strategiyasi dissotsiatsiyaga asoslangan. U sizni
og'ir vaziyatda ishlaydigan barcha hissiy stimullardan - sizni
bog'laydigan stimullardan ajratish uchun mo'ljallangan,
shunda sizda aniq fikr yuritish va vaziyatni hal qilishda
yordam beradigan resurslarga kirish uchun vaqt va joy

303
bo'ladi. Shunday qilib, sizning javobingiz tiz cho'kkan
reaktsiya emas, balki tanlov masalasiga aylanishi mumkin.
Resurs strategiyasining bosqichlari
Quyidagi sakkiz bosqich resurs strategiyasini amalga
oshirish bo'yicha qo'llanmadir.
1. To'g'ri javob berishga xalaqit beradigan kontekstni
o'rnating (masalan, yutqazgan savdoda qo'lga tushish).
Nonproduktiv holat (afsuslanish, g'azab, yomon o'z-o'zidan
gapirish) uchun qo'zg'atuvchini (so'zlar, ohang, analog va
boshqalar) aniqlang. Vaziyatning aniq misolini aniqlang
(ehtimol, oxirgi yomon savdo).
2. Siz istalmagan javobga duch kelganingizni birinchi marta
anglagan paytdagi vaziyatni bog'lang (masalan, kompyuter
ekranida aktsiya belgisi pastga qarab belgilanishiga qarang).
3. Vaziyatdan ajralib turing (to'liq ma'noda ekrandan orqaga
qadam tashlang).
4. “Boshqa siz” uchun eng mos javob(lar)ni aniqlang
(masalan, savdoni “yaxshi”dan “yomonga” aylantiring;
yomonlashishidan qo'rqing).
5. O'zingiz bilan yangi javoblarni olib, vaziyatga qaytadan
bog'laning.
6. Kelajak sur'ati (kelajakda yomon pozitsiyalardan
chiqishda o'zingizni ko'ring).
7. Oldindan sinovdan o'tgan vaziyatdan farqli, ammo shunga
o'xshash vaziyatni qo'llagan holda sinab ko'ring.
8. Eng mos javob(lar)ni aniqlang.
8-bosqichda siz kompozit operator rolini o'z zimmangizga
olishingiz va/yoki quyidagi savollarni berishingiz mumkin:
• Endi men shu yerdaman, Kompozit operator nima qiladi?
• Shunga o'xshash vaziyatda Kompozit operator nima
qiladi?
• Kompozit operator uchun qanday tanlovlar mavjud? U
qaysi tanlovni afzal ko'radi?
304
 Agar o'zingizni salbiy javob holatiga qaytsangiz, vaziyatga
avtomatik javob bo'lgunga qadar strategiyani bosqichma-
bosqich ko'rib chiqishingiz kerak. Agar siz sinovdan
o'tkazganingizda, o'zingizni strategiyaning bosqichlaridan
o'tayotganingizni ko'rsangiz, haqiqiy dunyoda yana bir bor
bunday vaziyatga duch kelishga tayyor ekanligingizni bilib
olasiz.
Ushbu strategiya sizning javoblar repertuaringizning
avtomatik qismiga aylanishi uchun etarli marta takrorlashni
o'z ichiga oladi. Bu javob berishning katta
moslashuvchanligidan ko'proq narsani taklif qiladi. Nafas
olish maydoni va resurs strategiyasining ob'ektiv istiqboli
sizga eng yaxshi natijalarni berish imkoniyatini beradi!

FANTASIZING

Fantastik shaxslar, joylar, asboblar va boshqalarni yaratish

bilan shug'ullanish sizning shaxsiy xazina resurslaringizni
chuqurlashtirishi mumkin. 10-bobda muhokama qilingan
xayoliy "baxt xonasi" va o'zingizning "muhrlangan xonangiz"
ning yaratilishi zukko fantaziyalarga misoldir. Savdoda sizni
himoya qilish uchun maskot yoki belgi qo'shishingiz mumkin.
Urush, sizning savdo hayotingiz uchun metafora sifatida,
treyderlar orasida mashhur, ammo bu xavfli bo'lishi mumkin.
Ekish, o'sish va o'rim-yig'im kabi boshqa metafora yoki
raqsga tushadigan sherik sifatida bozor siz uchun yaxshiroq
bo'lishi mumkin.
Ayniqsa jozibali fantaziya mashqlaridan biri xavf va noaniqlik
dunyosida qaror qabul qiluvchiga yordam berish uchun
yaratilgan tashkiliy fantastikalardan foydalanishdir. Robert
Dubin qanday qilib fantastika qaror qabul qiluvchilarga
noma'lum narsalarga to'g'riroq munosabatda bo'lishga
yordam berishini ko'rib chiqdi. Badiiy asarlar yaratish
305
harakatni osonlashtiradi. Rasmiy tashkilotlardagi
fantastikalarga ishora qilib, Dubin shunday yozgan:
Badiiy adabiyot "mavjud bo'lmagan yoki haqiqat bo'lmagan
narsani o'ylash yoki tasavvur qilish harakati" deb ta'riflanadi.
Tashkilot fantastika - bu rasmiy tashkilot ichidagi harakatlar
davom etishi uchun zarur bo'lgan fantastika.
Bundan tashqari, bu tizimlar dinamikdir. Ular ajralmas qismi
bo'lgan tashkilotdagi o'zgarishlar tufayli modifikatsiyaga
uchraydi. O'z tabiatiga ko'ra, bu xatti-harakatlar standartlari
tizimlarini hech qachon to'liq belgilab bo'lmaydi. Shunga
qaramay, tashkilotning har bir a'zosi uning xatti-harakati
haqiqatan ham qat'iy belgilangan standartlarga
yo'naltirilgandek ishlay olishi kerak. Agar standartlarda
bo'shliqlar mavjud bo'lsa, ular dinamik rasmiy tashkilotda
muqarrar ravishda bo'lishi kerak bo'lsa, bo'shliqlarni
to'ldiradigan xatti-harakatlar uchun qo'llanmalarni yaratish
qiyin. Bu ijodlar tashkilot haqidagi fantastika.
Siz o'zingiz bilgan yoki eshitgan boshqa treyderlarning eng
yaxshi xususiyatlaridan tashkil topgan xayoliy xarakterga
asoslangan bozor supertraderini yaratish orqali o'zingizni
kuchaytirishingiz mumkin. Tasavvur qiling-a, bu savdogar
sizni bezovta qilayotgan savdoni qanday hal qiladi. Tasavvur
qiling, bu savdogar vaziyat haqida nimani ko'radi, eshitadi va
his qiladi. Sizni og'irlashtiradigan savdo holati bilan
shug'ullanish uchun bu treyder qaysi holatda bo'lishi kerak?
Ushbu savollarga javob olganingizdan so'ng, muammoingizni
hal qilishda o'sha xayoliy treyder rolini takrorlang.
O'ZINGIZNING QISMLARINI TAHLIL QILISH VA
INTEGRATSIYA

Vaqti-vaqti bilan ko'pchilik savdogarlar "o'z-o'zini sabotaj

qilish" yoki "ichki mojarolar" ostida qolganlikdan shikoyat
qiladilar. Bu haqiqiy muammolar va siz ularni hal qilish uchun
306
nou-xauga ega bo'lishingiz kerak. "Bo'l va zabt et"
yondashuvi - bu o'z-o'zini sabotajlarni bostirish va ichki
ziddiyatlarni engishning samarali usuli.
Birinchidan, o'zingizni qismlarga bo'ling. Ushbu bo'linish siz
o'ynagan funktsiyalar yoki rollar qatorida bo'lishi mumkin.
Qanday bo'lmasin, siz qismlardan tashkil topgan deb taxmin
qilishingiz uchun bu kuchli fantastika. Bitta foydali model
uchta qismdan iborat: tahlilchi, treyder va buxgalter.
Keyinchalik, ushbu rollar yoki belgilarning har biri eng yaxshi
niyat bilan harakat qiladi deb taxmin qiling. Tahlilchi sizning
bozor chaqiruvlarida to'g'ri bo'lishingizni xohlaydi, treyder
sizni faol ishtirok etishingizni xohlaydi va buxgalter
kapitalning katta o'sishi va kichik pasayishlarni ko'rishni
xohlaydi. Agar bu rollardan biri haddan tashqari ustun bo'lib
qolsa yoki ikkala qism o'rtasida ziddiyat yuzaga kelganda,
vaziyat buziladi. Siz o'zingiz bilan haddan tashqari savdo
haqida bahslasha olasiz, lekin biron bir savdoda etarli foyda
olmaysiz, chunki siz uzoq vaqt davomida ochiq pozitsiyani
egallash bilan bog'liq xavfga duchor bo'lishdan qo'rqasiz. Har
bir qism yaxshi niyatlarga ega, ammo ularning ichki
mojarolari siz uchun stress bo'lib, savdo ko'rsatkichlaringizni
pasaytirishi mumkin.
Endi muzokara qiling! Siz tom ma'noda o'zingizning
ichingizda ushbu uch qismdan iborat direktorlar kengashini
tashkil qilishingiz mumkin. O'zingizning ushbu uchta (yoki
undan ko'p) qismlarining har biridan sizning qismlaringiz
orasidagi ichki dialogga qo'shilish uchun ruxsat so'rang. Siz
olgan fikr-mulohaza ovoz yoki his-tuyg'u yoki flesh
vizualizatsiya bo'lishi mumkin. Agar javob ikkilanish yoki yo'q
bo'lsa, boshqaruv kengashi yig'ilishini chaqirishdan oldin
ushbu qism bilan to'g'ridan-to'g'ri muzokaralar olib borish
kerak bo'lishi mumkin. Oxir-oqibat, siz muammolarni
aniqlashni, o'zaro kelishuvlarni amalga oshirishni,
307
ustuvorliklarni belgilashni va jamoaning umumiy harakatini
qo'llab-quvvatlash uchun har bir qism uchun o'z vazifasini
bajarish uchun kelishuvni xohlaysiz.
O'zingizning ichki qismlaringiz bilan va ular orasida ushbu
muloqotni kundalik tartibga aylantiring. Ertalab yoki muhim
savdodan oldin qismlaringiz bilan maslahatlashing.
Salbiy ovozlarga, his-tuyg'ularga yoki ichki yaratilgan
rasmlarga sezgir bo'ling.
Bu salbiy maslahatlar, ehtimol, ogohlantirishdir. Shunga
qaramay, kun oxirida brifing paytida qismlaringiz bilan
maslahatlashing. Treyderingizning jurnalida yoki jurnalida
sizning qismlaringiz tahlili orqali sizga ma'lum bo'lgan muhim
deb hisoblagan narsalarni qayd qiling.
Savdoni vaqti-vaqti bilan ko'rib chiqishni unutmang. Savdo
ko'rsatkichingizga salbiy yoki ijobiy mos keladigan naqshlar
uchun jurnalingizga murojaat qiling. Savdo rejangizni qayta
ko'rib chiqishda yordam berish uchun ushbu naqshlardan
foydalaning. Agar iloji bo'lsa, undan savdoni yuqori
darajadagi professionallikka ko'tarishda yordam berish uchun
foydalaning.
O'ZINGIZNI BOSHQALARDAN SO'NG QO'LLANISH

Ushbu kitobda muhokama qilinadigan uchta ko'nikmalar

kompozit yoki to'liq treyderning alohida qismlaridir. (Sizga
qulay boʻlishi uchun birinchi bobdagi 1.1-rasm ushbu bobning
boshida keltirilgan — 9.1-rasmga qarang.) Uchta
koʻnikmaning har biri oʻrganish va amaliyot orqali treyder
xarakteriga mustaqil ravishda singib ketishi mumkin; ammo,
ular to'liq treyderni yaratish uchun doimo boyitib boruvchi,
o'zaro mustahkamlovchi tsiklda bir-biriga qurish uchun
mo'ljallangan. Bu erda Uchinchi qismda mahoratni
shakllantirish va namunani aniqlash doirasi aqliy intizom
qo'shilishi bilan yakunlanadi. Doira oxir-oqibat siz, savdogar-
308
tahlilchi tomonidan birlashtiriladi. Katta qadam
tashlaganingizda va Kompozit odam rolini qabul
qilganingizda yoki o'ynaganingizda uchta mahoratni bir-biriga
bog'lashingiz mumkin. Iltimos, 9.1-rasmdagi diagrammaning
markazida joylashgan odamga e'tibor bering.
Endi siz Kompozit odam rolini qanday o'ynashni o'rganasiz.
Yigirma birinchi asrning yangi yuqori kontseptsiyali, yuqori
teginish davrida g'oliblikni qo'lga kiritish va saqlab qolish
uchun treyder-tahlilchi raqobatdan sakrab o'tishi va Kompozit
odamning etti ligasi etiklariga sakrashi kerak. Grafiklaringizni
Kompozit odamning nuqtai nazaridan ko'rish sizga avtomatik
ravishda vaqt ustunligini beradi. Kompozit odam har doim
bozor bilan hamohangdir, chunki u haqiqiy ma'noda bozordir.
Siz bilib olganingizdek, Kompozit odam turli xil rollarni
o'ynaydi.
Kompozit odamning savdogar roli
Men chuqurroq o'rganmoqchi bo'lgan rol - bu kompozitsion
odamning merchandayser roli. Merchandiser bir qator
zaxiralarni yoki inventarni to'playdi; Keyingi bosqichda u
narxni belgilash bo'yicha etakchilik qiladi, so'ngra o'z
inventarlari qatorini yuqori qismga taqsimlaydi va savdo
aylanmasining pasayish bosqichida inventarni tugatishni
davom ettiradi. Ushbu to'rt fazali savdo tsiklini amalga
oshirish uchun Kompozit odam, shuningdek, xaridorlar yoki
sotuvchilarning ommabop izdoshlarini jalb qilish uchun
tasma, maslahatlar, g'iybat va yangiliklardan foydalanadigan
manipulyator rolini o'zlashtiradi. pastga.
Kompozit odam o'z manipulyatsiyasini amalga oshirish
uchun har doim usta savdogar, taklif va taklifning real va
yashirin kuchlariga nisbatan realist kabi harakat qilishi kerak.
Birja operatorining xotiralaridagi parchalar kompozitsion
odamning ish joyidagi merchandayser rolini, shuningdek,
manipulyator va treyderning yordamchi rollarini tasvirlaydi.
309
 Bozor kompozitsion odam o'yini sahnalashtirilgan kengroq
kontekstni ta'minlaydigan boshqa personajlardan iborat.
Birinchi qism, 3-bobda biz investorlarni bozorga kirgan
vaqtiga qarab toifalarga ajratdik. Kategoriyalar yoki belgilar
innovatordan boshlab, erta qabul qiluvchiga, erta va kech
o'rta ko'pchilikka va nihoyat, qabul qilish siklining oxirida,
orqada qolganlargacha bo'lgan. Innovatorlar toifasida siz aqlli
pullarni, kuchli qo'llarni, yaxshiroq ma'lumotga ega, eng
qobiliyatli treyderlarni kuzatishingiz mumkin. Bu erda eng
aqlli va moliyaviy jihatdan qodir bo'lganlar orasida biz o'z
kampaniyalarini rejalashtirayotgan va tayyorlayotgan
Kompozit odamni tasavvur qilamiz. Ikkinchi toifada, erta
qabul qiluvchilar, biz o'tgan davrning pol savdogarlarini yoki
hozirgi kunning aqlli savdogarlarini ko'ramiz. Birgalikda
innovatorlar va erta qabul qiluvchilar toifalari nou-xau va
hissiy intizomga ega bo'lgan o'yinchilardan iborat bo'lib,
ularni g'oliblar davrasiga joylashtirish, bozor kampaniyasidan
keyin kampaniya.
O'rta ko'pchilikda institutsional gigantlar hukmronlik qiladi.
Ular ham ertadan kechgacha spektrda joylashgan. Uzoq
buqa bozorlarida ular erta arzon xaridlar va kech yuqori
narxlardagi xaridlar aralashmasidan iborat portfellarga ega.
Nihoyat, oziq-ovqat zanjirining pastki uchida, bozor tsiklining
takrorlanuvchi yutqazuvchisi, biz laggard, g'alati lotereyani
topamiz. Bu oxirgi bosqichlarida bozor tendentsiyasiga jalb
qilingan Johnnycome-so'nggi paytlarda. Ortiqcha investor
bozorga narxlarning ko'tarilishining takroriy namoyishi va
xushxabar va qulay fundamental voqealarning hooplasi bilan
jalb qilinadi. Bozor tendentsiyasining so'nggi, spekulyativ
bosqichida, orqada qolganlar bozorga kirganida, biz
Kompozit odam balansda sotib olishdan sotishga o'tishini
topamiz. Shunday qilib, bozor o'z yo'nalishini o'zgartiradi,

310
tarqatish savdosi individual muammolarni va butun bozorni
qamrab oladi.
G'oliblar va mag'lublarning o'zaro ta'siri
9.4-rasmda Birinchi qismda ishlab chiqilgan olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli va ikkinchi qismda ishlab
chiqilgan Kompozit odam kontseptsiyasi birlashtiriladi. Ushbu
ramka vaqt o'tishi bilan buqa va ayiq tsikli uchun Kompozit
odam va jamoatchilik o'rtasidagi o'zaro ta'sirni ko'rsatadi.
Bozor o'yini buqa/ayiq siklida o'ynaladi. Ushbu o'yinni
o'ynash uchun siz Kompozit odamning mantiyasini qabul
qilishingiz kerak. Siz o'zingizni yuqori hayot siklining boshida
(bozorning pastki qismida vahima qo'zg'atadigan ortda
qolganlardan) sotib olayotganingizni tasavvur qilishingiz
kerak va keyin o'zingizni ortda qolganlarga ("aqlli pul" /
kompozit odam sifatida) sotayotganingizni ko'rishingiz kerak.
9.4-rasmdagi hayot tsikli modelining ekstremal o'ng tomoni.
Oxirgi stsenariy, kech kelayotgan buqa ommasi sizdan
ishtiyoq bilan xarid qilganda yuzaga keladi.

311
 Bularning barchasi qiziqarli va foydali bo'lgan oddiy hiyla
kabi ko'rinadi. Va bozor tomonidan chalg'itadigan
narsalardan qochish uchun o'yinni va nou-xauni o'zlashtirgan
treyder-tahlilchilar uchun bu o'yinni muvaffaqiyat bilan
o'ynash ikkinchi tabiatga aylanadi. Bozor siklida o'zingizni
muvaffaqiyatli boshqarish uchun eng yaxshi savdoning uchta
mahoratidan to'liq foydalanishingiz mumkin.
1-qism. Birinchi qismdagi hayot tsikli modelidan past xavf
bilan sotib olish imkoniyatlari va past xavfli qisqa muddatli
sotish imkoniyatlarini o'rnatish uchun foydalaning. Hayot tsikli
modelining pastki chap kvadranti past xavf bilan sotib olish
imkoniyatini yaratadigan narx, hajm, vaqt va hissiyot
parametrlarining ideal aralashmasini belgilaydi. Yakka
tartibdagi treyder-tahlilchi uning vaqt doirasiga mos
keladigan, uning ishonchlilik ehtiyojlarini qondiradigan va o'zi
uchun qulay bo'lgan tegishli ko'rsatkichlar aralashmasini
tanlashi kerak.
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli Wyckoff to'plash,
belgilash, taqsimlash va kamaytirish tsiklining asosi sifatida
ko'rish mumkin. Aslida, hayot aylanishi modelining S
shaklidagi egri chizig'i Wyckoffning to'planish belgisi va
taqsimlanishining S shaklidagi egri chizig'iga to'g'ri keladi.
Hayot tsikli modelida qo'llaniladigan ko'rsatkichlar
kompozitsion odamning ishdagi yana bir dalili deb taxmin
qilishingiz kerak. Wyckoff usuli "Kompozit odam o'z
kampaniyalarini diqqat bilan rejalashtiradi, amalga oshiradi
va yakunlaydi" deb ta'kidlaganligi sababli, siz Wyckoff
sxemasi tomonidan taqdim etilgan vizual tasvirga va Uikoff
qonunlari va testlari tomonidan berilgan tahliliy nazorat
ro'yxatiga ishonch bilan murojaat qilishingiz kerak. savdoni
yo'lga qo'yganingizda istiqbol va tushuncha.
2-qism Savdolarni boshlash uchun qo'llanma sifatida
Wyckoff usuliga tayaning. Wyckoff usuli sizga boy triggerlar
312
to'plamini taqdim etadi. Xarid qilish tomonida sizda
to'planishning savdo diapazonining pastki qismida buloqlar
va savdo diapazonining yuqori qismida sakrash va zaxiralar
(uzilishlar va orqaga qaytishlar) mavjud. Xuddi shunday,
sotish tomonida, Wyckoff sizga tarqatish oralig'ining yuqori
qismiga yaqin qisqa savdoga kirish uchun yuqoriga ko'tarilish
tamoyilini taqdim etadi. Keyin yana, tarqatish sxemasining
pastki diapazonida sizda parchalanish va uning sinovi va
to'qqizta sotuv testlaridan o'tish boshqa Wyckoff qisqa
muddatli savdo nuqtasi sifatida mavjud.
Murakkab odam sotib olish yoki sotishga qaror qilishda o'z
fikriga tayanadi. U shunchalik malakali, ongsiz ravishda
malakali bo'lib qoladiki, u o'z savdolarini aniq hisob-kitobsiz
amalga oshiradi. Siz kompozitsion odam kabi ongsiz
ravishda malakali bo'lishga intishingiz mumkin, ammo
hozircha siz qarorlaringizni mustahkamlash uchun Uaykoff
qonunlari, testlari va sxemalariga tayanishingiz mumkin, bu
vositalar Kompozit odamning harakatlarini aks ettiradi.
Savdo va investitsiya qarorlari butun ongni ishlatib,
Kompozit odamning o'ziga xos belgisidir. U miyasining chap
yarim sharini buqa hikoyasini qo'shadigan ko'rsatkichlar
ro'yxati bilan qondiradi. Keyin u bozorning barcha
parametrlarini birgalikda harakat qilishini ko'rish uchun
o'zining o'ng yarim shariga aylanadi.
Murakkab odamning ikki tomoni birgalikda harakat qilib,
harakat qilish uchun jozibali holat yaratadilar. Ammo yigirma
birinchi asrdagi Murakkab odam miyasining og'zaki,
dominant yarim shari tomonidan aldashdan ehtiyot bo'ladi -
hatto u o'zi gapirishi yoki uning jadvallarida haqiqatda mavjud
bo'lmagan narsani ko'rishi mumkin. Ko'rgan narsangizga
ishonishdan ko'ra, nimaga ishonishni xohlayotganingizni
ko'rishning antidoti uchun Kompozit odam o'z jadvallarini
o'zgartiradi va avvalgi "R rejimida diagrammani o'qish"
313
bo'limida topilganlarga o'xshash tuzatuvchi hiyla-
nayranglarga tayanadi. ushbu bob.
Ushbu usullar sizga eng yaxshi savdoning o'nta vazifasida
past xavfli g'oyani aniqlash vazifasini bajarayotganingizda
yordam berishi mumkin.
Endi 9.4-rasmga qayting va Kompozit odam bilan tayanch
qurilishini tasavvur qiling. Yodingizda bo'lsin, u buqalar yoki
ayiqlar ustunlik qilmoqdami, degan xulosaga kelish uchun
doimo sotib olish va sotish to'lqinlarini solishtiradi. Narx
gorizontal savdo oralig'ida ko'tarilgan pastki yoki tushayotgan
tepaliklar naqshini ochib berganda kuchli dalillar izi paydo
bo'ladi. Savdo oralig'ida bunday naqshlarning paydo bo'lishi
Kompozit odamning to'plash yoki tarqatishdagi aralashuvi
muvaffaqiyatli bo'layotganining ishonchli dalillarini beradi.
3-qism Top savdoning o'nta vazifasi bilan savdolaringizni
kuzatib boring.
O'z pozitsiyalaringizni davom ettirish uchun siz savdoni
muddatidan oldin to'xtatish uchun ko'plab vasvasalarga dosh
berish uchun savdogar intizomini qo'llashingiz kerak.
Murakkab odamning ko'nikmalari va xulq-atvorini osongina
o'zlashtira olmaydigan odamlar qattiq ruhiy intizom rejimiga
rioya qilishlari kerak. Wyckofforiented treyder rejimi eng
yaxshi savdoning o'nta vazifasidan iborat bo'ladi.
O'yinning ushbu bosqichida resurslarni qo'shish va ularga
osongina kirish sizning foydangizga bo'ladi. Yuqorida aytib
o'tilgan resurs strategiyasi mashqlari sizga eng ko'p kerak
bo'lgan paytda - savdo o'rtasida qolib ketganingizda,
Kompozit odam rolini o'ynash qobiliyatingizni oshirishga
yordam berish uchun mo'ljallangan!
Xarid qilish zonasida o'z mavqeingizni o'rnatganingizdan
so'ng va aktsiya yoki bozor bazani tark etgandan so'ng, siz
eshkak eshkaklarini Kompozit odam bilan birga qo'yishingiz
mumkin. Siz ishonchingiz komil bo'lishi mumkinki, bozorning
314
rivojlanishi davom etadi, chunki yangi guruhlar bozorga sotib
olish qobiliyatini olib keladi va cheklangan miqdordagi
aktsiyalarning narxini oshiradi. Mening tajribamga
asoslangan va Life Cycle Model va Wyckoff modeli
tomonidan qo'llab-quvvatlangan ushbu tushuncha sizga dam
olishni va bozor oqimi bilan borishni osonlashtiradi. Bu erda
siz Top Tradingning o'nta vazifasidan olingan monitoringning
aqliy vazifasiga tayanishingiz mumkin.
Kampaniyadan chiqish strategiyasini yakunlash va pulni
boshqarish texnik treyderlarni o'qitishda ko'pincha e'tibordan
chetda qoladi yoki kam o'ynaladi. Ammo, samarali chiqishlar
Kompozit odam uchun "to'lov kuni" degan ma'noni anglatadi.
Iltimos, 7-bobdagi uchta turdagi Wyckoff chiqish
strategiyasining tavsifiga qayting va faol va mas'uliyatli pulni
boshqarish bo'yicha Wyckoff falsafasini eslang. Bunday
boshqaruv 1-chi chiqish strategiyasini, maqsadli narxga
erishishni va zaiflashuv pozitsiyasidan voz kechishni 2-chi
chiqish strategiyasini o'z ichiga oladi. Bu erda yana zarurat
siz uchun ham, siz uchun ham jozibali holat yaratadi
Ochiq savdoni “yaxshi” savdodan “yomon” savdoga
aylantirish uchun kompozit odam. "Yaxshi" dan "yomon" ga
o'tish sizning savdoni to'xtatish va bozordan chiqib ketish
motivatsiyasi uchun mo''jizalar yaratadi!
Bitta kampaniyani yakunlash, tabiiyki, bozorni yoki keyingi
kampaniya uchun aktsiyalarni yaxshilashga olib keladi.
Kompozit odamning nigohi bilan biz bozordagi jamoatchilik
ishtirokchilarining kayfiyati va bo'yanishini o'qish zarurligini
ko'ramiz. Agar bozor xulq-atvorining belgilari etuklik
bosqichini ochib beradigan bo'lsa, unda biz yana Kompozit
odam talab qoldiqlarini tugatuvchi manipulyatsiyalar bilan
shug'ullanayotganini ko'ramiz.
9.4-rasmda "Qo'shma odam" o'zining uzun burmasini
qo'lidan olish uchun och qolganlarga tarqatayotgani
315
ko'rsatilgan. Ammo u sotishning asosiy qismini pasayish
bosqichida amalga oshiradi, chunki endi yuqoriga ko'tarilgan
kechikuvchilar o'zlari tushungan savdolarni aktsiyaning
so'nggi eng yuqori narxidan necha ball pasayganligi bilan
o'lchaydilar. Ushbu bosqichda yuzaki yangiliklar va g'iybat
shunchalik kuchliki, treyder bozorning haqiqiy rasmini
Wyckoff Composite Man ko'rganidek, bozorning haqiqiy
rasmini ko'rishdan chalg'itishidan ehtiyot bo'lishi kerak.
Kompozit odam rolini o'ynash
Siz Kompozit odam rolini o'ynashni o'rganishingiz mumkin
va shu bilan avval Wyckoff usulini tushunib, keyin amalda
o'zingiz uchun savdo ustunligiga ega bo'lishingiz mumkin.
Uchta qonun, to'qqizta test va sxemalardan iborat Wyckoff
repertuari kompozitsion odamning izidan borishingizga
yordam berish uchun yaratilgan. Rol o'ynash sizning
mahoratingiz va fikringizni yanada oshirishi mumkin; Rol
o'ynash orqali o'rganishning eng yaxshi usullaridan biri bu
o'zingizni savdo simulyatsiyasiga to'liq jalb qilishdir. Aynan
shu maqsadda men faol o'rganishning Harakatlar ketma-
ketligi usulini ishlab chiqdim.
O'qituvchi, treyder va tahlilchi sifatida men sizni Wyckoff
usulini qo'llash va Kompozit odamning izidan borish orqali
g'alaba qozonish odatlariga ega bo'lishga o'rgatish uchun
Harakatlar ketma-ketligi usulidan foydalanishni tavsiya
qilaman. Ushbu bobga ilovadagi amaliy mashg'ulotni o'tish
orqali Harakatlar ketma-ketligi usulini yaxshi his qilishingiz
mumkin.

ILOVA A: HARAKATLAR TARTIBI Usuli

Chorak asrdan ortiq vaqt mobaynida men universitet

darajasidagi treyderlar va tahlilchilarga texnik tahlildan dars
berdim. Men moliya sohasida yangi boshlanuvchilarni
316
o'rgatish va tajribali professional investorlar va treyderlarga
qarshi kurashish qobiliyatim asosida bir nechta "eng yaxshi
o'qituvchi" va "eng yaxshi olim" mukofotlarini qo'lga
kiritganimdan faxrlanaman. O'sha vaqt davomida investitsiya
mutaxassislarining fikr-mulohazalari xulq-atvorni
moliyalashtirish va texnik tahlil tamoyillari va tartiblarini
qo'llashda doimiy yaxshilanishlarga olib keldi. Men o'zimning
eng katta ta'lim muammomni odamlarga ta'limning ta'rif
darajasidan nazariyani qo'llashgacha o'sishiga yordam
berishni topdim.
Yillar davomida men o'z tajribamdan, ikkinchi darajali
tadqiqotlar bilan birgalikda texnik tahlilning oraliq
o'quvchilarining ko'nikma va bilimlarini shakllantirish uchun
innovatsion, amaliy ta'lim tizimini, Harakatlar ketma-ketligi
usulini ishlab chiqdim. Harakatlar ketma-ketligini qog'oz
savdosi sifatida tasavvur qilish mumkin bo'lsa-da, usul keng
ko'lamli fikr-mulohazalarni o'z ichiga oladi va oldingi
tajribadan olingan saboqlarni o'z ichiga olgan asl ketma-
ketlikni takrorlaydi. Modelning takroriy qismi juda muhim; shu
tarzda, savdogar talaba kelajakdagi bozor sharoitlariga to'g'ri
munosabatda bo'lishga o'rgatiladi.
Tahliliy asos Bozorning texnik tahlilidagi harakatlar ketma-
ketligi - bu amaliy ta'lim usulining modifikatsiyasi. Garvard
Biznes maktabida talabalar keys usuli yordamida tajribani
faol o'rganadilar. Harakatlar ketma-ketligi va vaziyat usuli
o'rtasida bir nechta kuchli parallelliklar mavjud:
• Haqiqiy vaziyatlardan olingan amaliy muammolarni tahlil
qilish.
• Talabalar o'zlarini menejerlar o'rniga qo'yadilar.
• Qaror qabul qilish yo'nalishi.
• Amalga oshirish yoki tajribaviy yondashuv orqali o'rganish.
• Talabaning tushunish, mulohaza yuritish va samarali
harakatga olib keladigan muloqotini rivojlantirish.
317
 • Talabada ishonchli o'ziga ishonchni shakllantirish.
Bundan tashqari, Harakatlar ketma-ketligi bozor
harakatining vaqt sinovidan o'tgan Wyckoff tamoyillarini
bozor harakatining aniq holatlariga tatbiq etishga urg'u
beradi. Talaba fond bozori tahlilining Wyckoff usulining
mazmuniy materialini amaliy qo'llash orqali bilim,
shuningdek, ko'nikma va mulohaza yuritadi.
Ehtimol, ushbu dinamik ta'lim texnikasining muhim qiymati
uning treyder-tahlilchiga qiziqish uyg'otish qobiliyatidadir.
Treyder passiv qabul qiluvchi bo'lib qolish o'rniga o'quv
jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi. Ko'pincha,
hayajonli, qiyin va dolzarb bo'lgan ta'limdagi ishtirokimiz
bizning etarlilik tuyg'umizni buzadi va o'zimizni yaxshilashga
intilishimizga sabab bo'ladi. Agar ta'lim tajribasi treyderga
ovlash, o'zini o'zi kashf qilish va ko'r nuqtalarni ochish
imkoniyatini bersa, xatti-harakatlarning haqiqiy o'zgarishi
savdo stoliga qaytib kelishi mumkin.
Harakatlar varaqasi va fikr-mulohazalar bilan mashq
bajariladi; Men sizni Action Sequence usulidan foydalangan
holda savdo qilishni tavsiya qilaman.
Harakatlar varaqasi va fikr-mulohaza mashqlari
Ushbu mashqda siz aktsiyaning kunlik vertikal chiziqli
jadvalining texnik tahlilini o'tkazasiz va savdo pozitsiyalariga
kirasiz yoki undan chiqasiz. Qoplanadigan davr birinchi
yilning dekabridan keyingi yilning noyabrigacha. Ushbu davr
mobaynida siz pastga yopish va uzoq davom etish va
cho'qqilar yaqinida sotish va qisqa savdo qilish uchun oraliq
tebranishlarni topasiz.
Barcha savdolarda himoya to'xtash joylaridan foydalaning.
Ba'zan trend bilan piramida qilish tavsiya etiladi.
Sizning buyrug'ingiz bilan barcha tegishli Wyckoff tamoyillari
va usullaridan foydalaning. Bu "ochiq kitob" mashqlari;
Harakatlar ketma-ketligidan o'tayotganingizda, "Uch
318
mahorat"ning boshqa bo'limlari yoki olgan eslatmalaringiz
bilan maslahatlashing.
Ushbu mashq yordamida siz yil ma'lumotlari bo'lagi bilan
jadval bilan birga "Harakat shakli" ni topasiz. Siz o'zingizning
qo'lingizdagi grafik narxini va hajmini kuzatuv qog'ozida
qayta tiklashingiz kerak, so'ngra talab va taklif o'rtasidagi
munosabatlarni o'lchab, hozirgi holatini va aktsiyaning
kelajakdagi ehtimoliy tendentsiyasini sharhlashingiz kerak.
Keyin, Murakkab odamning asosiy maqsadini baholang va
aniq harakat qiling: sotib olish, sotish yoki betaraflikni
saqlash.
Har bir harakat varaqasidan so'ng siz "Fikr-mulohaza"
bo'limini topasiz. Teskari aloqa ikki qismdan iborat. Birinchi
qism bozorning o'zidan olingan fikr-mulohazalardan iborat.
Bu "haqiqatdan ham sodir bo'lgan" fikr-mulohaza turi eng
kuchli fikrdir. Fikr-mulohazalarning ikkinchi qismi Wyckoff
usulini talqin qilishda malakali shaxsning sharhidir
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli va eng yaxshi
savdoning o'nta vazifasi. Ushbu mashqda foydalanilgan birja
grafiklari ketma-ketligida men ekspert fikrini taklif qiluvchi
sharhlovchi rolini o'ynayman.
Agar siz bozor bilan hamohang bo'lmasangiz, oldingi
harakatni takrorlashingiz mumkin. Fikr-mulohaza va takroriy
o'yindan so'ng, ketma-ketlik tugaguniga qadar ketma-
ketlikdagi keyingi harakatlar varag'iga o'ting va hokazo.
Harakatlar ketma-ketligi seriyasining oxirida, qaysi Wyckoff
tamoyillari siz uchun ayniqsa foydali bo'lganiga e'tibor bering,
shunda keyingi safar sizga savdo qilish imkoniyati berilganda
ular sizning arsenalingizda bo'ladi.
Kelajakda, agar siz yolg'iz bo'lsangiz, men sizni ushbu
Harakatlar ketma-ketligi mashqlaridagi xuddi shunday
mantiqni o'zingizning savdongizga qo'llashingizni tavsiya
qilaman. Siz ushbu yondashuvni, ayniqsa, siz
319
inventarizatsiyaga qo'shmoqchi bo'lgan aktsiya, tovar,
fyuchers yoki boshqa vositani qayta sinovdan
o'tkazayotganda yoki qog'oz bilan savdo qilayotganingizda
foydali bo'lasiz. Bundan tashqari, ushbu mashqda
ko'rsatilgan mantiq va tartiblar sizga Top Tradingning o'nta
vazifasi bo'yicha brifing va davriy ko'rib chiqish vazifalarini
bajarishda katta yordam berishi mumkin.
Harakatlar ketma-ketligi bajarib o'rganish falsafasi bilan
yakunlanganligi sababli, Harakatlar ketma-ketligi formasida
ko'rgan komponentlarning har birini diqqat bilan va to'liq
to'ldirish orqali mashq bilan to'liq shug'ullanishingiz shart.
Iltimos, ba'zi narsalarni o'tkazib yubormang yoki fikringizni
yozishni o'tkazib yubormang. Fikrlash va yozish ko'nikmalarni
shakllantirishda va hukm qilish usuli uchun to'g'ri odatlarni
shakllantirishda beqiyos yordam beradi. Bozor va
sharhlardan olingan fikr-mulohazalarni o'rganish sizning
ko'nikmalaringiz, bilimlaringiz va fikringizni rivojlantirish
uchun juda muhimdir.
Harakatlar ketma-ketligi 1 Talab va taklifni izohlash: 9.5-
rasmdan foydalanib, keyingi harakatlar ketma-ketligiga
o'tishdan oldin ushbu harakatlar ketma-ketligini to'liq
bajaring; oldinga qaramang!
1. Narx va hajm harakatini his qilish uchun o'z qo'lingizdagi
shaffof qog'ozga diagrammani qayta chizing. (Uykoff
tushunchalari va tamoyillari bilan kuzatishlaringizni o'zingizga
ayting.)
2. Talab va taklif o’rtasidagi munosabatni izohlang.
Bozorning hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy
tendentsiyasi qanday?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
3. Kompozit operatorning maqsadi nima?
320
 4. Quyidagilardan birini tanlang. Bo'sh joylarni to'ldiring.
a. Sotib oling yoki ___________ da to'xtab, ___________
da uzoq davom eting.
b. __________ da to'xtab, ___________ da sotish yoki
qisqarish.
c. ______________ da mavjud pozitsiyani yoping.
d. Mavjud pozitsiyadagi to'xtash joyini ______________ ga
o'tkazing.
e. Hech narsa qilmang; keyingi rivojlanishlarni kuting.
5. Ushbu harakatlar ketma-ketligida ishtirok etgan deb
hisoblagan vazifa turini amalga oshirish uchun to'g'ri ruhiy
holatga ega bo'lish uchun Top Tradingning o'nta vazifasidan
qaysi birini qabul qilishni xohlaysiz? (Masalan, ta'qib qilish.)
____________________________ - bu harakatlar ketma-
ketligida zarur bo'lgan ruhiy holatni boshqarish uchun to'g'ri
vazifa.

321
 Harakatlar ketma-ketligi bo'yicha fikr-mulohazalar 1-
bozorning o'zi muhim fikr saboq beradi. Agar siz 2-raqamli
harakatlar ketma-ketligi uchun jadvalga (9.6-rasm)
qarasangiz, 1-banddan 2-bandga qadar bozor hajmining
kengayishi tufayli keskin o'sganini ko'rasiz. Bu g'ayrioddiy
harakat edi. Bundan tashqari, narx 1 va 2 nuqtalarni
bog'laydigan trend kanali ichida yuqori past va yuqori
ko'rsatkichlar naqshini kuzatdi. Bu ham ko'tarilish harakati
edi. Ammo bu fikr-mulohazalar va sharhlar 20/20 orqaga
qarashning foydasiga ega.

322
 1-harakat ketma-ketligida talab qilinadigan prognoz tahlili
unchalik oson bajarilmadi. Shunga qaramay, 2004 yil
dekabridan 2005 yil avgustigacha bo'lgan narx va hajmni
sinchkovlik bilan o'rganib chiqqach, treyder-tahlilchi narxning
yon tomonga tushishi taqsimot emas, balki jamg'arish bo'lishi
mumkinligi haqidagi maslahatlarni aniqlay oldi. 2005 yil mart
va may-iyun oylarida bozorning past nuqtalarida bozorga
kirgan katta hajm ham to'planishdan dalolat beradi. Bu
burilish nuqtalari Kompozit odam va talab kuchlari bozorga
bostirilgan takliflarni o'zlashtirishga tayyor ekanligini ko'rsatdi.

1-banddan Composite Man tomonidan bozorning

ilgarilashga tayyorligini tekshirish uchun foydalanilgan. Bu
Kompozit odam ommabop sotuvchilarni jalb qilish maqsadida
yaratgan oldingi qo'llab-quvvatlashdan pastroq kirishni
ko'rsatadi. 2005 yil iyul oyining so'nggi haftalari va avgust
oyining birinchi haftasidagi nisbatan og'ir hajm ayiqlarning
katta harakat va ta'qibini ko'rsatdi. Ammo bu pasayishning
davom etishi amalga oshmadi va aslida avgust oyi oxiridagi
miting bilan qaytarildi.

323
 Endi hamma narsa keyingi pasayish kuchiga bog'liq edi.
Sentyabr oyining o'rtalarida narxning juda sayoz pastga
tushishi va hajmning pasayishi ayiqlarning charchaganini va /
yoki nazoratni yo'qotganligini va buqalar ustunlikni qo'lga
kiritganligini ko'rsatdi. Savdo oralig'ida qo'llab-quvvatlash
darajasidan pastroq harakat bilan bahorning Wyckoff printsipi
ishlayotgandek tuyuldi, keyin esa uning kichikroq narx
tarqalishi va pastroq hajmda muvaffaqiyatli sinovi. Savdogar
o'zining kapital pozitsiyasining birinchi uchdan bir qismini
2005 yil sentyabr oyining o'rtalarida narxlarning eng past
darajasiga yaqin joyda sotib olishni tanlashi mumkin edi.
Himoya savdoni to'xtatish buyrug'i treyder tomonidan 1-
banddagi past narxdan bir necha ball pastroqda kiritilishi
kerak.
Savdogarga 2005 yilning yanvaridan avgustgacha bo'lgan
haftalar davomida sabr-toqatli bo'lishi kerak bo'lardi, chunki
bozor o'zini qimmatlash yoki pasayish tendentsiyasi uchun
savdo diapazonida rivojlantirdi. Keyin, bozor 1-bandda past
darajadan yuqoriga ko'tarilgach, treyder past xavfli g'oyani
yaratish, savdoni ta'qib qilish va keyin harakat qilish kabi
aqliy vazifalarni bajarish uchun oqilona bo'lar edi.

Savdogarlar uchun yon eslatma

1-mashqni bajarayotgan zukko treyder-tahlilchi 2004 yilning
dekabr oyidan boshlab 10-13 haftalik tsiklning eng past
ko'rsatkichi atrofida aylanishning davriy ritmi paydo bo'lishini
kuzatadi. Ushbu tebranish paytida ushbu qimmatli qog'oz
treyderi uchun uzoq va qisqa savdo imkoniyatlari mavjud edi.
Siz ulardan foyda olish uchun ushbu harakatlar ketma-
ketligida ko'rsatilgan xuddi shunday tamoyillarni qo'llashingiz
mumkin. Albatta, ushbu mashqda ishlatiladigan haftalik
jadvallardan farqli o'laroq, qisqa vaqt oralig'ida kunlik
diagrammalardan foydalanishingiz kerak bo'ladi, ammo
324
printsiplar deyarli bir xil. Ushbu harakatlar ketma-ketligida
o'rgangan narsangiz sizni qisqaroq vaqt oralig'ida ham savdo
qilishga yordam beradi.

Harakatlar ketma-ketligi 2 Talab va taklifni sharhlash: 9.6-

rasmdan foydalanib, keyingi harakatlar ketma-ketligiga
o'tishdan oldin ushbu harakatlar ketma-ketligini to'liq
bajaring, oldinga qaramang!
1. Narx va hajm harakatini his qilish uchun o'z qo'lingizdagi
shaffof qog'ozga diagrammani qayta chizing. (Uykoff
tushunchalari va tamoyillari bilan kuzatishlaringizni o'zingizga
ayting.)
2. Talab va taklif o’rtasidagi munosabatni izohlang.
Bozorning hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy
tendentsiyasi qanday?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
3. Kompozit operatorning maqsadi nima?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
4. Quyidagilardan birini tanlang. Bo'sh joylarni to'ldiring.
a. Sotib oling yoki ___________ da to'xtab, ___________
da uzoq davom eting.
b. __________ da to'xtab, ___________ da sotish yoki
qisqarish.
c. ______________ da mavjud pozitsiyani yoping.
d. Mavjud pozitsiyadagi to'xtash joyini ______________ ga
o'tkazing.
e. Hech narsa qilmang; keyingi rivojlanishlarni kuting.
5. Ushbu harakatlar ketma-ketligida ishtirok etgan deb
hisoblagan vazifa turini amalga oshirish uchun to'g'ri ruhiy
325
holatga ega bo'lish uchun Top Tradingning o'nta vazifasidan
qaysi birini qabul qilishni xohlaysiz? (Masalan, ta'qib qilish.)
____________________________ - bu harakatlar ketma-
ketligida zarur bo'lgan ruhiy holatni boshqarish uchun to'g'ri
vazifa.
Harakatlar ketma-ketligi bo'yicha fikr-mulohazalar Bozorning
hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy tendentsiyasi va
Wyckoff tamoyillari qanday? Harakatlar ketma-ketligi 2-
jadvalida ko'rib turganingizdek, o'rganilayotgan bozor
diagrammada ko'rilgan barcha qarshilik nuqtalarini bosib o'tdi
va belgilash bosqichiga o'tdi. Sentyabr oyining oxiri va
oktyabr oyining boshlarida narxlarning keng tarqalishi va og'ir
hajmdagi haftada kuchlilik belgisi bor edi, bu treyder 1-
bosqichda amalga oshirgan xarid harakatini tasdiqladi.
Pullback testida yoki undan keyingi istalgan kunda treyder
kirishi mumkin edi. ikkinchi xarid. Ko'rinib turibdiki, Kompozit
odamning maqsadi taklif qilingan aktsiyalarning barcha
qo'shimcha ta'minotini o'zlashtirish va jamoatchilikni jalb
qilish uchun narxlarning oldingi barcha yuqori
ko'rsatkichlardan yuqori tezlikda o'sishi bilan hayajon
yaratishdir.
Oktyabrdan fevral-martgacha cho'zilgan baza bilan Wyckoff
tipidagi qayta to'plangan savdo diapazoni yakunlandi. Birinchi
va ikkinchi xaridlar bo'yicha yo'qotishlarni to'xtatish buyrug'i
endi oldingi qo'llab-quvvatlovchi narxdan pastroqqa
ko'tarilishi kerak. Treyderga monitoringning ruhiy holatida
dam olish va uning foydasini ishlatish tavsiya etiladi!
Harakatlar ketma-ketligi 3 Talab va taklifni sharhlash: 9.7-
rasmdan foydalanib, keyingi harakatlar ketma-ketligiga
o'tishdan oldin ushbu harakatlar ketma-ketligini to'liq
bajaring, oldinga qaramang!
1. Narx va hajm harakatini his qilish uchun o'z
qo'lingizdagi shaffof qog'ozga diagrammani qayta
326
 chizing. (Uykoff tushunchalari va tamoyillari bilan
kuzatishlaringizni o'zingizga ayting.)

2. Talab va taklif o’rtasidagi munosabatni izohlang.

Bozorning hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy
tendentsiyasi qanday?
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
327
 3. Kompozit operatorning maqsadi nima?
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
4. Quyidagilardan birini tanlang. Bo'sh joylarni to'ldiring.
a. Sotib oling yoki ___________ da to'xtab, ___________
da uzoq davom eting.
b. __________ da to'xtab, ___________ da sotish yoki
qisqarish.
c. ______________ da mavjud pozitsiyani yoping.
d. Mavjud pozitsiyadagi to'xtash joyini ______________
ga o'tkazing.
e. Hech narsa qilmang; keyingi rivojlanishlarni kuting.
5. Ushbu harakatlar ketma-ketligida ishtirok etgan deb
hisoblagan vazifa turini amalga oshirish uchun to'g'ri ruhiy
holatga ega bo'lish uchun Top Tradingning o'nta
vazifasidan qaysi birini qabul qilishni xohlaysiz? (Masalan,
ta'qib qilish.)
____________________________ - bu harakatlar
ketma-ketligida zarur bo'lgan ruhiy holatni boshqarish
uchun to'g'ri vazifa.
Harakatlar ketma-ketligi bo'yicha fikr-mulohazalar
Diagrammada omadning o'zgarishi ko'rsatilgan. 2-bandda
boshlangan istiqbolli miting 42 dollardan taxminan 49
dollargacha davom etdi. 45 dollar atrofida kichik
konsolidatsiya mavjud bo'lib, treyder o'zining oldingi ikkala
pozitsiyasida yangi stop-loss buyurtmalari uchun
benchmark sifatida foydalanishi mumkin edi. Shunday
qilib, u o'z to'xtashlarini 43 dollargacha ko'tarishi mumkin
va shu bilan birga trendning rivojlanishiga imkon beradi.
328
2005 yil yanvar oyi oxiridagi keskin sotuv savdogarlarni
to'xtatib qo'ygan bo'lardi. O'sha paytda u o'z foydasini
hisoblab, bozordan tashqarida bo'lish vazifasini bajarish
uchun chetga chiqib ketishi mumkin edi.
Ba'zan siz $46 dan $48 gacha bo'lgan darajadan
chiqishingiz mumkin. Mitingdagi hajmning kamayishi va
narxlarning qisqarishi tufayli sizda keng ko'lamli
maslahatlar mavjud edi. Sizning harakatingiz 2-banddan
ikki hafta oldin boshlangan va dekabr oyi oxiri yoki yanvar
oyining boshigacha keskin ko'tarilishda davom etgan
kanalning eng past nuqtalari bo'ylab chizilishi mumkin
bo'lgan tik trend chizig'ining kirib borishi bilan qo'zg'alishi
mumkin. 2-chi strategiyadan tashqari harakat qilish uchun
boshqa hech qanday Wyckoff printsipi yo'q edi. 3-bandda
ancha istiqbolli qisqa sotish imkoniyati paydo bo'ldi. Bu
erda Kompozit odam o'zining uzoq pozitsiyalarini
tushirayotgan bo'lishi mumkin, chunki kichik sof narx
oldingisiga nisbatan avansga o'tdi. yuqori va 3-banddagi
umumiy hajmning pastligi yuqoriga ko'tarilishning tugashini
ko'rsatdi. Bundan tashqari, pasayish sababi 3-nuqtadan
oldingi maksimal darajaga, ya'ni 48 dollar atrofida
shakllangan bo'lar edi. Shu sababli, qimmatli qog'ozlar hali
ham nisbatan yuqori hajmda taxminan 48 dollarga tushishi
bilanoq, siz, treyder, to'xtash joyi $50 darajasidan biroz
yuqoriroq bo'lgan qisqa savdo pozitsiyasini egallashingiz
mumkin.
Balansda bu yaxshi oraliq savdo bo'lar edi. 4-banddan
so'ng yuqori hajmli sotuvlar avj nuqtasi Kompozit odam
o'zining qisqa savdolarini qamrab olgan va uzoq davom
etayotganini ko'rsatadi. Nafaqat yuqori hajmli maslahat bor
edi, balki aktsiya avansning 50 foizini 34 dollardan 50
dollargacha tuzatdi. Bundan tashqari, 42 dollarda, avvalgi

329
savdoning eng yuqori ko'rsatkichlari bo'ylab eski qarshilik
endi qo'llab-quvvatladi.
Aynan 4-bandga o'xshash paytlarda treyder unga 42 dan
45 dollargacha bo'lgan joyni sotib olish va 40 dollar
atrofida himoya to'xtatish tartibini o'rnatish uchun zarur
bo'lgan ichak kuchi bilan ta'minlash uchun Top
Tradingning o'nta vazifasidagi harakat muhimligini
tushunadi.
Pozitsiya yoqilgandan so'ng, treyder bozordan orqaga
chekinish va qo'rquvni uning savdosidan tashqariga
chiqishiga yo'l qo'ymaslik uchun monitoring bosqichidan
foydalanishi kerak. Kattaroq tendentsiya hali ham o'sishda
va savdo ortida qayta to'planishning muhim bazasi
mavjud. Keyinchalik zaxira nusxasini olish uchun treyder
Olomon xatti-harakatlari asboblar to'plamida mavjud
bo'lgan hayot tsikli modelidagi ko'rsatkichlarning nazorat
ro'yxatiga murojaat qilishi mumkin.
Harakat ketma-ketligi 4 Talab va taklifni sharhlash: 9.8-
rasmdan foydalanib, keyingi harakatlar ketma-ketligiga
o'tishdan oldin ushbu harakatlar ketma-ketligini to'liq
bajaring; oldinga qaramang!
1. Narx va hajm harakatini his qilish uchun o'z
qo'lingizdagi shaffof qog'ozga diagrammani qayta chizing.
(Uykoff tushunchalari va tamoyillari bilan kuzatishlaringizni
o'zingizga ayting.)
2. Talab va taklif o’rtasidagi munosabatni izohlang.
Bozorning hozirgi holati va kelajakdagi ehtimoliy
tendentsiyasi qanday?
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________

330
 ______________________________________________
__________________
3. Kompozit operatorning maqsadi nima?
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
______________________________________________
__________________
4. Quyidagilardan birini tanlang. Bo'sh joylarni to'ldiring.
a. Sotib oling yoki ___________ da to'xtab, ___________
da uzoq davom eting.
b. __________ da to'xtab, ___________ da sotish yoki
qisqarish.
c. ______________ da mavjud pozitsiyani yoping.
d. Mavjud pozitsiyadagi to'xtash joyini ______________
ga o'tkazing.
e. Hech narsa qilmang; keyingi rivojlanishlarni kuting.
5. Ushbu harakatlar ketma-ketligida ishtirok etgan deb
hisoblagan vazifa turini amalga oshirish uchun to'g'ri ruhiy
holatga ega bo'lish uchun Top Tradingning o'nta
vazifasidan qaysi birini qabul qilishni xohlaysiz? (Masalan,
ta'qib qilish.)
____________________________ ruhiy uchun to'g'ri
vazifadir
ushbu harakatlar ketma-ketligida davlat boshqaruvi zarur.

331
332
 Harakatlar ketma-ketligi 4 bo'yicha fikr-mulohazalar
Garchi bu sizga Action Sequence 3 da oshkor etilmagan
bo'lsa-da, $45 darajasida ikkinchi xarid qilish imkoniyati
mavjud edi. Jadvalni tekshirishdan ko'rish mumkinki,
klassik Wyckoff modeli nisbatan og'ir hajmda $ 42 dan $
50 dan biroz yuqoriroq sotilganidan keyin $ 45 atrofida
o'rnatilgan. Wyckoff harakat ritmi, keyin sinov aniq. Og'ir
hajm va keng narx tarqalishi bo'yicha sotuvning avjiga
chiqishidan so'ng, narxlarning tarqalishini qisqartirish
bo'yicha muvaffaqiyatli ikkilamchi sinovlar bo'lib o'tdi va
qaytarib olish hajmini atigi 50 dollargacha kamaytirish
bo'yicha muvaffaqiyatli o'tkazildi. Shuni ham yodda
tutingki, bu yaqin atrofdagi haftalik past ko'rsatkichlar
o'sishda davom etdi, bu Kompozit odam takliflarni
o'zlashtirayotgani va shu tariqa bozorga yordam
berayotganining yana bir belgisi. Bunday qo'llab-
quvvatlash holatlari jamoatchilikka tasalli beradi va
shuning uchun kompozitsion odam tomonidan belgilab
qo'yilgan yo'lda to'lib-toshgan omma uchun zamin
yaratadi.
Savdogar ikkinchi xaridini 50 dollar atrofida amalga
oshirishi kerak.
To'xtash joyi 4-band ostida joylashtirilishi kerak. Ushbu
jarayon davomida treyder o'z savdolarini bajarishda
yordam berish uchun o'nta vazifani chaqirishi mumkin.
Eng foydalisi past xavfli g'oyani tahlil qilish, ta'qib qilish,
harakat qilish va monitoring bilan birga kundalik brifing,
kundalik o'z-o'zini tahlil qilish,
va hunarni mashq qilish.
Harakatlar ketma-ketligi 4-dagi XYZ diagrammasi
treyderning boshini qo'llash va yuragini boshqarish uchun
olgan katta mukofotini ko'rsatadi. Har bir aktsiya uchun 58
dollar atrofidagi ralli yana bir bor ommaning to'liq
333
charchoqlanishi va 54 dollardan 58 dollargacha bo'lgan
parabolik tirening injeneriyasining aniq belgilarini ko'rsatadi
(6-band).
Ammo bu parabolik o'sish 6-bandga nisbatan pasayib
borayotgan hajmda edi va bu XYZ har bir aksiya uchun 55
dollar atrofida ikkilanganida kirib kelgan muddatidan oldin
qisqa sotuvchilarni siqib chiqarganiga ishora qiladi. Xulosa
qilib aytganda, bu bozorning haddan tashqari ko'pligi va
treyder uchun passiv monitoring tizimidan chiqib ketish va
daromad olishning agressiv rejimiga o'tish uchun yaxshi
vaqt.
Bundan tashqari, o'zingizning himoyalangan to'xtash-loss
buyurtmalaringizni bekor qilishni unutmang! Ushbu savdo
kampaniyasining yakuni sifatida siz ushbu harakatlar
ketma-ketligiga qaytish orqali davriy ko'rib chiqish
vazifasini takrorlashingiz kerak. Bu sizning ongingiz va
tanangizda ushbu savdoni o'ynash haqida aniq fikrlash va
kuchli tuyg'uni mustahkamlashga yordam beradi. Agar
yo'lda biron bir xatoga yo'l qo'ygan bo'lsangiz, bu ularni
foyda olish uchun Kompozit odam usulini takrorlash vaqti
bo'lar edi.

Hammasini birlashtirish: savdogarning yashashi uchun

o'nta tamoyil

Ushbu bob treyder yashashi kerak bo'lgan o'nta tamoyilni

taqdim etadi yoki takrorlaydi. Birinchi to'qqizta tamoyilni
muhokama qilish o'ninchi tamoyil bilan birlashtirilgan va
o'ninchi tamoyil bilan tasvirlangan, ace valyuta treyderi,
Kanada Veylin, 2004 yilgi Oltin Geyt universiteti bitiruvchisi
sertifikat dasturining texnik bozor tahlili bitiruvchisi.
Kanada ezoterik investitsiyalar, San-Fransisko,
Kaliforniya, Kanadadagi amaliy tadqiqotlar jadvallari va
334
Kanadadagi haqiqiy savdolarni qayta hisoblashni o'z
ichiga olgan eng yaxshi savdoning uchta mahoratining
aniq namoyishini taqdim etadi.
O'nta tamoyil
1. O'zingizning xo'jayiningiz bo'ling: o'zingiz uchun
"muhrlangan xona" yarating va o'zingizni "faqat bitta mijoz"
ga bag'ishlang.
2. Raqobatchilaringizdan sakrab o'ting: Yigirma birinchi
asrda yuqori kontseptsiya va yuqori sezgir iste'dodlarni
qo'lga kiritish orqali g'alaba qozoning.
3. Texnik tahlilning Wyckoff usulini o'rganing va Wyckoff
chayqovchilik san'atini o'zlashtiring.
4. To'liq treyderga aylaning: Kompozit odam rolini
o'ynang.
5. Har doim intizomli bo'ling: Top Tradingning o'nta
vazifasi bilan savdolaringizni kuzatib boring.
6. Savdo tizimlaringizni xulq-atvor moliyasining
mustahkam, ilmiy asoslariga asoslang.
7. Bozor vaqtini belgilashda yordam berish uchun
qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlaridan foydalaning.
8. Savdo tizimingizni sinab ko'ring va uni faol o'rganish
uchun harakatlar ketma-ketligi usuli orqali ishlatishga
o'rgating.
9. Rejalashtirish va nazorat qilish jarayonini qabul qiling.
10. Yuqori savdoning uchta mahoratini birlashtiring va
ularni o'zingizning ajralmas qismiga aylantiring.

1-PRINSİP: O'ZINGIZNING BOSSI bo'ling

Bu birinchi tamoyil treyder sifatida muvaffaqiyatingiz
uchun zamin yaratadi. Savdoni foydali qilish uchun intizom

335
zarur va bu tamoyilda berilgan maslahatlarga rioya qilish
uchun intizom kerak.
"Muhrlangan xona"
Bu erda treyder eng yaxshi ishini qiladi. Ushbu
kontseptsiyaning kelib chiqishini tushunish uchun biz
Boston hududiga sayohat qilishimiz va o'tgan asrning 50-
yillari boshlariga qaytishimiz kerak, shunda Jon Magi
o'zining mashhur "muhrlangan xonasida" o'tirganini
kuzatishimiz kerak, bu uni barcha tashqi ma'lumotlardan
uzib qo'yishi uchun mo'ljallangan. faqat uning grafik tahlili
asosida bozor vaqti va yo'nalishi bo'yicha qaror qabul
qilishi mumkin edi. Jon Bruks, "Yetti yog'li yil: Uoll-strit
xronikalari" (Nyu-York: Doubleday, 1961) muallifi Magini u
erda topdi. Bruks qalamidan "muhrlangan xona" haqidagi
haqiqat, ertak va afsona sof texnik dunyoda ishlayotgan
sof texnikning ramzi sifatida e'lon qilindi. Bruks Jon Magi
bilan birinchi uchrashuvi haqida shunday hikoya qildi:
Yaqin atrofdagi devorga e'lonlar taxtasi osib qo'yilgan
bo'lib, unda men uchun juda ezoterik belgilarda yozilgan
bir nechta e'lonlar bor edi va shior unchalik ham ezoterik
bo'lmagan bo'lib, unda "Mening fikrim o'ylab topilgan,
MENI BILAN ALDATMAG" deb yozilgan edi. FAKTLAR. . .
”.
Magi menga boyo'g'li nigoh tashladi va e'lonlar
taxtasidagi shiorni ko'rsatdi. "Demak, ko'rdingizmi, bunda
hazil kabi haqiqat bor", dedi u. "Albatta, bu belgi shunchaki
gangib, hamma narsani biladiganlarga tanbeh berish
uchun mo'ljallangan, ammo texnik uchun uning oxirgi
qismi alohida ahamiyatga ega va o'ziga xos tarzda unda
aytilgan narsani anglatadi -" Faktlar, bu erda qo'llanilgan
har kuni tarqatilayotgan gazeta va radio yangiliklar
byulletenlari, qo'shilish to'g'risidagi e'lonlar, daromadlar
haqidagi xabarlar, soliq ishlari bo'yicha qarorlar - shunga
336
o'xshash narsalar - hech narsa deyish mumkin emas.
fikrlar va bashoratlarning xilma-xilligi va oddiy scuttlebutt.
Agar siz haqiqatning o'zagini chayqalishdan ajrata
olsangiz ham, ularning aksariyati ahamiyatsiz ma'lumotlar
ekanligini ko'rasiz, ular ahamiyatsiz yoki ko'pincha
allaqachon qayd etilgan, baholangan va harakat qilingan
va shu tariqa amalga oshirilgan. bozor tomonidan, kunlar,
haftalar yoki hatto oylar sizga yetib borishidan oldin aks
ettirilgan. Uoll-strit aytganidek, "oldindan chegirmali". Bu
texnikni juda chalkashtirib yuboradi, shuning uchun uni
oldini olish uchun qo'lidan kelganini qiladi.
"Men sizga bir misol keltiraman", dedi Magi. “Bu yerga
ishlashga kelgunimga qadar men yolgʻiz oʻz ishim bilan
shugʻullanardim, jadvallarimni tuzardim va bozorda shu
yerdan bir necha koʻcha narida joylashgan 360-uydagi
ofisda ishladim, u yerda stol, stul va telefondan boshqa
hech narsam yoʻq edi. , ticker va konditsioner mashinasi.
Meni chalg'itadigan tashqi ko'rinishlar va tovushlar
bo'lmasligi uchun derazalarni taxta va shlak bilan yopdim.
Mening ixtiyorimda hech qanday asosiy ma'lumot yo'q edi,
bu meni faqat jadvallarim asosida qaror qabul qilishimga
imkon berdi. Magi davom etdi: "Men hali ham Uortington
ko'chasidagi ofisda ijaraga oldim - ko'plab shaxsiy
fayllarimni u erda saqlang. Men har doim uni vaqti-vaqti
bilan boradigan va o'ylaydigan joy sifatida osib
qo'yganman - bu qandaydir xavfsizlik klapanlari,
deyishingiz mumkin. . . ”.
Uikoff, Richard Shabaker va uning oldidagi Xamfri Nil
singari Magi ham bayroq ustuniga “Lenta hamma narsani
aytadi!” deb yozilgan vimpelni yugurdi. Rostini aytsam,
Magee bozorning haqiqiy xabarini talqin qilish uchun zarur
bo'lgan hamma narsa tranzaktsiyalarning narxi, hajmi va
vaqti edi - bularning barchasi lentadan mavjud edi. Narx,
337
hajm va vaqt bilan Magee kunlik grafiklar va haftalik
grafiklarni yaratishi, keyin trend chiziqlarini chizish, qo'llab-
quvvatlash yoki qarshilik darajasini belgilash va nihoyat,
barchasini fantastik geometrik tipologiyaga ko'tarishi
mumkin: takozlar, uchburchaklar, bosh - va-elkalar,
likopchalar va boshqalar va boshqalar.
Lekin nega muhrlangan xonaning metaforasi shunchalik
uzoq davom etdi?
Nega muhrlangan xona so'zlari ba'zi texniklar orasida
bunday iliq va tushunarli tanishlik va boshqalar orasida
yorqin ruhiy tasvirlarni uyg'otadi?
Bu savollarga javob, men muhrlangan xona haqidagi
hikoyaning allegorik fazilatlarida yotadi. Allegoriya - bu
raqamlar va harakatlar umumiy haqiqatlarning ramzi
bo'lgan hikoya. Bu g'oyalarni haqiqat sifatida bilvosita
ifodalash usulidir. Muhrlangan xona haqidagi hikoyaning
mohiyati shundaki, siz o'zingizning shaxsiy makoningiz,
tashqi dunyoning shovqinlari, shovqinlari, raqobatlari va
umidlaridan xoli o'zingizning "muhrlangan xonangizga"
muhtojsiz, shunda siz eng yaxshi texnik fikrlashni amalga
oshira olasiz. va savdo. O'zingizning fikringizcha
muhrlangan xonaning o'z versiyasini yaratib, samarali
qaror qabul qilish uchun o'zingizni eng yaxshi tashkil
qilishingiz mumkin.
O'zingizning muhrlangan xonangizning ne'matiga
nafaqaga chiqish muhimdir. Bu sizga aqliy holatingizni
yuqori savdo ko'rsatkichlari tabiiy ravishda
rivojlantiriladigan zonaga o'tkazish imkoniyatini va'da
qiladi. Lourens Sheynberg o'zining "Hududni topish"
mavzusidagi maqolasida jahon miqyosidagi kamonchi
Denis Parker o'zining eng yuqori ko'rsatkichlari zonasi
uchun o'zining yopiq xonasini qanday topganini aytib

338
berdi. Uning murabbiyi Keyt Xenschenning so'zlariga
ko'ra, amaliy sport psixologi.
“. . . Bunda eng yaxshi sportchilar zonaga eng oson
kirganlardir”.
Uning murabbiyi undan o'zi uchun "baxt xonasi" deb
ataydigan joyni yaratishni so'radi, u yaqinlashib kelayotgan
uchrashuvni tasavvur qilish uchun tasavvurida chekinishi
mumkin bo'lgan joy. Barcha mashqlar ichida bu Denisga
eng ishtiyoq keltirgan mashg'ulot edi. U yaratgan xona,
birinchi navbatda, uning yotoqxonasining nusxasi edi, lekin
uning sehrli o'lchami bor edi va u oddiygina emas edi.
"Unga zinapoyalar va siz o'tadigan katta eshiklar bor", deb
tushuntiradi u. “U devordan devorga jigarrang gilam, shoh
o'lchamdagi suv to'shagi, stack stereo, katta ekranli
televizor va videomagnitofon, devorda Tom Kruz va Kirk
Kameronning plakatlari va doimo yonib turadigan kamin
bor.
Uchrashuv bo'lganda men boraman. Men Porscheda
uning oldiga boraman, ichkariga kiraman, suv tubida
yotaman va o'zimning mukammal o'qlarni otgan lentani
tomosha qilaman. Keyinroq turnirga kelganimda hammasi
tanishdek tuyuladi. Hatto Olimpiya o'yinlarida ham o'q
otishni boshlaganimdanoq xotirjam bo'ldim». 2
Denisnikiga o'xshab, muhrlangan xonangiz sizning baxt
xonangiz bo'lishi mumkin; Denis kabi, siz o'zingizning
muhrlangan xonangizni ongingizda yaratishingiz mumkin.
Denis singari, siz yopiq xonangizni o'zingiz xohlagan
barcha zamonaviy jihozlar va sehrgarlar bilan
jihozlashingiz mumkin. Unga o'xshab, siz istalgan vaqtda
yopiq xonangizga kirishingiz mumkin, lekin ayniqsa yirik
savdo tadbirlari oldidan; Vaqti-vaqti bilan mukammal bozor
qo'ng'iroqlarini amalga oshirishingiz haqidagi filmlarni
suratga olishingiz mumkin yoki agar xohlasangiz,
339
o'tmishdagi eng yaxshi savdolaringizni amalga oshirgan,
eng yaxshi texnik ishingizni qilgan va o'sha vaqtlardagi
aqliy filmlarni suratga olishingiz mumkin. bozor bilan
hamohang ekanligingizni his qildingiz.
Faqat bitta mijoz
Sizning fikringizcha, siz o'zingizning maqsadingizga
erishishingiz haqida tasavvurga ega bo'lishingiz kerak.
Bunday ko'rish magnitga ega; u sizni o'z bajarilishi tomon
tortadigan kuchga ega. Eng kuchli bo'lish uchun bunday
vahiy sizning qalbingizning xohish-istaklarini amalga
oshirayotganingizni tasvirlashi kerak - masalan, o'zingizni
ajoyib savdo uchun mukofot olganingizni, o'zingiz hayratda
qoldiradigan yirik hujumchilarning tabriklarini his
qilayotganingizni va ishonch, hurmat va ehtirom xabarlarini
almashayotganingizni tasavvur qiling. ular bilan o'zaro
hayrat. Bunday qarash sadoqatni keltirib chiqaradi,
standartlarni oshiradi va savdo, shaxsiy yoki pul bilan
bog'liq bo'ladimi, muammolarni yaxshiroq hal qilish uchun
ijodiy izlanishni jonlantiradi. Bunday tasavvur sizga eng
yaxshi sa'y-harakatlaringizni jalb qilish, savdo va texnik
tahlil chegaralarini olg'a siljitish, boy va baxtli mijozlarni
yaratish, o'zingiz va atrofingizdagilar uchun yaxshiroq
dunyo yaratish uchun zarur bo'lgan ijodiy keskinlikni
keltirib chiqaradi. Menejment gurusi doktor Piter Senge
ta'kidlaganidek, Robert Fritz shunday deydi: “Bu ko'zda
tutilgan narsa emas; bu tuyulgan narsadir." Haqiqiy ijodkor
odamlar o'zgarish uchun energiya ishlab chiqarish uchun
ko'rish va hozirgi voqelik o'rtasidagi bo'shliqdan
foydalanadilar. . . .
Ammo ko'rish maqsaddan farq qiladi. Maqsad
yo'nalishga, umumiy sarlavhaga o'xshaydi. Vizyon - bu
aniq maqsad, orzu qilingan kelajakning rasmidir. Maqsad
mavhum. Ko'rish aniq. Maqsad - "insonning osmonni kashf
340
qilish qobiliyatini rivojlantirish". Vizyon - "1960-yillarning
oxirida oydagi odam". Maqsad - "men bo'lishim mumkin
bo'lgan eng yaxshisi bo'lish", "mukammallik". Ko'rish
milyada to'rt daqiqada buziladi.
To'g'ri aytish mumkinki, ko'rish bo'lmaguncha hech narsa
bo'lmaydi.
Biroq, hech qanday maqsad va chaqiruvga ega
bo'lmagan vahiy shunchaki yaxshi g'oya ekanligi ham
xuddi shunday haqiqatdir - bularning barchasi "ovoz va
g'azab, hech narsani anglatmaydi!"
Keling, sizning maqsadingiz va savdo mijozlaringizga
chuqurroq qaraylik. Pastki qismida siz va sizning
mijozlaringiz o'rtasida qiziq sevgi-nafrat munosabatlari
bo'lishi mumkin. Siz mutaxassissiz, ular yangi
boshlanuvchilar, yoki mantiq shunday bo'ladi, aks holda
nega ular sizning maslahatingizni qabul qilishlari kerak?
Sizning yuqori bilimingiz, ehtimol, sizga kuch beradi,
ammo zamonaviy marketing falsafasi iste'molchi, sizning
mijozingiz qirol ekanligini ta'kidlaydi! Siz oqilona bo'lishni
xohlaysiz; Sizning mijozlaringiz juda tez-tez his-tuyg'ularga
ega! Siz o'z kuchingizni jamlashni va jamlashni xohlaysiz,
lekin juda ko'p turli xil mijozlar sizning e'tiboringizni va
harakatlaringizni har doim tarqatib yuborishadi. Sizda
mustahkam tajriba va oqilona, izchil natijalarni yaratish
usuli bo'lishi mumkin, ammo potentsial mijozlar sizdan
qochishadi va hozirgi mijozlar sizni eng so'nggi issiq qo'l
va jozibali savdo hiylasi bilan guru atrofida to'planishga
qoldiradilar. Siz mijozlaringizga qaramsiz, lekin siz
tengdoshlaringiz bilan hamkorlik qilishni afzal ko'rishingiz
mumkin; bozor vaqtlari reytingida baland turishni
xohlashingiz mumkin.
Keling, kitob do'koniga kirib, Piter M. Sengening
(Currency Doubleday, 1990, 1994, 2006) "Beshinchi
341
intizom: Ta'lim tashkilotining san'ati va amaliyoti" nomli
istiqbolli boshqaruv matnining nusxasini sotib olaylik.
Uning muqovalari orasidan donolik nuggetlarini topishingiz
mumkin.
Masalan, maqsadni oling. Muallif sizni egoingiz
chegaralarini va biznesingiz funktsiyalarini kengaytirishni
va bu jarayonda rahm-shafqat doirangizni
kengaytirishingizni so'raydi. O'zingizning rahm-
shafqatingizni kengaytirsangiz, siz va sizning mijozingiz bir
xil o'zaro bog'liqlik tizimida qanday bog'langanligini aniqroq
ko'rasiz. Ushbu kengaygan hamdardlikdan, shuningdek,
butunlikka bo'lgan sadoqat paydo bo'ladi, bu sizning
maqsadingizni haqiqiy rag'batlantiruvchi kuchga
aylantiradi.
Senge so'zlarida davom etadi: ""Haqiqiy sodiqlik", Bill
O'Brayenning so'zlariga ko'ra, "har doim o'zimizdan
kattaroq narsagadir"... Yuqori darajadagi shaxsiy
mahoratga ega bo'lgan shaxslarga xos bo'lgan bog'liqlik
va rahm-shafqat tuyg'usi, tabiiyki, odamlarni boshqaradi.
kengroq ko'rish uchun.... O'z manfaatlaridan tashqari
ko'rinishga sodiq bo'lgan odamlar, torroq maqsadlarga
intilishda ularda mavjud bo'lmagan energiya borligini
topadilar."4
Sizning texnik-savdo harakatlaringizga mijozning nuqtai
nazaridan qarash haqiqatga sodiqlikdir. Bu nima borligini
ko'rishdan o'zimizni cheklash yoki aldash usullarini yo'q
qilishga va narsalar nima uchun shunday ekanligi haqidagi
nazariyalarimizga doimiy ravishda qarshi turishga tinimsiz
tayyorlikni anglatadi. Bu bizning xabardorligimizni
kengaytiradi; bu bizning chegaralarimizni kengaytirmoqda;
bu bizning ishimizning yana bir kuzatuvini tashqaridan
ichkariga qaramoqda.

342
 Ammo biz nimani - Uoll-stritdagi mijoz-mijoz
munosabatlari madaniyatini - nima bo'lishi kerak bo'lgan
narsa bilan qanday moslashtiramiz: mijozingizni
muvaffaqiyatga sherik sifatida jalb qiladigan kengroq,
chuqurroq maqsad tuyg'usi? Men sizga hayotingizni "faqat
bitta mijoz"gacha soddalashtirishni taklif qilaman. Keyin
o'sha mijozni shaxsiy muvaffaqiyat haqidagi
tasavvuringizga va maqsad bayonotingizga kiriting.
"Sen mijozsan, sen kompaniyasan", deb xitob qildi Pol
Xoken o'zining "Biznesni rivojlantirish" kitobining bobida
(Nyu-York: Simon va Shuster, 1988). Xouken quyidagi
kuzatishlarni davom ettirdi: Yaxshi biznes g'oyani ishlab
chiqish va bozor ruxsatini olish uchun siz bozor bo'lishingiz
kerak. Siz o'zingiz ishlayotgan do'konda xarid qilishni, siz
taklif qilayotgan xizmatlarni olishni xohlashingiz kerak.
Biznesning har bir ifodasi, uning reklamalari,
dekoratsiyasi, xizmat ko'rsatish, qadoqlash, narxlash va
sotish texnikasi 100% ishonchli, hurmatli va siz uchun
maqbul bo'lishi kerak.
Va keyin Xoken shunday dedi:
Mijozni "taxminan" qilsangiz, faqat o'zingizni bilishingiz
mumkin. Shunday ekan, tushungan odamingizga yaqin
bo'ling va o'zingiz uchun mahsulotlarni bozorga chiqaring.
Bu taxminiy ishlarni amalga oshiradi.5
Hawken bizning e'tiborimizni biz ham o'zimizning savdo
va texnik mahsulotlarimizning mijozlari ekanligimizga va
biz ham savdo va texnik korxonalarimizning derazalarida
tanqidiy xarid qilishimiz kerakligiga qaratadi. Biz o'zimizga
qayta-qayta so'rashimiz kerak: “Men buni sotib olamanmi?
Bu mening mijoz sifatidagi standartlarimga javob
beradimi? Agar bunday bo'lmasa, uni o'zgartiring.
Siz o'sha bitta mijozsiz. Siz o'zingiz yoki hech
bo'lmaganda mijozning mijoz qismi, barcha boshqa
343
mijozlaringiz uchun proksi-serversiz. Bu mas'uliyat. Doimiy
ravishda bitta mijozga uzoq muddatda juda yaxshi xizmat
qiling va siz boshqa barcha mijozlaringizga xizmat qilasiz.
Buni shunday o'ylab ko'ring. Agar siz yolg'iz bo'lsangiz,
o'z hisobingiz uchun savdo qilsangiz, yakuniy tahlilda siz
buni kattaroq maqsadda qilyapsiz. Bu katta maqsad
sizning biznesingizning iste'mol tomoni, mijozning
ehtiyojlarini qondirishdir. Sizning katta maqsadingiz
mijozlarning kengroq ehtiyojlarini qondirish bilan
chambarchas bog'liq, xoh ular bankdagi pul bilan
qanoatlantiriladigan xavfsizlik ehtiyojlari, xoh
yaqinlaringizga g'amxo'rlik qilish orqali qondiriladigan
sheriklik ehtiyojlari yoki hatto xayriya ehsonlari orqali
qondiriladigan xayriya ehtiyojlari. Bir burchakni kesib oling,
mijozingizni aldadingiz va siz o'zingizni aldayapsiz.
Ammo sizning o'zingizni eng yaxshi va eng munosib
mijozingiz sifatida tasavvur qilish, agar u sizning ichki
qismingizga aylansa, qaror qabul qilishni yaxshilaydi.
Shior sifatida “Men mijozman, men kompaniyaman” deb
yozib, keyin bu tasdiqni kundalik yo'lingiz bo'ylab hamma
joyda joylashtirish yomon fikr emas. Ammo haqiqatan ham
yaxshi g'oya, bu shiorga qandaydir zarba beradigan g'oya,
uni ongingizda, ko'rish, eshitish va his qilishning bir yoki bir
nechta asosiy hislarida o'rnatishdir.
Keling, bu fikrni tushunish uchun oddiy mashq qilaylik.
Ayni paytda sizning ongingizda ideal mijozning ruhiy
rasmini yarating. Bosh va elkalarga e'tibor qarating. Endi
ideal mijozingizning rasmini xuddi 1 million dollarlik
banknotda aks etgandek markazga qo'ying. Mijozni sizga
biroz o'xshata olasizmi? O'zingizning ideal mijozingizning
tasvirini o'zingizning tasviringiz bilan birga yuqori ko'rish
maydoniga joylashtira olasizmi?

344
 Agar siz ushbu mashqni bajargan bo'lsangiz, siz ichki
vizual tasvirni yaratgansiz. Boshqa tomondan, agar siz
aqliy tasvirlarni yarata olmasangiz yoki ushbu rasm
yaratish jarayonidan norozi bo'lsangiz, uning o'rniga
so'zlar yoki his-tuyg'ularni sinab ko'ring. Mijozingizni
(o'zingizni) ifodalash uchun ba'zi so'zlarni ishlab chiqing,
masalan: "U juda yaxshi odam". Bu so'zlar, xuddi
vijdoningiz kabi, sizning maqsadingiz va qarashlaringizni
eslatish uchun keladi. Yoki o'zingizni qanday his
qilayotganingiz, qo'llaringizdagi karıncalanma hissi yoki
quyosh pleksusingiz orqali hayajonlanish orqali sizga o'z
ko'rishingizni eslatib turishingiz mumkin. Eng muhimi,
"birgina mijozingiz" ning uchta ichki tasvirini ishlab chiqing
- ko'ring, eshiting va his qiling.
Vizyoningizning keyingi jihati doimiy ravishda o'sib
borayotgan, rivojlanayotgan mijozingiz yoki mijozingizning
jonli qiyofasini saqlab turishni talab qiladi. Samarali qaror
qabul qiluvchilar va muvaffaqiyatli odamlarning o'ziga xos
xususiyati - bu o'z qarashlarini qo'llab-quvvatlash
qobiliyati, bu ularning qarorlarini tekshirish uchun qulay
ma'lumotga ega bo'lishdir. Ularning qarashlari hozirda
ham, kelajakda ham bor; u yo'llar va vositalarga emas,
balki maqsad va natijalarga qaratilgan.
Samarali qaror qabul qiluvchi o'zining katta missiyasini
bajarishga shunchalik bog'langanki, u kerakli o'zgarishlarni
yo'llar va vositalar bilan amalga oshiradi. Misol uchun,
agar gullab-yashnagan mijoz haqidagi tasavvurini amalga
oshirish uchun bozor fikrini o'zgartirish kerak bo'lsa, u o'z
fikrini o'zgartiradi; agar uy hayvonlari uchun texnik
yondashuvdan voz kechish kelajakka erishish uchun zarur
bo'lsa, shunday bo'lsin; agar vahiyni amalga oshirish
uchun turli vaqt doiralari yoki savdo uslublari yoki hatto
buqa tarafkashlikdan voz kechish kerak bo'lsa, tegishli
345
o'zgarishlar amalga oshiriladi. Va samarali, uzoqni ko'ra
oladigan qaror qabul qiluvchi bu va boshqa ko'plab xatolar
deb atalgan xatolarni tezda qabul qiladi; u ularni o'zining
ajoyib kelajagini amalga oshirish yo'lida o'rganish
imkoniyatlari sifatida qabul qiladi.
Qabul qilgan har qanday muhim qaroringiz ushbu
ko'rinishga qarshi sinovdan o'tkazilishi kerak.
Agar siz o'ylayotgan harakat ushbu tasavvurni amalga
oshirishga olib kelsa, bu samarali qarordir; agar harakat
ushbu tasavvurni amalga oshirishdan uzoqlashtirsa, bu
samarasiz qarordir.
1 million dollarlik banknot oldida siz va mijozingiz
haqidagi tasavvuringiz kelajakning bir nechta variantlarini
yaratishingizga sabab bo'lishi mumkin. Sizning qarashingiz
ushbu variantlarni o'lchaydigan standart bo'lishi mumkin
va sizning qarashingiz sizni harakatga undaydigan turtki
bo'lishi mumkin. Sizning yagona mijozingiz, o'zingizning
imidjiingiz qanchalik kuchli va boy bo'lsa, sizning
maqsadingiz qanchalik chuqurroq, toza va yagona bo'lsa,
bu qaror qabul qilish jarayoni siz uchun avtomatik bo'lishi
ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi. Faqat bitta mijozning
qiyofasini saqlab qolish sizning ongsiz ongingizning ulkan
kuchlaridan sizga haqiqiy va doimiy savdo ustunligini
berish uchun ishlaydi.
Ushbu g'oyalar haqida o'ylash, sizning e'tiboringizga loyiq
bo'lgan ba'zi fikrlarni keltirishi kerak. O'zingizning maxsus
redutingizga, o'zingizning muhrlangan xonangizga sirg'alib
ketishni odat qilish haqidagi go'zal tushunchada haqiqat
bo'lishi mumkin. U yerdan siz to'plashingiz mumkin bo'lgan
eng yaxshi texnik kuchlar bilan harakat qilishingiz mumkin.
Va siz tanlagan yo'nalish sizning ongingizdagi ko'rish, ya'ni
"faqat bitta mijoz" bilan belgilanadi. Men ko'rayotgan vahiy
- siz bo'lishni orzu qilgan eng yaxshi texnik yoki treyder
346
yoki investor. Men sizning mijozingizga yoki ikkalangizga
maksimal darajada xizmat qilish orqali buni
qilayotganingizni ko'raman.
Agar siz muhrlangan xona va faqat bitta mijoz
tushunchalarida munosib yoki hatto umid topsangiz, ikkita
foydali maslahatni ko'rib chiqishingiz mumkin:
1. O'zingiz uchun muhrlangan xonangizni chaqirishingiz
mumkin bo'lgan eksklyuziv joyni aniqlang. Bu joy
kompyuteringiz ekranidan bir necha fut uzoqlikda yoki
shahringizdan bir necha yuz mil uzoqlikda yoki ikkalasida
joylashgan bo'lishi mumkin. Ijobiy ruhiy munosabatga ega
bo'lishni unutmang; muhrlangan xonangizni yaratishdan
zavqlanishni unutmang.
2. Diqqatingizni faqat bitta mijozga qarating. Tasavvur
qiling-a, bu mijoz boyib, gullab-yashnamoqda. Ushbu
mijozning farovonligini oshirishga o'zingizni bag'ishlang.
O'zingizni ushbu ideal mijoz yoki mijoz bilan birga bo'lish
imidjini rivojlantiring. Siz yoki ikkalangiz doimiy o'sish va
gullab-yashnash yo'lida harakatlanayotganingizni ko'ramiz.
Ushbu rasmdan siz tanlagan tanlovlar uchun mezon
sifatida foydalaning. Har kuni bu ko'rinishni yangilab turing,
shunda u siz uchun doimo va avtomatik ravishda mavjud
bo'ladi.
2-PRINSİP: Raqobatchilaringizdan sakrab o'ting
Savdogarlar uchun texnik tahlil dunyosi bozorning asl
tabiatiga mos keladigan kontseptual sxemalar tomonidan
boshqarilmaydigan raqamlarning siqilishi bilan to'lib ketdi.
Ko'pincha, bu mushak, ammo aqlsiz mexanik savdo
tizimiga olib keladi. Ushbu "axborot asri" yo'liga tayanib,
treyder ishini Shri-Lankadagi kompyuterni yaxshi biladigan
20 yoshli yigitga yuboradi.
Deniel Pinkning “A Butun Yangi Aql: Nega RightBrainers
kelajakni boshqaradi” kitobida o‘rganilganidek, butun
347
ongingiz bilan savdo qilish orqali kontseptual ustunlikka
ega bo‘lish orqali raqobatchilardan sakrab chiqing va
birinchi navbatdagi ustunlikni qo‘lga kiriting (Nyu-York:
Riverhead Trade, 2006). . Tom Peters, In Search Of
Excellence (Nyu-York: Collins, 2004) muallifi, “[Daniel X.
Pinkning] kitobi mo'jizadir. To'liq original va chuqur."
Pinkning so'zlariga ko'ra, biz "yuqori tushuncha" va "yuqori
teginish" ni qo'llab-quvvatlaydigan kontseptual asrning
cho'qqisida turibmiz. Ushbu yangi asrdagi muvaffaqiyat
sizning "naqshlar va imkoniyatlarni aniqlash, badiiy va
hissiy go'zallik yaratish, qoniqarli hikoya qilish va bir-biriga
bog'liq bo'lmagan g'oyalarni yangi narsaga birlashtirish
qobiliyatiga" bog'liq bo'ladi. bozor.
Hisobim uchun savdo qilayotganda, men Pink tomonidan
shunday deb belgilanishidan ancha oldin yuqori
kontseptsiyali, yuqori teginish usullaridan
foydalanganman. Keyinchalik men ushbu tushunchalar
haqida maqolalar yozdim, kitob to'pladim va boshqalarga
ushbu usullarni bozorda qanday qo'llashni o'rgatish uchun
kurs yaratdim. Ushbu yo'nalishlarning barchasida mening
ishim Pink XXI asrda muvaffaqiyatga erishish uchun asos
bo'lgan tushunchalar va empatiyalarni aks ettirdi va o'z
ichiga oldi.
Ushbu yuqori kontseptsiyali va yuqori teginishli
marvaridlar "Eng yaxshi savdoning uchta mahorati" ni
o'rganuvchi treyder uchun mavjud.
Siz ushbu kitob davomida yuqori kontseptsiyali naqshlarni
aniqlash va sintez vazifalarini va ularni bajarish
ko'nikmalarini topasiz. Birinchi qism xulq-atvorli moliya
modeliga ega treyder uchun yuqori kontseptsiyani,
Olomon xatti-harakatlarining hayot aylanishini tasvirlaydi.
Keyin Ikkinchi qism texnik bozor tahlilining Wyckoff
usulidan foydalangan holda ixtiyoriy savdo va naqshni tan
348
olish bilan yuqori kontseptsiya qobiliyatingizni
rivojlantirishda davom etadi. Nihoyat, Uchinchi qism eng
yaxshi savdoning o'nta vazifasi va "muhrlangan xona" va
"faqat bitta mijoz" tushunchalari yordamida yuqori teginish
haqida tushunchangizni chuqurlashtirish va qobiliyatingizni
rivojlantirish imkoniyatlarini beradi. Zamonaviy xulq-atvor
moliyasining sog'lom mantig'i va texnik tahlilning klassik
namunasini tan olish qobiliyatlari bilan treyder va bozor
tahlilchisi yigirma birinchi asrda savdo muvaffaqiyatiga
erishish yo'llarini topadi.
3-PRINSİP: WYCKOFF USULINI O'RGANISH
Wyckoff usuli naqshni aniqlashning klassik tizimidir.
Wyckoff sotib olish va sotishning qiyosiy to'lqinlari
o'rtasidagi narxlarning tarqalishi va hajmining o'zaro
bog'liqligini baholash uchun shtrixli diagramma va nuqtali
diagrammalarga tayanadi.
Uoll-stritdagi yirik operatorlarning sahna ortidagi
manipulyatsiyalarini ko'plab kuzatishlaridan kelib chiqqan
holda, Richard D.Uykoff qimmatli qog'ozlarning
kelajakdagi narxining eng yaxshi ko'rsatkichi ekanligini
birja tasmasini va aktsiyalar jadvalini o'qib, qayta-qayta
aniqladi. talab va taklif o'rtasidagi munosabat edi. 1910
yilda "Rollo Tape" taxallusi ostida u "Tasmani o'qish
bo'yicha tadqiqotlar" kashshof kitobini yozdi va unda u
bozorni qanday o'qish va spekulyativ operatsiyalarni
amalga oshirishni ochib berdi. Ushbu klassik asarda
Wyckoff to'xtash buyurtmalari, hajm ko'rsatkichlari,
zerikarli bozorlar va ularning imkoniyatlari va 1931 yilda
birinchi marta paydo bo'lgan usuliga bir kun kelib
qo'shiladigan boshqa bozor usullari kabi asoslarni qamrab
oldi.
Wyckoff tahlilchining sotib olish va sotish to'lqinlarining
nisbiy kuchini baholash va shu tariqa bozor harakati
349
ortidagi hukmron kuchlarni tushunish qobiliyatiga katta
ahamiyat berdi. Aslini olganda, ushbu naqshni aniqlash
yondashuvi Pink "axborot asri" deb atagan narsadan oldin
paydo bo'lgan. Darhaqiqat, Uaykoff fond bozorini samarali
diagnostikasi, prognozi va savdosi uchun muhim deb
hisoblangan iste'dodlar hozirda paydo bo'layotgan
"kontseptual yosh" ni ko'rsatdi, Pink yaqinda XXI asrda
hukmron fikrlash tarziga aylanadi. Shunday qilib, Wyckoff
ham klassik, ham mutlaqo zamonaviy edi.
1930 yildan buyon yillar davomida Uikoff va uning
sheriklari texnik treyderga rioya qilishlari kerak bo'lgan
qimmatli qoidalar to'plamini ishlab chiqdilar. Ushbu
qoidalar 6-bobda Wyckoff qonunlari, Wyckoff testlari va
Wyckoff sxemalari sifatida keltirilgan. Diagrammaning
asosiy elementlari, xususan, shtrixli diagrammalar va
nuqtali diagrammalar 5-bobda keltirilgan.
5 va 6-boblarning mohiyati bozor tahlilining besh bosqichli
usuli bilan umumlashtiriladi, ko'pincha Wyckoff usuli deb
ataladi.
Wyckoff usulining besh bosqichi 4-bobda keltirilgan.
Wyckoff usuli vaqt sinovidan o'tgan. Butun dunyo bo'ylab
yuz yillik uzluksiz rivojlanish va foydalanish Wyckoff
usulining qimmatli qog'ozlar, obligatsiyalar, valyutalar va
tovarlar bilan foydalanishga loyiqligini isbotladi.
Texnik tahlilning Wyckoff usuli sizga diagramma
naqshlarini sharhlash va harakat qilish uchun umumiy
ko'rsatmalar sifatida foydalanishingiz mumkin bo'lgan
deyarli ideal qonun va tamoyillar to'plamini taqdim etadi.
Biroq, Wyckoff usulini o'zlashtirishdan oldin, siz mulohaza
yuritishingiz kerakligini qat'iy qabul qilishingiz kerak. To'g'ri
va aqlli tamoyillar asosida boshqariladigan turli xil
vaziyatlarda tajriba juda muhimdir.
4-PRINSİP: TO'LIQ SAVDOGA BO'LING
350
 Richard D. Wyckoffga ko'ra:
Bozor insonning ongi bilan yaratilgan va bozordagi va turli
xil qimmatli qog'ozlardagi barcha tebranishlarni xuddi bir
kishining operatsiyalari natijasi kabi o'rganish kerak.
Keling, uni "Qo'shma odam" deb ataymiz, u nazariy
jihatdan sahna ortida o'tirib, o'z foydasiga aktsiya o'ynaydi.
Agar u o'ynagan o'yinni tushunmasangiz, bu sizning
foydangizga, agar tushunsangiz, sizga foyda. Kompozit
odamning barcha harakatlarini aniqlab bo'lmaydi. Hamma
harakatlar Kompozit odam tomonidan amalga
oshirilmaydi. Darhaqiqat, lenta o'quvchi yoki diagramma
o'quvchi uchun harakatlar haqiqiy yoki sun'iymi, ya'ni
jamoatchilik va uzoq muddatli investorlar tomonidan
haqiqiy sotib olish yoki sotish yoki treyderlarni sotib olish
va sotish natijasi bo'lishi muhim emas.
Bozordagi muhim savdolarning aksariyati tayyorlanadi,
bajariladi va yakunlanadi. Ushbu savdo va investitsiya
imkoniyatlarining ko'p qismini ulardan foydalanish uchun
o'z vaqtida qanday qilib aniqlash mumkinligini ko'rsatish
bizning ishimizdir.7
Wyckoff bizga kompozitsion odam yoki kompozit
operatorning motivlarini aniqlash uchun vaqt o'tishi bilan
narx va hajm munosabatlarini o'rganish uchun
jadvallardan foydalanishni buyuradi. Kompozit odam - bu
sahna ortidagi taxminiy kuch va shuning uchun
bozorlardagi harakatlar ortida.
Kompozit operator o'z foydasi uchun buqa tomonida va
ayiq tomonida bozor kampaniyalarini o'tkazadi va u bu
kampaniyalarni jamoatchilikni jalb qilish orqali amalga
oshiradi.
Biz o'zimizni Kompozit operatorning o'rnida tasavvur
qilish orqali bozorni yaxshiroq tushunish, haqiqiy his
qilishimiz mumkin. Murakkab odamning manipulyatsiyasi
351
(harakatlari) mumkin, chunki bozor ishtirokchilari xavf va
noaniqlik muhitida o'zlarining ichki qo'rquv yoki ochko'zlik
harakatlari bilan harakat qilishadi.
Kompozit operator to'liq treyderning idealidir. U vahima
sotilishini qo'llab-quvvatlash orqali avval zaif egalarni quvib
chiqarish orqali aktsiyalarni avans uchun tayyorlaydi,
so'ngra to'plash paytida charchagan va qo'rqqan
jamoatchilikdan sotib olib, o'z liniyasini, inventarlarini
to'plashda aktsiyalarning narxini past darajada ushlab
turadi. bosqichi. Keyin u belgilash bosqichini boshlaganida
yaxshi hajmda narxning ko'tarilishiga olib keladigan
zaryadni boshqaradi.
Kompozit operator rolini o'ynab, siz bozorga va
aktsiyalarga chetdan xaridorlarni jalb qilish orqali yuqori
belgilanish bosqichini qanday amalga oshirishni his qilasiz,
so'ngra optimizmni saqlab qolish uchun oldinga siljish
yo'lida oqilona yordam taklif qilasiz.
Keyin, avans yetib borishi bilan, Kompozit Operator
sifatida siz o'z inventarizatsiyangizni aksiyalar narxining
yanada o'sishidan hayajonlangan va umidvor bo'lgan
ochko'z va bexabar jamoatchilikka sotish orqali
kampaniyangizni yakunlaysiz. O'zingizni Kompozit
Operator roliga qo'yish orqali siz jadvallarda ko'rinadigan
bozor xatti-harakatining asosiy ko'rinishiga ega bo'lasiz va
o'z-o'zini tarbiyalash uchun qimmatli vositaga ega bo'lasiz.

5-PRINSİP: DOIM INTIZOMLI bo'ling

Top Savdoning o'nta vazifasi xulq-atvor moliyasiga

asoslangan treyder psixologiyasi va aqliy intizom tizimini
taqdim etadi. Doktor Van K. Tharp va men birgalikdagi
tadqiqotlarimiz orqali tegishli ruhiy holatlarni tanlash va
muvaffaqiyatli treyderga amal qilishi uchun mantiqiy va
352
keng qamrovli vazifalar ketma-ketligini ta'minlash uchun
ushbu diskret kontekstlar seriyasini ishlab chiqdik.
Ikkalamiz ham modelimizni yaxshi natijalarga erishgan
treyderlar bilan ishladik. Bozor ustasi Ed Seykota "Top
savdoning o'nta vazifasi" modelini "savdo san'ati va ilm-
faniga muhim hissa" deb belgiladi.
Top savdoning o'nta vazifasini amalga oshirish treyderga
savdoni o'rnatish, savdoni boshlash va davom ettirish
bo'yicha har bir asosiy vazifalar uchun eng mos ruhiy
munosabat, e'tiqod va his-tuyg'ularni qabul qilishga
yordam beradi. Darhaqiqat, o'nta topshiriq shuni
ko'rsatadiki, savdo orqali amal qilish muammolari
savdogarlarning qalbida va ongida haqiqiy savdo amalga
oshirilishidan ancha oldin boshlanadi. O'nta vazifani
qo'llashda siz qo'rquv, ochko'zlik, umid, bag'rikenglik,
jasorat va sabr-toqat kabi qarama-qarshi tuyg'ularni
qanday, qaerda, qachon va nima uchun qo'llashni chuqur
tushunasiz.
Tizim yoki ixtiyoriy savdodagi muvaffaqiyat ruhiy holatni
nazorat qilish uchun treyder psixologiyasining modelini
talab qiladi. Intizom asosiy hisoblanadi.

6-PRINSİP: SAVDO TIZIMLARINGIZNI XULQ-

MOLIYAGA QURISH
Xulq-atvor moliyasi va texnik bozor tahlili bir tanganing
ikki tomonidir. Xulq-atvor moliyasi bozorlarni tushunish
uchun ilmiy modellarda mustahkam, mantiqiy asos
yaratadi. Texnik bozor tahlili tahlil qilish uchun
ko'rsatkichlar va harakat qilish uchun qaror qabul qilish
qoidalarini taqdim etadi. Demak, bozorlar qanday ishlashi
haqidagi asosiy nazariya qanchalik chuqurroq va
yaxshiroq bo'lsa, texnik tahlil shunchalik ishonchli bo'lishi
mumkin.
353
 Xulq-atvorni moliyalashtirish asosan odamlarning
bozorda o'zini qanday tutishini o'rganishdir, ular nazariy
jihatdan tasodifiy yurish gipotezasiga ko'ra qanday harakat
qilishlari kerak emas. Psixologiya va sotsiologiya va
antropologiyaning ijtimoiy fanlari real odamlarning bozorda
o'zini qanday tutishini o'rganish uchun modellar beradi.
Ushbu fanlardan foydalangan holda olib borilgan ilmiy
tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, inson xatti-harakatlarida
oldindan aytib bo'ladigan naqshlar mavjud.
Tizimlarni qurish uchun xulq-atvorli moliya tizimi narx,
vaqt, hajm va kayfiyatning asosiy o'lchovlari bo'yicha
tashkil etilgan ko'rsatkichlarni integratsiyalash va talqin
qilish uchun tuzilmani ta'minlaydi. Xulq-atvor moliyasining
asosiga mustahkam poydevor qo'yish treyderga bozorning
texnik tahliliga intilishda ko'proq qat'iyat va uning
savdolarini o'rnatish, ishga tushirish va kuzatishda ko'proq
ishonchni berishi mumkin.
Treyder xatti-harakatlarni moliyalashtirishdan qanday
aniq afzalliklarga umid qilishi mumkin?
• Ko'proq va yaxshiroq ma'lumot olish uchun modellar.
Xulq-atvor moliyasiga asoslangan bozor xatti-harakatlari
modellari qo'llaniladigan ko'rsatkichlar sonini tejaydi va har
bir ko'rsatkichdan va ko'rsatkichlarning o'zaro
bog'liqligidan ko'proq ma'lumot olishga yordam beradi.
• Sinov va diagnostika uchun ilmiy asos. Xulq-atvorli
moliya modellari bozorlar qanday va nima uchun ishlashini
tushunish uchun asosli, ilmiy mantiq va shuning uchun
bozor ko'rsatkichlarini tanlash, integratsiya qilish va talqin
qilish uchun asosli qo'llanmani ta'minlaydi.
• Ijodkorlik. Xulq-atvorga asoslangan moliya modellari
bozorlarni ko'rishning yangi usullarini ochishga yordam
beradi va e'tibordan chetda qolgan ko'rsatkichlar va katta

354
qiymatga ega bo'lgan texnikalarni ajratib ko'rsatishi
mumkin.
• Savdoda ishonchli ustunlik. Savdoga asoslangan ilmiy
asos treyderga savdoga kirishda, savdodan chiqishda va
tendentsiyalarni kuzatishda ko'proq ishonch beradi.
• O'z-o'zini takomillashtirish. Xulq-atvorni moliyalashtirish
treyder psixologiyasi va ruhiy holatni nazorat qilish haqida
tushunchani shakllantirish uchun mustahkam asosdir.

Model qurilishi
Xulq-atvorni moliyalashtirish kabi xulq-atvor fanlaridan
olingan modellar treyder-tahlilchiga mustahkam
poydevorga ega bo'lmagan texnik ko'rsatkichlar va
mexanik savdo tizimlarining begona o'tlari tomonidan
yaratilgan hozirgi chalkashlik va chalkashliklarni bartaraf
etishga yordam beradi. Xususan, xulq-atvorni
moliyalashtirish treyder-tahlilchiga quyidagi to'siqlardan
qochishga yordam beradi:
• Tanlash uchun juda ko'p texnik ko'rsatkichlar. "Yaxshi
nazariyadan ko'ra amaliyroq narsa yo'q", deyiladi naql.
Xulq-atvorli moliya modellari treyderga ko'pgina dasturiy
ta'minot dasturlarida mavjud bo'lgan son-sanoqsiz
ko'rsatkichlarni boshqarish mumkin bo'lgan ko'rsatkichlar
soniga kamaytirishga yordam beradi.
• Qayta sinovdan o'tganda yaxshi ko'rinadigan, lekin real
vaqt rejimida real pul yordamida amalga oshirilganda
portlab ketadigan tizimlar. Xulq-atvorni moliyalashtirish
treyderlarga inson xatti-harakatining isbotlangan
namunalari asosida yanada ishonchli, mustahkam savdo
tizimlarini yaratishga yordam beradi.
• Cheksiz imkoniyatlar. Ko'rsatkichlarning cheksiz
kombinatsiyasi mavjud. Xulq-atvor moliyasi kalit
birikmalarni aniqlashga yordam beradigan modellarni taklif
355
qiladi va ularning o'zaro bog'liqligini ko'rsatadi. Xulq-
atvorni moliyalashtirish, shuningdek, treyderga duch
keladigan dilemmalarni yoritishga yordam beradi:
• Murakkablik va oddiylikni saqlash.
• O‘rnatish va tetiklash va kuzatish.
• Mexanik tizimlar va hukm usullari.
• O'ng miya, katta tasvirli fikrlash va chap miya, analitik
fikrlash.
• Individual psixologiya va ommaviy xulq-atvor.
• Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli va kompyuter
yordamida ma'lumotlarni qazib olish.
7-PRINSİP: QAROR QILIShNI QO'LLAB-QUVVATLASH
TIZIMLARIDAN FOYDALANING
Bozor vaqtini hisoblash uchun Olomon xatti-
harakatlarining hayot tsikli modeli yanada kuchliroq vaqt
signallari uchun tortish va umumlashtirish mumkin bo'lgan
o'zaro mustahkamlovchi narx, hajm, vaqt va hissiyot
ko'rsatkichlari assortimenti bilan savdolarni o'rnatish uchun
qaror qabul qilishni qo'llab-quvvatlash tizimi sifatida
ishlaydi. U vizual (o'ng miya) va tahliliy (chap miya)
komponentlarini o'z ichiga oladi, bu sizga tahlil va
o'qitishga to'liq yoki butun miya bilan yondashish imkonini
beradi. Bundan tashqari, hayot tsikli modelining S
shaklidagi egri chizig'i Wyckoff usulining to'plash,
belgilash, taqsimlash va kamaytirish bosqichlariga juda
mos keladi va mustahkam ilmiy asos beradi. Siz 3-bobda
Olomon xulq-atvorining hayot tsikli modeli to'g'risida to'liq
muhokama qilinganini eslaysiz. Biroq, bu bobgacha
aktsiyalarni tanlash e'tibordan chetda qoldirilgan.
8-PRINSİP: SAVDO TIZIMINGIZNI SINOV
Valter Baetsning so'zlariga ko'ra, "Axborot statik (va
chiziqli) va shuning uchun uni nusxalash va takrorlash
mumkin, bilim esa dinamik (va chiziqli bo'lmagan) va
356
shuning uchun har safar qayta-qayta yaratilishi kerak".
Agar o'sha orqa sinov mashqlari sizni qaror qabul qilishda
ishtirok etsa, savdo tizimi yaxshi fikrdir. Siz qimmatli
qog'ozlar yoki tovar odatlari haqida o'rganish bilan bir
vaqtda o'z mulohazalaringizni va tahlil qilish ko'nikmalarini
shakllantirishingiz mumkin. Agar siz savdo tizimingizni
Action Sequence usulining qat'iy shartlaridan o'tkazsangiz,
siz savdo qilayotgan bozorda yoki aktsiyalarda qaysi
savdo usullari (masalan, Wyckoff tamoyillari) eng yaxshi
ishlashini ko'rishingiz mumkin. Ayyorlik shundan iboratki,
o'zingizni tarixga qaytarib qo'ying va keyin xuddi shu
aktsiyani real vaqtda sotayotgandek sinovdan o'ting. Bu
qog'oz savdosi o'yini bo'lib, siz jadvalning kelajagini
yashirasiz va oldinda nima bo'lishini bilmasdan savdo
qilasiz. Keyin o'zingizga kelajakning bir qismini
boshqasidan keyin ochib berasiz, harakat qilasiz, fikr-
mulohaza olasiz va
tuzatishlar kiritish.
Menimcha, bir vaqtning o'zida ochilgan 5 yoki 10 ta
diagramma ma'lumotlari sinov va o'rganish uchun idealdir;
soatlik, kunlik yoki haftalik chiziqli diagrammalardan
foydalanishingiz mumkin. Kundalik jadvallar bilan siz buni
bir yildan ikki yilgacha bajarishingiz kerak.
Ushbu ma'lumotlar sizning aktsiyalaringiz bilan qanchalik
mos ekanligingizni va savdo tizimingiz to'g'ri
ishlayotganligini baholash uchun fikr-mulohazalarni beradi.
Agar siz yaxshi ishlamasangiz, ketma-ketlikni
takrorlashingiz kerak. Ushbu Harakatlar ketma-ketligi
jarayonini ko'plab savdolarda va turli xil qimmatli qog'ozlar
bilan ishlatib, siz uchun eng mos keladigan savdo
tamoyillarini topasiz.
Harakatlar ketma-ketligi sizga treyder sifatida o'zingizning
ichki kuchli va zaif tomonlaringiz va sizni yaxshiroq,
357
to'liqroq treyderga aylantirish uchun qanday choralar
ko'rishingiz mumkinligi haqida qimmatli fikr-mulohazalarni
beradi.
9-bob, A ilovasidagi Harakatlar ketma-ketligi varaqlariga
qarang. Ular birja maʼlumotlari boʻlimini taqdim etadi,
foydalanish uchun tahliliy savollarni taqdim etadi va
mendan fikr-mulohazalarni sharhlaydi.
9-PRINSİP: REJAJLASH VA NAZORAT JARAYONINI
QABUL QILING
Qadimgi maqolda aytilganidek: "Maqsadlarimizni yo'qotib,
biz sa'y-harakatlarimizni ikki baravar oshirdik".
Vizualizatsiya orqali jozibali kelajakni yaratish - bu sizni
xohlagan natijaga erishishning ajoyib usuli. Biroq, hatto
eng yaxshi tuzilgan rejalar ham tabiat va insonning
injiqliklariga bo'ysunadi. Faqat rejalarni ishlab chiqish etarli
emas. Rejalar o'z-o'zidan amalga oshmaydi. Savdo
harakatlarining natijalarini kuzatishingiz va ular
kafolatlangandek tuyulsa, tuzatishlar kiritishingiz kerak.
Rejalashtirish nazorat bilan mos kelishi kerak.
Boshqaruv
Savdoda nazorat savdogarning haqiqiy natijalari uning
istalgan natijalariga mos kelishini ta'minlaydigan bir qator
protseduralarni anglatadi. Ishlash uchun treyder aniq
natijalarga (maqsadlar yoki standartlar deb ataladi) ega
bo'lishi kerak va bu natijalar muqarrar ravishda norozilikka
olib kelmasligi uchun ma'lum bir diapazonda bo'lishi kerak.
Tayyorgarlik jarayonida treyder o'z savdolarining haqiqiy
natijalarini rejalashtiradi va kuzatadi va ularni kunlik brifing,
savdodan keyingi debrifing va davriy ko'rib chiqish orqali
kerakli natijalar bilan taqqoslaydi. Agar juda ko'p og'ish
bo'lsa, treyder bo'shliqni yopish uchun muayyan nazorat
tadbirlarini amalga oshiradi.
Nazorat quyidagi shartlarga asoslanadi:
358
 • Savdogar standartlar yoki maqsadlarni belgilaydi.
• Treyder haqiqiy natijalarni kuzatishga qodir.
• Barcha natijalar treyder uchun maqbul emas.
• Treyderda haqiqiy va kerakli natijalar o'rtasidagi
nomutanosiblikka ta'sir ko'rsatadigan qurilmalar mavjud.
Boshqarishning ma'nosini boshqa ikkita jarayonga
qarama-qarshi qo'yish orqali aniqlashtirish mumkin: tahlil
va rejalashtirish. Savdogar bozorda qaerdaligini, nima
uchun u erda ekanligini va uning imkoniyatlari qanday
ekanligini tushunish uchun bozor tahlilini o'tkazadi.
Odatda, bozor tahlili past riskli g'oyani ishlab chiqish
uchun bozorning ma'lum bir nuqtasiga texnik tahlilni
qo'llashni anglatadi.
Bozor tahlili, shuningdek, ma'lum imkoniyatlar va
tahdidlar sifatida uzoq muddatli vaqt ufqini skanerlashni,
so'ngra bu kuzatuvlarni rejaga kiritishni anglatadi. Ushbu
reja oraliq sikl tebranishlaridan foydalanishga intilishi
mumkin.
Savdogarlar o'zlari bormoqchi bo'lgan yo'nalishni va u
erga borish vositalarini belgilashni rejalashtirishni o'z
zimmalariga oladilar. Treyderning rejasi tez-tez
yaqinlashib kelayotgan harakat potentsialidan foydalanish,
jumladan, dastlabki kirish, pozitsiyaga qo'shish va undan
keyin chiqish uchun Wyckoff kampaniyasidir.
Nazorat treyderni o'z imkoniyatlarini maksimal darajada
oshirishi va yo'qotishlarini minimallashtirishi uchun o'z
rejasiga muvofiqligini ta'minlash uchun mo'ljallangan.
Bozor tahlili va rejalashtirish kampaniyalari istalgan
maqsadlarga erishishni ta'minlay olmaydi, chunki bozor
muhitini hech qachon mukammal bashorat qilib bo'lmaydi,
shuningdek, tasodifiy buzilishlar tufayli. Istalgan natijalarni
ta'minlash uchun tahlil va rejalashtirish treyderning ichidan
yoki tashqarisidan kelib chiqadigan kutilmagan xatti-
359
harakatlar bilan kurashish tartib-qoidalari bilan to'ldirilishi
kerak. Bunday protseduralar organi nazoratni tashkil
qiladi. 10.1-rasmda jarayon nazoratdan chiqib ketishi
mumkin bo'lgan turli joylarga urg'u berilgan holda reja-
nazorat jarayonining umumiy ko'rinishi keltirilgan.
Savdoni boshqarish jarayoni to'rtta tahlil, rejalashtirish,
amalga oshirish va nazorat qilish jarayoniga bo'linadi.
Tahlil past xavfli imkoniyatlarni izlashni o'z ichiga oladi.
Rejalashtirish rejani tanlash va standartlarni qurishni o'z
ichiga oladi. Amalga oshirish ham rejani amalga oshirish,
ham ishlashni nazorat qilishdan iborat. Ushbu jarayonlar
Top Tradingning o'nta vazifasida ham ifodalangan.

Tahlil Treyder imkoniyatlarni aniqlash uchun texnik tizimni

ishlab chiqishi kerak. Imkoniyatlarni ikkita alohida toifaga
bo'lish mumkin.
Men uchun eng muhimi, DJIAda oraliq tsiklning taxminan
5 foiz yoki undan ko'p o'zgarishi. Men yil davomida
360
taxminan olti-sakkizta bunday imkoniyatni kutmoqdaman.
Bundan tashqari, DJIA-da 5 foiz yoki undan kam tsikldagi
kichik o'zgarishlar mavjud. Bir kalendar yili davomida
taxminan 15 dan 20 gacha bunday imkoniyatlarni kuting.
Kichik tsikllar ko'pincha oraliq tendentsiya atrofidagi
tebranishlar bo'lib, bu erda sotib olish va ushlab turish
usuli orqali oraliqga kichik tsikldan ustunlik beriladi yoki
asosiy oraliq pozitsiya atrofida savdo qilish uchun kichik
tsikl ishlatiladi.
Rejalashtirish Sizning rejalashtirishingiz, masalan,
quyidagi maqsadlarni o'z ichiga olishi mumkin:
• Maqsadlar: Boshlang'ich kapitaldan 100 foiz daromad
olish.
• Reja: Kichik sikl harakatlarining kamida 50 foizini va
oraliq tebranishlarning 75 foizini ushlang. Yil davomida
kamida to'rtta yaxshi, 5 foiz yoki undan ortiq harakatni
ushlang.
• Standart: 2007 yilning birinchi olti oyi davomida foyda va
zarar nisbatini kamida 3:1 bo'lgan holda saqlang. Har bir
kichik tsiklda savdo qilishga urinib ko'ring, lekin 10 foiz
yoki undan ortiq oraliq o'zgaruvchan imkoniyatlarni boy
bermang. Amalga oshirish Sizning keyingi ikki qadamingiz
rejalashtirishingiz muvaffaqiyati uchun juda muhimdir.
1. Top savdoning o'nta vazifasi bilan barcha savdolarni
kuzatib boring. Dastlabki yozuvlarni va qo'shimchalarni
bajaring. Himoya to'xtash joylarini o'rnating va
harakatlantiring. Har bir savdo kampaniyasi uchun
favqulodda vaziyat rejasini ishlab chiqing va yangilab
turing. O'zingizning intuitiv o'zingizga nisbatan sezgir
bo'ling.
2. Faoliyatingizni o'lchang. Har ikki oyda bir marta
ishlashning yozma sharhini tayyorlang. G'alaba qozongan,
yo'qotilgan yoki o'tkazib yuborilgan imkoniyatlarni
361
baholang. Foyda/zarar va savdoning samaradorligi va
samaradorligining boshqa nisbatlarini tayyorlang. Ishlash
qoniqarlimi?
O'yinning maqsadi izchillikdir. Ishlash juda ko'p
yo'qotishlar, juda kam daromadlar, stolda juda ko'p qolishi
yoki juda katta pasayishlar bilan nazoratdan chiqib ketishi
mumkin. Xuddi shunday, unumdorlik juda yaxshi bo'lgan
xatti-harakatlardan keyin yomonlashishi mumkin! Katta
o'ldirishni amalga oshirish treyderning his-tuyg'ularini rang-
barang qilishi mumkin, bu esa keyingi subpar ishlashga
olib keladi. Qadimgi iborani eslang: "Ostidan keyin
boshlanish mumkin".
Agar ishlash qoniqarli bo'lsa, ushbu nazoratni tekshirish
protsedurasidan chiqing. Agar yo'q bo'lsa, keyingi
bosqichga o'ting.
Amalga oshirishda ayb bormi? Agar, masalan, bozor
sizning himoya to'xtashingizdan tashqari ochiq bo'lganligi
sababli siz katta pasayishlarga duch kelgan bo'lsangiz, bu
amalga oshirishda xato bo'lganmi? Agar siz orqadagi
to'xtash joyini kuzatilishi mumkin bo'lgan texnik xavfli
nuqtadan uzoqroqqa ko'chirish orqali standart operatsiya
protseduralariga rioya qilgan bo'lsangiz, yo'q. Ehtimol, ha,
chunki sizning ongsiz ongingizda olingan qog'oz
daromadlari tasviri paydo bo'ldi yoki siz ofisingizga ikki
marta qaytishingizga sabab bo'lgan kichik narsalarni
unutib qo'ydingiz.
Shubhasiz, agar xatolar yuzaga kelsa, ham odam, ham
tizim diagnostikasi bajarilishi kerak. Foyda olish
standartlarini belgilang va tegishli tartib-qoidalarni
avtomatik ravishda bajarishingiz mumkin bo'lgan darajada
ko'nikmalarni singdiring.
Biroq, ushbu misolda, aytaylik, amalga oshirishning xatosi
aniq emas edi. Shunday qilib, keyingi savolga o'ting.
362
(Savdolar jurnalini va psixologik savdo kundaligini
saqlashni unutmang.)
Standartlar aybdormi? Ehtimol, standartlar savdo kabi
bo'sh va tadbirkor korxona uchun juda qattiq va juda
mexanikdir?
Shubhali, lekin yuqoridagi da'vo haqiqat bo'lishi mumkin.
Boshqa tomondan, agar siz har bir kichik tsiklda savdo
qilishni to'xtatsangiz, eng yaxshi imkoniyatlardan tashqari
hamma narsani o'tkazib yuborib, kapitalingiz va
energiyangizni tejasangiz, samaradorlik oshishi mumkin.
Yiliga bir yoki ikkita savdoda maksimal kuch sarflasangiz,
100 foizlik o'sish maqsadingizga osongina erishishingiz
mumkin.
O'zgaruvchan standartlarni ko'rib chiqishga engil
qaramaslik kerak.
Savolni olti oylik yoki yillik ko'rib chiqish uchun qoldiring.
Rejaning o'zi aybdormi? O'rta va kichik tsikl savdolari
o'rtasida chalkashlik yoki ziddiyat bo'lganmi? Barcha
tebranishlarni ushlashga urinish bilan bog'liq juda ko'p
stress yoki charchash bormi? Boshqaruv elementlarini
qo'shish yoki g'olib pozitsiyaga sezilarli darajada
qo'shishdan oldin juda uzoq kutish xatomi?
Ushbu va shunga o'xshash savollarni vaqti-vaqti bilan
ishlashni ko'rib chiqing. Shuni ham yodda tutingki, sizning
rejangiz vaziyatga qarab o'zgarishi kerak. Tikish bilan
chiroyli bo'lish vaqti bor; Piramidaga emas, balki oddiy
majburiyatga tayanish uchun boshqa vaqtlar ham bor.
Asl maqsadlar aybdormi? Standartlar juda balandmi yoki
juda pastmi, sizni vahima zonasiga bosadimi yoki dron
zonasida uxlab qolishingiz mumkinmi? Sizning savdo
uslubingiz savdo rejangizga juda mos kelmaydimi?
Maqsadlar savdoning hozirgi holati va sizning malakangiz
va bilim darajangiz uchun juda shuhratparastmi?
363
Savdoning har bir topshirig'ini bajarganingiz uchun
o'zingizni mukofotlab, texnik tahlil, psixologik tahlil yoki
pulni boshqarishga haddan tashqari e'tibor qaratish orqali
muvozanatni buzdingizmi?
Imkoniyatlarni tahlil qilish aybdormi? Bu erda biz texnik
tahlil elementlariga qaytamiz. Agar juda ko'p xatolar
haqida xabar berilsa, siz savdo tizimingizni va/yoki
o'zingizni qayta ko'rib chiqishingiz yoki qayta qurishingiz
kerak bo'lishi mumkin.
10-PRINSİP: UCHTA MAKORATNI integratsiyalash va
ularni o‘zingning ajralmas qismiga aylantir.
Men ushbu kitobni San-Fransiskodagi (Kaliforniya)
Golden Gate universitetida men bilan birga asosiy texnik
tahlil, Wyckoff usuli va treyder psixologiyasini o'rgangan
odamning hayotiy misoli bilan yakunlamoqchi edim. Janob
Veylin Kanada bu qonunga juda mos keladi.
2006 yil sentyabr va oktyabr oylarida Kanada, San-
Fransisko ko'rfazi hududidagi Esoteric Investments
kompaniyasining tajribali valyuta treyderi o'z vaqtini juda
mehribonlik bilan ajratdi va hatto men bilan suhbatlashish
va savdolarini tavsiflovchi bir nechta ovozli yozuvlar qilish
uchun kundalik savdo faoliyatini to'xtatdi. Uning akkaunti
uning treyder sifatidagi shaxsiy o'sishi, eng yaxshi
savdoning uchta ko'nikmalarini o'rganishi va undan
foydalanishini, shuningdek, uning texnik tahlili va so'nggi
valyuta juftliklari bilan savdo harakatlarining misollarini
qamrab oldi. Kanadaning o'z jadvallari matnga hamroh
bo'ladi.
Kanadaning treyder sifatidagi tajribasi juda yaxshi va
uning o'zi, o'z tajribalari va boshqa treyderlarga
maslahatlari haqida halol va to'liq hisobot berishga
tayyorligi va qobiliyati hayratlanarli. Bir necha soatlik yozib

364
olish natijasida imkon qadar ko'proq foydalanilganidan
keyin nima olib tashlandi
Kanadaning o'z so'zlari.
Sizga ushbu hisobotni taqdim etishdan maqsad
treyderning shaxsiyati va hayotiga eng yaxshi savdoning
uchta ko'nikmalarini integratsiya qilishning amaliy
afzalliklarini namoyish etishdir. Umid qilamanki, bu sizni
Uch mahoratni o'zingizning ajralmas qismiga aylantirishga
ilhomlantiradi.
Veylin Kanada hisoboti, to'liq savdogar
Sharhlarimga e'tibor qaratish uchun men doktor
Prudenning u bilan birga o'qigan va foydalanayotgan bir
qancha maqolalari va tarqatma materiallarni qayta o'qib
chiqdim. Ularni o'qish men uchun ajoyib yangilik bo'ldi.
Bugun mening stolimda quyidagi yozuvlar to'plami bor:
"Eng yaxshi savdoning o'nta vazifasi", "Hayot tsikli
modeli", "3-in-1 treyder", "R rejimida diagrammani o'qish"
va "qo'yish" Hammasi birga." Men savdo qilishda har doim
ongli ravishda Wyckoff-dan foydalanganim sababli,
Wyckoff eslatmalariga murojaat qilishim shart emas edi.
Iltimos, 10.2 dan 10.9 gacha bo'lgan raqamlarga qarang,
ular to'rt xil valyuta juftligini ifodalaydi, ular atrofida men
sharhlarimni to'qiyman. Men ularni ataylab tanladim,
chunki ular o'sha paytda men Wyckoff tamoyillarini
qo'llaganim to'plash va tarqatish savdo diapazonlarining
to'liq spektrini ko'rsatadi.

365
 Valyutalarning yaxshi tomoni shundaki, ular trendga ega.
Wyckoff - bu katta rasmni ko'rish va asosiy tendentsiyani
kuzatish uchun tanlash usuli.
Men asosiy tendentsiyaga xayrixohlik bilan savdo qilish
oqilona siyosat ekanligini bilib oldim. Boshqa tomondan,
savdo diapazonlari pastki va tepada muhim ahamiyatga
ega. Bu erda men professional qiziqish kuchayib
borayotganini ko'raman. Kompozit odam narxlar ancha
arzonlashishiga ishonadigan va shuning uchun ular yukni
tushirishni xohlaydigan ommaviy sotuvchilardan savdolarni
olish uchun kiradi. Buning isbotini evro/AQShda ko'rishimiz
mumkin. dollar va Avstraliya/AQSh. dollar jadvallari.
Men boshqa treyderlar yodda tutishlari kerak bo'lgan
valyutalar haqida muhim kuzatuv qildim. Kuzatuv shuni
ko'rsatadiki, xuddi shu narsa bir vaqtning o'zida turli

366
valyuta juftliklarida sodir bo'ladi. Avstraliya/AQSh dollar
kombinatsiyasi va AQSh dollari/Kanada dollari juftliklari
2001 yilda deyarli bir xil tendentsiyalarni ko'rsatdi. Ba'zan
siz alohida valyuta juftligida pozitsiyani egallash uchun
o'zingizni ogohlantirish uchun bitta juftlikda berilgan
maslahatlardan foydalanishingiz mumkin.
Wyckoff taqsimoti naqshlari 10.9-rasmda ko'rsatilgan
AQSh dollari / Shveytsariya franki valyuta juftligida aniq
ko'rinadi. Bu juftlik boshqa valyuta juftliklari haqidagi
xulosalarimga tasdiq qo'shishga moyil edi.
Diagrammalardagi buzilishlar o'zaro tasdiqlanadi.
Savdogarlar shuni yodda tutingki, Avstraliya/AQSh. dollar
va evro/AQSH. dollar narxlari Aussie yoki evro qiymatining
AQSh dollariga nisbatan oshishi Aussie yoki evroning
grafikda yuqoriga ko'tarilishiga olib kelishi uchun kotirovka
qilinadi. Valyuta juftligi qanday kotirovka qilinganligini
eslab qolish juda muhim, chunki bu sizga diagrammadagi
narxning avj olishi AQSh dollari ko'tarilayotganligini yoki
AQSh dollari pasayayotganini bildiradi.

367
 Ushbu jadvallar menga savdoni his qilish imkonini beradi.
Men Kompozit odamning dollarni sotib olish yoki sotish
uchun kelayotganini sezaman. Kompozit odamning o'z
kampaniyasiga tayyorgarligi Wyckoff sxemalarida
ko'rsatilgan ideal misollarga juda o'xshaydi. Men Wyckoff
sxemalarini to'plash va tarqatish uchun qulay saqlayman,
chunki haqiqiy savdo sozlamalari ideal sxematik
misollarga juda o'xshash bo'ladi. Diagrammalar to'g'ridan-
to'g'ri ideal Wyckoff sxemalariga qanday mos kelishini
bilish menga Kompozit odam nima tayyorlayotganini va u
o'zining savdo kampaniyasini amalga oshirayotganda
uning keyingi harakati mantiqiy ravishda qanday bo'lishini
hukm qilish qobiliyatimga ko'proq ishonch beradi.

368
 Men Atlantada birinchi marta savdo qilishni
boshlaganimda, tovarlarni kuzatish va uzoqroq vaqt
oralig'ida valyuta narxlariga ta'siri uchun savdo
pozitsiyalarini tushunish muhimligini bevosita bilib oldim.
O'sha paytda men juda qisqa muddatli edim, tezkor
savdolarni kun davomida qidirardim. Keyin bildimki, JP
Morgan Xitoy va Hindiston xaridor bo'lgan paytda oltin
kontraktlarini sotish bo'yicha katta qisqa pozitsiyaga ega
edi. Oltin narxi ko'tarilganda Morganni qoplash uchun
siqilishini sezdim. Oltin haqiqatan ham qimmatlashdi, lekin
men bugungi kunga juda ko'p e'tibor qaratganim va ertangi
kunga va undan keyingi kunlarga etarlicha e'tibor
qaratmaganim uchun katta savdoni o'tkazib yubordim.
Endi men tovarlar va valyutalar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik
haqida bilaman. Men Avstraliya dollarini sotib olishim
kerak edi, lekin oltin ham, avstraliyalik ham mendan
uzoqlashdi.
O'tkazib yuborilgan savdolarning saboqlari va bozorlar
o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik, agar siz evro/dollar kursidagi
pasayishni o'tkazib yuborgan bo'lsangiz, Aussie-da "daryo
bo'ylab sakrash" va "daryoning chetiga zaxira nusxasini"
qidiring. Boshqa valyuta juftligi oldinga siljiganidan keyin
ham imkoniyat mavjud. Men o'rgangan yana bir narsa -
simmetriyaning ahamiyati; Grafikdagi dastlabki qo'llab-
quvvatlash bilan bir xil narx darajasida keladigan oxirgi
qo'llab-quvvatlash (yoki ta'minot) nuqtasini (LPS) qidiring.
O'ylaymanki, bu bozorlarning tsiklik tabiatini, hayot
aylanishi modelida ko'rsatilgan narsalarni aks ettiradi.
Tsikllar tendentsiyalar, savdo diapazonlari va harakatlar
hajmi davomida qayerda ekanligingizni ko'rsatishga
moyildir. Menimcha, bu mening savdolarimga Wyckoff
sxemalarini olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modeli
bilan qoplashga yordam beradi.
369
 Menimcha, Wyckoff uzoq muddatda eng foydali
hisoblanadi. Wyckoff meni haftalik jadvallardan
foydalanishni odat qildi. Wyckoff sxemasini hayot tsikli
modeli bilan qoplash ko'zlarimni ochadi va tendentsiya
qayerda to'xtab qolishi yoki yo'nalishini teskari o'zgartirishi
mumkinligiga e'tibor qaratadi. Ular birgalikda menga to'g'ri
zonaga kirishimga yordam berishadi. Men shunchaki
ajralishlarni sotib olish xavfli bo'lishi mumkinligini
aniqladim. Buning o'rniga, tendentsiya davom etar ekan,
men o'z savdomga kirishni yaxshi ko'raman. Men kirish
uchun foydalanishim mumkin bo'lgan bir nechta joylarni
topdim. Wyckoff to'plash sxemasida bu kirish joylari ideal
tarzda ikkilamchi sinov yoki daryoning chekkasiga zaxira
yoki savdo diapazoni oxiridagi ko'tarilishdan keyingi LPS
yoki ralliga qaytishdir. distribyutorlik savdo diapazonining
narxni qo'llab-quvvatlash darajasidan past bo'lganidan
keyin muz.

370
 Trend o'rnatilgach, g'olib o'rinlarni qo'shish mumkin
buqa va ayiq bozorlaridagi tendentsiyalarga reaktsiyalar
yoki mitinglar. Lekin shaxsan menga qattiq o'tirish qiyin.
Shuning uchun Top Tradingning o'nta vazifasi o'zimni
nazorat qilishimga yordam beradi. Eslatma bor: "Bozorni
noto'g'ri o'qimang, sinovni kuting". Menga sabrli bo'lishga
va istiqbolga ega bo'lishga yordam beradigan yana bir
hiyla - bu olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli
modelidan foydalanish. Menga bu model yoqadi, chunki u
hamma narsani bashorat qilishga yordam beradi. Bu,
albatta, kech ko'pchilik va laggards bandwagon ustidan
sakrab qachon aytish uchun yordam beradi. Valyutalar
endi mashhurroq va shuning uchun CNBC-da berilgan
hisobotlar qarama-qarshi fikrni qabul qilish uchun
foydalidir.
Kanadaning diagrammani o'qish bo'yicha sharhlari Siz
diagrammalarda juda ko'p narsalarni ko'rishingiz mumkin.
371
Men diagrammalarga xuddi harakatlanuvchi rasmdek
qarashni yoqtiraman. Bozor sizga bir voqeani aytib beradi.
U sizga qayerda bo'lganini aytib beradi va qayerga
ketayotgani haqida kuchli maslahatlar beradi. Agar u sizga
hech narsa aytmasa, savdo qilishga majburlamang.
Zerikish yoki sabrsizlik tufayli yoki o'zingizni pul
ishlashingiz kerakligini his qilganingiz uchun savdoga
qo'ymang. Aksincha, chetga turing. Biror narsa sodir
bo'lishi uchun monitor oldida o'tirgandan ko'ra, uzoqroqqa
ketgan yaxshiroqdir.

Men chetga chiqish qobiliyatimni oshirdim va vaqt o'tishi

bilan chetga chiqish yanada qimmatli bo'lib tuyuladi.
Faoliyatimning boshida men har doim tetikni bosishni
xohlardim.
Shu kunlarda men 3-in-1 Trader Modelining dastlabki ikki
kvadranti bilan ko'proq vaqt sarflayman. Tajriba bilan men
372
shunchaki pozitsiyalarni egallashdan ko'ra tahlil qilish,
qog'oz savdosi, stsenariy yaratish va rol o'ynashning
ahamiyatini bilib oldim. Tajriba bilan siz savdo mexanikasi
unchalik qiyin emasligini bilib olasiz. Valyuta savdolarini
amalga oshirish oson va men uchun valyuta savdolari
odatda tez ishlaydi yoki umuman bo'lmaydi.
Ishonamanki, 50 000 yoki 60 000 dollarlik kapital bilan siz
to'rtta valyuta juftligining har birida uch lotli pozitsiyani
yaratishga imkon beradigan darajada ko'p narsaga egasiz.
100 dan 200 pipsgacha bo'lgan himoya to'xtash joyini
joylashtiring va kapitalingizning 5 foizidan ko'prog'ini xavf
ostiga qo'ymasdan trend bilan o'tiring. Men to'rt yil
davomida bir lavozimni egallay olmayman, lekin agar
imkoningiz bo'lsa, yiliga taxminan 500 000 dollar ishlab
topgan bo'lardingiz yoki 100 000 dollar deysiz. Bu yaxshi
pul!

373
 Siz Wyckoff sxemasidan va hayot aylanishi modelidan
foydalanib, pozitsiyalar savdosini o'rnatishingiz mumkin.
Aytganimdek, men ajralishlarni sotib olishni yoqtirmayman.
Men tanaffusdan keyin ikkilamchi testni yoki boshqacha
qilib aytganda, "daryo bo'ylab sakrash" dan keyin
"daryoning chetiga zaxira nusxasini" sotib olishni afzal
ko'raman.
Bu savdogarga bozorning davom etayotgan suratida
qayerda ekanligimizni aniqlashga yordam beradigan
o'xshashliklar masalasini keltirib chiqaradi. Men
diagrammada ko'rayotganimni tushuntirishga yordam
berish uchun o'xshashliklardan foydalanishni yon bozorda
katta farq qilishini topaman. Bozor haqidagi hikoyani aytib
berish, to'g'rirog'i bozor sizga aytayotgan voqeani o'qish,
daryo yoki muz hikoyasi kabi Wyckoff o'xshashligi bilan
374
bozor haqida o'ylaganingizda osonroq va aniqroq bo'ladi.
Men tendentsiyali bozorni general va uning armiyasining
yo'li deb o'ylashni yaxshi ko'raman.
General va uning armiyasining o'xshashligi treyderga
konsolidatsiya bozorlarning tabiiy qismlari ekanligini
eslatib turadi. General o'z qo'shinlariga dam berishi,
zaxiralar va zaxiralarning kelishini kutishi va yana oldinga
intilishdan oldin o'z yutuqlarini mustahkamlashi kerak.
Haftalik jadvallar bilan men bozor haqida xuddi general va
uning armiyasi kabi o'ylashni yaxshi ko'raman. Keyin
kundalik jadvallar bilan men Wyckoff daryosi va muz
hikoyalari yordamida batafsilroq ma'lumotga ega
bo'laman. Ushbu o'xshashliklar pulni bozordan olib
tashlashni va mukofotning xavf-xatar nisbati qulay
bo'lganda uni qaytarib olishni osonlashtiradi.

375
 Evro/AQShning nuqta-raqamli diagrammasi. dollar va
Wyckoff sabab va ta'sir qonuni sizni uzoq muddatli
istiqbolga yo'naltirishi va asosiy tendentsiya bilan
hamohang savdo qilishga yordam berishi mumkin.
Evro/dollar diagrammasi 90 atrofida bazani va 137.00
gacha bo'lgan raqamni ko'rsatadi. Evro/dollar aslida narx
tendentsiyasini o'zgartirishdan oldin 136,25 ga yetdi.
Aynan shu erda men olomon xatti-harakatlarining hayot
tsikli modelini qoplashni yaxshi ko'raman.
Hayot tsikli modeli meni ortda qolganlarning ko'pchiligi
paradga qo'shilayotganligi to'g'risida dalillarni izlash
haqida ogohlantiradi. Valyuta bozorlari mashhur bo'lganligi
sababli, CNBC va boshqa joylarda yangiliklar bozorlar
haqida tez-tez xabar beradi. Evro 1,50 yoki 1,60 ga qarab
ketayotgani va AQSh dollarining tushishidan boshqa joyi
yo'qligi haqidagi xabarlarni eshita boshlasangiz,
shubhalanasiz. Yangiliklar va kayfiyat erta ogohlantirish
ko'rsatkichlari bo'lib, ular sizga narx jadvallarida qachon va
nimani izlash kerakligini aytadi. Siz bozorga kirish uchun
soqov pulni qidiryapsiz.
Men uchun narx har doim birinchi o'rinda turadi. Ammo
ko'rsatkichlar dastlabki ta'minot, sotib olish avji,
tarqatishdan keyin ko'tarilish, muzdan tushish va muzga
qaytish kabi asosiy nuqtalarni tasdiqlashga yordam berishi
mumkin. Men, ayniqsa, diagrammadagi narx harakatidan
ko'rsatkichlardagi farqlarni qidiraman. Bu ko'rsatkichlar
katta yordamdir, chunki valyuta bozori hajm ma'lumotlarini
bildirmaydi. Ko'rib turganlarimni qo'shimcha tasdiqlash
uchun men boshqa diagrammada parallel, ammo boshqa
valyuta juftligiga murojaat qilaman. Agar men Kanada
dollarini sotib olishni o'ylasam, Avstraliya jadvaliga
murojaat qilaman. Yakkama-yakka o'yinni kutmang, lekin
umuman olganda, rasmlar bir xil bo'lishi kerak.
376
 Siz qo'llab-quvvatlashning oxirgi nuqtasini
qisqartirishingiz va keyin pastga tushadigan qarshilik
chizig'igacha mitinglarga qarshi sotishingiz mumkin. Men
har doim bozorning asosiy tendentsiyasiga muvofiq sotib
olish yoki sotishni xohlayman. Agar Kanada dollari oshib
ketgan bo'lsa va pastga qarab ketayotgan bo'lsa, unda siz
Kompozit odam savdogarlarni sotib olmoqda deb
o'ylaydigan ommaga sotishini kutishingiz kerak. Murakkab
odam ushbu turdagi kampaniyani 135 narx maqsadiga
qadar davom ettirishi mumkin.
3-in-1 Traderning barcha uch qismini aytish bilan
yakunlaylik
Model birgalikda ishlashga mo'ljallangan va ular menga
savdo qilishda yordam berishlari uchun minnatdorman.
Olomon xatti-harakatlarining hayot tsikli modeli menga
juda yoqadi; Bu menga tsiklda qayerda ekanligimni aytib
berish uchun Wyckoff sxemalariga ajoyib qo'shimcha.
Savdolarimning dastlabki bir yoki ikki yilida men savdo
metodologiyasiga e'tibor qaratganimni bilaman. Ammo
endi men bu sohalarda ishonchim ortib bormoqda, men
kelgusi 20 yil davomida mening e'tiborim ruhiy holat
intizomiga va Top Tradingning o'nta vazifasiga qaratiladi,
deb ishonaman.10
XULOSA: ORQAGA, OLGA BORISH
Men chin dildan umid qilamanki, siz treyder yashashi
kerak bo'lgan 10 ta tamoyilga amal qilasiz. Uzoq vaqt oldin
Wyckoff Wyckoff usulini treyder uchun "hayot yo'li" sifatida
tavsiflagan. Xuddi shu ruhda, umid qilamanki, ushbu 10
tamoyil treyder sifatida hayotingizning ajralmas qismiga
aylanadi. Ushbu bobdagi 10 ta tamoyil mohiyatan oldingi
to'qqiz bobning xulosasi, orqaga qarashidir.
Siz hunarmandchilikni davom ettirayotganingizda, sizni
vaqti-vaqti bilan ushbu bobga qaytishga taklif qilaman.
377
Darhaqiqat, ma'lumot va ilhom olish uchun eng yaxshi
savdoning uchta mahoratiga qayting. Eng yaxshi uchta
mahorat
Savdo sizga savdo sifatiga qanday qilib yuqoriga va
oldinga ulkan qadam tashlashni ko'rsatish uchun
mo'ljallangan. Iltimos, uning mazmunini o'rganing.
Cho'ntagingizda pul bo'lsa, siz aqlli va kelishgansiz va siz
ham yaxshi qo'shiq aytasiz.
- Yiddish maqol

378