Teorie

Wiktymologiczne

Prezentują:
Oliwia Lacka
Roksana Marczuk
Bartosz Konsorski
 Wiktymologia
- Jest to wieloaspektowa dziedzina nauki, która skupia
się na analizie zjawisk związanych z wiktymizacją oraz
bada możliwości zapobiegania różnorodnym formom
pokrzywdzenia.
- Bada również nieprawidłowe procesy oraz zjawiska,
które prowadzą do wszelkich form krzywdzenia
jednostek.
Wiktymizacja
- Termin ten używany w kontekście wiktymologii odnosi
się do procesu, w którym jednostka lub grupa
doświadcza różnych form krzywdy, szkody lub
pokrzywdzenia. Wiktymizacja dotyczy sytuacji, w której
jednostka staje się ofiarą przemocy, przestępstwa lub
innego rodzaju krzywdy społecznej.
- Jest procesem, który ma negatywny wpływ na osoby
pokrzywdzone, ofiary tego procesu doświadczają
trudności emocjonalnych, traumy, utraty zaufania,
poczucia bezpieczeństwa, a także konsekwencji
fizycznych i finansowych.
 Wiktymizacja
- Może przybierać różne formy, w zależności od kontekstu i rodzaju
działań, których doświadcza jednostka. Może obejmować przemoc
fizyczną, psychiczną, seksualną, kradzież, oszustwo, nękanie, oraz
dyskryminację na tle płci, wieku, rasy czy orientacji seksualnej.

- Praca w obszarze wiktymizacji ma istotne znaczenie dla

budowania społeczeństwa opartego na szacunku i
bezpieczeństwie. Organizacje, instytucje i specjaliści którzy
zajmują się wiktymizacją podejmują działania mające na celu
wsparcie ofiar, zapewnienie im pomocy psychologicznej,
prawniczej oraz zapobiegania ponownym przypadkom
wiktymizacji.
Liczba osób, co do których istnieje podejrzenie dotknięcia
Ofiary wypadków drogowych w latach
przemocą domową
2019-2022
Kobiety Mężczyźni Małoletni
40000
15% 35000
30000
25000
20000
12%
15000
10000
5000
73% 0
2019 2020 2021 2022

Zabici Ranni

Liczba osób, które padły ofiarą

Ofiary zabójstw w latach 2019-2022
gwałtu w 2022 roku
200
Kobiety Mężczyźni Płeć nieznana
180
160 1%
6%
140
120
100
80
60
40
20
0
2019 2020 2021 2022

Kobiety Mężczyźni Płeć nieznana 93%

Wiktymologia kryminalna
- Ten rodzaj wiktymologii bada zarówno sprawców jak i
ich ofiary. Zajmuje się badaniem więzi między nimi,
typologią ofiar, oraz rolą ofiary w powstaniu
przestępstwa, skupia się też na traktowaniu ofiar przez
system wymiaru sprawiedliwości.

- Dąży do zrozumienia wpływu przestępstw na życie ofiar

oraz identyfikacji długotrwałych następstw traumy.
Poprzez badania, wiktymologia kryminalna może
wspierać ofiary i tworzyć skuteczne strategie zarówno w
zakresie ochrony ofiar, jak i zapobiega przestępczości.
 Częste reakcje ofiar po
przestępstwie
Pomimo tego, że każda ofiara jest inna, reakcje te często
się pojawiają:
• Szok lub odrętwienie
• Zaprzeczenie, niedowierzanie i złość
• Dezorientacja
• Wina
• Wzmożona chęć do robienia „czegokolwiek”
• Problemy z pamięcią
• Wybuchy złości
Syndrom sztokholmski
Jest to stan psychiczny, gdy ofiara przemocy lub porwania
zaczyna identyfikować się ze swoim oprawcą i broni jego
zachowania. Zaczyna z nim sympatyzować i darzyć go uczuciami
pomimo złego traktowania.
Przyczyną może być nieświadomy mechanizm obronny, który
utrzymuje nas w przekonaniu, że jeśli spełnimy wolę oprawcy, to
uda nam się przetrwać.
Ciekawym współczesnym przypadkiem osoby, która doświadczyła
syndromu sztokholmskiego jest Natascha Kampusch.
Dziewczynka została porwana, gdy miała 10 lat, a następnie przez
8 kolejnych lat była więziona, bita i gwałcona. Udało jej się uciec
od oprawcy, ale gdy usłyszała o jego śmierci – rozpłakała się.
Wiktymologia pozytywna
- Zajmuje się obszarem badań skupiającym się na
pomocy ofiarom i wsparciu psychologicznym. Celem jest
zapewnienie pomocy i ochrony. Specjaliści wiktymologii
pozytywnej oferują wsparcie w radzeniu sobie z traumą
i przystosowaniu się do życia, przeciwdziałają wtórnej
wiktymizacji. Promują empatię i ochronę praw ofiar.
Ta gałąź wiktymologii działa również na rzecz edukacji
i szkoleń aby zwiększyć świadomość społeczną.
Gdzie szukać pomocy jeśli
zostaniemy ofiarą?
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w
Rodzinie „Niebieska Linia” – nr: 800 12 00 02
• Fundacja Fortior - fundacja-fortior.org
• Fundacja Feminoteka - feminoteka.pl
• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży –
nr: 116111
• Fundacja Itaka - www.itaka.org.pl
Wiktymologia negatywna
- Bada wpływ przestępstw na ofiarę oraz skutki
traumatyczne i długofalowe. Analizuje fizyczne,
emocjonalne i społeczne konsekwencje. Ofiary
doświadczają bólu, cierpienia i utraty zaufania. Skutki
przestępstwa mogą mieć negatywne konsekwencje dla
zdrowia psychicznego
i fizycznego. Dąży do opracowania strategii leczenia,
rehabilitacji i reintegracji ofiar. Pomaga także w
identyfikacji interwencji i wsparciu w celu zdrowienia i
odzyskiwania normalnego życia.
Victim blaming
Jest to zjawisko, gdy osoba poszkodowana *ofiara* jest
obwiniana za czyn, którego dokonał sprawca.
• Przykłady:
• Rozliczanie ofiary z jej przeszłości, wyglądu i zachowań
• Poniżające traktowanie
• Ostracyzm społeczny wobec ofiary
• Wykluczenie ze środowiska
• Wyśmiewanie i bagatelizowanie przemocy
• Podważenie wiarygodności słów ofiary
• Nagonka i szczucie ofiary
Victim blaming
Konsekwencje u ofiary: Konsekwencje u
Poczucie winy i wstydu sprawcy:
Strach o zdrowie i życie Krzywdzenie
Rezygnacja z kolejnych ofiar
poszukiwania pomocy Poczucie bezkarności
Pozostanie w Brak konsekwencji
przemocowej relacji prawnych i
Milczenie o przemocy społecznych
Zaniechanie
Kryzysy psychiczne
poszukiwania pomocy
pod kątem pracy nad
agresją
Teorie wiktymologiczne
1. Wiktymologia teologiczna:
- ten rodzaj wiktymologii zajmuje się pojęciem ofiary na
gruncie tradycji religijnej, oraz zróżnicowaniem ofiar
składanych bóstwom (za grzechy, lub w celu pojednania)

2. Wiktymologia naturalna (darwinistyczna):

- wynika z faktu że człowiek jest częścią przyrody. W
przyrodzie trwa ciągła walka o dominację i przetrwanie,
a także selekcja w doborze naturalnym. Walka o byt powoduje,
że jedne organizmy giną, aby żyć mogły inne. Przyjęto zasadę
że słabszy musi padać ofiarą silniejszego.
Teorie wiktymologiczne
3. Wiktymologia ekologiczna:
- Bada zależności pomiędzy organizmami, a środowiskiem
oraz między samymi organizmami. Tutaj analizuje się
funkcjonowanie układu drapieżca – ofiara.

4. Wiktymologia indywidualna:
- Zajmuje się cechami grup społecznych i cechami kategorii
społecznych, które posiadają wspólne elementy kondycji, czy
to biologicznej, jak wiek i płeć, czy to kulturowej, jak
obyczajowość, światopogląd, a także ekonomicznej,
wyrażającej się standardem ekonomicznym
Teorie wiktymologiczne
6. Wiktymologia społeczna:
- Zajmuje się cechami społeczeństwa jako całości czy
ludzkości w ogóle z punktu widzenia tych wszystkich
priorytetów, które stanowią szczególną wartość dla
utrzymania życia, rozwoju i postępu. Zagrożona może
być tutaj potrzeba życia i jego jakość, której
zaprzeczeniem jest niszczenie życia na skalę masową.
Można tutaj rozpatrywać wszelkie zjawiska i działania
zbrodnicze, wojny, terroryzm itp. w makroskali.
Źródła:
• „Wiktymologia”, Małgorzata Kuć. Wydawnictwo C.H. Beck
• ,,Wiktymologia kryminalna”, Brunon Hołyst. Wydawnictwo PWN
• ,,Kryminologia Repertorium” wydanie 3, Wielu autorów. Wydawnictwo LEX
• encyklopedia.pwn.pl
• ,,Wiktymologia – charakterystyka ofiar przestępstw”, Beata Kuźniarowska,
Uniwersytet Rzeszowski
• https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/wymiar-sprawiedliwosci/
• https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki
Dziękujemy za
uwagę